objektif ve subjektif flartlar üzerinde biraz durmak gerekiyor. Objektif ve subjektif flartlar›, aralar›ndaki iliflkiyi ortaya koymadan, birbirlerinden b›çak gibi ay›rmak metafizik bir tutumdur. Objektif ve subjektif flartlar birbirlerine kopmaz ba¤larla ba¤l›d›rlar; objektif ve subjektif flartlar karfl›l›kl› etki durumunda bulunurlar ve her an onlar›n karfl›l›kl› nisbi önemlerini en yak›ndan de¤erlendirmek gerekir. Subjektif flartlar, objektif flartlar›n üzerinde yükselir, di¤er bir deyiflle, her ülkenin ekonomik bünyesi, maddi varl›¤›, proletaryas›n›n örgütlenme ve bilinçlenme düzeyini genifl s›n›rlar içinde- tayin eder. Objektif flartlar nihai olarak, bir ülkenin proletaryas›n›n o süreç içindeki, tabir yerinde ise, al›n yaz›s›n› çizer. Proletaryas› yok denecek kadar c›l›z, sömürge bir ülkede nas›l ki güçlü bir proleter devrimci ak›mdan söz edilemezse; proletaryas› geliflmifl olan, bir sanayi ülkesinde de, az da olsa, Marksist bir ak›m›n var olmamas›ndan bahsedilemez. Madde ilk veridir. Bilinç ikinci veridir ve türevdir. Sanayii belli bir seviyede olan Türkiye gibi yar›-sömürge ve yar›-feodal bir ülkede, bugünün devrimci fliar› nas›l “Tam ba¤›ms›z ve gerçekten demokratik Türkiye” fliar› ise, sekter ve gerici fliar da “Sosyalist Türkiye” fliar›d›r. fiöyle bir öneri ileri sürülebilir; “mademki Türkiye’de proletaryan›n objektif flartlar› tam olarak mevcuttur, o zaman proletaryan›n “kendi kendine bir s›n›f” de¤il de “kendisi için bir s›n›f” durumunda olmas› gerekir.” Bu, diyalekti¤i anlamamak, üretici güçler ile üretim iliflkileri aras›ndaki iliflkiyi mekanik olarak ele almakt›r. Bu, Marksist materyalizmin birinci çizgisi olan “biçim, muhtevadan sonra gelir”den bihaber olmak demektir. (Burada bilincin ve bilginin gecikmesi söz konusudur.) Tarihte bu tip düflünceyi objektivistlerde, II. Enternasyonalin oportünist yöneticilerinde görmekteyiz; ekonomik seviyedeki geliflme, üretim güçlerinin geliflme düzeyi, politik ve sosyal dönüflümleri kendili¤inden, oto-
136 Bütün yaz›lar