Vakasarava
na veivanua ena tautuba kei Niusiladi Taubale Leleka/Taubale ni dua na siga Taura e dua na gauna ni vakacegu ena lomanivanua ka veitaratara kei na veika bula. Marautaka e so na vanua vinaka duadua ni taubale leleka kei na taubale ni dua na siga e Niusiladi ka vakadinadinataka ni so na ka vinaka duadua era lako mai vakaioloolo lalai. E rawarawa ni da yaco kina, rauti ira vinaka na matavuvale, ka na rawarawa sara na kedra vakaciqiri ki na nomu i tuvatuva ni gade – e tiko na ka e ganiti keda yadudua. Mai na vualiku sara e cake ki na boto ni ceva sara e ra, ena loma ni veikau taukei lalai kei na veikau makawa lelevu ka wavolita na veibaravi sukusukura, e kalougata sara ko Niusiladi ni tiko kina e vuqa na veivanua ni taubale leleka kei na taubale ena dua na siga tawaguilecavi rawa. Ni se bera ni ko lako yani ki tuba, vakayagataka na i dusidusi oqo me vukei iko mo tuvana vinaka ka vakavakarau ki na dua na gauna totoka.
Digitaka donu na i lakolako
Tuvana na nomu i lakolako
Era vuqa na vanua ni taubale leleka kei na taubale ni dua na siga e Niusiladi – e vuqa vei ira oqo era vakayagataka na veigaunisala torocake na kedra vakatagedegede ka rawarawa ka ra makataki ena maka roka ni moli, ia e so era takosova na veivanua dredre e so ka sega kina na gaunisala se na maka, ka gadrevi iko mo rawa ni vukei iko vakataki iko. Ni se bera ni ko lako, e na daumaka mo digitaka rawa e dua na taubale lekaleka se taubale ni dua na siga ka rauti iko vinaka se o ratou na nomu i lawalawa. Mo raica vinaka na balavu ni taubale kei na gauna ena taura, na levu ni gauna e tiko vei iko, na i vakatagedegede ni tuvaki ni yagomu ka vaka kina na i sulu kei na i yaragi donu. Kevaka ko sega ni kila vakavinaka sara na veika oqo, mo taroga e dua na vakailesilesi ena Tabana ni Maroroi ni Veikabula (Department of Conservation) voleka duadua se i-SITE (eratou kila e levu na ka baleta na veivanua voleka) se mo taroga e dua na vakailesilesi ena vanua ko vakaicili tiko kina me baleta na nona i vakasala. O ira na Kiwi (lewe i Niusiladi) era dau vinakata mera veivuke, ka ra na marautaka mera wasea na nodra kila vei iko.
E sega soti ni dredre na tuvana e dua na taubale lekaleka se taubale ni dua na siga, ka na vukea vakalevu sara mo marautaka na nomu gauna kevaka ko taura e so na gauna mo tuvana kina. E bibi mo nanuma tiko ni ra vuqa na vanua ni gade taleitaki ena tautuba kei Niusiladi era okati mera taudaku ni veikoro lelevu. E so vei ira na taubale oqo era rawa ni taura e vica vata na aua mo draiva kina mai na vanua ni veivuke e so me vaka na vanua ni vagunu benisini ni lori, sitoa lelevu, siteseni ni ovisa, baqe kei na veivanua ni veivuke e so ko namaka mo raica ena tauni se veikoro lelevu. Ni ko sa kila tiko oqo sa na vukei iko ena nomu vakavakarau. Kevaka ko sa nakita tiko mo cakava e dua na taubale lekaleka se taubale ni dua na siga mo taura e dua na gauna mo vakarautaka kina na veika ko na gadreva ka raica vinaka me tiko vei iko na veika ko gadreva ni se bera ni ko biuta na tauni. Ni ko sa yacova na vanua ni taubale ka ko sa biuta na vanua ni kelekele ni motoka ko na sega tale ni sotava e dua na vanua ni veivuke vakavo ga e so na veivale lalai ni vakacegu, na i vakatakilakila e so ni gaunisala ni taubale kei na I tukutuku ena so na vanua.
Lake Matheson, West Coast
Na draki dauveiveisau Ko Niusiladi e dua na yatuyanuyanu ena loma ni dua na waitui levu, ka vuna me dau veisau kina na noda draki ena veisiga ka sega ni tudei me vaka e vuqa na veitiki ni vanua lelevu mai Europe, Esia, Amerika kei Ositerelia. E dau matau sara me laurai na matanisiga ena dua na aua ka qai taubi na uca ka kaukauwa na cagi ena loma ni aua ka tarava – e dau veisau tu ga na draki, ka rawa ni yaco sara vakatotolo na veiveisau oqo. E vuqa sara na noda vanua ena tautuba ka vakavolivoliti keda era volekata na waitui se na veiulunivanua. Mo vakavakarau ki na va na veimataqali draki ena loma ni dua na siga.
171220.MSC.COM.tourismsheet-dayhikes-FIJ.indd 1
Hooker Valley, Canterbury
Managawhai Cliff walkway, Northland
Kakua ni biuta tiko mai e Sega ni veitaratara rawa E dau malumalumu sara na kaukauwa ni talevoni dua na mawe Na vanua vakavolivoliti keda e ka bibi sara ka da dau vakamareqeta. Ena nomu vakamuria na veivakasala oqo, ko sa na rawa ni veivuke ena kena maroroi tiko ko Niusiladi me dua na vanua rairai vinaka: mo yalovinaka ka mo muria tiko na gaunisala sa makataki tu, mo kauta tani kece na nomu benu, mo vakayagataka ga na valelailai ka ra sa vakarautaki tu, mo biuta na vanua vakavolivoliti keda me vaka ko a kunea (kakua ni kauta e dua na ka), vakamareqeta na veika bula ko sotava ka mo kakua ni vakani ira na manumanu vuka, vakabibi na manumanu doudou ni Yanuyanu ki na Ceva na ‘kea’ ka ni na rawa ni vakaleqa na nodra bula.
veikauyaki ( ka wili tale ga kina na kaukauwa ni internet) ena vuqa na vanua ena tautuba kei Niusiladi. Mo kakua ni namaka ni na tiko na kaukauwa ni talevoni veikauyaki ena nomu taubale lekaleka se taubale ena dua na siga, ka sa rawa ni tiko ena loma ni dua wale ga na gauna lekaleka. Ena vuqa na vanua, ko na gadreva mo lako ki na tauni voleka duadua mo rawa ni vakayagataka kina na talevoni veikauyaki, ena gadreva mo draiva ena loma ni vica vata na aua ena so na tiki Niusiladi. Mo dau kauta tiko na nomu talevoni ena veigauna kece de ko na gadreva ia mo kakua ni vakanuinui tiko ni na cakacaka vakavinaka ena veigauna kece.
4/27/2018 11:29:23 AM
Roys Peak, Wanaka
Na Veika Era Gadreva na Kiwi (Lewe i Niusiladi)
Ena kunei iko vakacava na veivuke?
Kevaka ko na taroga e dua na dautaubale e Niusiladi e na tukuna vei iko na veika e gadrevi me na lewe ni nomu kato. Oqo e so na ka ka vakatura na Mountain Safety Council mo kauta. Na veika oqo ena veisau ka vakatau ki na vanua ko na lako kina, na balavu ni gauna ko na lako kina kei na tukutuku ni draki, ia mo vakayagataka qo me i dusidusi walega ka mo qai vakuria: • Na i vava kaukauwa vinaka: Na i vava ni taubale e vinaka duadua. Na noda gaunisala ni taubale e ra rawa ni sukusukura sara ka mo tokara na i vava e sogota vinaka na qaqalo ni yavamu, vava kaukauwa ka lomaloma vinaka – na i vava tadola se vakabeleti e sega ni vinaka ena veigaunisala ni taubale e Niusiladi. • Na i sulu me na tokari: Na i sulu ka ko rawa ni tokara se luvata ka vakatau ki na i tuvaki draki. Na i sulu ni katakata ka caka mai na fleece, polypropylene se merino era donumaka vinaka na draki suasua e Niusiladi. Kakua ni tokara na nomu siqeleti kei na tarausese mamare (cotton t-shirts kei na jeans) me vaka ni ra na sega ni vukea mo katakata ka mamaca tiko.
Sa ka bibi sara mo wasea vua e dua tale na tamata na nomu tuvatuva ni taubale lekaleka se taubale ena dua na siga. E Niusiladi e sa namaki ni ko na tukuna vua e dua na tamata na cava ko cakava tiko kei na vanua ko lako tiko kina ni se bera na nomu lako. Ena veivuke sara oqori vei iratou na dauniveiqaravi ena gauna ni leqa tubukoso kevaka e yaco e dua na leqa ni ratou sa na kila na vanua ko sa nakita mo taubale kina. Vakayagataka na gaunisala cava ga ko rawa ni vakayagataka mo tukuna kina vua e dua tale na tamata na nomu tuvatuva. Oqo e sa rawa ni email, qiri ena talevoni, se tukutuku ena SMS kivua e dua na i tokani se lewe ni matavuvale. Mo nanuma mo tukutuku tale kivua ni ko sa lesu tale mai. Ena sega beka ni rawa ni vakayagataki na talevoni veikauyaki ena nomu taubale lekaleka se taubale ena dua na siga ka sa ganita mo tukuna vua na nomu i tuvatuva ni se bera ni ko lako.
Ena nomu taubale • Vakamuria na maka ni gaunisala ni taubale roka ni moli ka tiko ga ena gaunisala
• Jakete ni uca: Oqo e ka bibi sara. E vinaka cake kevaka ko na sega ni gadreva ia ena daumaka mo dau kauta tiko e dua de ko na qai gadreva ka wili tale ga kina na gauna ni draki katakata.
• Mo vakayagataka na wavu ni ko takosova e dua na uciwai kevaka e tiko e dua
• I sala kei na qaniliga ni katakata: Ko ira na dau taubale e Niusiladi era dau kauta tu ga na veika oqo ka wili tale ga kina na gauna ni katakata. • Me rauta e 2 na lita/veimama na qaloni na wai ni gunu: Ko na sega ni kunea na wai vakavo ke ko kunea e dua na uciwai se taubale sivita e dua na vale ni vakacegu, okoya gona mo kauta tiko me rauti iko ena lomani dua na siga taucoko.
• Mo vakamuria na i vakasala se tukutuku ena vakatakilakila • Ko sega ni gadreva na veivakadonui mo taubale ena veigaunisala ni taubale e Niusiladi
• Kakana ni siga: Mo kauta tiko e so tale na kakana de ko na via kana tale. • Na cina livaliva kei na kato ni veiqaravi vakavuniwai taumada kei na memu wainimate: De ko na sega beka ni vakayagataka na veika oqo, ia era na yaga sara vakalevu kevaka ena yaco e dua na leqa se ko vakaberai. • Tataqomaki mai na siga: Na kaukauwa ni matanisiga ka vakatokai na UV levels e toka sara e cake e Niusiladi. Sa kena I balebale oqo ni ko na dau gadreva vakalevu na matailoilo ni siga, na waiwai ni tataqomaki ni siga kei na i sala veitalia se draki cava.
Na veika mo cakava taumada ni se bera ni ko lako ki tautuba e Niusiladi 1. Tuvana na nomu lakolako Vakatataro vei ira era kila na vanua, tuvana na gaunisala ko na muria kei na levu ni gauna ko namaka mo na taura.
Tukuna vua e dua na nomu tuvatuva ka solia tale ga vua e dua na gauna me na vaqara veivuke kina kevaka ko sega ni lesu tale mai.
171220.MSC.COM.tourismsheet-dayhikes-FIJ.indd 2
Na draki e Niusiladi e sa dau rawa ni veisau vakalevu sara. Mo raica na i tukutuku ni draki ka mo namaka na veiveisau ni draki.
4. Mo kila na nomu i yalayala Mo bolei iko vakataki iko ena loma ni vakatagedegede ni nomu kaukauwa vakayago kei na nomu kila.
5
tuvatuva rawarawa
5. Me rauta vakavinaka na veika ko kauta ka ko na gadreva
2. Tukuna vua e dua na nomu tuvatuva
Taura mai na i tukutuku ko gadreva
3. Mo qarauna vinaka na draki
Me rauta vinaka na levu ni kakana, i sulu, i yaya ni taubale kei na kakana ni gauna ni leqa tubukoso ke mani yaco e dua na ka. Kauta tiko e dua na ka ni veitaratara e ganita vinaka.
VAKASAQARAI NIUSILADI
KUNEA E DUA NA VANUA NI TAUBALE
TAURA MAI NA TUKUTUKU NI DRAKI
TUVANA NA NOMU I LAKOLAKO
100% Pure New Zealand www.newzealand.com
Department of Conservation www.doc.govt.nz
MetService New Zealand www.metservice.com
NZ Mountain Safety Council www.mountainsafety.org.nz
4/27/2018 11:29:24 AM