Stille revolutie tussen schroot en hoop
Mijn muzikale ontmoeting met Tsotsi zat op z’n hurken terwijl hij met een hamer een van de toetsen van zijn Mbira aan het verfijnen was. Hij had het instrument net af toen ik door Mbongane naar de werkplaats geleid werd. “Het is altijd even stemmen en afstellen op het laatst,” vertelde Tsotsi lachend. We waren omgeven door hopen schroot, althans, zo zou de gemiddelde Nederlander het noemen. Voor Tsotsi en zijn vriend grondstoffen waarvan de potentie groots was. Zo groot zelfs dat ze er een deel van hun eigen identiteit aan verbonden. En die van hun cultuur. Toen de toets er weer op zat vroeg hij me of hij een stukje voor me mocht spelen. “Heel erg graag,” stamelde ik met enige verbazing, “dat hoef je toch niet te vragen.” En al vond ik het nog zo vanzelfsprekend, ik was even verrast. Zijn spel raakte mij, waar ik het niet had verwacht. In de voorgaande weken had ik veel beleefd dat me tot dat moment geleid had. Ontmoetingen met muzikanten, gesprekken en ervaringen die op dat moment ineens meer betekenis kregen. Laat ik dus bij het begin beginnen.
Tsotsi
Maputo muziekstad Toen ik arriveerde in Maputo had ik beelden in mijn hoofd van uitersten. Inheemse muzikale tradities en zelf geconstrueerde gitaartjes in sloppenwijken. Als muzikant wilde ik de muziek van Mozambique ontdekken. Een land dat 400 jaar gekoloniseerd geweest is en daarna decennia in een brute burgeroorlog verzonken is geraakt. Ik vroeg me af welke rol muziek gespeeld heeft in dit nationale trauma. Mozambique kent meer dan 200 verschillende stijlen en ritmes, met als bekendste misschien Marrabenta. Daarbij komt nog de diversiteit aan instrumenten. Ik zelf had er slechts eentje bij me, een ukelele. Muziek als universele taal kon wellicht mijn gebrek aan Portugees opvangen. Ik had een aantal contactpersonen in Maputo. De eerste was Xixel Langa, zangeres en vrouw van Cheny Wa Gune, bekend Timbila speler. Cheny zelf was niet in de stad, maar Xixel was blij dat ik er was. »
Tekst en foto’s: Chris Frieswijk