L'Officiel Art Turkey - Spring 2020

Pınar Yolaçan, Jenny Holzer, Raf fi Por takal, Olgaç Ar tam, Pelin Kırca, Erkut Terliksiz, Tayfun Çİmen Ergut, Eren & Bedri Rahmi Eyüboğlu

Yeni sanat düzeni üzerine diyaloglar

T Ü R K İ Y E

Lucky Move Collection | #TryYourLuck

Quadran Luxury Timepieces IstinyePark, Katar Caddesi, No: 11 Sariyer Istanbul 0 212 345 01 01 D Maris Bay, Marmaris 0 252 436 91 91

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

YÖ NET İM İ M T İYAZ SAH İ Bİ OM MEDYA SAN . V E T İC. A.Ş A D I N A

EBRU AL İŞAN

YAYI N D İ R E K TÖ R Ü

DEBORA ZAKUTO

d eb ora za k u to@ lof f i ci e l.com .t r

YAY IN YÖNET MEN İ & SAN AT YÖ N E T M E Nİ

ELİF LÜTFİYE ÇAKIR

el ifl u tf i ye c a k i r @ om m e d ya .com

E D İ TÖ R L E R

GÖZDE ULUSOY, DİLRUBA KARAKÖSE, DİLARA YILMAZ K AT K I DA B ULUN AN L AR

BAĞLAN KESK İ N, BURCU TAŞ, DORUK U ĞURLUER, EC E BALCI OĞLU, ELİ F DENEÇ, FIRAT A RA PO ĞLU, GÖZDE KELE Ş, ILGAZ GÖKIRMAKLI,I ŞIL KARAHANOĞLU, ÖZKAN ÖNAL, RA NA KO RGÜL, S ERHAT ŞENGÜL, ŞANEL ŞAN SEV İNÇ, TAMER YILM A Z, T UĞÇE BAHÇIVANG İL

R EK L A M GR U P BAŞ K A NI

R E K L AM KO O R D İN ATÖ RÜ

ra hsa n k u r kc u @ o m m ed ya .com

n i lu fe raykac@ om m e d ya .co m

SATIŞ, DAĞI T I M & Ü R ETİ M S OR U M LUS U

PA Z A R L A M A V E O P E RASYO N M ÜD ÜRÜ

keremvat an ac an @o mmed ya.co m

g i ze m n aca k @ om m e d ya .co m

NİLÜFER AYKAÇ

RA HŞAN KÜRKÇÜ

KEREM VATANACAN

GİZEM NACAK

R E K L A M T E S Lİ M A D R E S İ O M M E DYA SA N . V E Tİ C. A .Ş İBRA HİM K A RAOĞ L A NOĞ LU CA D. YAY I N C I LA R S O K . 10/A K AT.3 S E Y RA N T E P E 3 4 418 İ STA N B U L T EL : (021 2 ) 3 24 8 1 1 0 R E K L A M @O M M E DYA .CO M L’ O F F I C I E L A RT İL E T İ Ş İ M A D R E S İ O M M E DYA SA N . V E TİC. A .Ş İBRA Hİ M K A RAOĞL A N OĞ LU CA D. YAY I N C I LA R S O K . 10/A K AT: 2 S E Y RA N T E P E 3 4 418 İ STA N B U L T EL : (021 2 ) 3 24 8 1 1 0 - FA X : (0 2 1 2) 2 6 9 4 8 2 9 YAY I N T Ü R Ü : Y E R E L S Ü R E Lİ

2

KÜNYE

TÜRKİYE

n° 89 – Nİ SAN 2 0 2 0

Genel Yay ın Yö n et men i Ad r i enn e R i b es-Ti ph a i n e Moda Direktö r ü Vanessa Bellu ge o n

K re at i f ve Ar t i st i k Yön et i m I ll-St u d io

YÖNETİM

ULUSLARARASI VE PAZARLAMA

Yönetim Kuru l u Eş Baş kan l ar ı Marie-José Sussk i nd-Ja l o u Ma xi m e Ja lo u

Ulu sla ra sı L i sa n s, İ ş G e li şt i r m e ve M a r ka Pa za r la m a D i F l av i a B e n d a f. b e n d a @ j a l o u m e d i a g ro u p.co m

Genel Müd ür ve Yö n et im Ku r u l u Baş ka n ı Be n jam in E ymè re b.eymere@jalou med iag rou p.com Genel Müdür Ya rd ı m c ı s ı ve Yö netim Ku r u l u Ü yes i Maria Cec ilia A ndret t a mc.a nd retta @jal o u med iag ro u p.co m U lusla ra ra sı K reat if Direktö r (CCO) Stefan o Tonc h i U lusla ra ra sı S an at ve Cast in g Direktör ü J en nifer E ym è re Yönetim Asist a n ı C élin e Do nke r Va n He e l c.d onkerva nh eel @ed it io n s jal o u .co m G iu lia Bettine l l i g. b ettinelli@loffic iel it al ia.co m

Ulu sla ra ra sı D i j i t a l Ür ü n le r M ü d ü r ü G iu s e p p e D e M a r t in o Ulu sla ra ra sı D i j i t a l Proj e M ü d ü r ü B a b ila Cre m a s co li Ulu sla ra ra sı M e d ya ve Pa za r la m a Stratejisti Lo u is d e Sa r te l Ulu sla ra ra sı İ çe r ik ve Et k in lik Mü dür ü Alle g ra B e n in i Ulu sla ra ra sı Ed i tor ya l ve Arşi v D i rektörü G iu lia B et t in e lli g . b et t i n e lli @ lof f i c i e li t a li a .com

REKLAM U lusla ra ra sı Yö n et im ve Pazar l am a D i re k tör ü Eric a Bartm a n Uluslararası Re k l a m M ü d ü r ü - Fra nsa ve İsviç re J ean -P hilippe A m os M ed ya D irek tör ü - İ t al ya C arlotta To m a so ni Uluslararası D i j i t a l Re k l a m ve M e d ya P l a n l a m a I l a ria Previta l i

ÉDITIONS JALOU ULUSLARARASI YAYINLARI

L’ O f f i c i e l d e l a M o d e , Ja l o u s e , L’ O pt i m u m , L a Rev u e d e s M o nt re s , L’ O f f i c i e l Voya g e , L’ O f f i c i e l 1 0 0 0 M o d è l e s , L’ O f f i c i e l H o m m e s , L’ O f f i c i e l A r t , L’ O f f i c i e l S h o p p i n g , L’ O f f i c i e l C h i r u rg i e E st h ét i q u e , L’ O f f i c i e l A l m a nya , L’ O f f i c i e l H o m m e s A l m a nya , L’ O f f i c i e l Av u st ra l ya , L’ O f f i c i e l A ze r b ayc a n , L’ O f f i c i e l B re z i l ya , L’ O f f i c i e l H o m m e s B re z i l ya , L’ O f f i c i e l Ç i n , L’ O f f i c i e l H o m m e s Ç i n , L’ O f f i c i e l A r t Ç i n , L’ O f f i c i e l H o m m e s Ko re , L’ O f f i c i e l İ s p a nya , L’ O f f i c i e l Yu n a n i st a n , L’ O f f i c i e l H o m m e s Yu n a n i st a n , L’ O f f i c i e l H i nd i sta n, L’ O ffi c i e l End o ne zya , L’ O ffi c i e l İ t a l ya , L’ O f f i c i e l H o mme s İt a l ya , L’ O f f i c i e l Ja p o nya , L’ O f f i c i e l Ka z a k i st a n , L’ O f f i c i e l Leto nya , L’ O f f i c i e l Lü b n a n , L’ O f f i c i e l H o m m e s Lü b n a n , L’ O f f i c i e l L i t va nya , L’ O f f i c i e l M a l e zya , L’ O f f i c i e l Fa s , L’ O f f i c i e l H o m m e s Fa s , L’ O f f i c i e l M e ks i ka , L’ O ffi c i e l Or tad oğu, L’ O ffi c i e l H o m m e s O r t ad oğu , L’ O f f i c i e l A r t O r t ad oğu , L’ O f f i c i e l H o l l a n d a , L’ O f f i c i e l H o m m e s H o l l a n d a , L’ O f f i c i e l F i l i p i n l e r, L’ O f f i c i e l R u sya , L’ O f f i c i e l S i n g a p u r, L’ O f f i c i e l H o m m e s S i n g a p u r, L’ O f f i c i e l İsviçre , L’Officie l Ho mme s İ sviçre , L’Officie l Voya g e İsv i ç re , L’ O f f i c i e l Tay l a n d , L’ O f f i c i e l H o m m e s Tay l a n d , L’ O pt i m u m Tay l a n d , L’ O f f i c i e l Tü r k i ye , L’ O f f i c i e l H o m m e s Tü r k i ye , L’ O f f i c i e l U k ray n a , L’ O f f i c i e l H o m m e s U k ray n a , L’ O f f i c i e l V i et n a m w w w. loffi c i e lmo d e . co m, w w w. j a lo us e .fr, w w w. e d it io n s ja l o u . com, www.larevue de smontre s.com Kurucular – GEORGES , LAURENT ve UL LY JA LO U ( † )

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Bir gün bir uyandık ki, hayatımıza yeni bir terim girdi. Önce çok uzaklarda yaşanan bir felaket gibi hissettiren bu terim, diğ er gün bizi bambaşka bir dünyaya uyandıyor ve ‘içeri-dı ş arı’ gibi kavramların anlamını yeniden sorgulatıyor. Çin’in küçük bir ş ehrinden çıkıp tüm dünyayı etkisi altına alan, global anlamda ekonomileri, insan ilişkilerini, toplumsal düzeni de ği ştirebilen bir virüs karşısında dil, din, ırk demeden hepimiz e şitlendik. Belki de tarihinde ilk kez tüm dünyaki insanlar aynı hisleri, korkuları ve endişeleri birlikte, eş it olarak yaşıyor. Her günümüzü bir diğerinin aynısı gibi hissetti ğimiz bu süreçte, birçoğumuz daha fazla kendiyle ba ş ba şa kalıyor ve sorgulamaya daha çok zaman ayırıyoruz. Düşünüyor, dü şünüyor, düşünüyoruz… Herkesin dilinde ise bu dönemin bitmesiyle olu şacak ‘yeni normal’ ve ‘yeni dünya’. İşte L’Officiel Art’ın ilk sayısı, herkes gibi bizim de; tüm dünyada aynı anda yaşanılan bu sorgulamaların paralelinde oluştu. Bu dönemde bizler bireysel olarak dönüşümüzü yaş arken aslında sanatın da, hem ortaya çıkı ş hem de izleyicisiy le buluşma serüveninin değişmesi kaçınılmaz. İlk sayımızın heyecanını sizinle, herkesin bahsettiği bu ‘yeni dünya’yı tartı şarak ve beraberinde oluşacak yeni sanat düzeni ü ze r i n e d i ya log la ra yer vere re k paylaşıyoruz.

Birden bire şehirlerin, sosyalleşmenin, ekonomilerin toplu halde anlamını kaybetmesine ya da bu kavramların başka formlara evrimle ş mesine şahit oluyoruz. Milano şu an bir tasarım merkezi değil, sanatın kalbi bugün Paris’te atmıyor ya da New York seyahat edilmek istenen metropoller listesinin ba şında gelmiyor… Bugün gördük ki, hem her ş eye çok uzaktayız, hem de çok yakın. Süreçte dünyaca ünlü birçok müze, galeri, kurum sergi ve arşivlerini çevrimiçi hizmete açtılar. Aynı zamanda online düzenlenen film festivalleri ya da konserler, birçok hanenin içine girmi ş durumda… Bu tip etkinliklere eş it bir şekilde dünyanın her yerinden ilgili ki şilerin ula şabiliyor olması oldukça ümit verici. Bu dönemin ardından eminiz ki, yeni sanatçılar, akımlar yaratıcı dünyadaki kendi yerlerini alacak.

Gazeteci Tuğçe Tatari’nin de dedi ğ i gibi; “Yeni dünya, evlerinde izole olabilmiş insanların dizi izleyerek, yemek yaparak ve yiyerek vakit öldürmerinden yakınmaları üzerine kurulmayacak ş üphesiz. Yeni dünya, umalım ki kurulsun, beraberinde yeni ahlaki ölçütleri yeni anlayış lar getirsin!”Biz de öyle umuyoruz. Bir süre daha kalabalık gruplarda bir araya gelemeyeceğiz gibi görünüyor. Daha iyi yarınlarda, daha anlayışlı, daha e şit, dünyaya karşı daha saygılı günlerde birlikte olmak dileğiyle…

Nİ SA N , 2 020 E Lİ F LÜ T Fİ YE ÇAKIR 4

İÇİNDEKİLER

N°01

L’ O F F I C I E L A R T

I. AJAN DA

10 -3 3

II. P ROF İL

4 2-1 01

J en ny H olzer, Ta rifsiz in Tar if i röportaj JETHRO TURNER

çeviri ELİF LÜTFİYE ÇAKIR

P ı n a r Yo laçan, Beden, Zaman ve M eden iyetle r E ks e n inde

44-5 3 5 4-65

röportaj GÖZDE ULUSOY

Tayf u n Çim en E rg u t ile Vizyoner Bir Yaşam

66-75

röportaj BAĞ LAN KESKİN

Ha l u k Akakçe, Görsel Lisan

76-81

röportaj RANA KORGÜL

E r k u t Ter l i ks i z, Cesur, Çar pıcı & Kus ur lu

82-87

röportaj GÖZDE ULUSOY

M i t hat Ş e n, Parça ve Bütünün S o n s u z Varyasyonlarıyla

88-91

röportaj GÖZDE ULUSOY

P e l i n K ı rc a, S ıra Dı ş ı ve Sınırsız Dünya

92-99

röportaj GÖZDE ULUSOY

O l g aç A r ta m, S a natın Çev r imiçi G elece ği

100-1 03

röportaj ŞANEL ŞAN SEVİNÇ

III. DÜN/BUG Ü N D i j i t a l Ç ağ d a S anat

10 4 -1 37 106-109

yazı DEBORA ZAKUTO

İn s a n o ğ l u Geçm işind en Ders Alır Mı?

110-113

röportaj BAĞ LAN KESKİN

Et to re S otts a s s , B izi B irşey Kurtaracaksa, O Gü ze l l i k O lac a k yazı FEDERİCA SALA

114-121

çeviri ELİF LÜTFİYE ÇAKIR

E re n & B ed ri Ra hm i Eyü poğlu Ya l n ı z l ığı n M is Kok m a lı

12 2-127

yazı IŞIL KARAHANOĞ LU

S a n at Ta rih in e D air

12 8-12 9

yazı FIRAT ARAPOĞ LU

S a n at ve Yaşam Arasın da

130-13 1

yazı ECE BALCIOĞ LU

A n ad o l u ’ nun Eş siz S a nat Duraklar ı

132-13 7

yazı SERHAT ŞENGÜL

IV. JON BALDESARRI ANISINA ALINTI

13 8 5

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Erkut Terliksiz, Recreation, 2020; Tuval üzerine akrilik, 70 x 50 cm

6

ALINTI

N°01

L’ O F F I C I E L A R T

Sonsuza kadar böyle gidemez korkusuyla, birileri ya da bir çözüm bizi kurtarsın (kurtaracaktır elbet) diyerek hayatımızı devam ettiremeyiz herhalde, değil mi? Bu yüzden içe dönmek, kendi iç sınırlarının da ötesinde arayışı devam ettirmek gerek... Her şeyin tekrar, bu sefer yeni normlarla normalleşeceği bir döneme gireceğiz. Dilerim ki yeni dünyanın yeni normalleri; tüketimden üretime daha sakin, daha bilinçli, hırsların bireysel egolara hizmet ettiği değil, yapıcı ideallere hizmet ettiği bir dünyayı temsil eder.

E r k u t Te r l i k s i z , L’ O f f i c i e l A r t Tü r k i y e 2 0 2 0

ALINTI

7

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Gog h’u n Do ğ um 1 0 Van G ününde Müzeden B i r Eseri Ça lınd ı!

ugo Boss Asya 1 1 HS anat Ö d ü lü B ed enler ve Cin s iyetle r

Müzaye d e 20 Sotheby’s Ev in’de N ur i İye m Es er i

ğ d aş S a nat 1 2 Ça Tu tk us u

21 Moder n Dışav u rum

FF Bu Sene Evde 1 3 İKala m aya n la r İ çin

r imiçi Sanat 22 Çev İçer ikler i

D ü nyayı Kad ınlar 1 4 Ya Yö n ets eyd i?

rensel Değe r l e r l e 24 Ev Tasarlanan

ğ d aş S a nat 1 5 Ça N ed ir?

Molds 26 Roman Kuşat ma Alt ında

1 6 Furla’da Sanat

Prad a’d a 30 Fondazione sergi şöleni

D üzenleniyo r

8

S e rg i 16 Değiştirilebilir Alanı

Mücev her ler

AJANDA

N°01

A A A A A A A A A A AJANDA

L’ O F F I C I E L A R T

J J J J J J J J J J

A A A A A A A A A A

N N N N N N N N N N

D D D D D D D D D D

A A A A A A A A A A 9

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Van Gogh’un Doğum Gününde Müzeden Bir Eseri Çalındı!

Vincent van Gogh, The Parsonage Garden at Nuenen in Spring,1884.

Geçtiğimiz mart ayında Post-Empresyonist ressam Vincent Van Gogh’un 167. doğum günü kutlandı. Aynı tarihe denk gelen günlerde Hollanda’nın Laren kentindeki Singer L a r e n M ü z e s i’ n d e n s a n a t ç ı n ı n İ l k b a h a r Bahçesi (The Parsonage Garden at Nuenen in Spring) isimli eserinin çalındığına dair bir açıklama geldi. 1884 tarihli eser Groninger M ü ze s i Ko l e k s i yo n u’n d a n , S i n g e r L a r e n Müzesi’nde gerçekleşen sergi nedeniyle ödünç alınmıştı.

Singer Laren Müzesi, 1880’den 1950 yıllarına kadar sanatta uzmanlaşmış ve Kees van Dongen, Auguste Rodin, Raoul Dufy gibi önemli sanatçıların eserlerininin de bulunduğu William ve Anna Singer koleksiyonu için inşa edilmiş özel bir müze. Tüm dünyada etkisi süren COVID-19 tedbirleri nedeniyle Singer Laren Müzesi de faaliyetlerini geçici bir süre için durdurmuştu. Bunu fırsat bilen hırsızların sabaha karşı 3:15 sularında müzeye girerek eseri çaldıkları ortaya çıktı.

Korona virüse karşı alınan önlemleri çıkarları için kullanan eser 10

hırsızlarının, dünya tarihindeki salgın, savaş gibi kaotik dönemlerde benzer girişimlerde bulunduklarını biliyoruz. Van Gogh eserinin tam da böyle bir dönemde çalınması akla bu fırsatçılığı getiriyor. Özellikle II. Dünya Savaşı yıllarında Avrupa’da önemli müzelerden kaçırılan birçok eser olduğu biliniyor.

Naziler, Avusturya’nın Linz kentinde kurmayı planladıkları ve dünyadaki en iyi resimlerle doldurmayı hedefledikleri Führer Müzesi için, işgal altındaki Fransa, Hollanda, Belçika, Avusturya, Polonya ve Rusya’daki eserleri yağmalamış veya el koymuşlardı.

II. Dünya Savaşı sırasında yaşanan bu olay akla; George Clooney’nin yönetmenliğini üstlendiği Hazine Avcıları (The Monuments Men) filmini getiriyor. Matt Damon, George Clooney ve Cate Blanchett’ın başrolde oldukları bu filmde; Naziler tarafından ele geçirilen ve her an yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olan önemli sanat eserlerini kurtarmaya çalışan bir grup insanın fedakarlığı konu ediliyor. Gelecek yıllarda, tanıklık ettiğimiz bugünler ile ilgili de bir film çekilir mi göreceğiz.

5 milyon sterlin değerindeki eser, Groninger Müzesi Koleksiyonu’nda yer alan tek Van Gogh resmi olma özelliği taşıyordu. Müze direktörü yaptığı açıklamada, üzgün olduklarını ve konu ile ilgili soruşturmanın açıldığını belirtiyor.

AJANDA

N°01

L’ O F F I C I E L A R T

Hugo Boss Asya Sanat Ödülü Bedenler ve Cinsiyetler yazı Audrey Levy

çeviren Dilruba Karaköse

2013 yılında Şanghay’daki Rockbund Sanat M ü ze s i t a raf ı n d a n ya rat ı l a n H u g o B os s A sya S anat Ödülü, özellikle s anat ç alışmalarının başında olan Asyalı sanatçıları onurlandırıyor. 6 Kasım’da dördüncü baskısı için müze yönetmenleri, küratörler ve sanat eleştirmenlerinin de yer aldığı jüri, Filipinli dansçı Eisa Jocson’ı seçti. Ödül ise 300.000 yuan ya da daha açık belirtmek gerekirse 38.700 euro!

Bu yıl, Tayvanlı sanatçı Hsu Che-Yu, Çinli sanatçı Hao Jingban ve Vietnamlı sanatçı Thao-Nguyên Phan kazanabileceklerini düşünmüş olabilirler. Ama Filipinler’deki Manila’dan gelen 33 yaşındaki esmer, onları tahtından indirip, kazanmayı bekledikleri ödülün sahibi oldu; Hugo Boss Asya Sanat Ödülü… 5 Ocak 2020’ye kadar Rockbund Sanat Müzesi’nde bir odada sergilenme ayrıcalığına sahip olacaklar. Eisa Jocson’ın seçilmesi ise pek tesadüf değil.

Her şeyden önce, o sınıflandırılamaz biri. Klasik bir bale geçmişinden geliyor ancak görsel sanatlar eğitimi de almış. Bir dansçı ve bir sanatçı kadar koreograf olduğunu da söylüyor. Takıntısı ise direk dansından uçak kabin ekibinin çalışmalarına kadar farklı testlere tabi tutulan hareket halindeki bedenler. O, bedenleri dikkatle inceleyip ustalıkla sahnede temsil ederken, onları sorgulayarak; kimlik, cinsiyet, güç ilişkileri ve kusursuz beden arayışı, sınırsız arzu ve tüketim nesneleri üzerine çalışmakta. Projelerinde işlediği Filipinler’deki toplumsal kargaşaya da biraz göz atıyoruz. Belki de bazıları Paris’te erkeklerin diğer erkekleri erotik şovlarla şımartmasına övgü niteliği taşıyan koreografisi ‘Macho Dancer’a şok olmuştu. Jocson bu performansında, erkek eros kodlarını yeniden sahipleniyordu. Ödül töreninde RAM (Rockbund Art Museum) direktörü Larys Frogier çok fazla ayrıntıya girmemeyi tercih ederek “Jocson’ın çalışmaları; performans, video ve ses gibi medyayı mükemmel bir şekilde birleştirip, önemli ve başarılı çağdaş görsel yaratımlardan birini temsil ediyor.” itirafında bulundu. Moda dünyasında umut verici bir gelecek vadeden transeksüel bir sanatçı.

Eisa Jocson, ‘Corponomy’ A Performance Lecture, 2017.

AJANDA

11

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Köklü Tarihe Saygı Niteliğinde Bir Müze

yazı Dilruba Karaköse Audemars Piguet’nin hem geçmişini hem de yeniliklerini mercek altına alan ‘The Musée Atelier Audemars Piguet’ ilk olarak farklı mimarisiyle dikkat çekiyor.

Uzun yıllar önce, 1875’de çıktığı yolculukla birlikte Audemars Piguet, zaman içinde saat dünyasının en güçlü ve başarılı markalarından biri halini aldı. Hem doğduğu yer Le Brassus’a hem de köklerine bir saygı niteliği taşıyan yeni müze ise, başarılı yıllarını gözler önüne seriyor. Audemars Piguet’nin genel merkezinin hemen yanında yer alan ‘The Musée Atelier Audemars Piguet’ en başta mimarisiyle farklı tarafını kanıtlıyor. Kentin klasikleşen ve geleneksel İsviçre yapılarından oldukça değişik bir biçimde spiral bir şekle sahip olan müze, ünlü Danimarkalı mimar Bjarke Ingels imzası taşıyor. Müzeye gelen ziyaretçiler, 19. yüzyıldan günümüze kadar yaklaşık 300 saat eşliğinde sergiyi dolaşma fırsatına sahip olurken, 1899’dan kalma Universelle cep saati de dahil olmak üzere markanın önemli modellerinin seçkileri de yer alıyor. Müzenin en değerli alanlarından biri de hiç kuşkusuz Audemars Piguet’in şimdiki ve muhtemel geleceğini sergileyen Royal Oak koleksiyonuna adanmış bölümü… Markanın en karmaşık saatlerinin bugün hala mükemmelleştirildiği geleneksel atölyeler, ziyaretçileri Audemars Piguet’nin zanaatkârlarıyla yakın temasta olabilmeleri için müze deneyimine de dahil ediliyor. Musée Atelier Audemars Piguet ile birlikte marka, mimarlar, mühendisler ve yerel zanaatkarlar da dahil olmak üzere Vallée de Joux ve saatçilik tarihinin eşsiz bir perspektifini sunuyor.

Audemars Piguet Yönetim Kurulu Başkanı Jasmine Audemars’ın da belirttiği gibi müze, ziyaretçilerin marka mirasını, kültürel kökenlerini, ileri görüşlü duruşunu ve ruhunu yansıtmayı hedefliyor. Bununla birlikte Audemars Piguet’nin bugününü ve nesilden nesile aktarılmasını sağlayan saat ustalarına ve zanaatçılara da saygı duruşunda bulunuyor.

12

AJANDA

N°01

AJANDA

L’ O F F I C I E L A R T

13

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Çağdaş Sanat Tutkusu

Paris’in ikonik yapılarından Bourse de C o m m e r ce, d ü nyac a ü n l ü i ş ad am ı ve sanat tutkunu François Pinault’nun yatırımıyla şehrin öne çıkan ç ağdaş sanat müzelerinden biri olmaya hazırlanıyor.

Bünyesinde Gucci, Saint Laurent, Bottega Veneta, Balenciaga, Alexander McQueen ve Brioni gibi dünyaca ünlü markaları barındıran Kering Group’un kurucusu, dünyanın önde gelen 200 sanat koleksiyonerinden biri olan ve Christie’s Müzayede Evi’nin kurucuları arasında yer alan Fransız iş adamı François Pinault sanat dünyasına yatırım yapmaya hazırlanıyor. Paris’in kalbi Les Halles bölgesinin ikonik yapılarından tarihi borsa binası Bourse de Commerce, Pinault’un yatırımıyla bir çağdaş sanat müzesi olarak yeniden inşa ediliyor. Sanatın merkezi olarak bilinen Paris’te müzelerin finansal anlamda kesintilerin yaşandığı bir dönemde açılmaya hazırlanan bu müze, iş adamı tarafından kırk yılı aşkın bir süredir toplanan 170 milyon dolarlık beş bin çağdaş sanat eserine ev sahipliği yapacak.

16. yüzyılın sonlarına doğru Jean Bullant tarafından Catherine de’Medici için inşa edilen daha sonra 19. yüzyılda Hotel de Soissons’a ve Paris Ticaret Odası’na ev sahipliği yapan Bourse

14

de Commerce’in müzeye dönüşümü için inşaat çalışmaları 2017 yılında başladı. Japon modern mimarisinin önde gelen isimlerinden Tadao Ando önderliğinde gerçekleşen restorasyon sürecinin Mayıs ayında bitmesi planlanıyor. Venedik’te kendine ait Palazzo Grassi ve Punta della Dogana adlı iki müzesi bulunan François Pinault bu yeni heyecanı için “Bourse de Commerce’in bugünün sanatını gösteren bir yer olmasını istiyorum. Uzun yıllardır çağdaş sanatın daha fazla kişi tarafından bilinmesi adına çeşitli çalışmalar yapıyorum. Bu müze yaptığım bu çalışmalarda yepyeni bir devir başlatacak.” açıklamasını yapıyor.

Bourse de Commerce’in temel öğelerini orijinaline uygun bırakarak restorasyonu gerçekleştiren Tadao Anda bu müzeyi diğerlerinden farklı kılan en büyük özelliğinin 1889 yılında mimar Henri Blondel tarafından sipariş edilen ve beş farklı kıtadan sanatçının imza at tığı tavanındaki sanat eseriyle, 300’den fazla penceresi olduğunu açıklıyor. Alıştığımız çağdaş sanat müzelerinden daha farklı bir ortam yaratmak istediklerini de belirten Pinault’nun koleksiyonunda yer alan Damien Hirst, Takashi Murakami, Urs Fischer gibi sanatçıların eserleri burada sergilenecek. Ayrıca Fransız iş adamı ismini açıklamadığı çok önemli iki çağdaş sanatçısını bir araya getirecek özel bir sergi için de hazırlıklara başladığının altını çiziyor.

AJANDA

N°01

L’ O F F I C I E L A R T

İFF Bu Sene Evde Kalamayanlar İçin Düzenleniyor Bu yıl 15.’si düzenlenen Uluslararası İşçi Filmleri Festivali (İFF), bu sene sinema salonları yerine, 1-7 Mayıs tarihleri arasında ‘evde kalamayanlara’ mottosuyla çevrimiçi gerçekleşecek.

14 senedir mayıs ayının ilk haftası yapılan Uluslararası İşçi Filmleri Festivali’nin açılış etkinliği 1 Mayıs 2020 saat 20:30’da, festivalin YouTube kanalında canlı olarak, birçok konuğun katılımıyla yapılacak.

Bu sene İşçi Filmleri Festivali, pandemi nedeniyle kimsenin evlerinden dışarı çıkmamasının önerilmesine rağmen, hepimiz için kendi sahalarında çalışmak zorunda olanlar; yani ‘evde kalamayanlar’ için, ‘Evde kalamayanları görün!’ mesajıyla gerçekleşiyor.

Türkiye ve dünyadan 43 filmin yer alacağı festivalin programı nisan ayı içinde duyurulacak. Daha sonra arşivlerden tekrar ulaşıma açılmayacağı belirtilen bu filmler, İFF YouTube kanalından 2 Mayıs itibariyle, 7 Mayıs’a kadar internetten izlenebilir. Online film gösterimlerinin yanı sıra, film festivallerinin asıl bekleneni ‘yönetmen söyleşileri’ de çevrimiçi olarak gerçekleşecek ve dünyanın her yerinden katılımla soru sorulabilecek. Bu kapsamda en heyecanla beklenen ise yönetmen retrospektifi kapsamında, festivalin özel konuğu Tunç Okan. Yönetmenin Otobüs, Sarı Mercedes, Cumartesi Cumartesi ve Umut Üzümleri filmlerinin gösterimi ardından Fransa’dan festival yayınına bağlanarak canlı yayında izleyicilerin sorularını yanıtlayacak. Artık neredeyse her hanede internetin bulunduğu bugünlerde, yıl boyunca Anadolu’ya yayılan festivalin bu sene çevrimiçi düzenlenmesiyle daha çok haneye girmesini ümit ediyoruz.

Soner Sert’in yazıp, yönettiği, Alarga.

AJANDA

15

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Ya Dünyayı Kadınlar Yönetseydi? yazı Ilgaz Gökırmaklı Feminist sanatçı Judy Chicago ve Dior g üç le rini birle ş t ir e r e k , t arih öncesine uzanan proto-feminist kahramanlardan esinlenen bir şova imza attı. Dior’un bu 2020 İlkbahar-Yaz Haute Couture koleksiyonu son yılların en ‘feminist’ işbirliği.

Moda ve feminizm arasındaki ilişki her zaman tartışma konusu olmuştur. Kimileri kadınlara nasıl görünmeleri gerektiğini söyleyen, güzellik standartlarını belirleyerek ‘ideal kadın’ olgusunu yaratan moda endüstrisinin feminizmle uzaktan yakından bir ilgisi olmadığı görüşünde. Öte yandan moda dünyasında cinsiyetçi söylemlere kafa tutanların sayısı da gün geçtikçe artıyor. Ünlü tasarımcıların feminist mesajlar içeren tasarımları, podyumlarda farklı görünüşlerdeki modellere yer verilmesi gibi tüm bu farklılık yaratma girişimleri bir hayli değerli. Yolu modayla kesişen birçok ünlü isim, modanın yalnızca bir endüstri olmadığını, ayrıca onun aracılığıyla kodlanmış kültürel mesajların değiştirilebileceğine de inanıyor. Modayı bir araç olarak kullanan tasarımcıların verdiği feminizm mesajları da bu görüşü kanıtlar nitelikte.

Moda ve feminizm arasındaki ilişki bu tarz farklı görüşler arasında devam ederken Dior’un yaratıcı yönetmeni Maria Grazia Chiuri, Haute Couture Haftası’nda 2020 İlkbahar-Yaz koleksiyonu enstalasyonunu yaratması için feminist sanatçı Judy Chicago’yu seçti.

Radikal projelere imza atan Chicago ismini Dior ile yan yana görmek şaşırtıcı gibi gelse de, Chiuri’nin feminzm odaklı projelerine aşinayız.

16

Dior’un tarihindeki ilk kadın kreatif direktörü olan Maria Grazia Chiuri, kurulduğu günden bu yana hep erkek tasarımcılarla çalışan modaevine, feminizm temelli bir bakış açısı kazandırmak için söylemlerini arttırdı. Hatırlarsanız, Chiuri ilk koleksiyonunu Chimamanda Ngozi Adichie’nin meşhur ‘We Should All Be Feminists’ sözleri etrafında kurgulamış, merakla beklenen defilede modellere üzerlerinde ‘ We Should All Be Feminists’ ve ‘Dio(R)evolution’ yazan tişörtler giydirerek dikkatleri üzerine çekmişti.

Chiuri alametifarikası haline gelen bu feminist tavrını bu kez de Feminist sanatçı Judy Chicago-Dior işbirliğiyle ortaya koydu.

Enstalasyonda, tanrıça figüründen esinlenen devasa bir şişirilebilir heykel, dokuma bir podyum halısı ve ‘Kadınlar dünyayı yönetirse ne olur?’ gibi sorular içeren İngilizce ve Fransızca işlemeli yirmi bir afiş yer aldı. Hindistan’daki kar amacı gütmeyen bir zanaat okulunda kız öğrenciler tarafından dokunan Chicago’nun pankartları, herkesi kadınların yönettiği bir dünyayı hayal etmeye davet etti. Chicago ve ekibi ‘The Female Divine’ isimli enstalasyon için gerekli olan panellerin hazırlanmasında 150 kadın ve öğrenciyle birlikte çalıştı ve bu çalışma toplamda 2.800 saat sürdü. Pagan tanrılarından ilham alan Chicago kurulum için “Kadınları onurlandırma arzumu hiç hayal edemeyeceğim bir düzeyde küresel bir boyuta taşıyabildim. Hayatımın en büyük fırsatıydı.” diyerek heyecanını dile getirdi.

AJANDA

N°01

L’ O F F I C I E L A R T

Çağdaş Sanat Nedir?

Sheila Hicks ile Still from Artist Story filmi. © 2019 The Museum of Modern Art

Dışarda geçirdiğimiz vakti tamamen evlerimize taşıdığımız bugünlerde, normal rutinimizden arta kalan saatleri nasıl değerlendireceğini düşünenlerdenseniz , harika bir haberimiz var. MoMA’nın ‘What is Contemporar y Ar t?’ isimli, dev bir arşive s ahip olan alt ı haf talık online kurs u n a a r t ı k C o u r s e ra’d a n ü c r e t s i z o l a ra k ulaş abilirsiniz .

1980’den günümüze, son on yılda üretilen sanat eserlerine odaklanan, MoMA’nın koleksiyonundan 70’den fazla sanat eserine derinlemesine bir bakış sunuyor. Eğitimde dünyanın dört bir yerinden sanatçı, mimar ve tasarımcıların anlatımlarıyla, eserlerin yaratıcı süreçleri, materyalleri ve ilhamları hakkında detaylı bilgilere ulaşılabiliyor.

AJANDA

Media from Television to the Internet, Territories & Transit, Materials & Making, Agency, ve Power başlıklarıyla toplamda beş tema etrafında toplanan eğitimde işlenecek eserler arasında üç boyutlu baskılı candan fiber heykellere, müzede sergilenen performans sanatından video oyunlarına ve hatta yapay zeka teknolojisiyle üretilmiş resimlere kadar her şey var. Ayrıca çalışmaları şu anda müzede görüntülenen Sheila Hicks, Arthur Jafa, Pope.L ve Rael San Fratello ile yapılmış dört yeni, orijinal film de eğitime dahil olanlardan. Çevrimiçi kursun en cezbedici taraflarından biriyse, bu online içeriğin katılımcılarına daha efektif katkıda bulunabalınabilmesi için sağladığı 30 adet sesli veya e-mail yoluyla görüşme hakkı. İçlerinde MoMA sanatçılarından Beatriz González, Xiao Lu, Dayanita Singh, Amanda Williams, Sheela Gowda, JODI, Revital Cohen, Tuur van Balen de bulunan bir liste, çağdaş sanat ile ilgili sorularınızı yanıtlamak için sizi bekliyor.

17

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Furla’da Sanat

yazı Audrey Levy

çeviren Dilruba Karaköse

2008’deki kuruluşundan bu yana Fondazione Furla, İtalyan tasarımcıların markalarının çağdaş sanatı desteklemek için kurduk ları organizasyonlar arasında öncü bir rol oynuyor. Giovanna Furlanetto, 1927 yılında Bologna’da kurulan, ancak Milano ve Floransa yakınlarında bulunan deri ürünleri üreticisinin başkanı; kendisi bir sanat koleksiyoncusu olmasa da, çeşitli yenilikçi girişimlerle sanatın halka gösterilmesine olan tutkusunu kanıtlamaya devam ediyor.

2008 yılında, İtalya Cumhuriyeti Liyakat Nişanı (Ordine al Merito del Lavoro), sadece ailesinin nesiller boyu esnaf olarak çalışmasından dolayı değil, aynı zamanda çağdaş sanatın patronu olarak gösterdiği çabalar nedeniyle Giovanna Furlanetto’ya verildi.

18

Furlanetto, 2000 yılında Furla Sanat Ödülü (l’Arte başına Premio Furla) aracılığıyla görsel sanatlar için titiz bir programın da mimarı oldu. 2015 yılına kadar bu önemli ödül, Michelangelo Pistoletto, Kiki Smith, Mona Hatoum, Marina Abramovic, Christian Boltanski, ve Jimmie Durham gibi önde gelen sanatçıların danışmanlığında küratör Chiara Bertola tarafından verildi. On yıldan fazla bir süre boyunca ödül, yaratıldığı genç İtalyan sanatçılara ışık tuttu, bununla birlikte İtalyan ve uluslararası müzelerin dikkatini çekti.

2016 yılında ödülün, koruma programını güncellemek, mümkün olduğunca kapsayıcı olması amaçlanan bir dizi yıllık sergi aracılığıyla destek formlarını düzene koymak ve genişletmek için askıya alınması kararlaştırıldı. Bu yeni vizyon, kısmen 2016 yılında kamu ve özel sektör arasındaki ortaklıkları teşvik etmek amacıyla bir yasanın kabul edilmesiyle kolaylaştırıldı - İtalya’da, kültürün (ve özellikle sanatın) hükümet tarafından güçlü bir şekilde desteklenmemesi nedeniyle, özel sektör bu noktada önemli bir rol oynuyor.

AJANDA

N°01

L’ O F F I C I E L A R T

Paulina Olowska, Slavic Goddesses and the Ushers, 2018.

Fotoğraf: Masiar Pasquali.

Aslında, lüks markalar ve önde gelen sanat koleksiyoncuları 1990’ların başından bu yana bu dinamiğin bir parçası olurken ve zaman zaman bir kentin sanat için ana sermaye yatırımcıları olarak hareket ederek çağdaş sanat müzelerinin yokluğunu hafifletiyor. Örneğin Sandretto Re Rebaudengo, Merz, Pistoletto, Agnelli Foundation, Castello di Rivoli Müzesi ve Artissima Sanat Fuarı, şehri bir dönüşüme tabi tutarak İtalyanlar ve uluslararası ziyaretçiler için bir destinasyon haline getirdi. 1993 yılından beri Fondazione Prada ise bu konuda modaevleri arasında lider konumda. Son dört yıldır vakıf, Rem Koolhaas tarafından tasarlanan, Milano’nun güneyinde yer alan ve 2018 baharında 2.000 m2 ek alana sahip bir beton kulesiyle birlikte geniş bir komplekse taşındı. Bu cesur vizyonla kompleks, şehrin sanata olan bağlılığını doğruruluyor. Şehrin kuzeyinde Fondazione Pirelli ise mükemmel programlarını genişletmek için Hangar Bicocca’dan yararlanıyor. Fondazione Nicola Trussardi’ye gelince, Beatrice Trussardi’nin önderliğinde çağdaş sanatı halka sunma ve Milano’daki özel yerleri yenileme ve vurgulama gibi çifte bir görevi üstleniyor. Bunlar arasında Palazzo Litta veya Elmgreen ve Dragset imzası taşıyan Short Cut’ın yer aldığı ve Galleria Vittorio Emanuele II alışveriş merkezinin yakınında bulunduğu çok ziyaret edilen Piazza del Duomo yer alıyor.

Fondazione Furla’nın çabaları hızla ve organik olarak gelişti. 2009 yılında İtalya’da benzersiz bir mekana özgü sanat alanı olan PeepHole’ü kuran Bruna Roccasalva, 2016 yılında vakfın sanatsal yönünü ele geçirmek için başa getirildi. “Peep-Hole’daki aktiviteyi askıya almaya karar verdiğimizde Giovanna Furlanetto benden vakıfla işbirliği yapmamı istedi. Çağdaş sanat sunmak için Milano müzeleri ve kurumlarıyla ortaklıklar kurma projesi beni hemen ilgilendirdi.” diyor Roccasalva. Vakıf, 2016 sonbaharında, özel koleksiyoncuların

AJANDA

ve hayırseverlerin çabaları ve kredileri sayesinde, 20. yüzyıldan dört yüz eserle bir sanat koleksiyonu sunmak için Museo del Novecento ile işbirliği yaptı. İlk sanat programları ertesi yıl piyasaya sürüldü: bir dizi sanatçının sunumu, yuvarlak masa, seminerler, workshop’lar, konserler ve rehberli ziyaretler. İtalyan sanatçıları desteklemek için kurulmuş olmasına rağmen vakıf, günümüz sanatını İtalya’da daha yaygın bir şekilde kullanılabilir hale getirme tutkusuyla birlikte, büyük önem taşıyan uluslararası sanatı teşvik etme isteğiyle yönünü değiştiriyor. Açılış programı olan ‘Time After Space, Space After Space,’ Alexandra Bachzetsis, Simone Forti, Adelita Husni-Bey, Christian Marclay ve Paulina Olowska gibi harika bir grup uluslararası sanatçıyı bir araya getirdi. Roccasalva, “Tüm sanatçıları, milliyetlerine bakılmaksızın, özellikle de İtalya’da henüz gösterilmemiş olanları zengin ve sofistike projelerde sergilemek istiyoruz.” diyor.

Museo del Novecento’nun sınırlı bütçesinin sürdüremeyeceği kredilerin, ulaşımın ve sigortanın finansmanı yoluyla, vakfın işbirliği hem ziyaretçiler için mutlaka görülmeli hem de kamu kuruluşları için bir destek eylemiydi. 2018 sonbaharında, Triennale Milano ile yapılan ortaklık, yeni programın ikinci kısmında Koreli sanatçı Haegue Yang’i ağırladı. İtalya’daki ilk kişisel sergisi olan ‘Haegue Yang: Cambaz Yürüyüşü ve Sözsüz Gölgesi’, beş yüze yakın sayfadan oluşan kapsamlı bir katalogla birlikte geldi. “Giovanna Furlanetto ile bir vizyon paylaştığım için şanslıyım.” diyor Roccasalva. “Uygun gördüğüm gibi programları planlayabilmek için bana tam bir güven verdi ve yine de son derece ilgili ve destekleyiciydi. Sanatın bir şeyleri değiştirebileceğine, bunun topluma tutulan bir ayna olduğuna inanıyor. Uluslararası sanatçıları İtalyan topraklarında göstermek onun için ülkenin kültürüne katılmanın bir yolu.” Gelecek baharda ünlü bir uluslararası sanatçının kişisel sergisine ev sahipliği yapmak için ise bir başka Milano kurumu seçildi.

19

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Sotheby’s Müzayede Evin’de Nuri İyem Eseri

Nuri İyem, İsimsiz,1970’li yıllar; tuval üzerine yağlı boya, 80 x 120cm.

Dünyanın önde gelen müzayede evlerinden olan Sot heby’s , geç tiğimiz ay planladığı açık artırmasını pandemi nedeniyle çevrimiçi olarak gerçekleştirdi.

20. yüzyıl sanatında önemli isimlerin yapıtlarının yer aldığı açık artırmada, Türkiye’den usta ressamların eserleri de vardı. Nuri İyem, Fahrelnisa Zeid ve Burhan Doğançay’ın yapıtlarının satışa sunulduğu çevrimiçi müzayede, dünyanın geçtiği bu zorlu dönemin etkilerine rağmen oldukça ilgi gördü. Özellikle Nuri İyem’in 1980’li yıllardan Anadolu kadınını konu alan eseri yaklaşık 300 bin Türk lirasına (vergiler hariç 32.500 GBP) satıldı. Anadolu yaşamını resimlerine konu eden usta sanatçı Nuri İyem’in bu satışı günümüz şartlarına göre, uluslararası platformda rekor bir fiyata satıldığı söylenebilir.

20

AJANDA

N°01

L’ O F F I C I E L A R T

Modern Dışavurum

Amerikalı seramik sanatçısı Francesca DiMattio geleneksel çini motifleriyle Tory Burch 2020-21 Sonbahar-Kış koleksiyonuna yeniden hayat veriyor. İmza attığı seramik çalışmalarında sınırları zorlamasıyla adından söz ettiren, Saatchi Galeri’sinin gözdelerinden Francesca DiMattio, 202021 Sonbahar-Kış sezonunda Tory Burch ile ses getiren bir işbirliğine imza atıyor. Geçtiğimiz Şubat ayında New York Sotheby’s Müzayede Evi’nde gerçekleşen defile için çiçek süslemeli porselenlerden oluşan özel bir enstalasyona imza atan Amerikalı sanatçının ikonik desenleri ise koleksiyondaki kumaşlarda öne çıkıyor.

Sanat dünyasıyla yakın ilişkilerinden her zaman söz ettiren Tory Burch’un DiMattio ile ilişkisi bu koleksiyondan çok daha eski yıllara dayanıyor. Sanatçının ilk eserlerini yatırım amaçlı aldığını dile getiren Amerikalı tasarımcı onun çini tarihinin farklı dönemlerinden ilham alarak yaptığı desenlerden çok etkilendiğini belirtiyor. Onun bu hayranlığı da yepyeni bir işbirliğine vesile oluyor. Francesca DiMattio, geleneksel Ming hanedanı, İznik, İngiliz Staffordshire ve Fransız Rococo porselen motiflerinden yola çıkarak Tory Burch için göz alıcı renklerde desenlere imza atıyor. Genç çini sanatçısı, Tory Daily’e verdiği röportajda hazırlık sürecini “Herkese bildiği geleneksel motiflerden yola çıkarak tüm desenleri tek tek, birkaç kere elle boyadım.

Bununla amacım desenlerin göz alıcı kusursuz duruşlarını yok ederek daha duygusal, hızlı ve dışavurumcu bir görünüm katmaktı. Renk paletimi ise Sevres vazoları ile yemek takımlarına hayat veren cesur tonlarından oluşturdum.” sözleriyle anlatıyor.

AJANDA

21

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Değiştirilebilir Sergi Alanı

Louis Vuitton, Londra New Bond Sokağı’ndaki mağazasını mimar Peter M arino ö n d e rli ğ in d e ye nil e d i . M ağ az a artık 43 farklı sanatçının eserlerinin yer aldığı ‘değiştirebilir bir sergi alanı’ olarak hizmet verecek.

Elsa Schiaparelli ile Dali, Yves Saint Laurent ile Mondrian, Alexander McQueen ile Damien Hirst gibi işbirlikleri sayesinde başlayan moda ile sanat dünyası arasındaki aşk ve nefret ilişkisi 2020’li yıllara geldiğimizde nefretten çok tutkulu bir aşk olarak varlığını sürdürüyor. Ünlü sanatçılar ile moda tasarımcıları arasında yapılan işbirlikleri artarak devam ederken sanat galerileri ve müzeler ise yeni defile mekanları haline geldi. Tommy Hilfiger’in şubat ayında Tate Modern’de gerçekleştirdiği 2020 İlkbahar-Yaz defilesi, Akris’in 2020-21 Sonbahar-Kış defilesi için Paris Modern Sanat Müzesi’ni tercih etmesi ise bunun en son örneklerinden. Ancak dünyaca ünlü markalar bununla da yetinmiyor. E-ticaret ile deneyimsel pazarlamanın hızla yükselmesiyle birlikte son zamanlarda Celine’den Saint Laurent’a, Burberry’den Loewe’e birçok markanın yeni satış noktaları birer perakende mağazasından öte sanat galerisini andırmaya başladı. ‘The Spectacular Store’ olarak da bilinen bu yeni nesil mağazacılıkta kıyafetler ile sanat eserleri bir arada sunuluyor. Louis Vuitton’un Londra New Bond Sokağı’ndaki yenilenen ikonik mağazası ise bu anlamda en çok ses getiren çalışmalardan.

Jeff Koons, Yayoi Kusama, Stephen Sprouse, Takashi Murakami ve Richard Prince gibi sanatçılarla hazırladığı kapsül koleksiyonların yanı sıra 2014 yılında açtığı The Fondation Louis Vuitton ile de sanata tutkusunu her fırsatta gözler önüne seren Louis Vuitton bu yeni mağazasını ‘değiştirebilir bir sergileme alanı’ olarak inşa etti.

New York menşeli mimar Peter Marino tarafından 14 ay süren bir restorasyon çalışmasının ardından geçtiğimiz ekim ayında kapılarını açan mağazada markanın 43 farklı sanatçının eserleri sergileniyor.

Bunlar arasında Bingo Bongo Bango (Josh Sperling-2019), Golden Age (Chris Martin-2018), Lot 050416 (Donald Moffett-2016) Fkilz (Aaron Curry-2012), James Turrell’in Tall Glass ışık enstalasyonu, Love Is What You Want (Tracey Emin-2011) ile Annie Morris’in Stack 7, Ultramarine Blue renkli heykelleri bizim favorilerimizden. Dünyaca ünlü sanatçıların eserleri dışında markanın büyük beğeni toplayan Objet Nomades koleksiyonundan da değerli parçaların sergilendiği mağazadaki eserlerin sık sık değişeceğini de belirtmek isteriz.

22

AJANDA

N°01

AJANDA

L’ O F F I C I E L A R T

23

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Çevrimiçi Sanat İçerikleri

Doğu Özgün, Korkak Ev; tuval üzerine yağlı boya, 70 x 70cm.

yazı Ece Balcıoğlu COVID-19 tedbirleriyle birlikte birçok sanat galerisi, müzeler ve sanat fuarları bir süreliğine kapılarını ziyaretçilere kapatıp etkinliklerini sanatseverler ile buluşturmak için çevrimiçi hizmet vermeye başladılar. Yani #evdekal ı rken sergileri takip etmeye hatta izlemeye devam edebilirsiniz.

MİXER GALERİ Doğu Özgün’ün ‘Gece Provası’ başlıklı

sergisini kişisel sergisini çevrimiçi olarak web sitesinden gezme imkanı sunuyor. Doğu Özgün’ün Gece Provası; mikro ve makro iktidar merkezleri tarafından ırk, cinsiyet, tür ve sınıf temelli kategoriler etrafında dayatılan inşa edilmiş kimlikleri reddediş ve kaçma stratejilerine odaklanan serginin kataloğunu da yine çevrimiçi olarak inceleyebilme olanağınız var. www.mixerarts.com

EVİN SANAT GALERİSİ sanatçılarından Cansen Ercan’ın, mart ayında açmayı planladıkları ama COVID-19 tedbirleri nedeniyle erteledikleri, kişisel sergisinden bir seçkiyi çevrimiçi olarak web

24

sitesinde izleyicisi ile buluşturuyor. Ayrıca #evindesanatsohbetleri etiketiyle paylaştığı, geçmiş sergi konuşmalarını da izleme imkanı sunuyor. www.evin-art.com YA PI K RE Dİ K ÜLTÜR SA N AT YAY INCILIK

‘Bir Zamanlar Toroslarda: Sagalassos’ sergisini 360 derece sanal tur ile izleyicilere açtı. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü ile Belçika KU Leuven Üniversitesi’nin desteklediği Sagalassos Arkeolojik Araştırma Projesi işbirliğiyle hazırlanan sergide, Burdur Arkeoloji Müzesi’nden getirilen 368 eserin yer alıyor. www.sanat.ykykultur.com.tr SANATORIUM GALERİ Berkay Tuncay’ın ‘İnsan tuhaf, ne hoyrat, ne şaheser ve nasıl ilkel hayret’ başlıklı kişisel sergisini yine çevrimiçi olarak gezebilirsiniz. Sanatçı, internet kültürünü tarihsel bağlantılar üzerinden okuyor. İçinde bulunduğumuz çağın kapitalist, dijital ve absürt özelliklerini inceleyen sergi ile ilgili detayları galerinin web sitesinden inceleyebilirsiniz. www.sanatorium.com.tr

AJANDA

N°01

L’ O F F I C I E L A R T

Cansen Ercan, Figür, 2019; tuval üzerine akrilik, 80 x 180cm.

Sanat galerilerinin yanı sıra müzeler hem var olan sergilerini çevrimiçi olarak yayınlıyor hem de arşivlerini açarak ziyaretçilerine kaynak sağlıyor.

SAKIP SABANCI MÜZESİ ’nin YouTube üzerinden

tüm sergilerinin konuşmalarına ve müzenin koleksiyonunda yer alan tüm eserlerin dijital arşivine ulaşma imkanı yaratıyor. www.sakipsabancimuzesi.org SALT, Hüseyin Bahri Alptekin’in ‘Ben bir stüdyo sanatçısı deği-

lim’ sergisiyle açılışını yapıyor ve arşivini çevrimiçi erişime sunuyor.

Dokuzuncu yılını kutlamaya hazırlanan SALT’ın; sanat, kent, toplum, ekonomi mimarlık ve tasarım konularındaki arşiv koleksiyonlarına dilediğiniz zaman ulaşabilirsiniz. www.saltonline.org PERA MÜZESİ , sergilerini ve koleksiyonunu ‘Google Arts

and Culture’ üzerinden erişime açarak sanatseverlere sunuyor. www.peramuzesi.org.tr

ARTER ise 3D sergi turları ve yeni hazırladığı podcast serisiyle

birlikte takipçileriyle buluşuyor. www.arter.org.tr

İSTANBUL MODERN MÜZESİ ’de sanatseverlere

kapılarını çevrimiçi açan müzelerden. Son koleksiyon sergisi olan ‘Sanatçı ve Zamanı’ 3D sanal turla ziyaret edilebiliyor. www.istanbulmodern.org

Dünya çapında çevrimiçi erişime açılan Louvre Müzesi, Museé D’orsay, Whitney Museum, Rijksmuseum, British Museum, Frida Kahlo Müzesi, Tate Modern, Metropolitan Müzesi, Hermitage Müzesi ve Galeria Uffizi başta olmak üzere daha birçok müzeye web siteleri üzerinden ulaşabilirsiniz. Bize, bu süreçte vaktimizi değerlendirirken çevrimiçi olanakların keyfini çıkarmak düşüyor!

AJANDA

Berkay Tuncay, Smiley Column, 2017; dijital baskı, 40 x 30cm.

25

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Evrensel Değerlerle Tasarlanan Mücevherler

TOPHILLS marka kurucusu Hanzade Topaloğlu, yakında kitap haline getirmeyi planladığı ‘Gaia felsefesi’ temellerine göre h a z ı r l a d ı ğ ı ko l e k s i yo n u i l e s a n at d e ğ e rindeki mücevher tasarımlarını alcılarıyla buluşturuyor.

Mücevhere değerini veren şeyin üzerindeki taşların bedeli değil, anlamı ve hikayesi olduğunu, yeni dünya düzeninde insanların tüketim tercihlerinin değişeceğini, doğaya zarar veren elmas madenciliğinin biteceğini savunan sanatçı & tasarımcı Hanz Zade (Hanzade Topaloğlu); “Mücevherler de artık; iyi ruh, yaratıcı zeka ve insani değerlerin bilgeliğini birleştiren ‘evreni koruyan yeni nesil pırlanta teknolojileri’ ile tasarlanacaktır.” diyor. Daha önce de dünyaca ünlü mücevher markalarına tasarımlar yapan sanatçının kendi markasın altındaki tüm koleksiyonları, gemoloji bilim dalının ışığında doğaya zarar vermeden üretilen pırlanta ve alternatiflerinden oluşuyor. Hanzade Topaloğlu sektöründe çığır açan teknoloji

26

girişimini, “Sanat, insaların bakış açısını değiştirmek, gelişim ve farkındalık için vardır.” diyerek özetliyor.

Geçtiğimiz yıl Paris Moda Haftası’nda hikayeleriyle öne çıkan tasarımlarını sergileyen sanatçı, yeni koleksiyonun tüm ilhamını; yakında kitap haline getirmeye planladığı Gaia felsefesinden aldığını belirtiyor ve koleksiyonunun temelini “Her düzen bir kaosla başlar. Yıldızlar, gezegenler, dünya, doğa düzeni, insan evrimi… Hepsi kaosla oluştu. İnsan kendi kendini; sanatçı sanatını; en güzel kaos ortamında düzenler, tasarlar. O, her tasarımın da başlangıcıdır…” şeklinde anlatıyor.

Koleksiyon kendi içinde Gaia felsefesinin ana başlıkları olan ‘kaos, Narcissus (Yunan mitolojisinde sudaki yansımasına aşık olup suya düşerek adını taşıyan çiçeğe dönüştüğüne inanılan kişi), mükemmeliyet, sıfır ego, hakkaniyet dengesi, şevk’ başlıklardan oluşuyor.

Nişantaşı Abdi İpekçi caddesinde özel bir showroom’a sahip olan TOPHILLS markasının da kurucusu Hanz ZADE, burada randevulu sistemle mücevher severlere hizmet vermeye devam ediyor.

AJANDA

N°01

L’ O F F I C I E L A R T

Geçtiğimiz sene Paris Moda Haftası’nda sergilenen Gaia koleksiyonundan Excellence/Mükemmelliyet gendanlık.

AJANDA

27

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Roman Molds Kuşatma Altında

röportaj Audrey Levy

çeviri Dilruba Karaköse

İsviçre asıllı Kueng Caputo isimli stüdyo, Design Miami’de Roma’daki Fendi modaevinin merkezi olan ünlü Palazzo della Civiltà Italiana’nın mimarisinden esinlenerek hazırladığı nesne koleksiyonunu sergiledi.

Fendi ve tasarım birlikteliği oldukça eski bir hikaye. Aslında her şey 2008 yılında, Campana Brothers’tan Tom Dixon’a kadar genç bir yaratıcı ekibi bir araya getiren tasarım görüşmeleriyle Design Miami’de başladı. Bununla da sınırlı kalmadı üstelik. Takip eden yıl marka, tasarımcıların ev ustaları tarafından desteklendiği, üretim yöntemlerinin yeniden icat edilerek hayat bulduğu performans olan Craft Punk ile Salone del Mobile’de bir araya geldi. Miami, Milano ve Basel’de her yıl pek çok şaşırtıcı işbirliği gerçekleştirildi. Bu yıl ise Fendi’nin yaratıcı yönetmeni Silvia Venturini, Sarah Kueng ve Lovis Caputo liderliğindeki İsviçre stüdyosu Kueng Caputo’yla güçlerini birleştirdi. İkili, Fendi’nin İtalya merkezi Palazzo della Civiltà Italiana’nın mimarisinden esinlenen on nesneden oluşan bir koleksiyon olan Roman Molds’u yarattılar.

Bu işbirliği nasıl başladı?

Yaklaşık on yıl önce Fendi, Design Miami ile yakın bir ortaklık kurdu. Birlikte, gelecekteki işbirlikleri için yarının yeteneklerini inceleyip seçiyorlar. Bizim durumumuzda, diğerlerinin yanı sıra ismimizi öneren fuarın müdürleri Rodman Primack ve Rudy Weissenberg oldu. Ardından, bu edisyon için bizi seçen Silvia Venturini’nin ilgisini çektiğimiz için şanslıydık.

Sizce marka neden sizi seçti? Güçlü taraflarınız neler?

Kueng Caputo’da her yeni proje için normu sorgulamanın, ortada olanı aşmanın ve farklı bir görüş ifade etmenin önemli olduğunu düşünüyoruz. Projelere, neyi bildiğimizle ya da nelerin yapıldığıyla sınırlandırmadan, bir duruma her zaman benzersiz ve kritik bir noktadan yaklaşırız. Birçok işbirliğimize rağmen, takım olarak çalışma arzusu gibi tutkumuz da bozulmadan kendini korudu.

Fendi bize yaratılış ve deneyler açısından inanılmaz özgürlükte açık bir çek verdi adeta. Bu kendi bakış açımızla birlikte yeni keşifler yapma imkanı da yaratmış oldu.

Roman Molds’un ilham kaynağı neydi ve bu tasarımcı eserşler nasıl ortaya çıktı?

Genellikle bir projeye başlarken, çalışmalarımızın algımızın bir sonucu olarak bir tepkiyi yansıtmasına özen gösteriyoruz. Roma’daki Fendi’nin merkezi Palazzo della Civiltà Italiana’yı ilk kez ziyaret ettiğimizde, binadan, oranlarından, çevredeki alanı kaplayış biçiminden etkilendik. Projemizin temeli olacağını ve bu binanın yeni maceramız için bize ilham vereceğini hemen anladık. Bu nedenle, eserlerimizde, tıpkı kemerlerin tekrarlanması ve çizgilerin saflığı gibi, boş ve dolu arasındaki bu değişimi yeniden yorumlamaya çalıştık. Markanın

28

AJANDA

N°01

L’ O F F I C I E L A R T

Roman Molds by Kueng Caputo shooting at Palazzo della Civiltà Italiana AJANDA

29

L’ O F F I C I E L A R T

30

N°01

AJANDA

N°01

L’ O F F I C I E L A R T

Roman Molds by Kueng Caputo shooting at Palazzo della Civiltà Italiana

kimliğini inceleyerek, arşivlerde Fendi’nin uzmanlığını, karşıtların takdire şayan bir şekilde bir arada varolduğu diyalog ve yaratımlar düzenlediğini, böylece klasik olmayan parçaların klasiklerin yapımına katkıda bulunduğunu keşfettik. Şaşırtıcı bir şekilde fuşya astarını gizleyen Peekaboo çanta gibi… Bu yaklaşımı, malzemelerin kontrastlarla bir arada olmasını sağlayarak tasarladığımız mobilyalara aynı parçada uygulamak ve uyarlamak istedik. Bize ilham veren bir diğer şey de Fendi’nin Trompe-l’il’i kullanmasıydı. Bu projede, bunu deri aracılııyla ve alabileceği görünüm ile kullandık: esnekliğin değil, sertliğin bir yönünü elde etmek için yumuşak bir deri kullandık.

Moda dünyasında Fendi gibi bu malzemeyi kullanma şeklinizin tasarım dünyasında yenilikçi olduğunu söyleyebilir miyiz? Bunu nasıl yaptınız?

El sanatına saygı göstererek deriyi tüm ihtişamıyla ortaya koymak istedik. Mükemmelliğin sembolü ve Fendi tarafından kullanılan ikonik malzemelerden biri. Bu, yüzyıllar boyunca çok çeşitli teknikler geliştiren insanlar ve çeşitli medeniyetler tarafından kullanılan ilklerden biridir. Fendi, bu mirası geleceğe bakarken kullanımını yeniden keşfetmeye çalışarak geliştiriyor. Bunu yapmak için derinin doğal ve organik güzelliğiyle çelişecek bir malzeme kullanmalıydık.

Bu yüzden kaba, sert ve mineral tuğla kullanmaya karar verdik.

Zıtlıklarla oynama ve karşıtların da bir arada bulunabileceğini gösterme fikrinden memnunduk. Bu projede kritik adım, ustalarla yaptığımız değişim ve diyalogdu. Onlarla konuşarak, yaratım süreçlerine ve el becerilerine yakın olarak bu proje büyüyebildi. Daha sonra malzemeyi yeniden yorumladığımızda ve vizyonumuzun son haline getirmek için yeniden çalıştığımızda bize çok yardımcı oldu.

Hangi kısıtlamalarla karşılaştınız? Ve onları aşmayı nasıl başardınız?

Hayal ettiğimiz şekilleri oluşturmak için, tuğlalar üzerinde çok fazla çalışmak zorunda kaldık, bu şekilde onları kesebilir, inşa edebilir ve deri ile birleştirebilirdik. İlk önce standart bir tuğla aldık, bir kere

AJANDA

fırınladıktan sonra tekrar fırınlamak zorunda kaldık ki bu durum genellikle böyle olmaz. Tuğlayla çalışırken sadece bir kez fırınlamanız yeterlidir. Bu belli değildi çünkü bazıları eriyordu. Bu nedenle inşaat sektöründe kullanılan yenilikçi bir teknik kullandık. Bir duvarı önceden inşa edersiniz ve inşa edildikten sonra pencereleri kesersiniz.

Birlikte çalıştığımız fabrika daha önce hiç yuvarlak şekiller kesmemişti. Bu yüzden, tekniklerini ve araçlarını ihtiyaçlarımıza nasıl adapte edeceklerini görmek için akıntıya karşı çalışmak zorunda kaldılar. Sadece bu şekilleri boyamak istemedik, bu yüzden seramik için kullanılan bir cam tekniğini benimsedik. Cam kullanmak bizim için önemliydi çünkü tuğlalarla oldukça kontrast oluşturuyor.

Parçalar bittiğine göre, kulağa kolay geliyor olabilir ancak arkasındaki süreçte atılması gereken adımlar, birçok deneme, hata ve sürprizler vardı! Biz böyle bir sonuç beklemiyorduk!

Moda markaları ve tasarım dünyası arasındaki ortaklıklar hakkında ne düşünüyorsunuz?

Farklı alanlardan uzmanlar kendi çalışma yöntemlerine uygun olarak birlikte çalıştıklarında, kaçınılmaz olarak benzersiz ve eşsiz bir el becerisi ve uzmanlık birleşimi yaratırlar. Bu tarz işbirlikleri verimlidir ve sonuç, iki evrenin somut ve genellikle şaşırtıcı bir karışımıdır. Kendinizi diğer evrenlere kaptırmak için teşvik edici, ilham verici ve zenginleştiricidir. Tutkulu insanlar bizi büyülüyor.

Birbirimizin bilgisine karşılıklı saygı ve işbirliğine dayalı çalışmalarımızın temel ilkesidir.

Bu kreasyon sayesinde hangi mesajı iletmek istediniz?

Fendi’nin kimliğine bakış açımızı vermek ve onu kreasyonlarımız aracılığıyla ifade etmek istedik. Fendi ve genel merkezinin, işçiliğe ve gelenekleri aktarmaya verdiği önem, bize çok ilham verdi.

Teknik yenilik ve mükemmellik arayışları, malzemelerin işlenmesinin eşsiz bir yolu... Son olarak, zıtlıklar arasında bir diyalog oluşturma ve tasarlama yetenekleri ... Tüm bunları modadan başka bir şeye dönüştürmek istedik.

31

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Fondazione Prada’da sergi şöleni

yazı Dilruba Karaköse Bugünlerde kapılarını ziyaretçilere kapatan Fondazione Prada, dijital varlığıyla, çevrimiçi olarak yeniden canlanıyor. Kurum; Stor y telling, The Porcelain R o o m ve K i s i m l i ü ç s e r g i y i i s e m ü z e kapılarını açtığında sanatseverler ile bir araya getirmeye hazırlanıyor. İçinde bulunduğumuz kriz dönemini çalışma ve analiz etme fırsatına dönüştüren Fondiazone Prada, takipçileriyle yeni iletişim yolları bulmak için kendisine ‘Kültür kurumu ne için var?’ sorusunu yöneltiyor. Fiziksel bir kitle olmadan, sessiz kalmamak için yeni bir dil arayan kurum, bugün ‘uzak’ ziyaretçilere de kolayca erişebilecekleri web sitesilerini (fondazioneprada.org) ve sosyal medya kanallarını (Instagram, Facebook, Twitter, Vimeo ve Youtube), yeni formatlarıyla ziyaretçilerine sunuyor. Çağdaş sanat ve kültürle harmanlanıp işin içine zaman zaman sinema, edebiyat, müzik gibi farklı disiplinleri de dahil eden Fondazione Prada, sanatseverler için heyecan verici ve merak uyandıran sergilerine yenilerini eklemişti. Her biri birbirinden özel olan bu üç sergi, Fondazione Prada’nın sanata dair ses getiren duruşunu farklı sanatçılar eşliğinde gözler önüne sermeye hazırlanıyor.

STORY TELLING Udo Kittelman küratörlüğünde Çinli

ressam Liu Ye imzası taşıyan Storytelling, Fondazione Prada’nın Milano’da bulunan Nord galerisinde yer alacak. Liu Ye, batı ve doğu dünyasından edebiyat, sanat tarihi ve popüler kültür ile ilgili heterojen kaynaklar ile beslenen, içgözlem ve saflık ve uyandıran samimi bir hayal gücünü yansıtıyor. 1992’den günümüze Çinli sanatçı tarafından gerçekleştirilen 35 resimden oluşan Storytelling isimli sergi, ilk kez 2018’de Şanghay’daki Prada Rong Zhai’de sunulmasının ardından Ocak 2020 itibariyle de Milano’da yerini alıyor.

Tablolarında edebiyat, sanat tarihi, Avrupa ve Çin dünyasının popüler kültüründen esinleniyor. Çalışmalarında masal, hafif ironi, eğlenceli lirizm ile parodi ise iç içe bir duruş sergiliyor.

THE PORCELAIN ROOM Ocak 2021’e kadar serilene-

cek olan “The Porcelain Room – Chinese Export Porcelain”, çin porselenlerinin tarihsel bağlamını, kapsamını ve etkilerini sanatseverlerin gözlemine sunuyor. Küratörlüğünü Jorge Welsh ve Luísa Vinhais’in yaptığı sergi, farklı pazarlar, dinler ve sosyal gruplar için 16. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar yapılan 1.700’den fazla porselen örneğini bir araya getiriyor. Görsel sanatlar, işçilik, tasarım ve seri üretim arasında hiyerarşiler ve ayrımlar yaratmadan The Porcelain Room, rafine işçiliğini sadece uzmanlara değil daha geniş bir kitleye göstererek Çin ihracat porselenin yaratıcı değerini vurguluyor. 16. ve 17. Yüzyılda Ming Hanedanlığı’na ait olan porselenler, serginin büyük bir kısmını oluşturuyor.

32

Üstte; Fondazione Prada’nın ‘The Porcelain Room sergisi. © DSL Studio Altta; ‘Storytelling’ sergisi. © Roberto Marossi

AJANDA

N°01

L’ O F F I C I E L A R T

K ise Fondazione Prada’da yer alan başka sergilerden biri. Martin Kippenberger’in efsanevi sanat eseri ‘The Happy End of Franz Kafka’s Amerika’, Orson Welles’in ikonik filmi ‘The Trial’ ve ‘Tangerine Dream’in elektronik albümü Franz Kafka ‘The Castle’ı bir araya getiriyor.

Küratörlüğünü Udo Kittelmann’ın yaptığı proje, Franz Kafka’nın bitmemiş üç romanından bahsediyor. Bunlar; Amerika (Amerika), Der Prozess (The Trial) ve ölümünden sonra 1925-1927 yılları arasında yayınlanan Das Schloss (The Castle)… Müzenin yeniden açılmasını bekleyen serginin planlanan bitiş tarihi Ekim 2020.

AJANDA

33

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Porta Romana, , Bohème koleksiyonundan

Sanat & Üretim yazı Cansu Saraçoğlu Yenicioğlu İnsan gereksinimlerini gidermeye yönelik üretilen mobilyalar da birer sanat olabilir mi? Temsil ettiğim markalardan örnek vermem gerekirse; 30 senelik marka geçmişinde lambalarını tasarlarken sanatçılardan destek alan Porta Romana bir aydınlatma veya 19. yüzyıldan beri özgün tasarımlarıyla bugün hala zanaatkarlar tarafından üretilen George Smith mobilyalarına sanat diyebilir miyiz?

34

Sanatın kavramsal anlamı ve neyi sanat olarak adlandırabileceğimiz yüzyıllardır tartışılan ve tarih boyunca farklı tanımlamalara sahip olan bir konu.

En basit sözlük anlamı ‘bir duygunun, tasarımın, güzelliğin vb. dışavurumunda, anlatımında kullanılan yöntemlerin tümü’ olsa da örneğin “Eğer bir etkinlik sanat için yapılıyorsa doğrudur. Ancak yalnızca zevkleri tatmin etmek için yapılıyorsa, sapıklık, ilkelliktir,”diyen Lev Nikolayevich Tolstoy, Oscar Wilde ve Beethoven’ın sanatını tartışmaya açabilir mi? Bu noktada mobilya ya da ev dekorasyon ürünleri için yapılan sanatçı işbirlikleriyle ortaya çıkan üretimler, sanat değil midir?

Ne bir sanat tarih uzmanıyım, ne de formları ve üretimleri belirli bir kalıbasokmaktan çekinen biri... Ben içinde özgünlük barındıran ve beni heyecanladıran tüm formlara hayranlık duyuyorum; adı ister sanat olarak adlandırılsın isterse de sanat, tartışmaya yıllar boyu açık bir terim olsun…

ODAK

Kimyasal işlem uygulanmış veya doğal, tüm saç tipleri için uygun, OLAPLEXʼin patentli 5 kolay adımıyla saçınıza evinizde de profesyoneller gibi bakabilirsiniz…

Devrim yaratan bakım sisteminin düzenli kullanımı saçınızı; Onarır, yapılandırır ve güçlendirir Nemlendirir ve parlaklık kazandırır Kırılma ve hasara karşı koruma sağlar Renk kalıcılığını arttırır Elektriklenmeyi engeller BEAUTYCAREGROUP TİCARET A.Ş Ahi Evran Cad. No.6 A Blok Kat.12 D:8 Maslak - Sarıyer / İstanbul Tel. +90 850 259 29 00 Fax +90 850 259 29 01

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Sanatın İyileştirici Gücü

röportaj Eli L t iye

akır

Ad ı n ı b i r p ap at ya t ü rü n den alacak kadar naif düşüncelerle başlamış b i r h i k ay e n i n , s a n a t ı n üretim kısmında yer alan ve u l u s l araras ı b aş arı l ar kazanmış ikinci kuşak yöneticisi Senur Akın B i ç e r i l e h ay a t ve s a n a t hakkında konuştuk .

Bambaşka bir hayata ve dünyaya geçiş yaptığımız bugünlerde siz yaşadığınız deneyimi işinize nasıl yansıtıyorsunuz?

Hayatın, kendisi bir uyumlanma süreci. Sürekli bir değişim-dönüşüm içindeyiz. Bu değişim kimi zaman uzun süreye yayılıyor. Bazen de tıpkı içinde olduğumuz günler gibi çok hızlı bir şekilde gerçekleşiyor. Koronavirüs tehdidi ülkemizde de ciddi biçimde hissedilmeden önce yurt dışında, iş ve sosyal yaşamı nasıl değiştirdiğini gözlemliyorduk. Salgından korunmak için ülkemizde alınan tedbirleri biz de özel hayatımızda ve iş yaşamımızda hemen uygulamaya başladık. Hiçbir çalışanımızı mağdur etmeden, stratejik hedeflerimizi bu sürecin gereklerine göre yeniliyoruz. Biz Arnica olarak büyük bir aileyiz ve bu deneyimden daha da güçlenerek çıkacağımıza inanıyoruz.

Sosyal medyanın hayatımıza neredeyse hakim olduğu bu düzende zihninizi nasıl dinlendiriyorsunuz?

Bir süredir sosyal medyanın hayatlarımızı esir aldığını konuşuyoruz. Birçoğumuzun güne başlarken yaptığı ilk iş, sosyal medya hesaplarını kontrol etmek oluyor. Oysa sosyal medyanın dengeli kullanımı son derece yararlı. Bu nedenle kontrolsüz bir

36

sosyal medya kullanıcısı olmamaya özen gösteriyorum. Açıkçası zamanım da olmuyor. Enerjimi korumak için de bana iyi gelen yöntemleri kullanıyorum. Örneğin, her akşam yatmadan önce ertesi gün yapacaklarımı planlarım. Sabahları saat 06.00 gibi kalkarım. Ben çok hızlı düşünür, çok hızlı hareket ederim. Bu nedenle zihnimi yavaşlatmak için güne ya yürüyüş ya meditasyonla başlamak gibi bir alışkanlığım var. Ancak içinde bulunduğumuz bu olağanüstü dönem nedeniyle yürüyüş yapmak yerine daha çok meditasyon ile başlıyorum güne. Evimde ve iş yerimde resim yapabileceğim iki ayrı atölyem var. Meditasyondan sonra bir şeyler çiziyorum, renklerle oynuyorum. Mandala ya da sumi-e (mürekkep kullanılarak yapılan Japon resim sanatı) yapıyorum. Böylece güne zihnimi boşaltmış olarak başlıyorum. Bu rutini yedi yıldır sürdürüyorum.

Sanatın iyileştirici gücünü nasıl ortaya çıkartabiliriz? Siz nasıl bir yol izliyorsunuz?

Sanatın iyileştirici gücünü fark edebilmek hayatımızı sanata daha fazla açmak ile mümkün bence. Sanat, bizim kendimize, içimize doğru açılan kapının anahtarı gibi... Üstelik sanatla dolu bir çocukluğum oldu.

Babam, ürünlerin tasarımları için ressam ve heykeltıraşlardan destek alırdı. Evimizde çalışırdı sanatçılar. Boğaziçi Üniversitesi’nde kimya okurken aynı zamanda seramik ve resim dersleri de aldım. Şimdi de sanat benim için işimden ayrı bir şey değil.

Resim yapmayı, renklerle oynamayı, mandalayı ve sumi-e sanatını çok seviyorum.

Tüm bunları hayatımın her alanına taşımaya gayret ediyorum.

Hayatınızda sanat nerede yer alıyor?

Hangi sanatçılardan besleniyorsunuz?

Sanat benim için hayatımdan ayrı bir şey değil. Çünkü bakış açısı, yorumlama gücü kazandırıyor. Estetik anlayışın ötesinde bir kazanım bu. Resim denince akla gelen tüm ustalara hayranım. Onların dışında Japon sanatçı Yasuko İba, ülkemizden de ressam Bilge Alkor, ilk aklıma gelen isimler.

Sumi e sanatını ilk ne zaman keşfettiniz? Bu alanda kendinizi geliştirmeye nasıl karar verdiniz?

Yurt dışına yaptığım iş seyahatlerimde ne kadar yoğun olursam olayım muhakkak gittiğim yerin müzelerini, sergilerini gezerim. Japonca, mürekkep ve resim kelimelerinden oluşan sumi-e ile de Japnoya’ya yaptığım bir iş gezisinde tanıştım. Vakit ayırıp sumi-e atölyesine katılmıştım. Özel fırça yardımıyla pirinç kağıdı üzerine mürekkeple yapılan bu sanatın hem kendisi hem de hikayesi ilk andan itibaren ilgimi çekti. Eski zamanlarda Uzakdoğu savaşçıları, kılıç kullanma becerilerini pirinç kağıdı üzerinde fırçalarla resim yaparak geliştirirmiş. Yani iyi bir kılıç ustası, aynı zamanda iyi bir fırça ustasıylmış. Sadelik, bu resim sanatının temel felsefesi. Bir objeye baktığınızda onu bire bir çizmek yerine mümkün olduğunca az fırça darbesiyle nasıl çizeceğinizi planlarsınız. Konusunun doğa olması, sadelikten beslenen zarafeti beni çok etkilediği için bu sanatta ilerlemeye karar verdim. Uzakdoğu sanatı ile ilgili hemen her sergiyi gezdim, London Art College’da iki yıl Uzakdoğu fırça sanatı eğitimi gördüm.

Ayrıca Japonya’da Nihon Shuji Kaligrafi Merkezi’nde üstat Kampo Harada’nın izinden gidilen sumi-e ve kaligrafi eğitimi de

ODAK

N°01

L’ O F F I C I E L A R T

lanlarınız neler?

Ben hem öğrenmeyi hem de öğretmeyi çok seviyorum. Sumi-e alanında dersler veriyor, atölye çalışmaları düzenliyordum. Yoğun iş hayatımın izin verdiği ölçüde yapıyordum bunu. Yaşadığımız bu olağanüstü dönemin en kısa zamanda sona ermesini diliyorum. Ardından da hem iş hayatıma hem de sanatı başkalarıyla da paylaşabileceğim mecralara dönmeyi istiyorum.

aldım. Bu süre boyunca yurt içinde ve yurt dışında çok sayıda bireysel ve karma sergi açma fırsatım oldu. urt içinde ve yurt dışında sergiler yapmış biri olarak hangi deneyimleri ve izlenimleri kazandığınızı söyleyebilirsiniz?

Yaptığım resimleri, sanatseverlerle paylaşmak benim için çok büyük mutluluk. Sergi-

ODAK

leneceğini düşünmeden, kendim için yaptığım resimlerin beğeni görmesi de öyle.

Sergiye gelenler, onların yorumları benim için hayata açılan başka pencereler oldu.

Yurt dışındaki sergiler de başka kültürlerdeki sanatseverlerle buluşmamı sağladı.

Sanat hayatınızı bundan sonra nasıl şekillendirmeyi düşünüyorsunuz?

zellikle gençler için umut yaratmamız gereken bir dönemdeyiz Gözlerinizi kapattığınızda gelecekte nasıl bir dünya hayal ediyorsunuz?

Daha barışçıl, sevgi dolu, cinsiyetsiz bir iş yaşamının olduğu, kadına şiddetin sona erdiği bir dünya... Doğaya, toprak anaya saygı duymamız gerektiğine kalpten inanıyorum. Birçok kişiye göre “iflah olmaz iyimserlik” işareti sayılabilir bu hayalim... Oysa benim hayata bakış felsefemin anahtarı, olumlu düşünme. Koşulsuz sevgi kavramını besliyorum içimde. Çünkü her türlü sorunu sevgi ile çözebileceğimize inanıyorum. Olan kötü şeyler için hayıflanmaktansa çözüm için adım atmamız gerekiyor.

Bizler, deneyim sahibi, yaş almış kişiler olarak tecrübelerimizle gençlere umuda giden yolu açmalıyız diye düşünüyorum.

37

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Halkaların Renkli Hikayesi

yazı Dilara Yılmaz

otoğra

zkan

Seramik sanatını kusurların bir unsura dönüşerek h e r t a s a r ı m ı n ke n d i ö zgünlüğünü oluşturduğunu düşünen Mesut Öztürk pastel tonlarda tasarladığı Halka Vazolarıyla Türkiye’de ulaşılabilir sanat ın genç sanatçılarından biri olarak öne çıkıyor.

Biz, onu Fransız tasarımcı Simon Porte Jacquemus’ün tüm eserlerini almasıyla tanıdık. Dış görünümü, tasarım dili ve hikayesiyle Jacquemus’ü hatırlatan Mesut Öztürk’ün seramikle tanışması, akademik eğitimini bırakmasıyla başlıyor. 1989 doğumlu sanatçı şehir planlama üzerine yaptığı doktorasının kendine uygun olmadığını düşünerek sanatsal tarafını kullanmak istemesiyle seramikle tanışıyor.

Detaylı araştırmalar ve atölyede aldığı pratik eğitimiyle kendini Halka serisini oluştururken buluyor. Salondaki masasını kendi atölyesine çevirerek başlayan bu yolculuk, Paris’te katıldığı fuarın başarısıyla devam etti. Köklerinden aldığı ilhamla tasarlayarak ulaşılabilir sanat eserleri üreten Mesut Öztürk’ü bir de kendisinden dinleyelim.

Mimarlık kariyerinizi seramikle birleştirdiniz Bu iki disiplini birleştirme fikri nasıl doğdu?

Mimarlık mezunuyum ama hiç mimari tasarım tecrübem olmadı, bir mimarlık danışmanlık firmasında çalıştım bir süre.

Bireysel iş yapmayı seven biri olarak mimarlığın bireysel bir pratik olamayacağını anladığımda seramiğe yöneldim. Bu iki disiplini birleştirmedim aslında, bir noktada seramiği mimarlığa tercih ettim.

38

nal serlerinizde formlar ve renkler ön planda elerden ve ya nereden ilham alıyorsunuz?

Formlar ilhamını kadim Anadolu ve Akdeniz medeniyetlerinin üretimlerinden alıyor. Arkeoloji müzelerinde dolaşmayı seven birisi olarak zihnimde biriken imgelerden ürettim bu form dilini. Renkler sanırım benim kişiliğimi yansıtıyor. Vazolar rengarenk ama her renk soluk ve mat.

Ben de renkli ama sakin, yavaş bir ruhum olduğunu düşünürüm.

Halka serisinin hikayesini bize anlatır mısınız?

2019 baharında ilk eskizlerini yaptığım Halka Vazoları el yapımı olmasının getirdiği kusurları gizlemeyen, aksine tasarımın önemli bir unsuru olarak öne çıkaran, her tasarımın yalnızca bir kez üretildiği vazolardan oluşan bir seri. Kusurluluğu ve özgünlüğü çok önemsiyorum, zaten üreten kişiye has kusurlulukları onları özgün yapıyor. Her vazonun altında, serinin kaçıncı üretimi olduğunu belirten sayı yazıyor ve her vazoya bir orijinallik belgesi düzenliyorum. 2019 yazında birincisini ürettiğim Halka Vazolarından Mart 2020 itibariyle 80 adet oldu. Şimdi 80 ila 90 arasının eskizlerini çalışıyorum.

Geçtiğimiz ylül aris asarım Haftasına katıldınız Bu süreç nasıl ilerledi?

Halka serisinin ilk 11 vazosunu üretmiştim ve görünürlüğü artması için araştırmalar yaparken Paris Tasarım Haftasında vazolarla ilgili 1000 Vases adında bir sergi olduğunu görüp başvurdum. Serginin açılış gününde Simon Porte Jacquemus katıldığım beş vazoyu birden satın alıp Galeries de la Fayette’in içinde yeni açtığı restoranı Oursin’e yerleştirdi.

Vases sonrası nasıl geri dönüşler aldınız?

Vazoların Simon tarafından beğenilmesi çok ses getirdi tabi ki. Birçok platformda haber oldu, bunu takiben de hem mağaza ve galerilerden hem de kişilerden talep arttı.

Fr a n s ı z t a s a r ı m c ı S i m o n o r t e ac uemus ile de bir işbirliğiniz oldu Markanın yıl arşiv satışında eserleriniz satıldı Bu birlikteliğin hikayesinden bahsedebilir misiniz?

Simon vazoları aldığı sırada elimde daha çok vazo olup olmadığını sormuştu ama o sırada elimde yoktu, sonraki işbirlikleri için haberleşiriz demiştik. Kasım ayında bu etkinlik için benimle iletişime geçtiler.

Jacquemus Braderie, markanın onuncu yılı sebebiyle markanın geçmişinden seçme parçaların üç gün boyunca satıldığı, moda etkinliği/sergi/pop-up mağaza arası bir etkinlikti. Jacquemus’ün parçalarının yanı sıra yaklaşık on kadar tasarımcının vazoları da hem sergilendi hem satıldı. Ben de on adet vazoyla yer aldım. t al ya’n ı n ö n e mli g al e ril e rin d e n Rossana rlandi ile Salone del Mobile’e katılacaksınız Bunun sizin için önemi nedir?

Yaşadığımız COVID-19 salgını yüzünden Salone del Mobile 2020 önce ertelendi sonra tamamen iptal edildi. Bu yüzden 2021’de yer alacağım ama bu arada Rossana Orlandi’de eserlerimin online satışı olacak. Rossana Orlandi, çağdaş tasarımın en önemli noktalarından birisi. Rossana’nın kendisinin işlerimi beğenmiş olmasının verdiği gururun yanı sıra, Salone’de onun galerisinde yer almanın getireceği birçok fırsat olacağı için de heyecanlıyım.

ODAK

N°01

L’ O F F I C I E L A R T

Mesut Öztürk’ün ilk tasarım serisi olan Halka, ilhamını Akdeniz ve Mezopotamya medeniyetlerinden alıyor.

ODAK

39

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

40

ODAK

N°01

L’ O F F I C I E L A R T

Mesut Öztürk 2021 yılında gerçekleşecek Salone Del Mobile tasarım fuarına Rossana Orlandi’nin galerisiyle katılacak. Fuara kadar sanatçının eserleri Rossana Orlandi’nin internet sitesinde satışta olacak.

Halka serisini neler bekliyor? Halka’dan sonra ne olacak?

Halka serisi devam ediyor. Her tasarımı bir kez ürettiğim için seriye devam ettiğim sürece seri kendi içinde yavaş yavaş bir evrime uğrayacak.

Yer yer büyüyecek, yer yer küçülecek, bazen dokusu değişecek bazen desenleri, belki yavaş yavaş formları da tuhaf bir hal almaya başlayacak. Halka’dan sonrasını henüz ben de bilmiyorum. fukta yeni işbirlikleri projeler var mı?

Aslında geçici satış etkinlikleri ve sergiler için devam etmekte olan konuşmalar vardı ama salgından dolayı şimdilik yarıda kaldı hepsi. Ben de bu arada üretime biraz ara verip okumaya ve düşünmeye odaklandım. Biraz dinlendikten sonra yeni işbirlikleri için çalışacağım.

Seramikten önce akademisyendiniz ve hala bu devam ediyor Her iki alanı derslerinize entegre ediyor musunuz?

Dört yıldır Bilgi Üniversitesi Mimarlık Fakültesinde mimarlık derslerine giriyorum. Bu dönem mimarlık derslerini bırakıp, Seramik, Zanaat ve Tasarım adlı bir seçmeli ders açtım. Tasarım öğrencilerine açık olan bu derste tasarlama ile üretme süreçlerini bir araya getirmeyi ve tek bir malzemeyi tanıyarak tasarımı onun üzerinden geliştirmeyi tartışıyoruz.

Son dönemde revaçta olan bir kavram olan ulaşılabilir sanata dahilsin laşılabilir sanatı bu kadar popüler yapan şey nedir?

Ulaşılabilir sanatı bu kadar popüler yapan şey ulaşılabilir olması tabi ki. Çoğu zaman sanatı takdir eden kitleler sanat eseri sahibi olamıyorlar. Maddi sermayesi yüksek olan kesimin de her zaman kültürel sermayesi yüksek olmayabiliyor. O yüzden kültürel sermayesi yüksek, maddi sermayesi de belli bir seviyede olan insanların sanat eserlerine ulaşabilmesini sağlıyor bu türden eserler.

ODAK

41

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

enny Holzer, 44 JTarifsizin Tarifi

Terliksiz, C e s u r, 82 Erkut Çar pıcı & Kusur l u

Yolaçan, Beden, 54 Pınar Zaman ve Medeniyetler

Şen, Parça 88 Mithat ve Bütünün Sonsuz

n Çim en E rgut 6 6 Tayfu i l e V iz yo n er B ir Ya şam

Kırca, Sıra Dı ş ı 92 Pelin ve Sınırs ız D ünya

Ekseninde

aluk Akakçe, 7 6 HGörsel Lisan

42

Varyasyonlarıyla

Artam, Sa n at ı n 100 Olgaç Çev r imiçi G eleceğ i

PROFİL

N°01

P P P P P P P P P P PROFİL

L’ O F F I C I E L A R T

R R R R R R R R R R

O O O O O O O O O O

F F F F F F F F F F

İ İ İ İ İ İ İ İ İ İ

L L L L L L L L L L 43

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Jenny Holzer: Tarifsizin Tarifi röportaj ethro urner

çeviren Eli L t iye

akır ‘JENNY HOL ZER: THING INDESCRIBABLE’ SERGISI 9 E YLÜLE K ADAR ISPANYA GUGGENHEIM BILBAO’DA ZIYARE T EDILEBILIR.

Dünyaca ünlü neo-kavramsal ve feminist bir ikon olan Jenny Holzer’in Guggenheim Bilbao’daki gişe rekoru kıran ‘Thing Indescribable’ gösterisi biraz retrospektif biraz ise gelecekte neler olabileceğinin kanıtı niteliğinde. Bu röportaj ile anlıyoruz ki gösterisinin tüm ciddiyetinin aksine oldukça esprili olan Holzer, tahmin ettiğimiz gibi sorularımızı tüm zarafeti ve dikkatle seçtiği kelimelerle cevaplıyor. Sohbetimize RGB ışıklarla aydınlatılıp kürek kemikleriyle oluşturulan bir desen havuzunun ortasında yer alan LED tabelalı eseri ‘Ram’ ile başlıyoruz.

44

Jenny Holzer, Ram, 2016; mavi, yeşil ve kırmızı diyotlu LED işaret; 14 x 762 x 14 cm. İsimsiz, 2019; Guggenheim Bilbao Müzesi’ndeki insan kemikleri enstalasyonundan bir sahne, 2019.

Fotoğraf © Amy Silver. © 2019 Jenny Holzer, Sanatçı Hakları Derneği üyesi (ARS), New York; ADAGP, Paris.

PROFİL

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Guggenheim Bilbao Müzesi’ndeki, ‘J enny Holzer: Thing Indescribable’ enstalasyonundan bir sahne, 2019. Fotoğraf © José Miguel Llano. © 2019 Jenny Holzer, Sanatçı Hakları Derneği üyesi (ARS), New York; ADAGP, Paris.

46

PROFİL

N°01

PROFİL

L’ O F F I C I E L A R T

47

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Guggenheim Bilbao Müzesi’ndeki, ‘J enny Holzer: Thing Indescribable’ enstalasyonundan bir sahne, 2019. Fotoğraf © José Miguel Llano. © 2019 Jenny Holzer, Sanatçı Hakları Derneği üyesi (ARS), New York; ADAGP, Paris.

48

PROFİL

N°01

L’ O F F I C I E L A R T

Jenny Holzer, Under a Rock: Blood goes in the tube… , 1986; puslu siyah granit tezgah; 43.8 x 121.9 x 53.3 cm; Guggenheim Bilbao Müzesi’ndeki enstalasyonundan bir sahne, 2019. Fotoğraf © José Miguel Llano. © 2019 Jenny Holzer, Sanatçı Hakları Derneği üyesi (ARS), New York; ADAGP, Paris.

Ram’deki tabela üstündeki yazı nereden geliyor?

Bu kelimeler, Barikat Binası’ndan Anna Swir’ün Varşova kuşatmasındaki deneyimlerini anlatan şiirinden. Travmanın boyutu göz önüne alındığında, şaşırtıcı olmayan bir şekilde o zamana geri dönmesi yıllarını aldı.

Ulusalcı sosyalistler onun öleceğini düşünmesini istediği için onu duvarın önüne dizmişlerdi. Ya da belki de direnişte olup olmadığına karar vermeye çalışıyorlardı. O önemsiz bir şair değildi! Yaşayabilmek ve sonra bu konuda çok net bir şekilde yazabilmek -asla sansasyonel olup göz önünde bulunmak için değil- için dayandı. Bu, kavrayabileceğimizin ötesinde bir başarı, en azından benim sınırlı anlayışı bunu kavrayamıyor. üm bunlar beni vurulmak için sıraya geçmiş mahkumların yanında olan ierre’in olduğu yerde savaş’ ve barış’ hakkında düşünmeye itti ma elbette olstoy bunu hiç deneyimlemedi bu hayal edilen bir travma deneyimlenen değil Ama şiiri yazan Anna Swir bunların hepsini deneyimledi. Kendinizi bir hemşirelik eğitimi almadan ve sabit bir hastane ya da tıbbi malzeme olmadan, gönüllü bir hemşire olarak çalıştığınızı düşünün. Bu konuşulamaz bir durum.

Biz kadınlara böyle zamanlarda her duruma ayak uydurarak hayatta kalmamız gerektiği duygusu gelir

F ER A P O TF İULR E S

Öyle bir duygu ki çevremizdekileri teselli etmekten onları beslenmeye kadar her şeyi yönetmek. Erkeklerin dağıttıklarını, her seferinde biz kadınların toparlaması can sıkıcı olabiliyor ama bu bir şekilde bizim görevimiz haline gelmiş durumda.

Bahsettiğin ataerkil bir dünyanın karmaşası mı?

Büyük genellemeler yapmak istemiyorum ama hepimize ‘testosteron’un meydan okuduğu bir dünyada yaşıyoruz. ışarıdan testosteron takviyesi olan kadın arkadaşlarım ya da meslektaşlarımla konuştuğumda hepsi bunun ne kadar olağanüstü bir deneyim olduğunu anlatıyor ncak bu deneyimi yaşadıklarında erkeklerin nasıl bu şekilde düşündükleri ve davrandıkları hakkında daha fazla veriye sahip olabiliyorlar Evet, ataerkil dünyanın yarattığı dünya üzerindeki şiddet -ki bu iklim değişikliği ve başkalarını ‘öteki’ olarak ilan eden siyasi sermayeni kullanılmasıyla birbirini yükseltiyor- ve ırkçılık bana korkunç geliyor. Sen de öyle düşünmüyor musun? ynı zamanda dünyada çok daha kapsayıcı bir çeşit kültürel değişim var gibi görünüyor slında çalışmalarınız da bu değişimin bir parçası Sizin projelerinizdeki diliniz ve doğaçlamaları-

nız yepyeni bir iletişim yolu gibi görünen ifadelere sahip Gerek buse of o er omes s o Surprise’ işiniz ya da ydia avis ve Rachel usk ile ilgili çalışmanız olsun hepsindeki fikir en uygun olan şeyi beslenme teselli veya anlayış veren şeyi bulma fikrinin gücü Rachel usk’ın romanlarından birinde her şeyi bir kelimeye indirgemeye çalışan oyun yazarı bir kadın karakter var ve bu indirgeme durumu öyle bir noktaya geliyor ki oyunlarının tümü ‘dikkat’ ya da ‘dostluk’ gibi tek kelimelerden oluşmaya başlıyor Sizin düşüncelerinizi düzenleme sürecinizde böyle güçlükler yaşadığınız oluyor mu?

Sadece ‘gerekli olan’ı ya da bir şeyin ‘özü’nü aramak iyi bir şeydir. Böylece insanları içeriği anlayabilecekleri kadar zaman süresince tutabilirsiniz. Ama bununla birlikte, gerekli olmadan bir indirgemeyle de anlatılmak istenenden eksiltmek gerçeği temsil etmez. Sanırım ben kendimi hiçbir şey söylemediğim bir yere varana kadar konuşacaklarımı eleyerek dondurdum. Ve işte bu yüzden harika bir şair olan arkadaşım Henri Cole’un beni; araştırıp fark edebileceğim, toplayıp yeniden dizebileceğim başka yerlere göndermesi harika bir kurtuluş oldu. Şimdi bunlarla benim elimden gelenleri birleştirip nasıl katkıda bulunabileceğime bakacağım. Ardından insanlara bunlar birleşenleri görsel ya da dokunsal bir şekilde mi ileteceğime karar vereceğim. Bazen

49

L’ O F F I C I E L A R T

gerçek anlamıyla bir dokunsal bir şekilde, yani yaşa oyarak veya ellerinizle kelimeleri hissedeceğiniz şekilde… Bu şekilde iletmeye çalıştığım şey zihninize, Twitter’da okuyacağınız bir şeyden daha farklı bir şekilde giriyor olacak. Ama bu bahsettiğim yerde, Twitter’ın iyi ellerde. itter bir önceki ve şu anki merikan başkanlarının kendilerini ne kadar farklı şekillerde ifade ettiklerini düşünmeme sebep oluyor İfade dilinin kalitesi ve kelimelerin arkasındaki düşüncelerin derinliği… bama olağanüstü derecede becerikli bir dil kullanıcısıydı ve doğru kelimeleri doğru sırayla işleyen biriydi rump ise bunun tam tersi ma her ne kadar rump’ın yanlış kullanımları olduğa ağır olsa da bu hatalar ile daha fazla insana ulaşıyor İnsanlar mükemmel olmayan hayvanlardır, değil mi? Trump’ın açıklamaları pek çok kişiye ilham verirken, başkaları içinse bu açıklamalar tehlikeli, korkunç, haksız.

Tasavvur edemiyorum… Yine de bizden hemen önce, daha yeni John McCain’e yaptığı sözlü saldırısı… Doğru kelimeyi bulmak için uğraşıyorum… Ne gibi bir iyi son bekliyor? Bu söylemlerin kamuoyuna nasıl bir faydası var? am bir karakter Ve ne kadar da standart altı bir karakter!

Eğer büyük büyük bir karakterden rahatsız olacaksanız, o bu olmamalı!

Harflerin dokunsal doğasından ve onlara dokunabilmekten bahsediyordunuz Bu gösterinin ilgi çekmesinin nedeni dokunabileceğiniz veya dokunabileceğiniz şeylerin dışında asla dokunmak istemeyeceklerinizin örneğin insan kürek kemiği ve kemik yığınları yer alması Burası benim bölgem değil, kimsenin de olmamalı. Fiziksel olarak biraz baskı altındayım: Yapmak isteyeceğim son şey bir et ya da kemiğe dokunmak. Eski Yugoslavya’daki savaşta ve sonrasında birçok kız çocuğu, kadın ve bazı erkekler saldırıya, tecavüze uğradı ve bir savaş taktiği olarak öldürüldü. Hem de bunun özellikle 20. yüzyılın Avrupası’nda görmek bana berbat hissettirdi. Yani tabii ki dünyanın herhangi bir yerinde olması - çünkü her yerde yaşanıyor - çok üzücü. Sadece Avrupa’da olduğunda çok üzücü olduğunu ima etmiyorum. ma belki de bu daha beklenmedik olduğu için? İyi ve kötü nedenlerden dolayı çok hızlı gerçekleşti ve ben bunun hakkında yazdım.

Uluslararası Af Örgütü’ne gittim, saldırıya uğrayan çeşitli insanlarla konuştum. Bizi durdurmak için birçok arkadaşım ve ben de saldırıya uğradık. Bilinmeyen bir bölge değil

50

N°01

fakat bunlar beni bir saldırı silahı ve plan olarak insan kemikleri alıp kısmen insan kanından yapılmış bir mürekkep yapmaya itti. Süddeutsche Zeitung dergisinin kapağını ve içinin büyük kısmını yaptık. Faillerin bakış açısıyla metinler yazdım çünkü onların tarafında olmama rağmen onları da anlamak istedim; ardından hakkında daha çok şey bildiğim kurbanlar açısından yazdım; ve sonradan gelip bir şeyleri yoluna sokmaya çalışacak gözlemciler (Birleşmiş Milletler işçisi olabilecek biri) açısından.

Metinler gerekliydi ama özellikle yazıları insanların vücuduna yazdık ve fotoğrafladık. Böylece yazılarla derinin girdiği şok ve cildin üzerindeki dövmelere bazı referanslar olacaktı. Ve üzerlerinde faillerin metinleri olan kemik yığınlarını, sanki bilim müzesinde sergilenen örneklerdenmiş gibi gümüş bantla çevirdik. İşte böyle başladı.

Kemikleri çok sık kullanmıyorum aslında ama son zamanlarda yaşananlar bana onları tekrar ortaya çıkarmam gerektiğini gösterdi. Örneğin Suriye, Irak ya da Afganistan’da yaşananlar… Siz söyleyin.

Gösterideki en şok edici şey biri fiziksel olarak kemiklerin sergilenmesi değil bu savaşlardan gelen yarı düzeltilmiş raporlar ve otopsiler Ve işkence notları, geliştirilmiş sorgulama teknikleri… Bir telefondan diğerine verilen, birinin nasıl vurulacağına ilişkin talimatlarları görmek. Ve muhtemelen bunlar hafif işkenceler arasındaydı.

Bu aramaları ish list dilek listesi ’ olarak adlandırmışlardı Bu dili tuhaf bir şekilde sapkınca kullanmak ya da ters çevrilmek George W. Bush yönetiminde olan bu şey korkunçtu. Kısaca, yeterince kısa olmasa da, ‘dilek listesi’ gibi başlıkların izni ve çeşitli yasal savunmalarla işkencenin normalleştiği görünüyordu. stek listesinde’ işkence bu şekilde gündeme geliyor ve gelişmiş sorgulama’ adı altında da bunu yasallaştırıyorsunuz Bunun sadece bir ‘liste’ olduğunu kanıtlamak için Orwellyen bir şekilde lafı döndürüyorsunuz.

Birkaç yıl önce senin ve kızın arasında gerçekleşen harika bir sohbeti okudum ve il bana müstehcen olma fırsatı veriyor ’ gibi birşey söylediğini hatırlıyorum Resimlerdeki müstehcenliktense dilde müstehcen olmanın daha kolay olduğu fikri çok hoşuma gitti raporları okuduğumda çarpıcı olduklarını düşündüm çünkü sadece kelimelerin yarattığı boşlukla işin içeriğinin dürüstlüğünü tamamen etkiliyorlardı eki hiç bu tür eylemlerin yer aldığı metinleri daha görsel bir yolla tasvir etmek istediniz mi?

Bence tam oldukları gibi olmalıydılar. En azından benim sunumuma dahil ettiğim

şekli, oldukları gibiydi. Bu tip işleri yaparken kendime koyduğum bir kural bu. Bazı metinleri genişlettim ve oldukça büyüttüm ama metinlere asla müdahale etmedim.

Onların ‘beni affet’ muhabiri olması gerektiğini düşündüm. Bu şekilde sadece biraz daha ulaşılabilir oldular. Daha sonra sadece siyah-beyaz olmalarını istemediğime karar verdim. Sanırım ilk işler için kafamın derinliklerinde, Warhol’un serigrafiyle yer verdiği bir intihar ya da kötü bir orkinos balığının olgusal gerçekliğinin yer aldığı ‘Disaster’ serisini düşünüyordum. Sonra neler olup bittiğini daha iyi anlayabilmek ve savaşın arkasındaki destekçileri öğrenebilmek için arşivlere baktım. Buradaki deneyimler (bir tutukludan subayınkine ya da kayıtlı bir insandan bir sivilinkine) sindirildikleri ya da temsil edildikleri zaman yazılmıştı. O yüzden bu metinlerin oldukları gibi ‘gerçek’ olmaları gerektiğini düşündüm. Ardından, düzeltmeleri yaparken, kendilerinin asla bilmeyeceği ve belki de bilmeleri gerekenin bir temsili olarak vurgulamaya çalıştım. dönemlerde düzeltilen bölümlerin değiştirilmemiş halinin görülmesi veya ifşa edilmesi için herhangi bir yasal olanak var mı?

Bu ilginç bir durum. Bazen farklı departmanlar farklı departmanların düzeltmelerini yapabiliyor. Uluslararası paylaşılan belgelerde düzenlemeleri yapan farklı görevliler de farklı şeyleri kesebiliyor. Yani aslında dışarıda bu belgelerin farklı versiyonları mevcut. Tüm bu kopyaları bulup, yan yana koyup karşılaştırmak için tüm bir hayatınızı bunun için harcamanız gerekir. Biz aynı sayfa içinde farklı versiyonların olduğu belgeler bulduk. ani neredeyse yeniden yazılmış bir belge gibi mi? İkiz gibiler.

Bilginin aslına ulaşmak için bildiğiniz başka bir yol var mı?

‘Freedom of Information (Bilgi Özgürlüğü)’ne dosyaları görmek için talepte bulunabilirsiniz. Herkesin yaptığı gibi mahkemeye başvurabilirsiniz. Açıkcası ben de tam olarak ne yapılabileceğini bilmiyorum. Ulusal Güvenlik Arşivi ile konuşun! Onlar ne yapılması gerektiğini biliyorlar. Aslında bakarsanız, ben de pek çok açıdan amatörüm.

Bu gibi şeyler arasındaki bağlantıyı sağlamak işin en keyifli kısmı değil mi?

Evet, ben amatör olmayı seven biriyim. aptığınız iş için işinize yarayan bir özellik mi bu?

Meraklı bir vatandaş olduğumu söyleyebiliriz.

Bu, belki de 1950’lerde ve 60’larda büyümekle ilgili bir şey, yani birinin bilme hakkı ve sorumluluğu olduğu fikrini savunuyorum.

Son zamanlarda biraz cesaretim kırıldı ama bence buna devam etmeye değer.

PROFİL

N°01

L’ O F F I C I E L A R T

Jenny Holzer, Purple , 2008; mavi, yeşil, kırmızı ve beyaz diyotlu LED işaret; 148.1 x 13.3 x 14.8 cm. I WOKE UP NAKED , 2018; mavi, yeşil ve kırmızı diyotlu LED işaret; 14 x 358.1 x 14 cm. Guggenheim Bilbao Müzesi’ndeki enstalasyonundan bir sahne, 2019. Fotoğraf © Collin LaFleche. © 2019 Jenny Holzer, Sanatçı Hakları Derneği üyesi (ARS), New York; ADAGP, Paris.

PROFİL

51

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Jenny Holzer, For Bilbao , 2019. Fotoğraf © Erika Ede. © 2019 Jenny Holzer, Sanatçı Hakları Derneği üyesi (ARS), New York; ADAGP, Paris.

52

PROFİL

N°01

PROFİL

L’ O F F I C I E L A R T

53

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Like a Stone serisinden İsimsiz, 2011; dijital C baskı, 40 x 50 inç. © Sanatçının ve Wetterling Galeri’nin izniyle.

54

PROFİL

N°01

L’ O F F I C I E L A R T

Beden, Zaman ve Medeniyetler Ekseninde röportaj Gözde Ulusoy

Zaman kavramını somut kılan deformasyonun izlerini, çalışmalarının merkezinde yer alan kadın bedeni ve aynı ilginçlikle kendisini çeken arkeolojiyle ilişkilendiren Pınar Yolaçan; aklınıza önce hayvan derisi ve organlarını giydirdiği çarpıcı kadın figürleriyle gelecektir.

Uzun süreçlere yayılan serilerine detaylı bir bakış gerçekleştirdiğinizde, yaklaşık 20 yıllık sanat kariyerinde kimliğini inşa ederken, kendisini çok yönlü kılan her yanını ileriye taşımış ve modayla olan ilişkisini çürümekte olan parçaları diktiği kıyafetlere, insanlık tarihine olan merakını antik çağlardan bugüne farklı kültürlerdeki kadın arketipini incelemeye vardırdığını farkedeceksiniz. Bir kez gördükten sonra hafızanızdan silmenin imkansız olduğu güçlü işleri üzerine Pınar Yolaçan’la her detayını keyifle irdelediğimiz bir söyleşi gerçekleştirdik.

PROFİL

55

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Like a Stone serisinden İsimsiz, 2011; dijital C baskı, 40 x 50 inç. © Sanatçının ve Wetterling Galeri’nin izniyle.

ondra’da entral Saint Martins’deki eğitiminizin ardından e ork’a yerleştiniz Bu süreci biraz anlatır mısınız? Hem farklı şehirlerde yaşamak hem de farklı disiplinlerde eğitim almak üretim pratiğinizi düşünme biçimimizi nasıl etkiledi?

Ankara’da henüz lisedeyken i-D, The Face, New Yorker, Dazed ve Confused gibi dergileri takip ederdim. Bunlar sadece Bilkent Üniversitesi kütüphanesinde vardı. Okuldan sonra oraya gidip, sayfalarca fotokopi çeker ve bunları alıp otobüste, evde okurdum. Yani o zamanın sanat ve moda dünyası hakkında bazı fikirlerim vardı. 90’ların sonunda -ayrıca İstanbul içinde ilginç bir zamandı- VizonShow, TGSD gibi kurumlar bir yandan tekstil sektöründe marka olmanın, bir yandan tasarımcı yetiştirmenin öneminin farkındaydı. Dünyada ise yeni, genç tasarımcılar büyük, klasik markaların başına geçiyordu; Dior’da Galliano, Givency’de McQueen gibi... Benimde kendime göre hazırladığım bazı ‘giyilebilir sanat’ çalışmalarım vardı, bunlarla bir portfolyo hazırladım. Ankara’ya bir eğitim fuarı için gelen, o zamanki adıyla London Institute’ten bir profesöre gösterdim. Onun beğenisini aldı ve onun teşviki ve yardımıyla Ankara Koleji’ni bitirdikten sonra Central Saint Martins’e başvurdum ve kabul edildim. Central Saint Martins öncelikle bir sanat okuluydu, mezunlarından modada Hüseyin Çağlayan gibi yeni tasarımcılar bana ilginç geliyordu. Ama aynı zamanda Rebecca Horn gibi beden ile çalışan, performans sanatı ile uğraşan sanatçılarda beni çok etkiliyordu. Dolayısıyla hem moda, hem sanat mecraları o zamanlarda benim için çok ilginçti. Temelde kıyafet ve tekstilin sosyolojik ve antropolojik temsiliyetleri ve beden ile ilişkisi benim çıkış noktamdı. Bu bağlamda yaptığım çalışmalar aslında disiplinler arasıydı ve başlangıçta hem moda, hem sanata evrilebilirdi. Bu arada ‘Faniler’ projesine de Londra’daki ilk senemde başlamıştım ve o zaman için deneyim aşamasında kullandığım malzemeler (işkembe, tavuk derisi, iç organlar vs.) eriyip, çürüyen ve geçiciliği olan malzemeler oldukları için ilk başta bu kıyafetleri insanlara giydirmemin birer performans olduğunu düşündüm. Bunun için belgelendirme gerektiriyordu. Böylece fotoğraf ve videoya yöneldim. Yaptığım objeler değil ama belgeleri çalışmalarımın kendisi olacaktı. Bu da beni tamamen sanat okumaya yöneltti. Bu yüzden yine Londra’da önce Chelsea School of Art’da Fine Art Media okudum ve buradan burs kazanıp, New York’ta bulunan Cooper Union’a transfer oldum.

Cooper Union kabul ettiği her öğrenciye burs veren Amerika’da ilk ve tek okuldu. Bu yüzden New York’a gittim. Cooper Union’da heykel, sanat tarihi, fotoğraf ve video okudum. yılında e ork’ta açtığınız ilk kişisel serginiz erishables Faniler ’ nasıl ortaya çıktı? Hem çabuk bozulabilen hızlı çürüyen hayvan etini kıyafete dönüştürmek beklenmedik bir kullanım biçimi sunuyor ve kadın bedeni ve estetik üzerine sorgulamalara alan açıyor hem de üzerimize aldığımız ağırlıklara dek düşündükçe yeni eşleştirmeler anlamlar bulmaya izin veriyor Sizin bu proje üzerine çalışırken aklınızdaki temel fikir neydi?

Faniler projesi ile ilgili ilk deneyimlemelerim Londra’da başladı ve proje Amerika’da tamamlandı. Projeye çalışmaya 2000 senesinde başladım ve 2004’te bitirdim. Ankara’dayken takip ettiğim sanatçılar arasında İngiliz sanatçı Anya Gallaccio vardı. Çalışmalarında, buz blokları, buhar, çikolata, çiçek gibi malzemeler kullanarak, duyu organlarını harekete geçiriyor, hafıza bazlı meditatif işler yapıyordu. Yarattığı yerleştirmeler eriyip, çürüdüğü içinde sadece deneyimlenebiliyor ve buda

56

sanat eserinin kalıcılığını sorguluyordu. ‘Impermanence’ yani geçicilik kavramı üzerine düşünmeye başladım. Daha doğrusu sanırım zamanın izleri, izlenebilirliği, kaydı veya hapsedilmesi benim ilgimi çekiyor.

Bu nedenle kadın vücudu da benim için çok ilginç çünkü doğurganlık özelliği sayesinde kendi zamanı olan bir beden. Menstrüasyon, yumurtalama, doğum, bunların hep bir takvimi var ve bu takvim insanlığın devamı için bir o kadar kritik! Dolayısıyla Ana Tanrıça’dan, Kraliçe Elizabeth’e, IDA’dan Meryem’e arketip veya kült imgeler olarak kadın sadece doğurganlığı değil, aslında tarihin farklı dönemlerinde insanlığın, ülkelerin veya inanışların evrimini de sembolize ediyor.

Faniler serisinin çıkış noktasına geri dönersek, İngiltere’ye ilk gittiğimde bir yabancı olarak İngiltere Kraliçesi Elizabeth ve yaşlı kadın, Amerika’da ise ‘White Anglo-Saxon Protestant (Beyaz Anglo-Sakson Protestan)’ arketipi ilgimi çekti. Buna bağlı İngiltere’nin en ihtişamlı dönemlerinden biri olan Viktorya Dönemi’ne gönderme yapan kıyafetleri tavuk derisi, işkembe ve hayvan iç organlarından tasarladım.

Bütün ihtişamına rağmen aslında sınıf ve cinsiyet farklarının derinleştiği, sömürgecilik ve köleliğin olduğu bir dönem. Modada ise kıyafetlerin kadın vücudunu şekillendirdiği, çok parçalı sert korseler, ağır etekler mevcut. Bu dönemi inceleyerek, hayvan derilerinden yaptığım kıyafetler ile ironik ve metaforik bir dil oluşturmaya çalıştım. Bir nevi ikinci bir deri giydirmek istedim kadınlara çünkü o dönemde İngiltere’nin hükmettiği her halk (farklı sınıflardaki İngilizlerde dahil) ve her beden İngiliz imparatorluğuna ait. Dolayısıyla onun bir parçası olmak ve kimliğini taşımak bir nevi onun derisine bürünmek ile mümkün. raştırma sürecinin yanında set ve kostüm tasarımı için de hazırlanıyorsunuz Set aşamasına geldiğinizde nasıl ilerliyorsunuz?

Her serinin farklı hazırlık ve kurgu süreçleri var. Öncelikle ilgilendiğim kavramsal fikir üzerinden, fotoğrafta yer almasını istediğim kadınları bulmak bir süreç. Bu modelleri bulmak için yardım alabileceğim insanları bulmak da yine ayrı bir süreç. Örneğin, yaşlı, beyaz bir kadın bulacağım; bunun için New York’ta internetten verdiğim bir ilan sonunda çeşitli tiyatro ve sinema kast direktörlerinin yardımcı olduğu gibi, Çanakkale’de çiftçi kadınlar bulmak için o köyün muhtarı veya muhtarla konuşmama yardımcı olacak birini bulmam gerekebiliyor.

Daha sonrasında bu kadınlarla bir güven ilişkisi sağlayabilmek, çalışmamı onlara anlatmak ayrı bir süreç.

Onun dışında her biri için hazırlanan kostümler var. Örneğin eğer etten kostümlerse bu kıyafetleri önce yapıp, malzemeyi deniyorum.

Daha sonra fotoğraflarını çekip, kıyafetlerin kamerada nasıl durduğuna bakıyorum ve ona göre kadınları, kıyafetleri ve arka fonu eşleştiriyorum. Genellikle stüdyo içinde çalışıyorum veya fotoğraf ekipmanımı (kamera, ışıklar, bilgisayar vs.) çalışma yaptığım yere götürüp, orada kaldığım yerde seyyar stüdyo kuruyorum. Kullandığım malzemeler ve modeller açısından mutlaka mutfak ve banyo olmalı, o yüzden ev/ stüdyo kuruyorum. Eğer New York’ta çalışıyorsam kendi evimde ya da stüdyomda çekiyorum. Kostüm ve setteki yüzeylerin birbiriyle nasıl durduklarına gün ışığı veya kullandığım fotoğraf ışıklarına göre kameraya nasıl yansıdığına bakıyorum. Bu şekilde malzemeleri belirliyorum.

Her seri için bir dil oluşturmaya çalışıyorum.

Meryem serisinden örnek verirsem, 16. yüzyılda Rembrandt gibi Hollandalı ressamlar ve onların karanlıktan ışığa giden şekilde resimleme ve ışık tekniklerini inceleyerek, fotoğraflarda benzeri bir etki için malzemeleri ve aydınlatmayı kurguladım.

Modellerimin ten rengi, arka fon ve giydikleri kıyafetler siyah ve

PROFİL

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Mother Goddess serisinden İsimsiz, 2009; dijital C baskı, 50 x 60 inç. © Sanatçının ve Wetterling Galeri’nin izniyle.

58

PROFİL

N°01

PROFİL

L’ O F F I C I E L A R T

59

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Maria serisinden İsimsiz, 2007; dijital C baskı, 30 x 40 inç. © Sanatçının ve Wetterling Galeri’nin izniyle.

60

PROFİL

N°01

L’ O F F I C I E L A R T

Maria serisinden İsimsiz, 2007; dijital C baskı, 30 x 40 inç. © Sanatçının ve Wetterling Galeri’nin izniyle.

PROFİL

61

L’ O F F I C I E L A R T

siyahın tonlarıydı. Flash ışık kullandığım için bu yüzeydeki yansımaların vereceği efekti hesap ederek kumaşları ve iç organ parçalarını seçtim; ışığı emen kadife veya yansıtan saten gibi... Buna göre önce malzemelerin fotoğraflarını çektim. Kostümler için ise yine Meryem projesinde Barok dönemi tarzda kıyafetler diktim veya aldığım hazır kıyafetleri etlerle birleştirdim. Kıyafetlerin tasarım aşamasında Salvador’da bulunan Federal Üniversite kütüphanesindeki kaynaklar ve yerel müze ve kiliselerdeki Brezilya’ya Afrika’dan getirilen kölelerin portre ve resimlerini inceledim. Katolik imgelere de gönderme yaptım. Projenin adının Meryem olmasının nedeni de bu. Çarmığa gerilmiş İsa resimlerinde olduğu gibi, kurban edilen beden imgesinden ilham aldım. Etleri eskiden bir köle pazarı olan Sao Joaquim pazarından aldım. Çeşitli Candomble (Yoruba inancı) ritüelleri için kullanılan hayvan iç organları satılıyordu burada. Her iki seri içinde kıyafetleri sabahtan yapıp, bir buzlukta saklıyordum ve çekimden sonra atıyordum.

Araştırmadan modellerin bulunmasına, kıyafetlerin yapılmasından malzemelerin seçimine kadar çok aşamalı bir çalışmanın sonucu gördüğünüz fotoğraflar. ’de e ork’ta ’da stanbul’ da sergilenen Maria Meryem ’ sergisinde de bu kez fro Brezilyalı siyahi kadınları görüyoruz Bu çekimleri de seyahat ederek ve bu kadınları gerçekten yaşadıkları şehirde fotoğraflamayı tercih etmenizin özel bir sebebi var mıydı?

2007 senesinde UNESCO bursu ile Brezilya’nın kuzeyinde bir sanatçı misafiri programına gittim ve proje benim için burada biçimlendi. Faniler projesi bittikten sonra siyah kadınlarla çalışmak benim için Faniler’in bir uzantısı gibiydi çünkü Faniler’deki kadınlar da aslında birer Meryem’di. Yani aynı sömürge sisteminin kadınları... Madalyonun öbür yüzü... Katolik Hristiyan dünyanın kadınları... Brezilya, dünyada Afrika’dan sonra en çok zencinin olduğu ve özellikle Salvador şehri dünyadaki köle ticaretinin geçmiş en büyük merkezi.

Burası köle ticareti ve yeni dünyanın başlangıç tarihinde çok önemli ve özel bir yer. Zenci kadınlar ise toplumun en altında adeta görünmezler; dilleri ve inançlarından ayrılmış ve Portekiz sömürgeciliği ile Hz. Meryem ikonuna dönüştürülen zenci kadınlar. Halbuki ne saçları düz, ne ten renkleri beyaz. eki çalışmalarınıza bir bütün olarak baktığımızda antropolojiye farklı halkların tarihteki ve sanat tarihindeki temsiliyetine olan ilginiz zemin oluşturuyor diyebilir miyiz?

Farklı halklardan ziyade kadın bedeninin ve özellikle Batı sanatında geleneksel olarak fazla yer almamış kadın bedenlerinin sanat tarihindeki temsiliyeti diyebiliriz. oğurganlık sembolü olan illendorf Venüsü’ ya da aş Gibi’ serileri daha direkt bir biçimde kültürel normları ve kadın bedenini odak alıyor lhamınızı geçmiş yaşamlar ve arkeolojiden aldığınızı söyleyebilir miyiz?

Taş Gibi (2011) ve Ana Tanrıça (2010) serileri benim arkeolojiye olan ilgimle birlikte doğurganlık kültlerini araştırmamla başladı. Bunların içinden Ankara’daki Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde bulunan ve Hacılar Bölgesi’nden çıkarılan ana tanrıça idolleri özellikle ilham aldığım eserler.

‘Ana Tanrıça’ projesini Çanakkale’de, IDA projesini takiben 2009 se-

62

N°01

nesinde çektim. Çanakkale ve Kaz Dağları civar köylerinden kadınlar ile çalıştım. Onların vücut hatları tamamen bu heykellerinki gibiydi.

Fotoğrafların ise müze dükkanlarında satılan kartpostallar gibi olmasını istedim, yani hangi ebatta olduğunu bilmediğiniz, iki boyutlu objeler gibi adeta. Kıyafetleri tulum şeklinde tasarladım. Kadınların ölçülerini alıp, Çanakkale’deki terzilerle birlikte farklı heykelciklerin üzerindeki taş, mermer, altın gibi efektleri verecek kumaşlardan seçtim. Kostümlerde Leigh Bowery’nin performansları için yaptığı yüzü kaplayan kıyafetlerden etkilendim.

Takiben, ‘Taş Gibi’ projesini 2011 senesinde New York’ta çektim.

Bu projede yine doğurganlık idollerinde ve biraz daha farklı bir şekilde bedenlerin kendilerini birer heykele dönüştürerek, çalışmak istedim. Yani kadınlara bir kıyafet giydirmektense vücutlarına direk boya uygulayarak ve estetiksel olarak daha geniş ve farklı coğrafya ve tarihleri dönemlerden (Grek-Roma, Mısır, Neolitik dönem, Afrika gibi) esinlenerek bu seriyi çektim. Örneğin Afrika’da benzeri idollerin olduğunu biliyoruz. Göbek dansının Mısır’da çıktığını ve doğum ritüelleri ile bağlantısı olduğunu biliyoruz. Hatta bundan ilham alarak bir de video çektim.

Neolitik öncesi dönem idollerine bakıldığında anaerkil toplumlar ve doğurganlık tanrıçalarına tapınma var. İslam sonrası, yani bugün toplumumuza bakıldığında kadının çok farklı bir yerde olduğunu görüyoruz. Aynı durum Hristiyanlık içinde geçerli. Maria Gimbutas adlı bir arkeoloğun Avrupa’da ana tanrıça kültlerini araştıran kitapları var. Bu kitapları, özellikle 70’li yıllarda ilham alan Amerikalı kadın feminist sanatçılar var; Judy Chicago ve Mary Beth Edelson gibi. Bu beni şu noktaya getiriyor; kadın bedenini bir zaman ve medeniyet ölçüsü olarak kullanabilir miyiz?

Bu çalışmalarımda bunu sorguluyorum. yılında anakkale Bienali kapsamında bölgenin tarihinden ve kadının her dönem karşısına çıkan güzellik ve estetik normları konu edinen serisinden eserleriniz sergilenmişti Biraz detaylarından bahseder misiniz?

IDA serisi 2008 yılında Çanakkale’de çekildi. Fransa’da Türk yılında bir sergi için benden bir proje istenmişti. Bende o sene Yapı Kredi’de Meryem serisini sergilemiştim ve o sırada Yapı Kredi’de ‘Aphrodisyas’tan Roma Portreleri’ adlı sergi vardı. O zaman Nedim Tör Müzesi’nde bu sergileri düzenleyen Şennur Şentürk bana Aphrodisyas ile ilgili bilgi verdi ve mutlaka gidip görmem gerektiğini söyledi. Biraz önce zaman kavramına olan ilgimden bahsetmiştim; bu bağlamda arkeolojide çok ilginç bir alan. Kazı alanında kalma imkanım oldu ve yerin katmanlarına inildikçe farklı zaman dilimlerine ulaşılması çok ilgimi çekti. Çünkü biz zamanı hep soyut bir kavrammış gibi düşünüyoruz oysa arkeolojide zaman yerin altında ve fiziksel, gözle görülür, elle tutulur bir şey. Ayrıca Afrodisias, Roma İmparatorluğu’nun heykel okulu ve pek çok heykelle birlikte, girişindeki meyve halatları ile süslenmiş yüz frizlerini yakından görme ve araştırma fırsatım oldu. Güzellik Tanrıçası Afrodisyas’tan adını alan bu antik Roma kenti, hem o dönemin hem de sonrasında Greco- Helenistik dönemden bugüne uzanan ‘güzellik’ kavramını oluşturdu Batı sanatında. Bu Roma halklarının Çanakkale bölgesinde de Truva, Assos gibi kentlerde ve Kaz Dağları çevresinde yaşadığını biliyoruz. Fakat bu Frizler her ne kadar ‘maske’ olarak düşünülmüş olsa da, günümüz halklarının yüzlerini anımsatıyor gibiydiler.

Kafalarındaki üzüm halatları için Afrodisyas’taki frizlerden esinlendim.

PROFİL

N°01

L’ O F F I C I E L A R T

Perishables serisinden İsimsiz, 2007; dijital C baskı, 30 x 40 inç. © Sanatçının ve Wetterling Galeri’nin izniyle.

PROFİL

63

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Ida serisinden İsimsiz, 2007; dijital C baskı, 30 x 40 inç. © Sanatçının ve Wetterling Galeri’nin izniyle.

Özellikle Roma döneminde, bu coğrafya Batı sanat tarihinin başlangıcına tanıklık etti. Kaz Dağları civar köylerinden kadınlar ile bu projeyi çektim. Bu da aslında Fransa’daki sergi bağlamında düşündüğümde, bugün Doğu veya yakın Doğu olarak görülen Türkiye ile ilgili bir stereotip var. “Kara kaşlı, kara gözlü” tabiri gibi. Halbuki bizim topraklarımızda farklı halklardan çok farklı yüz tipleri var ve bu heykellere pek çoğunun tarihte ilham verdiğini düşünüyorum.

Brezilya’daki mazon yerlileri ile ilgili araştırma sürecinde olduğunuz ve yine bedeni temel alan bir proje üzerine çalıştığınızı biliyorum Vücut boyalarını bir çeşit kıyafet olarak kullanan iki kabileyi inceliyorsunuz amamlanmış bir proje mi? Biraz detaylarından bahseder misiniz?

Evet, Brezilya’nın Amazon bölgesindeki Assurini ve Kayapo adli iki grup ile çalışıyorum. Bunlar Amazon yerlileri içinde vücut boyasını, kollarda dirseklere ve bacaklarda dizin hemen altına kadar vücutlarının tamamında kullanan iki kabile. Bu vücut boyası onlar için bir iletişim dili, sosyal ağ, kabiledeki insanların kıdemini, medeni durumunu, hatta kaç çocuğu olduğunu veya karısının hamile olup, olmadığını bile belirten desenleri var. Ayrıca Kayapoların kozmovizyon, mitoloji ve inanç sistemleri ile de ilgili bu desenler. Her ne kadar bu kabileler ilkel topluluklar olarak düşünülsede komplike bir estetik dilleri ve sofistike bir kültürleri ve medeniyetleri var. Bundan bir görsel sanatçı olarak etkilenmemek imkansız bence. Nitekim Lygia Pape gibi Brezilya’nın ‘Concrete Art’ (somut sanat ve devamında neo-concrete art) akımını temsil eden sanatçıların yerli kabilelerin çizim ve desenlerinden etkilendiklerini biliyoruz. Ayrıca bu çizimlerin yapılış için bir tur ritüelleri var; meditatif bir performans gibi. Bu boya metafiziksel dünya ile kendi bedenleri arasında bir sınır, ikinci bir deri gibi sanki.

Bu öncelikle benim daha da derin olarak araştırmak istediğim bir şey.

64

Bu yüzden 2016 senesinden beri bazı antropolog, dil bilimci, araştırmacı ve akademisyenler ile birlikte Amazon’daki bu kabilelerin farklı köylerine gittim ve gitmeye devam edeceğim.

Genellikle çalışma sürecimi fazla paylaşmıyorum fakat seneler alan projeleri video ve fotoğraf ile biraz daha belgelemeye çalışıyorum.

Bu seyahatlerde belki kurgulanmış bir çalışmadan ziyade, bir tur belgesele evrilecek. Şu an ön göremiyorum fakat son 5 senedir farklı video çalışmalarım oldu ve teknolojinin ilerlemesiyle birlikte hem dijital fotoğraf, hem film kapasiteli kameralar sayesinde bu iki medyum birbirine çok yaklaştı. Dolayısıyla benim de video ve film alanında denemek istediğim şeyler var.

Bu süreç içerisinde etkilendiğim başka şey de Kızılderililerin ilk temas hikayeleri oldu. Beyaz adam ile karşılaştıklarından beri ki, ilk temas 1960’lı yılların başı bu kabileler için, yaşamsal değişiklikleriydi. Çoğu misyoner beyazlardan geçen hastalıklarla birlikte bugün bir nevi koronaya benzeyen semptomlarla ani, toplu ölümler gerçekleşiyor. Bu şekilde aslında Brezilya’nın sadece Amazon bölgesi değil, her yerindeki Kızılderililer ölüyor. Köylerde bu ölümleri hatırlayıp, bu olayları anlatmakta zorlananlar ve duygulanan yaşlılar var. Zira büyük bir toplumsal travma söz konusu. Öte yandan, özellikle Kayapo kabilesi, Amazon ormanlarındaki en büyük alana sahip yerliler. Bu yüzden maalesef çeşitli çevresel ve siyasi tehditlerle karşı karşıyalar. Ülkemizde benzer örnekleri olduğu gibi temiz su kaynakları kirletiliyor, maden ve baraj projeleri için ağaçlar katlediliyor. Burada gözlemlediğim Kızılderililerin doğa ile birlikte yaşayıp, doğanın bir parçası olarak kendileri görmeleri ve doğaya manevi bağlılıkları. Örneğin röportaj yaptığım Kayapo şeflerden biri; “Bu oksijen sadece bizim için değil, tüm insanlık için.” diyor ve ekliyor: “Bizim kendi yiyeceklerimiz, yerli meyvelerimiz ve ormandaki hayvanlarımız var. Bizim, (beyaz adamın) çiftliklerinde seri üretilmiş etine, onu marketten

PROFİL

N°01

L’ O F F I C I E L A R T

Ida serisinden İsimsiz, 2007; dijital C baskı, 30 x 40 inç. © Sanatçının ve Wetterling Galeri’nin izniyle.

almak için parasına ihtiyacımız yok.” Biz de belki bu şekilde yaşamayı öğrenebilirsek, bugünkü salgın hastalık ve çevresel felaketlerin önüne geçebiliriz. Daha sürdürülebilir bir yaşam biçimi edinebiliriz.

Salgın sebebiyle belirsizliğin hakim olması sanat takvimini durdurmuş olsa da yer almaya hazırlandığınız projeler var mı?

Evet, şu anda İngiltere ve Yunanistan’da bazı kurumsal sergi projeleri için görüştüğüm insanlar var. Fakat Yunanistan’daki küratör İtalya’da karantina altında ve bu durumlar ne kadar sürecek bilemiyoruz. Brezilya’da devam etmek istediğim proje için oraya bir seyahatim olacaktı, şu anda Kızılderili köyleri de ziyaretçi kabul etmiyor ve uluslararası seyahat zaten imkansız. Fakat bir sanatçı olarak ve yaklaşık yirmi senedir bu işi sürdürmeye çalıştığım için şunu söyleyebilirim ki, belirsizliklere karşı bir bağışıklık geliştirdim! Değişen maddi ve manevi koşullara hazırlıklı olmayı, kabullenmeyi ve adapte olmayı öğrendim.

Belki bana işimin kazandırdığı en büyük katkı bu oldu. Bolivya’nın Andes Dağları’nda tarih öncesi bir ormana gitmiştim. Orada botanikçi rehberimiz binlerce yıllık bir ağaç türünün nasıl evrilerek bu senelere ulaştığını, eskiden pürüzsüz olan ağacın yüzeyinde çok sert dikenler bitişini anlatmıştı. Bu da ağacın ormandaki yaşamsal mücadelesinin göstergesiydi. Bizde evrileceğiz, sanatta evrilecek. Bu süreçten dünya nasıl çıkacak, toplumsal, siyasal ve çevresel değişiklikler neler olacak, yaşayabildiğimiz sürece buna tanıklık etmiş olacağız.

Mümkün olduğunca hayatı durdurmaya çalıştığımız bu dönemde sanatın izlenme alanının dijitale kaydığını görüyoruz Geçici olmasını umduğumuz bu durumun kalıcı etkilerinden biri de sanat için yeni bir izlenme alışkanlığının gelişmesi olabilir mi?

Aslında bu dijital gezme ve görme uzun zamandır varmış gibi ge-

PROFİL

liyor bana. Sosyal medya platformları ile birlikte her kurumun ve hatta neredeyse her sanatçının bir dijital içerik üretimi ve arşivleme çabası var. Herkes New York, Paris, Londra gibi merkezlerde yaşamıyor. Bu hastalık dünyanın aslında ne kadar küçük olduğunu ve birbirimize ne kadar bağlı olduğumuzu ortaya koymuşken, benim bir zamanlar kütüphaneye gidip dergilere baktığım gibi, dünyanın farklı ve çok nüfuslu yerlerinden; Afrika Kıtası, Güney Doğu Asya ülkeleri, Hindistan, Latin Amerika, hatta Kuzey Amerika veya Avrupa’da olup, belli merkezlere gitme imkanı olmayan insanlar bu sergileri ve kültürel üretimi cep telefonundan görebiliyor artık, bence bu da çok değerli. Anadolu’da köyde yaşayan biri, Instagram’dan dünyanın veya Türkiye’nin herhangi bir yerindeki çağdaş sanat müzesini takip edebiliyor, gezebiliyor. Ekonomik nedenlerden dolayı pek çok galerinin kapılarını kapattığını biliyoruz. Belki dijital platformda yer alabilirler. Bu gelecekte daha az seyahat etme şansına ve sanat ve kültüre vakit ayırma anlamına geliyor. Ben hala sergi geleneğinin, galeriye veya müzeye gidip, eseri görmenin ve onunla aynı mekanda vakit geçirmenin çok önemli olduğunu düşünüyorum. Sadece seyirci için değil, sanatçı içinde. Fakat pek çok koleksiyonerin korona virüsünden önce sergi gezmediğini, fuarlardan veya kataloglardan eser alımı yaptıklarını biliyoruz. Sanat galerileri yüksek maliyetli fuarlara koşarken, sergilere gereken yatırımları yapamadığını biliyoruz. Sergi kurum, nakliye ve kira maliyetleri nedeniyle gelecekte genç sanatçılar veya daha az bilinen sanatçılar için çalışmalarını göstermek daha da zor olacakmış gibi görünüyor ekonomik zorluklarla birlikte. O yüzden kurumlar, galeriler ve sanatçılar için ‘seyirci’ kazanma yöntemi dijital ağırlıklı ilerleyebilecekse, hiç yoktan iyidir çünkü en başta sanatçının, sonra kurumların paylaşmaya, paylaşılmaya ve etkileşime ihtiyacı var.

65

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Tayfun Çimen Ergut ile vizyoner bir yaşam BeautyCareGroup Yönetim Kurulu Başkanı Tayfun Çimen Ergut’tan sanatın insan hayatına yön vermesini ve onun eser toplama serüvenini dinliyoruz

otoğra

amer Yılmaz

moda editör

uğçe Bahçıvangil

röportaj ve prod ksiyon Bağlan Keskin sanat yönetmeni Eli Deneç Elbise, Channel Ayakkabı, Manolo Blahnik

makyaj artisti Burcu a otoğra asistanı Doruk moda editör

66

ğurluer

asistanı Gözde Kele

MASL AK’A TE EK KÜRLER.

PROFİL

N°01

PROFİL

L’ O F F I C I E L A R T

67

L’ O F F I C I E L A R T

68

N°01

PROFİL

N°01

L’ O F F I C I E L A R T

Sol sayfada; Ömer Kalesi, Çocuk Derviş , 2006; yağlı boya, 50 x 40 cm. Ömer Kalesi, Meyve Taşıyan Adam ,1994; yağlı boya, 46 x 55 cm.

Altta; Alaattin Aksoy, Tepedeki Adam ; 50 x 50 cm.

Ceket & pantolon, Dior Yüzük, Gilan

Vizyoner bir iş insanı, modada gerçek bir stil sahibi, cemiyetin sanatsever isimlerinden Tayfun Çimen Ergut ile sanatın insan hayatındaki etkisini konuşuyoruz. Klasik sanattan çağdaş sanata; sanatçının toplumsal olaylar karşısındaki rolüne kadar fikirleri hepimizi o an değiştiriyor. Aynı kendi yaşam biçimindeki ‘anı yaşamak’ mottosu gibi. Zamanın içinde hepimiz istemsiz bir şekilde ilerliyoruz. Kimimize göre ağır geçiyor kimimize göre ise oldukça hızlı.

Sanırım nasıl geçtiğinden daha önemli olan, onu nitelikli olarak geçirmek. Hayatın her alanındaki tutkusu ile de Tayfun Çimen Ergut bunu en iyi şekilde gerçekleştiriyor. ncelikle hayatınızın nasıl bir dönemindesiniz? Çok iyi… Sanırım hayatımın tadını en fazla çıkardığım dönemindeyim. Dostlarım ve arkadaşlarım ile daha çok vakit geçirip seyahatler gerçekleştirdiğim, yeni projeler ve iş ortaklıkları için adım

PROFİL

attığım bir dönem. Güne erken saatlerde spor ile başladığım, gerçekleştirmek üzere her an yeni hayaller kurduğum, çalışmaktan büyük zevk aldığım dinamik bir hayat benimkisi.

Vizyoner olarak geçirdiğiniz self izolasyon dönemini ve bu süreçte iş dünyası ile sosyal hayatın dijitalleşmesini nasıl değerlediriyorsunuz? Sizce bundan sonra ne olacak?

Tüm dünyada küresel bir sorun haline gelen bu yaşadıklarımıza çok üzülüyorum. Salgında birçok insanımızı kaybettik ve kaybetmeye de devam ediyoruz. Bu aniden gelişen durum karşısında sosyal izolasyonumuza çok dikkat ederek gerekli tedbirleri almamız gerekiyor. İş dünyasında birçok şirket son yıllarda büyük bir ivme ile dijitalleşme yolunda büyük adımlar attı. Bu süreç bizlere evlerimizden de iş birliklerimizi sürdürebileceğimizi, hatta dostlarımızla sosyalleşip özlem giderebileceğimizi gösterdi. Sürecin dünya

69

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Altta; Güneş Büyükuğur, Shakti, 2018; bronz heykel, 33 x 40 x 44 cm.

Sağ sayfada; Ömer Kalesi, Çocuk Derviş , 2006; yağlı boya, 50 x 40 cm.

Üstte, ceket & etek, Dior; yüzük, Gilan Sağda, Elbise, Dior; yüzük, Gilan; babet, Channel

70

PROFİL

N°01

PROFİL

L’ O F F I C I E L A R T

71

L’ O F F I C I E L A R T

72

N°01

PROFİL

N°01

L’ O F F I C I E L A R T

Elbise, Dior Yüzük, Gilan

ekonomisine verdiği zararların toparlanmasında büyük rol oynayacak olan ‘dijital dünya’ gelecekte serbest piyasa ekonomisine tahminlerimizden daha fazla katkıda bulunacaktır. aşam şekliniz gerçek bir stile sahip Hayatınızın dina mikleri neler?

Stil esasında çok erken yaşlarda ailede şekillenmeye başlıyor.

Mensubu olduğunuz ailenin geniş vizyonu ile sizin için atılan her adım yaşam sitilinizin temel adımlarını oluşturuyor. Her zaman ilgi alanlarım ile birlikte aklımın ve içgüdülerimin yol gösterdiği yaşıma göre bir yaşam tarzını benimsedim. Yaşam sitilimizin zaman içerisinde deneyimlerimiz ölçüsünde şekillendiğine inanıyorum. Lüks bir deneyimdir. v iş sosyal ve özel hayat arasında dengeli olmanın sırrı nedir?

Aile bağlarınız özel hayatınızda olduğu kadar iş ve sosyal hayatınızdaki duruşunuzu da belirliyor. Her zaman etik ve ahlaki değerler çerçevesinde mottom ‘anı yaşamak’. Hayat içinde hepimiz çeşitli süreçlerden geçiyoruz. Anın yaşanması ve geçmişin sorunlarından ziyade geleceğe odaklanılması taraftarıyım ve benim için hayatta her şeyin çaresi vardır; ölüm hariç...

Saka ozmetik ve Beauty areGroup sizin için ne anlam ifade ediyor?

Saka Kozmetik uzun bir distirübitörlük deneyiminden sonra, 10 yıla yakın süre Türkiye’de Gucci, Dolce & Gabbana, Lierac, Hugo Boss gibi birçok global markayı tüketici ile buluşturdu. Sonrasında da misyonunu tamamladı. Şimdi ise BeautyCareGroup çatısı altında Elizabeth Arden, Revlon Professional, American Crew, Olaplex CND gibi global markalarla yepyeni bir yolculuk yeni bir heyecan yaşıyorum. ürkiye’de kozmetik sektöründeki öncülerden olmanın sorumlulukları neler?

Profesyonel hayatta her zaman cesur, sağlam ve kararlı adımlar atmaya önem verdim. Bu sebeple iş hayatımda verdiğim en zor karar aslında en kolay olanıydı: “Yapılmayanı yapmak.” Dünya kozmetik sektörü her yıl büyük bir ivme ile farklı bir yöne doğru gelişiyor. Bir kadın olarak dünya trendlerini yakından takip etmem, geçmiş yıllardaki marka elçiliklerindeki başarılarım global markaların distribütör seçimlerinde tercih sebebi oluyor. Bu sorumluluğu en doğru şekilde gerçekleştirmek için her zaman ileriyi görmeliyim. Benim de en büyük tutkum bu.

Gerçek bir sanatseversiniz Hangi sanatçıları takip ediyorsunuz?

Devrim Erbil, Komet, Ömer Uluç, Utku Varlık, Ömer Kaleşi, Hakkı Anlı, Ahmet Güneştekin, Alaettin Aksoy, Mehmet Güleryüz, Güneş Büyükuğur gibi birçok sanatçının eserlerini yakından takip ediyorum.

Satın alacağınız sanat eserini seçerken nelere dikkat ediyorsu nuz? serin ya da sanatçının size verdiği hangi his sizi etkiler?

Kendimi hayatımın hiçbir döneminde bir koleksiyoner olarak görmedim. Bu sebeple sanat eserleri benim için bir yatırım aracı olmamış-

PROFİL

tır. Sanatla ilgilenmek yaşamı anlamanın ve sorgulamanın başka bir yoludur. Bir sanatçının uluslararası arenada faaliyet göstermesi çok önemlidir. Ayrıca, birden fazla galeri tarafından temsil edilmesi ve nasıl, nerede, hangi yapıtlarıyla temsil edildiği büyük bir önem taşır.

Sanatçı kadar onu temsil eden galerinin geçmişi de önemlidir. Eser edinirken seçimlerimde her zaman ressamın bir hikayesi olmasına önem verdim mesela Ömer Kaleşi’nin ‘Balkan Dramı’ gibi. urt dışından bize önerebileceğiniz galeriler hangileri?

New York’ta Gagosian Gallery ve Pace Gallery, Londra’da David Zwirner Gallery ve Galerie Thaddeus Ropac, Paris’te Galeri Perrotin ve Berlin’deki König Galerie çok beğendiklerim arasında ama birçoğunun başka şehirlerde de şubeleri var. lasik sanat mı çağdaş sanat mı? Çağdaş sanat her zaman daha çok ilgimi çekmiştir. Karmaşık fakat bireysel duygu ve düşünceleri tasvir etmeye odaklanması, bizi sanatçı ile bağ kurmamıza bir adım daha yaklaştırıyor.

Sanat eseri ile bağ kurmak sizce sanatçının deneyimini hissetmek olabilir mi? oksa her sanatsever bambaşka bir şey çıkarabilir mi?

Bence sanat özünde oldukca kişisel birşey, doğası gereği üreten sanatçı için de kişisel, o sanatı deneyimleyip ondan bir elektrik alan sanatsever için de. Tabii her sanat eseri üretilirken ona sanatçının derin düşünceleri, hayatından kesitler ve bir konuya ya da döneme dair bakış açısı ve yorumları şekil verebilir. Her sanatseverin iyi bir sanat eserinin değerini bilip, ona saygı göstermesi, onu takdir etmesi gerekir ama dediğim gibi sanat özünde iki taraf için de kişisel bir şey olduğu için bazı eserler kimilerine kendi hayatlarında çağrışım yaptığı için daha çekici gelir, kimilerine ise gelmez. eni nesil deneysel sanat çalışmaları hakkında ne düşü nüyorsunuz?

Sanat ne türlü şekil, form, materyal, teknik alanında olursa olsun; bir şey yaratabilme kabiliyeti. O yetenek sanatçıları, sanatçı yapan şey. O nedenle yeni nesil deneysel sanat çalışmalarını da merakla ve ilgiyle takip ediyorum. Yepyeni fikirlerle dolu yeni nesiller, her jenerasyonun ufkunu açması açısından her zaman çok özel, değerli ve heyecan verici. Sanatta da bunun bir farkı yok bence. olektif sanat bilinci oluşturma çabaları yani sanatsal arşivler sayesinde toplulukları eğitmek ne gibi yararlar sağlayabilir?

Sanat arşivleri; bir sanatçının, dönemin, bölgenin, şehrin, ülkenin ve daha fazlası için bağlantılı oldukları kurumlar ve vakıflara ışık tutan çok önemli kaynaklardır. Bu nedenle de sanat bilincinin gelişmesinde sanata ilgi duyan ya da duymaya başlayan kişilerin kendilerini eğitip bilgilendirmeleri, ilgi duydukları alanlarda daha derin bilgi sahibi olmaları açısından gerçekten çok değerliler.

Bence sanat arşivlerinin en önemli yanı onların sadece sanat

73

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Üstte; Alaattin Aksoy, Tepedeki Adam ; 50 x 50 cm. Ömer Uluç, İsimsiz , 1987; tuval üzerine yağlı boya, 97 x 97 cm.

Sağ sayfada; Ömer Kalesi, Çocuk Derviş , 2006; yağlı boya, 50 x 40 cm. Ömer Kalesi, Meyve Taşıyan Adam ,1994; yağlı boya, 46 x 55 cm.

alanında değil, mimariden tasarıma, sosyopolitik tarihten ekonomiye konu aldıkları dönemlere dair sonsuz geniş bir yelpazede bilgi dağarcığına sahip olmalarından geliyor. Bu yüzden tarihe ışık tutmaları eşsiz değerde ve bu da tabii ki kolektif sanat bilinci oluşması için muazzam yararlı bir şey. Hele de günümüzde çoğu sanat arşivi online şekilde hizmet verdiği için bilgiye kolay bir şekilde ulaşabiliyoruz. Mesela SALT Araştırma ve Koç Üniversitesi VEKAM gibi kuruluşlar...

Sizce sanatçının toplumsal olaylara karşı sosyal sorumlu luğu olmalı mıdır?

Bence her sanatçının toplumsal olaylarla direkt bağlantılı sanat eseri üretmelerini beklemek gerçekçi olmadığı gibi haksız bir beklenti de olur. Sanatçılar, yazarlar ya da müzisyenler sadece sosyal sorumluluğu olan eserler üretmek durumunda değiller

74

bence. Onlara ne ilham veriyorsa ve içlerindeki yaratıcı ruhu çekiyorsa o yönde eser üretmeleri hem kendileri hem de sanatseverler için en doğalı ve doğrusudur diye düşünüyorum.

Sanatçının amacı içindeki yaratma dürtüsünün amacı aslında ölümsüzlüktür Hayattan öğrendiklerinin borcunu böyle öderler Siz hayat ile ilişkinizi nasıl kuruyorsunuz ve ondan neler öğrendiniz?

Hayatımın her alanında her zaman diğer kişilerin bakış açılarını görebilmek, adaleti sağlamak, uzlaşmak için adımlar atmaya özen gösteriyorum. Esasında her birimizin yaşantısı bir diğerimizin el rehberi oluyor. Bu hayatta, geride ne bıraktığınız değil yaşarken etrafınıza sevdiklerinize neler kattığınız önemli rol oynuyor. Her zaman mottom ‘anı yaşamak’ dünün sorunlarını bir kenara bırakıp geleceğe odaklanmak.

PROFİL

N°01

PROFİL

L’ O F F I C I E L A R T

75

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Haluk Akakçe.

Fotoğraf © Mustafa Nurdoğdu

76

PROFİL

N°01

L’ O F F I C I E L A R T

Görsel Lisan röportaj Rana Korgül

The Hug, 2019; tuval üzeri akrilik,180 x 160 cm.

New York’tan İstanbul’a dönen, çağdaş sanatın önemli isimlerinden Haluk Akakçe ile birlikteyiz. Sözlerin bittiği yerde sanatına başvuran, bu alanda kendini çok daha özgür hisseden ve kendine has görsel lisanıyla düşüncelerini paylaşan sanatçı ile renkli dünyasında sohbet ettik.

PROFİL

77

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Haluk Akakçe, Bilkent’te iç mimarlık ve çevre tasarımı okuduktan sonra burslu olarak Art Institute of Chicago’da güzel sanatlar yüksek lisansı yapmış. Video ve performans sanatı okuduktan sonra, New York’ta staj için girdiği Skidmore, Owings & Merrill LLP (SOM)’den iş teklifi almış ve orada kalmış. Ancak, gönlünde mimarlık değil, sanatçılık olduğu için dürtülerinin önüne geçemeyerek çizmeye devam etmiş. Ünü gittikçe yayılan ve dünya sanat piyasasının aranan bir isim olan Akakçe’ye merak ettiklerimizi sorduk.

Gerek sanatınız gerek giyiminiz gerekse de insan ilişkilerinizle fark yaratan birisiniz Bize biraz kendinizden bahseder misiniz?

Ankara’da doğup büyüdüm. Sanat eğitimi için Amerika’ya gittim ve orada kaldım. Aileme yakın olmak için geri döndüm. Kendimin tanımlanamaz ve taklit edilemez olduğuna inanıyorum. Sanatımla varolmayı, kendimi göstermeyi ve hayvanları çok seviyorum. Sessiz, sakin, duygusal, utangaç, sabırlı ve meraklıyım. Ama aynı zamanda cüretkarım. Aslan burcunun özelliklerini taşıyorum. Pek insanlara bozulmam, küsmem, kıskanmam. Bir şey beni rahatsız ederse hemen söylerim. Arkadaş severim. Çok farklı arkadaş gruplarım var. Aileme ve köpeklerime düşkünüm. Üç köpeğim, yirmiye yakın kuşum ve içinde deniz atları, madagaskarlar, deniz kestaneleri ve mercanların olduğu bir akvaryumum var.

Hayat görüşünüzü merak ediyoruz Kimsenin hayatı beni ilgilendirmediği gibi benim hayatım da kimseyi ilgilendirmez. Savaşınız sadece kendinizle olmalı. Yaptığınız işi iyi yapmalısınız. Hayata bir kere geliyoruz gibi görünse de reenkarnasyona inanıyorum. Bu yaşamın sadece bir eğitim olduğunu düşünüyorum ve dünyaya sadece birşeyler öğrenmeye, kurtulmaya, hafiflemeye geldiğimizi hissediyorum.

Hayatı nasıl yaşamayı seviyorsunuz?

Bağlanmak bana göre değil. Hiçbir şeye ya da insana bağlı olmak istemiyorum. Kimseye bir taahhütüm yok. İnzivaya çekilmeyi tercih ediyorum çünkü kırılmak istemiyorum. Kesinlikle çevreme ördüğüm bir sürü

duvarlarım var. Kendi kendime yeten biriyim. Çalışmak, resim yapmak, sanatla uğraşmak benim hayat biçimim...

Geriye dönersek e ork gibi rekabetin çok yoğun olduğu bir şehirde sanatınızla kendinizi göstermeyi nasıl başardınız?

Haklısınız, rekabet büyük. Sanat galerinin belli bir çevresi var. Herkes herkesi tanıyor, güçlü bir dünya içine giriyorsunuz ve kabul edilmeyecekmişsiniz gibi hissediyorsunuz. O yüzden ilk başta başarmam çok zor dedim. Ama ben çok hırslı bir insanım, sakin mizacımın yanı sıra. Asıl gönlümdeki sanatçılığı hiçbir zaman bir kenara itmedim. Mimarlık ofisinde çalışırken bile sürekli bir şeyler çizerdim. Bir gün Los Angeles’tan Getty Müzesi’nde görev yapan, yeni bir proje müdürü geldi. O dönem biz de New York JFK havaalanını tasarlıyorduk. Yanımda rapido ile yaptığım çizimlerim vardı. Söz konusu proje müdürü onları gördü. ‘Sanatçı mısın?’ diye sorduğunda, “Hayır çünkü henüz hakettiğime inanmıyorum ama olmayı çok isterim,” dedim. O da çizimlerimi Chelsea’de önemli bir galeri açan, öncü arkadaşı Matthew Marks’a göstermek istediğini söyledi. Hatta, “Drawing Center kabul ederse, Selections’a katılmalısın!’ dedi. Drawing Center, bu işin en başı ve her sanatçı adayının ilk adım attığı yerdir. Oraya gittim ama Selections denen karma serginin o yılki başvurularını kaçırdığımı farkettim ve bana bir sene sonraki sergi için başvurmamı söylediler. Aynı dönem artık stajım bitiyordu ve çalıştığım mimarlık firması bana iş teklifinde buldu. Kabul ettim. Çalışma vizemi beklerken de firma masraflarımı bile karşıladı ki normalde hiçbir firma masrafları karşılamaz. Şans bir şekilde benden yana ilerliyordu. Vizemi beklerken çok boş zamanım oldu ve o sırada çok çizim yaptım. Bir gün evde kendi kendime çizim yaparken üst kat komşum aradı ve bir ricada bulundu. Bir misafiri gelmişti ve kendisinin bir işi çıktığı için geçikmişti.

Benden misafirini içeri alıp oyalamamı rica etti. Ben de Türk misafirperverliğinde kabul edip gelen kişiyi evime aldım. Sohbet ederken laf lafı açtı ve konu sanata geldi, çizimlerimi gösterdim. Meğer gelen misafir, Drawing Center’ın küratörlerinden biriymiş. İsmi Bushra Gill’di ve bana “Normalde her sene Selections’a yedi kişi alıyoruz ama galiba bu sene sekiz kişiyle bu sergiyi yapacağız!” dedi. Bu, inanılacak gibi bir

Üstte; Teddy - Self Portrait, 2019; tuval üzeri akrilik, 80 x 80 cm.

Sağ sayfada; Creating a Heaven for Yourself , yapım aşamasında; tuval üzeri akrilik, 360 x 180 cm Fotoğraf © Rana Korgül 78

PROFİL

N°01

PROFİL

L’ O F F I C I E L A R T

79

N°01

aratıcılığınızı neyle besleniyorsunuz? İnsanların ilgi duymadığı şeylere ilgi duyarak… Onların gözlerinden kaçan şeyler bana ilginç geliyor. İnsanların sakladığı gerçekler ve kaale almadığı şeylerde çok şeyin gizli olduğuna inanıyorum. En büyük ilham kaynağım, hayal kurmak ve onu sanatımla gerçeğe dönüştürmek. Çok okuyorum, çok izliyorum ve çok müzik dinliyorum. ürkiye’de sanat ortamını nasıl buluyorsunuz? Çok ticari ve sanatçılara zararlı buluyorum. Tamamıyla değeri, metrekareye bağlı bir durum var burada. Bu böyle olmamalı… Yurt dışında devlet, sanat okullarına çok destek oluyor. Örneğin; New York’ta sanatçının yaşamı önemlidir. Çünkü önemli olan bu yaşama farklı bakış açısını kimin getirdiğidir ve bunun cevabı ‘sanatçı’dır. O yüzden sanatçıların yaşamı da önemlidir. Burada sanatçının yaşamı çok önemli değil, maalesef.

Üstte, Magic Maountains, 2019; tuval üzeri akrilik,110 x 110 cm Sağ sayfada; Megatron ve Haluk Akakçe.

Fotoğraf © Mustafa Nurdoğdu

şey değildi. Şans yine bana gülmüş, hatta ayağıma gelmişti. Evimde karşımda duran kişi, hayatıma yön verecek kişiydi. Böylece New York sanat piyasasına girdim ve uluslararası bir platforma doğru ilerledim.

Hayatın güzel süprizleri sizi genç yaşta yakalamış e mutlu şlerinizi yaparken neler hissediyorsunuz?

Ben yaptığım işi çok iyi yapmak isterim. Mükemmelliyetçiyim.

Resimlerimdeki karakterlerle birlikte düşünmeyi, hissetmeyi seviyorum. Her bir eser bittiği zaman bana yoğun duygular yaşatıyor ve yeni yapacağım işlere ilham veriyor. Bazen bir resmi çok sevdiğim oluyor ve onu vermek istemiyorum. Kendimi ondan ayrılmaya hazır hissetmiyorum. Hissederek yaptığınız her iş, bakanlara da o hissi yaşatıyor. Ben buna inanıyorum. O yüzden yaptığım her işin arkasındayım. Yani, çizdiğim ya da olduğum karakteri yansıtmaya çalışıyorum. Kendimi, hayatımı, yalnızlığımı ve çevremdeki kalabaklığımı yaşıyorum… Bu güzel bir duygu! ranızda duygusal bir bağ oluyor belli ki Hakkında çok konuşulan işleri talep gören ve bugün koleksiyonerlerin olmazsa olmaz listesinde yer alan bir sanatçı olarak sanatınız hakkında ne söylebilirsiniz?

Sanatımda öyle bir özgürlüğe ulaştım ki hiçbir şey umrumda olmuyor artık. İstediğin her şeyi söyleyebilmek gibi bir şey bu. Kelimelerin bittiği yerde kendi kelimelerini üretmeye başlıyor insan. Kendine ait görsel bir kelime haznen oluyor. Kendi dilini yaratmış oluyorsun ve kelimelerin bittiği yerde sanat başlıyor. Benimki de böyle bir şey… Sanat öyle bir şey ki hiçbir zaman sizi hayal kırıklığına uğratmıyor. Hayal kurduğunuz sürece üretebiliyorsunuz. Hayal kurmayı hiç bırakmadım. Artık ticari beklentilerden serbest kalmış bir ben var ve hiç korkmuyorum. Ben kendi işlerimi çok değerli buluyorum. Beğenilsin ya da beğenilmesinler fark etmez. İşimin hiçbiri diğer bir işime benzemez. Kendi kendimi bile taklit edemiyorum. Ben güzel ve dürüst bir şeyler yaptığıma inanıyorum. Dediğim gibi bu size hitap edebilir ya da etmeyebilir. Benim sanatımla ilgili içim rahat. Her işimin kendine has bir hissi, bir düşüncesi ve bir mesajı var…

80

Bu konuda ne yapmak lazım sizce? İnsanların eğitimiyle değişir. Bir resmin ne kadar büyük olduğu değil; o resmin neyi ifade ettiği, ne biçim bir yenilik, bir bakış açısı getirdiği önemlidir. Türkiye’de bunu anlamıyorlar. Kırmızısı bol ya da ebadı büyük olunca sanıyorlar ki o resim daha değerli. Halbuki öyle değil.

Bizdeki bu bakış açısı nasıl ve ne zaman değişir, inanın hiç bilmiyorum. Bazen ümitsizliğe de kapıldığım oluyor. eşke böyle olmasa Bize sanatın tanımını yapar mısınız? İnsanların birbirine seslendiği, tam değişime inanan, insanı tek bir yapıya veya kalıba sokmayan bir bakış açısına sahip bir olgu. Kelimelerin bittiği yerde sanat başlıyor. Kelimelerin bittiği yerde sanatçı olarak sen kendi kelimelerini üretmeye başlıyorsun. Kendine ait görsel bir kelime haznen oluyor. Yani, kendi dilini yaratmış oluyorsun. Sanatın iyi yanı, kendine izin vermeni sağlıyor ve belli şeyleri yapma cesareti kazanıyorsun. Ben görsel lisanla bir düşünceyi vermeye çalışıyorum…

Sanatçı kimliğiniz yanında aktif olarak yapmasanız da bir iç mimarsınız Bu ikisi birbirini nasıl besliyor? İyi ki okumuşum dediğim bir branş. Bana her zaman güç verdi. Vizyonumun gelişmesine destek oldu. Dekorasyona ve antikalara meraklıyım.

Antika nasıl belli bir şeyi yansıtıyorsa, onların yaşanmışlığı ve gizemiyle de ilgileniyorum. İçlerinde tuttukları hikayeleri merak ediyorum. Benim sevdiğim stiller Art Nouveau ve Art Deco’lar. Hatta Retro ve 70’ler de hoşuma gidiyor. Yaşadığım evler ya da çalıştığım atölyeler olsun, her zaman dekorasyonuna önem vermişimdir. Ama meslek olarak yapmak, hiçbir zaman önceliğim olmadı. Sanat her zaman ağır bastı.

Başarılı olma kriteriniz nedir?

Bu her insana göre değişir elbette. Duygu ve akıl arasında kaldığınız zamanlar olabilir. Başınıza gelen en kötü şey, aslında başınıza gelen en iyi şey olabilir. Benim en başarılı olduğum dönemler, en dibe vurduğum dönemlerin hemen arkasından gelen dönemlerdir. Kendinize inanıp ümitsizliğe kapılmadan negatifi pozitife döndürebiliyorsanız, başarılısınızdır. e güzel söylediniz Gündemdeki projelerden biraz ipuçları verir misiniz?

Koronavirüs salgını yüzünden tüm projeler askıya alındı. Ancak, Akaretler’deki atölyemde yoğun bir şekilde çalışıyorum. Burası aynı zamanda benim evim. Resim yapmaya hiç ara vermeden geçen günler söz konusu.

Bazen yemek yemeği bırakın, uyumayı da unuttuğum oluyor. Tüm dünya olarak zor bir dönemden geçiyoruz. Büyük bir değişim içindeyiz. Hepimiz malum, evlerimizdeyiz. Yeni dünya neler getirecek hep birlikte göreceğiz.

O yüzden hayal kurmaya, proje üretmeye ve sanata devam…

PROFİL

N°01

PROFİL

L’ O F F I C I E L A R T

81

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Cesur, Çarpıcı & Kusurlu röportaj Gözde Ulusoy

Amorf formları, hızla değişen renk paletinin içindeki masalsı fakat biraz daha dikkatli yaklaştığınızda kendi kusurlarınızla yüz yüze getiren figürleriyle Erkut Terliksiz’in x-ist’teki 7. kişisel sergisi ‘Gaip Alemler’ öncesinde, hem yeni sergisi, hem de üretimine bir bütün olarak yaklaştığımız bir söyleşi gerçekleştirdik. Ona sorduğumuzda ise; “Sanat üretimini doğaüstü, akıldışı ve acayiple yeniden bağ kuran ve her zaman fantastiğe açılan kapı olarak görüyorum.” diyerek özetliyor.

82

The Last Song, 2020; tuval üzerine karışık teknik, diptik, 193 x 186 cm.

ERKU T TERLIKSIZ’IN IS T’TE DÜZENLENECEK G AIP ALEMLER’ SERGISI PANDEMI NEDENIYLE ILERI BIR TARIHE ERTELENDI.

PROFİL

N°01

PROFİL

L’ O F F I C I E L A R T

83

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Sol üstte, Love Bite I, 2020; buluntu nesne üzerine karışık teknik, 45 x 34 cm.

Sağ üstte, Beyond Seen I , 2020; buluntu nesne üzerine karışık teknik45 x 34 cm.

Sağ sayfada, Ispirtizm Lokal , 2020;Tuval üzerine akrilik, 175 x 110 cm.

Serginin adını irdeleyerek başlamak istiyorum Gaip lemler’ başlığı altında hem bilinmez bir evrenden hem de kişinin kendi bilinmezlikleriyle sürdürdüğü içsel yolculuğundan mı bahsediyorsun?

Bilinmez evrenler tam da kişinin içsel yolculuğunda karşılaştığı alemler aslında. Tek bir kişinin yolculuğu da değil. Farklı ruh hallerinin, farklı alemlerde vücut bulduğu sürreal çalışmaların etrafında yoğunlaştığım bir sergi oldu ‘Beyond Seen’. Bir takım hikayeler anlatıyorum ama hikayeyi hangi ruh haliyle kurgulayacağı, hep karşı tarafın o işle nasıl bir bağ kurduğuyla ilintili. Çok etkilendiğim, tekrar tekrar dönüp okuduğum Ahmet Hamdi Tanpınar’ın betimiyle; ‘Aklı ortadan kaldırmadan hakikate ermenin imkânsızlığı’ bu dönem yaptığım işlere biraz pusula oldu dersem yanlış olmaz... eki kendi yolculuğuna dönüp baktığında hem sanat üretimin hem senin sanatçı kimliğin kariyerinin başlangıcından bugüne nasıl evrildi? Sen nasıl değişimlere dönüşümlere uğradın?

Hepimizin içsel yolculuğu, yaşadığımız dönemin iniş ve çıkışlarıyla senkronize ilerliyor aslında. Kaçabileceğimiz çıkışlar bulup kendi kurtuluşumuzu sağlamamız lazım. Sanat üretimimi doğaüstü, akıldışı ve acayiple yeniden bağ kuran ve her zaman fantastiğe açılan kapı olarak görüyorum.

Bu röportaj yayımlandığında umuyoruz ki her şeyin yoluna girdiği bir zamanda oluruz fakat bilinmezlikle sarmalandığımız bir dönemde senin gaip alem inde neler bizi bekliyor?

Her şey birdenbire değişti, çok hızlı oldu. Hayat birdenbire o çok

84

popüler filmler gibi olmaya başladığından beri, kimsenin eski keyfinin olmadığı günlerdeyiz. Sonsuza kadar böyle gidemez korkusuyla, birileri ya da bir çözüm bizi kurtarsın (kurtaracaktır elbet) diyerek hayatımızı devam ettiremeyiz herhalde, değil mi? Bu yüzden içe dönmek, kendi iç sınırlarının da ötesinde arayışı devam ettirmek gerek... Her şeyin tekrar, bu sefer yeni normlarla normalleşeceği bir döneme gireceğiz. Dilerim ki yeni dünyanın yeni normalleri; tüketimden üretime daha sakin, daha bilinçli, hırsların bireysel egolara hizmet ettiği değil, yapıcı ideallere hizmet ettiği bir dünyayı temsil eder. imi zaman bunu vurgulamasan da otoportreni aile bireylerini de görüyoruz işlerinde Bize biraz figürlerinden neyi kimi temsil ettiklerinden de bahseder misin?

Oğlum Uraz iki buçuk yaşında, birlikte çok vakit geçiriyoruz.

Onunla inanılmaz alemlere gidiyorum mesela. Bu ara resimlerimdeki komik hep bana Uraz’ı hatırlatıyor. Hep onunla konuşuyorum...

Cisim olması gerekmiyor, bu bir duygu da olabilir. Renk paletim hızlı değişiyor. alışma rutinin nasıl ilerliyor? Müziğin baş yardımcılarından biri olduğunu biliyorum ama atölyende bir gün nasıl başlıyor ve ilerliyor biraz paylaşır mısın?

Atölyem Şişli’de, evime çok yakın. Metrodan çıktıktan sonra ufak bir yürüme mesafesiyle atölyeme varıyorum. Mutlaka sabah kahvesi ve müzikle başlıyorum. Aynı anda birden çok iş üzerinde çalışmayı seviyorum. Tek bir iş üzerinde çalışıp, bitirip diğerine devam etmiyorum. Etrafımda duran ve çalışmaya devam ettiğim 15-20 iş

PROFİL

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Playground, 2020; buluntu nesne üzerine karışık teknik 101 x 142 cm.

86

PROFİL

N°01

L’ O F F I C I E L A R T

oluyor bazen. Instagram hesabımda sık kullandığım kısaltmayla; ‘wip’ler. Üzerlerinde çalışmaya devam ettiğim süre boyunca benimle aynı ritimde olmaları önemli. Bu ritimlerin, duyguların bir düzlemde vücut bulması gibi. Bu duygular hayatın kendisinde olan gerçek duygular; nefret, korku, mizah, saf sevgi, baba-anne-oğul, hepsi beni ben yapan şeyler ve inanın şu an, belki de uzun süre özleyeceğim, güneşli bir günde keyifle atölyeme gitme ve çalışma halimi.

Renk ve malzeme kullanımın her zaman izleyici açısından çok ilgi çekici oldu burada belki sürprizlere izin veren bir sürecin olması ve tekrar edilemezliğin de bu ilgiyi artırıyor olabilir Buluntu malzemeyle olan ilişkinden ve bir işi üretmeye başladığında sürecinden nasıl ilerlediğinden biraz bahseder misin?

Buluntu malzeme üzerine çalışmayı çok seviyorum. Malzemenin sınırlarını zorlamaktan büyük keyif alıyorum. Yüzeyin kendisinde bulunan hasarlar, farklı derinlikler, resmin bir parçası oluyor. Bu beklenmedik lekeler görünenin dışına, sürreale uzanan bir köprü bile olabiliyorlar. Tabi bunun yanında uzun süredir tuval üzerine olan işlerde yapıyorum. Tuvalde malzeme ve doku arayışları buluntu malzemeye göre çok daha zor ve bu da benim hoşuma gidiyor. aşamın cazibesine kapılırken kendimize çevremize verdiğimiz tahribatlar her zaman işlerinin bir parçası oldu lağandışı günler yaşarken serginin son hazırlıklarını yapıyorsun asıl hissediyorsun ve tüm bunlar eserlerine nasıl yansıdı?

Ben bu sergiyi bitirdiğimde sene başıydı ve dünya olarak yaşadığımız bu döneme tam girmemiştik aslında. Sadece beklenmedik, mevcut şartlarla deneyimlenmemiş dönemlerin her zaman gelebileceği öngörüsünden beslenen ‘The Last Song’, enteresan bir şekilde tam olarak bugünkü ruh halimi temsil ediyor. Sergiyle ilgili de, tabii ki planladığımız tarihi askıya aldık. Fiziksel olarak daha güzel günlerde bir araya gelmek en doğrusu. Fakat evde ve atölyede geçirdiğimiz zamanı, çevrimiçi bir araya gelerek devam ettirmek farklı bir deneyim oldu hepimiz için. Bir çoğumuz ilk defa Instagram videoları, röportajları yaptık. Yeni düzenle, davranışlarımız şekil değiştirebiliyor. Buna hep birlikte adapte olmaya çalışmakta güzel.

Seni ürkiye’de ist msterdam’da Rademakers Gallery temsil ediyor erli ve uluslararası farklı projeler içinde sıklıkla yer alıyorsun urt içi ve yurt dışı projelerinde nasıl bir denge kurdun ve nasıl ilerliyorsun?

Düzenli olarak Türkiye’de sergilenecek işler üzerinde çalışıyorum, bunun yanında uluslararası galeri veya isimlerle çalışmak güzel bir motivasyon. Farklı ekoller veya isimlerle çalışan profesyonellerden geri bildirim almak, Türkiye’de sanatla ilgili sanatçı, küratör, kritik, sanatseverle etkileşimlerimiz ve bu etkileşimlerden beslenmemiz kadar önemli.

Gaip lemler’ sergisinin dışında bu sıralar hazırlandığın yeni bir projen var mı?

Juxtapoz editörlerinden kürator Sasha Bogajev ve Marian Cramer Projects’in davetiyle, Amsterdam’daki yeni bir grup sergiye hazırlanıyorum. Marian Cramer Gallery’nin kurucusu, ‘saloon-type gallery’ denilen evinin bir kısmını sergi, performans gibi farklı sanatsal etkinlikler için dönüştürdü, orada gerçekleşecek.

PROFİL

87

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Parça ve Bütünün Sonsuz Varyasyonlarıyla röportaj Gözde Ulusoy

40. sanat yılını kutlarken, gelenekten beslenen ve yaşadığı coğrafyanın kendi belleğinde ve üretimindeki izleri açık olan Mithat Şen’in Art On İstanbul’da sergilenmek üzere hazırlıklarını tamamlandığı ‘ lem’ sergisi üzerine konuştuk. İşlerinin zeminini oluşturan parça-bütün ilişkisindeki insan bedenini imgeleyen soyutlamaları, sonsuz çeşitlemeleri ve boşluk, doluluk, zıtlık dengesini her seferinde yeniden inşasıyla benzersiz oluşlar sunuyor.

88

Âlem serisinden, 2020; çerçevelenmiş keçi derisi üzerine boyama, 172 x 113cm

PROFİL

N°01

PROFİL

L’ O F F I C I E L A R T

89

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

lem serisinden, 2020; çerçevelenmiş keçi derisi üzerine boyama,130 x 227cm

lem serisinden, 2020; çerçevelenmiş keçi derisi üzerine boyama,120 x 210 cm

90

PROFİL

N°01

Sergi ismini nasıl belirlediniz? lem’ bize ait bir kainat algısı ve bireysel yaratım sürecinizin bahsettiğiniz farklı birleşmelerinden birini yaratıyor ve kapsıyor gibi mi düşünmeliyiz?

Farklı bir süreç değil bu. Daha önceki süreçlerin bir devamı, olası sonucu. Bu zaten ihtimaller dahilindeydi ve varılan nokta bu. Zaten bütün İstif serileri lem’e varmak ister, her şey lem’e varmak ister.

Belki burada halıdan söz etmek gerekir, bir sonsuz örnek ilkesinden... Sonsuz örnek ve ilkesi sonsuzluğun bir şekilde ima edilmesidir.

Sonsuzluğun imgesinin tasavvurudur.

Bu noktada yalnızca ürk halılarından mı bahsediyorsunuz?

Elbette Türk ve Batı Anadolu halıları. Eğer bu örneği halı üzerinden geliştireceksek, koruyucu bordürlerin ortasında bulunan bezeme bir şekilde sonsuzluk iması içindedir. Fakat bunun tersi olanda vardır. Yani kesintisiz olarak bir şemanın tamamının o bordür içerisinde bulunması; bu da eş zamanlılığa işarettir. Ancak bu çok az bulunan örneklerdendir. Çoğunda ana şema kesintiye uğrar, koruyucu bordürler tarafından ya da ana bordür tarafından ortaya o bezemenin devamına ilişkin sonradan devam edebileceğini, halının dışında da devam edebileceğini, daha sonra başka bir halıda da devam edeceğine ilişkin bir ima yatar. Bu sonsuzluk aşkın olan, ‘o’nu ima eder.

Renk seçimlerinizin temsil ettiği anlamlar var mı?

Renk kullanımlarının bir temsiliyeti yok fakat elbette renk kullanımının bir etkisi var. Coğrafyamızda renkçilik var. Minyatürlerde de bu böyledir. Işığı ağırlıklı Hristiyan Avrupa’dan farklı kullanırız ve rengi de o ışıkla birlikte, o ışık nedeniyle farklı kullanırız. Bizim ışığımız farklı bir ışıktır ve bu ışık nedeniyle renk güçlü bir şekilde devreye girer.

Geçmişi irdeleme ve üzerine bir şeyler koymaya inanıyorsunuz birbirinin benzeri formlarla farklı meseleleri anlatmak zor değil mi?

Hayır. Aynı notalarla yüzyıllardır aynı, farklı farklı, olağanüstü müzikler yapılıyor. Bu kadar güç bir şey değil. Geçmişin üstüne bir şey koymaya çalışmıyorum. O ruh üzerinden yol almaya çalışıyorum.

Form ve renklerdeki kontrastları karşıtlık yaratmak adına değil birbirinin değerini öne çıkartma fikriyle eşleştiriyorsunuz ihnimizde zıtlık denilince beliren olumsuzlukla alakası olmayan bu düşünceyi tüm üretimlerinizi kapsayan bir bakışla açıklayabilir misiniz?

Bu coğrafya Hegel karşıtlığı üzerine kurulu kültürel bir coğrafya değildir. Bu coğrafya bilerek ve isteyerek olumsuza dayanmadan yaşamak ister. retimlerinizin temelindeki parça bütün ilişkisi sonsuz varyasyona açık ve geçmiş bir röportajınızda da bunun doğadaki parça bütün ilişkisindeki sapmalarda olduğu gibi eserin yerleştiği yeri de kompozisyona dahil etme fikrini içerdiğinden bahsediyorsunuz Sınırsız ihtimaller üzerine bir öngörüde bulunmak gerçekten mümkün müdür?

Denenebilir. Var oldukları ve bulundukları mekanlardan bahsediyor-

PROFİL

L’ O F F I C I E L A R T

sanız eğer, bunun böyle olması tabiidir. Çünkü yine bu coğrafyada, hayatın içinde akan giden bir şeydir üretim. Onun için geçmişte bizim coğrafyamızda sanat ve zanaat diye bir ayrım olmadan, her şeyin, her davranışın, her üretilenin şimdiki söylemle ‘sanat yapıtı’ gibi olmasına özen gösterilirdi; bu özen ve emek bizim tanıdığımız bir şeydi. ocukluğunuzdan itibaren merak eden okuyan izleyen biri olmanızın sanat yılınızda sanatçı kimliğinize nasıl bir etkisi katkısı olduğunu düşünüyorsunuz? Çocukluğumdan beri beni geliştiren en önemli şey meraklı olma ve gördüğüm şeylere doğrudan inanmama haliydi. Bunu yeni baştan, yeni bir üretime dönüştürmekte de yaptığım işlerde kullandığımı söyleyebilirim. Merak ve sabır demek lazım, eğitimime başladığım zaman olanın üzerinde durmaktan veya onu geliştirmekten daha çok ona karşı koyarak ve ona alternatif olmayan, onun bir seçeneği olmaktan kaçınarak kurduğum bir yapı. üm dünyanın aynı tedirginliği paylaştığı ve adapte olmak yerine yeni yöntemler keşfetmeye çalıştığı bir dönemdeyiz Bu durum sizi nasıl etkiledi ve üretiminize yansıması nasıl oldu?

Burada ortaya çıkan yeni bir hal var. Bu hal öngörülemeyen bir hal değildi. Globalizmin zayıflayacağını biliyorduk. Burada sözünü ettiğim global sermaye değil ama tümüyle aydınlanmanın evrensellik fikridir. Ben zaten baştan beri buna karşı durup, bunun dışında bir şey yaptığım için, bundan çok etkilenmiş değilim. Fakat bunun dışında sanat yapanların bundan etkileneceklerini düşünüyorum; en azından umuyorum. Tekrar bu evrensel diye nitelenen, herkesin yapabileceğini, herkesin o duyguları aynı akılla paylaşabileceği ve ondan sonuçlar çıkarabileceği durum artık ortadan kalkıyor ve sanıyorum ki biraz daha kendi coğrafyalarına bakma zamanı geldi. Öyle umuyorum. Çünkü bu artık ulus devletlerin çerçevesinde daha fazla çizilecek bir süreç, ulus devletler ister istemez bu duruma kendi coğrafyaları içerisinde bir çare bulacaklar. Sanatçı eğer epidemik korkuların ötesinde gerçek bir sanatçı olması yoluna gidecekse, önce bu evrensellik epidemisinden kurtulmalıdır.

Sanatçıların global olma gayreti olduğundan mı bahsediyorsunuz epidemik derken?

Elbette. Global olma arzusu çok uzun bir zamandır epidemik bir şey ve tek çözüm olarak görünüyor. Fakat bunun tek çözümü olmadığını şimdiden daha neo-liberal tedbirlerin ortadan kaldırılıp, devletler katında bir takım yeni çareler arandığını ölüm korkusu karşısında gördük. Sanat yapmak bu ölüm korkusunun Batı’da bir karşılığı gibidir. Ama artık sanat yapmak veya sanat yapıtı bunun çözümü olmayacak. Bütün bunların hepsinin geriye dönük okunması gerekir, sanat daha fazla yerelden beslenmekle olabilir. Evrensel olan yapıttır. Başlangıç noktası olmamalıdır.

Bir sanatçı olarak dünyanın içinde bulunduğu belirsizlik hali sizi tedirgin ediyor mu?

Ben hiçbir belirsizlik görmüyorum ve umutsuzluk bize yakışmaz.

91

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Sıra dışı ve Sınırsız Dünya PELIN K IRCA BU SIR AL AR ANK AR A G ALERI NE ’DE GER EK LE ECEK OL AN ALICE SERGISININ HA ZIRLIK L ARINI SÜRDÜRÜYOR.

röportaj Gözde Ulusoy

Çok yönlülüğüyle karşınıza her an, her yerde size kendine hayran bırakacak işlerle çıkabilen bir sanatçı Pelin Kırca. Belki şimdi değil ama seyahat edebildiğimiz ve dünyanın normal seyrinde olduğu günlerde, bir gün Londra’da Whitechapel Galeri’de ödüllü animasyon videosunu görebilir, İstanbul’da bir mağazanın vitrin tasarımının sıra dışılığa hayranlıkla dalıp, giderken imzasının Pelin’e ait olduğunu fark edebilir, bir festivalde onun yönettiği bir animasyon filmine rastlayabilir ya da klasiklere yeni bir bakış atayım dediğiniz bir gün kitapçıda onun resmettiği ‘Alice’ serisinden bir kitapla gününüze renk katabilirsiniz. Sanatı önceliği yaparken, ünvanlarla kendini kısıtlamak yerine karşısına çıkan ve yaratıcılığını besleyecek her işten keyif almayı bilen ve tüm bunları en beklenmedik şekilde sonuçlandıran sanatçının dünyasına birlikte adım atıyoruz.

92

PROFİL

N°01

L’ O F F I C I E L A R T

Pelin Kırca kendi ev-atölyesinde. Fotoğraf © Fevzi Ondu PROFİL

93

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Sol üstte;

İ i Sağ sayfada;

i

s isi i

i

, 2015. Sağ üstte; i i

e ork’ta tasarım yüksek lisansını tamamladıktan sonra kariyerini nasıl şekillendirmeye başladığından ve stanbul’a taşınma sürecinden biraz bahseder misin?

School of Visual Arts’tan mezun olduktan sonra bir tasarım ofisinde kapalı kalıp çalışmak hiç istemedim. Şehri yaşayarak çalışabileceğim bir düzen kurmaya çalıştım. Çok şanslı olduğumu düşünüyorum; ilk aldığım projelerle harika insanlarla çalışma olanaklarım oldu. Bu projeler özgürleşmemi sağlarken kariyerimi de şekillendirdi. New York’ta 5. seneme yaklaşırken daha yerleşik bir hayat kurmam ya da taşınmam gerektiğini düşündüm. Aslında hiç de uzunca üzerine düşündüğüm bir plan yapmadan, üç hafta içinde İstanbul’a taşındım.

O zamanlar 2009-2010 yıllarıydı, İstanbul’un en heyecanlı zamanlarıydı ve başka bir şehirde olmayı pek istemiyordum. anımlamalara ve sınırlandırmaya çok inanmadığını biliyorum ve üretimin de çalışma biçimin de bu şekilde ilerliyor Sanatçı yönünün yanı sıra tasarımla ilişkilendirdiğin farklı neler yapıyorsun?

Son bir kaç senedir belli aralıklarla zevkle çalıştığım Begüm Khan mücevher markası var. 2018-2019 sezonu için bir seri kısa animasyon video yaptım. 2020 yılının Aralık ayında Nişantaşı’nda açılan dükkan için de vitrinler ve teşhir ürünleri tasarladım. 2019 Kasım ayında da FEY’e Sirk temalı edisyonlu gömleklerden ve eteklerden oluşan bir koleksiyon hazırladım. Moda sahnesiyle devam eden mutlu bir birlikteliğimiz var. Geçen sene ‘Kıyı’ oyununun bu sene de ‘Hisler Arşivi İstanbul’ dans performansının posterlerini tasarladım.

94

i

i

2015. s isi

, 2015.

Moda ve mücevher markalarıyla işbirliklerin oldu ve vitrin tasarımına kadar uzandığını gördük endini özgür kılmak ve çok yönlü olmak bu şekilde ilerlemeni destekleyen bir döngü yaratıyor diyebilir misin?

Kesinlikle! Farklı markalarla gerçekleştirdiğim işbirlikleri değişik malzeme ve formlarla çalışmama imkan sağlıyor ve kendi projelerimi de büyük ölçüde besliyor. rtık Galeri ev nkara tarafından temsil ediliyorsun asıl bir araya geldiniz ve süreç nasıl gelişti?

Deniz Artun’la çok uzun yıllara dayanan bir dostluğumuz var.

2015’de ‘In Bloom’ serisi Dirimart’ta solo olarak sergilenirken, serideki işlerin bir kısmı da Ankara Galeri Nev’deki bir grup sergisine dahil olmuştu. 2019 sonunda da sadece Galeri Nev tarafından temsil edilmeye başladım. e is aroll’ın lice’in Harikalar iyarındaki Maceraları’ olarak ürkçe baskısı yapılan kitabını sen resmetmiştin ve farklı tekniklerde üretimlerinle birleştireceğin bir sergi kurgusuyla Galeri ev’deki kişisel sergini lice çizimlerin üzerine kurguluyorsun zleyiciyi bu sergide neler bekliyor olacak?

Sergide Lewis Carroll’ın Norgunk yayınlarından çıkan ‘Alice’in Harikalar Diyarındaki Maceraları’ ve ‘Aynanın İçinden ve Alice’in Orada Karşılaştıkları’ kitapları için yaptığım desenlerle birlikte üç boyutlu objeler de yer alıcak.

PROFİL

N°01

PROFİL

L’ O F F I C I E L A R T

95

L’ O F F I C I E L A R T

Sol sayfada; Sağ sayfada;

96

m

N°01

i 2014. ss i , 2016.

PROFİL

N°01

PROFİL

L’ O F F I C I E L A R T

97

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

m s isi

98

, 2015.

ne Moonless ight’ isimli animasyon filmin inehaiku ısa Film dülü’nü kazandı ve pek çok ülkede önemli sanat rotalarında sergilendi Hem içeriğinden hem de videonun sanat izleyicisiyle nerelerde buluştuğundan bahseder misin?

‘One Moonless Night/Aysız Bir Gece’ işini Ariel Sanat’ın daveti üzerine 2016 yılında ‘Kuşlar Meclisi’ sergisi için yapmıştım. Aysız Bir Gece, Fer düddin Attâr’ın tasavvufi eseri Mantıku’t-Tayr’daki, kuşların toplaşmasını anlatan mistik şiirden esinlenmiştir. Birbirine açılan odalardan yedi adet vadi geçmektedir; duvarlar, pencereler ve ötelerinde, havada asılı duran bir gelincik.

PROFİL

N°01

Kuşlar Meclisi sergisinden sonra bir kaç sene film festivallerini gezdi. 2018 yılında da Londra’daki Whitechapel Gallery öncülüğünde 2008 yılında başlayan Artists’ Film International kapsamında farklı coğrafyalardan 18 sanat kurumunda gösterildi. İstanbul Modern’de de gösterildi.

Sergi hazırlıkların haricinde üzerine çalıştığın yeni bir projen ya da yine farklı bir disiplin içerisinde hazırladığın sürprizli bir çalışman var mı?

Alice sergisinin hazırlıklarıyla birlikte İlhan Mimaroğlu animasyon film serisine başladım.

PROFİL

L’ O F F I C I E L A R T

Sana ne ilham veriyor?

Merak duygusu sanırım en büyük ilham kaynağım.

Belirsiz bir süreç içerisinde bütün dünya aynı tedirginliği paylaşırken her alanda yeni iletişim dilleri ortaya çıkmaya başladı Sanatın da izlenme alanının dijitale kaydığını görüyoruz Sence geçici bir süreçte de olsa bu kalıcı anlamda sanat için yeni bir izlenme alışkanlığı geliştirmiş olabilir mi?

Bence bu süreçte hayatımızdaki bir çok alışkanlık, değerler ve davranış biçimlerimiz yeniden şekillenmekte. Sanat üretimi ve izleniminde de yeni alışkanlıklar kazanmamız ve kalıcı olması olası gözüküyor.

99

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Sanatın Çevrimiçi Geleceği röportaj

anel

an Sevinç

Wuhan’dan dünyaya yayılan salgın, sanat tutkusunu bildiğimiz yöntemlerin dışında başka bir yöne çeviriyor.

Eser-koleksiyoner-sanat taciri ilişkileri, galeri-sanatçı çalışmaları, müzelerin belirleyici rolü, kripto sistemler ve online platformlar üzerine paralel bir evrene mi geçiyor?

100

PROFİL

N°01

L’ O F F I C I E L A R T

Alev Ebüzziya, İsimsiz , 1938; seramik, imzalı, 30 x 30 x 20 cm.

Bugünlerde hepimiz, evlerimizde kalıp sektörlerimizdeki değişimleri merak ediyoruz. Sokağa çıktığımızda sanat dünyasında nelerin değişmeye başladığını ve gelecekte nelerin değişeceğini müzayede özelinde sanat dünyasını farklı perspektiflerden takip eden Artam Antik A.Ş Yönetim Kurulu Üyesi Olgaç Artam’a yönelttik. ürkiye’nin önde gelen müzayede evi rtam ntik ’den bahsedebilir misiniz? uruluş yılı düzenlediğiniz müzayedeler çalıştığınız alanlar verdiğiniz servisler neler?

Nurcan ve Turgay Artam’ın 1981 yılında kurdukları şirketimiz; gerçekleştirdiği müzayedeler, seminerler, sempozyumlar, sergiler, danışmanlık hizmetleri ve kültür yayınları ile sanat dünyasına hizmet etmeye devam ediyor. Koleksiyoncuların duyduğu güven ve verdiği destek sayesinde çalışmalarına devam eden Artam Antik A.Ş.’nin hedefi ülkemizde sanata olan ilgiyi çoğaltmak, Türk sanatını ve sanatçısını tanıtmak, koleksiyonculara en iyisini sunarken, sanatçıların eserlerinin hak ettikleri değerlere ulaşmasına yardımcı olmaktır. Osman Hamdi Bey’in ‘Kaplumbağa Terbiyecisi’ de dahil olmak üzere ülkemizde satılan en değerli sanat eserlerinin özel ve müze koleksiyonlarına kazandırılmasında aracılık etmektedir. ılda kaç müzayede yapıyorsunuz?

Geçtiğimiz sene 17 müzayede yaptık. Beş tanesi salonda, 12 tanesi online olarak gerçekleşti. Bu sene de 22 müzayede olarak planlıyoruz.

Müzayedeye eser seçiminde nelere dikkat ediyorsunuz?

Seçilen eserleri müzayede öncesi izleyiciler ve koleksiyonerlerle nasıl bir araya getiriyorsunuz? Önceliğimiz provenace’ı (eser geçmişi) güçlü eserlere yer vermek.

Türkiye’nin önde gelen sanatçılarının özel eserlerini müzayedede satışa sunuyoruz. Sanatçısı, dönemi, özgünlüğü, kalitesi ve daha

PROFİL

birçok kriteri göz önünde bulunduruyoruz, fakat öncelikle kendi koleksiyonumuza seçer gibi titizlikle değerlendiriyoruz. Eserlerin yakından görünüp incelenmeleri için müzayededen 10-14 gün önce Maçka’da yer alan binamızda sergiye açıyoruz.

Müzayedeler açısından her zaman en merak edilen soru sanırım eserlerin değerlerini nasıl belirlediğiniz Ekonominin temel kuralı arz-talep dengesi sanat dünyasındaki fiyatlandırmanın da temelini oluşturmaktadır. Müzayede açılış fiyatlarını belirlerken şirketimizin 39 senede oluşmuş satış grafiklerini içeren bilgi bankamızı, alıcılardan gelen talepleri, eserlerin önemi, güncel, sosyal ve ekonomik şartlarla karşılaştırıp değer tespiti yapıyoruz. Eserin ve sanatçının özgünlüğü, koleksiyoncuların ilgisi, dünya ve Türk sanat piyasası için önemi, hangi galeri ile çalıştığı, dönemi, tekniği, malzemesi ve ebatlarına kadar birçok değişken müzayede açılış fiyatımızı belirlememizde temel aldığımız noktalar arasındadır. Müzayedede ise fiyatı alıcılar belirliyor.

Salon müzayedelerinizin yanı sıra son yıllarda online müzayedelere ağırlık veriyorsunuz Bu süreç nasıl başladı biraz anlatır mısınız?

1999 - 2000 yılında Amazon ve Sotheby’s şirketleri ilk online müzayede girişimlerini yaptıklarında New York Christie’s müzayede evinde staj yapıyordum. O dönem online müzayedeleri yakından gözlemleme imkanım oldu. Sanat ve online müzayedelerin tam anlamıyla hayata geçmesi 2015 yılını bulduğunda, zamanın geldiğini düşündüm ve 2017 Şubat ayında ilk online müzayedemizi gerçekleştirdik. Sonra gözlemlerimiz ile kendimize özel bir yazılım ortaya çıkardık. Maksimum teklif sistemi, son dakika uzatmaları gibi birçok farklı özelliği kullanıcılara sunduk. Şu anda 6 bin 500 aktif kullanıcı ile salon müzayedelerinin çok üzerinde bir katılım oluştu.

101

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Üstte; Burhan Doğançay, Vote Sept. 15 , 2002; tuval üzerine karışık teknik, imzalı, 115 x 195 cm.

Sol altta; Hikmet Onat, İsimsiz peyzaj çalışması , 1952; tuval üzerine yağlıboya, imzalı, 54 x 74 cm.

Sağ altta; Eren Eyüboğlu, Aynalı Güzel, 1984; duralit üzerine yağlıboya, imzalı, 100 x 70 cm.

102

PROFİL

N°01

Son salon müzayedenizi de online platforma taşıdınız asıl bir ilgi oldu? Genel olarak çevrimiçi müzayedelerinize ilgi ne noktada? Sizce koleksiyonerlerin çevrimiçi tercihi yapmasının sebebi nedir?

Artan üye sayısı ve alıcılardan gelen talep sonucunda internet dünyasını salon müzayedesi ile birleştirmek üzere yazılımımızı hazırladık. Salona gelerek, telefonla katılarak ve online olarak teklif verilebilen ‘canlı internet müzayedesi’ sistemimiz alıcıların isteklerine göre şekillendirildi. COVID-19 tedbirleri kapsamında Mart ayı büyük salon müzayedemizi tamamen internet üzerinden gerçekleştirdik, vergiler dahil 8 milyon TL üzerinde bir satış gerçekleşti.

Bu rakam Türkiye internet müzayedesi rekoru olurken Erol Akyavaş’ın tuval üzerine figüratif çalışması 467 bin TL fiyata satılarak internet üzerinde satılan en değerli Türk sanat eseri oldu. Hikmet Onat’ın ‘İstanbul’ eseri 300 bin TL, Burhan Doğançay 252 bin TL fiyata satılırken; Neşe Erdok, Kemal Önsoy, Canan Tolon ve Alev Ebüzziya eserleri en çok ilgi görenler arasında yer aldı. oleksiyonerler için online alımlarda öne çıkan güdü güven’ oluyor Sizce diğer unsurlar neler?

Eserin orijinalliği en önemli konudur ve müzayede evinin sorumluluğundadır. Seçtiğiniz müzayede şirketi gelecekteki garantiniz olacaktır. Çevrimiçi müzayedeler karşılıklı güven üzerine kurulu bir alım şeklidir.

Eserleri müzayede öncesinde sergilenirken yakından görmeyi tavsiye ediyorum. Boyut, malzeme ve renkleri yakından görmek önemli.

Sanat eserinin en büyük özelliği bulunduğu ortama yaydığı enerjidir Bir sanat eserini görmeden onun aurasını hissetmeden satın alınması noktasında olumlu olumsuz farklı görüşler var Siz bu konuda ne düşünüyorsunuz? Görmediğiniz bir eseri nasıl satın alırsınız?

Salonun havasını koklamak, müzayede heyecanını hissetmek isteyen koleksiyoncularımız için kataloglarımızı basıyoruz ve salon müzayedelerine devam ediyoruz. Buna karşılık çevrimiçi müzayedelerin sayısındaki artış ve üyelerimizin gösterdiği yoğun ilgi, gidişatın internet üzerinden olduğunu gösteriyor. Koleksiyoncular takip ettikleri sanatçıların eserlerini daha rahat alıyorlar. Son müzayedelerimizde alıcıların yüzde 80’i aldıkları eseri yakından görmeden alım yaptılar.

Görmeye gelmeyen alıcılar için sergi salonlarından çekilen sergileme fotoğrafları ve yüksek çözünürlüklü görseller ile usta sanatçıların eserlerini evlerinin rahatlığında incelemelerini sağlıyoruz. aşadığımız V günleri belki de çok daha önceden başlayan online sanat’ akımını büyük bir hızla zirveye taşıdı Siz sanatın çevrimiçi geleceğini nerede görüyorsunuz? Çevrimiçi müzayedeler hızla gelişiyor ve piyasayı büyütüyordu, fakat COVID-19 tedbirleri sırasında normal müzayedeler ve elden satışlarımız tamamen dijitalleşti. Bu salgın dönemi her konuda olduğu gibi kesinlikle sanat alanında dijitalleşmeyi hızlandırdı. Salon müzayedeleri tamamen kalkmasa bile internet ile entegre olmuş sistemler göreceğiz. Sanatın geleceğinde ‘Blockchain’ teknolojisinin büyük önem taşıyacağına inanıyorum. Eserin provenance ve sahiplik bilgilerinin tutulduğu kripto bir kayıt sistemi büyük değişiklik getirecektir.

Biz de bu konuda çalışmalar yapıyoruz.

PROFİL

L’ O F F I C I E L A R T

Sanatın bu noktada tabu’ duruşunda bir sarsılma olacak mı? rijinallik gerçeklik özgünlük gibi konularda sorunlar yaşanacak mı?

Sistem temelde aynı şekilde devam edecek. Galeriler sanatçıyı keşfeden ve sanat dünyasına kazandıran en önemli rolü üstlenirken, müzeler sanat tarihini yazıp, üst otorite olmaya devam edecekler. Eserlerin satışları ve sunumları dijitalleşecek ve müzayedelerde ‘provenance’ her zamanki gibi öne çıkacak. Müzayedelerimize eser kabul ederken önceliğimiz, eserin ne zaman ve nereden geldiğidir. Dolayısı ile internet veri tabanlarında tutulan ve bilinen, kitaplarda basılan, müzayede kurumlarında satılmış eserler üzerine bir piyasa olacağına inanıyorum. Eserlerin geçmiş künyelerinin tutulduğu veri tabanları alıcılara yardımcı olacak.

Galeriler müzeler bienaller büyük bir hızla sanal ortama taşınma telaşına girmişken sizce klasik galeri koleksiyoner sanat simsarı müzayede müze ilişkileri neye evrilecek?

Aslında şu anda alışılagelmiş sistem devam ediyor. Dijitalleşme; olanı büyütüyor, katılımcıları, gezenleri, alıcıları çoğaltıyor. Bu nedenle en klasik müze yönetimi bile, bir şekilde dijital dünyaya atım atacaktır. urt dışındaki meslektaşlarınızı takip ettiğinizde müzayedeler ve sanat kurumları global dünyada nasıl bir konumlanmaya gidiyor?

Sotheby’s ve Christie’s büyük salon müzayedelerini çevrimiçi yaptılar ve büyük başarı elde ettiler. Dünya müzayede pazarını yöneten bu iki dev şirket dijitalleşmeye devam ediyor. Neredeyse tüm müzayedeleri çevrimiçi ya da canlı internet müzayedesi şeklinde olmaya başladı. Son olarak oryantalist ressam Henriette Browne’un ‘Harem’ adlı eseri Sotheby’s online müzayedede 50 bin Pound’dan açılıp 795 bin Pound’a satıldı.

Siz önümüzdeki günleri nasıl değerlendiriyorsunuz?

Sanat piyasası ne zaman normal’e dönecek ya da yeni normal imiz ne olacak? rtam olarak gelecek günlerdeki planlarınız nelerdir?

Pandeminin başladığı Wuhan’dan ‘normal’e dönüş haberleri gelmesi çok olumlu bir gelişme. En büyük temennimiz her şeyin hemen normale dönmesi ve daha fazla kayıp verilmemesidir.

Biz elimizden geldiğince eser sahiplerinin satış taleplerini gerçekleştirmeye çalışacağız. Bu sebeple internet müzayedelerimizi hazırlıyoruz. Özel satışların olacağı, ‘hemen al’ bölümümüz devreye giriyor. Blockchain ve sanal ortamda sanat sahipliği konusunda araştırma ve çalışmalarımız devam ediyor. Çağdaş sanat eserleri, klasik Türk ressamları, nadir kitap, pul ve Osmanlı gümüşleri koleksiyonlarının satışa sunulacağı internet müzayedeleri hazırlıyoruz. Ayrıca sanat yayınlarına da devam ediyoruz. İlk sırada Avni Arbaş sergisi ve sonrasında da Türk resminin ustaları sergisi planlarımız dahilinde. Önemli olan herkesin sağlıkla, huzurla hayatına devam etmesidir. Sanatla dolu sağlıklı günler diliyorum.

103

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

106 Dijital Çağda Sanat

128 Sanat Tarihine Dair

Geçmişinden Sanat ve Yaşam 11 0 İnsanoğlu 1 30 Ders Alır Mı?

Arasında

Sottsass, Bizi 1 1 4 Ettore Birşey Kurtaracaksa, O Güzellik Olacak

Eşsiz 1 32 Anadolu’nun Sanat Durakları

& Bedri Rahmi 122 Eren Eyüpoğlu, Yalnızlığın Mis Kokmalı

104

DÜN/BUGÜN

N°01

L’ O F F I C I E L A R T

DÜN/BUGÜN DÜN/BUGÜN DÜN/BUGÜN DÜN/BUGÜN DÜN/BUGÜN DÜN/BUGÜN DÜN/BUGÜN DÜN/BUGÜN DÜN/BUGÜN DÜN/BUGÜN DÜN/BUGÜN

105

L’ O F F I C I E L A R T

Jeff Koons, Flower Drawing, 2019; 55.9 x 71 cm.

yazı Debora

akuto

Dijital Çağda Sanat

N°01

Yeni nesil sanatçıların Instagram hesaplarını pazarlama aracı olarak kullanması, Y kuşağı koleksiyonerlerin satın alma alışkanlıklarındaki farklılıklar, açık artırmalarda kripto para kullanımı ve online sanat eseri satışlarındaki artış ile birlikte sanat dünyasında dijital dönüşüm hızlı başladı.

106

Sabah kalktığınızda ne yapıyorsunuz? Bundan tam on yıl önce bu soruyu birine sorduğumuzda genellikle aldığımız ilk cevap ‘diş fırçalama’ ya da ‘yüz yıkama’ iken bugün hiç şüphesiz birçok kişinin cevabı ‘sosyal medyada dolaşmak’ olacaktır. Özellikle de Instagram’da. Geçtiğimiz aylarda Instagram tarafından açıklanan raporda 6 Ekim 2010’da Silikon Vadisi’nde Kevin Systrom tarafından akıllı telefonlar için geliştirilen online fotoğraf paylaşım uygulamasının bugün, 2020’li yıllara girerken aktif kullanıcı rakamının bir milyar kişiye ulaştığını gösteriyor. Ayrıca aynı rapor bu aktif kullanıcıların yüzde 63’ünün her gün mutlaka Instagram’a baktığını ve günde bir kullanıcının Instagram’da geçirdiği vaktin ortalama 28 dakika olduğunu gösteriyor. Bugün dünyanın en güçlü iletişim kanallarından biri olduğunu bu rakamlarla tüm dünyaya kanıtlayan Instagram hiç şüphesiz yeni nesil sanatçıların da radarına giriyor. Son zamanlarda birçoğumuzun zaman tünelinde ya da keşfet kısmında dolanırken karşımıza çıkan ‘link in bio’ ibaresi onların bu sosyal medya mecrasındaki en yakın dostları.

DETOUR

N°01

DÜN/BUGÜN

L’ O F F I C I E L A R T

107

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Online sanat eseri satışı 2019 yılında 4.64 milyar dolara ulaşarak yüzde 9,8 oranında bir artış gösterdi.

MİLLENNİAL NESLİNİN SANAT TUTKUSU

Vincent Van Gogh, Johannes Vermeer, Henri de Toulouse-Lautrec ya da Paul Gauguin gibi vefat ettikten sonra meşhur olan sanatçıların devri içinde bulunduğumuz dijital çağda sona eriyor.

Instagram’ın hayatımıza girmesiyle yapılan eserlerin resim atölyelerinin ya da çatı katlarının ücra köşesinde eskidiği, sanatçıların kendi sergilerini gerçekleştirmek adına galeri galeri gezdiği ya da satış yapmak adına sanat simsarlarına yüksek oranlarda komisyon verdiği günler yavaş yavaş geride kalıyor. Özellikle kapıların sürekli yüzlerine kapandığı, sanat dünyasına yeni giriş yapanlar için bu online (demokratik) fotoğraf paylaşım uygulamasının sunduğu fırsatlar göz ardı edilemeyecek kadar fazla. Hatta Instagram profillerini dijital portfolyo olarak kullanmalarının çok daha ötesinde... Hesaplarında eserlerin oluşum sürecini, atölyelerinden özel köşeleri, ilgi alanlarını ya da ilham kaynaklarını paylaşan sanatçılar, eserlerinin yanı sıra birey olarak da dikkat çekerek farklarını ortaya koymayı başarıyor. Bunun en büyük nedeni ise günümüz koleksiyonerlerin (Yapılan araştırmalar çoğunlukla 40 yaş altında olduğunu gösteriyor.) artık yeni sanatçı keşiflerini sadece bu mecrada yapıyor olmaları.

Hiscox Online Art Trade’in yayınladığı 2019 yılı raporunda online sanat satışlarının 4.64 milyar dolara ulaşarak yüzde 9.8 oranında arttığını gösterirken 2019 Art Basel/UBS sektör raporunda ise Dr. Clare McAndrew bu oranın ileriki yıllarda yüzde 11 olacağını belirtiyor. Üstelik online sanat eseri alan bireylerinin yüzde 47’sinin yılda 100 bin dolardan fazla sanata bütçe ayıran koleksiyonerlerden oluştuğu da raporda belirtiliyor. Ancak McAndrew’in hazırladığı raporda bizim asıl ilgimizi çeken günümüz koleksiyonerlerin yüzde 45’lik kısmının 21 ile 38 yaş arasından oluşması. Geçtiğimiz Mart ayında Sotheby’s’in Hong Kong’da gerçekleştirdiği açık artırmada KAWS’ın The Simpson eserinin 14.8 milyon dolara 49 yaşındaki Japon tasarımcı Nigo tarafından satın alınması ise bunun öne çıkan örneklerinden. Üstelik Andrew bu oranın önümüzdeki yıl yüzde 11 oranında artmasını beklediğini de açıklıyor. Millennials olarak da bilinen Y kuşağının sanat dünyasında elde ettiği bu güç hiç şüphesiz yukarıda belirttiğimiz gibi yeni sanatçı keşiflerini Instagram’da yapmaları gibi birçok değişimi de beraberinde getiriyor.

GİRİŞİMCİ-SANATÇILAR YÜKSELİŞTE

Tarih boyunca toplumdan uzak durmayı tercih eden sanatçılar değişen bu dünya sistemiyle birlikte artık her zamankinden daha ulaşılabilir bir duruşa sahipler. Julia Powell, Ashley Longshore, Dan Lam, Alexa Meade, Signe Pierce, Sarah Meyohas gibi tüm iletişim ve satış sürecini Instagram’dan üzerinden gerçekleştire-

108

rek meşhur olan ve bugün dünyaca ünlü birçok galeride eserleri sergilenen girişimci-sanatçıların sayıları azımsanamayacak kadar artarken eserleri milyon dolara satılan dünyaca ünlü sanatçılar ise Instagram hesaplarını aktif olarak kullanmaya başladı. Özellikle Cindy Sherman, Jeff Koons, Takashi Murakami, Ai Weiwei ve James Turrell bu anlamda çok etkili paylaşımlara imza atıyorlar. İzledikleri konserlerden gezdikleri sergilere, eserlerinin hazırlık sürecinden en yeni sergilerine hayatlarının her aşamasını oldukça yaratıcı bir şekilde paylaşmaları onların eserlerinin değerini de arttırıyor.

Instagram’ın sanatçılar üstündeki olumlu etkileri, Y kuşağının satın alma alışkanlıklarındaki farklılıklar ve online sanat eseri satışlarındaki hızlı artış, dünyaca ünlü galeri, müzayede evleri ve müzeleri de zorunlu olarak dijital dönüşüm sürecine sokuyor. David Zwirner ile Gagosian’ın 2017 yılında sanal tur odaları yayınlamasıyla başlayan bu süreç geçtiğimi yıl büyük bir ivme kazandı. Artık sanal ya da artırılmış gerçeklik ve yapay zeka teknolojisi sayesinde yeni bir sanat eseri satın almak için galeri gezmeye, fuarlara ya da müzayedelere katılmaya gerek kalmadı.

Artsy’nin geliştirdiği yeni bir iOS uygulaması tüm eserleri sanal gerçeklik sayesinde asmak istediğinizde yerde görmenize olanak sağlarken Easton Gallery de aynı türde bir hizmeti özel alıcılarına sunuyor. Sotheby’s ile Christie’s müzayede evleri ise dünyanın farklı noktalarındaki daha fazla kişiye ulaşmak adına bazı açık artırmalarını sadece online platformda gerçekleştiriyor. Dijital ortamda daha etkili ve hedef odaklı bir hizmet vermek adına Art Agency Partners’dan destek alan Sotheby’s online satışlarda Çin ve Hindistan’dan katılımcıların oldukça fazla olduğunu açıklıyor. Ancak bizce günümüz açık artırmalarını farklı kılan en büyük özellik kripto paraların kullanımı. Alıcının kimliğini gizli tutmaya yardımcı olan, paranın satış işlemi gerçekleştiği an satıcıya ulaşmasını sağlayan Blockchain teknoloji hem zaman tasarrufu hem de güvenlik açısından şu sıralar sanat dünyasında oldukça tercih edilen bir yöntem. Ayrıca bu teknoloji ile birlikte Maecenas, Feral Horses ya da Masterworks gibi firmalar yatırım amaçlı alım yapan koleksiyonerlere eserin tamamı yerine, başka biriyle ortak bir kısmını alma olanağı da sağlıyor.

Son zamanlarda kısmi satın alma akımı lüks sektöründe oldukça yükselişte. Özellikle de sanatın yanı sıra yarış atı, araba ve saat satın alımında. Tüm bunlar göz önünde bulundurulduğunda içinde bulunduğumuz dijital çağda sanat dünyasında daha birçok değişime şahit olacağımıza hiç şüphe yok. Üstelik COVID-19 salgını nedeniyle bu değişimler beklediğimizden daha çabuk meydana gelecek. Hatta başladı bile... Bekleyip hep birlikte gelişmeleri göreceğiz.

DÜN/BUGÜN

N°01

L’ O F F I C I E L A R T

KAWS, The Kimpson Album, 2005; tuval üzerine akrilik, 101.6 x 101.6 cm.

DÜN/BUGÜN

109

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Şeker Ahmed Paşa, Orman ; 100 x 73 cm. © Portakal Sanat ve Kültür Evi’nin izniyle.

110

DÜN/BUGÜN

N°01

L’ O F F I C I E L A R T

İnsanoğlu Geçmişinden Ders Alır Mı? röportaj Bağlan Keskin

Kendi tarihinde I. Dünya Savaşı’ndan Cumhuriyet’in kuruluşuna, II. Dünya Savaşı’ndan ülkemizde yaşanan birçok ihtilale kadar hepsine şahit olan bir ‘ev’ düşünün. Burası, 1914’te kurulup tüm bu felaketleri tarihine sığdırıp, yoluna hep güçlenerek topluma ve ülkesine hizmet için devam eden Portakal Sanat ve Kültür Evi. Kurumun üçüncü kuşak yöneticisi Raffi Portakal ile bugün hep birlikte şahit olduğumuz ve etkilerini paylaştığımız pandemi sürecinden sonrasının hem toplumsal hem de sanatsal sonuçları üzerine konuştuk.

çerisinde bulunduğumuz bu yüzyılda ilk kez tüm dünya olarak zor bir dönemden geçiyoruz Sizce sanat dünyası V salgını sonrası nasıl şekillenecek?

Dünya, kendi tarihinde bugüne kadar hiç deneyimlemediğimiz bir şekilde, ilk kez görünmeyen bir düşmanla savaşıyor. İlk defa bir savaşın somut düşman tarafları yok. Hepimizin ortak tek bir düşmanı var: O da görünmeyen bir virüs. Ve bu ortak düşman sayesinde bence insanoğlu birbirine daha çok ihtiyaç duyacak, daha doğrusu birbirimize ihtiyaç duyduğumuzu fark edecek. Örneğin; bugüne kadar hiç bir araya gelmemiş olan ‘A’ ile ‘B’ ülkesi, birinin laboratuvarı gelişmiş diğerinin ise eğitimli insan sayısı daha fazla olduğundan güçlerini birleştirmek zorundalar.

Bir araya ortak düşmana karşı herkese yardımcı olan bir çözüm bulmaya çalışacaklar. Bugün Louis Vuitton, Chanel, Prada gibi dünyanın önde gelen yüksek moda markaları bile bu düşmana karşı girdiğimiz savaşta fabrikalarını birer üs haline getiriyor.

Umudum o ki; bu dayanışma sonsuz dostluklara yok açar. Tabi ben bu umudu taşımama rağmen, dünya tarihine kısa bir göz attığımda, insanlığın nelerden ders alıp almadığını açıkça görebiliyoruz. 20. yüzyıl başında gerçekleşen İspanya’daki veba salgını, arkasından gerçekleşen I. ve II. Dünya Savaşları’ndan (sadece II. Dünya Savaşı’nın ölü insan bilançosu 60 milyon) etkilenen insan sayısı bugünkü Amerika Birleşmiş Devletleri’nin nüfusu kadar.

Ancak bu savaşların ardından meydana gelen Vietnam Savaşı ya da bugünkü Irak ve Suriye savaşları insanların pek de yaşadıklarından ders almadıklarını görebiliyoruz. Çünkü insanoğlu hala birbirini öldürmeye devam ediyor. Halbuki II. Dünya Savaşı

DÜN/BUGÜN

sonrasında filozof ve sosyologlar dünyayı tekrardan tanımlamaya başladılar. Egzistansiyalizm, Jean-Paul Sartre ya da Simone de Beauvoir öne çıktılar. Bir yandan hippiler “Seviş ama harp etme” derken bir yandan da The Beatles şarkı sözleri ve giyim tarzlarıyla dünyaya bambaşka bir heyecana sürükledi. Gençlik o sırada şunu hiç unutmadı: İki kişinin elindeki iki düğme yani iki atom bombasının patlaması; insanlığı tamamen bir anda yok edebilir. İşte bu endişe ve korku başta gençler olmak üzere herkesi bilinenin ötesinde bir anlayışa götürdü, sanat akımları değişti. Anlam, öz, kabuk ve nesnenin derin sorgulamalarıyla geçen 1960’larda sanat geleneksel anlayış, estetik ve biçimsellikten koparak anlamının sorgulandığı bir değişim sürecine giriyor. Bu sorgulamaların sonunda da ilk olarak 1960’larda adından bahsedilmeye başlanılan, sonradan ise içine performans sanatı, disiplinler arası sanat, enstalasyon, asamblaj gibi kategorilerin de dahil olacağı ‘kavramsal sanat’ın çıkışını görüyoruz. Kavramsal sanatın temelinde düşüncenin sanat eserinden daha önemli olduğu yatıyor. Sonuçta düşünce olmadan, biçimsel sanat da olamaz. Ama kavramsal sanat tamamen düşünce etrafında toplanarak, görsel estetiğin önemini ikinci plana atıyor. Bu noktada sanatçılar, bugün hala örneklerini gördüğümüz şekilde sanatın ne olduğunu ve hangi parçanın sanat eseri değeri taşıdığını sorguluyorlar. 1953’te Rauschenberg, De Kooning’in bir çizimini silerek sergiliyor ya da 1958’de Klein ‘görünmez’ olduğunu iddia ettiği eserlerini sergiliyor. Bunların hepsi bugün yaşadığımız gibi kaotik dönemlerden etkilenen sanatçıların sorgulamalarının sonucu çıkan dışavurumlarıdır aslında.

111

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Pablo Picasso, Pipolu Adam ; 1969. © Portakal Sanat ve Kültür Evi’nin izniyle.

Sanat tüketimini günümüzde nasıl değerlendiriyorsunuz? Şahsi görüşüm bu sürecin sonunda tüm sanat dünyasında, sanat piyasasında geçici bir durgunluk olacağı. Zaman ise bunun en iyi ilacı. Sanat piyasası zaman içerisinde ‘yeni normal’ine dönüşecek. Bunun ne zaman ve nasıl olacağını, tüm detaylarıyla bilmeyi çok isterdim. Ama sanırım en iyisi bekleyerek görmek. Çünkü buradaki en büyük etken hem global, hem de ülkelerin kendi ekonomileri belirleyecek. Burada sakın endişeye kapılmayalım. ‘Sanat eserinin değeri’ dediğimizde belki düne kadar ilk akla gelen bunun parasal karşılığıydı ama unuttuğumuz husus

112

sanat eserinin kendi gerçek değeri, aslında sanat tarihi içindeki yeridir. Mesela bazı dönemlerde çok popüler olup eserleri çok yüksek fiyatlara satılan fakat günümüzde adı anılmayan ya da eserlerinin bugün değeri olmayan sanatçıların sayısı oldukça fazla. Nasıl onların sanat tarihindeki değerini, eserlerinin o günkü satış fiyatları belirlemiyorsa; bugün ekonomik nedenlerden dolayı değerinin altında satılan önemli bir eser de aslında değerinden hiçbir şey kaybetmiyor ve kaybetmeyecek. Ülkemizin sanat piyasasına baktığımızda, bu piyasayı dünyanın başka yerlerinde olduğu gibi kendi içinde belirli kollara ayırmamız gerek-

DÜN/BUGÜN

N°01

L’ O F F I C I E L A R T

Halil Paşa, Bostancı Deniz Hamamı; 41 x 65 cm. © Portakal Sanat ve Kültür Evi’nin izniyle.

tiğini görüyoruz. Örneğin; hat sanatı, resim ve heykel, videolar, enstalasyonlar, dijital sanat gibi… Ve elbette ki maden, cam, tekstil, seramik, porselenden yapılan eserler ve mobilyaları da unutmamalıyız. Genel olarak bu eserler bugüne kadar antikacılar, ikinci el galeriler, çağdaş sanat galerileri, müzayedeler, sergiler ve fuarlarla tanıtılıp satılıyordu. Biz de kurulduğumuz ilk günden bu yana gerçekleştirdiğimiz müzayedeler ve hazırladığımız sergi kataloglarıyla sanatseverlerin eserler hakkında fikir sahibi olmasına yardımcı olduk. Tabii ki bir şeyler değişecek. Örneğin hiç şüphesiz basılı katalog dönemine bir süreliğine ara vereceğiz. Hatta canlı müzayedelerin yerini online müzayedeler alacak. Muhtemelen müzayede sergileri ve sergi açılışları ertelenecek. nsanın sanat ile sosyal ve psikolojik ilişkisi nasıldır sizce? İnsanoğlunun üç temel ihtiyacı giderilince başka ihtiyaçları ortaya çıkıyor. İnsanlık tarihi içinde görüyoruz ki; sanat, eski Mısır’dan Helenistik ve Roma dönemine, Rönesans’tan günümüze kadar hep bir ihtiyaç olarak var olmuştur. Hatta kendini ifade etmek, düşüncelerini söyleyebilmek, topluma yön vermek için de kullanılmıştır. Çağlar boyunca üsluplar, anlayışlar, akımlar değişmiş ama işin özü değişmemiştir. Düşünce, estetik, rekabet duygusu… Bir yerde eğer sanat eseri üretiliyorsa bir şekilde tüketildiği için üretiliyordur. Zaten sanat eserleri, tarihin her döneminde her zaman alıcısıyla bir şekilde buluşmuştur. İmparatorlar, krallar, sultanlar, asilzadeler ve zamanla burjuvalar ile sermaye sahipleri… Ayrıca rekabet sadece sanatçıların kendi aralarında değil; sanat eserine sahip olmak

DÜN/BUGÜN

isteyenler arasında da vardır. Müzayedelerin gelişmesini, galericilerin çekişmesini, sanatçıların yaratıcılıklarını kamçılayan da bu rekabettir. Elbette ki her insan gönlüne göre bir sanat eseri bulduğunda çok mutlu olur, heyecanlanır. Ben şahsen; bir esere sevgiyle baktığınızda onun sizi anlayacağına ve sizinle konuştuğuna yürekten inanıyorum. Örneğin; bu bir tablo ise onu nereye koyduğunuz, yerinden hoşnut olup olmadığı ve aynı odada -eğer varsa- diğer tabloların onu nasıl karşıladığı çok önemlidir. Bunu deneyimli bir göz anlayabilir. Yerleştirme sanatı olan senografideki virtüözlük biraz da budur. Neyi, neyin yanına koyacağımız onların birbirleriyle anlaşma sanatıdır. ortakal ültür ve Sanat vi olarak siz nasıl bir politika izliyorsunuz? Gelecek vizyonunuz nedir?

Herkesin sözünü ettiği global dünya yani küresel ekonomi herhalde daha çok hayatımıza girecek. Sanatseverler, koleksiyonerler, müze yöneticileri ve galeri sahipleri dünyadaki sanat olaylarından daha fazla ve daha çabuk bilgi sahibi olacaklar. Bu hiç şüphesiz içine girdiğimiz bilgi çağı ile olacaktır. Sanat dünyasının önü aydınlık. Enseyi karartmayalım. Kapalıçarşı’daki esnafların “İşler nasıl?” diye sorulduğunda gelenekleşmiş bir cevapları vardır: “Yarın daha iyi olacak.”

Ben, Portakal Sanat ve Kültür Evi’nin dördüncü kuşak, bilgili ve deneyimli bir yöneticisi olarak kızım Maya’nın kurumun misyonunu çok daha ilerlere taşıyacağına inanıyorum. Yani toplumu değerli bir sanat eseri ile karşı karşıya getirmek, sadece elden ele geçmesini değil; sergileyerek, açıklayarak, analizlerini yaparak günümüz kuşaklarına ve gelecek kuşaklara daha çok daha bol bir şekilde sanat ve kültür ile biriktirecektir. Portakal olarak bu umudu taşıyoruz.

113

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Ettore Sottsass Bizi Birşey Kurtaracaksa, O Güzellik Olacak

yazı

ederica Sala

çeviren Eli L t iye

akır

ICA MIAMI’DEK I ‘E T TORE SOT TSASS AND THE SOCIAL FAC TORY’ SERGISI EK IM’E K ADAR SÜRECEK .

Ettore Sottsass, Totem no. 18, 1966; sırlı toprak ve boyanmış meşe, kolaj, Lindemann, Miami Beach. © 2019 Sanatçı Hakları Derneği (ARS), New York; ADAGP, Paris.

114

Ettore Sottsass’ın tasarım pratiği hakkında en iyi bilgilendirmeyi; insanı ve ihtiyaçlarını yaratıcı sürecin merkezine yerleştiren gerçek bir tasarım antropolojisi verir. Miami ICA’daki ‘Ettore Sottsass and the Social Factory (Ettore Sottsass ve Sosyal Fabrika)’ araştırma sergisi sayesinde, büyük İtalyan tasarımcı, mimar ve sanatçının (1917-2007) ayak izlerini takip ediyoruz. Bu sergide, Sottsass’ın tarzını şekillendiren Amerika, Hindistan ve Nepal gezilerinden, Olivetti ve Poltronova işbirliğine ve hatta Global Tools laboratuvarlarında ve Memphis grubundaki ‘radikal’ deneyimlerine kadar her şeyi görmek mümkün. Sottsass’ın yörüngesinde etik ve estetik, ahlaki bağlılık ve formsal bütünlük ayrılmaz bir şekilde iç içe.

DÜN/BUGÜN

N°01

DÜN/BUGÜN

LL ’’ O OFFICIEL A R T

115

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Yukarıda ve sağ sayfada: ‘Ettore Sottsass and the Social Factory’ enstalasyonu, ICA Miami, 2019. Fotoğraf © Fredrik Nilsen Studio.

Ettore Sottsass, 2001’de yazdığı makalelerinde düşüncelerini “Eğer bizi bir şey kurtaracaksa, o güzellik olacak.” şeklinde kuramlaştırmış. Sottsass’a göre estetik, bir tür etik ve ahlaki bağlılıktı -insan ve insanın ihtiyaçları etrafında inşa edilecek her şey için konulmuş kuraldı. Sottsass’ın bu kuramı düşünülünce savunduğu şeyin, bir ürünün ya da mimari yapının bir tasarım objesi olarak tasarlanıp tasarlanmamasından bağımsız olarak, estetik ve fonksiyonel değerleriyle günlük hayatımızı iyileştirerek, toplumu anlamak ve yorumlamak için yaratılması gerektiğini düşündüğünü, anlıyoruz.

Bir ressam, fotoğrafçı, tasarımcı ve heykeltraş olan Sottsass kendini en çok ‘mimar’ olarak adlandırılmayı seviyordu. Yine de mimari kimliği, teknik kısmı dışında asla başka disiplinlerdeki çalışmalarının önüne geçmedi. Bu alanlardaki tüm çalışmalarının her biri şahsına münhasır olmasına rağmen bir araya geldiklerinde, bütünde tutarlı bir resim ortaya koyuyorlar. Disiplinlerarası çalışmanın sadık bir savunucusu olan Sottsass, işinin mekan ya da objeleri tasarlama yoluyla, toplum ve birey arasındaki ilişki içindeki kendi hikayesini anlatmak olduğunu ifade ediyor.

Ettore Sottsass Jr. (Ettore Sottsass’ın kendisiyle aynı adı taşıyan babası da bir mimardı) 1917’de Innsbruck’ta doğdu. 1939 yılında Turin Teknik Üniversitesi’nden mimar olarak mezun olan Sottsass, ressam Luigi Spazzapan’ın ayak izlerini takip ederek figüratif resimlerle soyut resimler çiziyordu. Bununla birlikte bazıları onun işlerini, beton sanat akımıyla da bağlantılı görmekteydi. MAC, Sottsass’ın modern endüstrileşmiş toplumun gelişimine, kültürel olarak bir yanıt vermeye çalıştığı birçok kolektif tasarım denemesinin ilkiydi. Ardından Global Tools, Alchimia, Memphis ve toplu yayıncıklık deneyimleri olan Pianeta Fresco ve Terrazzo gibi denemeler bunu takip etti.

116

Tasarım antropolojisinin temelini; insan sevgisi ve insana olan merakı oluşturan Sottsass’ın bu ilgisi onu bir çok ülkeyi keşfetmesine de ilham veriyor. Bunlar arasında pop kültürü ve beta kuşağıyla ile iletişime geçebileceği Amerika, defalarca ziyaret ettiği Asya ve bu alternatif olan Hindistan, Nepal ve Burma var.

Bu geziler onun için kataloglama aracıydı. Bir antropoloğun titizliği ile evleri, aletleri, objeleri tüm sistematikliğiyle fotoğraflıyor, daha sonra insanları ve davranışlarını araştırabilmek için vazgeçilmez bir arşiv yaratıyordu. Onun dikkatini en çok çeken şey ise yalın bir hayatın sürüldüğü kırsal mimariydi. 1956’da tasarımcı George Nelson’la buluşması Sottsass’ın ilk kez, savaş sonrası Milano’nun griliğinden çok uzak ve renklerin aşırı kullanıldığı yeni bir dünyayı keşfetmesini sağladı. Bu onun için hem estetik yaklaşımını hem de grafik elementlerini dönüştüreceği kromatik bir vahiy gibiydi. Amerika’ya ziyareti sırasında, Amerikan kültüründen neon tabelalar, Greyhound otobüslerinin çizgili grafikleri ve servis istasyonu mimarisi de dahil olmak üzere birçok ilham aldı.

Frank Stella ve Sol LeWitt gibi sanatçıların da etkisiyle 1966’da, Poltronova için bir çok katmandan oluşan mobilya serisi ‘Superbox’ı tasarladı. Bu renkli dünyaya geçisine eşit derece de etkisi olan seyahatlerinden biri de, daha sonra defalarca kez gideceği Hindistan’a; 1960’ta eşi Fernanda Pivano’yla yaptığı ilk ziyaretiydi. Bu seyahat Sottsass’ı renk ve formlardan etkilediği kadar, geçmişin izlerini şimdiki zamanda birlikte yaşatan bu ülkede, antik ile modernin birlikte nasıl varolduğu da Sottsass’ı derinden etkilemişti. Hindistan, Batı kültürüne hükmeden ‘yeni’ ve ‘mükemmel’ olma saplantısından çok daha farklı bir boyutu temsil ediyordu.

Olivetti ile otuz yıllık işbirliğinin temelini, Sottsass’ın ‘insan merkezli bakış açısı’ oluşturuyordu. Örneğin, ölçüleri bir objeden çok

DÜN/BUGÜN

N°01

DÜN/BUGÜN

L’ O F F I C I E L A R T

117

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Ettore Sottsass’ın Mobili Grigi ‘gri mobilyalar’ serisinden Elledue yatak, Bicinque gardrop, Ultrafragola ayna (Poltronova), 1970; Milano Salone del Mobile’daki enstalasyondan bir görüntü.

Fotoğraf © Alberto Fioravanti, Ettore Sottsass. © 2019 Sanatçı Hakları Derneği (ARS), New York; ADAGP, Paris.

118

DÜN/BUGÜN

N°01

L’ O F F I C I E L A R T

Masanori Umeda, Tawaraya, 1981; Memphis grubunun tasarımcıları boks ringinde (Ettore Sottsass en sağda yer alıyor).

Fotoğraf © Studio Azzurro. Milano Memphis’in izniyle.

DÜN/BUGÜN

119

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Ettore Sottsass, ‘Bianco/Nero(Beyaz/Siyah)’ seramikleri, 1959; 1986’dan beri Bitossi Ceramiche tarafından üretilip, dağıtılıyor.

bir alana benzeyen ‘Elea 9003’ adlı bilgisayar projesini üstlendiğinde tasarımcı, Bauhaus’un teorileştirdiği gibi sadece rasyonel gereksinimleri değil, bu odalarda çalışıp, bu nesnelerle etkileşime girecek insanların ruh hallerini ve davranış biçimlerini de hesaba katmıştır. Beden ve zihnin bu birleşimi, Sottsass’ın uzun kariyeri boyunca çalıştığı tüm projelerinde kültürel militanlığını yaptığı değer olmuştur.

Tüm işlerinin odağı ‘renk’ olan Sottsas hakkında, Memphis grubu deneyimini birlikte paylaştığı arkadaşı Avusturyalı mimar Hans Hollein “Sottsass olmadan hayatlarımız çok renksiz olurdu,” açıklamasını yapıyor. Bu noktada tasarımcının; Olivetti Synthesis ofis mobilyaları serisinin devrim yaratan renk kullanımını düşünmemiz gerekir. Seride renkleri, hiyerarşik bir tanımlama yerinde işlevsel ve hissel nedenlerden dolayı cesurca kullanan tasarımcı, çalışma odalarına renk katıyor. Ivrea için tasarladığı modüler ve sade mobilyalar da renk kullanımlarıyla karakterize ediliyordu. Bu ikonik mobilyalara ek olarak, sarı ABS’den üretilmiş Dactylo Z9R (1968) ile birlikte, her şeyden önce aklımıza gelen 1969’da tasarladığı ilk taşınabilir daktilo ‘Valentine’in tamamen kırmızı olması. Sottsas’ın bu renk kullanımı, Milton Glaser’ın illüstrasyonu, Allen Ginsberg’in yazdığı şarkı sözleri ve Bob Dylan’ın müziğiyle yapılan reklam kampanyasıyla birlikte; onu, tüm bir nesil için ikon haline getirdi. İçerdiği kutu-kasası sayesinde hafif ama sağlam ve sapı sayesinde kolayca taşınabilir olan Valentine daktilo, Sottsass’ın teknolojiyi nasıl insanlaştırmaya çalıştığının mükemmel bir örneğiydi. Amacı sadece insanın işine yarayacak bir araç yapmaktı, başka hiçbir şey değil. Valentine, günümüz teknolojisinin öncüsü Apple tarafından ilk iPod’larla başlatılan, özgür aşk ve politik idealleri için savaşan bir kuşağın simgesiydi.

Nasıl hikaye anlatmak için kelimelere ihtiyaç duyuyorsak, Sotsass da mimari çalışmalarında renkleri; hacim ve işlevlerini tanımlamak için kullanıyordu. Bu kullanıma; Colorado’da Ridgway’deki yapı Casa Wolf (1987-89), Zürih’teki galeri sahibi Bischofberger için tasarlanan Black House (1991-96), Tokyo’daki Amerikalı mimar Johanna Grawunder’la birlikte tasarladıkları pembe hacimli Casa Yuko (1992-93) ya da galeri sahibi Ernest Mourmans için Belçika’da yapılmış olan Casa Nanon’un (1995-98) renk kombinasyonları örnek olarak gösterilebilir. Tüm bu yapılarda ana renkler; boşlukları tanımlayacak şekilde cesur bir kullanımla onlara hem manevi, hem duyusal, hem de şiirsel bir boyut kazandırıyor. Renklerin yanında, kullanıldıkları yüzeyin dokusu da tüm üretimine eşlik bir ana motif. Bu içine seramik üretimi, cam, lav ve Japon cilası gibi şeyleri alarak yapılan, tükenmek bilmeyen deneylerle; kromatik ve malzeme kombinasyonları arayışına dönüşen bir tema- Abet Laminati için tasarlanan desenlerinden bahsetmiyorum bile.

Aldo Londi ile yaptığı uzun ve verimli işbirliğinin yanında Sottsass’ın Bitossi Ceramiche’nin sanat yönetmeniyle büyük bir özgürlük ve biçimsel kaynaşmayla yaptığı form, renk ve malzeme denemeleri, tasarımcıyı ‘ortak kullanım heykelleri’ olarak tanımlanan eserlerini üretmeye itti. Vazolar, fonksiyonlarından bağımsız -çünkü Sottsass çiçekleri gereksiz olarak nitelendirirdi- tasarımcının üretiminde tekrar objelerden. Bir metafor olarak rolüne gelirsek; bir vazo objesinde sentezlenen kozmopolit düşünceler; kelimelerin yıkıcı ve devrimci sorumluluğuna her zaman politik ve ideolojik kullanımla-

120

rıyla eşlik ederek aşırı uçlarda totemik heykellere dönüşüyor. Bu anlamda 1967’de Milano Galleria Sperone’daki ‘Menhir, Ziggurat, Stupas, Hydrants and Gas Pumps’ sergisi semboliktir: Sevgi ve mutluluk adına; Amerikan pop kültürü ile uhrevi Hint öğeleri taşıyan totemik heykeller, iktidara ve kibire karşı bir manifestoyla birbirlerine eşlik ederler. Bu radikal tasarımlardan Memphis’e çok az kalmışken, tasarımcının kolektif bir ütopya arayışı hiç değişmedi.

En sonunda aradığı radikal tasarıma, Floransa’da Archizoom ve Superstudio’daki deneyimleri sayesinde kavuştu. Bunlar Poltronova (Sottsass 1958-1973 yılları arasında markanın sanat yönetmeniydi) için bazı projelerin asimile edilmesiyle elde edilen deneyimlerdi. 1970 yılında fiberglastan üretilen ve anti-burjuva tarzına uygun olarak yeni yaşam stiline hizmet eden lokal bir sentez sonucu ünlü ‘gri mobilyalar’ serisini yarattı. Floransa’da aldığı kökten eleştiriler onu yeni bir kolektif kurmasına ilham verdi. Bu kolektif tasarım laboratuvarlarının kurulmasıyla doğal malzeme ve işlemlerin kullanımını yaygınlaştırdı. Böylece, 1973’ten 1978’e kadar Milano, Napoli ve Floransa arasında, kurucuları arasında köktenci mimarinin önemli isimlerinden Andrea Branzi, Germano Celant ve Luciano Fabro gibi Arte Povera üyeleri yer alan ‘Global Tools’ doğdu. Global Tools laboratuvarları deneysel programları entelektüelleşmeyi ve tüketici mantığını reddederek İtalyan endüstrisi ile alternatif bir ilişki kurmayı amaçladı. Global Tools laboratuvarlarının deneysel programları, entelektüelleşmeyi ve tüketici mantığını reddetme yoluyla İtalyan endüstrisi ile alternatif bir ilişki kurmayı amaçlıyordu.

Global Tools’u Alchimia grubunun macerası izledi. Sonra laboratuvarlar 1981’de Memphis’i bulmak için terk edilip, ardından Barbara Radice, Christoph Radl, Santi Caleca and Anna Wagner işbirliğiyle kurulan Terrazzo dergisiyle (1988 ve 1996 yılları arasında on üç sayı yayınlayan ve rafine araştırmaların çağdaş etkilerle iç içe geçtiği bir dergi) tekrar yükseliyor.

George Nelson, ilk kez 1982’de bir Chelsea çatı katında gerçekleşen New York sergisi ‘Midnight at Memphis’i gördükten sonra, Memphis grubunu ve çalışmalarını “Memphis 20. yüzyılın sonunu anlatan bir ruh halidir.” diyerek anlatıyor. Memphis grubu; Sottsass’ın evinde, Bob Dylan’ın Stuck Inside of Mobile’ın ritmi ve şarkıda geçen ‘Memphis Blues Again’ sözleriyle ile, 1981-1987 yılları arasında Barbara Radicevarious (Sottsass’ın en büyük aşkı ve ikinci eşi) rehberliğinde, gerçek anlamda bir mola arayışıyla uluslararası birçok tasarımcının araya gelmesiyle kuruldu. Aralarında; Martine Bedin, Michele De Lucchi, Aldo Cibic, Nathalie du Pasquier, George Sowden, Matteo Thun, Marco Zanini ve ekibe sonradan katılan Shiro Kuramata, Hans Hollein, Andrea Branzi ve Arata Isozaki’nin de yer aldığı grup, tasarım tarihini altı yıl sürecek şekilde işaretledi. Bu altı yılın ardından sonsuza dek grup, pre- ve post-Memphis olarak bölünecekti. Renkler, eğlenceli formlar ve fonksiyondansa estetik değerlerin öne çıktığı bu plastik laminat gibi mütevazı malzemelerin kullanıldığı bu tasarımlar, döneme hakim olan burjuva tarzına alışmış bir zaman dilimi için büyük bir şoktu. Milano galeri Arc’74’teki ilk gösteriden bugüne Memphis projeleri hala kültürel olarak önemli, itibara sahip ve ticari değeri olan her daim yeniden keşfedilmeye müsait objelerle geçerliliğini korumakta.

Bu objeler sadece dekoratif değil, Ettore Sottsass’ın tüm çalışmalarında işaretlerini görebileceğimiz, her projeyi antropolojik bir temele dayandırmasından dolayı sosyo-dilbilimseldir.

DÜN/BUGÜN

N°01

DÜN/BUGÜN

L’ O F F I C I E L A R T

121

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Yalnızlığın Mis Kokmalı

yazı I ıl Karahanoğlu

Günde 18 saat çalışan Bedri Rahmi Eyüboğlu, eşi Eren Eyüboğlu’nu şu meşhur sözle anlatır; “Eren doğuştan ressam, ben sonradan.”

Birlikte Türkiye’nin dört bir yanını dolaşarak Anadolu’yu eserlerine yansıtan, sonuna kadar farklı denemeler yapmaktan vazgeçmeyen çiftin yaşamlarına dönüp baktığımızda, inanılmaz bir üretim ve birikimle karşılaşıyoruz.

122

DÜN/BUGÜN

N°01

L’ O F F I C I E L A R T

K AL AMI ’TAK I E YÜBO LU I TININ AT LYESI BUGÜN MA I K APLUMBA A SANAT E I’ OL AR AK GEN NESILLERE HIZME T ERIYOR. Bedri Rahmi Eyüboğlu, Edirne’den ; 1938. peyzaj çalışması, 33 x 42 cm. © Galeri Selvin’in izniyle.

Bir sanatçının yaşadığı ve ürettiği mekanı görebilmek az rastlanan bir şanstır. O eve girdiğinizde, onun dünyasına adım atarak aslında bir sırra ortak olmuş gibi hissedersiniz. Kitaplardan, belgesellerden ve sergilerden öğrenemeyeceğiniz bilgilere ve detaylara sahip olursunuz. Hele bir de o mekanı sanatçının torunu gezdiriyorsa, kıymetli anıları da dinleme fırsatına sahip olursunuz. İstanbul’da Anadolu Yakası’nda büyüyen çocuklar sokakları ağaçlarıyla tanırlardı bir zamanlar. Köşedeki dut ağacından sola dönünce bizim sokak, denirdi. Müstakil evlerin yanı sıra, kısa kısa dizili apartmanların bile bahçeleri, kamelyaları olurdu. Belki her şey değişti, belki dünya değişti ama hala hatırlamak, o günleri anlatmak için özenle korunan evler duruyor. Kalamış’a giderseniz, Bedri Rahmi Eyüboğlu Sokak’a girdiğinizde, iki katlı bir ev, daha bahçe duvarından tanıdık gelecek motiflerle karşılayacak sizleri. Bedri Rahmi Eyüboğlu ve Eren Eyüboğlu’nun 1958 yılında mimar Turgut Cansever tarafından çizimleri yapılan atölye-evleri hiçbir değişikliğe uğramadan bizi, bu iki büyük sanatçının yaşadığı ve ürettiği günlere götürüyor.

1911 doğumlu Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun hayatı, Trabzon Lisesi’ne atanan resim öğretmeniyle değişiyor. İleriki yıllarda, Güzel Sanatlar Akademisi Resim Bölümü’nde okuyan Eyüboğlu’nun hayatı, öğretmeni İbrahim Çallı’nın babasına söylediği sözlerle tekrar yön değiştiriyor: “Oğlunuz benden alacağını aldı, onu bir şekilde yurt dışına yollamanız lazım”. Milletvekili olan babası Rahmi Bey, bütün gayretlerine rağmen, Bedri Rahmi’ye bir burs çıkartamıyor.

O sırada yurt dışında okuyan abisi Sabahattin devreye giriyor ve “Yeter ki gelsin!” diyerek kendi bursunu paylaşmayı teklif ediyor. Torunu Rahmi Eyüboğlu anlatıyor; “Böylece dedem Lyon’a gidiyor ve bu fedakarlığından dolayı abisiyle arasında ciddi bir bağ kuruluyor. Bedri Rahmi’nin Anadolu sevgisini araştırmacılar çeşitli sebeplere bağlasalar da aslında Sabahattin Eyüboğlu’nun kardeşi olmasının da etkisi büyük. Cevat Şakir, Vedat Günyol, Azra Erhat gibi Sabahattin Eyüboğlu da Mavi Anadolu felsefesini savunanlardan. Bedri Rahmi’nin Anadolu sevdası ta o zamanlara dayanıyor, daha sonra hükümetin sanatçıları Anadolu’ya yollamasıyla da derinleşiyor,” diyerek iki kardeşin arasında bir ömür süren etkileşime değiniyor.

DÜN/BUGÜN

Bugün evin giriş katında, hala ilk asıldığı yerde duran Cemal Tollu’nun hediyesi olan resim, bizi tekrar Bedri Rahmi’nin Fransa günlerine götürüyor. Bedri Rahmi, Paris’te bir gün yakın arkadaşı Cemal Tollu’nun çalıştığı André Lhote Atölyesi’ne uğruyor. Kapıyı arkadaşı yerine güzel bir kadın açınca şaşırıyor, adı Ernestine Letoni. Atölyede başka kimse yok, ama yakalanan bu fırsatı da kaçırmak istemiyor ve bekleme bahanesiyle duvardaki resimlere göz gezdirmeye başlıyor. Ernestine hangilerini beğendiğini sorunca, Bedri Rahmi 3 resim seçiyor. Şans bu ya, üçü de Ernestine’in çıkıyor. Kadın gülümsüyor, heyecanlanan Bedri Rahmi’nin gömleğine yağlı boya bulaşıyor. Ernestine lekeyi siledursun, hayat yeniden yazılıyor. Lyon’a dönen Bedri Rahmi’nin aklı Paris’te kalıyor. Dört yıl kadar mektuplaşmalar ile devam eden beraberliğe Ernestine’in ailesi izin vermeyince, Ernestine resti çekiyor; 1936 yılında İstanbul’da Bedri Rahmi ile evlenerek ‘Eren’ adını alıyor ve bir daha ülkesine dönmüyor.

Son sergilerinin küratörü, Galeri Selvin’in kurucusu Selvin Gafuroğlu, “Türk resim sanatının yükselmesi için çalışan Bedri Rahmi Eyüboğlu ve Eren Eyüboğlu’nun Kalamış’taki evi ve atölyesi hala yaşayan bir mekan; ziyaret etme şansı bulanlar için bir hazine. Tabii burda torun Rahmi Eyüboğlu’nun emeklerini alkışlamamız gerekiyor. Yurt dışında birçok sanatçının müze evlerini görüyoruz; kendi ülkemizde de bunların çoğalması, gelecek nesillerimizin eğitimi için oldukça önemli. Sanatı ancak bu şekilde yaygınlaştırabiliriz,” diye anlatıyor. Eyüboğlu çiftinin birbirlerine olan sevgilerinin, dostluklarının simgesi olan evde neler yok ki; Anadolu’dan topladıkları objeler, kitaplar, fotoğraflar, büstler, resimler, önemli telefon numaralarının yazıldığı kağıt bile aynı yerde, yatağın yanında duruyor. Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun mezuniyet resmi ‘Hamam’, birincilik diploması, bir mavi yolculukta yazdıkları uçmasın diye tasarladığı kağıt ağırlık, Trabzon’da yaptığı ilk resimler ve 1975’te bitiremeden hastaneye kaldırıldığı son çalışması da bu evde saklanıyor. Çiftin son sergisi ‘Yalnızlığın Mis Kokmalı’, 120’ye yakın yağlıboya, akrilik ve guaj işi bir araya getirerek, her iki sanatçının da kariyerlerinden önemli bir seçki sundu. Galeri Selvin ve Harmonyhip iş birliği-

123

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Bedri Rahmi Eyüboğlu, Soyut Düzenleme ; 1967; ağıt üzerine karışık teknik, peyzaj çalışması, 70 x 100 cm. © Galeri Selvin’in izniyle.

124

DÜN/BUGÜN

N°01

L’ O F F I C I E L A R T

Eren Eyüboğlu, Çiçekler , 1947; duralit üzerine yağlıboya, 44 x 64 cm. © Galeri Selvin’in izniyle.

DÜN/BUGÜN

125

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Eren Eyüboğlu, Kaftanlı Gelin, 1943; duralit üzerine yağlıboya, 39 x 66 cm. © Galeri Selvin’in izniyle.

126

DÜN/BUGÜN

N°01

L’ O F F I C I E L A R T

Bedri Rahmi Eyüboğlu, Seni Düşünürken Bir Çakıltaşı Isınır İçimde (Otoportre) , 1966; tuval üzerineyağlı boya 122x122cm. © Galeri Selvin’in izniyle.

yle gerçekleşen mini retrospektife ilgi büyüktü. Sanatseverlerin yanı sıra, Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun öğrencilerinin gezdiği sergide eski günlerin yad edildiği duygusal anlar yaşandı. Açılıştan bir hafta sonra, koleksiyonerlere ve basına verilen yetmiş kişilik yemeğin menüsü çiftin sevdiği yemeklerden oluşuyordu ve gecenin sonunda, bu iki güzel insanın anısına kadeh kaldırıldı.

‘Yalnızlığın Mis Kokmalı’ sergisi, Türkiye’nin dört bir yanını dolaşarak Anadolu insanının yaşam biçimini, folklorik özelliklerini eserlerine yansıtan bu tutkulu ve yenilikçi çiftin aile koleksiyonuna ait eserleri görme imkanını bizlere sundu. Galeri Selvin’in

DÜN/BUGÜN

kurucusu Selvin Gafuroğlu, çiftin sergisi için isim düşünürken, Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun bir şiirinden etkilendiklerini anlatıyor; “Sanatçılar özellikle ressamlar eserlerini yaratırken işlerinin doğası gereği yalnızdırlar, sanatlarını icra ederken yalnızlıklarından beslenirler. Hatta Bedri Rahmi Eyüboğlu der ki, “Sanat mı yapmak istiyorsun? En büyük perhiz yalnızlıktır.” Eyüboğlu çiftinin atölyeleri aynı çatı altındaydı fakat biri alt katta, diğeri üst katta çalışırdı. Ve hep yalnızlıkları mis koktu.” Dileriz, gelecek nesiller de bugün Mavi Kaplumbağa Sanat Evi olarak bilinen Kalamış’taki Eyüboğlu çiftinin atölyesini ve eserlerini görme şansına sahip olurlar...

127

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Sanatın Tarihine Dair yazı

ırat Arapoğlu

Sanat tarihi ilk bakışta herhangi bir dolayımı olmayan, doğrudan bir alan olarak tanımlanır. Sanat ve tarih insanların üniversite öncesi dönemde az ya da çok müfredatta aldıkları dersler arasındadır. Fakat, sanat tarihi disiplinin araştırma alanı çok daha girift konular ve bu konulara dair sorgulamalara dayalıdır. Peki sanat ve tarih derken tam olarak neyi kastederiz? Sanatın tanımladığı alanlar hangileridir? Bu açıdan sanat tarihi bize bugüne kadar neler söylemiştir ve yakın dönemde neler söyleyecektir?

Tarihte Latince ars sözcüğünden İngilizce’deki ‘art’ sözcüğüne evrilen sanat sözcüğü, başlangıçta ‘yetenek’ ve ‘ustalık’ anlamına gelmekteydi ve bu anlamı hala günümüzde kullanılmaya devam ediyor.

Hala sanat, ‘bir şeyi yapmada gösterilen ustalık’ ve ‘bir meslekte uyulması gereken kurallar bütünü’ anlamlarını taşıyor. Fakat çağımızda sanat ve sanatçı sözcükleri artık geçmişte olduğu gibi dolaysız bir anlama sahip değil ve sadece teknik anlamda bir ustalığı işaret etmiyor. O halde neyi tanımlamakta ve ‘ustalık’ anlamından ayrılmasını sağlayan parametreler nelerdir? İlk etapta tarihte karşımıza çıkan kavram ‘güzellik’ olmuştur. Çünkü bir sanat nesnesi izleyicisini ilk olarak görselliğiyle etkiler ve bu yüzden 18. yüzyıldan geçtiğimiz yüzyılın

128

başına kadar ‘güzellik’ kavramı merkezli estetik kriterler sanat yapıtlarının analizinde merkezi bir rol oynamıştır. Çünkü yüzyıllar boyunca Antikiteyi taklit eden bir sanatın muhteşem ve ölümsüz olduğu düşüncesi sanat tarihinde hakim konumdaydı. Disiplinin oluşmaya başladığı dönemlerde sanat tarihçilerinin resim, heykel ve mimarlık gibi başat alanlara odaklanmaları ve form analizi yapmalarının nedeni budur. -Halbuki, bu alanların yüzyıllar sonrasında ancak ‘güzel sanatlar’ başlığı altında ‘mekanik sanatlardan’ ayrıldığını göz önüne almak gerekir.

20. yüzyıldan itibaren sanat ve sanat tarihi daha radikal bir dönüşüm rotasına girmiştir.

Sanatı farklı kılan unsurlar orijinallik, yaratıcılık ve hayal gücüdür. Bu kavramlar ise modernist bir sanat düşüncesinden ortaya çıkar ve sanatçıyı ‘dahi’ olarak kodlar. Böyle bir tanımın tarihsel kökeniyse -her ne kadar ilgili dönemlerin tüm politik, kültürel ve ekonomik yapısını kapsamasa da- ancak Rönesans dönemine kadar geri götürülebilir. Örneğin ‘yaratıcılık’ kavramı Antikite döneminde var olan bir olgu değildi, sanattan beklenen yaratıcılık ve yenilik değil, aksine geleneklere bağlı olmasıydı.

Bu bağlamda modernizm sonrasında ortaya çıkan bazı kavramları geçmiş dönemlere uygulamak neredeyse olanaksızdır.

Sanatçılar geleneksel sanat üretimini bırakarak yeni üretim araçları ve yeni estetik fikirler öne sürünce, sanat tarihçileri de sadece form analizine değil, sanat yapıtının kültürel kodlarını çözmeye de odaklandılar.

Böylece monolitik bir güzellik anlayışının yerine güzellik kavramı öznel bir değer olarak tanımlanmış ve kültürel bir değer olarak zaman ve mekanın içinde değişken olduğu kabul edilmiştir . -Bu açıdan Umberto Eco’nun ‘Güzelliğin Tarihi’ ve ‘Çirkinliğin Tarihi’ çalışmalarına bakılmasında yarar vardır. Sanatın temeli görsellik ve görsel analiz hala birçok sanat tarihçisinin temel metodu, ama en azından şu söylenebilir: Güzellik artık sanatın tek ve temel özelliği olmaktan çıkmıştır.

Sanatın tanımının evrensel ve statik değil, öznel ve değişken olduğu sonucuna vardık.

Peki ‘zevkler ve renkler tartışılmaz’ önermesinin yaratacağı metotsuz çoğulluk ve totoloji nasıl bir denklemle çözülür?

Sanat, izleyicide görsel unsurlarıyla bir cazibe yaratan formları açısından gündelik yaşamın diğer pratiklerinden ayrılır. Fakat tek başına bu yargı yetmeyecektir, çünkü bir tasarım ürünü de cazip olabilir. O halde sanat yapıtının izleyicisinde duygusal, ussal ve davranışsal bir değişim yaratması beklenir. Böylece görsellik, malzeme ustalığı, yetenek, özgünlük ve nadirlik gibi unsurların bileşiminin yaratacağı potansiyel değişim sanatın ne olduğu sorusunun

DÜN/BUGÜN

N°01

L’ O F F I C I E L A R T

Geçtiğimiz yüzyıldan itibaren yaşanan politik, toplumsal, ekonomik ve kültürel gelişmeler sanat tarihçilerinin bakış açılarında da pratikte kırılmalar yaratmıştı. Batı Sanatı’nın dahi sanatçısı -Beyaz, erkek, heteroseksüel ve Anglosakson-, post-kolonyalizm, feminizm ve queer sanat tarihi tarafından sorgulanmaya başlamıştır. Akademilerin ‘güzel sanatlarının’ yanında ikincil ya da tali sanatlar olarak görülen seramik, cam ve tekstil gibi üretimler sanat tarihi anlatısına dahil olurken, video sanatı, görsel şiir, enstalasyon gibi yeni sanat üretim araçları da bunlara eklemlenmiştir. Batı-dışı sanat olarak bir zamanlar kodlanan coğrafyaların sanatı ve sanatçılarına karşı ilgi gittikçe artmaktadır.

Piero della Francesca’ya, daha sonra Luciano Laurana, Francesco di Giorgio Martini veya Melozzo da Forl ’ye atfedilmektedir, İdeal Şehir , 15.YY.

cevaplarını içerisinde barındırır. Sanat hayata dair her konuyu sorunsallaştırabilir, rolüyse gündelik ve sıradan yaşamsal deneyimlerin ötesinde, kişinin yaşamında bir dönüşüm yaratma potansiyelidir. Şaheserlerin temel nitelikleri izleyicilerine tarihte ya da şimdi, insanlığın arzuları, hayal gücü, algısı ve hislerine dair güçlü veriler sunmalarıdır. Diğer bir deyişle bazı sanat yapıtları farklı zaman ve uzamlarda insan olmaklığın temel değerlerini yansıtır. İnsan yapımı herhangi bir maddi ürün, arkeolojide olduğu gibi, dönemin insan yaşamının şartlarına dair veriler sunar. Fakat sanat, kullanım nesnelerinden farklı ve üstyapısal olarak dönemin siyasal, hukuki, kültürel ve ekonomik yapısını bir biçimde verme potansiyelini haizdir. Sanat böylece insan yapımı ürünlerin içerisinde farklı bir konum kazanmıştır. Peki sanat tarihinin bir yanını, sanatı tanımlayabildiysek, tarih kısmına dair neler öne sürebiliriz?

Tarih kavramının tanımı ve ona dair düşünceler de zaman içerisinde dönüşüme ve değişime uğramıştır. Halbuki insanlar tarih disiplinine yüzyıllar boyunca bir dolaysızlık atfettiler: Tarih olgulara dayalıdır ve olgular gerçeği söyler. Fakat geçmişin verileri parçalanmış ve dağınık bir görüntüdedirler.

-Tarihin historiyografisi için Edward H. Carr’ın ‘Tarih Nedir?’ isimli temel çalış-

DÜN/BUGÜN

masını salık verebilirim. Bir tarihçi bu olgular yığını içinde neleri dahil edip, neleri dışarıda bırakacağına, bu toparladıklarını nasıl bir sistematik içerisinde bir araya getireceğine ve nihayetinde bunlardan hareketle nasıl bir yorumda bulunacağına karar verir. Bu sistematiği oluşturan anlatı, önermenin yazıldığı zamanda bir anlam üretecek şekilde düzenlenir. Bundan dolayı zaman değiştikçe anlatıların güncellendiğini, tekrar yorumlandığını ve hatta bazı anlatılar değer kazanırken bazılarının gündemden düştüğünü görmekteyiz. -Bu konuya dair Erwin Panofsky’nin ‘Bir İnsani Bilim Olarak Sanat Tarihi’ metnini önerebilirim. Tarih araştırma konusunun yazıldığı zaman ve mekanın üretimidir.

Zamandizin içinde sanat tarihi bilimi sömürgecilik dönemi Avrupası’nda gelişmiştir. Erken dönem sanat tarihçilerinin Antikite sanatını yücelterek akademik sanatın kökenlerini, düşünce yapısını ve pratiğini vurguladıkları bir Avrupanizmi yansıttıkları görülür. Ardından tarih öncesi, Antikite ve Orta Çağ Akdeniz uygarlıklarından gelerek Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri’ne uzanan bir ‘Batı Sanatı’ başlıklı anlatı kurulmuştur. Kendi ötekisini yaratan disiplin, sömürgeci bir perspektifle karşısındakini ‘Batı-dışı Sanat’ olarak konumlandırır.

Bugün sanat tarihinin çözmesi gereken konuların başında kuşkusuz küreselleşme geliyor. Dünya gittikçe birbirine bağlanırken, farklı kültürlere aşina olmak ve onlar üzerine düşünmek gerekmektedir. Bu noktada insanlığın ayrıcalıklı maddi üretim nesneleri olarak sanat yapıtlarını analiz eden sanat tarihi, bu gelişimde büyük bir role sahiptir.

Sanat tarihçilerinin bugün yapmaya çalıştıkları, sanat tarihinin Avrupanizm odaklı anlatısını ve bu bakışın sömürgeci sorunsallarının yükü altında çağın çok-kültürlü yapısını yansıtmaya çalışmaktır. Yani diğer bir deyişle sanat tarihi bugün nasıl yazılmalı sorusunun cevabının peşindedirler. Belki buna dair önerileriler sunmak, gelecekteki olası yazıların ipuçlarını içinde barındırabilir. Öncelikle toplumsal ve tarihsel bir değişim ve dönüşüm teorisini bir ön-kabul olarak almak gerekiyor. Bir tartışma ancak böyle başlatılabilir ve sanat nesneleri ya da diğer kültürel üretimlerin tarihsel süreçleriyle birlikte belirli bir dönemin değerleri net bir biçimde ele alınabilir. Şunu unutmamak gerekiyor: “İktisadi temeldeki değişme, kocaman üstyapıyı, büyük ya da az bir hızla altüst eder. Bu gibi altüst oluşların incelenmesinde, daima, iktisadi üretim koşullarının maddi altüst oluşu ile -ki bu, bilimsel bakımdan kesin olarak saptanabilir-, hukuki, siyasal, dini, artistik ya da felsefi biçimleri, kısaca, insanların bu çatışmanın bilincine vardıkları ve onu sonuna kadar götürdükleri ideolojik şekilleri ayırt etmek gerekir” (Marx, Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı, Çev. Sevim Belli, Sol Yayınları-Ankara). Bu eksenden hareket edilirse, tarihsel materyalist bir metotla belirli sanatçılar ve kültürel dönüm noktaları hakkında yetkin yargılar öne sürülebilir ve bu, özellikle belirli kültürel nesnelere uygulanabilir.

129

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Çin’den sonra Avrupa’da ve geçtiğimiz ay itibariyle ülkemizde başlayan koronavirüs salgını, yaşamlarımızı etkisi altına almış durumda. COVID-19 tedbirleriyle iş yerlerinin kapanması, birçok şirketin evden çalışma politikaları ile işlerine mümkün olduğunca devam etmeleri ve sosyal hayatın sekteye uğraması insanlar üzerinde bazı problemlere yol açmaya başladı. Kültürsanat alanında planlanan tüm etkinliklerin iptali ya da bilinmeyen bir tarihe ertelenmesi sanatseverler ve sanatçılar açısından güç durumlara sebep oluyor.

130

yazı Ece Balcıoğlu

Sanat ve Yaşam Arasında

Tarihte sosyal, ekonomik, politik buhranlar ve salgınlar gibi olaylar sanat üzerinde değişimlere, yeni akımlara ve yaratıcılığın zorlamasına birer sebep olarak gösterilir. 1950’li yılların sonu itibariyle yaygınlaşan tüketim ve kitle kültürü her yönde yayılım gösterir. İki savaş sonrası toplumsal değişim ve teknolojiyle birlikte farklılaşan istekler, 20. yüzyıl sanatının ardından önemli açılımları beraberinde getirip, bu açılımlar bugün içinde yaşadığımız çağda ise tüketim kültürünün

DÜN/BUGÜN

N°01

L’ O F F I C I E L A R T

bidir: Pentür geleneğini dışlayarak herkesin elinden gelebilecek ‘kes-yapıştır’ tekniği kullanması, sanatçının bilinçli bir tercihidir ve okura yönelen bir mesajdır.

(Ahu Antmen, 20.Yüzyıl Batı Sanatında Akımlar, -İstanbul: Sel Yayıncılık, 2013, s. 159) Seri üretimi sanat ile birleştiren ve pop sanatı denince akla gelen ilk isimlerden olan Andy Warhol ise ünlü film yıldızlarının (Marilyn Monroe gibi) fotoğraflarını serigrafi baskı tekniği ile çoğaltır. İnsanlara, bu rengarenk serigrafi baskılar ilgi çekici ve eğlenceli gelir. Büyük kitlelere ulaşmış, müzelerde sergilenmiş, özel koleksiyonlarda yerini alır. Kolaj ve baskı teknikleri ile seri üretimin kolaylaştığı pop sanat eserleri pentür ve heykelin aksine sanat eserinin biricikliğini sorgular hale getirir.

Richard Hamilton, Günümüz Evlerini Bu Kadar Farklı ve Bu Kadar Baştan Çıkarıcı Yapan Nedir?, 1956

Sanatın markalaşmaya girmesiyle, müzayedelerde uçuk fiyatlara alıcı bulan eserler ortaya çıkmaya başlar. Bu markalaşma kavramı; eserlerin güvenirliliğini ve şöhretini daha da yükseltir. Sanat eseri toplayanlarda alım isteğini (tüketimi de diyebiliriz) ve spekülasyonları artırır. İçinde yaşadığımız dünyanın küreselleşmesi ve kültür-sanatın özelleşmesiyle beraber sanatın artık finans aracına dönüşümüne tanıklık ediyoruz.

had safhada yaşanmasının temellerini atmış oldu. Dönemin hakim sanat akımı olan soyut dışavurumculuğun karşısında pop sanatı ortaya çıkmış ve popüler imgeleri kullanmayı hedef almıştı. Pop sanatının ortaya çıkışı elbette, özellikle Amerika’da başlayan seri üretimin toplum yaşamına girmesiyle başlar. Artan seri üretim toplumların yaşayış biçimini şekillendirmiş, reklamları arttırmış ve hatta insanların ikili ilişkilerinde dahi değişimleri beraberinde getirmiştir.

DÜN/BUGÜN

1950’li yılların ortalarında İngiliz sanatçı Richard Hamilton’ın ‘Günümüz Evlerini Bu Kadar Farklı ve Bu Kadar Baştan Çıkarıcı Yapan Nedir?’ (1956) isimli eseri toplumun içinde yaşadığı bu yeni kültürü açıklayıcı nitelikledir. 20. yüzyıl kent yaşamını soluyan sanatçının kitle kültürünün tüketicisi olması ne kadar kaçınılmazsa, o kültüre katkıda bulunması da o kadar kaçınılmazdır. Hamilton’ın kolajı, bu söylemin görsel bir karşılığı gi-

Bugünkü durumumuzda sosyal izolasyonla birlikte evlerde kalmamız gerekiyor ve ailemizle, eşimizle, ev arkadaşımızla önceden olduğundan daha fazla vakit geçirdiğimiz günler yaşıyoruz. Bu durum daha içe dönük, ekolojik ve sağlıklı alışkanlıklara yönelmemize olanak sağlamış halde. Bu yanından bakıldığında aslında uzun yıllardır tüketim toplumu olarak yaşadığımız çılgın günlere kıyasla bu süreci nadas niteliğinde değerlendirilebiliriz. Büyük şehirlerde hava kirliliğinin bile azaldığı yetkililer tarafından açıklandı. Gıda alışverişi dışında elimiz pek fazla bir şey almaya gitmiyor.

Evlerde kaldığımız sürece sanatsal faaliyetlere de teknoloji ve kurumların çabaları sayesinde devam edebiliyoruz. Çevrimiçi yeni sergiler, canlı yayınlar ile sanatçıların atölyelerinden sohbetler ve farklı kıtalarda yer alan müzelerde 360 derece gezintiler gibi etkinliklere ekranlarımızdan ulaşabiliyoruz. Elbette bir sergiye gitmenin ve eserleri mekanın içinde bulunarak görmenin tadı aynı olmasa da bu sürece bir süre daha katlanmamız gerekiyor. Tüm bunların yanında elbette sahilde yürüyüşleri, parkta oturmayı ya da bir arkadaşla kahve içmeyi de özlemiyor değiliz.

Sanat ve yaşam arasındaki bu süreçte bazılarımız daha yaratıcı daha üretken olmaya niyetliyiz.

131

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Sol üstten başlayarak saat yönünde; Müze Evliyagil Ankara, Baksı Müzesi Bayburt, Odunpazarı Modern Müze Eskişehir, Arkas Sanat Merkezi İzmir.

132

DÜN/BUGÜN

N°01

L’ O F F I C I E L A R T

Anadolu’nun Eşsiz Sanat Durakları

röportaj Serhat

eng l

Anadolu’daki farklı şehirlerde enteresan mimarileri, zamanın ötesinde fikir ve uygulamalarıyla birbiri ardına açılan sanat merkezleri, bulundukları bölgeyi ve dünya sanat camiasını adeta ters köşeye yatırarak besliyor. İşte Bayburt, Ankara, Eskişehir ve İzmir’den dört farklı örnek…

DÜN/BUGÜN

133

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Baksı Müzesi Prof. Dr. Hüsamettin Koçan’ın doğduğu köye verdiği en büyük hediye olan Baksı Müzesi, 2000 yılında Bayburt’un; eski adıyla Baksı, bugünkü adıyla Bayraktar Köyü’nde yükselen sıra dışı bir yapı. Geleneksel sanat ile çağdaş sanatı aynı çatı altında yan yana getiren Baksı Müzesi, bulunduğu toprakların derinliği, tılsımı ve gizemiyle hayat buluyor. Prof. Dr. Hüsamettin Koçan, Baksı Müzesi’nin özgünlüğüne şu ifadelerle vurguluyor; “Uzakta olmamız, merkeze alternatif oluşturmaya çalışmamız, itirazlarımız, kadın, çocuklar ve sanatlar arası hiyerarşiyi ortadan kaldırmamız, üretimi sanatın içerisine karmamız, Baksı Müzesi’nin kimliğini oluşturuyor. Bu kimlik tek ve önemli bir kimlik. Batılılar bu kimliği, ‘müzecilik için ilham veren örnek’ şeklinde tanımlıyor.” diyor.

PROF. DR. HÜSAMETTİN KOÇAN - KURUCU

Baksı nasıl karşılandı sanat camiasında? Hak ettiği ilgiyi gördüğünü düşünüyor musunuz?

Baksı’yı heyecanla karşılayan gruplardan bir tanesi sanat ortamı ve nitekim bu camia müze için sanat eserleriyle destek verdi. Bugünkü çağdaş sanat koleksiyonlarımız bağışlarla oluşuyor ve giderek daha da genişliyor. Bunun yanı sıra projeyi en çok çocuklar, gurbetçiler ve kadınlar sevdi ve giderek daha geniş kitleler tarafından ilgi ve beğeniyle görüyor. Baksı kişisel bir proje olmanın ötesinde, toplumsal bir oluşum. Arkasında sanatçılar ve iyi yürekli insanlar var. çinde bulunduğumuz durum elbette müzeleri de olumsuz etkiledi Bu konuyla ilgili kararlar aldınız mı? Müzeleri dijitale taşımak vb aksiyonlara nasıl bakıyorsunuz?

Bulunduğumuz ortam müzelerde dahil olmak üzere her şeyi etkiledi. Şu an müzenin kapıları zorunlu olarak kapalı ama bu müzenin ulaşılamaz olacağı anlamına gelmez. Biz yavaş yavaş müzenin ürettiği değerleri dijital ortam ve medya iletişim araçlarıyla paylaşmak istiyoruz. Bu tip krizler sanat açısından kışkırtıcı olabilir. Belki bu içe kapalı günleri de, müzenin kendi geleceği açısından bir konu edinmesi pekala mümkün. Sanat ve hayat bu krizleri aşa aşa gider. Biz de bu krizleri elbette aşacağız.

Bu yaz müthiş etkinlikler yapmayı planlıyorduk. Bunun yanı sıra her yıl öğrencilere burs vermek için düzenlediğimiz yarışmalar da yaz aylarında yapılıyordu. Bu etkinlikler ve burs ile ilgili de bir erteleme söz konusu olabilir.

Salgın nedeniyle geleceğe ilişkin önümüzdeki yıl için net bir şeyler söylemekten kaçınıyoruz ama biz üretkenliğimizi koruyoruz. Bu sene biraz ertelenmiş bir sene gibi... Bizim için kayıp gibi görünen zamanı belki daha iyi organize ederek bir kazanca dönüştürmek mümkündür, diye düşünüyorum.

Baksı ile ilgili gelecek planlarınız hayalleriniz neler?

Baksı’nın zaten kendisi bir hayal. Onun için her gün kendini yeniden yenileyen bir müze. Önümüzdeki süreçte Bayburt merkezde Baksı

134

Kültür Sanat Vakfı Yönetim Kurulu Üyesi Melkan Gürsel’in yönetiminde Tabanlıoğlu Mimarlık’ın tasarladığı ‘Kadın İstihdam Merkezi’ projesini gerçekleştireceğiz. Bu yaz temel atma gibi planlarımız vardı; tabii şimdi bu süreç ertelenecek gibi görünüyor. Kadın İstihdam Merkezi ile birlikte şehir merkezdeki insanlara ulaşmak.

Bizim amfi tiyatromuzda tiyatro, müzik ve gösteri sanatlarıyla sürekli bir aktiviteler yapmak ve yerelin temsili için de yeni programlar oluşturmak istiyoruz. Sergileri, kendi içlerinde bölerek de çoğaltmak mümkün. Bir diğer hayalimiz de Bayburt’ta gerçekleşmesini istediğimiz; klasik müzik konserleri, yaz döneminde film festivali ve Bayburt Bienali. Bunlar için çalışmalara, bu yaz başlamayı planlıyorduk, fakat göreceğiz...

YONCA EBÜZZİYA - YÖNETİM KURULU ÜYESİ

Bugün yönetim kurulunda yer aldığınız Baksı Müzesi’yle yollarınız nasıl kesişti?

Prof. Dr. Hüsamettin Koçan’ı yıllardır tanır, sanata ve köklerine olan bağlılığı ve adanmışlığını hayranlıkla izlerdim. Onun, yoktan var ederek ortaya çıkardığı bir mucizedir Baksı Müzesi. Ben de bu mucizeye uzaktan da olsa tanık olmuştum ve nihayet 5 Eylül 2018’de Baksı’daydım. Eylül ayındaki tanışmamızın ardından kasım sonuna kadar, farklı gruplarla dört kez daha gittim Baksı’ya. Büyülenmiştim. Adeta iyileştiriyordu beni, ismiyle müsemma (Şaman dilinde ‘İyileştiren Ruh’ anlamına geliyor Baksı.). Ayrıca eşimin ablası olan Alev Ebüzziya’nın Baksı’da Haziran 2018’de açılan sergisi de müzeye organik olarak daha da bağlanmama sebep odu.

Baksı’yı nasıl tanımlarsınız?

Baksı Müzesi benim için standart bir müzeden çok öte... Bulunduğu bölgede yenilikçi sanat hareketini başlatan, çağdaşla geleneksel sanatı birlikte izleyiciyle paylaşan, göç karşısında kıvranan, bölgenin temel sorunu olan göçe son verebilmek için istihdam olanakları arayan, kültürel yabancılaşmaya çare bulmaya çalışan, kadın ve çocukları destekleyen bir merkez Baksı...

Baksı için siz neler yapıyorsunuz? ışarıdan neler yapılabilir?

Baksı’yı her türlü öneriye açık bir sivil yapı olarak düşünmek gerekir.

Hemen her projesi komisyonlarla yürütülüyor. Turizm ve Baksı Gönüllüsü projelerine ve komisyonlarına destek olmaya gayret ediyorum.

Herkesi Baksı’ya en az bir kez götürmeye kararlıyım. Üstelik ‘ben gittim, gördüm’ denilmesini de kabul etmiyorum. Değişen sergileri, değişen mevsimleri, yenilenen ve ilave edilen fikir ve bölümleriyle asla yalnız bırakılmayacak bir müze Baksı. Karantina döneminin sonunda ilk iş birçok gönüllü gurubu ve sivil toplum kuruluşuyla birlikte L’Officiel Art dergisini de götürmeye talibim. Ayrıca herkesi Baksı Gönüllüsü olmaya davet ediyorum. İnanın küçük adımlarla büyük farklar yaratmak mümkün.

DÜN/BUGÜN

N°01

L’ O F F I C I E L A R T

Arkas Sanat Merkezi Arkas Sanat Merkezi, Arkas Holding Yönetim Kurulu Başkanı Lucien Arkas’ın kişişel ilgisi ve profesyonel yaklaşımı ile oluşan Arkas Koleksiyonu’nu sanatseverler ile paylaşmak isteği doğrultusunda kurulmuş bir kurum.

Şimdiye kadar 21 sergiye ev sahipliği yapan Arkas Sanat Merkezi, son olarak ‘Picasso: Gösteri Sanatı Sergisi’ne ev sahipliği yaparak üç buçuk ayda, 160 binin üzerinde ziyaretçi ağırlayarak İzmir rekorunu kırdı.

İzmir’de döneminin en güzel yapılarından biri olan, 1875 yılından beri hizmet veren Fransız Fahri Konsolosluk binasının denize bakan bölümü, Fransız Hükümeti tarafından 20 yıllığına, kültür ve sanat amaçlı kullanım için Arkas Holding’e tahsis edildi. Bir yıl süren restorasyon çalışmalarının ardından bina Kasım 2011’de Arkas Sanat Merkezi adıyla açıldı.

Kültür sanat faaliyetlerine verilen zorunlu ara pek çok müzenin kapılarını kapatmasına neden olunca, sanatseverler sanal müzelere yöneldi. Arkas Sanat Merkezi de sanatseverleri, açıldığı 2011 yılından bu yana ev sahipliği yaptığı sergileri sanal olarak gezmeye davet ediyor. Ziyaretçilerin üç boyutlu sanal gerçeklik farkıyla gezebileceği sergiler, Arkas Sanat Merkezi internet sitesinde.

Çağdaş, donanımlı bir sanat merkezine dönüştürülen iki katlı tarihi bina; İzmir’de birçok uluslararası ressamın eserlerinin sergilendiği ilk sanat merkezi olma özelliği de taşıyor.

DÜN/BUGÜN

135

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

Müze Evliyagil

Koleksiyonerlerin eserlerini galerilerde birkaç hafta süren sergiler ile sergilemesinden, en fazla bir hafta ile sınırlı tutulan fuarlardan ve her şeyin birkaç dakika içinde kararlaştırıldığı müzayedelerden pek çok eserin yeterince izlenmeden, farkedilmeden kişilerin ‘mahrem’ mekanlarına girdiğini rahatlıkla varsayabiliriz. Sarp Evliyagil, kendi koleksiyonunda yer alan bu ‘görünmez’ eserlerin, ilgili herkese açılmasını, başka bir deyişle ‘müzeleşmesini’ hedefleyerek yola çıkmış.

Müze Evliyagil, Ajans-Türk’ün Yönetim Kurulu Başkanı Sarp Evliyagil’in mesleği gereği ilgi duyduğu özgün baskı dizileri ve koleksiyonunu farklılaştıran dev ölçekli heykellerinde aralarında yer aldığı yüzlerce eser içinden seçilenleri, belirli aralıklarla ve farklı odaklar etrafında düzenlenecek sergilerle kamusallaşmasını sağlıyor. 2008 yılında ortaya çıkan Müze Evliyagil fikri, 2014-2015 yılları arasında, İncek’te, ‘merkezden uzak bir merkez’de gerçekleşen inşaat ile

136

Ankara’da sanata, üç kata yayılan 750 m2’lik bir sergi alanı, heykel bahçesi, film salonu ve kütüphaneyi de içine dahil ederek hayat buldu.

Müzedeki güncel sergi ‘Camdan Şato’, Müze Evliyagil koleksiyonundan ve koleksiyon dışı üretimlerden bir araya gelen 58 sanatçının üretimlerini ağırlıyor. Can Akgümüş küratörlüğündeki sergi, hafıza kavramını Müze Evliyagil koleksiyonundan ve koleksiyon dışı üretimlerden bir araya gelen 58 sanatçının üretimleriyle beraber çok katmanlı bir şekilde ele alıyor. Camdan Şato hafıza kavramını gotik sanat akımı -edebiyat, mimari ve görsel sanatlar- üzerinden temellendirerek odağına alıp, sergide bulunan yapıtları; hafızanın yapısına ve işleyişine benzer şekilde anı, mekanın hafızası, bedenin hafızası, nesnenin hafızası ve kayıp hafıza ve hatırlama gibi alt başlıklarda yeniden buluşturuyor.

DÜN/BUGÜN

N°01

L’ O F F I C I E L A R T

OMM Eylül 2019’da Polimeks Holding Yönetim Kurulu Başkanı ve koleksiyoner Erol Tabanca tarafından kurulan OMM’un binası, ünlü Japon mimarlık ofisi Kengo Kuma & Associates tarafından tasarlandı.

Haldun Dostoğlu küratörlüğünde gerçekleşen açılış sergisi ‘Vuslat’ kapsamında yaklaşık bin sanat eserinden oluşan Erol Tabanca koleksiyonundan, 65 yerli ve yabancı sanatçının 100’e yakın eseri, özel bir seçkiyle ziyaretçilere sunuldu. Ayrıca 15 Şubat 2020’de sanatçı Karina Smigla-Bobinski’nin katılımıyla gerçekleşen sergi açılışında performans makinesi ‘ADA’, Türkiye’de ilk defa OMM’da sergilendi.

OMM, özgün mimarisi, şaşırtıcı sergi takvimi ve projeleriyle Eskişehir’den güçlü bir sanat ışığı saçıyor. İDİL TABANCA - YÖNETİM KURULU BAŞKANI

MM hangi hayalle açıldı?

Eskişehir’deki genç nüfus ve sanatseverler için birleştirici bir güç olmak en büyük hayalimizdi. Hem yerel hem de global alanlarda Eskişehir’e ve Türkiye’ye değer katabilmek, sahip olduğumuz sanat eserlerini paylaşabilmek ve hatta bu eserleri eğitim araçlarına dönüştürmek, her yaştan ve kesimden insanı sanatın gücü altında birleşmeye davet eden bir platform yaratmak hayallerimizin arasındaydı.

MM açılmadan önce müze ile ilgili sizi en çok heyecanlandıran şey neydi? Müzenin açılmasından bugüne bu heyecanın odağı değişti ya da başka bir şeye evrildi mi? İlk başta bana en heyecanlı gelen şey projenin Eskişehir’de olmasıydı ve hala bence en heyecan verici şeylerden biri bu. İstanbul dışında ama en az İstanbul’daymış gibi iyi düşünülmüş, dünyanın önde gelen mimarlarından biri tarafından tasarlanıp özenle inşa edilmiş, sergi ve etkinlik programları global nitelikteki bu projenin, Eskişehir’i bir odak noktasına, uluslararası boyutta bir sanat şehrine dönüştürme potansiyeli var. Bence bu olasılık çok heyecan verici. Müze şimdiden hem Türkiye’de hem de dünyada birçok sanatseveri Eskişehir ile tanıştırdı.

Müze açıldığından beri Odunpazarı’nda oldukça hareketlendi. Sanat merkezleri, yeni atölyeler ve galeriler açılıyor ve sanatçılar, öğrenciler stüdyolarını buraya taşıyorlar. OMM ise hayata geçirdiği projeler, etkinlikler, atölyeler ve misafir sanatçı programları ile bu oluşumun kalbinde yer alıyor.

Sanat etkinlikleri genelde stanbul merkezli opüler sanat çevresinin de dahil olduğu en büyük proje MM nadolu’yu bu konuda ilerletmek için neler yapılması gerek? MM olarak bu konuda sizin nasıl bir vizyonunuz var?

Eğitim programları ve atölyelerimiz yoğun ilgi görüyor. Onun dışında müzede gerçekleşen buluşmalarda ve konuşmalarda sadece sanatçılarla sınırlı kalmayarak sanat camiasının perde arkasında çalışan önemli isimleri de konuk ediyoruz. Müzecilik, müzayedecilik gibi konular üzerine konferanslar veriyoruz. Misafir sanatçı programımızı lokal ve global sanatçılarımız arasında köprü kuracak şekilde kurguluyoruz ve dünyanın farklı yerlerinden gelen, farklı disiplin-

DÜN/BUGÜN

lerde çalışan isimleri OMM çatısı altında topluyoruz. Misafir sanatçı atölyelerini sanatseverlerle buluşturuyoruz, sanatçılar ile ziyaretçiler arasında diyalog kurulmasını teşvik ediyoruz. Yeni medya sanatı, VR, AR gibi geleceğe dönük yeni alanlar üzerine proje üretiyoruz. Şehrimizdeki üç üniversite bizim için çok değerli. Eskişehirli sanatçılar ve öğrenciler ile OMM Dükkan için ürünler tasarlıyoruz. Bu ürünler global çapta isim yapmış tasarımcıların ürünlerinin yanında sergileniyor dükkanımızda. Birçok çeşitli program ve proje dahilinde Anadolu’ya sanatla güçlenmiş, eğitimle sulanmış köklerimizi salmak için elimizden geleni yapıyoruz.

MM dünyanın geçtiği zorlu dönemi nasıl karşılıyor?

Takım olarak pozitif kalmaya çalışıyoruz. Bu durum başlamadan önce üzerinde çalıştığımız projelere, evden devam ediyoruz. Haftada iki kere tüm takım çevrimiçi buluşarak projelerimizin üzerinden geçiyoruz. Evde kalarak üretebileceğimiz yazılı ve canlı söyleşiler, playlistler, takip ettiğimiz sanatçılar hakkında bilgiler gibi içerikleri üretmeye devam ediyoruz. Bunun dışında sosyal medya hesabımızdan çevremizdeki sanatçıların karantina dönemini nasıl geçirdiğine dair raporlamalar yapıyoruz. Böyle zor dönemlerde kültürün tamamen hayatımızdan silinmemesi çok önemli. Biz bu konuda elimizden geleni yapıyoruz ve bu süreçte içinde bulunduğumuz bu zor dönemle olan bağımızı koparmadan ilerlemek istiyoruz, bu nedenle de şu an oluşturduğumuz içeriklerin gündem ile ilişkili olmasına özen gösteriyoruz.

Bireysel olarak siz bu beklenmedik dönemi nasıl karşılıyorsunuz? Günleriniz nasıl geçiyor?

Karantina öncesindeki gibi günümün çok büyük bir kısmı e-mail cevaplamakla geçiyor. Ama bir yandan da çok uzun süredir yapmak isteyip hiç vaktim olmayan birkaç şeyi yapma fırsatım oldu. Mors alfabesi öğrenmek istiyordum uzun süredir ve üç günde mors alfabesi ile okumayı ve yazmayı öğrendim. Erken saatlerde sokaklarda kimse yokken, mahalledeki kedi köpekleri beslemek için dışarıya çıkıyorum. Buna fırsatı ve maddi gücü olan insanlardan olduğum için çok şanslı hissediyorum kendimi bu zor dönemde. Daha bol vaktim olduğu için sokak hayvanlarıyla daha çok ilgilenebiliyorum ve bu güne daha güzel başlamama sebep oluyor. Birçok konuda araştırma yapıyorum; sürdürülebilirlik, temiz enerji, sıfır atık gibi... Bunları hem özel hem iş hayatımda nasıl uygulamaya geçirebileceğim hakkında lojistik planlaması üzerinde çalışıyorum. Karantina döneminin ciddi bir kısmını ‘Yeni dünyada problemin değil, çözümün bir parçası nasıl olabilirim?’ konusuna kafa yorarak geçiriyorum.

MM’un gelecek planları neler?

Mayıs ayında açılması planlanmış ama ertelediğimiz grup sergimizi açmayı planlıyoruz karantina sonrasında. Bunun yanı sıra yeni dönem misafir sanatçı programımızı da askıya aldık, onu devam ettirmeyi planlıyoruz. Atölyeler, eğitim programları ve konuşmalar tüm hızıyla devam edecek. Sürdürülebilirlik ve karbon ayak izini azaltmak adına çalışmalarımız olacak, hem OMM’u hem de müzemizin butik oteli OMM INN’i daha çevreci kılabilmeyi hedefliyoruz.

137

L’ O F F I C I E L A R T

N°01

John Anthony Baldessari’ye Sonsuz Saygılarımızla...

17 Haziran 1931 -3 Ocak 2020 Yellow, from Stonehenge (with Two Persons), 2005 © Christie’s New York

138

YAD

CİLDİNİZİ HER KAPSÜLDE AYDINLATAN YENİLEYİCİ SERUM

THE BEST IN ONE WORLD

Chopard Butik Nişantaşı

Patek Philippe Butik Nişantaşı

Audemars Piguet Butik Nişantaşı

Mim Kemal Öke Caddesi 35/9 Nişantaşı - İSTANBUL +90 212 225 17 75 chopard.istanbul@tektas.info

Mim Kemal Öke Caddesi 35/8 Nişantaşı - İSTANBUL +90 212 224 71 76 patek.istanbul@tektas.info

Mim Kemal Öke Caddesi 35/1 Nişantaşı - İSTANBUL +90 212 230 70 71 apist@tektas.info

Tektaş Butik Emaar Square AVM Ünalan Mahallesi, Libadiye Caddesi No: 81/1 İç Kapı No: 3, Mağ aza No: 551 Üsküdar - İSTANBUL +90 216 510 26 26 emaar@tektas.info

TEKTASSAATCILIK www.tektaswatchesandjewellery.com.tr