Emakumeak ere bertsolari (Oiartzunen) Emakumeak ere bertsolari edo emakumeak ere bertsotan? Eguneroko pozari, eguneroko pentsamendu, sentikizun, ekintza txikiei lotuak, baina bertsoari, gozamenari, adarjotzeari, bizipen liluragarriagoari hurbil aurkitu ditugu Oiartzun aldeko aurreko belaunaldietako emakume bertsolariak. Eta sumatu, euren inguruan pasadizoetako goiti-beheitikoak jaso eta eder kontsideratu zituztenei ere bertsoarekin, errimarekin gozatu izana sumatu diogula ezin ukatu. Hiru oiartzuar emakume bertsolariren aipamen idatziak behatu eta ekarri ditugu laburpentxo honetara. Sar gaitezen bada arrastoan.
Lehenengo biak Asteasuko Errotarien itzalekoak ditugu: Xabina Elizegi Maiz da bat, Pedro Jose Elizegi Maiz (Pello Errota), Josepa Luisa, Maria Antonia, Jose Agustin, Juan Kruz… arreba. Pello Errota ez ezik, Sabina eta Juan Kruz bertsolariak izan ziren. Pello Errota ezkondu zenean, familiako beste guztiak lehenengo Zizurkilgo Akeskoaga errotara joan ziren bizitzera . Handik Adunara pasa eta denbora gutxira Oiartzungo Zuloaga errotara etorri ziren bizitzera. Bigarren aipatuko dugun emakume bertsolaria Lukaxi Elizegi Baraibar da, Juan Kruzen alaba. Hirugarrena, berriz, Galtzatako Martxelina. Has gaitezen:
48 | HISTORIA
Xabina Sabina Elizegi Maiz (Pello Errotaren arreba) (1842 - 1932) BIZITZA
Asteasun jaio zen, 1842ko urriaren 27an, goizeko bostetan, Goiko-errotan, Pello Errota jaio ean etxe edo errota berean. Senideetan hirugarrena zen, Pelloren hurrena jaioa. Pello ezkondu ondoren, familia guztia Oiartzuna, Zuloagako errotara, etorri zen bizitzera. Harrezkero, Oiartzunen egin zuen Sabinak bere denbora guztia.
Luis Inazio Beristain-ekin ezkondu zen, Ugaldetxoko Katalintxo baserriko maiorazkoarekin, eta Katalintxon bizi izan zen Sabina, 1932ko otsailaren 29an, laurogeita bederatzi urterekin, zahardadea beste gaitzik gabe hil zen arte.
Pasadizo, ateraldi… ugari biltzen ditu Antonio Zavalaren Auspoaren Sail Nagusiko liburuak. Irakurri eta hau aukeratu dut hona ekartzeko: “Katalintxo inguruan kamioa egiten ari ziran, da enkargatuak andregai egin zuan auzoko neska bat, Maria Oria zeritzana. Mutil arek uste zuan iñork etzekiala, bañan Sabina jakiñaren gañean zegoan. Ala, egun batez, enkargatu orrek onela esan zion Sabinari, toriatzeagatik: -Amona, andregaia billatuko al nazu? Ta Sabinak:
-Bai, bai. Billatuko ez diat ba?
Antxe zioztek Joantxenen Joakina [ta Maria_
ez alare nolanaiko ollanda paria; eta aiek biak baño obia, Olazarren Maria Oria!”