Geluksvogels
Tekst en beeld: Rutger Coucke Naar een verhaal van Roald Dahl
Zomer 1943. We zijn in een akelige oorlog verwikkeld. De kust van Engeland is bezaaid met kleine vliegveldjes, die voor de vijand moeilijk te vinden zijn. Een stuk gras, wat gecamoufleerde barakken, meer niet.
Vanaf die vliegveldjes delen we plaagstootjes uit in bezet Frankrijk met onze jagers. Maar ook bommenwerpers die doelen ver in Duitsland bombarderen vetrekken van zulke veldjes.
Als bedelaars sterven ziet men geen kometen Shakespeare zeker?
We kijken er even naar, Horse Mijn boordkanon blokeert na 5 minuten moffenjacht
Op één van die vliegveldjes zijn wij gelegerd. Kwajongens nog bijna, uit de collegebanken geplukt om het land te verdedigen. In krap drie maanden opgeleid tot jachtvliegers. In ons squadron heeft bijna iedereen een bijnaam. ‘Horse’ bijvoorbeeld, om de manier waarop hij lacht, of ‘Spike’, een lange slungel met een scherpe neus. ‘Frog’, die kwaakt als hij praat of King Kong, die als commander nu eenmaal de alfa-aap is …
Nog iets van King Kong gehoord over de verloven?
Als we ‘stand by’ zijn, doden we de tijd met roken van sigaretten, een beetje kletsen en kijken naar onze kisten, Thunderbolt P 47’s. We maken verkenningsvluchten boven vijandelijk gebied en dat pakt niet altijd even goed uit.
Ze hebben hem vast te grazen
Yep, voor Frog is de oorlog voorbij
Spike had het over Frog, die twee dagen geleden was opgestegen voor een verkenningsvlucht van hooguit een uur. Als hij na twee dagen nog niet terug is maken we ons geen illusies over zijn lot.
Onze commanding officer, King Kong, had Frog al gemeld als missing in action bij HQ in Londen. Nu was het officieel. Frog maakte geen deel meer uit van het squadron.
Maar laat in die middag hoorden we gebrom, dat we allemaal herkenden als een P47 Wie kon dat zijn? Al onze kisten stonden aan de grond.
Toen kwam de kist van Frog uit de hemel vallen, met donderend geraas. Een woeste landing, zoals alleen Frog dat kon.
Frog zwaaide, verbaasd over zoveel belangstelling Daddy is home Bijna triomfantelijk taxiede hij tot vlak voor onze neus.
Waar heb je uitgehangen?
Heb je ergens een liefje zitten? Had je motorpech?
De maten hadden vooral vragen. Ze hadden getreurd om een verloren kameraad. En nu kwam die kameraad zo maar springlevend tevoorschijn. Frog had wat uit te leggen.
OK, OK, ik heb een ommetje gemaakt. Ik betrapte een schnellboote die een paar mijl uit de kust lag te koekeloeren. Ik weet zeker dat jullie daar ook achteraan gegaan zouden zijn.
Daar had Frog een punt. Het was altijd reuze lollig om achter die Duitse MTB’s aan te jagen. Ze waren snel en wendbaar, en vaak wisten ze nog te ontkomen ook. Een echte uitdaging dus. Maar twee dagen ‌ nee. Zo lang kan je niet in de lucht blijven en bovendien zou de schnellboote allang weer de een of andere haven van bezet gebied zijn binnengelopen. Dus waar was Frog geweest?
Langzaam dringt het tot Frog door, dat hij twee dagen weggeweest moet zijn, waarvan hij zich maar een uur kan herinneren. Wat is er in die tijd gebeurd? Waar is hij geweest?
Tijdens de debriefing kan Frog het niet uitleggen, hij weet het niet … zegt hij. King Kong bedenkt een steekhoudend verhaal voor HQ, maar heeft zelf moeite met wat Frog vertelt.
Maar ik heb maar voor een uur brandstof verbruikt!
Ondertussen gonzen de geruchten over de basis …
Hij zal wel bij zijn liefje geweest zijn.
Zo wil ik ook wel een paar vrije dagen hebben.
Hij was verder helemaal gezond.
Hm, er is meer tussen hemel en aarde …
Ach man, hou nou eens op met dat Shakespeare geleuter!
Maar een oorlog biedt weinig gelegenheid om lang bij de dingen stil te staan. Spoedig dacht niemand meer aan het voorval - behalve Frog zelf natuurlijk. De dagelijkse routine nam ons helemaal in beslag. Onderhoud, testvliegen, instructie, patrouillevluchten. ‘Never a dull moment’.
Geen brandblusser? Dus bij brand …
… spring je meteen, waar je ook bent!
En steeds vaker vlogen we raids op Frankrijk. De ene keer een munitietrein, de andere keer een wapentransport. Altijd afweergeschut en soms een ontmoeting met onze Duitse collega’s van de Luftwaffe.
GELUKSVOGEL!
Hebbes!
En het was op een van deze missies, dat Frog een openbaring kreeg. Frog joeg achter een Messerschmidt aan, die hem steeds te vlug af was. Als een terrier bleef hij hem op de hielen zitten en zijn vasthoudendheid werd uiteindelijk beloond. De mof kwam vol in zijn vizier en Frog vuurde met alles wat hij had …
… de Duitser had geen schijn van kans en nog voor hij kon springen, boorde zijn kist zich in de grond.
GELUKSVOGEL!? Frog vroeg zich verward af, hoe hij een piloot – al was het dan een Duitser – geluksvogel kon noemen, terwijl hij een gruwelijke dood stierf. Ineens drong het tot Frog door, dat zijn reactie iets te maken had, met de twee dagen die hij kwijt was. Beelden van die dagen druppelden langzaam zijn geheugen binnen, puzzelstukjes vielen op hun plaats.
Later, op weg naar de officers mess Ik weet het weer, Ik weet alles weer!
King Kong, Horse, Spike … ik herinner me alles weer!
Ik weet wat er gebeurd is, het is allemaal terug! oh, ik ben zo gelukkig!
Mooi Frog, hou het even vast, dan kun je het ons straks vertellen En het was Móói!
??? Een woord, een geur, een klank is soms genoeg, om de klik te maken in onze hersens, die nodig is om verloren gewaande herinneringen weer bereikbaar te maken. Voor Frog was de crash van de onfortuinlijke Duitser zo’n klik. Uitzinnig van vreugde schreeuwde hij zijn maten toe over de radio: “Ik weet het weer!”
Wee mij, te zien wat ik gezien heb …
Shakespeare, Hamlet
De officers mess is een golfplaten barak, waar het in de zomer kokend heet wordt. Dit is onze huiskamer. Als we geen dienst hebben en niet slapen, dan zitten we hier, drinken met elkaar, lezen een boek, delen we wat ons bezighoudt. Hier kwamen we bij elkaar om Frog zijn verhaal te horen.
Jullie zullen moeite hebben mij te geloven, maar het is echt gebeurd.
OK, OK, Ik geloof je nu al.
Het was een glasheldere dag, ik vloog op 15.000 voet, buiten ‌
En terwijl King Kong aantekeningen maakte, vertelde Frog wat hij had meegemaakt in de dagen dat hij weg was geweest en waarom het neerschieten van een vijandelijk vliegtuig die herinneringen weer terug hadden gebracht.
Rule Britania, B
ritan aves i a rules the w
“Plotseling was er, midden in een wolkeloze hemel, een grote, donkere wolk. Een muur zo hoog en zo breed als het oog reikte. Ik begreep niet dat ik dat kolossale ding niet veel eerder had gezien.”
er s
Britons
“Het was een glasheldere dag. Ik vloog op 15.000 voet, buiten bereik van het afweergeschut. Ik had het verschrikkelijk naar m’n zin. De oorlog was daar beneden ergens, ver weg. Het uitzicht was eindeloos, Betty May – mijn P 47 – snorde als een naaimachine en ik zong uit volle borst mee. Hier kon toch niemand mij horen.”
, ver ne
never,
hal l be
“Van het ene op het andere moment was de heldere hemel veranderd in dikke erwtensoep. Er was zo weinig zicht, dat ik mijn eigen vleugeltips niet meer kon zien.”
n ev
…
???
“Ik wilde niets liever dan zo snel mogelijk deze duisternis verlaten. Maar wat ik ook deed, de wolk bleef mij omhullen. Ik vloog naar het oosten, westen, noorden en zuiden. Ik steeg naar hoogten die Betty May normaal niet zou verdragen. Ik maakte duikvluchten die onder het zeeniveau gingen! Hoe ik de grenzen van het mogelijke ook tartte, ik bleef gevangen in deze grauwe brij. Ik was bang.�
Frog?
“Even plotseling als de wolk verschenen was, verdween hij weer en er was … niets. Alleen licht, oogverblindend licht en stilte, oorverdovende stilte. Geen blauwe hemel boven mij, geen atmosfeer om mij heen, en geen grond onder mij. De aarde was verdwenen. Betty May maakte geen geluid, de propellor stond stil. Vloog ik? Ik hoorde zelfs geen geruis van wind. Al mijn instrumenten stonden op nul. Toen …”
“ Het was Paddy, goeie ouwe Paddy. Dezelfde Paddy die nog geen week geleden was neergehaald door afweergeschut bij Dieppe. Hij sprong op tijd, maar zijn parachute weigerde.”
Hé, Frog! Jij ook hier?
Je ziet er goed uit, Paddy!
Jij ook, Frog, jij ook!
“Hij zag er gelukkig uit. Ik wilde vragen hoe het met hem ging en of hij wist waar we waren.”
Cheerio, Frog, Ouwe jongen
Howdy, Frog “Maar Paddy stak zijn duim op en zweefde al weer verder, om plaats te maken voor een oude Gladiator, de kist waarop ik had leren vliegen. In de cockpit zat Charlie, die met die kist de zee in was gedoken om nooit meer boven te komen. In zijn kielzog zweefde een joviale Yank in een T6 Texan.�
Hallo, Herr Frog
Konichi-wa, Flog-San! “Een Messerschmidt dreef langs. De piloot groette me allervriendelijkst. Toen kwam er een Zero met een sympathieke Jap, gevolgd door een Dornier. Ze kenden mijn naam en begroetten mij alsof we oude bekenden waren. Het vreemde was, dat ik niet de geringste vijandelijkheid voelde, eerder warme vriendschap.�
Ach so, Herr Frog Sie auch hier?
“Opeens zag ik ze. Jagers, bommenwerpers, Fransen, Duitsers, Jappen, Amerikanen, alles door elkaar, honderden. Ze stegen hoger en hoger. Zo ver als ik ze kon zien en verder, als een zwerm fladderende vlinders. Mijn kist werd meegetrokken in de opwaartse stroom en ik voelde me intens gelukkig. Ik voelde geen vermoeidheid, geen honger of geen dorst. Er was geen verleden en geen toekomst, alleen het heerlijke plezier van hier te zweven, op dit moment. Ik was thuis. �
“In het begin merkte ik het niet, maar Betty May dreef langzaam weg van de troep. Ongerust greep ik de stuurknuppel. Ze reageerde niet, ik kon niets doen. Mijn ongerustheid maakt plaats voor paniek. Ik rukte, trapte, sloeg met mijn vuisten op de instrumenten, niets hielp. De kist ging haar eigen gang en ik moest wanhopig toezien hoe ik steeds verder van de anderen afdreef. Ik geloof dat ik huilde.”
Verdomme, naar links, naar links, kreng!
“Na verloop van tijd vocht ik niet langer, het kon me niet meer schelen. Ik was moe, ik moet in slaap gevallen zijn.”
“Toen ik wakker werd, ronkte de motor van Betty May weer als vanouds, onder me lag de zee. Om mij heen hoorde ik plofjes en zag ik kleine rookwolkjes: ik werd beschoten, door een Duitse MTB. Ik ben er nog even achteraan gegaan …”
… maar ik was opeens verschrikkelijk moe en keerde terug naar de basis.
“De rest is bekend, hier ben ik. Wat er gebeurd is vóór ik wakker werd, was uit mijn geheugen gewist, tot ik die Duitser zag neerstorten. Ik wist dat hij daar heen ging, waar ik niet mocht blijven, ik wist, dat hij een geluksvogel was.”
Hier zou dit verhaal kunnen eindigen: Luitenant vlieger 1e klas Jernowski - beter bekend als ‘Frog’ maakte een uitstapje naar een andere dimensie. Een dimensie waar omgekomen vliegers van alle landen deden wat ze het liefst doen: vliegen.
Maar deze geschiedenis heeft nog een dramatisch staartje …
Andermaal hervatten we de dagelijkse routine van een vliegveld in oorlogstijd. Maar in onze achterhoofden bleef het merkwaardige verhaal van Frog doorspelen.
Vreemd verhaal, vreemde snuiter, die Frog. Ik mag hem wel.
Denk je dat het waar is, dat er zo’n plaats bestaat?
Ik hoop het. De miserabelen hebben geen ander medicijn dan hoop.
Jij en die Shakespeare van je …
Wat nooit routine zal worden, zijn de dog fights. Er gebeurt zo veel in zo’n korte tijd, dat je het eigenlijk niet kunt navertellen.
Wat op je netvlies gebrand blijft, zijn een serie momentopnamen.
Die ochtend viel een overmacht aan stuka’s het konvooi aan dat wij begeleidden. Ik herinner me een stuka, die in brand stond, de piloot sprong, de schutter niet.
Ik herinner me een achtervolging, die ik opgaf toen er kogels in mijn staart sloegen. En ik herinner me Betty May, de kist van Frog.
Er kwam grijze rook uit de motor …
… de rook veranderde in vuur
Frog, als ik jou was zou ik NU springen!
SPRING! MAAR SPRING DAN TOCH!
Kan niet, ik ben geraakt. Ik kan mijn handen niet bewegen.
Even vloog Betty May nog door, toen draaide ze zich traag op haar rug en dwarrelde de diepte in, als een blad in de herfst. Er kwam nog een laatste bericht over de radio …
Het is goed zo, ik ben nu zelf een geluksvogel.
Over en … uit
EIND
Roald Dahl, 24 jaar oud
Voor de verhaallijn ben ik schatplichtig aan Roald Dahl. ‘Geluksvogels’ is gebaseerd op een vertelling uit zijn bundel ‘Over to you’, die hij schreef tijdens zijn dienst voor de RAF.