Zeilklaar voor het CWO Kielboot III

Zeilklaar

voor het CWO Kielboot III

Š2019 onlinezeilschool.nl Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verspreid of gekopieerd zonder uitdrukkelijke toestemming van de auteur.

Š2019 onlinezeilschool.nl

ii

Inhoud

VOORWOORD ................................................................................................................ 8 1

DEFINITIES EN ALGEMENE REGELS ................................................................. 10

1.1

Goed zeemanschap ........................................................................................................... 10

1.2

BPR: Algemene bepalingen ............................................................................................. 11

1.3

BPR: Kentekens ............................................................................................................... 14

1.4

BPR: Optische tekens van schepen................................................................................. 15

1.5

Nacht- en dagtekens ......................................................................................................... 16

2 2.1

KOPPELS EN KRACHTEN .................................................................................... 18 Krachten ........................................................................................................................... 18

2.2 Vectoren ............................................................................................................................ 19 2.2.1 Ontbinden in vectoren .................................................................................................... 19 2.2.2 Optellen van vectoren .................................................................................................... 19 2.3 3

Koppels .............................................................................................................................. 19 BPR: GELUIDSSEINEN VAN SCHEPEN .............................................................. 21

3.1 Noodsignalen..................................................................................................................... 21 3.1.1 Het “Blijf weg” sein ....................................................................................................... 21 4

BPR: VERKEERSTEKENS .................................................................................... 22

5

BPR: VAARREGELS ............................................................................................. 23

5.1

Koers kruisen, voorbijvaren op tegengestelde koersen en voorbijlopen .................... 23

5.2

Regels voor oplopende koersen ....................................................................................... 23

5.3 Regels voor kruisende/tegengestelde koersen ................................................................ 24 5.3.1 Regels voor kruisende/tegengestelde koersen bij zeilschepen onderling ..................... 25 5.3.2 Regels voor kruisende/tegengestelde koersen bij roei- en motorschepen onderling .... 25 5.4

Engtes ................................................................................................................................ 26

5.5

Doorvaren van bruggen, stuwen en sluizen ................................................................... 27

©2019 onlinezeilschool.nl

3

6

WIND ...................................................................................................................... 30

6.1

Werkelijke wind ............................................................................................................... 30

6.2

Vaartwind ......................................................................................................................... 30

6.3

Schijnbare wind................................................................................................................ 30

6.4

Oploeven in een windvlaag .............................................................................................. 30

7.

WERKING VAN DE ZEILEN .................................................................................. 31

7.1

Zeilprofiel .......................................................................................................................... 31

7.2

Zeilpunt ............................................................................................................................. 32

7.3

Lateraalpunt ..................................................................................................................... 33

7.4

Samenspel van zeilpunt en lateraalpunt ........................................................................ 33

8.

8.1 9.

WERKING VAN HET ROER................................................................................... 34 Sturend effect bij deinzen ................................................................................................ 34 REVEN ................................................................................................................... 34

9.1

Rolrif.................................................................................................................................. 35

9.2

Bindrif ............................................................................................................................... 36

10.

BPR: OPTISCHE TEKENS VAN SCHEPEN ...................................................... 37

10.1

Bijzondere optische tekens .............................................................................................. 37

10.2

Schip dat gebruikt wordt voor onderwatersport .......................................................... 37

10.3

Bijkomende tekens van drijvende werktuigen .............................................................. 38

11.

SLEPEN .............................................................................................................. 38

12.

PEILINGEN ......................................................................................................... 39

12.1

Dwarspeiling ..................................................................................................................... 39

12.2

Ankerpeiling ..................................................................................................................... 39

12.3

Boordpeiling ..................................................................................................................... 40

©2019 onlinezeilschool.nl

4

12.4

Achtergrondpeiling/Aanvaringspeiling .......................................................................... 41

13.

HANDELEN BIJ AVERIJ EN AANVARING ....................................................... 41

14.

GEDRAG OP EN ROND HET WATER ............................................................... 42

14.1

Keren en vertrekken ........................................................................................................ 42

14.2

Regels voor het ligplaats nemen ...................................................................................... 42

14.3

Vlagvoering ....................................................................................................................... 43

14.4

Scheepsetiquette en gedragsregels .................................................................................. 43

15

DAGELIJKS ONDERHOUD VAN HET SCHIP ................................................... 45

16

VEILIGHEID ........................................................................................................ 45

16.1

Veiligheidmiddelen........................................................................................................... 46

16.2

Vaarproblematiek andere schepen ................................................................................. 46

17

KOPPELS EN KRACHTEN ................................................................................ 47

17.1

Krachten op het anker ..................................................................................................... 47

17.2 Stabiliteit ........................................................................................................................... 47 17.2.1 Gewichtsstabiel .......................................................................................................... 47 17.2.2 Vormstabiel ................................................................................................................ 48 17.2.3 Stabiliteit en het zeilpunt............................................................................................ 48 17.2.4 Stabiliteit en roerwerking ........................................................................................... 48 17.2.5 Stabiliteit, de theorie .................................................................................................. 49 18

HET WEER ......................................................................................................... 51

18.1

Het weerbericht (bron: website KNMI) ......................................................................... 51

18.2

Draaien van de wind ........................................................................................................ 51

18.3

Onweer .............................................................................................................................. 52

18.4

Windkracht tabel ............................................................................................................. 53

19

SCHIEMANSWERK ............................................................................................ 53

19.1 Gebruikte materialen ....................................................................................................... 53 19.1.1 Natuurvezels ............................................................................................................... 54

©2019 onlinezeilschool.nl

5

19.1.2

Kunstvezels ................................................................................................................ 54

19.2

Geslagen of gevlochten lijn .............................................................................................. 55

19.3

Verzorgen van lijnwerk ................................................................................................... 55

19.4

Knopen en steken ............................................................................................................. 56

20

ONDERDELEN VAN SCHIP EN TUIG ............................................................... 59

....................................................................................................................................... 59 21

AFVAREN VAN HOGER WAL ........................................................................... 63

22

KRUISEN (IN NAUW VAARWATER) ................................................................. 63

23

AANKOMEN AAN HOGER WAL ....................................................................... 64

24

OPSCHIETER ..................................................................................................... 64

25

SLIPLANDING .................................................................................................... 64

26

MAN OVER BOORD MANOEUVRE .................................................................. 65

27

LOSKOMEN VAN AAN DE GROND (HOGERWAL) ......................................... 68

28

GIJPEN ............................................................................................................... 68

29

STORMRONDJE ................................................................................................ 69

30

AANKOMEN AAN LAGERWAL ......................................................................... 70

30.1

Ankeren ............................................................................................................................. 70

30.2

Voor top en takel .............................................................................................................. 71

31

AFVAREN VAN LAGERWAL ............................................................................. 72

31.1

Niet zeilend van lagerwal afkomen ................................................................................. 72

31.2

Anker op gaan .................................................................................................................. 72

32

LOSKOMEN VAN AAN DE GROND (LAGERWAL) .......................................... 72

©2019 onlinezeilschool.nl

6

33

VERKLARENDE WOORDENLIJST ................................................................... 73

©2019 onlinezeilschool.nl

7

Voorwoord Binnenkort zul je examen doen voor het CWO Kielboot III/MBL Z1 Zeilen. Dit boek is er ter ondersteuning van de cursusavonden die verzorgd worden. De combinatie van de cursusavonden, het theorieboek en het huiswerk is de perfecte voorbereiding op het examen.

Verder kun je ook op de site www.onlinezeilschool.nl kijken.

Het boek is opgebouwd uit twee delen. Deel 1 behandelt de stof voor het theorie-examen. Deel 2 gaat over de theorie van de praktijk. Hier worden alle manoeuvres behandeld die worden geexamineerd op het praktijkexamen.

Deze cursus gaat er wel vanuit dat je op CWO Kielboot II-niveau zit. Wat stuurboord of bakboord is, wordt hier dus niet uitgelegd. Heb je vragen, stel ze dan tijdens de instructieavonden. Je mag ons ook mailen op info@onlinezeilschool.nl .

De stof die je moet beheersen voor het CWO Kielboot III staat in dit boek.

In dit boek hebben we het steeds over hem/hij, natuurlijk kan je daar zelf haar/zij voor lezen.

Rest ons om je te vertellen dat je door al deze theorie niet moet vergeten dat PLEZIER hebben in het zeilen het belangrijkste is om het goed te leren.

We wensen je dus veel zeilplezier en Goede Wind!

Den Haag, voorjaar 2018 onlinezeilschool.nl

Š2019 onlinezeilschool.nl

8

Deel 1 Ter voorbereiding op het theorie-examen

Š2019 onlinezeilschool.nl

9

1

Definities en algemene regels

Zonder regels wordt het leven een zooitje. Stel je eens voor dat we zelf zouden mogen bedenken of we op een weg links of rechts rijden. Zie je het voor je? Nou, wij wel en het wordt vast een chaos en veel ongelukken zullen het gevolg zijn. Daarom staat in het Reglement voor verkeersregels en verkeerstekens een aantal regels die ervoor zorgen dat we allemaal rechts rijden, stoppen voor rood en niet te hard rijden.

Ook op het water zijn regels nodig, hoe moet je anders weten of je dat andere schip wel of niet voor moet laten gaan. En die regels zijn er dus ook. De regels waar je het meest mee te maken zult krijgen, staan in het Binnenvaart Politie Reglement (BPR).

Het BPR is in bijna heel Nederland geldig, dus ook op de Waddenzee, de Randmeren en het IJsselmeer. Om te onthouden waar het BPR niet geldig is, kan je het volgende woord onthouden: BoNeWaWePLEeGemaKŠ Waar dat voor staat?

Bovenrijn Nederrijn Waal Westerschelde Pannerdensch Kanaal Lek Eemsmonding Nederlands gedeelten van de Gemeenschappelijk Maas Kanaal van Gent naar Terneuzen Op de Westerschelde is bijvoorbeeld het Westerschelde Reglement van toepassing en op de Rijn het Rijnvaart Politie Reglement.

Als je gaat varen, heb je niet alleen met het BPR rekening te houden. Er kunnen ook aanvullende regionale reglementen zijn. Op de Kagerplassen geldt bijvoorbeeld het reglement van het Hoogheemraadschap Rijnland.

Hoewel je altijd moet weten welke regels er in een bepaald gebied van toepassing zijn, zullen we ons hier beperken tot het BPR. 1.1

Goed zeemanschap

In het BPR heeft men geprobeerd om voor alle problemen een oplossing te verzinnen. Het staat dan ook bomvol met regeltjes. Toch zijn ze bij het opstellen van het BPR ervan uitgegaan dat je niet alles kunt regelen en dat er vast nog wel situaties kunnen voorkomen waar het BPR geen regels voor heeft. Speciaal daarvoor staat helemaal voor in het BPR het artikel 1.04.

Š2019 onlinezeilschool.nl

10

Artikel 1.04 zegt dat in situaties waarvoor het BPR geen regels heeft, de schipper alle maatregelen moet nemen, volgens de eisen van goed zeemanschap, om een aanvaring te voorkomen.

Onder goed zeemanschap verstaan wij: varen met kundigheid en vaardigheid, met overleg handelen en vooruitzien.

Ook kan het voorkomen dat er wel regels zijn in het BPR, maar dat die gezien de omstandigheden niet toegepast kunnen worden. Je kunt hierbij denken aan de situatie dat jij moet wijken maar doordat je roer eruit is geschoten dat onmogelijk is. In dit geval zal de ander moeten wijken om een aanvaring te voorkomen. Dit is geregeld in artikel 1.05. Hierin staat namelijk dat als de omstandigheden dit vereisen, vooral bij een dreigende aanvaring, men volgens de eisen van goed zeemanschap van de regels van het BPR moet afwijken om de aanvaring te voorkomen.

1.2

BPR: Algemene bepalingen

In het eerste hoofdstuk van het BPR worden, net als in het eerste hoofdstuk van elke andere wet in Nederland, vooral definities gegeven. Wat is een schip? Wanneer is het dag of nacht? Het is belangrijk om deze definities uit je hoofd te kennen, maar echt moeilijk zijn ze niet te leren want eigenlijk zijn ze best logisch. De belangrijksten zetten we hieronder op een rijtje Schipper

Degene die de leiding heeft aan boord van een schip en die daarom eindverantwoordelijk is voor het naleven van de regels en de veiligheid aan boord.

De schipper hoeft niet altijd roerganger te zijn, maar blijft wel altijd eindverantwoordelijke. De schipper moet tijdens het varen aan boord zijn.

Roerganger

Degene die het vaartuig bestuurt. De roerganger moet bekwaam en minimaal 16 jaar oud zijn.

“Bekwaam” ben je als je door oefening voldoende ervaring hebt om het vaartuig veilig te besturen in een bepaalde situatie. Met een “bepaalde situatie” bedoelen wij een combinatie van wind, vaarwater, vaartuig, bemanning etc.

Omdat ook jij weleens in een vlet aan het roer hebt gezeten toen je jonger dan 16 jaar was, begrijp je al dat er voor de leeftijdsgrens wel uitzonderingen zijn: Een klein zeilschip korter dan 7 meter mag je altijd besturen; Een klein door spierkracht voortbewogen schip ook; Een klein open motorschip dat niet sneller kan gaan dan 13 km/h ten opzichte van het water mag je varen als je ouder dan 12 jaar bent.

©2019 onlinezeilschool.nl

11

Schip

Elk vaartuig, met inbegrip van een vaartuig zonder waterverplaatsing en een watervliegtuig, gebruikt of geschikt om te worden gebruikt als middel van vervoer over water.

Een voorbeeld van een vaartuig zonder waterverplaatsing is de Hovercraft.

Motorschip

Een schip dat gebruik maakt van zijn mechanische middelen tot voortbeweging, met uitzondering van een schip waarvan de motor slechts wordt gebruikt ter verbetering van zijn bestuurbaarheid wanneer het wordt gesleept of geduwd.

Mechanische middelen: dat is meestal gewoon een benzine-/dieselmotor.

Maar ook als je een ingewikkeld eigen systeem maakt waarbij je met stoom een rad aandrijft, ben je een motorschip.

Zeilschip

Een schip dat uitsluitend door middel van zijn zeilen wordt voortbewogen.

Heeft een zeilschip haar motor aanstaan, dan is het een motorschip en gelden dus de regels van een motorschip. Is de bemanning van een zeilschip aan het wrikken, roeien of peddelen dan is het een door spierkracht voortbewogen schip en gelden daarom die regels.

Zeilplank

Klein zeilschip voorzien van een vrij bewegende zeiltuigage, die is gemonteerd op een in alle richtingen draaibare mastvoet en die tijdens het zeilen niet in een vaste positie wordt ondersteund.

Wat kunnen ze toch een moeilijke omschrijving geven voor een surfplank, vind jij ook niet?

Sleep

Een samenstel van één of meer motorschepen en één of meer op tros daaraan verbonden andersoortige schepen waarbij de motorschepen dienen voor het voortbewegen.

Het maakt voor de term sleep dus niet uit of het motorschip dat de ander op ‘sleeptouw’ neemt, voor, achter of naast die ander vaart. Het is voldoende dat ze aan elkaar vastzitten en dat het motorschip zorgt dat ze een richting en snelheid hebben.

Assisteren

Het bijstaan door één of meer motorschepen bij het voortbewegen of bij het sturen van andere schepen.

©2019 onlinezeilschool.nl

12

Veerpont

Een schip dat een veerdienst onderhoudt, waarbij de vaarweg wordt overgestoken en dat door de bevoegde autoriteit als veerpont is aangemerkt.

Groot schip

Elk schip dat geen klein schip is

Klein schip

Een schip waarvan de lengte minder dan 20 meter bedraagt. Dit met uitzondering van: een schip dat een groot schip sleept, assisteert, duwt of langszij vastgemaakt meevoert; een passagiersschip (mag meer dan 12 passagiers vervoeren); een veerpont; een vissersschip (met uitstaand vistuig); een duwbak.

Het schip moet minder dan 20 meter lang zijn, zonder de (optrekbare) boegspriet, de trimvlakken en dergelijke daarbij mee te rekenen. Dus een schip van 19 meter met een boegspriet van 2 meter en daardoor totaal 21 meter lang, is toch een klein schip.

Een sleepboot is alleen geen klein schip als het ook daadwerkelijk als sleepboot bezig is Het bekendste voorbeeld van een schip dat is ingericht om meer dan 12 personen te vervoeren is een rondvaartboot van minder dan 20 meter lang, maar ook een kotter of een skûtsje kan zo ingericht zijn.

Een vissersschip is alleen ‘groot’ als het echt aan het vissen is. Is het tuig binnen gehaald, dan gelden de gewone regels weer.

´s Nachts

De tijd tussen zonsondergang en zonsopgang.

Overdag

De tijd tussen zonsopgang en zonsondergang.

Korte stoot

Een geluidssein van ongeveer één seconde.

Lange stoot

Een geluidssein van ongeveer 4 seconden; de tijdruimte tussen twee stoten moet ongeveer één seconde bedragen.

Vaarweg

Elk voor het openbaar verkeer met schepen openstaand water. Een vaarweg loopt van oever tot oever.

©2019 onlinezeilschool.nl

13

Vaarwater

Het gedeelte van de vaarweg dat feitelijk door de scheepvaart kan worden gebruikt. Voor een schip met een kleine diepgang zal het vaarwater dus groter zijn dan voor een schip met een grote diepgang.

Vaarbevoegdheidsbewijs

Afhankelijk van het soort schip en het vaargebied waarop gevaren wordt, heeft de schipper in Nederland een vaarbewijs nodig. Dit is in diverse wetten geregeld Het Klein Vaarbewijs voor de watersport is verplicht voor: schepen langer dan 15 meter; motorschepen korter dan 15 meter die sneller kunnen varen dan 20 km per uur.

Er zijn twee soorten Klein Vaarbewijzen: KVBI voor het varen op alle binnenwateren behalve Westerschelde, Oosterschelde, het IJsselmeer, de Waddenzee, de Eems en de Dollard; KVBA voor het varen op alle binnenwateren.

De minimale leeftijd voor beide vaarbewijzen is 18 jaar.

Elk schip moet een bijgewerkt exemplaar van het BPR aan boord hebben. Dat kan een geprinte versie zijn maar je mag ook via je telefoon of ipad een appje hebben waar je het BPR kunt raadplegen. Je moet het wel ten alle tijden kunnen uitlezen. Houd er dus rekening mee dat je telefoon is opgeladen en dat je verbinding met internet hebt.

Een groot schip zonder bemanningsverblijf, bijvoorbeeld een dekschuit, en een klein open schip hoeven geen BPR aan boord te hebben.

1.3

BPR: Kentekens

Voor CWO Kielboot III hoef je alleen de kentekens van kleine schepen te kennen. Die kentekens houden in dat op elk schip de naam van het schip en de naam en woonplaats van de eigenaar staan.

Je hoeft de naam en de woonplaats van de eigenaar niet aan de buitenkant van het schip te vermelden, het mag ook aan de binnenkant. Als het maar op een opvallende plaats staat.

De naam van het schip moet wel op de buitenkant staan en ook nog in duidelijk leesbare en onuitwisbare letters. Als er iets gebeurt, moet je namelijk snel kunnen zien hoe het andere schip heet, zodat je dat kunt opschrijven.

Een door spierkracht voortbewogen schip of een zeilschip met een lengte van minder dan 7 meter (een lelievlet) hoeft geen naam te hebben en ook niet ergens de naam en woonplaats van de eigenaar te laten zien.

Š2019 onlinezeilschool.nl

14

1.4

BPR: Optische tekens van schepen

Aan de optische (=zichtbare) tekens kan je herkennen wat voor soort schip er verderop vaart. Je moet bijvoorbeeld kunnen zien of dat zeilschip wel of geen motor bij heeft staan.

Je mag geen verlichting voeren die tot verwarring kan leiden. Je mag voor een feest wel lampjes in je schip hangen, maar niet opeens de lichten van een motorschip gaan voeren terwijl je een klein zeilschip bent. Ook een bal of kegel geeft aan dat er een bijzondere situatie is, die situaties worden verderop besproken.

Simpelweg kennen we aan boord van een schip maar vier soorten lichten. Elk licht mag alleen schijnen over de boog die hier genoemd wordt.

Toplicht Boordlichten Heklicht Rondomschijnend licht

Een wit krachtig licht, schijnend in de sector van beide boordlichten, dus met een boog van 225o naar voren.

Een rood helder licht, schijnend van recht vooruit naar bakboord in een sector van 112,30o en een groen helder licht, schijnend van recht vooruit naar stuurboord in een sector van 112,30o.

Een wit helder of gewoon licht, schijnend van achter naar bakboord en van achter naar stuurboord, totaal in een sector van 135o.

Een licht dat schijnt over een boog van de horizon van 360o .

Dit kan wit, geel, groen, blauw of rood zijn.

Š2019 onlinezeilschool.nl

15

1.5

Nacht- en dagtekens

De regels voor de verlichting die een schip des nachts moet voeren, staan in de tabel hieronder: Soort schip Verlichting Voorbeeld Klein spierkracht Rondomschijnend licht voortbewogen schip Een motor- of zeilschip, korter dan 7 meter mag deze verlichting voeren.

Klein motorschip

Groot Motorschip

2e gewoon wit licht (bijv. zaklamp) te tonen door zeilschip < 7 meter.

Toplicht, boordlichten en heklicht of rondomschijnend licht en boordlichten

Toplicht, boordlichten en heklicht of 2 Toplichten, boordlichten en heklicht (Het voorste toplicht lager dan het achterste).

Klein zeilschip

Boordlichten en heklicht of sectorlicht (boordlichten en heklicht in één)

Groot Zeilschip

Boordlichten, heklicht en een groen rondomschijnend licht onder een rood rondomschijnend licht.

©2019 onlinezeilschool.nl

16

Zeilschip dat de motor heeft bijstaan.

Een zeilschip dat de motor heeft bijstaan, wordt in het BPR gezien als motorschip. Voor de andere schepen moet dit wel duidelijk zijn. Vandaar dat een zeilschip dat de motor heeft bijstaan een zwarte motorkegel (met de punt omlaag) moet hijsen in de mast.

Omdat een zeilschip dat de motor heeft bijstaan als motorschip wordt aangemerkt, zal zij bij duisternis de verlichting van een motorschip voeren.

Als je met gehesen zeilen een stuk roeit of wrikt, ben je een door spierkracht voortbewogen schip. Dat is goed te zien voor het omringende verkeer, daarom hoef je niet ook nog speciaal een teken te hijsen. Denk er wel zelf aan dat de situatie is veranderd.

Dagtekens dienen ervoor om schepen met een bijzondere eigenschap overdag herkenbaar te maken. Ook â&#x20AC;&#x2DC;s nachts dienen deze bijzondere schepen herkenbaar te zijn. De dagtekens zijn dan vervangen door lichten. Tekens van bijzondere schepen zullen we verderop bespreken.

Š2019 onlinezeilschool.nl

17

2

Koppels en Krachten

Bij zowel wiskunde als natuurkunde hebben ze het op school vaak over krachten en het gevolg van deze krachten. Al voordat Galileï en Newton het begrip kracht bedachten voor iets uit de natuurkunde (en dat was pas tussen 1564 en 1727!) voeren er zeilschepen over de zeeën (Columbus ontdekte in 1492 zeilend Amerika). Om zeilend van A naar B te komen, hoef je de theorie niet uit je hoofd te kennen, maar je gebruikt hem wel elke keer dat je het water op gaat.

Vandaar dat je de theorie wel moet begrijpen.

2.1

Krachten

Van Dale heeft meer dan 1 kolom nodig om alle betekenissen die het woord “kracht” kan hebben uit te leggen. Wij kijken alleen naar een kracht als “elke oorzaak die in staat is een lichaam te verplaatsen of te vervormen”.

Een kracht heeft een richting en een grootte. Het mooiste voorbeeld daarvan is biljarten. De kracht van je armspieren breng je via een keu over op een biljartbal, die daardoor met een bepaalde snelheid een zekere kant op gaat. Hoe hard jij ook stoot met de keu, op een gegeven moment ligt de bal stil. Dat komt door de wrijvingskracht.

Hoe ver de bal gaat, hangt dus af van hoe hard jij de keu liet gaan, maar ook van de gladheid van de biljarttafel. Hoe ruwer de tafel hoe groter de wrijvingskracht, dus hoe kleiner de afstand die de bal aflegt.

Elke kracht roept een tegenkracht op.

Moeilijke stelling? Welnee! Denk even mee… Stel dat er alleen de zwaartekracht (Fz) zou zijn die ons allemaal naar het midden van de aarde trekt. Waar zouden wij dan nu zijn? Inderdaad, met z’n allen in het midden van de aarde. Maar daar zijn we niet. Er is dus een kracht die ons tegenhoudt, we noemen deze kracht de normaalkracht (Fn). Die kracht is precies het tegenovergestelde van de zwaartekracht, hij heeft exact dezelfde grootte en een tegengestelde richting.

Als een voorwerp in rust is, heffen de krachten die op dat voorwerp rusten elkaar op, een boek op de tafel zakt er niet doorheen. Ook als je met een constante snelheid beweegt, heffen de krachten elkaar op. Als er een overheersende (resulterende) kracht is, zal deze een voorwerp laten versnellen of vertragen.

Stel je gaat fietsen, je klimt op je fiets, trapt tot je een lekker vaartje hebt en moet dan remmen voor een auto. Welke krachten spelen daarbij een rol?

©2019 onlinezeilschool.nl

18

Om te beginnen natuurlijk de zwaartekracht en de normaalkracht die zorgen dat je niet door het wegdek heengaat. Verder heb je de spierkracht van je benen en de wrijvingskracht van de wielen tegen het wegdek.

Als je begint met fietsen is je spierkracht groter dan de wrijvingskracht en ga je versnellen. Je versnelt tot de spierkracht even groot is als de wrijvingskracht, dan fiets je met een constante snelheid.

Als je wilt remmen, verklein je de spierkracht door te stoppen met trappen, daarnaast vergroot je meestal de wrijvingskracht door je handrem in te knijpen.

2.2

Vectoren

Krachten kan je niet zien. Om in een tekening de werking van krachten zichtbaar te maken, gebruiken we vectoren. Een vector is een pijl die de grootte en de richting van één bepaalde kracht weergeeft.

2.2.1

Ontbinden in vectoren

Als een kogelstoter zijn kogel stoot, komt die kogel altijd met een boog op de grond neer. Er werkt een schuine resulterende kracht op deze kogel. Deze overheersende kracht kan je splitsen in twee andere krachten: de horizontale spierkracht van de kogelstoter en de verticale zwaartekracht. Dit splitsen van een resulterende kracht noemen we ontbinden in vectoren.

2.2.2

Optellen van vectoren

Als je van één resultante kracht twee krachten kan maken, dan kan je krachten ook bij elkaar optellen tot een resultante. Als je de spierkracht van de kogelstoter weet en deze bij de zwaartekracht optelt, kan je de resulterende kracht op de kogel berekenen. Hierdoor weet je in welke richting de kogel gaat bewegen.

Hoe meer kracht de kogelstoter aan de kogel meegeeft, hoe groter de horizontale kracht en dus hoe minder schuin de baan van de kogel. De zwaartekracht blijft hetzelfde.

2.3

Koppels

Een koppel is een bijzonder stel bij elkaar horende krachten. De twee krachten van een koppel voldoen namelijk aan de volgende eisen: ze zijn even groot; tegengesteld gericht; grijpen aan op hetzelfde voorwerp; liggen niet in één lijn.

©2019 onlinezeilschool.nl

19

Door deze bijzondere eigenschappen geeft een koppel een draaiing. Het voorwerp waarop ze werken, draait net zo lang tot de twee krachten wel in één lijn liggen.

Kijk hier naar de tekeningen. Bij de linker tekening zal het blok niet draaien, omdat de handen (lees: krachten) op dezelfde hoogte aangrijpen. Bij de rechter tekening zal het blok wel draaien, en wel net zolang tot de handen weer op gelijke hoogte zijn.

arm

©2019 onlinezeilschool.nl

20

3

BPR: Geluidsseinen van schepen

Geluidsseinen worden gebruikt om waarschuwingen te geven en om manoeuvres kenbaar te maken. Ieder schip moet daarom geluidsseinen kunnen geven. Het is dan ook verplicht op een vlet een scheepshoorn aan boord te hebben. Met een klein open schip ben je verplicht om als dat nodig is het attentiesein, het sein: “ik kan niet manoeuvreren” of het noodsein te geven. De manoeuvreerseinen mag je niet geven.

Een lang ( ) sein duurt ongeveer 4 seconden. Een kort sein ( ) ongeveer één seconde. De volgende seinen zijn de meest bekende en gebruikte: Attentiesein Ik ga stuurboord uit Ik ga bakboord uit Ik sla achteruit Ik kan niet manoeuvreren Noodsein (herhaaldelijke stoten) of reeks klokslagen

Manoeuvreersein Manoeuvreersein Manoeuvreersein

Blijfweg sein (ononderbroken, minstens 15 min. achter elkaar) Verzoek tot opening van brug of sluis De beroepsvaart heeft zich voorgenomen om weer meer van geluidsseinen gebruik te maken en er minder op te vertrouwen dat iedereen wel marifoon heeft. Dat heeft alleen zin als iedereen begrijpt wat het schip probeert te seinen, zorg dus dat je de seinen herkent.

3.1

Noodsignalen

Op het moment dat je in nood bent en je hebt hulp van anderen nodig, moet je zorgen dat je de aandacht van hen krijgt. Het BPR zegt dat je met een vlag of zoiets moet zwaaien en ’s nachts met een lamp. Natuurlijk zijn er nog veel andere manieren om de aandacht van mensen te trekken. Zorg er wel voor dat het niet lijkt alsof je voor de lol staat te zwaaien.

3.1.1

Het “Blijf weg” sein

) hoort is het de bedoeling dat Het “blijf weg”sein heet niet voor niets zo. Als je dit sein ( je zo snel mogelijk maakt dat je uit de buurt komt. Dit sein wordt gegeven door schepen met een gevaarlijke lading. Je moet hierbij denken aan brandbare, giftige en/of ontplofbare stoffen.

De dampen die bij de gevaarlijke lading horen, zullen met de wind mee gevoerd worden. Het is dan ook niet slim om onder het schip langs te gaan bij het wegvaren.

©2019 onlinezeilschool.nl

21

4

BPR: Verkeerstekens

Niet alleen in het wegverkeer kennen we verkeerstekens. Ook in het BPR staan verkeerstekens beschreven. Niet alle tekens uit het BPR hoef je te kennen voor het CWO Kielboot III examen. Je kunt ze immers altijd opzoeken in Wateralmanak I. Sommige tekens zijn echter zo belangrijk dat je ze wel moet herkennen: Kleine schepen

Verboden

Verplicht / toegestaan

Motorschepen Zeilschepen Spierkracht voortbewogen schepen Doorvaart Hinderlijke waterbeweging Koers wijzigen

Š2019 onlinezeilschool.nl

22

5

BPR: Vaarregels

Hoewel ze pas in hoofdstuk 6 van het BPR staan, zijn de vaarregels voor de praktijk van het zeilen het belangrijkst. Het zijn ook nog eens de regels waar je het meest mee te maken hebt.

Over deze regels gaat daarom het merendeel van de vragen op het theorie-examen. Maak je geen zorgen, de regels zijn best logisch.

5.1

Koers kruisen, voorbijvaren op tegengestelde koersen en voorbijlopen

Om te weten welke regels van toepassing zijn, moet je eerst weten op welke koers je een ander schip nadert. Er zijn drie verschillende koersen: tegengestelde, oplopende en kruisende koersen.

In het voorbeeld hieronder is het blauwe schip het “andere schip” en vaar jij in het gele, oranje of paarse schip.

Je vaart op een tegengestelde koers als je het andere schip recht of vrijwel recht tegemoet vaart. (het gele schip) Je loopt een schip op als je meer dan 22º30’ achterlijker dan dwars van een schip aankomt. Simpeler gezegd kom je dan van bijna recht achter het schip. (het paarse schip) Alle andere situaties, dus van schuin van voren tot schuin van achteren, vallen onder de kruisende koersen. (het oranje schip) Als je twijfelt of je een ander schip kruisend nadert of oploopt/tegengesteld nadert, dan ga je er vanuit dat je het schip niet kruist.

Welke voorrangsregels er in een bepaalde situatie van toepassing zijn, hangt af van de schepen die bij die situatie betrokken zijn en de koers die deze schepen ten opzichte van elkaar varen.

Dat een ander schip voor jou voorrang moet geven betekent niet dat je opeens alles mag. Je moet namelijk je koers en snelheid behouden. Dat om ervoor te zorgen dat de ander je ook veilig voorrang kán geven. De regels van Goed Zeemanschap blijven altijd van kracht!

5.2

Regels voor oplopende koersen

Net als in het verkeer mag je op het water alleen iemand inhalen als het zonder anderen te hinderen kan. Degene die inhaalt, de oploper, loopt op aan bakboord. Degene die ingehaald wordt, de opgelopene, geeft zoveel mogelijk ruimte aan bakboord. Op deze regel is een uitzondering. Bij kleine schepen waarbij de oploper een klein zeilschip is, geeft de opgelopene ruimte aan loef en passeert de oploper bovenwinds.

Als je gaat oplopen kijk je, zoals gezegd, of het veilig kan, maar omdat je niet van tevoren weet of je opgelopen wordt, moet je altijd goed om je heen kijken. Omdat op dezelfde hoogte als een andere schip varen alleen mag als de rest van de scheepvaart niet gehinderd wordt, moet je als oploper zorgen dat je genoeg snelheid hebt om vlot langs te varen.

©2019 onlinezeilschool.nl

23

5.3

Regels voor kruisende/tegengestelde koersen

Bij kruisende en tegengestelde koersen hebben de regels een bepaalde vastgestelde volgorde van belangrijkheid. Steeds als een voorrangssituatie zich voordoet, begin je in je hoofd bij regel één. Als die niet van toepassing is ga je naar regel twee. Zo ga je door tot je de regel bent tegengekomen die van toepassing is. Geen enkele regel gevonden? Denk dan nog eens aan Goed Zeemanschap: je moet altijd een aanvaring proberen te voorkomen!

De volgorde van de regels is als volgt: 1.

Schip dat Stuurboordswal vaart heeft voorrang;

Stuurboordswal vaar je als de stuurboordzijde van je schip zo dicht mogelijk bij de wal is. Hoe dicht je bij de wal kan komen, is afhankelijk van de diepgang van je schip. Een schip met veel diepgang zal dus minder dicht bij de kant toch aan stuurboordswal varen. Ook in een vaargeul kun je stuurboordwal varen. Je vaart dan zoveel mogelijk aan de stuurboordzijde van de vaargeul.

2.

Klein schip geeft voorrang aan groot schip;

3.

Verschillende schepen onderling Motor geeft voorrang aan Spierkracht geeft voorrang aan Zeil;

©2019 onlinezeilschool.nl

24

5.3.1

Regels voor kruisende/tegengestelde koersen bij zeilschepen onderling

Als twee zeilschepen elkaar tegen komen en er gevaar voor aanvaring bestaat, hangt wie er moet wijken af van de stand van de zeilen en de koers die de schepen ten opzichte van elkaar varen.

4a

Hebben de twee schepen de zeilen over een verschillende boeg staan? Degene met het tuig over bakboord heeft voorrang op degene met het tuig over stuurboord. We noemen dit de bakboordregel.

4b

Hebben de twee schepen de zeilen over dezelfde boeg staan? Degene die dan het dichts bij de wind vaart, het scherpst vaart, heeft voorrang op degene die ruimer vaart. We noemen dit “Loef geeft voorrang aan Lij”.

Het loefwaartse schip kan bij een Loef-Lij situatie altijd veilig voorrang verlenen door op te loeven en een koers gelijk aan die van het lijwaartse schip aan te houden.

Als je onder je tuig door moet kijken om het andere schip, dat over de zelfde boeg vaart, te zien, dan vaar jij in het loefwaartse schip en moet je dus wijken.

5.3.2

Regels voor kruisende/tegengestelde koersen bij roei- en motorschepen onderling

De wendbaarheid van roei- en motorschepen hangt niet af van de wind. Als twee schepen van dezelfde soort elkaar tegenkomen is er dus niet één die minder makkelijk zou kunnen wijken.

Vandaar dat bij gelijksoortige schepen is gekozen voor regels die lijken op de regels die in het verkeer gelden.

©2019 onlinezeilschool.nl

25

5

Motorschepen en roeischepen onderling Bij motorschepen en roeischepen onderling kunnen we twee situaties krijgen.

5a

Bij kruisende koers heeft het schip dat van stuurboord komt voorrang op het schip dat van bakboord komt (rechts heeft voorrang).

6

Bij tegengestelde koersen passeer je elkaar bakboord aan bakboord (en wijk je beide uit naar stuurboord.

Als je voorrang geeft aan een schip dat van stuurboord komt, doe je dat in principe door achter dat schip langs te gaan. Alleen als het niet veilig is om achter het andere schip langs te gaan, mag je voorlangs.

5.4

Engtes

We spreken van een engte als een obstakel in de vaarweg het vaarwater zodanig versmalt dat voorbijvaren op dat punt niet mogelijk is. Het obstakel kan aan één zijde van het vaarwater zijn maar ook aan beide zijden. Bij het passeren van een engte moet je je altijd afvragen wie nu voor mag gaan en wie moet wachten, want tegelijk gaat niet. De regels voor passeren zijn bijna gelijk aan de voorrangsregels, maar hier is het wie moet wachten en niet wie voorrang moet geven.

1.

2.

Het schip dat stroom tegen heeft, wacht voor het schip dat stroom mee heeft.

Klein schip wacht voor groot schip.

W B

©2019 onlinezeilschool.nl

X

Kleine schepen onderling 3. Een zeilschip dat de engte niet bezeild heeft (opkruiser), wacht voor schepen die de engte in één keer kunnen nemen.

S B

26

B

X

Je hebt de engte bezeild, als je niet halverwege de W engte een slag hoeft te maken. Je kan dan dus in één keer de engte doorvaren.

4. Motorschip wacht voor spierkracht voortbewogen schip wacht voor een zeilschip dat de engte bezeild heeft.

Twee kleine zeilschepen die beide de engte bezeild hebben 5. Schip met het zeil over stuurboord wacht voor schip met het zeil over bakboord.

Motor-/Roeischepen onderling 6. Het schip met het obstakel aan stuurboord wacht.

Als twee gelijkwaardige schepen elk een obstakel aan stuurboord hebben, gaat artikel 1.04 (Goed zeemanschap) in werking. Deze situatie is niet geregeld in het BPR en zal door de schippers onderling moeten worden beslist.

5.5

Doorvaren van bruggen, stuwen en sluizen

Bij bruggen, maar ook bij sluizen, wordt met verlichting aangegeven wie wanneer de brug mag doorvaren of de sluis mag invaren. Aan de hoeveelheid rode lichten kan je zien of een brug wel of niet in bedrijf is. Soms wordt een brug niet bediend, maar wordt de doorvaart toch geregeld.

Dat gebeurt met groene, rode en gele lichten.

Bij een sluis wordt vaak ook aangegeven waar de sluis op dat moment mee bezig is. Door de vorm van de driehoek rode lichten word je verteld of de sluis aan het inladen of spuien is.

Er zal weldra worden gespuid/ ingelaten

Er wordt gespuid

Er wordt ingelaten

Dat de driehoek naar beneden inlaten is, kan je makkelijk onthouden door te denken aan een trechter. Daarmee kan je immers ook spullen ergens anders inladen.

©2019 onlinezeilschool.nl

27

Doorvaart verboden

Vaste bruggen

Bruggen in bedrijf

Bruggen buiten bedrijf

Aanbevolen doorvaart, tegenliggend e vaart mogelijk

Aanbevolen doorvaart, tegenliggend e vaart verboden

Doorvaart verboden, wordt aanstonds toegestaan

Doorvaart toegestaan

Š2019 onlinezeilschool.nl

28

Vaste bruggen

Bruggen in bedrijf

Bruggen buiten bedrijf

Naast lichten kunnen er ook borden gebruikt worden om de doorvaart te regelen. Verticaal groen-wit-groen gestreept betekent doorvaart toegestaan, horizontaal rood-wit-rood gestreept betekent dat doorvaart verboden is.

Om te weten of je onder een brug door kan, is het van belang te weten hoeveel ruimte er onder de brug is. Dit is afhankelijk van de waterstand. Bij hoogwater heb je minder ruimte onder de brug dan bij laagwater. Voor een vlet heb je 6 meter nodig. Als je de mast gestreken hebt, heb je minimaal 8 dm nodig. De doorvaarthoogte van een brug wordt aangegeven door middel van een bord aan de zijkant. Kijk daar altijd op, al heb je in Wateralmanak II opgezocht hoe hoog de brug is.

Houd rekening met de golfslag van andere schepen. Hierdoor kan namelijk de doorvaarthoogte beperkt worden.

Bij een bediende brug of sluis verzoek je door het geluidssein lang-kort-lang de brug of sluis te openen. Op het moment dat de brug- of sluiswachter heeft aangegeven je verzoek gehoord te hebben, mag je het geluidssein niet meer herhalen. Bij het wachten tot de brug/sluis geopend wordt, stop je voor het witte bord met rode rand en zwarte horizontale streep. Verder volg je de aanwijzingen van brug-/sluiswachter op.

Š2019 onlinezeilschool.nl

29

6

Wind

Is het je wel eens opgevallen dat het vaantje bovenin je mast een andere windrichting aangaf dan vlaggen op de kant? Vast wel. In deze paragraaf wordt uitgelegd hoe dat komt.

6.1

Werkelijke wind

Vlaggen worden door de wind in een bepaalde richting geduwd. Omdat vlaggen bijna geen weerstand bieden, heeft de wind vrij spel. De richting die een wapperende vlag aangeeft, is dan ook de richting van de werkelijke wind.

6.2

Vaartwind

Ook door wrijving kan wind ontstaan. Het is deze wrijvingswind die je voelt als je op een windstille dag gaat fietsen. Omdat de sterkte van de wrijvingswind van je vaart afhangt, noemen we deze wind ook wel vaartwind. De vaartwind is een reactie op je vaart en daarom tegengesteld gericht aan de richting die je opgaat. De grootte van de vaartwind hangt samen met de wrijving die jij veroorzaakt met je snelheid. Hoe sneller je gaat, hoe groter de wrijving en dus hoe groter de vaartwind.

6.3

Schijnbare wind

De vaartwind (Fv) en de werkelijke wind (Fw) kan je bij elkaar optellen.

Dan krijg je een resultante die we schijnbare wind (Fs) noemen. Het is deze schijnbare wind waar je op zeilt en die door het windvaantje in je mast wordt aangegeven.

6.4

Oploeven in een windvlaag

De werkelijke wind kan natuurlijk veranderen. Denk maar aan een windstilte of een windvlaag.

Waarom kan je in een windvlaag oploeven?

Š2019 onlinezeilschool.nl

30

Oploeven in een windvlaag lukt alleen als je net als in situatie 1 hiernaast hoog aan de wind vaart. Zie je dat de wind vanaf de linkerkant van het blad lijkt te komen, maar dat de schijnbare wind net iets meer van boven komt?

n onne Gew

In een windvlaag (situatie 2) neemt de wind tijdelijk toe. Omdat de snelheid van het schip niet meteen verandert, blijft de vaartwind gelijk.

Daardoor lijkt het alsof de wind tijdelijk meer van opzij binnenvalt. Gedurende korte tijd vaar je dan halve wind en kan je dus oploeven.

te hoog

Als de wind weer afneemt, kom je terecht in situatie 3. Deze is in principe gelijk aan situatie 1, maar je hebt wel hoogte gewonnen.

3

2

1

7.

Wer kelij ke wind Va Schij ar nbar e win tw d in d

Werking van de zeilen

7.1 Zeilprofiel Luchtdeeltjes die voordat zij om een obstakel heen moeten bij elkaar zijn, willen aan het einde van het obstakel weer bij elkaar komen. Zowel zeilschepen als vliegtuigen maken gebruik van dit principe.

Omdat de bovenkant van een vliegtuigvleugel bol is, is deze kant langer dan de onderkant.

Winddeeltjes aan de bovenkant van een vliegtuigvleugel moeten dus een langere afstand afleggen. Om gelijk met de deeltjes die langs de onderkant gingen aan de achterkant weer bij elkaar te komen, moeten de deeltjes langs de bovenkant sneller gaan. Daardoor zijn aan de bovenkant van de vleugel de deeltjes verder uit elkaar. De luchtdruk (het aantal deeltjes per meter²) is aan de bovenkant dus lager dan aan de onderkant, hierdoor wordt het vliegtuig omhoog geduwd.

Š2019 onlinezeilschool.nl

31

FLift

Hetzelfde vindt ook plaats aan boord van je schip. Dat komt omdat een zeil ook een bolling heeft.

Aan de lijzijde van het zeil, waar de weg van de winddeeltjes het langst is, is de luchtdruk het laagst. De luchtdruk aan de loefzijde is dus hoger. De deeltjes aan de loefzijde drukken harder tegen het zeil en duwen zo het schip vooruit. Niet de wind, maar het verschil in luchtdruk zorgt dat je kan zeilen. Daarom kan je bijna tegen de wind in varen op de aan-de-windse koersen.

Je kunt het verschil in luchtdruk ook met een eenvoudig proefje zelf ondervinden. Als je je hand uit het raam van een rijdende auto steekt, gaat je hand zonder dat je er iets aan kan doen omhoog.

7.2 Zeilpunt De schijnbare wind heeft invloed op het gehele zeil. Om in een tekening deze invloed aan te geven, zouden we vanuit elk punt van het zeil een kracht moeten tekenen. Je begrijpt dat dat een heel volle tekening wordt, waarbij het overzicht verloren gaat. Makkelijker is het om alle krachten in één enkele kracht te bundelen. Op een tekening grijpt de schijnbare wind daarom aan in het zeilpunt.

Het zeilpunt is de theoretische plek waarin de krachten aangrijpen. Voor elk zeil kan afzonderlijk een zeilpunt worden bepaald. Dit zeilpunt is voor elk zeil en elk schip anders. Bij een schip met meerdere zeilen, is het totale zeilpunt een optelling van alle afzonderlijke zeilpunten. De grootte van het zeil bepaalt daarbij de invloed van het zeilpunt van dat zeil op het totale zeilpunt. Wisen natuurkundig kan je berekenen waar dat zeilpunt precies moet zijn. Maar het kan ook makkelijker.

©2019 onlinezeilschool.nl

32

Door lijnen zoals in de tekening, kan je zien waar het zeilpunt van de combinatie van zeilen is (Zr).

Deze ligt op de lijn tussen het zeilpunt van de fok (Z1) en het zeilpunt van het grootzeil (Z2). De verhouding tussen fok en grootzeil beïnvloedt de plaats van het totale zeilpunt. Meestal ligt het totale zeilpunt op 1/3 van het zeilpunt van de fok.

7.3 Lateraalpunt Niet alleen op het zeil werken krachten. Ook op het schip zelf worden krachten uitgeoefend. De plek waar de krachten die op het onderwaterschip werken gebundeld aangrijpen, noemen we het lateraalpunt.

Het lateraalpunt is meestal ook het draaipunt van het schip. Het ligt in de lengteas van het schip op de hoogte van het zwaard.

7.4 Samenspel van zeilpunt en lateraalpunt Als het lateraalpunt en het zeilpunt niet in één lijn liggen, ontstaat er een koppel. Als het zeilpunt vóór het lateraalpunt ligt, is het schip lijgierig. Ligt het zeilpunt ná het lateraalpunt, dan is het schip loefgierig.

Een loefgierig schip zal, als het niet bestuurd wordt, automatisch in de wind draaien. Vandaar dat de meeste schepen loefgierig zijn, dat is veiliger.

Door de fok te verkleinen, kan je het zeilpunt ten opzicht van het lateraalpunt naar achteren verplaatsen. Door het grootzeil te reven verplaats je het zeilpunt naar voren. Op deze manier kan je de loef- of lijgierigheid van je schip beïnvloeden.

©2019 onlinezeilschool.nl

33

8.

Werking van het roer

Eerder heb je kunnen lezen dat je het roer kunt gebruiken om te remmen. Remmen met je roer doe je door sterk roer te geven. Hieronder zie je de krachten getekend die op het roerblad werken. In elk plaatje zie je een draaiende kracht (recht naar boven) en een remmende kracht (naar links). De situaties zijn extreem getekend, om de werking van het roerblad extra duidelijk te maken.

roergeven

Sterk roergeven

Erg weinig roergeven

Zie je dat hoe schuiner het roer geduwd wordt, hoe groter de remmende kracht wordt? Bij een kleine roeruitslag is de remmende kracht kleiner en verhoudingsgewijs de draaiende kracht groter. Bij een grote roeruitslag is er een draaiende kracht en is de remmende kracht relatief groot.

8.1 Sturend effect bij deinzen Bij het vooruit varen sleept het roer achter het schip aan. Bij het achteruitvaren duwt het hele schip tegen het roer aan.

Hierdoor werkt er tijdens het deizen een grote kracht op het roer. Sommige mensen vinden het moeilijk om roer te geven voor deizend schip. Maar als je de volgende weetjes onthoudt, is het heel makkelijk.

Ga met je gezicht richting spiegel staan en kijk in de richting van het roerblad.

Het roerblad werkt als het voorwiel van een fiets. Het schip volgt het roer in plaats van andersom.

9.

Reven

Als het hard waait, zal er veel kracht op het zeil komen te staan. Hierdoor is het schip moeilijker onder controle te houden. Het schip zal gaan hellen, waardoor je, vooral aan de wind, water binnenboord kan krijgen. Dat is erg vervelend bij een stormrondje.

Š2019 onlinezeilschool.nl

34

Door de grote krachten op het zeil, is het bij harde wind niet verstandig op een voor de windse koers de fok te loevert te zetten. De wind heeft daarom alleen grip op het grootzeil, wat de loefgierigheid van het schip vergroot.

Om het zeiloppervlak te verkleinen, kan je het grootzeil reven. De fok kan je meestal niet verkleinen, je kunt echter wel kiezen voor een andere, kleinere, fok die we een stormfok noemen.

Er zijn meerdere manieren om te reven. Je kunt gebruik maken van een bindrif of van een rolrif.

9.1 Rolrif Een rolrif komt veel voor bij lelievletten. Bij een rolrif wordt het grootzeil om de giek gerold en de schootring aangepast om schade aan het zeil te voorkomen.

Om het rif te steken moet je de rijglijn losmaken en de klauwval laten vieren. Daarna trek je de giek uit het lummelbeslag en draai je voorzichtig steeds een stukje meer van het grootzeil om de giek. Zorg er daarbij wel voor dat het achterlijk strak blijft staan, zodat er geen plooien in het zeil komen. Zet daarna de rijglijn en de klauwval weer vast.

Š2019 onlinezeilschool.nl

35

Je moet de giek altijd minstens één volledige slag laten maken, anders kan het zeil scheef trekken en daardoor extra slijten. Ook moet je de schootring zo verstellen dat hij niet in het zeil aangrijpt, maar netjes op het strakke gedeelte komt.

Je zal niet de eerste zijn met een scheur in het grootzeil na een rolrif!

Rol op ongeveer 1/3 vanaf het voorlijk een trui ofzo mee in het zeil om de bolling weg te werken en de juiste werking van de zeilen te behouden.

9.2 Bindrif Een bindrif komt veel voor bij een lelieschouw, 16 m² of Valk. Om te kunnen reven, zijn in het zeil van deze schepen lijntjes aangebracht, die we reefknuttels noemen. In het voorlijk en achterlijk zitten ook nog eens extra ogen, die reefogen worden genoemd.

Om een rif te steken, moet je de rijglijn losmaken en de klauwval laten vieren. Daarna wordt met een dunne, sterke lijn het reefoog in het voorlijk op de giek gebonden, zodat een nieuwe halshoek ontstaat. Een tweede, langere, lijn, de smeerreep, wordt met een paalsteek aan het reefoog in het achterlijk vastgemaakt. Dan wordt deze lijn een aantal keer door het uiteinde van de giek en het reefoog gehaald om zo het nieuwe onderlijk strak te zetten. Als dit gedaan is, rol je het zeil tussen de reefogen op en zet je het met de smeerreep achter de giek goed strak vast.

©2019 onlinezeilschool.nl

36

De rest van het zeil ruim je op door het met de reefknuttel losjes om de giek heen te knopen.

Zet daarna de rijglijn en de klauwval weer vast.

Vaak kan je een eerste en tweede rif zetten, zodat je het zeil in stappen kunt verkleinen. Let er dan wel goed op dat je steeds met de reefogen werkt die bij hetzelfde rif horen.

10. BPR: Optische tekens van schepen Dagtekens dienen ervoor om schepen met een bijzondere eigenschap overdag herkenbaar te maken. Ook â&#x20AC;&#x2DC;s nachts dienen deze bijzondere schepen herkenbaar te zijn. De dagtekens zijn dan vervangen door lichten. Om verwarring te voorkomen, is het niet toegestaan andere tekens te voeren dan in het reglement zijn opgenomen. Ook mag men niet ten onrechte tekens voeren die in het reglement zijn opgenomen.

10.1

Bijzondere optische tekens

Een aantal tekens kan door schepen van diverse grootte worden getoond. Deze tekens geven aan dat er in de buurt iets bijzonders aan de hand is.

10.2

Schip dat gebruikt wordt voor onderwatersport

Een schip dat gebruikt wordt voor het beoefenen van de onderwatersport moet dit kenbaar maken door het voeren de internationale seinvlag "A" (Alfa). Ook mag in plaats daarvan een replica van deze vlag, vervaardigd van niet buigzaam materiaal en met een hoogte van tenminste 1 meter. â&#x20AC;&#x2122;s Nachts moet het bord goed verlicht zijn.

Š2019 onlinezeilschool.nl

37

10.3

Bijkomende tekens van drijvende werktuigen

In het water ligt soms een ponton met daarop machines om op het water te werken. Denk bijvoorbeeld aan een baggerinstallatie. Werktuigen die aan het werk zijn, geven door middel van tekens of lichten aan langs welke zijde je wel of niet mag passeren.

Aan de zijde waar je niet mag passeren toont het werktuig één rode bol. Aan de zijde waar je wel mag passeren toont het twee groene ruiten. ’s Nachts worden deze tekens vervangen door rondom schijnende lichten in dezelfde kleur.

Het kan zijn dat het werktuig werk uitvoert waarbij golven gevaarlijk of hinderlijk zijn. Het werktuig kan dan aangeven dat andere schepen hinderlijke waterbeweging moeten voorkomen. Aan de zijde waar het schip gepasseerd mag worden, toont het een rood bord boven een wit bord, aan de zijde waar het niet langsgevaren mag worden hangt een rood bord. ’s Nachts worden de borden vervangen door rondom schijnende lichten in dezelfde kleur.

Een vastgelopen of gezonken schip moet de tekens voeren van een werktuig dat hinderlijke waterbeweging wil voorkomen. Als dat niet op het schip zelf kan, omdat het bijvoorbeeld onder water ligt, moet het op een andere goed zichtbare manier.

Naast werktuigen kunnen ook schepen aangeven dat hinderlijke waterbeweging voorkomen moet worden. Zij doen dit door een rood bord boven een wit bord te tonen. ’s Nachts worden deze borden vervangen door rondomschijnende lichten in dezelfde kleur.

Bij een havenmonding, een afgemeerd schip of een niet-vrijvarende veerpont zal geen rood boven wit bord zichtbaar zijn, toch moet daar hinderlijke waterbeweging worden voorkomen.

Vaak zie je daar een bord langs de wal staan om je nog eens op deze regel te attenderen.

11. Slepen Een sleepboot aan kop van een sleep of een motorschip dat assisteert, voert overdag een gele cilinder met twee witte en twee zwarte banen. De gesleepte schepen voeren een gele bol.

Bij duisternis voert een sleepboot twee toplichten, de boordverlichting en een geel heklicht. De gesleepte schepen voeren een wit rondom schijnend licht. Het laatste schip van de sleep voert een wit heklicht.

G 2x

W

G

W

W

W

R

Een klein schip dat kleine schepen sleept is volgens het BPR geen sleep.

©2019 onlinezeilschool.nl

38

12. Peilingen Peilingen zijn metingen. Aan boord gebruik je peilingen om te kijken waar je uit gaat komen, of je stil ligt of om te zien of je op een aanvaringskoers ligt.

12.1

W

Dwarspeiling

Omdat je bij het kruisen slagen maakt die ongeveer 90º op elkaar staan, kan je van tevoren uitrekenen waar je uit gaat komen. Dat doe je door het meten van een haakse hoek op het schip. We noemen dat een dwarspeiling.

Een veel gemaakte fout is dat iemand een dwarspeiling maakt terwijl het schip niet echt aan de wind vaart, maar bijvoorbeeld bijna halve wind. Dan werkt de truc niet, omdat je meer dan 90º moet draaien.

Probeer eens een dwarspeiling te maken over je andere schouder. Dus die schouder die naar de achterkant van het schip zit, dan meet je net iets achterlijker dan dwars.

12.2

Ankerpeiling

Een ankerpeiling is een bijzonder soort achtergrondpeiling. Met een ankerpeiling meet je welke kant je opvaart. Zijn naam dankt deze peiling aan het feit dat deze peiling bij de ankermanoeuvre gebruikt wordt. Zeker als je gaat ankeren, is het namelijk van belang om te zien of je stilligt.

Een ankerpeiling voer je ook uit vanaf een schip dat al geankerd ligt, om te zien of het anker nog wel houdt.

Terwijl je stilligt, kijk je vanaf je schip naar twee vaste punten op de wal, die in één lijn liggen.

Even later kijk je nog eens naar dezelfde punten. Liggen de twee punten nog steeds in één lijn, dan lig je stil.

Als het voorste punt nu verder van je af ligt dan het achterste punt ligt, ben je achteruit gevaren. Ligt het achterste punt verder van je af dan het voorste, dan ben je vooruit gevaren.

Je hebt twee punten nodig. Als de boot namelijk gedraaid is, kan je met één punt nog steeds op één lijn liggen. Maar nu zal het andere punt niet meer op die lijn liggen, zoals je in het tweede plaatje kunt zien.

©2019 onlinezeilschool.nl

39

12.3

Boordpeiling

Het is druk op het water. Er varen veel andere schepen en om te zorgen dat je niet voortdurend aan het wijken bent, wil je graag weten met welke schepen je op een aanvaringskoers ligt. Door verschil in snelheid van de schepen, kunnen schepen die aanvankelijk op een aanvaringskoers lagen, voor of achterlangs varen. Voor deze schepen hoef je dus niet direct te wijken want je kunt er toch geen aanvaring mee krijgen. Om te bepalen of je zal moeten wijken of niet, kan je gebruik maken van de boordpeiling.

Terwijl je vaart, kijk je vanaf je schip een bepaalde kant op. Wat je nu ziet vertelt nog niets. Als je een ander schip ziet, weet je nog niet hoe snel dat schip vaart. Daarom kijk je even later nog eens dezelfde richting uit. Vaart het andere schip ten opzichte van je eigen schip steeds onder dezelfde hoek, dan varen jullie op een aanvaringskoers en zal er dus één moeten wijken.

Als de boeg van het andere schip voor je denkbeeldige lijn ligt, zal het schip voor je langs varen.

Ligt de boeg achter je denkbeeldige lijn, dan vaar jij voor het andere schip langs.

©2019 onlinezeilschool.nl

40

12.4

Achtergrondpeiling/Aanvaringspeiling

De achtergrondpeiling werkt op alle koersen. Om deze peiling uit te voeren kies je een punt op de wal dat in één lijn ligt met het schip waarvan je wilt weten of je daarmee op een aanvaringskoers ligt.

Even later kijk je nogmaals naar het andere schip en het punt op de wal. Ligt het schip nu meer naar voren dan het punt op de wal, dan zal het schip voor je langs gaan. Ligt het schip meer naar achteren, dan gaat het achter je langs.

Blijven het andere schip en het punt op de wal in één lijn liggen, dan vaart het schip op een aanvaringskoers en zal je de voorrangsregels toe moeten passen.

13. Handelen bij averij en aanvaring Blijf rustig en beleefd als het allemaal niet gaat zoals het moet. Kijk als je schip omgeslagen is eerst of iedereen er is en of er gewonden zijn.

Het kan ook zijn dat je tegen een ander schip aanvaart. Ook dan is het van belang dat je eerst kijkt of er geen gewonden zijn.

Als er iets gebeurd is, overlegt alleen de schipper aan boord met de andere schipper. Beken daarbij nooit schuld! Dat is een zaak voor de verzekering. Denk hierbij aan artikel 1.05 van het BPR: iedereen moet altijd proberen om een aanvaring te voorkomen.

Maak een situatieschets en vermeld de volgende gegevens : • datum, tijd en locatie van de aanvaring; • weersomstandigheden, windrichting en windsterkte; • naam, adres en telefoonnummer van de andere schipper of eigenaar; • naam en soort schip van de andere partij; • naam en adres van de verkeringsmaatschappij van de andere partij; • schade van de andere partij; • plaats van de getuigen met naam en telefoonnummer.

©2019 onlinezeilschool.nl

41

Binnen scouting of zeilscholen kennen we de zogenaamde zusterclausule. Dat betekent dat bij een aanvaring tussen schepen van dezelfde eigenaar de verzekering ook uit kan betalen.

Vergeet ook dan niet om altijd de situatieschets te maken en de gegevens op te schrijven.

14. Gedrag op en rond het water Je bent niet alleen op het vaarwater, Nederland is een drukbevolkt watersportland. Het merendeel van de situaties is geregeld in het BPR, maar er zijn ook een aantal andere zaken waar je rekening mee moet houden. Die regels staan ook in dit hoofdstuk.

14.1

Keren en vertrekken

Keren of vertrekken (wegvaren van de ligplaats) zijn bijzondere situaties op het water. Omdat het niet te voorkomen is dat er een ander schip gehinderd wordt, kent het BPR speciaal voor deze situaties de term “medewerking verlangen”. Je mag een ander niet in gevaar brengen, maar je mag wel verwachten dat de ander je de mogelijkheid geeft om te keren of weg te varen.

Iets doen waardoor de ander plotseling sterk koers/snelheid moet wijzigen om jou te ontwijken, is niet toegestaan.

Ook bij deze regels is er verschil tussen een groot en een klein schip: een klein schip dat keert of vertrekt moet daarbij voorrang geven aan een groot schip en mag van een ander klein schip medewerking verlangen; een groot schip dat keert of vertrekt mag van alle andere schepen medewerking verlangen.

14.2

Regels voor het ligplaats nemen

Het BPR verplicht je om het goed te vinden dat een ander schip naast je komt liggen. Dit andere schip moet wel voor stootwillen zorgen en moet later meewerken aan jouw vertrek.

Leuke taferelen geven deze situaties vooral in de havens rond het IJsselmeer. In de zomer liggen de schepen daar soms wel negen rijen dik. Het is een grappig gezicht om vanaf de kant te zien (maar minder leuk als je aan boord zit) hoe het gaat als het schip aan de kade weg wil.

Houdt er in dit soort havens dus rekening mee dat je als je vroeg weg wilt, je laat binnen moet komen.

Leg zolang het kan altijd ook zelf een landvast naar de wal. De hele rij schepen ligt dan aan meer dan alleen de landvasten van het eerste schip.

©2019 onlinezeilschool.nl

42

14.3

Vlagvoering

Een vlag kan verschillende betekenissen hebben. Een slinger vlaggetjes geeft een feestelijk gevoel, met Koninginnedag hangen we een vlag uit en op 4 mei geeft ook de driekleur aan dat we herdenken.

Aan boord van een schip heeft een goed gevoerde vlag ook een betekenis. Aan boord van een zeilschip kunnen drie verschillende vlaggen gevoerd worden: 1. de nationale vlag; 2. de clubvlag; 3. de gastlandvlag. ad 1. De nationale vlag wordt in de regel aan een vlaggenstok achterop het schip gevoerd.

Eventueel mag de nationale vlag ook aan de gaffel bevestigd worden. ad 2. Je clubvlag voer je in de top van de mast. Maar als dat niet kan, dan mag hij ook aan bakboord in het want worden gehesen. ad 3. Als je op bezoek bent in een ander land blijf je je eigen nationale vlag voeren. Uit respect voor het gastland voer je een kleine vlag van dat land aan stuurboord in het want.

Een vlag hoort schoon, helder van kleur en heel te zijn. Vlaggen horen niet in het water te hangen, als je een vlag hijst in het want hijs je hem tot aan het blok waar de vlaggenlijn doorgaat. Op de plek van de nationale vlag hijs je nooit een andere vlag, ook geen Europese of Provincie vlag.

Tijdens een wedstrijd voeren we, uit gewoonte, geen vlag. Hooguit voer je tijdens een wedstrijd een wimpel die aangeeft in welke klasse je vaart.

Pavoiseren is het versieren van je schip met seinvlaggen. Bij het pavoiseren moet je proberen de lange en korte vlaggen elkaar af te laten wisselen. Verder probeer je als Nederlander om op het voorschip vooral rode vlaggen te hijsen, op het middenschip witte vlaggen en op het achterschip blauwe vlaggen. Eigenlijk horen alleen stilliggende schepen gepavoiseerd te worden.

14.4

Scheepsetiquette en gedragsregels

Het leven op het water kende vanouds bepaalde gedragsregels waar zeelui, Rijn- en binnenschippers zich aan hielden. Het in praktijk brengen van deze gedragsregels bevorderde de vriendelijkheid en verdraagzaamheid op het water. Schippers groetten elkaar bij het voorbij varen en ieder probeerde overlast, in welke vorm dan ook, te voorkomen.

Op het steeds drukker wordende water worden deze zaken, met name door de watersporters, nogal eens vergeten. Doordat je je aan deze regels houdt, werk je eraan mee de vriendelijkheid op het water te bewaren of weer in ere te herstellen.

Om welke regels gaat het bij de scheepsetiquette? Dat zijn deze:

Š2019 onlinezeilschool.nl

43

zorgdragen dat het schip altijd voldoende is uitgerust, alles netjes opgeborgen is en niets rondslingert; op het water geen lawaai maken en de scheepshoorn alleen in voorgeschreven gevallen gebruiken; niet zonder toestemming van de schipper aan boord van zijn schip gaan, niet aan een particuliere wal aanleggen zonder toestemming van de eigenaar; bij het jagen vragen of de schipper van het langs het jaagpad gemeerde schip de lijn overboord wil brengen; wanneer langs een ander schip wordt afgemeerd, het schip zo vast leggen dat niet in het woongedeelte kan worden gekeken. Loop vóór de mast naar de wal; bij het vastmaken aan een ander schip als laatst aangekomene altijd voor de stootkussens zorgen. Deze dienen aan het eigen schip te worden vastgemaakt; gebruik de goede Nederlandse scheepstaal (correcte commando's en benamingen); houd de schippersgroet in ere (alleen de schipper of roerganger groet); hulpvaardigheid en gastvrijheid zijn de kenmerken van een goed watersporter. Waar mogelijk, helpt de ene watersporter de andere uit de moeilijkheden; vaar altijd volgens de regels en wijk uit voor de grote vaartuigen; geef varende wedstrijdschepen (herkenbaar aan het ontbreken van de nationaliteitsvlag) zoveel mogelijk de ruimte; zorg steeds voor een correcte vlagvoering of voer anders geen vlaggen; vaar niet met rommel of kleding buiten boord of aan dek (zwembroeken, handdoeken, spijkerbroeken, enzovoort): alles is tijdens het varen opgeruimd; zet geen ankers of trossen over een weg of pad; volg altijd de orders van brug- en sluiswachters op. Doe aan het gedrang bij bruggen en sluizen niet mee, maar wacht rustig op je beurt; indien aan een paal wordt vastgemaakt waar al een ander schip aan ligt, steek dan je tros onder de reeds bevestigde tros door; leg nooit te dicht voor in- of uitvaart aan; vraag alleen een sleepje, als dit door onvoorziene omstandigheden niet anders kan; ken de blauwe 10.

DE BLAUWE TIEN: 1. We houden het water schoon.

2. We gooien ons afval niet weg, maar nemen het mee.

3. We sparen oevers en riet.

4. We laten staan wat groeit en bloeit.

5. We laten de vogels met rust.

6. We hinderen anderen niet die ook van het water willen genieten.

7. We houden het rustig op het water.

8. We betreden alleen de oevers daar waar het is toegestaan.

9. We houden ons aan de regels en voorschriften.

10. We ontzien gemeenschappelijke en andermans eigendommen.

©2019 onlinezeilschool.nl

44

15 Dagelijks onderhoud van het schip Het heeft geen zin om de hele winter onderhoud aan je schip te plegen, om het daarna de hele zomer er maar een beetje bij te laten liggen. In een goed onderhouden schip vaar je veiliger.

Controleer voor je gaat zeilen ĂŠn nadat je gezeild hebt de volgende zaken: Zijn de zeilen heel, schoon en droog?

Zijn de vallen en schoten heel, schoon en droog?

Is de kuip droog en schoon?

Liggen alle riemen netjes, hangt de vaarboom goed?

Kan het water uit de spuigaten lopen?

Zitten alle harpjes en lijnen nog goed vast?

Zit het windvaantje goed?

Werk beschadigingen aan het casco bij, door te schuren, te primeren en te lakken. Repareer zeilen en lijnwerk voordat ze verder kapot gaan. Let er bij de schoten ook op dat de kern heel moet zijn en door de hele schoot moet zitten.

16 Veiligheid Hoe leuk varen ook kan zijn, het is belangrijk dat je veilig vaart. Denk daarom bij het uitvoeren van manoeuvres steeds aan je bemanning. Leg goed uit wat je gaat doen, zodat iedereen weet wat er verwacht wordt en wat er kan gebeuren.

Wat Goed Zeemanschap is, zou je eigenlijk eens aan alle schippers van vaartuigen (zowel van de beroeps- als van de plezierschepen) moeten vragen. Ook aan hen die al jarenlang dagelijks varen. Weten zij alles van de vaarreglementen? Weten zij altijd en onder alle omstandigheden hoe ze op het water moeten handelen?

Waarschijnlijk niet. Daarom volgen hier een aantal belangrijke tips om veilig te varen: Denk aan handen en ledematen bij het afhouden van het schip; Luister steeds naar de weerberichten en vaar nooit uit bij slecht zicht of te harde wind; Realiseer je dat in het voorseizoen het water zeer koud is. In verband met het onderkoelingsgevaar moet je een drenkeling snel redden; Pas de hoeveelheid zeil aan bij de geoefendheid van de bemanning, het vaarwater en het weer; Oefen regelmatig de "man-over-boord"-manoeuvre; Ga op ruim water nooit weg bij het omgeslagen schip. Je bent daar gemakkelijker voor de redders te vinden; Pas consequent de reglementen toe en vaar niet op het scherp van de snede om gelijk te willen krijgen, maar geef en neem!

Kijk tijdens het varen regelmatig achterom. Zorg dat de roerganger een goed uitzicht naar alle kanten heeft; Verander niet plotseling van koers, maar laat steeds tijdig en duidelijk zien wat je van plan bent;

Š2019 onlinezeilschool.nl

45

Houd zoveel mogelijk de stuurboordswal (rechts) van het vaarwater; Zorg voor goed ankergerei met voldoende ketting- of troslengte. Anker nooit in of vlakbij een vaarroute; Haal tijdens het varen geen grappen uit waarbij de veiligheid in het gedrang komt; Zorg voor voldoende reservemateriaal.

16.1 Veiligheidmiddelen Met een goed reddingvest kan je niet zwemmen. Het heeft aan de borstzijde meer vulling en een dikke kraag zorgt dat de drenkeling ook op ruw water in bewusteloze toestand met het gezicht boven water blijft. Zo'n vest heeft het CE-merk 275N. De letter N staat voor Newton, waarbij elke 10 Newton 1 kg drijfvermogen geeft, gerelateerd aan het lichaamsgewicht waar het vest voor bedoeld is.

Voor rustig binnenwater kan ook een reddingvest met een lager keurmerknummer worden gekozen. 100N is zeer gebruikelijk. Het laagste keurmerk 50N biedt geen bescherming bij bewusteloosheid en is daarom geen reddingvest maar een zwemvest.

Als je een reddingvest hebt dat zichzelf na contact met het water opblaast, moet je het elk jaar laten keuren. Dat kost geld, maar kan wel je leven redden.

16.2 Vaarproblematiek andere schepen Waar moet je aan denken als je als klein schip een niet-klein schip tegenkomt. Lees de volgende punten eens door en probeer er een volgende keer aan te denken.

Roergangers aan boord van grotere schepen kunnen het water vlak voor hun boeg niet zien. We noemen dit de dode hoek van het schip. Het is daarom gevaarlijk om daar te varen.

Schepen die elkaar inhalen worden door de waterverplaatsing naar elkaar toe getrokken (vooral op ondiep water), dat noemen we zuiging. Pas dus op als je wordt ingelopen of inloopt, hoe groter het schip hoe groter de zuiging.

Schepen die elkaar tegenkomen worden door de waterverplaatsing uit elkaar gedreven (vooral op ondiep water). Dat lijkt veilig, maar voor je het weet, lig je vast aan de kant omdat er toevallig een groter schip je tegemoet kwam.

Grotere schepen kunnen op smal vaarwater niet uitwijken. Dat komt niet alleen omdat ze groot en log zijn, maar ook omdat hun vaarwater smaller is door hun diepgang.

Grotere schepen verlijeren sterker dan kleinere schepen. De wind heeft meer vat op een groter schip, omdat er meer schip boven het water uitsteekt. Een beladen schip verlijert daarom minder dan een niet beladen schip.

Š2019 onlinezeilschool.nl

46

17 Koppels en krachten 17.1 Krachten op het anker Op het anker staan twee krachten, een omhoog gerichte lostrekkende kracht en een opzij gerichte vasttrekkende kracht.

Als je ankerlijn te kort is, zal de lostrekkende kracht in verhouding veel groter zijn dan de vasttrekkende kracht.

Het anker zal dan gaan krabben en je zult verlijeren.

Flos

Flos Fvast

Fvast

blijven liggen.

Als je voldoende ankerlijn steekt, is de vasttrekkende kracht het grootst. Het anker zal zich dan ingraven en je zult stil

Door een ketting tussen anker en ankerlijn te bevestigen, voeg je een naar beneden trekkende kracht toe, die er voor zorgt dat de werking van de lostrekkende kracht extra gecompenseerd wordt.

17.2 Stabiliteit Stabiliteit is de mate waarin het schip de neiging heeft te hellen. Hierbij spelen twee vragen een grote rol: Hoe snel gaat het schip scheefhangen?

Slaat het schip uiteindelijk om of niet?

De stabiliteit van een schip is onder andere afhankelijk van de vorm van het onderwaterschip.

17.2.1 Gewichtsstabiel Zoals al uit het woord gewichtsstabiliteit blijkt, speelt gewicht een rol bij de stabiliteit van een schip. Een schip is vaak uitgerust met een kiel. Dit is een smal, langwerpig aanhangsel onder water. Deze kiel kan bijvoorbeeld gevuld zijn met lood, om het geheel onder water zwaarder te maken.

Zo’n schip is te vergelijken met een dobber. In eerste instantie lijkt het schip helemaal niet stabiel. Als je aan één kant wat buitenboord hangt zal het schip overhellen. Zoals een dobber die je aan een kant omlaag duwt, heen en weer zal schommelen nadat je hem hebt losgelaten. Omslaan doet een gewichtsstabiel schip niet zolang ze

©2019 onlinezeilschool.nl

47

haar kiel heeft. Het gewicht onderaan het schip zal ervoor zorgen dat het zich steeds weer opricht. Hierdoor noemen we een gewichtsstabiel schip ook wel een eindstabielschip.

17.2.2 Vormstabiel Ook de vorm van een schip kan invloed hebben op de stabiliteit. Heel bekende vormstabiele schepen in Nederland zijn de oude trekschuiten en de oude zeilvrachtschepen. Een kenmerk van vormstabiele schepen is dat ze vaak erg breed zijn. Ook hebben ze een relatief kleine diepgang.

Een vormstabiel schip heeft geen kiel. Als je op de zijkant van het schip duwt, zal die in eerste instantie niet zo snel gaan hellen. Je moet veel kracht uitoefenen om de het schip om te laten slaan, maar als die gaat dan is het ook niet meer tegen te houden. Een schip dat deze kenmerken ook heeft, noemen we ook wel een beginstabielschip.

17.2.3 Stabiliteit en het zeilpunt Ook het zeiloppervlak heeft effect op de stabiliteit van het schip.

In hoofstuk 2 staat beschreven dat het reven van het grootzeil tot gevolg heeft dat het zeilpunt naar voren gaat.

Het zeilpunt gaat echter niet alleen naar voren, het gaat ook naar beneden.

z z

Hierdoor grijpt de wind lager op het schip aan en zal het schip minder snel gaan hellen. Door het kleinere grootzeil is de kracht die aangrijpt in het zeilpunt ook kleiner. Dit is een extra reden dat het schip minder gaat hellen.

17.2.4 Stabiliteit en roerwerking De helling van een schip heeft invloed op het sturen. Bij een schip dat heel schuin gaat, ligt het zeilpunt verder buiten het schip. Hierdoor wordt de arm tussen het lateraalpunt (het draaipunt) en het zeilpunt groter. Een grotere arm zorgt voor een groter koppel en dus voor meer draaiing.

Het schip zal willen oploeven.

Š2019 onlinezeilschool.nl

48

Het bovenstaande verklaart waarom je bij harde wind als je schip schuin gaat, veel kracht moet zetten om je helmstok naar je toe te trekken.

Zeker als je hoog aan de wind wilt varen, moet je zorgen dat het schip zo recht mogelijk blijft.

Een schuin schip zal immers op willen loeven en tegen de wind in varen kan niet. Je kan de helling verminderen door met meer mensen aan loef te gaan zitten. Bij een open Kielboot is het niet nodig dat je het gewicht erg naar buiten verplaatst, maar op een wedstrijdjacht zie je alle mensen die niets te doen hebben altijd aan loef met hun benen buitenboord in de reling zitten.

17.2.5 Stabiliteit, de theorie Bij het bepalen van de stabiliteit kijken we naar de ligging van het zwaartepunt en het drukkingspunt. En vooral naar de manier waarop zij elkaar beïnvloeden.

Het zwaartepunt is het denkbeeldige punt van het schip waarop de zwaartekracht aangrijpt. De plaats van het zwaartepunt is afhankelijk van de plaats van het gewicht aan boord. Bij een gewichtstabiel schip zal er onderwater veel gewicht zijn, het zwaartepunt bevindt zich dan ook ergens op de kiel. Bij een vormstabiel schip is er geen kiel, maar deze vaak oudere schepen hebben Z een hoge en zware mast. Bij deze schepen ligt het zwaartepunt vaak boven het midden van de romp.

Omdat de gewichtsverdeling niet snel zal veranderen Z aan boord, nemen we aan dat het zwaartepunt op dezelfde plek blijft.

Naast de aantrekking van de aarde (de zwaartekracht) moet er ook een kracht zijn die ervoor zorgt dat het schip op het water blijft drijven. De opduwende kracht is een reactiekracht op de zwaartekracht en daarom even groot en tegengesteld gericht.

Het drukkingspunt is het punt waar de opwaartse drukkingskracht uitgeoefend door het water aangrijpt. De plaats van het D drukkingspunt is afhankelijk van het zich onderwater bevindende deel van het schip. Het drukkingspunt ligt in het midden van het onderwater liggende deel. Als het schip helt, verandert de manier waarop het schip in het D water ligt en daardoor de plaats van het drukkingspunt.

De helling van het schip wordt, zoals we gezien hebben, veroorzaakt door de combinatie van kracht in het zeilpunt en het lateraalpunt. De actiekracht “wind in het zeil” heeft de reactiekracht “water tegen het zwaard/de kiel” tot gevolg. Deze krachten vormen zo een koppel dat de helling van het schip bepaalt: het hellend koppel. Om te voorkomen dat het schip omslaat, maken ontwerpers gebruik van de zwaartekracht en de opwaartse drukkingkracht om

©2019 onlinezeilschool.nl

49

een oprichtend koppel te krijgen. De manier waarop ze dat doen, hangt af van de basisvorm van het schip.

D

D

D

Z

ar m

Z

ar m

Bij een gewichtsstabiel schip ligt het zwaartepunt onder het drukkingspunt. Als het schip helt, zal er een arm komen. Hoe schuiner het schip gaat, hoe groter de arm wordt en hoe groter het oprichtend koppel wordt. Hierdoor wordt bereikt dat het schip zich altijd weer opricht.

Z

Bij een vormstabiel schip ligt het zwaartepunt boven het drukkingspunt. Ook hier zal als het schip helt, er een arm komen. Maar door de bijzonder vorm van het schip, neemt bij een hellend schip de hoeveelheid schip onderwater af en wordt daardoor het drukkingspunt verplaatst. Bij een kleine hellingshoek zal het drukkingspunt ver van het zwaartepunt afliggen.

Hierdoor wordt de arm van het oprichtend koppel groot en daardoor het oprichtend koppel groot. Maar hoe groter hier de helling, hoe kleiner de arm, dus hoe kleiner het oprichtend koppel wordt.

Z D

Š2019 onlinezeilschool.nl

Z

Z ar m

D

ar m

D

50

18 Het weer Als je gaat zeilen is het van belang dat je wat van het weer af weet. Niet dat je meteen Erwin Kroll of Peter Timofeef moet worden, maar je moet weersveranderingen kunnen zien aankomen.

18.1 Het weerbericht (bron: website KNMI) De weerpraatjes- en teksten van meteorologen zitten vol termen die regelmatig terugkeren. De gebruikte woorden (zoals vrij in vrij koud) lijken een kwestie van opvatting of persoonlijk gevoel, maar zijn dat niet. De weermannen- en vrouwen hanteren richtlijnen voor het gebruik van deze omschrijvingen.

De temperatuur is zacht als zij 4 of 5 graden Celsius boven normaal bedraagt, vrij zacht bij 2 of 3 boven normaal en zeer zacht bij 6 of meer graden boven normaal.

Dezelfde temperatuurafwijkingen, maar dan lager dan normaal liggen ten grondslag aan het gebruik van koud, vrij koud en zeer koud.

Het begrip (vrij of zeer) zacht wordt overigens alleen gebruikt bij temperaturen onder de 20 graden. Daarboven geldt de term warm.

De temperatuur bevindt zich rond het vriespunt als zij tussen de -2 en +2 graden bedraagt. Van lichte vorst is sprake bij een temperatuur tussen de 0 en de -5 graden, bij matige vorst is het -5 tot -10, strenge vorst is het bij -10 tot -15 en van zeer strenge vorst wordt bij -15 of lager gesproken.

Als de temperatuur ruim onder de nul graden is en er staat bovendien veel wind, is het ijzig koud. Bij koud en vochtig weer wordt de temperatuur als kil omschreven en als het te koud is met buien is er sprake van guur weer. Als het te koud en zonnig is, de lucht droog is en er vrij veel wind staat, wordt het weer schraal genoemd.

Als het zicht minder is dan tien kilometer en de vochtigheid bedraagt 80 procent of meer, treedt er nevel op. Van mist is sprake bij een zicht minder dan één kilometer, respectievelijk dichte mist bij een zicht van minder dan 200 meter en zeer dichte mist bij een zicht van minder dan 50 meter.

Windstoten worden alleen gemeld als hun snelheid ten minste 28 knopen bedraagt (ofwel 50 kilometer of meer per uur); het worden zware windstoten bij 75 kilometer per uur en zeer zware windstoten bij 103 kilometer. Van een tropische dag is sprake bij een temperatuur van 30 graden of meer; op een ijsdag blijft de temperatuur het gehele etmaal onder de 0.

18.2 Draaien van de wind Een verandering van windrichting luidt vaak een verandering van het weer in. Zeker in ons land waar het veel uitmaakt of de wind vanaf het droge vasteland van Europa blaast of dat de lucht over de vochtige Noordzee wordt aangevoerd. De volksweerkunde kent tal van uitdrukkingen over wind: "zuidwest regennest”, “wind in de nacht opgestaan brengt regen aan” en “wind in de

©2019 onlinezeilschool.nl

51

nacht, regen in de gracht". Wind die draait tegen de richting van de wijzers van de klok wordt krimpend genoemd. Meestal nadert dan een depressie met regen: "een krimper is een stinker".

Omgekeerd heet een draaiing met de wijzers van de klok ruimend. Vaak hangt dat samen met de komst van een hogedrukgebied en beter weer.

Mogelijk zijn de termen krimpen en ruimen afkomstig uit de tijd van de grote zeilschepen die op het kompas voeren. De windroos kent een verdeling in 360 graden, waarbij 90 graden staat voor oostenwind, 180 graden (zuid), 270 graden (west) en 360 (noord). Bij een krimpende wind (tegen de wijzers van de klok) neemt het aantal graden af. Een wind die krimpt van zuid naar oost draait van 180 naar 90 graden. Het aantal graden krimpt dus, terwijl dat bij ruimende wind (met de wijzers van de klok) juist toeneemt.

18.3 Onweer Onweer wordt vaak al enkele dagen tevoren in de weerberichten aangekondigd, maar tijdens de vakantie ben je vaak verstoken van radio, tv of krant. Zeker voor de korte termijn kan je uit allerlei veranderingen in het weer afleiden dat er onweer op komst is. Als de onweerskansen toenemen, kan je dat soms al een dag tevoren zien aan de bewolking of merken aan een toename of draaiing van de wind en het zwoelere weer.

Zelfs als er nog nauwelijks bewolking is, kan je de veranderingen zien aankomen. Als bijvoorbeeld de strepen van vliegtuigen langzaam oplossen of uitdijen of als de lucht vol raakt met windveren, gaat het meestal mis. Opbollende stapelwolken luiden in veel gevallen een weersverandering in, zeker als ook de wind aantrekt en ook de hoeveelheid bewolking toeneemt.

Onweerskansen verraden zich soms al een dag tevoren door wolken die het uiterlijk hebben van een langgerekte bank met opbollende torentjes van kastelen. Soms is die bewolking 's ochtends al te zien waarna de lucht weer helemaal opklaart. Vaak is dat dan maar tijdelijk en ontwikkelen zich in de middag of avond stapelwolken die uitgroeien tot onweersbuien. De kans op onweer is dan ook het grootst.

Als er onweer dreigt, zorg je dat je in ieder geval niet een te ruim vaarwater opgaat. Je wilt immers snel een schuilplaats kunnen vinden als het echt losbarst. Schuil bij onweer niet onder bomen, verlaat als je naar een weiland wijkt je schip en ga in het weiland zitten. De mast is dan het hoogste punt en zal de bliksem eventueel opvangen.

Š2019 onlinezeilschool.nl

52

Als je niet meer kan wijken, moet je proberen rust aan boord te houden en laat je de mast zakken. Daarna drijf je vanzelf naar de lagerwal. Houd je handen uit het water en blijf op de doften of vlonders zitten.

18.4 Windkracht tabel

19 Schiemanswerk Touw is een gevlochten of gedraaid product met een diameter van meer dan 10 mm. Alles wat minder dan 10 mm dik, is noemen we eigenlijk koord. Aan boord heb je touw en koord, maar omdat we proberen zoveel mogelijk de eigenlijke zeemanstermen te gebruiken noemen we alles lijn. Lijn is namelijk touw of koord met een speciale functie.

19.1 Gebruikte materialen De eigenschappen van een lijn worden bepaald door het materiaal waarvan de lijn gemaakt is.

We kennen lijnwerk van natuur- en kunstvezels.

Š2019 onlinezeilschool.nl

53

19.1.1 Natuurvezels Voorbeelden van natuurvezels zijn kokos, hennep, manilla, sisal en katoen. Eigenlijk worden lijnen van natuurvezel alleen nog gebruikt als er geen kunstvezel voorhanden is.

Het nadeel van natuurvezels is dat zij als zij nat worden uitzetten. Knopen en steken zijn dan moeilijk los te krijgen. Natuurvezel lijn die nat wordt verliest ook een deel van de breeksterkte en het rekvermogen. Verder slijten natuurvezels sneller dan kunstvezels.

19.1.2 Kunstvezels Kunstvezels zijn vezels die op synthetische wijze zijn gemaakt, vaak als bijproduct bij de productie van olie. Omdat ze worden gemaakt, kunnen ze specifieke eigenschappen meekrijgen.

Lijn van kunstvezel is vaak te glad om er een goede knoop in te leggen. Je moet er altijd aan denken de knoop of steek extra te verstevigen. Daarnaast is hij gevoelig voor zonlicht en hitte.

Kunstvezellijnen houden hun breeksterkte en rekvermogen als zij nat zijn. Hieronder staan de verschillende soorten kunstvezels kort toegelicht.

Nylon (polyamide) Nylon is nog altijd een van de sterkste materialen om lijn van te maken. Het is zeer elastisch en neemt als het gewicht verwijderd is de oorspronkelijke lengte weer aan, het heeft dus een grote rekbaarheid. Nylon lijnwerk is daarom zeer geschikt om schokken op te vangen, het wordt dan ook veel gebruikt voor sleeplijnen en langere landvasten. Aan boord is de ankerlijn vaak van nylon.

Nylon drijft niet en verliest als het nat wordt tussen de 5 en 25% van zijn breeksterkte. Gekleurd nylon is standaard zo’n 10% zwakker dan wit nylon.

Polyester Polyester heeft zo’n 75% van de breeksterkte van nylon. Net als nylon drijft polyester lijn niet, het behoudt echter wel zijn kracht als het nat wordt. Polyester lijn heeft geen grote rekbaarheid, maar is wel heel stevig. Polyesterlijn wordt dan ook gebruikt als niet de rekbaarheid, maar de breeksterkte het belangrijkste criterium is. Schoten zijn bijvoorbeeld gemaakt van een 10 mm dikke nylon kern met een polyester omhulsel.

Polypropyleen Polypropyleen lijn heeft maar 1/3 van de breeksterkte van nylon. Het is daarnaast gevoelig voor zonlicht (UV straling) en kan geen hitte hebben. Ook schavielen (schuren) is funest voor lijn van polypropyleen.

Polypropyleen is echter een goedkope kunstvezel, daarom worden er goedkopere lijnen voor algemeen gebruik van gemaakt. Het is geschikt voor korte landvasten. Ook de vallen aan boord zijn van polypropyleen (10 mm dik).

©2019 onlinezeilschool.nl

54

19.2 Geslagen of gevlochten lijn Lijn kan geslagen of gevlochten zijn. Gevlochten lijn komt niet veel voor aan boord, bijna al het koord is echter wel gevlochten. De meest voorkomende soorten van gevlochten lijn bestaan uit 8 of zestien vlechten. Gevlochten lijnwerk is soms hol, hierdoor krijg je flexibel lijn dat platter wordt tijdens het gebruik.

S

Vallen zijn van geslagen lijn. Bij een geslagen lijn worden meerdere vezels rechtsom (met de klok mee) om elkaar gedraaid tot garens. Die garens worden daarna linksom (tegen de klok in) om elkaar heen gedraaid tot een kardeel of streng. Drie van zulke strengen worden dan weer rechtsom of linksom om elkaar heen gedraaid. De meeste lijnen, dus ook vallen, zijn rechtsgeslagen of Z-geslagen lijnen. Kabel is een bekend voorbeeld van een linksgeslagen of S-geslagen lijn.

Z

Schoten zijn zogenaamde kernmantels. Hierbij wordt om een kern (lijn) een gevlochten mantel bevestigd. Daardoor heeft het lijn de stevigheid en de elasticiteit van de kern, maar verstevigt de mantel het geheel nog eens extra. De kern kan zowel geslagen als gevlochten zijn, gevlochten-om-gevlochten wordt echter beschouwd als de meest stevige variant.

19.3 Verzorgen van lijnwerk Lijn goed onderhouden is niet meer dan logisch. Als je steeds op het lijnwerk let, kan je er altijd op vertrouwen dat het in een goede conditie is. Goed onderhouden lijnwerk gaat langer mee en er is makkelijker een knoop in te leggen.

Hoe zorg je voor het lijnwerk?

Maak knopen zo snel mogelijk weer los, als je ze laat zitten, verzwakken ze de lijn; Laat lijn niet te lang in de volle zon liggen. Het zal er minder sterk van worden; Schrob zand, gruis en olie uit de lijn met gewoon afwasmiddel; Zorg dat alle lijnen door en door droog zijn voor je ze opbergt; Bewaar lijn op een koele, droge plek met voldoende ventilatie; Loop niet over het lijnwerk, je kunt het beschadigen; Rol lijnen netjes op en bewaar ze het liefst hangend; Laat lijn nooit slingeren, het kan beschadigen en er kunnen ongelukken door gebeuren.

Repareer het lijnwerk voor het doorslijt, vervang versleten lijnwerk tijdig en zorg ervoor dat de tamp steeds goed afgewerkt is. Dat laatste kan door er een betakeling op te leggen of door het af te branden.

Š2019 onlinezeilschool.nl

55

19.4 Knopen en steken De volgende knopen en steken moet je voor het CWO Kielboot III examen kunnen leggen. Je moet ook uit kunnen leggen waar deze knopen en steken voor gebruikt kunnen worden. Knopen en steken zijn altijd tijdelijk, voor een vaste verbinding gebruik je een splits.

Knoop/steek Achtknoop

Waarvoor gebruik je hem Voor een tijdelijke verdikking in een lijn

Hoe ziet hij eruit

Om te voorkomen dat een lijn door een oog glijdt

Beleggen om kikker of bolder

Vastmaken van de lijn om kikker of bolder

Dubbele schootsteek

Om twee lijnen van ongelijke dikte aan elkaar te maken, bij harde wind of als er veel kracht op komt te staan.

Š2019 onlinezeilschool.nl

56

Halve steek

Om een andere steek of knoop extra te borgen

Mastworp

Om een lijn te bevestigen aan een (wat dikker) rondhout

Opschieten

Lijn netjes opbergen

Š2019 onlinezeilschool.nl

57

Paalsteek

Om een niet schuivende lus in het uiteinde van een lijn te leggen

Platte knoop

Om twee lijnen van gelijke dikte aan elkaar te maken

Schootsteek

Om twee lijnen van ongelijke dikte aan elkaar te maken

Slipsteek

Om snel een lijn vast te maken die ook weer makkelijk losgetrokken moet kunnen worden

Š2019 onlinezeilschool.nl

58

20 Onderdelen van schip en tuig

1) Mast 2) Hommerring 3) Hommer 4) (top) Mastring 5) Klauwval 6) Piekeval 7) Gaffeldraad 8) Hanepootloper 9) Strop v.d. gaffel 10) Klauw 11) Gaffel 12) Marllijn 13) Tophoek

Š2019 onlinezeilschool.nl

14) Klauwhoek 15) Halshoek 16) Schoothoek 17) Grootzeil 18) Zeilnummer 19) Zeilteken 20) Zeillat in zak 21) Voorlijk 22) Achterlijk 23) Bovenlijk 24) Onderlijk 25) Giek 26) Lummelbeslag

27) Lummelbout 28) Wervel 29) Pettenlijntje 30) Schootring / Hoefijzer 31) Grootschoot 32) Rijglijn 33) Zijstag (BB) 34) Wantspanner 35) Schoothoek fok 36) Halshoek fok 37) Tophoek fok 38) Onderlijk fok 39) Voorlijk fok

59

40) Achterlijk fok 41) Voorstag 42) Pelikanhaak 43) Leuvertje 44) Fokkekettinkje 45) Hanekam 46) Fokkeval 47) Fokkeschoot 48) Fok 49) Dolboord / Boordrand 50) Boeisel 51) Berghout 52) Kim 53) Waterlijn 54) Vlak 55) Spuigat 56) Boeg / Voorsteven 57) Sleepoog 58) Scheg 59) Zwaardblad 60) Zwaardbout 61) Zwaardloper

Š2019 onlinezeilschool.nl

62) Wantputting 63) Roerblad 64) Vingerling 65) Roerhaak 66) Roerkoning 67) Helmstok 68) Vlaggenstok 69) Knop 70) Vlag 71) Vaantje 72) Struikellijntje 73) Spiegel 74) Wrikgat 75) Achterdek 76) Dolpot 77) Dofthouder 78) Leioog 79) Kuip 80) Bodem 81) Spant 82) Zwaardkast 83) Zwaardplaatje

84) Hijsoog 85) Zwaardpin 86) borgkettinkje zwaardpin 87) Mastkoker 88) Grendelbout 89) Mastbout 90) Kikker 91) Luchtkast 92) Mangat 93) Voordek 94) Ankerlijnoog 95) Plechtplaatje / Klapmuts 96) Vlonder / buikdenning 97) Doft 98) Grootschootoog 99) Roeiriemen 100) Wrikriem 101) Handgreep zwaardloper 102) Landvastoog

60

©2019 onlinezeilschool.nl

61

Deel 2 De theorie ter voorbereiding op het praktijkexamen

Š2019 onlinezeilschool.nl

62

21 Afvaren van hoger wal Afvaren van hoger wal is niet moeilijk. Je maakt je landvasten los en je bent weg. De wind helpt namelijk mee om van de hoger wal vandaan te komen.

Toch zijn er wel een aantal zaken waar je even aan moet denken. Zo ga je altijd aan de toekomstige loefzijde zitten. Je moet dus al voordat je afvaart bedenken welke kant je straks op wilt varen en wat dan loef is.

Aan de fokkenist geef je door wat je straks gaat doen en aan welke kant hij straks de fok bak moet zetten. Ook het roer zet je alvast in de juiste richting.

W

De volgende stap is dat je goed om je heen kijkt. Is er nog ander verkeer op het water, dan moet je daar op wachten. Degene die afvaart mag de andere schepen alleen verantwoord hinderen. Pas als je veilig weg kan varen, vraag je de haakvoor af te zetten. Zeg er wel bij naar welke kant!

Op het moment dat de haakvoor afzet, zet de fokkenist de fok bak. Deze houdt hij bak, tot jij aangeeft dat de fok over en aan mag. Dat doe je als je op de koers vaart die je van te voren bedacht hebt.

22 Kruisen (in nauw vaarwater) Kruisen is het steeds weer overstag gaan om bij een punt te komen dat niet bezeild is. Wanneer je overstag gaat, hangt af van het punt dat je wilt bereiken. In nauw vaarwater, zoals een kanaal of een rivier, zul je eerder overstag moeten, omdat de wal je daartoe dwingt.

W

Als de wind recht in het kanaal staat, kan je steeds een wending van 90º maken en zo echt kruisend naar de andere haalboeg kant komen. Staat de wind niet recht in het kanaal, dan is je tr ekboeg kor te slag ene slag langer dan de andere. Op je lange slag, ofwel over je strekboeg, kan je lange stukken vooruit komen. Op je korte slag, ofwel je haalboeg, maak je eigenlijk alleen maar snelheid om zo snel mogelijk weer overstag te gaan. tr ekwal

W

lange slag

Op de korte slag vaar je vaak net iets ruimer dan aan de wind (“met een knik in de schoot”) om voldoende snelheid te maken. Zorg dat je op de lange slag niet gaat knijpen, maar probeer wel om zoveel mogelijk hoogte te winnen.

Denk er ook aan je slagen helemaal af te maken, benut je hele vaarwater.

©2019 onlinezeilschool.nl

63

23 Aankomen aan hoger wal Bij de aanleg aan hoger wal helpt de wind je mee. Doordat de hoger wal tegen de wind inligt, remt de wind je namelijk af. Er zijn twee manieren om van die wind gebruik te maken, een snelle en een langzame: je kunt je schip snel tegen de wind indraaien, een opschieter; S je kunt je schip langzaam laten afremmen, een sliplanding.

24 Opschieter Bij een opschieter draai je je schip van halve wind opeens tegen de wind in. Het voordeel van een opschieter is dat het weinig ruimte vraagt op het water, het nadeel is dat de vaart van je schip moeilijk te regelen is.

Een plotselinge windvlaag laat je te vroeg stoppen, een plotselinge windstilte te laat.

W

Gebruik bij een opschieter je roer als rem. Je vermindert namelijk ook vaart door de draaiing en het is handig als je roer je helpt als remmende kracht. Zorg er ook voor dat je de zeilen helemaal los laat, mochten ze wind vangen dan is de hele truc van de opschieter voor niets geweest, want dan heb je opeens weer vaart.

Bij een opschieter gaat de snelheid boven de nauwkeurigheid. Het is belangrijker dat je snel stilligt, dan dat je precies op de goede plek stilligt.

Het is dus een goede manoeuvre als er langs de wal veel ruimte is.

25 Sliplanding Bij een sliplanding kan je de snelheid van je schip goed regelen. Deze manoeuvre gebruik je daarom als je minder ruimte hebt op de kant en precies op een bepaald punt aan wilt komen. Zoals je hiernaast kunt zien, is er een ideale sliplijn. Die sliplijn kies je op basis van het punt op de wal waar je aan wilt komen.

W

te ruim

Zonder het andere verkeer te belemmeren, loef je op/val je af of ga je overstag zo dat je op de sliplijn te hoog gaat varen. Eenmaal op de sliplijn regel je je vaart. Dat probeer je eerst eens uit door alle zeilen los te laten.

Als je eenmaal weet hoe snel je nu vaart mindert, trek je alle zeilen weer aan en laat je ze op de ‘juiste’ afstand voor de kant weer los.

Laat eerst je fok vieren, aan de wind is een langzaamvarend schip lijgieriger. Door eerst je fok te vieren zorg je dat door de sturende werking van het grootzeil deze lijgierigheid een beetje wordt opgeheven. ©2019 onlinezeilschool.nl

64

Door gebruik te maken van een achtergrondspeiling kan je nagaan hoeveel snelheid nog in je schip zit. Kijk dus niet alleen naar het punt waar je aan wilt leggen, maar kijk ook eens opzij om te zien hoe hard je nog gaat.

Vergeet niet om de haakvoor aan te wijzen en hem duidelijke instructies te geven. Haal je het niet om zo aan te leggen dat de haakvoor rustig aan land kan stappen, dan laat je de fok bak trekken, val je af en probeer je het gewoon opnieuw.

Laat de haakvoor niet afhouden op de stag, door de krachten die er nodig zijn om af te houden, kan er een knik in je voorstag kunnen komen.

Wanneer je overstag moet gaan om bij het punt op de wal dat je had uitgezocht uit te komen, moet je eerst een dwarspeiling maken om uit te zoeken wanneer je overstag moet. Het juiste punt heb je wanneer het punt waar je heen wilt 90º op het schip staat. Om ervoor te zorgen dat je niet steeds een geodriehoek mee hoeft te nemen aan boord kan je ook onthouden dat je, als je aan de loefzijde zit, het te bezeilen punt over je schouder moet kunnen zien.

Het verschil tussen opschieter en sliplanding zit vooral in de koers waarmee je aan de wal aanlegt. Bij een opschieter kom je echt in de wind te liggen, terwijl je bij een sliplanding aan de wind blijft.

26 Man over Boord Manoeuvre De manoeuvre Man Over Boord (MOB) gebruiken we om iemand die overboord is gegaan op te pikken. Om dat op een veilige manier te doen, gebruiken we een sliplanding met als punt waar je uit wilt komen, de man die in het water ligt. Een sliplanding kunnen we uitvoeren vanaf de sliplijn. Alle stappen van de manoeuvre zijn bedoeld om zo snel mogelijk op die sliplijn te komen.

Leer deze stappen uit je hoofd! Als je dan iemand op moet pikken, hoef je alleen maar de stappen na te lopen en kom je vanzelf bij de drenkeling uit.

De manoeuvre MOB werkt, zolang jij hem goed weet uit te voeren, bij elke type weer. Met een beetje oefening zal het je keer op keer lukken om in één keer precies bij de man aan te komen.

1. 'Man over boord' roepen.

Het zal wellicht niet meteen voor iedereen duidelijk zijn dat er iemand overboord is gegaan.

Dat soort ongelukken gebeuren immers over het algemeen niet als het 32º celcius is en de zon volop schijnt. Door ‘Man over boord’ te roepen, maak je de anderen attent op het feit dat er iemand overboord gegaan is. Het is dus niet iets dat alleen de roerganger of schipper roept. Zodra JIJ ziet dat iemand overboord gaat, roep JIJ “Man over Boord”.

©2019 onlinezeilschool.nl

65

Het roepen van MOB is voor alle andere bemanningsleden een teken dat ze rustig moeten blijven en vooral ook dat ze moeten blijven zitten. Met al één persoon overboord zit je niet echt te wachten op meer drenkelingen.

W

2. 'Zwem' toeroepen. Zo nodig een drijfmiddel toewerpen.

De drenkeling kan door de schrik vergeten te zwemmen.

Hij moet niet als een gek achter de boot aan zwemmen.

Hij moet op de plek blijven wachten. Werp hem eventueel een drijvend voorwerp (bijvoorbeeld een stootwil) toe. Gooi dat voorwerp wel naar de bovenwindse zijde van de drenkeling, anders moet hij te ver zwemmen om bij dat voorwerp te komen.

Door “Zwem” naar de drenkeling te roepen, weet deze dat we gezien hebben dat hij overboord is gegaan en dat we er wat aan gaan doen om hem zo snel mogelijk weer op te pikken. De drenkeling moet ons wel kunnen horen en dus met zijn hoofd boven water zijn.

3. Iemand laten wijzen.

Soms staat er bij MOB dat je de haakvoor moet laten wijzen. Maar weet jij een paar uur na het afvaren nog wie er zoveel uur geleden haakvoor was? Meestal niet. Vandaar dat je iemand aan moet wijzen die op dat moment niets te doen heeft en hem de taak moet geven om steeds naar de drenkeling te blijven wijzen. Zo weet je altijd waar de drenkeling is.

4. Afvallen naar een voor-de-windse koers.

Val zo snel mogelijk af naar een voor-de-windse koers. Laat het grootzeil zo ver mogelijk vieren en gebruik je roer! Zorg er voor dat je niet gijpt. Je kunt het niet gebruiken dat de giek ook nog eens tegen iemands hoofd aanslaat.

5. Doorvaren tot over de aan de windse lijn Over het algemeen zal het genoeg zijn om 3 à 4 scheepslengten door te varen. Zo geef je jezelf de ruimte om straks een goede sliplanding te maken.

Als je het moeilijk vindt om in te schatten wanneer je over de aan de windse lijn bent, kan je ook rustig tot 7 tellen zodra je voor-de-wind vaart.

Loef daarna op en tel weer rustig tot 7. Als je nu overstag gaat, zul je op de aan de windse lijn uitkomen.

6. Oploeven en aan de wind gaan varen Omdat je nog steeds niet mag gijpen (zie ook de reden bij punt 4), loef je nu op tot aan de wind en bepaal je de ideale sliplijn. ©2019 onlinezeilschool.nl 66

Let er ook bij een MOB op dat je je koersen goed vaart. Als je niet echt aan de wind vaart heeft stap 7 ( en dus de rest) geen zin.

7. Zodra man achterlijker dan dwars ligt overstag gaan Achterlijker dan dwars is een mooie term voor het zien van de drenkeling over de schouder die het verst van de mast vandaan is. Als je dan overstag gaat, zit je op de ideale sliplijn.

8. Sliplanding maken op de drenkeling.

Het heeft geen zin om 10 meter voor de drenkeling stil te liggen. Regel daarom je snelheid zo dat je weet wanneer je alles los moet gooien om precies bij de drenkeling uit te komen.

Alles wat bij sliplanding is uitgelegd over het regelen van je snelheid, geldt ook bij de MOBmanoeuvre.

9. Iemand aanwijzen die aanwijzingen geeft voor de koers in de laatste meters.

Degene die wijst kan je op de laatste meters aanwijzingen geven. Omdat jij door de boordrand niets meer ziet, is de aanwijzer degene die je moet vertellen of je nog iets op moet loeven of juist af moet vallen.

10. Iemand klaar laten staan aan loef achter de stag om drenkeling vast te pakken.

Zorg ervoor dat je tijdig aan de bemanning de instructie geeft dat zij de drenkeling op moeten pakken. Vertel erbij dat je wilt dat zij “man vast” roepen, zodra zij de drenkeling vast hebben en dat daarna de drenkeling achter de stag, zijdelings en zo horizontaal mogelijk binnengehaald moet worden.

11. Bemanningslid roept 'man vast' als hij de drenkeling vast heeft.

Het roepen van ‘man vast’ laat jou als roerganger weten dat de drenkeling nu echt gered kan worden. Het is het teken waarop stap 12 wordt uitgevoerd.

Door het vastpakken van de man gaan er opeens heel andere krachten op je schip werken. Je draaipunt komt meer naar de man toe te liggen bijvoorbeeld. Denk daarom zeker aan stap 12!

12. Bijliggen.

Door de fok bak te trekken en de helmstok naar lij te duwen, houdt je het schip redelijk stil op de plaats van de drenkeling. De krachten die de drenkeling op het schip uitoefent, zorgen er voor dat het schip wil oploeven. Door de fok bak te trekken, hef je het merendeel van deze krachten op. Het roer gebruik je om te zorgen dat je niet gaat afvallen.

13. Drenkeling op het draaipunt van het schip (achter de stag), zijdelings en zo horizontaal mogelijk binnenhalen.

Je moet proberen de drenkeling zo stabiel mogelijk aan boord te krijgen. Dat doe je door hem zo horizontaal mogelijk aan boord te halen. Achter de stag heb je daar meer ruimte voor en omdat daar ook het draaipunt van het schip zit, zal wat gespartel geen draaiing tot gevolg hebben. ©2019 onlinezeilschool.nl

67

Trek een drenkeling nooit over zijn buik, haaks op het schip, binnenboord.

Trek één arm en been van dezelfde kant over het gangboord. Draai daarna de drenkeling voorzichtig naar binnen.

Haal het liefst de drenkeling met twee personen binnenboord.

14. Rustige koers gaan varen.

Het heeft geen zin om meteen snel weg te varen. Je eerste zorg is de drenkeling. Tot het moment dat je zeker weet dat alles goed met hem is, vaar je een rustige koers (ruime wind) zodat je tijd hebt voor stap 15.

Je gaat ruime wind varen omdat: je dan je zeil kwijt bent boven je schip, het staat dan immers buiten boord; er geen kans is op klapperende zeilen (aan/in de wind) of een gijp (voor de wind).

15. EHBO toepassen indien nodig.

In de rest van de paragraaf geven we de EHBO-regels voor een aantal dingen die kunnen voorkomen. Binnen Scouting zal het altijd zo zijn dat één van je leiders verantwoordelijk is voor de EHBO bij jullie groep. Als je niet weet wie dat is, dan moet je dat snel navragen.

27 Loskomen van aan de grond (hogerwal) Hoewel je misschien denkt dat loskomen van aan de grond een kwestie is van proberen en geluk hebben, zijn er een aantal tips om sneller los te komen: stuur om te beginnen van de ondiepte af. Trek eventueel de fok bak om de draaiing te versnellen; probeer de diepgang van het schip te verminderen. Dat kan bijvoorbeeld door het zwaard op te halen of het schip schuin te laten hangen (te krengen); verder kan je met je wrikriem de boeg door de wind proberen te draaien naar een halve windse koers. Door de kracht van de wind wordt je van de ondiepte afgeduwd en kan je wegvaren.

28 Gijpen Gijpen is niets anders dan het grootzeil voor de wind van de ene naar de andere kant brengen.

Gijpen is dus niet moeilijk. Zet een ongeoefende zeiler op een voor de windse koers aan het roer en je krijgt vanzelf een keer te maken met een klapgijp. Ongecontroleerd en onverwacht komt de giek over het schip heen en met een beetje geluk weet je net op tijd weg te duiken.

Om veilig te kunnen gijpen, moet je weten wanneer je een gijp kunt verwachten. Zo kan je op tijd de bemanning waarschuwen en de giek gecontroleerd naar de andere kant laten gaan. Als je weet wanneer je een gijp kunt verwachten, kan je ook zelf het tijdstip van de gijp kiezen. Je kan er ook voor kiezen niet helemaal voor de wind te varen en zo de kans op een gijp te verkleinen.

©2019 onlinezeilschool.nl

68

De gijpmanoeuvre bestaat uit onderstaande stappen: 1 Ga voor de wind varen; 2 Ga op het achterdek in het midden zitten; 3 Houd de helmstok in je rug om te sturen; 4 Wacht tot de fok doodvalt; 5 Geef het commando “Klaar voor de gijp”; “Klaar voor de gijp” wordt vaak vervangen door “Pas op! Gijp”.

6 Roep “Gijp” en haal de grootschoot snel binnen; Als je de grootschoot niet snel binnenhaalt, loef je op en zal je gijp mislukken.

7 Laat de grootschoot over de andere boeg vlot uitvieren; Als je de grootschoot niet snel genoeg uit laat vieren, vangt het grootzeil wind. Hierdoor kom je plotseling scheef te liggen en zal je water maken.

8 Vaar voor de wind.

Omdat bij een gaffeltuig de zware gaffel ook ‘om’ moet, is de gijpmanoeuvre in dat geval lastiger dan bij een torentuig.

29 Stormrondje Als het te hard waait om veilig te kunnen gijpen en je wel het grootzeil over de andere boeg wil hebben staan, kan je kiezen voor een stormrondje. Je loeft dan zo snel mogelijk op, gaat overstag en valt weer zo snel mogelijk af tot voor de wind. Met een beetje oefening kan je met een kleine draaicirkel het grootzeil over krijgen.

Of het te hard waait, is voor iedereen anders. Een ongeoefend zeiler vindt windkracht 3 waarschijnlijk al hard, terwijl een geoefend zeiler bij windkracht 5 nog gijpt. Beoordeel schip, tuig en bemanning voordat je wat doet.

Het is een kunst een stormrondje snel uit te voeren.

Daarom hebben we de aan de windse koersen en dus de wending, in het vorige hoofdstuk behandeld. Als je snel en vlot een wending kan maken, hoef je dus eigenlijk helemaal nooit meer te gijpen.

Zoals je op het plaatje hiernaast ziet, begin je voor de wind met het grootzeil over de ene boeg en eindig je voor de wind met het grootzeil over de andere boeg.

Een stormrondje heeft dus hetzelfde effect als gijpen.

W

Als het schip waarmee je gaat varen eens verwaaid ligt, maak dan de schipper attent op de tweede betekenis van het ‘stormrondje’. Dit is het ©2019 onlinezeilschool.nl

69

rondje dat de schipper weggeeft aan zijn bemanning bij storm, in afwachting van beter weer.

30 Aankomen aan lagerwal Het is niet zo moeilijk om aan lagerwal terecht te komen. Doe halverwege het water je zeilen rustig naar beneden en wacht af wat er gebeurt.

Inderdaad, afhankelijk van hoe hard het waait, kom je snel of minder snel aan de lagerwal terecht. De wind blaast je er immers naar toe.

Dat maakt het meteen zo moeilijk om op een nette manier aan lagerwal te geraken. Er zijn twee manieren. Je kan “voor top en takel” aankomen, dan haal je zo snel mogelijk je zeil naar beneden en laat je het schip de laatste meters afdrijven. Of je ankert op een veilige afstand van de kant en laat je aan je ankerlijn afzakken naar de kant.

Voor het CWO Kielboot III examen moet je beide manoeuvres onder de knie hebben. Binnen scouting heeft, gezien de wisselende leeftijd en ervaring van de bemanning, de ankermanoeuvre de voorkeur.

30.1 Ankeren Als je goed kunt ankeren, kan je overal komen. Je kunt dan namelijk altijd op enkele meters van de kant je anker uitgooien, je zeil opdoeken en naar de kant wrikken of bomen.

Hoe voer je een ankermanoeuvre uit?

1 Ankerplaats verkennen; Controleer of er genoeg plaats is om te ankeren. Kijk verder hoe de wind op de ankerplaats staat. Natuurlijk let je gedurende de hele manoeuvre op de andere scheepvaart.

2 Anker klaarmaken; Controleer de volgende zaken: Zit de ankerlijn aan het anker vast?

Zitten alle harpjes goed vast?

Zit de andere kant van de ankerlijn aan je schip vast?

3 Halve wind gaan varen; 4 De fok strijken; Je strijkt de fok, zodat er geen kracht meer op de voorkant van het schip kan komen te staan. Dit vermindert de kans op afdrijven.

5 Opschieter maken; 6 Met gebruik van ankerpeiling kijken of je stil ligt; 7 Anker laten zakken: “Lekko anker” of “anker uit”; 8 Zwaard ophalen; Het zwaard haal je op, zodat krachten op je schip niet omgezet kunnen worden in voorwaartse snelheid. Dan zou je immers over je anker heen kunnen varen.

9 Deinzen; 10 ankersteken tot 3 maal waterdiepte; ©2019 onlinezeilschool.nl

70

Bij stap 7 (Lekko anker) steek je precies één keer de diepte, je weet dan dus ook wanneer je drie keer die hoeveelheid lijn door je handen hebt laten vieren en dus genoeg ankerlijn hebt gestoken.

11 12 13

Grootzeil strijken en opdoeken; Ankerbol hijsen; Blijven controleren of je stil ligt.

Bij ankerend aanleggen aan de lagerwal volg je de stappen 1 t/m 9 van de ankermanoeuvre zoals die hierboven beschreven staat. Er zijn wel een aantal bijzondere zaken: Anker op kleine afstand van de wal; Maak de kant van de ankerlijn die aan je schip zit los; Breng het anker over hek; Met een klein rukje laat je het schip om haar as draaien. Het anker blijft hierbij op dezelfde plek, maar in plaats van met de boeg lig je er nu met de spiegel naar toe.

Laat je schip naar wal zakken; Maak de kant van de ankerlijn die aan je schip zit weer vast.

30.2 Voor top en takel Bij het aankomen voor top en takel, is het de bedoeling dat je zo lang mogelijk je fok gebruikt om te zeilen. Anders dan bij het ankeren, waarbij je juist niet wilt dat de fok invloed heeft, gebruik je hier de kracht van de wind op de fok.

De stappen om zeilend aan te komen aan de lagerwal zijn: 1 zorg dat je schip opgeruimd is; 2 zorg dat alle vallen en schoten vrij kunnen vieren; 3 zorg dat stootwillen en landvasten klaar liggen; 4 wacht tot je vrij kunt manoeuvreren; 5 ga, op enige afstand van de kant, aan de wind varen; 6 zet de boeg even in de wind en strijk het grootzeil; 7 val af tot voor de wind; Geef bij het afvallen veel roer. Door de roerwerking zal je extra afremmen.

8 9 10 11

wacht tot je ongeveer op de hoogte van je meerplaats bent; zet op één scheepslengte van de kant de boeg even in de wind en strijk de fok; laat de stootwillen buitenboord hangen; laat het schip afzakken tot de wal.

Aanleggen aan lagerwal is niet moeilijk, maar dan moet wel iedereen aan boord meewerken.

Denk er dus aan op tijd aan te geven wat iedereen moet doen. En oefen het snel strijken van fok en grootzeil. Hoe sneller je de zeilen kunt strijken, hoe veiliger je manoeuvre wordt.

©2019 onlinezeilschool.nl

71

31 Afvaren van lagerwal Voor het afvaren van lagerwal zijn verschillende manieren. Omdat de wind niet echt meewerkt en je naar de wal toe blaast, staat of valt een succesvolle afvaart van lagerwal met de organisatie. Je vaart niet zo maar even van de lagerwal weg.

31.1 Niet zeilend van lagerwal afkomen Om van de lagerwal af te komen, kan je wrikken, roeien of een langsvarend schip om een sleepje vragen. Zorg er in alle gevallen voor dat je ver genoeg van de kant bent als je de zeilen hijst. Houdt er verder rekening mee dat er meerdere dingen tegelijk aan boord moeten gebeuren. Het moet voor iedereen van te voren duidelijk zijn wat zijn taak is.

31.2 Anker op gaan Als je ankerend hebt aangelegd, ligt je anker er nog en kan je dat gebruiken om van de lagerwal af te komen. De volgende stappen helpen je op weg: 1 draai je schip zo dat je boeg weer in de wind ligt; 2 hijs het grootzeil en de fok; 3 doe het zwaard in; 4 laat het anker snel ophalen zodat je voorwaartse snelheid krijgt; 5 val af tot aan de wind; Trek de fok even bak om ervoor te zorgen dat je snel afvalt en snelheid behoudt. als het schip teveel afvalt, zal je weer aan de lagerwal terecht komen. trek daarom de fok maar even bak.

6 vaar aan de wind weg; Houdt bij het wegvaren een knik in je schoot. net als op de korte slag bij het kruisen in nauw vaarwater, wil je snelheid maken. als je niet genoeg snelheid hebt, zal je meer verlijeren en afdrijven naar de lagerwal.

7 ruim het anker en de ankerlijn op.

32 Loskomen van aan de grond (lagerwal) Om los te komen van de grond aan lagerwal moet je moeite doen. Je moet namelijk je schip tegen de wind in weg proberen te krijgen. Als het niet te hard waait, kan je de wrikriem erbij nemen, door de wind bomen en wrikkend of roeiend wegvaren.

Als het harder waait, kan het nodig zijn het zeil te strijken en het schip via dezelfde weg terug te duwen als zij op de ondiepte is gekomen. Soms waait het zo hard dat er niet tegen te wrikken/roeien valt, vraag dan aan een passerend schip of ze je van de lagerwal willen slepen.

Š2019 onlinezeilschool.nl

72

33 Verklarende woordenlijst Aan de wind Aanslaan Achterlijk Achterlijker dan dwars Afhouden Afstoppen Aftuigen Afvallen Averij Bak houden Bakboord Beleggen Bezeild Bij de wind Bijliggen Binnen de wind Bomen Bovenlangs Deinzen Doodvallen Draaipunt Drift Drukkingspunt Gieren Gijpen Halve wind Hijsklaar Hogerwal Hoog aan de wind Jagen Kapseizen Killen Knik in de schoot Krabben ©2019 onlinezeilschool.nl

Een schip vaart “aan de wind” als de wind schuin van voren invalt Het vastmaken van een zeil aan mast of stag Achterzijde van het zeil Meer naar de achterzijde Tegenhouden van het schip bij het aankomen Vaart minderen door middel van een lijn naar de wal Schip ontdoen van haar tuig Schip zo draaien dat de wind ruimer invalt Schade aan het schip, bijvoorbeeld door een aanvaring Tegen de wind houden van een zeil Linkerzijde van het schip, van achteren gezien Het vastmaken van een lijn Zonder gijp/wending te bereiken Andere term voor “aan de wind” Een rustige koers varen (bijna stilliggen), door je fok bak te houden, je grootzeil te vieren en je roer naar lij te duwen Ruime wind varen met het zeil over de verkeerde boeg (zeil staat aan loef) Manier van voortbewegen waarbij je gebruik maakt van een vaarboom Aan de hoge kant of loefzijde passeren Achteruit varen Het stil komen te vallen van de fok omdat hij voor de wind geen wind meer vangt Een denkbeeldige plaats waar omheen, onder invloed van (een) koppel(s), een voorwerp draait Zijdelings afdrijven Theoretische plaats waar de opwaartse drukkingkracht aangrijpt Het door de wind, achter het anker, heen en weer slingeren van het schip. Ook kan het schip tijdens varen van voren gaan gieren door deining en golven als je tegen de golven invaart.

Voor de wind laten overkomen van het grootzeil Met de wind haaks op het schip De zeilen klaar hebben om ze te hijsen Oever, waar de wind vandaan komt Zo recht mogelijk tegen de wind in varen Het schip vanaf de wal voorttrekken door een lijn Omslaan Het klapperen van de zeilen als de schoten te los staan of er te hoog gestuurd wordt Zeilen losser hebben dan volgens de koers zou moeten Over de grond slepen van het anker 73

Krimpen Kruisen Kruisrak Lagerwal Landvast Lateraalpunt Laveren Lenzen Lijgierig Lijzijde Loefgierig Loefzijde Marlen Marlpriem Onderlangs Oogsplits Op één oor gaan Opdoeken Oploeven Oplopen Opschieten Optuigen Overstag gaan Pand Passeren Planeren Reven Roeien Ruime wind Ruimen Scherp zeilen Schiemannen Schoot Slag Splitsen Streek Strijken Stuurboord Takeling Tamp Te loevert ©2019 onlinezeilschool.nl

Het draaien van de wind, tegen de richting van de zon in (laveren) Het opwerken tegen de wind Geheel van slagen om een bovenwinds punt te bereiken Oever, waar de wind op staat Meerlijn Theoretisch het punt waarop alle krachten van het onderwaterschip aangrijpen Andere term voor “kruisen” Voor de wind varen Neiging van het schip om af te vallen Zijde van het schip, die van de wind is afgekeerd Neiging van het schip om op te loeven Windzijde van het schip Het bevestigen van het zeil aan giek of gaffel door middel van een dunne lijn Houten of metalen pen, gebruikt bij het schiemannen Aan de lage kant of lijzijde passeren Ingesplitst oog aan het einde van een lijn Omslaan Opbergen van de zeilen Meer naar de wind sturen Passeren op een oplopende koers Lijn netjes opbergen Tuig op het schip zetten Andere term voor “wenden” Deel van een vaarweg Op een willekeurige koers langs iets varen Loskomen van het water door hard te zeilen Verkleinen van het zeil bij te veel wind Manier van voortbewegen waarbij je gebruik maakt van roeiriemen Met de wind schuin van achter Het draaien van de wind, met de richting van de zon mee Zo recht mogelijk tegen de wind in varen Het maken van knopen, steken en splitsen Lijn voor de bediening van de zeilen Gedeelte van de af te leggen weg bij het kruisen, waarbij het zeil over dezelfde boeg blijft staan Blijvend verbinden van twee lijnen, door strengen van beide tampen door elkaar te werken 11 ¼ graad Laten zakken van mast of zeilen Rechterzijde van het schip, van achteren gezien Enige slagen zeilgaren om een tamp, om deze tegen uitrafelen te beschermen Uiteinde van een lijn Aan de loefzijde 74

Tuig Uitschieten Val Verhalen Verlijeren Verwaaid liggen Volvallen Voor de wind Voorbijlopen Voorbijvaren Voorlijker dan dwars Want Wenden Wrikken Zeilklaar Zeilpunt Zuigen Zwaartepunt

Š2019 onlinezeilschool.nl

Grootzeil en fok Plotseling ruimen van de wind Lijn om zeilen te hijsen Van ligplaats veranderen zonder de zeilen te hijsen Zijdelings (met de wind mee) afdrijven Niet kunnen uitvaren omdat het te hard waait Het vangen van wind door de zeilen bij het wegvaren Met de wind recht van achteren Passeren op een oplopende koers Passeren op een tegengestelde koers Meer naar de voorzijde Alle kabels, touwen en lijnen gebruikt voor het steunen van de mast en het bedienen van de zeilen Met de boeg door de wind draaien Manier van voortbewegen waarbij je gebruik maakt van een wrikriem Met gehesen zeilen klaar om af te varen Theoretische plaats waar alle krachten op het zeil samenkomen.

Aantrekkingskracht tussen schepen onderling Theoretisch punt in het schip waarop de zwaartekracht aangrijpt

75