REPORTAGE
2. Kan worden achterhaald wie welke rol heeft gespeeld en dus wie uiteindelijk daadwerkelijk de misdaad heeft gepleegd, en wie alleen bij de planning was betrokken? Ik word gekoppeld aan Tim (28 jaar, master student orthopedagogie) en Stefanie (27 jaar, onderzoeksassistent sociale psychologie) die zich als vrijwilliger voor het onderzoek hebben aangemeld. Sophie van der Zee: “Leugendetectie op grond van fysiologische kenmerken, zoals transpiratie en hartslag, is in de jaren twintig van de vorige eeuw ontstaan, maar is eigenlijk van alle tijden. In het oude China moest iemand die van een leugen verdacht werd een paar korreltjes rijst in de mond nemen. Als de rijstkorreltjes droog uit de mond kwamen, was dat het teken dat die persoon loog. Want iemand die liegt, krijgt een droge mond, was de redenering. Bij een ‘traditionele’ leugendetector, de polygraaf die we uit Amerikaanse films kennen, gaat het simpelweg om de vraag of iemand het gedaan heeft: ‘Heb je die moord gepleegd?’ Bij dit onderzoek gaat het om geheugendetectie. In plaats van te vragen of iemand een delict heeft gepleegd, wordt bij geheugendetectie middels een multiplechoicetest gevraagd naar informatie die alleen bij de politie en de dader bekend is, de zogenaamde daderkennis. De fysiologische reactie op het juiste antwoord wordt dan vergeleken met de fysiologische reactie op de plausibele alternatieven. Voorbeeld: Er is een aanslag geweest en alleen de politie en de daders weten welk wapen bij die aanslag is gebruikt. Hoe reageert de verdachte als hij meerdere wapens te zien krijgt, waaronder het wapen dat bij de aanslag is gebruikt? Omdat het lichaam onbewust anders reageert
36
op iets wat het herkent dan op andere soortgelijke dingen, verraadt het zichzelf. Maar nogmaals, het is heel belangrijk dat niemand anders dan de politie en de daders over die informatie beschikken.”
Onze terreurcel moet een bomaanslag plegen, met het doel zoveel mogelijk maatschappelijke onrust te veroorzaken. Eerst moeten Stefanie, Tim en ik een doelwit kiezen. De onderzoekers geven ons de volgende opties en verlaten vervolgens de kamer. - Charlie de Jong: chef terrorismebestrijding bij de politie. - Robin de Vries: beroemde actrice. - Jamie Groot: bekende politicus die tegen extremisme ageert. - Gaby Valk: de geliefde van de politiechef Charlie de Jong. - Beau van Diepen: politieagent, hack-specialist. De mensen die bij de politie werken vallen wat ons betreft snel af, want wij vermoeden dat politieagenten altijd goed op hun hoede zijn en een terrorist in hun omgeving snel herkennen. De politicus is een goede optie, maar we zijn bang voor zijn beveiligers. Er volgt een lange discussie over de actrice Ro-
Zweten, krabben, wiebelen: vele non-verbale signalen zouden een leugenaar verraden