Μέσα- Έξω Μνήμες Αντίστασης, Ρουτίνας και Ε.Ο 17 Νοέμβρη by Εκδόσεις Οσελότος

Νάντια Δαμιάνοβιτς, Θεολόγος Ψαραδέλλης ΜΕΣΑ-ΕΞΩ Μνήμες Αντίστασης, Ρουτίνας και Ε.Ο 17 Νοέμβρη — ΑΘΗΝΑ 2022 —

ΤΙΤΛΟΣ ΜΕΣΑ-ΕΞΩ

Μνήμες Αντίστασης, Ρουτίνας και Ε.Ο 17 Νοέμβρη ΣΥΓΓΡΑΦ Ε ΑΣ Νάντια Δαμιάνοβιτς, Θεολόγος Ψαραδέλλης

LAYOUT - DESIGN Myrtilo, Λένα Παντοπούλου

Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας,

όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) καθώς και από τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται η καθ’ οιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό

(Ν. 2121/1993,

ή άλλο) αντιγραφή, φωτοανατύπωση και γενικώς αναπαραγωγή, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου χωρίς τη γραπτή άδεια του δικαιούχου συγγραφέα.

“…memory exists in the first person. If there isn’t a person, there isn’t a memory […] Because memory is in the first person, it can be constantly revised, and it becomes more personal with time.”

“Η μνήμη υπάρχει σε πρώτο πρόσωπο. Αν δεν υπάρχει πρόσωπο, δεν υπάρχει μνήμη [...] Επειδή η μνήμη είναι σε πρώτο πρόσωπο, μπορεί να αναθεωρηθεί ανά πάσα στιγμή, έτσι με τον καιρό γίνεται περισσότερο προσωπική.”

TIMOTHY SNYDER in Tony Judt

Thinking the twentieth century, Penguin Books

«Pour qu’il y ait aventure, il faut être à la fois dedans et dehors» Για να υπάρξει περιπέτεια, πρέπει να είσαι συνάμα μέσα και έξω

VLADIMIR JANKÉLEVITCH

L’aventure, l’ennui, le sérieux

Η μέρα της πτώσης

Όπως κάθε εργάσιμη μέρα, έτσι και εκείνη την Πέμπτη 18 Ιουλίου ξεκίνησα νωρίς από το σπίτι και κατευθύνθηκα πεζή προς το σταθμό του μετρό Εθνική Άμυνα. Το περπάτημα διαρκεί κάτι λιγότερο από μισή ώρα και αποτελεί την καθημερινή μου εξάσκηση. Η ώρα είναι επτά το πρωί και η ζέστη μόλις αρχίζει. Ο δρόμος είναι κατηφορικός και οι νεραντζιές, οι ελιές και οι πικροδάφνες δίνουν σκιά στα στε νά του Χολαργού και του Παπάγου. Θα ήταν μια ευχάριστη διαδρο μή αν δεν υπήρχαν τα ογκώδη και δύσοσμα σκυλίσια περιττώματα, σκορπισμένα κατά μήκος τους, ίδιες νάρκες. Στην πλατεία όπου βρί σκεται το ταχυδρομείο γλιστράω πάνω σε ένα από αυτά, και να με που πέφτω χύμα μπροστά από ένα εστιατόριο ιταλικής πάστας που άνοιξε πρόσφατα αλλά αυτή την ώρα είναι ακόμα κλειστό. Ένας από τους μπάτσους που με έχουν πάρει από πίσω εδώ και μερικές μέρες και περνάνε τις νύχτες μέσα σε ένα αμάξι μπροστά από την πολυκατοικία μου, με ακολουθεί σε μικρή απόσταση, βλέπει την πτώση αλλά δεν έρχεται να με βοηθήσει. Μόνη μου σηκώνομαι και προσπαθώ όπως-όπως, με υγρομάντηλα, να συμμαζέψω το χάλι που προκλήθηκε στο μπλε πουά φουστάνι μου -αυτό με το οποίο θα εμφανιστώ το βράδυ στα δελτία ειδήσεων- βρίζοντας από μέσα μου τους ιδιοκτήτες σκυλιών που δεν μαζεύουν όσα πρέπει. Είναι νωρίς και υπάρχουν ακόμα αντίτυπα της δωρεάν εφημερί δας Μετρόραμα μπροστά στον σταθμό. Παίρνω ένα και ρίχνω μια ματιά στην πρώτη σελίδα. Μιλάει για την σύλληψη το προηγούμενο βράδυ του φερόμενου ως αρχηγού της τρομοκρατικής οργάνωσης 17 Νοέμβρη. Έχει και φωτογραφία, ένας ψηλός τύπος, 55-60 ετών περίπου, ασπρομάλλης με ωραίο παράστημα. Φορά χειροπέδες και ένα άσπρο

— 5 —

αλεξίσφαιρο γιλέκο. Κάπου τον έχω ξαναδεί αυτόν, αλλά που; Εδώ λένε πως ήταν γνω στός ως Μιχάλης Οικονόμου, αλλά δεν είναι το πραγματικό του όνο μα. Μα ναι, αυτός είναι! Ο Μιχάλης «που τα έχει με μια καθηγήτρια του Γαλλικού Σχολείου»! Έτσι μου τον σύστηνε ο Τεό τις 2 ή 3 φορές που συναντηθήκαμε. Ενδιάμεσα τον ξέχναγα. Μια φορά ήταν κατά τη διάρκεια του πρώτου πολέμου στον Περσικό Κόλπο,

μαζευτεί όλη η αριστερά, από το ΠΑΣΟΚ μέχρι τους αναρχικούς,

το 1991. Είχε

να διαδηλώσει ενάντια στην επέμβαση των Δυτικών που δεν άφη ναν τον Σαντάμ Χουσεΐν να βάλει χέρι στα πετρέλαια του Κουβέιτ, επειδή τα ήθελαν αυτοί. Είχαμε δώσει ραντεβού με τον Τεό στο Σύ νταγμα και την είχα κοπανήσει από το γραφείο ταξιδιών όπου δού λευα, στην οδό Βουλής. Τότε ήδη είχα πάρει τη «δεξιά στροφή» μου και ενδόμυχα υποστήριζα τη Διεθνή Συμμαχία και όχι τον Σαντάμ Χουσεΐν. Στη διαδήλωση είχα έρθει για να κάνω κοπάνα από τη δου λειά καταμεσής της τουριστικής σαιζόν, και για να παρατηρήσω με κρυμμένη χαιρεκακία την απογοήτευση εκείνων που, τότε ακόμα, θεωρούσα συντρόφους μου. Ο Σαντάμ θα έχανε και ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός θα κέρδιζε άλλη μια φορά, και το ήξεραν. Ο επονομα ζόμενος Μιχάλης –«αυτός που τα έχει..κλπ.»–, έκανε ένα σχόλιο που το θυμάμαι ακόμα: «Τι να του πούμε και αυτού του έρημου Σαντάμ; Βάστα Καραμίχαλε;» Μα τότε, τη μοναδική φορά που ο Τεό μου είχε πει ότι γνώριζε τη 17 Νοέμβρη, έλεγε άραγε την αλήθεια; Κι εγώ που δεν τον είχα πιστέψει, ήμουν ηλίθια; Ανυπομονώ να γνωρίσω τη συνέχεια. Αυτή η μέρα θα έχει ενδιαφέρον. Στον επονομαζόμενο Μιχάλη Οικονόμου ή Αλέξανδρο Γιωτόπου λο άρεσαν φαίνεται τα τσιτάτα από την Ελληνική Επανάσταση του 1821. Δεν είχε πει στους αστυνομικούς όταν τον συνέλαβαν στους Λειψούς: «Δεν μιλάω με Νενέκους;» Μπαίνω στο μετρό, κατεβαίνω στο Σύνταγμα και κατευθύνομαι προς την Γαλλική πρεσβεία όπου εργάζομαι εδώ και πέντε χρόνια ως τηλεφωνήτρια. Ο πατέρας μου έτρεφε για μένα τη φιλοδοξία να γίνω διπλωμάτης επειδή είχα έφεση στις γλώσσες και

— 6 —

με ενδιέφερε η πολιτική. Ατελώς εκπλήρωσα το πατρικό όραμα, όμως πρόσφατα εμφανίστηκε η πιθανότητα να αναβαθμιστώ από τηλεφωνήτρια σε μεταφράστρια στο Γραφείο Τύπου της πρεσβείας, προς μεταθανάτια ικανοποίηση του μπαμπά. Ένα μικρό κουβούκλιο στον ημιώροφο του νεοκλασικού της Βα σιλίσσης Σοφίας αποτελεί το βασίλειο και το κάτεργο συνάμα των τριών τηλεφωνητριών που εναλλασσόμαστε από τις 8 το πρωί ως τις 6 το απόγευμα, επτά μέρες την εβδομάδα «Ambassade de France, bonjour!». Σηκώνουμε τα τηλέφωνα, περνάμε τις γραμμές στους αποδέκτες τους, απαντάμε εκεί όπου μπορούμε, και διαχειριζόμαστε τους κάθε λογής τρελούς και κομπλεξικούς που ξέρουν ότι θα βρουν εδώ μια γυναίκα που μιλάει γαλλικά και ελληνικά και υποχρεούται

να τους ακούει και να τους απαντά ήρεμα, πράγμα που εκμεταλλεύ ονται, προπάντων τα Σαββατοκύριακα, όπου η μοναξιά τους βαραί νει περισσότερο. Το σημερινό πρωινό το περνάω ξαποστέλνοντας τους δημοσιο γράφους που θέλουν να μάθουν τι έχει να πει η πρεσβεία για την Μαϊτέ Πεϊνώ, τη σύντροφο του Αλέξανδρου Γιωτόπουλου -το πραγ ματικό όνομα του Μιχάλη απ’ ότι λένε- Γαλλίδα υπήκοο και καθη γήτρια στο Ελληνογαλλικό σχολείο στην Αγία Παρασκευή. Η οδη γία του Γραφείου Τύπου είναι να τους ξεφορτώνομαι ευγενικά: η πρεσβεία δεν κάνει κανένα σχόλιο προς το παρόν. «Γνωρίζετε πολύ καλά αυτή την τεχνική Νάντια, σας εμπιστευόμαστε». Έτσι φτάνει η ώρα του μεσημεριανού δελτίου ειδήσεων. Ανάβω τη μικρή τηλεόραση που μας τοποθέτησαν στο κουβούκλιο ώστε να παρακολουθούμε την επικαιρότητα και να ελαφραίνουμε το Γραφείο Τύπου από άσχετες ερωτήσεις. Η συνέντευξη τύπου της Αντιτρομοκρατικής αρχίζει. Ένας νέος αξιωματικός, ο εκπρόσωπος τύπου πιθανόν, αναγγέλλει τη σύλληψη του Γιωτόπουλου και έπειτα εκείνη, νωρίς το πρωί στην τοποθεσία Χιλιαδού Ευβοίας, του Βασίλη Τζωρτζάτου, ο οποίος ομολόγησε ότι υπήρξε μέλος της Οργάνωσης 17 Νοέμβρη και ότι συμμετείχε σε δι άφορες ένοπλες ενέργειές της. Η αναγγελία του ονόματος, των ιδι οτήτων και των πράξεων του Μπίλι διαρκεί ένα με δύο λεπτά, κατά τη διάρκεια των οποίων μένω άναυδη, με την αίσθηση πως ονειρεύ ομαι. Και τότε έρχεται το ύστατο χτύπημα. Δεν πέφτω από τα σύν νεφα, όχι, διότι δεν κατοικούσα ποτέ στα σύννεφα, αλλά μου έρχε ται ο ουρανός σφοντύλι: ανακοινώνεται η σύλληψη του

— 7 —

της οργάνωσης, ομολο γεί όμως τη συμμετοχή του σε μία ένοπλη ληστεία το 1989. Το μυαλό μου αδειάζει. Μου μένουν μόνο αρκετές συνάψεις ώστε να θυμάμαι πως στη Χιλιαδού Ευβοίας βρίσκεται το εξοχικό μας, ότι ο Βασίλης Τζωρτζάτος είναι το φιλαράκι μας ο Μπίλι, και ο Θεολόγος Ψαρα δέλλης του Ευστρατίου ο άνδρας μου, ο σύντροφός μου εδώ και

Θεολόγου Ψαραδέλλη του Ευστρατίου, που γεννήθηκε το 1943 στις Σπαίδες Θηβών, ο οποίος αρνείται ότι υπήρξε μέλος

30 χρόνια, ο πατέρας των παιδιών μου Μαριάννας και Στρατή. Αντι λαμβάνομαι επίσης πως από εδώ και πέρα θα υπάρξει ένα πριν και ένα μετά, το νιώθω σε κάθε κύτταρο του σώματός μου σαν ένα πα

Δύο μνήμες θυμούνται, δύο φωνές διηγούνται δύο ζωές. Παράλληλες ζωές στην πρώτη νιότη: Αυτός στην Ελλάδα, αντιστασιακός κατά την χούντα των συνταγματαρχών, εκείνη στην Γαλλία, μια έφηβη που πολιτικοποιείται τον Μάιο του 68. Η δική του μνήμη και φωνή σταματά λίγο πριν την συνάντησή τους το 1972 στο Παρίσι. Πολλά χρόνια μετά, η δική της μνήμη παίρνει την σκυτάλη και δι ηγείται τα 50 χρόνια κοινού τους βίου στην Ελλάδα: η Μεταπολίτευση, η στράτευση στην τροτσκιστική άκρα αριστερά, ο φεμινισμός, η καθημερινότητα που όλα τα σκεπάζει, η σταδιακή απομάκρυνση από τις πολιτικές βεβαιότητες της νιότης. Βίος κοινός; Ναι. Σε πείσμα της «σφήνας» που θα μπει ανάμεσά τους: Η Επαναστατική (τρομοκρατι κή) Οργάνωση 17Νοέμβρη θα απειλήσει να τον κα ταστρέψει.

Αυτό όμως δεν συνέβη. Ο κοινός βίος θα τερματιστεί στις 11 Απριλίου του 2021 όπου η φωνή και η μνήμη του Θεολόγου Ψαραδέλλη θα σιγήσουν οριστικά. Νάντια Δαμιάνοβιτς-Ψαραδέλλη ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα | ΤΗΛ.: 210 64 31 108 ocelotos@ocelotos.gr | www.ocelotos.gr ISBN 978-618-205-354-6