Conflict Culture (The running mean) In the Beginning The origin of existence is viewed as a phenomenon which began out of nothing. But the cosmic system is governed by a prodigious mechanism by which natural laws are obeyed in a realm of order and hierarchy, which is acutely opposed to change. The cosmic model of how things relate reveals that space is filled with couples of implicit particles and anti-particles, which persistently appear in pairs, thereafter splitting and then merging again to obliterate each other. It is important to note that energy is matter and anti-matter, which together become potentially weapons with tremendously devastating consequences. The notion of conflict has always existed, right from the Big Bang of creation. The epic story of Adam and Eve is quite exemplary to this. For me, that has always been a fascinating story, how it is told so casually. Adam and Eve could not sustain a relationship with God. The ever-loving God, the ever- forgiving God? Why didn’t Adam and Eve just apologize? No, they just left – probably because they were aware that they were blessed with the ability to wonder. This reveals that defiance is a prominent catalyst in human evolution. We can wonder mentally in the mind, or physically by movement. And so, there was the first eviction and behold, they became the first refugees, first displaced persons, and the first occupiers of a foreign land. That is part of our evolution. At every point in our history, those dynamics are present. Uncertainties and chance happening become eminent characteristics of the continuity and consequence of events. Society is a social system and physics tells us that disorder in a system always increases with time. There are several forces that hold a society together, and bringing these forces to equilibrium is bound to the principles of how things work. The response to that is conflict management; which is evident of how the sun and planets retain their positions in our solar system and across the universe. The phenomenal environment is a manifestation beyond physical and geographical properties as it includes the intangible and non- material existence of time and space as a medium of continuity; with relative implications on action and perception. Hence the spatial context of society is formulated by perceptive concepts in form of routine values and dispositions. Human endeavours are accommodated via the constraints of the non- material medium of time- space geography within the environment. These constraints are the variable vectors and catalysts that instigate or stimulate particular events in the evolution and eventual transformation of society.
The Relapse Saga - 2008
Social constraints and others There are three affiliated con- straints that constitute the even- tual course of social organisation and development: authority constraints, capability constraints and coupling constraints. Authority constraints are imposed constraints relating to administrative and institutional rules and regulations, such as operating hours (working and closing hours including work days and holidays), environmental signs, and codes of conduct. This constraint could also be made evident by the policies of a particular type of government, belief or social customs. Capability constraints relate to the limits of human physicality and biological composition within the time-space geography of the environment, which are basically temporal or spatial restraints. The physical constraint of space as a dimension of separation or distance is a constitutional element of the environment as it is an impediment to location and place, perception of place, social interaction, time, movement and cost. The non-material essence of spatial distance could be experienced as both a physical and a psychological impediment (with regards to immediate access to communication, information and interaction), due to the cultural, languistic or political differences between communities. Coupling constraint is an aspect of human behaviour, which originates as a result of the impulse to organise, classify and co-operate towards a specific objective or goal. This phenomenon could be assumed as a behavioural response to events, which eventually becomes the format of adaptive decisions or updated meanings related to knowledge and acknowledgement. Coupling constraint could also materialise as a social constraint or constraint of society, which pertains to the relationship between the individual and the environment. An inappropriate balance or incoherence between the individual’s process of being and the social environment could lead to an unbearable instability or stress due to the lack of exchange. The threshold concludes to a bounded rationality and limited competence of awareness and recognition. The aspiration level of the individual is expressed in terms of a psychological apprehension or contemplation connected to wishes and fulfilment. As an integral component of the formation and evolution of a social system, conflict emerges as a significant mechanism that instigates change rather than unanimity. This phenomenon materializes in the form of various vital events such as wars, natural disasters, emigrations, population displacements, birth, death, and choice. These events ultimately become the stimulants and variants in the transformation of societies. The constitution and composition of a social system involve conflict as a process of modification towards a different future of experience. Evolution in contemporary culture is predominantly forged by conflict or vital events which are instigating new conditions of adaptations and developments. Therefore, conflicts can be un- derstood as a familiar interde- pendent relationship involving constraints and obligations.
Understanding the uncertainties Understanding the conflict phe- nomenon as a catalyst of socio- cultural evolution reveals that the notion is a stimulant for improve- ment and a progressive tendency. Therefore the accommodation of conflicts is a prominent objective within all aspects of social plan- ning and intervention. We have new materials in constant production, solutions, inventions, the new tendencies of today such as renewable energy, wireless communication and other technological assets which are still shy of their proper applications. These are more suitable for war or natural disas- ter conflict situations. The irony is that the new technologies are more adaptable to rebuilding and post-conflict rehabilitation rather than the less effective integration of such applications within the existing social infrastructure. Designers need to work on these situations of need. Normally you build because somebody has a place and they want something else. Today there is this reverse psychology where you have to give people who have lost everything something else. There is no study for that. An architect has to know the mind of a person who has just lost every- thing, and they never learn to work with those kinds of situations as a formal education procedure. A whole environment can be full of trauma, bad memories, how do you sanitise such a place, what do you build there? You have to experience what such a site is about, because a site for building is not necessarily a plot of land within the city. You get a whole city that is destroyed, where do you start, what is the reference? Maybe you start by helping to rebuild the minds of the victims? Can you build something that helps to rebuild what was lost? Is it necessary to ever bu@ild there again? Then you realize that a space can lose its transparency as a result of an event. A space could be filled with memories of horror, pain, smell, sound and trauma. With architec- ture, there is the everchallenging need to invent a reason for architecture, people tend to forget that. The first invention in any creative instance is the reason and the main attribute of any invention is reason. There are two kinds of reason. One reason is why, what is the reason for that. The other reason is as in thought, how do you reason on that. These two kinds of reason must be pre- sent in order to have a situation for practising architecture. In general, the adoptions of new resistant materials, together with energy-efficient interventions, are mandatory requirement in such situations. It would also yield new opportunities for productions, manufacture, new consumers and major economic benefits. My point is that everybody can contribute in this issue; people can have different experiences and formulate different responses to encourage the debate.
With reference to the history of design, major changes in concept and the use of specific materials have been instigated by ‘post-conflict optimism’ especially after the Second World War. Sometimes, to be in a place can be quite distracting because our senses do not always operate in a predictable way. Other senses can just totally take over and dominate you. That is what I learned when experiencing these situations. The experience of being in a war zone has a lot to do with how you respond afterwards, how you can start to think of what is needed; reflecting on what can be an approach to solutions. With reference to wars, displacements and natural disasters, boundaries are constantly shifting and new territories are being created. These new territories have become the fundamental platforms for innovative solutions and interventions that require a continuous systematic approach. The study of ‘post-conflict rehabilitation’ and ‘rebuilding’ have not been appropriately integrated as essential courses to study in academic institutions such as architecture, design, applied arts, sociology, psychology and literature. This integration is mandatory in order to formulate and represent a continuous reaction. Whenever there is a conflict, it is always due to the need for something else to happen in which the only certainty is change . Ola-Dele Kuku
Suspended Animation - 2011
Conflictcultuur (Het voortschrijdende gemiddelde) In het begin De oorsprong van het leven wordt beschouwd als een fenomeen dat uit het niets ontstond. Maar het kosmische systeem wordt bestuurd door een wonderbaarlijk mechanisme, waardoor natuurwetten worden gevolgd binnen een heersende orde en hierarchie die scherp tegen verande- ring is gekant. Het kosmische model van hoe din- gen met elkaar in relatie staan, toont ons dat ruimte gevuld is met verbindingen van impliciete deeltjes en antideeltjes die voortdurend opduiken in koppels: nadat ze van elkaar zijn
losgekomen versmelten ze weer en annihileren ze elkaar. Het is belangrijk op te merken dat energie bestaat uit materie en antimaterie; samen groeien ze uit tot potentiele wapens met ver- schrikkelijke, verwoestende gevolgen. Het begrip ‘conflict’ heeft altijd bestaan, van de big bang tot de schep- ping. Het epische verhaal van Adam en Eva is daarvan een goed voorbeeld. Voor mij was het altijd al een fascine- rend verhaal, zoals het zo losjes wordt verteld. Adam en Eva konden geen re- latie onderhouden met God, de steeds liefhebbende God, de steeds vergiffe- nis schenkende God? Waarom boden Adam en Eva niet gewoonweg hun verontschuldigingen aan? Nee, ze gingen weg – wellicht omdat ze beseften dat ze begiftigd waren met het vermogen om zich te verwonderen en vragen te stellen. Dit toont dat opstandigheid een belangrijke katalysator is in de evolutie van de mensheid. We kunnen ons mentaal verwonderen, in onze geest, of fysiek, door onze bewegingen. Dat was dan de eerste uitwijzing, Adam en Eva werden de eerste vluch- telingen, de eerste mensen die naar elders werden overgeplaatst, de eerste bezetters van vreemd land. Dat maakt deel uit van onze evolutie. Op elk moment van onze geschiedenis is deze dynamiek aanwezig. Onzekerheden en zich voltrekkende veranderingen worden eminente kenmerken van de voortgang en ontwikkeling der gebeurtenissen. De samenleving is een sociaal systeem, en de fysica leert ons dat binnen een systeem mettertijd de wanorde steeds toeneemt. Er zijn diverse krachten die een samenleving samenhouden, en het in evenwicht brengen van deze krachten behoort tot de principes van hoe de dingen werken. Conflictmanagement biedt hier de oplossing – dat blijkt ook uit de manier waarop de zon en de planeten hun positie behouden in ons zonne- stelsel en in het universum. De fenomenale omgeving is een manifestatie die verder reikt dan de fysieke en geografische eigenschappen, aangezien ze ook de ontastbare en immateriele existentie van tijd en ruimte als middel van continuiteit omvat, met de daarbij bijhorende implicaties op ons handelen en onze perceptie. Aldus wordt de ruimtelijke context van de samenleving uitge- drukt via perceptieve concepten als standaardwaarden en -disposities. Menselijke betrachtingen worden via de beperkingen van het immateriele medium van de tijdruimtegeografie binnen de omgeving gefaciliteerd. Deze beperkingen zijn de verander- lijke vectoren en katalysators die particuliere gebeurtenissen binnen de evolutie en uiteindelijke transfor- matie van de samenleving op gang brengen en stimuleren.
Sociale beperkingen en de beperkingen van de samenleving Er zijn drie met elkaar verwante beper- kingen die de uiteindelijke loop van de sociale organisatie en ontwikkeling be- palen: gezagsbeperkingen, capaciteits- beperkingen en koppelbeperkingen. Gezagsbeperkingen zijn beperkin- gen die ons worden opgelegd door ad- ministratieve en institutionele regels en regelgevingen, zoals activiteitsuren (werkuren en openingsuren maar ook werkdagen en verlofdagen), tekens in onze omgeving en gedragscodes. Deze beperkingen kunnen ook duidelijk worden gemaakt in het beleid van een bepaald type van bestuur, een geloof of een sociale geplogenheid. Capaciteitsbeperkingen hebben te maken met de grenzen van de fysieke en biologische gesteldheid van de mens in de tijd-ruimtegeografie van zijn omgeving, wat hoofdzakelijk tem- porele en spatiale beperkingen zijn. De fysieke beperking van de ruimte als een dimensie van scheiding of afstand is een constitutioneel element van de omgeving omdat ze een belemmering vormt voor locatie en plaats, percep- tie van plaats, sociale interactie, tijd, beweging en kost. De immateriele wezenskern van ruimtelijke afstand kan worden ervaren als zowel een fy- sieke als psychologische belemmering (met betrekking tot de onmiddellijke toegang tot communicatie, informatie en interactie), veroorzaakt door cultu- rele, taalkundige of politieke verschil- len tussen gemeenschappen. Koppelbeperkingen zijn aspecten van het menselijk gedrag die voortko- men uit de impuls om zich te organise- ren, te groeperen en samen te werken om een specifiek objectief of doel te bereiken. Dit fenomeen kan worden beschouwd als een gedragsrespons op gebeurtenissen, wat zich uiteindelijk uit in adaptieve beslissingen of bij- gewerkte betekenissen die te maken hebben met kennis en bekentenissen. Koppelbeperkingen kunnen zich ook voordoen als een sociale beperking of een beperking van de samenleving, wat te maken heeft met de relatie tus- sen het individu en de omgeving.
Een onaangepaste balans of een incoherentie tussen het zijnsproject van een individu en zijn maatschappelijke omgeving, kan leiden tot een ondraaglijke instabiliteit of tot stress veroorzaakt door het gebrek aan wis- selwerking. De drempel leidt naar een begrensde rationaliteit en een beperkt bewust- zijns- en herkenningsvermogen. Het niveau van de ambitie van het individu wordt uitgedrukt als een psychologi- sche bekommernis of contemplatie die te maken heeft met verwachtings- patronen en hun inwilliging. Als integrale component van de vorming en evolutie van een sociaal systeem ontpopt het conflict zich tot een betekenisvol mechanisme dat veeleer aanzet tot verandering dan tot unanimiteit. Dit fenomeen uit zich in verscheidene cruciale gebeurtenissen als oorlogen, natuurrampen, emigra- ties, volksverhuizingen, geboorte, dood en in de keuzes die wij maken. Deze gebeurtenissen worden uitein- delijk de stimulatoren en varianten bij de transformatie van samenlevingen. De constitutie en compositie van een sociaal systeem impliceert con- flicten als veranderingsprocessen om tot een andere belevingstoekomst te komen. In de hedendaagse cultuur wordt de evolutie hoofdzakelijk gesmeed door conflicten of door cruci- ale gebeurtenissen die aansturen op nieuwe omstandigheden voor aanpas- singen en ontwikkelingen. Om die reden kunnen conflicten worden beschouwd als een bekende interdependente verhouding die te maken heeft met beperkingen en verplichtingen.
Suspended Animation - 2011 De onzekerheden doorgronden Het doorgronden van het fenomeen conflict als een katalysator van socio- culturele evolutie, maakt duidelijk dat deze notie een stimulans is voor ver- betering en vooruitgang. Daarom ook is bij alle aspecten van sociale planning en interventie het aanvaarden van en ruimte maken voor conflicten een belangrijk doel. We produceren voortdurend nieuwe materialen, oplossingen, uitvindingen, nieuwe trends als her- nieuwbare energie, draadloze com- municatie en andere technologische snufjes die nog steeds verlegen zijn om hun eigen toepassingen. Die zijn meer geschikt voor conflictsituaties als oorlogen en natuurrampen. De ironie is dat de nieuwe technologieen geschikter zijn voor heropbouw en rehabilitatie, veeleer dan de minder effectieve integratie van dergelijke toepassingen binnen de bestaande sociale infrastructuur.
Aan deze behoeftes moeten ont- werpers werken. Doorgaans bouw je omdat iemand daartoe de ruimte heeft en iets nieuws wil. Vandaag is er de omgekeerde redenering, waarbij je mensen die alles verloren hebben, iets anders moet aanbieden. Daar bestaat geen studierichting voor. Een architect moet de gedachten kunnen doorgronden van iemand die net alles heeft verloren, maar nooit leert hij binnen zijn formele opleiding hoe hij met dergelijke situaties moet omgaan. Een omgeving kan vergeven zijn van trauma’s en slechte herinneringen. Hoe saneer je zo’n plek? Wat bouw je daar? Je moet ervaren wat die plek betekent, want een bouwgrond is niet noodzakelijk een lapje grond middenin de stad. Als de hele stad is verwoest, waar start je dan? Wat is dan het referentiepunt? Misschien moet je starten door te helpen bij de weder- opbouw van de geestesgesteldheid van de slachtoffers? Kun je iets bouwen dat bijdraagt tot de wederopbouw van wat verloren ging? Is het noodzakelijk om daar ooit nog opnieuw te bouwen? Dan besef je dat een plek door een be- paalde gebeurtenis zijn transparantie kan verliezen.
6 dots Article 1 - 2009 Een ruimte kan bulken van herin- neringen aan verschrikkingen, pijn, geuren, klanken en trauma’s. Architectuur daagt voortdurend de nood uit om een reden te bedenken om archi- tectuur te beoefenen – mensen heb- ben de neiging om dit te vergeten. De eerste vondst bij elk creatief stadium is de reden, en het hoofdattribuut van elke vondst is de reden. Er zijn twee soorten redenen. De ene reden is het waarom: wat is de reden daartoe? De andere reden is als in een gedachte: hoe redeneer je daarover? Deze twee redenen moeten aanwezig zijn om in staat te zijn architectuur te beoefenen. Door de band zijn het aanwenden van nieuwe resistente materialen en het doorvoeren van energie-efficiente ingrepen in zulke situaties verplichte vereisten. Dat leidt ook tot nieuwe opportuniteiten bij de productie en vervaardiging, tot nieuwe gebruikers en belangrijke economische baten. Mijn standpunt is dat iedereen hiertoe kan bijdragen. Mensen kunnen verschillende ervaringen hebben en verschillende antwoorden formule-
ren om het debat aan te wakkeren. Kijken we naar de geschiedenis van het design, dan merken we dat belang- rijke veranderingen in het concepten gebruik van specifieke materialen uitgelokt werden door ‘postconflict optimisme’, vooral dan na de Tweede Wereldoorlog. Soms kan het vrij verwarrend zijn om op een bepaalde plek te ver- toeven, omdat onze zintuigen niet altijd op voorspelbare wijze werken. Andere zintuigen kunnen je volledig overmannen en domineren. Dat is precies wat ik leerde bij het ervaren van dergelijke situaties. De ervaring van je in een oorlogszone te bevinden heeft veel te maken met de manier waarop je nadien reageert, hoe je kunt beginnen nadenken over wat nodig is, nadenken over wat een stap in de richting van oplossingen kan zijn. Kijken we naar oorlogen, volksverhui- zingen en natuurrampen, dan merken we dat grenzen voortdurend verschui- ven en dat er nieuwe gebieden gecre- eerd worden. Deze nieuwe gebieden werden de basisplatformen voor innovatieve oplossingen en ingrepen die een aangehouden systematische benadering vergen. Het bestuderen van ‘post-conflict rehabilitatie’ en ‘wederopbouw’ is niet voldoende geintegreerd geweest als lesonderdeel bij academische opleidingen als archi- tectuur, design, toegepaste kunsten, sociologie, psychologie en literatuur. Deze integratie is onontbeerlijk om een continue reactie te kunnen formuleren en weer te geven. Telkens wanneer er een conflict is, is het altijd te wijten aan de nood om iets anders te laten gebeuren, waarbij de enige zekerheid verandering is. Ola-Dele Kuku
Ola-Dele Kuku (architect - artist) ‘Drawings and Built Images’ By Sara Weyns (Curator - Middelheim Museum, Antwerp, Belgium). Starting the task to record a long conversation with Ola-Dele Kuku on these pages of his new book, Alexander Calder’s mercury fountain comes to mind. In this remarkable fountain, mercury drops spring from a source, roll towards each other and together they form small elements to finally become one consistent form. Then they burst open in a rain of silver drops and venture into new configurations. The conversation I had with Ola-Dele Kuku in his studio, had a similar dynamic movement: observations were instigated, the hooked together, took the form of concrete works of art, and together they revealed a total vision. All this to then disintegrate in yet again new possible interpretations, new insights. Our conversation focused on his drawings, thus limiting ourselves to a great extent: we would not discuss the sculpture, installations, lectures, workshops, videos, texts from collaborations… that are all together part of the oeuvre of this artist-architect. Just the drawings. Not his career as a visual artist, architect, lecturer, researcher, sociologist, philosopher and publicist were discussed, nor the wanderings he undertook through Great Britain, Nigeria, Switzerland, Italy, the Netherlands and Belgium. We locked ourselves up in one city, in one room, at one table. We looked at a sheet of paper. And it was this converging movement that became our first subject. The idea that a drawing is merely a preliminary exercise for the real work (sculpture, architecture, painting…) has long been outdated. By now, the technique has proven to be a form of art that is in fact quite intense, sensitive, personal and particularly direct. Also possibly one of the trickiest of disciplines, because a drawing offers but few distractions such as monumentality, spectacle or interaction. Moreover, it is a misjudgement that a drawing is per se a two-dimensional object. Seen through the lens of a microscope a basic pencil drawing becomes a rough and crumbly track of graphite through a curved landscape. And yet, seen from above a sculpture can appear to be a drawing and our planet becomes a smooth aerial photograph. The artist often refers to his works as ‘built images’. They are literally being built: some parts are cut to be pasted someplace else, often layer upon layer. Text, star maps, enlarged details from photographs become part of the construction. A drawing is not just simple or clear-cut, as we will thoroughly discuss. For Ola-Dele Kuku a drawing exists by the grace of the tension between the specific and the general: it is a tool for making the immaterial tangible, and it gives meaning to matter. We can find an early source for this in the first series of his drawings: Celestial Mechanics (1997-1998). This deals with enactments of time. They suggest the movement of planets, their choreography and almost a scientific explanation of our sensation of time. At the same time you can also easily see the wheels of a mechanical timepiece: man has found a material, tangible form for a force that is actually too immense for our senses. The logic of the mechanism presents the abstract concept of time in a comprehensible manner. Celestial Mechanics was the basis for all following series: the artist started to search for the reasons why things work how they work.
The drawings of Ola-Dele Kuku have no similarities to the architectural plans your average architect produces for the expansion of your veranda. They do not even resemble the iconographic designs by the stars of architecture, or the layered drawings of urbanists and urban planners. This should be ascribed to their initial concept: that of Ola-Dele Kuku differs greatly from most architectural approaches. His primary question is not ‘How can we best build this?’ but ‘why should we build here in this or that way?’ and ‘what is needed in this particular situation?’. This does not at all mean that he wants to substitute architecture for the free form of art, quite the contrary: he relies on the scientific side of architecture, the mathematic side, which is equally ‘fantastic’ in his opinion. It is the space of the imagination. Numbers play a leading role: they are measures and proportions, that which gives meaning to the architect’s plans. By far the most legendary human achievement, according to Kuku. They connect the concrete with the abstract. The combination of mathematics and imagination has already proven its explosive force in art history: think of the golden mean, the invention of perspective. For an architect they are also an expression of scale, and thus relate to the human body.
Living with the Fates (2004) And this body does have its restrictions. One of those restrictions is our sensory perception. A great deal of the physical reality is just outside the range of our senses: dust particles in the air, pheromones, or the elements in our respiration. Even when we look around in the street our brain filters the information gained from that sensory perception. In fact we are deaf, blind, mute and senseless to the lion’s share of the tangible world, except when we give something our express attention. We need imagination as an elongation of our perception, to obtain a wider perspective. And when imagination is set free, a literally immeasurable space will arise. The drawings of Ola-Dele Kuku, but also other work forms such as education or texts, are therefore highly conceptual. He creates in the mind, transforms the concept into something that is conceivable, discussable, and imaginable. His drawings are exercises of the mind, a form of research.
As far as mankind is concerned, the – provisional – conclusions of this research are not exactly positive. Again and again the artist finds that conflict is the propelling force in interpersonal relations, and in relations of people to their surroundings. It is an intrinsic feature. Often conflict – or hostility – is not even experienced as being a negative quality. We call it competitiveness and see it as progress. It is a determining factor in the evolution of life on this planet. Now that the history of this evolution is mapped for a great part and its very principle is widely accepted, you might expect that the concept has an influence in every level of human life, and that practical solutions would have been found already. We could creatively anticipate to the concept of evolution. But that hardly seems to be the case: except in the niche of the concerning scientific area, the most important presupposition of human existence is notably ignored. Not so by Ola-Dele Kuku. Because the answers to his starting questions ‘why should we intervene here in this or that way?’ and ‘what is needed in this particular situation?’, are sprung from the recognition that the situation almost always involves opposing interests or expectations. War, homelessness and natural disasters displace the boundaries of the existing condition so that people will utilise and organise new areas and relations. Being a steady source of misery, it is also an incentive for innovation and creativity. And according to the artist, the one could be employed to relieve the other. Considered the vast dimension of humanitarian conflicts and the clash between man and nature we are confronted with – and definitely the global stream of information bringing all those conflicts to our living room – we could have easily and systematically developed studies as ‘recovery after conflict’ or ‘resurrection’. Architecture could play a guiding role, along with other disciplines as sociology, psychology and the applied arts. You could manage a conflict, and thus actively react to one of the defining principles of our existence. For now, our reaction to war situations and disasters is highly inadequate. It is not innovative; we fall back to an almost primitive idea of what is needed in a present-day life. What if, Ola-Dele Kuku asks himself in a recent article in Kwintessens, what if people today need a meditation room? Or a recovery room? Architects (and architecture education) are not prepared for that. When conflict and recovery after conflict are the most important notions in our culture (world-wide, and on various levels of dislocation and other issues) then it should be the most important inspiration for architects and designers today. It could lead to a stream of achievable solutions (Kwintessens, n° 2, 2011). And that is what the situation needs.
Aftermath -theme from Surrogate Beliefs (2002)
The series of drawings entitled Aftermath a n d Fall Out seem to address these considerations directly. In the series Aftermath you can feel the intensity of the mass. It shows a certain pressure, but the images remain consistent as a collection. It brings about associations of the roofs of a township or favella, but also the world view suggested in Freedom by Jonathan Franzen (2010) comes to mind: we all want (demand) our own space, preferably as spacious as possible, in which we are lord and master and do not need to consider our fellows. The many layers of the drawing show us the palimpsest of the landscape: when the original text has ceased to be of any value, a used parchment may serve a new handwriting over and over. As each layer leaves its track in the vellum, a landscape shows the tracks of its long-gone occupants. In his drawings or ‘built images’ Ola-Dele Kuku adds layer upon layer: sometimes the traces of the first layer remain visible through the next. In other instances the readability is reduced, the story is not to be deciphered. This interpretation of the works requires a bird’s eye view, the perspective of our imagination. But you could just as well read the works in a vertical direction, in the perspective of our sensory perception, as a structure or a city stuffed with skyscrapers. Then they evoke a much more familiar (to us) Western way of life. A way of life we accredit a positive value: urban, social, a network. It is a viable society, or the silence before the storm. In Fall Out (2003-2004) the damage has already been done. There is still a relation to the other works, but disintegration is complete. We see the ruins of a culture, the collapsed cathedrals of Escher. There lies a certain sense of release in this series, but the freedom gained is of a suffocating kind. The fever was lowered but the threat remains. The model of conflict occurs in our oldest stories, even those from before the evolution theory. It is also of great importance in religion. There are ample examples of conflict (the ordeals) in both the Old and the New Testaments, between the Creator and His creation. It started with Adam and Eve who came to be the first migrants after their very first dispute. They were the first occupants of a region not originally theirs. And there is the idea that God has created us all with many differences, not in harmony but with inherited friction towards each other.
Noah’s Grief (1999) In the series Noah’s Grief (1998-1999) investigates the hesitation of the ark builder who was confronted with a natural disaster of unseen size, but also with a crucial inventiveness and innovation. Noah must have built a super machine, a technologically and organisationally ingenious system. From here back to the challenges of emergency architecture in war situations or ecologic disaster areas: it is not that great a leap. After the series on Noah and the exploration of a biblical theme, Ola-Dele Kuku seems to increasingly grow detached from the practical, earthly and clumsy human. The architect’s
job is not primarily to build a house or a wall to organise our existence on a daily basis. Instead, it is to find ways to deal with the sometimes radical forces within that existence. Time, for instance, or change. He aims his gaze to the open space above all those babbling heads. This particular development within his oeuvre is not at all a linear movement. It may be interpreted as a return to the early period of the Celestial Mechanics. It is how the artist sees it himself: he literally speaks of a ‘Relapse Series’. It is precisely this returning to or the reworking of themes that explains why he always makes series of drawings. Ola-Dele Kuku describes it as parallel possibilities of ‘multiple histories’. Various plot lines are possible, the story can be unravelled in different ways: that’s why we can practise our free will. To the artist, the various drawings within a series reflect the availability of those different options. The premise of conflict echoes another interesting thought: because people became so curious of the differences between one another, they decided to study mankind itself – giving birth to science, but also to occultism. “The sleep of reason produces monsters” and in this case we can read Goya’s words and drawing literally: from the crib of science have sprung fetishes and demons as well. It is a powerful sphere the artist is fascinated by because the use of symbols – signs or drawings – is expected to have very real and tangible consequences. The series Living with the Faiths (2003-2004) was a first exploration of the theme. The occult brings together the material and the immaterial to direct a life, to intervene. For the artist this is not so different from the job of an architect. Faith or the muses are at the source of innumerable signs and symbols designed for only that one purpose: to direct faith, or at least to intervene. Think of the zodiac signs. Before allowing us to discard it all as superstition, the artist provides us with some examples of reactions to religious symbols: a cross will evoke a certain reaction from people within a certain culture, as do the crescent moon and the hexagram. A symbol will actually work as a mechanism, as something real invoking a real effect. Ola-Dele Kuku has now directed his gaze to the sky completely. In the series Six Dots (2008-2009) and Vocabulary of Motifs (2010) the star maps that were already present in previous series as one layer between others, now play a key part. The system of tiny dots of light on a black surface is a system that we understand all too well. Those are no random dots. It is a matrix or – again – a drawing that we can interpret and gives us some insight in a mega structure. In Six Dots the artist builds a bridge between the nightly sky and the Braille system: they function as metaphors for each other. On the one hand he writes the Universal Declaration of Human Rights in Braille and presents it as a firmament. On the other hand he presents the stars as a scripture, a handwriting that can be deciphered. Or not. Because this deciphering – and insight – is not at all guaranteed.
Event Horizon - Relapse Series (2003)
The importance of being normal By Manja Toplak - Writing for (y)EU
Scene 1: Normal people Another meeting, another colleague teaching me about “what is normal”. What normal people are. “If we want to communicate the European Parliament, we have to understand how normal people think.” Not again… Normal people = people outside the walls of the European Parliament.
Scene 2: Brainstorming for normal people I am a part of a brainstorming team brainstorming about viral videos that should spread the idea of the European elections through the net. We have an idea: let people explain Europe through their own eyes, in their own way, with their own mistakes… We need some details: the people. They are divided into three groups: dead people, celebrities and NORMAL people.
Ola-Dele Kuku – Agenda Setting II 2008 Installation – Courtesy Musée d'Ixelles We have the titles of the videos: Europe according to Sigmund Freud. Europe according to George Clooney. Europe according to a butcher. ……. …… ….
However, our ideas don’t get realized. They are on the way to being forgotten.
Scene 3 = Scene 1 + Scene 2 = THIS POST Well, if normal people exist only outside these walls, then I have plenty of them. I borrow Fred’s camera and call my friend Ola-dele Kuku. A real European: born in Great Britain, his roots in Nigeria, grew up in London, studied in L.A, lived in Switzerland, Milano…. Brussels. An architect, artist, researcher, sociologist…
Ola-dele Kuku
Scene 4: Recording day with a normal person On the day of recording, still perfectly opinionated in his Vivienne Westwood suit, Ola-dele gets shy. No cameras, please.
So just a voice recording, that I have to transcribe afer. Spoken like a true diva, but it’s my job to adapt to the whims of celebrities, MEPs and, yes, normal people.
Scene 5: Europe according to Ola-dele Kuku (normal person) “What comes to mind is this title song from Krafwerk: Trans-Europe Express. Europeans were what the Africans, the Americans, the Asians saw. Those were Europeans, white people who arrived. The two notions: Europe and European… there are two very prominent positions. It is not necessary that he who lives in Europe is European. That’s where very particular issues come from, especially with the new countries. In history, a European was someone that came from Europe, not really somebody living in Europe. When you live in Europe you are from Germany, you are from Britain… In Europe you don’t introduce yourself “Hi, I’m European”. Europeans were what the Africans, the Americans,
the Asians saw. Those were Europeans, white people who arrived. When they came back here they were French, Portuguese or British. Outside, they were Europeans. So their European identity existed outside their borders, not inside their borders. The identity is more an external one. The European in Europe comes from a country which he is usually proud of. So he will say I am British. He will never say I am European. What is interesting about that is: there has been an evolution of Europe which starts to look like a kind of confinement. Europe is more defined as a place existing within defined borders. This is a little worrying for me. The new countries will never be Europeans, because they won’t have the chance to experience being European outside Europe. They live within the borders of Europe and this idea that Europeans live in Europe has been imposed on them. That is a total misconception. Europeans are people who come from Europe and have been able to establish socio-cultural and economic exchange with the world beyond their borders. So if they don’t have that, they can not achieve that. We can see that with the politics of things. It is not necessary that Estonia, Slovenia… all the new guys try to move closer to Germany or Austria or Britain. To hell with that! To be Europeans they have to get out and explore beyond their boundries. They have a badge now. They are part of it. They have to go out to fly their flags and when they arrive elsewhere they are Europeans. Then they really get the identity which they would never find in here. That’s how I think they can develop some kind of attitude of being Europeans, and how they formulate how to deal with the outside will in turn afect how they deal in the inside. Just like the more established Europeans.”
* ** *
Ola-Dele Kuku Tekeningen en gebouwde beelden By Sara Weyns (Curator - Middelheim Museum, Antwerp, Belgium). Bij aanvang van de opdracht om een lang gesprek met Ola-Dele Kuku vast te leggen op de pagina’s van zijn nieuwe boek, dringt de herinnering aan de kwikfontein van Alexander Calder zich aan me op. In deze merkwaardige fonteinsculptuur ontspringen de kwikdruppels aan een bron, rollen naar elkaar toe en vormen samen kleine elementen, en tenslotte één consistent geheel. Om vervolgens weer open te barsten in een regen van zilveren druppels en nieuwe samenstellingen aan te gaan. Het gesprek dat ik had met Ola-Dele Kuku in zijn studio, bewoog zich op dezelfde manier: observaties werden opgeworpen, haakten zich aan elkaar vast, namen de vorm aan van concrete kunstwerken en samen brachten ze een totaalvisie aan het licht. Om vervolgens weer uiteen te vallen in weer nieuwe mogelijke interpretaties, nieuwe inzichten. Het gesprek ging over zijn tekeningen. Daarmee hadden we onszelf al strenge grenzen opgelegd: niet de sculpturen, installaties, lezingen, workshops, video’s, teksten of samenwerkingen die samen het oeuvre van de kunstenaar-architect vormen, lagen op tafel. Enkel zijn tekeningen. Ook niet zijn parcours als beeldend kunstenaar, architect, docent, onderzoeker, socioloog, filosoof en essayist kwam ter sprake. Al evenmin de zwerftocht die hij voor leven en werk ondernam langsheen het Verenigd Koninkrijk, Nigeria, Zwitserland, Italië, Nederland en België. We sloten ons op in één stad, één kamer, aan één tafel. We keken naar een blad papier. Die convergerende beweging zelf werd ons eerste onderwerp. De idee dat een tekening slechts een voorbereidende oefening voor het echte werk (beeldhouwen, architectuur, schilderen…) is, heeft al lang afgedaan. Tekenen heeft inmiddels zijn plek veroverd als een zeer intense, sensitieve, persoonlijke en bijzonder directe kunstvorm. Wellicht één van de moeilijkste disciplines ook, want een tekening biedt weinig afleidingen als monumentaliteit, spektakel of interactie. Het is bovendien een misvatting dat een tekening iets tweedimensionaals is of moet zijn. Onder een microscoop wordt een eenvoudige potloodtekening een ruw en brokkelig spoor van grafiet door een landschap vol reliëf. Anderzijds: van bovenaf gezien kan een sculptuur een tekening lijken, en onze planeet wordt een vlakke luchtfoto. Over zijn eigen werken spreekt hij vaak als ‘built images’. Ze worden letterlijk opgebouwd: sommige stukken worden uitgeknipt en elders ingeplakt, vaak meerdere lagen op elkaar. Tekst, sterrenkaarten, uitvergrote details uit foto’s gaan allemaal deel uitmaken van de constructie. Eenvoudig of eenduidig is zo’n tekening nooit, zoals nog uitgebreid zal blijken. Voor Ola-Dele Kuku bestaat een tekening bij gratie van de spanning tussen het specifieke en het algemene: het is een manier om het immateriële tastbaar te maken, en de materie betekenis te verlenen. De kiem daarvoor vinden we al in een van de vroegste series van zijn tekeningen: Celestial Mechanics (1997-1998). Het gaat om voorstellingen van de tijd. Ze suggereren de bewegingen van planeten, hun choreografie en daarmee de natuurkundige verklaring voor onze ervaring van tijd. Tegelijk zie je ook eenvoudig de raderen en wieltjes van een mechanisch uurwerk: de mens heeft een materiële, tastbare vorm gevonden voor een kracht die eigenlijk te groot was voor onze waarneming. De
logica van het mechanisme stelt het abstracte concept van tijd op een begrijpelijke manier voor. Celestial Mechanics vormde de basis voor alle volgende reeksen: de kunstenaar ging op zoek naar de reden waarom de dingen werken zoals ze werken. De tekeningen van Ola-Dele Kuku lijken in niets op de architecturale plannen die uw huis-, tuin- en keukenarchitect op tafel legt voor de uitbreiding van uw achterbouw. Ze lijken zelfs niet op de iconografische ontwerpen van sterarchitecten, noch op de gelaagde tekeningen van urbanisten en stadsplanners. Dat heeft te maken met het uitgangspunt: dat van OlaDele Kuku verschilt aanzienlijk van de meeste architecturale benaderingen. Zijn eerste vraag is niet ‘Hoe kunnen we dit het beste bouwen?’, maar ‘Waarom zou je hier op deze of gene wijze bouwen?’ en ‘Wat heeft deze situatie nodig?’. Dit betekent niet dat hij de architectuur zomaar inruilt voor de vrije kunsten, wel integendeel: hij doet een beroep op de wetenschappelijke kant van de architectuur, de wiskundige, die voor hem ook de ‘fantastische’ is. Het is de ruimte van de verbeelding. Getallen spelen een hoofdrol: het zijn maten en verhoudingen, datgene wat aan het plan van de architect betekenis geeft. Veruit de meest fabelachtige verwezenlijking van de mens, voor zover het mijn gesprekspartner betreft. Ze binden het zeer concrete aan het abstracte. De combinatie van wiskunde en verbeelding heeft in de kunstgeschiedenis haar explosieve kracht al bewezen: denk aan de gulden snede, de uitvinding van het perspectief. Bovendien drukken ze voor een architect een schaal uit, en dus een verhouding tot het menselijke lichaam.
Living with the Fates (2004)
Dat lichaam heeft zo zijn beperkingen. Onze zintuiglijke waarneming bijvoorbeeld begrenst ons enorm. Heel veel van de fysieke werkelijkheid rondom ons kunnen we eenvoudig niet waarnemen: de stofdeeltjes in de lucht bijvoorbeeld, feromonen of de bestanddelen van de ademhaling. Zelfs als we om ons heen kijken op straat filteren onze hersenen de informatie van die waarneming. Eigenlijk zijn we doof, blind, stom en gevoelloos voor het merendeel van de tastbare wereld, tenzij we onze geest inzetten en ergens bewust aandacht aan geven. We hebben de verbeelding nodig als verlengde van onze perceptie, om een overzicht te krijgen. En waar de verbeelding ontketend wordt, ontstaat – letterlijk – een onmetelijke ruimte. De tekeningen van Ola-Dele Kuku, maar ook andere werkvormen als onderwijs of teksten, hebben daarom een hoog conceptueel gehalte. Hij creëert in de denkvorm, zet het concept in om iets “denkbaar”, bespreekbaar, voorstelbaar te maken. Zijn tekeningen zijn gedachteoefeningen, een vorm van onderzoek. Voor zover het de mens betreft zijn de – voorlopige – conclusies van dat onderzoek bepaald niet rooskleurig. Telkens opnieuw ondervindt de kunstenaar dat conflict de stuwende kracht is in intermenselijke relaties, en in de relatie van de mens tot zijn omgeving. Het is er ingebakken. Conflict – of vijandigheid – wordt zelfs heel vaak niet als iets negatiefs gepercipieerd. We noemen het competitiviteit, en we zien het als vooruitgang. Het is een bepalende factor in de evolutie van het leven op deze planeet. Nu de geschiedenis van die evolutie grotendeels in kaart is gebracht, en het principe ervan toch algemeen aanvaard wordt, zou je kunnen verwachten dat het uitgangspunt een rol speelt op alle gebied van het menselijk leven, dat er praktische toepassingen voor zijn bedacht of op creatieve manieren op wordt geanticipeerd. Maar dat blijkt amper het geval: behalve binnen de niche van het desbetreffende wetenschappelijke studiegebied wordt de belangrijkste premisse van het menselijk bestaan grotendeels genegeerd. Niet door Ola-Dele Kuku. Want de antwoorden op zijn beginvragen ‘Waarom zou je hier op deze of gene wijze ingrijpen?’ en ‘Wat heeft deze situatie nodig?’ worden ingegeven door de erkenning dat die situatie er bijna altijd één is van botsende belangen of verwachtingen. Oorlog, ontheemding en natuurrampen maken dat de grens van de bestaande toestand verschuift, dat mensen nieuwe gebieden of relaties naar hun hand gaan zetten of gaan organiseren. Dat is niet alleen steevast de bron van veel ellende, het is ook de motor van innovatie en creativiteit. En het één zou volgens de kunstenaar gebruikt kunnen worden om de ander te verlichten. Met de enorme omvang van humanitaire conflicten en de clash van mens en natuur waar we ons mee geconfronteerd zien – en vooral ook de globale informatiestromen die al die conflicten naar onze huiskamer brengen – zouden we al lang en systematisch studies als ‘herstel na conflict’ of ‘wederopbouw’ ontwikkeld kunnen hebben. Architectuur kan daar een trekkersrol in spelen, maar ook andere disciplines als sociologie, psychologie en de toegepaste kunsten kunnen bijdragen leveren. Je zou het conflict kunnen beheren, en zo actief en sturend reageren op één van de bepalende principes van ons bestaan. Voorlopig is onze reactie op oorlogssituaties of natuurrampen schromelijk ontoereikend: we reageren niet innovatief, vallen terug op een bijna primitief idee van wat het leven vandaag nodig heeft. Wat, vraagt Ola-Dele Kuku zich af in een recent artikel in Kwintessens, als mensen vandaag een meditatiekamer nodig hebben? Of een herstelkamer? Daar zijn architecten (en architectuuropleidingen) vandaag niet op voorzien. Als conflict en herstel na conflict de belangrijkste begrippen zijn uit onze cultuur (en dit wereldwijd, en op verschillende ‘niveaus’ van ontwrichting of problematiek) dan zou dat de belangrijkste inspiratiebron moeten zijn voor architecten en ontwerpers vandaag. Daaruit kan een stroom haalbare oplossingen voort komen. (Kwintessens, nr.2, 2011) En dat is wat de situatie nodig heeft.
Aftermath - Theme from Surrogate Beliefs (2002) De reeksen tekeningen met de titels Aftermath en Fall Out lijken rechtreeks in te gaan op deze overwegingen. In de reeks Aftermath (2001-2002) voel je de intensiteit van de massa. Er gaat een zekere druk van uit, maar de beelden blijven een consistent geheel. Associaties met de daken van een township of favella zijn niet ver weg, maar ook de gedachte aan het wereldbeeld zoals dat gesuggereerd wordt in Freedom van Jonathan Franzen (2010) dringt zich op: we willen (eisen) allemaal een eigen ruimte, liefst zo groot mogelijk, waarbinnen we heer en meester zijn en zo weinig mogelijk rekening moeten houden met de ander. De gelaagdheid van de tekening toont ons het palimpsest van het landschap: een hergebruikt stuk perkament dient – als de oorspronkelijke tekst geen waarde meer heeft – opnieuw en opnieuw als handschrift. Zoals elke laag zijn sporen laat in het vellum, zo blijven ook in een landschap de sporen zichtbaar van het vroegere gebruik ervan. In zijn tekeningen of ‘built images’ brengt Ola-Dele Kuku laag op laag aan: soms blijven de sporen van de eerste laag door alle volgende zichtbaar. Op andere plekken wordt de leesbaarheid verhinderd, is het verhaal niet meer te ontcijferen. Deze interpretatie van de werken veronderstelt een bird’s eye view, het perspectief van onze verbeelding. Je kan de werken echter ook verticaal lezen, in het perspectief van onze zintuiglijke waarneming, als één bouwsel of een stad, dichtgebouwd met wolkenkrabbers. Op die manier roepen ze een voor ons veel herkenbaardere Westerse manier van leven op. Een manier van leven die we bovendien als positief ervaren: stedelijk, sociaal, een netwerk. Het is de maakbare samenleving, of de stilte voor de storm. I n Fall Out (2003-2004) is de schade geleden. Er is een verwantschap met de andere werken, maar de desintegratie is compleet. We kijken naar de brokstukken van een cultuur, de ingestorte kathedralen van Escher. Er zit een zekere ontlading in deze reeks, maar het is een benauwende bevrijding. De koorts is geluwd maar de dreiging blijft.
Het model van het conflict zit in onze oudste verhalen, ook die van voor de evolutietheorie. Ook in religie bijvoorbeeld speelt het een grote rol. Het oude en het nieuwe testament staan bol van de conflicten (de beproevingen) tussen de schepper en zijn creatie. Het begon al bij Adam en Eva, die na dat allereerste meningsverschil de eerste emigranten werden, de eerste bezetters van een gebied dat niet hun land van oorsprong was. En er is de idee dat God ons allemaal anders zou geschapen hebben, niet harmonieus maar met een ingebakken wrijving ten opzichte van elkaar. In de reeks Noah’s Grief (1998 – 1999) onderzoekt de kunstenaar de vertwijfeling van de arkbouwer die zich geconfronteerd zag met een natuurramp van onmetelijke omvang, maar ook diens noodgedwongen inventiviteit en innovatie. Noah moet een supermachine gebouwd hebben, een technologisch en organisatorisch zeer complex systeem. Van hier terug naar de uitdagingen van noodarchitectuur in oorlogssituaties of ecologische rampgebieden is niet zo’n grote sprong als je zou denken.
Noah's Grief (1999) Na de reeks over Noah, en de exploratie van een Bijbels thema, lijkt Ola-Dele Kuku zich steeds verder te onthechten van de praktische, aardse, morsige mens. De taak van de architect is niet in de eerste plaats een huis of een muur te bouwen om het bestaan op een dagdagelijks niveau te organiseren, maar om manieren te vinden om met de invloedrijke krachten binnen dat bestaan om te gaan. Tijd bijvoorbeeld, of verandering. Hij richt zijn blik steeds vaker op de open ruimte boven al die taterende hoofden. Die ontwikkeling binnen zijn oeuvre is geenszins een lineaire beweging. Je kan het zien als een teruggrijpen naar de vroege periode van de Celestial Mechanics. Dat doet hij zelf ook: hij spreekt zelfs letterlijk van ‘Relapse Series’. Het terugkeren of herwerken van een thema verklaart trouwens waarom het telkens om een reeks tekeningen gaat. Ola-Dele Kuku omschrijft het als de parallelle mogelijkheden van ‘multiple histories’. Verschillende verhaallijnen zijn mogelijk, het relaas kan zich op verschillende manieren ontrollen: het is daarin dat we onze vrije wil kunnen uitoefenen. De verschillende tekeningen binnen één reeks tonen voor de kunstenaar de beschikbaarheid van die verschillende opties. De premisse van het conflict heeft nog een andere interessante weerklank: de verschillen tussen mensen maakten zo nieuwsgierig, dat die mensen de mens wilde bestuderen. Daarmee werd de wetenschap geboren, maar ook het occulte. “De droom van de rede heeft monsters gebaard” en in dit geval mogen we Goya’s woorden en de bijhorende tekening letterlijk nemen: uit de wieg van de wetenschap zijn evengoed fetisjen en demonen gesprongen. Het is een krachtig stelsel, dat de kunstenaar fascineert juist omdat het gebruik van symbolen – dus tekens of tekeningen – geacht wordt zeer reële en tastbare consequenties te hebben. De serie Living with the Faiths (2003 – 2004) was een eerste exploratie van het thema. In het occulte worden het materiële en het immateriële samengebracht om het leven te sturen, om in te grijpen. Voor de kunstenaar is dit niet zo anders dan wat een architect doet. Het lot of de muzen liggen aan de bron van
onnoemelijk veel tekens en symbolen die ontworpen zijn met alleen dat doel: het lot te sturen of op zijn minst te begrijpen. Denk aan de tekens van de dierenriem bijvoorbeeld. Voor de kans zich voordoet om dat alles schouderophalend af te doen als bijgeloof, komt de kunstenaar met de voorbeelden van reacties op religieuze symbolen: een kruisje wekt een bepaald soort reactie op bij bepaalde bevolkingsgroepen, een maansikkel en zespuntige ster evenzeer. Een teken gaat daar letterlijk werken als een mechaniek, als iets reëels dat een reëel effect sorteert. Ola-Dele Kuku heeft nu helemaal de blik op de hemel gericht. In de series Six Dots (20082009) en Vocabulary of Motifs (2010) krijgen de sterrenkaarten het voorplan die in eerdere reeksen al aanwezig waren als één laag tussen andere. Het systeem van lichtpuntjes in een zwart vlak is een systeem dat we goed begrijpen. De stippen zijn niet willekeurig. Het is een raster of – opnieuw – een tekening die we kunnen interpreteren en die ons inzicht geeft in een megastructuur. I n Six Dots slaat de kunstenaar een brug tussen de sterrenhemel en het braillesysteem: het worden metaforen voor elkaar. Hij schrijft de Universele Declaratie van de Rechten van de Mens uit in braille en presenteert het als het uitspansel. En andersom toont hij ons de sterren als een schriftuur, een handschrift dat ontcijferd kan worden. Of niet. Want voor die ontcijfering, voor inzicht, is uiteindelijk geen enkele garantie.
Event Horizon - Relapse series (2003)
OLA- DELE KUKU LA DIALECTIQUE DE L'ORDRE ET DU CHAOS par Roger L. Ndéma Kingué
Architecte, artiste, mais finalement philosophe, Ola-Dele Kuku est un artiste qui se donne la liberté de laisser libre cours au voyage de sa pensée. L'abstraction des formes et l'antimatière occupent une part prépondérante dans son travail. En effet dans l'œuvre de Ola-Dele, l'abstrait se structure en forme de pensée qui se matérialise sous les traits d'un tableau, qui n'est ni un début ni une fin, mais juste un instant, une partition de l'infini musique universelle. L'interprétation sculpturale des pensées de l'artiste obéit aussi au même raisonnement. Qu'elles servent à certains amateurs comme espaces de rangements et à d'autres tel les partisans de l'art pour l'art, comme œuvres d'art tout simplement, les sculptures de Ola-Dele Kuku ne laissent personne indifférent, tant leurs multiples tiroirs nous font penser aux méandres de notre subconscient. L'entièreté de l'œuvre de l'architecte traduit la principale trame de sa pensée, qui sous tend l'idée que l'ordre est généré par le chaos, car le chaos porte intrinsèquement en lui les germes d'un ordre certain.
L'architecte prend en exemple les planètes : alors que toute leur énergie les pousse à suivre individuellement une trajectoire indépendante et aléatoire, celles-ci sont maintenues en équilibre dans un alignement obligatoire par l'influence de toute une nébuleuse. Telle est aussi notre pensée, soutient le peintre ; aussi libre par essence, aussi autonome soit-elle, celle-ci de l'espace et du temps, dès l'instant où l'on désire la représenter. Evolutionniste, structuraliste,se retrouve toujours finalement enfermée, structurée, formalisée, voire même formatée par les exigences créationniste même - en fait, un peu de tout cela à la fois - l'œuvre de l'architecte nous bouscule tout au fond de notre être et nous pousse à réfléchir sur le sens de notre existence. Kuku est un résistant, et le chaos apparent de son œuvre est générateur de solutions pour les conflits. C'est pour cela qu'il n'est pas surprenant de voir l'artiste revêtir ses costumes d'architecte et de paysagiste, pour s'engager dans des combats tel la restauration d'un prestigieux édifice post colonial en Sierra Léone (après un rude combat à la finalité altruiste de la part de Ola-Dele Kuku, l'édifice a finalement été reconnu comme monument historique, par l'UNESCO). Humaniste, l'homme croit en ses semblables, quels qu'ils soient, et milite fermement pour leurs droits, où qu'ils soient. C'est pour cela que cet inusable battant peaufine actuellement un travail qui se traduit par l' alliage d'un aspect de son œuvre avec la déclaration universelle des droits de l'Homme… en écriture braille. Alors, sur les traces de PICASSO - un des pères du Cubisme (représentation des objets sous des formes géométriques) - qui pour proposer une autre perception de la réalité se joignit à ses amis pour former le mouvement DADA (qui se manifeste par la remise en question des modes d'expression traditionnels)? A coup sûr, NON ! Ola-Dele reste Kuku !… Un artiste libre, une pensée indépendante qui, malheureusement structurée par les contraintes inhérentes à la matérialisation et à la vulgarisation de son œuvre, doit néanmoins se conformer aux limites des matériaux et des outils de son époque. Roger L. Ndéma Kingué
Ola-Dele Kuku: architect of buildings of images and knowledge (Interview by Kurt Vanbelleghem - curator 7th Flanders design triennial, Genk, 2013) Ola-Dele Kuku’s roots are in Nigeria and he is currently living and working in Brussels. He studied architecture in California and Switzerland and has been teaching in Italy, the Netherlands and Belgium. Defining him as an architect is hardly accurate. You can additionally label him as a philosopher and an artist and a researcher but that still creates an incomplete picture of him. His most recent endeavours are dealing with design for conflict zones, on a practical and theoretical level. I had this interview with him one evening at the end of March 2011, in his studio in Brussels, surrounded by remarkable objects, outcomes of previous research projects. The result is a wonderful conversation with one of the most intriguing personalities I ever met.
Kurt Vanbelleghem: You introduce yourself as an architect, because you studied architecture. At the same time, you are extremely critical towards the ongoing definitions of what architecture is and the tasks an architect has to perform. From your point of view, being an architect should be a transcending, intangible experience. Ola-Dele Kuku: One thing I learned about architecture is that it is a continuous experience. You don’t go to school to study architecture with the assumption that when you graduate you will know architecture. Things get more complex, there is a transition, an evolution. Architecture is a subject of pure identity. Egyptians made pyramids; Greeks made columns, Romans made arches. Architecture today usually ends up being a building, occupied by people, different styles, different adaptations, but we are not forced to reinvent the situation that provokes architecture. The inspirational level and the spiritual aspects within the so-called philosophy of architecture and the driving force to represent the unknown or to capture the essence of the intangible is somehow fading due to or own socio-cultural evolution. The economy totally dominates our society; we don’t have space for the arts to dominate any more. When the gods were famous, the architects were calling the shots. Maybe present transformations in our society today will cause the architect to start thinking again. With the notion of conflict, disaster and destruction, we live in a very curious period; I want to see how architecture will reactivate itself as a kind of response to this.
KVB: Architecture as a kind of philosophy-in-action? ODK: We do live according to past definitions of living. We live in places that respond to our basic ‘domestic rituals’ principles. There is the living room, the bathroom, the bedroom, the dinning room and the cooking room. These are the definitions of a living space today, and an architect has nothing to do with that anymore. That is just planning. Architecture is detached from the human essence. City planning is a response to social need and social organisation. You live your routines, and there is a lack of affiliation with the living space today. Our existence within the dwelling space is usually characterized by series of ‘domestic rituals’ which are performed repetitively as consistent routines. The accommodation of these ‘domestic rituals’ forms the basis for the division and composition of the dwelling space. The symbolic representations of these actions are made evident by the specific objects that define the particular events which can be accommodated, within the space. Therefore, the evolution of the dwelling space is quite redundant in comparison to socio-cultural transformation. There are additional requirements to the basic composition in order to accommodate our new tendencies thereby introducing new spaces such as the tranquillity room, reflection room, recovery room, (and so on), with new representational designed objects and environment to symbolize the specific domestic rituals. KVB: Mystic elements play an important element in your thinking. ODK: Yes, because our lives are based on very sophisticated and consistent routines. The cosmic system is subjected to a phenomenal mechanism by which natural laws are acknowledged in the realm of an order, which is acutely opposed to change or rearrangement. The origin of existence is viewed as a phenomenon, which began out of a point or nothing. A point in this case refers to the absolute no dimension having, no height, length or width and this impossible to illustrate by physical or material means. We can immediately conclude that this apparent no cause event out of space and time could be termed as a meaningless or non-objective situation, which by definition, is a miracle. In the physical state, there can be no event without a cause and existence at any moment expresses a notion of continuity rather than state or expression. These progressive successions are coeval with universal entities existing in all directions, past present, future and the elsewhere. These reciprocal components are of mutually interlocking relations of interdependence. What is so mystique about this repetition is the chance that within every repetition, there are infinite possibilities and the ‘certainty of change’. Reoccurrence of events and experience form the basis for the interpretative supposition in the apprehension of the unfamiliar. Experienced events deduce a structural composition of recollections and awareness, which facilitates the hypothesis of comprehension for particular instances. That contradicts also the fact that difference produce possibilities. We are subjected to all the intangible phenomenal complexities such as the gods, time, symmetry, gravity, numbers, death and the mind. These factors cannot be located as they are non-material and non-physical, thereby existing as in-existing and present. They can also be understood as the fundamental forces that govern. As an architect, I am fascinated by the ‘composition of structure’. Force, is an integral part of structure and the universal composition consists of the visible and invisible. In order for anything to be kept in place, there must be force acting on it, just like the force of gravity keeps us to the planet and the force of symmetry holds us together. Hence, we all exist by force. The mind, however, dwells within the physicality of being - as an attribute, which serves as a vital link between the physical world and causes from the natural universe. A junction between here and there where thoughts and dreams are composed, the mind can reason and acquire knowledge contrary to tangible practicalities and beyond what is superficially apparent. This property of the mind could be ascribed to the manifestation of creativity and intellect.
KVB: Historical visionary architects like Piranesi, BoullÊe or Ledoux had a keen interest in design that provides for an emblematic, supposedly ideal environment. Your involvement with architecture of inexistent structures shows a lot of similarities to their approach. Just as them, you also mainly use conceptual modes of representation, like teaching, drawings and essays. ODK: There is a misconception between imagination and perception, they are not the same. Perception of an image is not necessarily consensus with the mental course of imagination. Image perception tends towards a mental reproduction of previous sensory experiences relative to determined classifications. An image is not confined to visual interpretation as it also represents variable connotations of perception such as attitude, impression and audible sensation, which could materialise as nonvisible impulsive events. One can imagine the earth spinning around the sun, but one can not see a whole aeroplane if it stands in front of him. With imagination, scale is an integrated value, whereas with perception, one is confronted with scale. The imaginative side of perception is what gives an overview. Those architects prefer to have an overview of things, which means, the reference to scale becomes very abstract. In philosophical doctrine, imagination or psychological perception forms the foundation for interpretation, knowledge and understanding. Imaginative thoughts remain primarily a temporal mental event of consciousness and physicality as an attribute of a conceivable creative mechanism preceding an experience. For me there is a fascination about thought itself, being the sensation that precedes an experience, thereby transmitting the imagination into reality with respect to scale. The creation mechanism bounds what is being done within our physicality and scale in space and time in order for what is made to be conceivable. I believe that the greatest human achievement still remains the discovery and use of numbers. As a subject of universal validity, numbers introduce meaning to the ineffable abstractions of the universe through representations and objective distinctions. We can introduce scale, we can not perceive scale. If I say 600 litres, you need to think of a form before you can think of these 600 litres. You need an image as a reference. We always have a bias conclusion of our perception. That’s our impediment also with space and with time. We need a clock to guide us. Drawings and imaginative thinking helps to be conscious of our lack of this dimensional aspect of being. Therefore we are also seeing things as we perceive things. The consciousness to scale is through vision. The first drawings introducing perspective was a major theme, if things do not get smaller visually, we won’t have a perception for depth.
Culture of conflict & conflict design KVB: Architecture is said to be a mirror to the social structure of a society. Since a couple of years, your focus is on the disruption of society, on the moment of collapse. You relate to the concept of conflict as the main organisational principle behind the way things are ordered, conflict governs everything. If I understand it right, conflict is not necessarily a negative, destabilising factor, on the contrary one can even benefit from it? ODK: With architecture there is the ever challenging need to invent a reason to do architecture, people tend to forget that. The first invention in any creative instance is the reason and the main attribute of any invention is reason. There are two kinds of reasons. One reason which is why, what is the reason for that. The other reason is as in thought, how do you reason on that. These two reasons must be present in order to have a situation to do architecture. I think the notion of conflict and the disintegration of society today is an evolutional phenomenon. As an integral component of the formation and evolution of a social system, conflict emerges as a significant mechanism that instigates change rather than unanimity. This phenomenon materializes in the form of various vital events such as wars, natural disasters, emigrations, population displacements, birth, death, and choice. These events ultimately become the stimulators and variants in the transformation of societies. The constitution and composition of a social system involve conflict as a process of modification towards a different future of experience. The evolution in contemporary culture is predominantly forged by conflict or vital events which are instigating new conditions of adaptations and developments. Therefore, conflicts can be understood as a familiar interdependent relationship involving constrains and obligations. Understanding the conflict phenomenon as a catalyst of socio-cultural evolution, reveals that the notion is a stimulant for improvement and progressive tendency. Therefore the accommodation of conflicts is a prominent objective within all aspects of social planning and intervention. As humans, we are still in an evolution process biologically. We used to be something and we are humans today, I don’t believe this is the end situation for us. Not only physically does evolution take place, our psyche is changing, our moral values are changing. What we were afraid of, we don’t care about it today. The notion of conflict has always existed, right from the big bang to creation. The story of Adam and Eve is quite exemplary to this. For me that always has been a fascinating story, how it is told so casually. Adam and Eve could not sustain a relationship with God. There were only three of them and they still managed to fight. Something bothers me with this story. Adam and Eve offended God and God got so angry that he kicked them out of the garden of Eden. Excuse me, the ever-loving God, the ever-forgiving God? Why didn’t Adam and Eve just apologize? No, they just left – probably because they were aware that they were blessed with the ability to wonder. There is defiance in humans. We like to say, to hell with you, I can go my way. We can wonder mentally (in the mind), or physically by movement. And so, they became the first refugees, first displaced persons, and the first occupiers of a foreign land. That is part of our evolution. At every point in our history, those dynamics are present. Uncertainties and chance happening become eminent characteristics of the continuity and consequence of events. With reference to wars, displacements and natural disasters, boundaries are constantly shifting and new territories are being created. These new territories have become the fundamental platforms for innovative solutions and interventions that require a continuous systematic approach. The study of ‘post-conflict rehabilitation’ and ‘rebuilding’ have not been appropriately integrated as essential courses to study in academic institutions such as architecture, design, applied arts, sociology, psychology and literature. This integration is mandatory in order to formulate and represent a continuous reaction.
Whenever there is a conflict, it is always due to the need for something else to happen in which the only certainty is change. Everything around is controlled by a force, be it a god, or gravity, or electromagnetism. There are several forces that hold a society together, and bringing these forces in equilibrium is the principle of how things work. The society is a system and physics tells us that disorder in a system always increases with time. The response to that is conflict management; which is evident of how the sun and planets retain their positions in our solar system and across the universe.
KVB: You have a similar criticism to the currently used rebuilding processes after serious war conflicts or natural disasters as you have to architecture in general: it is not adaptive; it does not show any flexibility and it falls back to primitive actions and blueprints. What does it take to create an alternative approach within the routine of responding to a conflict? ODK: I think that the major inspiration for architects and designers today is looking into the notion of conflict and post-conflict rehabilitation. I believe it is the most dominant aspect of contemporary culture. The integration of post-conflict rehabilitation as an academic course of study is of absolute necessity as it would sustain a constant consciousness and progressive focus on viable proposals and solutions. Different professional fields have to be involved, not only designers, but also sociologists, psychologists, visual artists. It is an existing situation, but its predominance on the cultural level makes it in a way a new situation. It needs to be introduced in universities and academies as a cause of study. It should stimulate new products and new items that serve these very particular situations. Trying to build for 50.000 displaced persons that were in war yesterday is a completely different challenge than building a housing unit in a city. There are a lot of interventions everywhere, with workshops, people visiting war zones, projects with some funding from somewhere, but they are always so isolated. This should not be an isolated cause of study. People should be studying it continuously.
We have new materials in constant production, solutions, inventions, the new tendencies of today such as renewable energy, wireless communication and other technological assets which are still shy of their proper applications. These are more suitable for war or natural disaster conflict situations. The irony is that the new technologies are more adaptable to rebuilding and post-conflict rehabilitation rather than the less effective integration of such applications within the existing social infrastructure. Designers need to work on these situations of need. Normally you build because somebody has a place and they want something else. Today there is this reverse psychology where you have to give people who have lost everything, something else. There is no study for that. An architect has to know the mind of a person who has just lost everything, and they never learn to work with those kinds of situations as a formal education procedure. A whole environment can be full of trauma, bad memories, how do you sanitise such a place, what do you built there? This could also be a very interesting case for visual artists who can discover new applications and meanings for interesting audio-visual installations which could have incredible therapeutic effect. With reference to the history of design, major changes in concept and the use of specific materials have been instigated by ‘post-conflict optimism’ especially after the Second World War. In general, the adoptions of new resistant materials, together with energy efficient interventions, are mandatory requirement in such situations. It would also yield new opportunities for productions, manufacture, new consumers and major economic benefits. My point is that everybody can contribute in this issue; people can have different experiences and formulate different responses to encourage the debate. KVB: You have visited war conflict zones like Freetown in Sierra Leone. How can you translate the very complex dimensions of extreme human conditions in disasters zones to something someone can relate to within his own private space? ODK: It has a big impact on you, being in war zones or disaster situations. The phenomenal environment is a manifestation beyond physical and geographical properties as it includes the intangible and non-material existence of time and space as a medium of continuity; to an end or a beginning, with relative implications on action and perception. Human endeavours are accommodated via the constraints of the non-material medium of time-space geography. The aspiration level of the individual is expressed in terms of a psychological apprehension or contemplation connected to wishes and fulfilment. Thus time-space analysis of the interrelation between people and the social space reveals a synthesis of behavioural, cultural, historical, political and distance geography. Spatial and temporal constraints are integrated with mechanisms that facilitate and restrain human endeavours and thus reflect on the particularities of communities especially in the disposition and manipulation of the geographic territory and people-environment interdependence. This is field work and there are the dynamics that really change a mode of thought. You have to experience what such a site is about, because a site to build is not necessarily a plot of land within the city. You get a whole city that is destroyed, where do you start, what is the reference? Maybe you start by helping to rebuild the victims? Can you build something that helps to rebuild what was lost? Is it necessary to ever build there again? Then you realize that a space can loose its transparency as a result of an event. A space could be filled with memories of horror, pain, smell, sound and trauma. Sometimes, to be in a place can be quite distracting because our senses do not always operate in a predictable way. Other senses can just totally take over you and dominate. That is what I learned when experiencing these situations. The experience of being in a war zone has a lot to do with how you respond afterwards, how you can start to think of what is needed; reflecting on what can be an approach to solutions. The aspect of observation or being part of something is a necessity when you experiment.