‘Geen acuut probleem’ voor 60 tot 70 Dordtse kerken Grafzerken als rustplaats voor keukenkasten
De Nieuwkerk gezien vanuit het Lijnbaansgebied (foto Frits Baarda).
Het geloof en Dordrecht horen bij elkaar. De aanwezigheid van veel kerkelijke gebouwen is dan ook vanzelfsprekend. Er was een tijd, in de jaren 70, dat sprake was van kerkverlating. Dordtenaren kozen op zondag liever voor een bezoek aan de camping dan voor een eredienst. Lege kerkgebouwen kregen nieuwe bestemmingen, tot een supermarkt aan toe. Hoe is de toestand nu? Een geruststellend rondje rond de kerken. ‘Er is in Dordt geen acuut probleem.’ Frits Baarda
26 DiEP #11 / 2009
Sommige kerkgebouwen in Dordrecht zijn zo onopvallend dat alleen omwonenden weten dat ze er nog staan. Neem de Sint Jacobskapel, een kerkje opgesloten in een nieuwbouwwijkje tussen de Grotekerks buurt en de Houttuinen. Gebouwd in 1901 diende het tientallen jaren als kapel voor bejaarden en weeskinderen van het Sint Jacobsgesticht en zieken en verzorgers van het RK ziekenhuis. Het ziekenhuis werd gesloten, de kapel gespaard en in de jaren 90 voor 750.000 gulden gerestaureerd. Niemand die er daarna nog naar omkeek. Pas een paar maanden geleden kreeg het via een openbare veiling een nieuwe eigenaar. Voor 240.000 euro ging het kerkje van de hand. De nieuwe bestemming? Bedrijfspand en opslagruimte. De Jacobskapel (officieel Sint Josephkapel) is het meest recente voorbeeld van her bestemming voor een kerkgebouw. Het heeft geluk de veranderende tijd te over leven. Andere kerkgebouwen krijgen niet eens een andere gebruiker, ze gaan gewoon tegen de grond. Dat lot is de Morgenster kerk in Sterrenburg beschoren. Het naoorlogse bouwwerk wordt een prooi van de slopershamer, zodra projectontwikkelaar Dudok daartoe besluit. Woningen en
algemene voorzieningen komen er vermoedelijk voor in de plaats. Kerken komen kerken gaan, zoals generaties Dordtenaren. De stad telde in kerkelijke hoogtijdagen, 19e en begon 20e eeuw, ruim vijftig kerkgebouwen. Documenten hebben ze voor een deel geboekstaafd, maar onderzoek is gaande naar het precieze aantal gebouwen met een kerkelijke functie. Peter Dillingh, betrokkene bij de Wilhelminakerk, zet zich er met vier anderen persoonlijk voor in. Als voorzitter van de werkgroep Kerken van de vereniging oud-Dordrecht graaft hij in boeken en archieven naar ‘basisgegevens van verdwenen en bestaande kerken op het eiland van Dordrecht’. De inventarisatie moet in 2011 zijn beslag krijgen in het jaarboek van de vereniging. „We hebben nog twee jaar te gaan,” zegt hij. „Dat lijkt een ruime tijd, maar dat is het niet. Er valt veel uit te zoeken. Vorig jaar zijn we ermee begonnen.” In zijn speurtocht naar verdwenen kerken stuit hij op ‘pareltjes van bouwkunst’. Zo treurt hij om het verlies van de dorpskerk in Dubbeldam, op de plek waar nu het parkeerterrein van kerkelijk centrum De Wijnstok ligt. Het kerkje uit 1630 werd zonder genade gesloopt. „Dat zou nu niet meer gebeuren,” denkt Dillingh. Van het dorpskerkje resteren alleen nog fraaie afbeeldingen. Dat kan ook gezegd van de Wijnkoperskapel in de Wijnstraat, eerst onderkomen van leden van de Waalse kerk, later van de Engelse kerk. Het markante torentje werd na de afbraak overgeplaatst naar de Waalse kerk, op de hoek van de Visstraat en de Voorstraat. Zo verdwenen nog meer kerken uit het stadsbeeld. De synagoge van de joodse gemeente, gevestigd in een oude vleeshal uit 1854 aan de Varkenmarkt, ging in 1965 tegen de grond. Van het ontwerp van stadsarchitect G.N.Itz zijn alleen een paar zwart-witfoto’s bewaard gebleven. Van andere verdwenen gebouwen is nog slechts een vermelding in de boeken over. „Wat weten we nog van het schuilkerk dat