Keramiek nr. 4 Jaargang 2011

JAARGANG 37

|

NUMMER 4

|

AUGUSTUS 2011

TWEEMAANDELIJKS MAGAZINE VAN DE NEDERLANDSE VAKGROEP KERAMISTEN

Kommen en pispotjes van Mieke Everaet Saskia Pfaeltzer: beweging die voortkomt uit levensvreugde Nieuwe bodemvondsten in Museum Schokland

Wout Herfkens: ‘Beelden groeien en veranderen onder mijn handen’

8

12

Mieke Everaet, Vormstudie 7 Plaspot/Bourdaloue, 2010; dubbelvormige bekkenkom in gekleurde kaolienaarde gebouwd, dieproze, roze en wit, 1260°; l. 31 cm, d. 25 cm, h. 10cm.

Lucie Berben, Steranijs, 2007; fijne chamotte en porselein; h. 10 cm, Ø 36 cm.

Redactioneel Met de nieuwe Ledengids kan iedere bij de NVK aangesloten keramist of beeldend kunstenaar voor de dag komen. En kan de Vakgroep zelf laten zien wat ze in huis heeft. Dat was de belangrijkste conclusie na de presentatie van de gids op zaterdag 11 juni in Museum Nieuw Land in Lelystad. Op de goed bezochte dag was de presentatie van het boek ingebed in een programma waarin keramiek (uiteraard) de bindende factor was. De sfeer was goed, de gesprekken geanimeerd en het programma afwisselend en boeiend. Een dag die smaakte naar meer… Elders in dit nummer van KERAMIEK een korte impressie van de presentatie.

Omslagfoto Wout Herfkens, A nice pair, 2011; keramiek, textiel, houtlijm, kunststof; 108 x 73 x 72 cm.

Dat er op keramiekgebied veel gebeurt, bewijst de rubriek Kort Nieuws. Het grote aantal berichten en aankondigingen (tentoonstellingen, presentaties, opdrachten, nieuwe producten) lijkt zich alleen maar uit te breiden. Verheugend natuurlijk, omdat musea, galeries, instellingen en particulieren ons tijdschrift weten te vinden en graag in onze kolommen vermeld willen worden. Verheugend ook, omdat KERAMIEK gezien wordt als een belangrijk platform voor de promotie van keramische kunst en alles wat daarmee te maken heeft. Dat berichten door ruimtegebrek wel eens doorgeschoven moeten worden of (als een activiteit al is afgelopen bij het verschijnen van een nieuw nummer) terzijde moeten worden gelegd, is inherent aan de verschijningsfrequentie van het tijdschrift. Feit is in ieder geval dat KERAMIEK de lezer zo goed mogelijk op de hoogte probeert te houden van alles wat er in de (Nederlandse en Belgische) keramiekwereld gebeurt.

Een kleine greep uit de inhoud van het nummer dat u in handen heeft. Een recensie over de tentoonstelling Bodemvondsten vinden bodem in Museum Schokland, achtergrondinformatie over het interessante project Headlines, aflevering 8 alweer in de serie De Museumcollectie en uitgebreide beschrijvingen van het werk van Wout Herfkens, Mieke Everaet, Lucie Berben en Saskia Pfaeltzer. Een prachtige zomer toegewenst.

Piet Augustijn

COLOFON Keramiek 4 (2011), zevenendertigste jaargang, is een uitgave van de Nederlandse Vakgroep Keramisten.

Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming van de redactie.

ISSN 1382-2039

R edactie Piet Augustijn, Annemiek Engels en Paul Kuyer.

R edactiesecretariaat Paul Kuyer, Ringdijk 16, NL-1097 AB Amsterdam. t +31(0)20-6937384 e-mail: kskeramiek@xs4all.nl H oofdredactie Piet Augustijn e-mail: redactie@nvk-keramiek.nl

M edewerkers aan dit nummer : Karla Beijersbergen, Peggie Breitbarth, Thea Figee, teja van hoften, Indra Kamerling, Cor Knoester, Guus Schipperheijn en Ieneke Suidman.

A anmeldingen

abonnementen

adreswijzigingen

Administratie NVK, Billitonlaan 23-2, NL-7314 CN Apeldoorn, t + 31(0)55-5220407. e-mail administratie@nvk-keramiek.nl, Een abonnement omvat jaarlijks zes nummers.

Abonnementsprijs Nederland ¤ 34,- per jaar; studenten ¤ 23,- per jaar (voor drie jaar, bij opgave kopie van collegekaart meesturen).

Abonnementsprijs buitenland ¤ 40,- per jaar. Los nummer Keramiek lopende jaargang ¤ 6,50; eerdere jaargangen ¤ 5,50 Alle genoemde prijzen zijn inclusief 6% BTW (de NVK is per 1-1-2011 ondernemer voor de omzetbelasting).

Het opzeggen van een abonnement dient schriftelijk te geschieden voor 1 november van de lopende jaargang.

4

14

36

Yun Lee, Irezumi 1, 2009; c-print op linnen; 80 x 120 cm. Foto Yun Lee.

Saskia Pfaeltzer, Spelend Paard I, 2008; brons; h. 40 cm, b. en d. 25-35 cm.

Wout Herfkens “ Mijn beelden zijn zelden materialisaties van oorspronkelijke concepten. Ze ontwikkelen zich gaandeweg uit een eerste idee. Als vanzelf veranderen en groeien ze onder mijn handen. En dit is wat het werken voor mij interessant maakt. Je zou kunnen zeggen: Ik zoek en vind iets anders.”

8

En verder…

12

Lucie Berben

18

Kort Nieuws

32 Headlines

Mieke Everaet “ Ik maak porseleinen objecten in de meest universele en uiterst sculpturale vorm, de kom, conisch met een breed opstaande rand. Ik ontwikkelde een eigen methode of handschrift op basis van de intensieve inlegtechniek of intarsia om zo het porselein flinterdun als een eierschaal te maken.”

34 NVK Gids 35 Boeken 40 Museum Schokland

14 Hetjens-Museum in Düsseldorf De Museumcollectie 8: Hetjens-Museum Düsseldorf. Als één van de aankoopcriteria noemt directeur Sally Schöne inhoud. Dat een werk niet alleen behaagt maar ook irriteert en de mensen tot denken aanzet. Maar ook vernieuwingen in techniek of materiaalgebruik en het spelen met het materiaal en de geschiedenis ervan, kunnen aanleiding zijn om een werk in de collectie op te nemen.

43 Agenda

36 Saskia Pfaeltzer Beweging die voortkomt uit levensvreugde is het hoofdthema in Pfaeltzers bronzen beelden. Kijk naar de objecten en het beeld van een paard dat gelukzalig door het gras rolt. De huid van de beelden accentueert de wervelende bewegingen. Daarnaast maakt zij gebruik van lichaamstaal.

W ijze van bestellen U kunt bestellen door het aange­ge­ven bedrag (onder vermelding van het gewenste artikel en uw adres) over te maken op nr. 3363.20.043 t.n.v.

Nederlandse Vakgroep Keramisten te Apeldoorn. De bankgegevens voor betalingen uit het buitenland zijn: RABONL2U (BIC) en NL95 RABO 0336 3200 43 (IBAN) Alle genoemde bedragen zijn inclusief portokosten.

O pgave advertenties E-mail: info@beekhuis-holthuis.nl O pgave tentoonstellingen en mini ’ s Indra Kamerling-Schakelaar, Van Beuningenlaan 22a, NL-3953 BR Maarsbergen. t +31(0)343-444469. e-mail: xkeramiek@ziggo.nl N ederlandse V akgroep K eramisten De NVK is een beroepsvereniging van en voor professioneel werkende beeldend kunstenaars en vormgevers die keramiek vervaar­­digen. De

vakgroep zet zich in voor ruim 350 leden om hun belangen te behartigen bij overheid, bedrijfs­­leven en publiek.

A anmelden nieuwe leden Voor inlichtingen en aanmeldings­ formulieren: Nina Veluwenkamp, Dwarsgracht 35a, NL-8355 CV Dwarsgracht, t +31 (0)6-53937895 of via de NVK-website. Ook afmeldingen. adreswijzigingen en wijzigingen in e-mailadres doorgeven aan Nina Veluwenkamp.

NVK- website : www . nvk - keramiek . nl Voor laatste nieuws, activiteiten, persberichten en aanmel­dings­­ formulieren voor nieuwe leden.

G rafische vormgeving Beekhuis & Holthuis, Asten e-mail: info@beekhuis-holthuis.nl Keramiek verschijnt in februari, april, juni, augustus, oktober en december.

De deadline voor de teksten van het oktober-nummer is 10 augustus 2011.

Wout Herfkens, Boeddha en de kat, 2010; keramiek, houtlijm, zaagsel, haar; 48 x 30 x 47 cm.

Wout Herfkens: mix van het religieuze en het aardse, het spirituele en het alledaagse door Ieneke Suidman foto’s Wout Herfkens

Met het antwoord op de vraag met welke collega’s Wout Herfkens (1962) zich gedurende zijn loopbaan het meest verbonden heeft gevoeld, ontrolt zich een neerslag van de weg die deze levendige kunstenaar heeft afgelegd: Carl Andre (1935): Minimalisme, Edward Kienholz (1927-1994): Pop-art, Jacques Frenken (1929): Sacrale Pop-art. Van deze laatste was de baanbrekende Piëta Spijkermadonna (1968) uit het Museum voor Religieuze Kunst in Uden voor Herfkens zowel een herkenning als een bevestiging.

Met collega Rinke Nijburg (1964) vormt Wout Herfkens de stichting ‘De Vrienden van Job’, vernoemd naar de onsympathieke vrienden van de bijbelse Job. De naam is tevens een knipoog naar de vele vriendenkringen rond geavanceerde culturele instellingen in ons land.

4

K

e r a m i e k

4|

a u g u s t u s

2011

Naast tentoonstellingen van hen samen, organiseren Herfkens en Nijburg als ‘Vrienden van Job’ sinds 2000 tevens tentoonstellingen met een religieuze thematiek waarbij zij kunstenaars betrekken die in dat thema passen. Deze brengen dat – vaak niet gespeend van humor – naar voren zonder de draak met het onderwerp te steken. Dergelijke tentoonstellingen vonden onder andere plaats op locaties als Museum Het Valkhof in Nijmegen (7 Goede dagen, 2001) en Museum Catharijneconvent in Utrecht (Cold Turkey, 2008).

Op 5 april van dit jaar interviewden Nijburg en Herfkens elkaar over en weer over visie, werk en achtergronden, op een kunstsoosavond in ‘Kreek’, een cultureel centrum in Oosterbeek.

Ofschoon van huis uit zonder godsdienst grootgebracht, blijkt Wout Herfkens zichzelf als een ‘Calvinistische Nederlander, geïnteresseerd geraakt in Zenmeditatie’ te beschouwen. Afgezien van allerlei andere verworvenheden, leerde hij – door zijn

Links: Wout Herfkens, Dragend konijn, 2010; mixed media; 73 x 56 x 25cm. Rechts: Intocht, 2011; mixed media; 53 x 35 x 22 cm.

aandacht naar binnen te richten – geest en denken tot rust te brengen.

Aanvankelijk schilderde hij voor zijn plezier, zonder het idee ooit van kunst zijn beroep te gaan maken. Hij studeerde een half jaar Bouwkunde aan de Technische Hogeschool in Eindhoven, daarna van 1984 tot 1986 aan de Designacademie in dezelfde stad. Sinds 2009 geeft hij daar één dag per week het vak Vormstudie aan eerstejaars studenten. In 1986 ging hij naar de Academie van Beeldende Kunsten in Arnhem, afdeling Vrije Kunst, om daar in het derde jaar te ontdekken dat het platte vlak met zijn illusies van vorm en ruimte, hem niet lag. Daarop legde hij zich toe op het maken van minimalistische houten objecten die als een bouwpakket in en uit elkaar gehaald konden worden.

De volgende stap werd het vervaardigen van overwegend assemblages, in de vorm van op zichzelf staande ruimtelijke kunstwerken zonder minimalistische elementen. Bij het vervaardigen van de beelden van de laatste zeven jaar heeft hij gebruik gemaakt van uiteenlopende technieken. Her en der verzamelt hij bestaande voorwerpen en plaatst die in een andere context waarmee hij ze een nieuwe betekenis geeft. Daarnaast vormt hij zelf onderdelen uit klei voor zijn beelden. Vooral koppen, handen en voeten. Zo nu en dan maakt hij een geheel keramisch beeld. In zijn assemblages gebruikt hij regelmatig textiel, dat hij modelleert tot geplooide kleding en verhardt met houtlijm.

Dit assembleren leidt van komische tot dramatische effecten, dikwijls met religieuze aspecten. Zo heeft hij de kop van een heilig hartbeeld omringd met plastic kussentje uit een zak speelgoed.

Die combinatie is opgenomen in een reptielenlijf. En dat geheel heeft hij in de armen gelegd van een staand konijn, dat – voordat Herfkens er intensief mee aan de gang ging – een Afrikaans beeld was dat een politieagent voorstelde (Dragend konijn, 2010).

En dan is er een boeiend hoog beeld waarvan de staande conische figuur in een lange zwarte toog boven een op de grond liggend grover type uittorent. De staande man is een elegante verschijning, opgebouwd uit een staketsel van kippengaas, voornamelijk omwikkeld met zwart verhard textiel. Zijn kop is wit geglazuurd. Die van de liggende figuur heeft de kleur van gebakken klei. Deze heeft grote keramische handen. Aan de wijdgeopende armen van de staande figuur zijn poppenhandjes bevestigd. Een spel van twee geesten (A nice pair) noemt de maker

Wout Herfkens, Monument van het celibaat, 2005; klei, plexiglas; 35 x 109 x 104 cm.

K

e r a m i e k

4|

a u g u s t u s

2011

5

6

K

e r a m i e k

4|

a u g u s t u s

2011

Wout Herfkens, Mantelmadonna, 2008/09; keramiek, kaasdoek, houtlijm, multiplex, wielen; 69 x 47 x 42 cm.

Wout Herfkens, Good dog, 2011; mixed media; 66 x 39 x 44 cm.

Wout Herfkens, Op elkaar, 2010; keramiek, haar, metaaldraad, houtlijm; 320 x 8 x 15 cm.

Herfkens’ oeuvre is een mix van tegenstrijdige elementen die met elkaar een onwaarschijnlijke wereld oproepen. dit werk. Zowel waar het de mimiek als de houding aangaat, is de gelijkenis van de staande man met de bekende roomskatholieke priester Antoine Bodard, treffend. “Toeval”, volgens Wout Herfkens.

Kent de kunstenaar Bodard? “Nooit gesproken”, al heeft hij de priester wel eens een tentoonstelling van Rinke Nijburg zien openen.

Herfkens’ oeuvre is een mix van tegenstrijdige elementen die met elkaar een onwaarschijnlijke wereld oproepen.

De laatste hand leggen aan zijn creaties is voor Wout Herfkens de minst aantrekkelijke bezigheid. “Het afwerken is al te veel ingebed in de vormgekregen fantasie”, legt hij uit. “Mijn beelden zijn zelden materialisaties van oorspronkelijke concepten. Ze ontwikkelen zich gaandeweg uit een eerste idee. Als vanzelf veranderen en groeien ze onder mijn handen. En dit

is wat het werken voor mij interessant maakt. Je zou kunnen zeggen: Ik zoek en vind iets anders.” Die vondsten staan op het atelier bij elkaar als onderdelen van gevisualiseerde sprookjes: een vosachtige hondenkop is geplaatst op een geboetseerd dik lijf op kromme poten, de voeten gestoken in grijze vilten pantoffels. De buik is voorzien van een kangoeroeachtige plooi gevuld met geruwde biljartballen.

De huid van dit gebroeders Grimmachtige dier is bedekt met haar, afkomstig uit de hondentrimwinkel uit de straat (Good dog, 2011). Vanaf het plafond hangt een snoer kleine keramische mensfiguren naar beneden. Tussen de ketting en de voornoemde hond zetelt een aandoenlijke man wiens keramisch hoofd steekt in een geplooid omhulsel waaruit onderin de koppen van handpoppen uit een poppenkast tevoorschijn komen. Rondom, aan de zoom van zijn wijd geplooide gele

jack, zijn handpoppen uit het Jan Klaassenen Katrijnverhaal bevestigd.

Dat Herfkens kan boetseren is buiten kijf.

Altijd is er – ook in zijn puur keramische werken – een verwijzing naar het ongewone.

Zo heeft een Boeddha ronde gaten op de chakrapunten van het alom bekende lijf.

Het is die mix van het religieuze met het aardse, het spirituele met het alledaagse, het dramatische met het komische, die Herfkens – middels het hergebruik van bestaande voorwerpen – blijft boeien.

Wout Herfkens, beelden | Ellen Grote Beverborg, schilderijen. Galerie Witteveen, Keizersgracht 538, NL-1017 EL Amsterdam, t +31 (0)20-6239684.

Open: dinsdag t/m zaterdag 12.00-17.30 uur.

Van 3 september t/m 1 oktober 2011. www.galeriewitteveen.nl; www.woutherfkens.com

K

e r a m i e k

4|

a u g u s t u s

2011

7

Mieke Everaet, 2009.

Mieke Everaet over de universele komvorm, pispotjes en een Chinees avontuur door Peggie Breitbarth foto’s Michèle Francken

Ze verwierf bekendheid met haar kommen. Een perfecte halve bolvorm, opgebouwd uit kleine stukjes gekleurde porseleinaarde.

Gedempte kleuren, helder wit, hemels goud.

Wie nu haar atelier betreedt en het werk in uitvoering bekijkt, ziet een heel ander plaatje: expressieve vormen en alle mogelijke tinten rode klei, een kleur die, gezien de her en der liggende proefscherven, na het bakken alleen nog maar in intensiteit zal toenemen. Mieke Everaet (Asse, 1963) staat op het punt een geheel nieuw facet aan haar werk toe te voegen.

In haar grote oude huis met hoge zoldering, in het stille dorp Meldert bij Aalst, staan ter inspiratie niet alleen eigen kommen en die van door haar bewonderde collega’s, maar ook oude aardewerken voorraadpotten, antieke borden van porselein uit Brussel en Doornik en het robuuste serviesgoed van Arabia.

“Keramiek is een drager van cultuurgeschiedenis”, zegt ze. Maar ook andere wetenschappen komen om de hoek kijken. Geologie, biologie, chemie, wiskunde, architectuur. Het is duidelijk dat Everaet beschikt over een heel breed referentiekader.

Elke kom heeft een verhaal, of zelfs meerdere. Everaet werkt echter niet, zoals veel hedendaagse kunstenaars, met expliciete verwijzingen. Zij ontwikkelt haar werk stap voor stap, denkend met haar handen. Haar brede culturele en ambachtelijke kennis deelt ze met haar leerlingen van de Stedelijke Academie voor Beeldende Kunsten de Meiboom, in Halle, waar zij doceert.

Reeds als schoolmeisje werkte zij in het atelier van Lieve de Pelsmaeker (1936-1983). Deze pionier van de moderne keramiek

Mieke Everaet, Vormstudie 2 Plaspot/Bourdaloue, 2010; gelobde komvorm in gekleurde kaolienaarde gebouwd, wit en roze, 1260°; l. 24 cm, d. 18 cm, h. 20 cm.

8

K

e r a m i e k

4|

a u g u s t u s

2011

in België, die o.a. opzien baarde met haar sonnomobielen, objecten waarin klank, vorm, licht en beweging samenkomen, is verantwoordelijk voor Everaets keuze voor het vak. Op de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen (1981-1985) was Achiel Pauwels (1932) haar leraar. Naast het vak keramiek werd veel aandacht besteed aan het tekenen en boetseren naar model. Ook op die lessen grijpt zij regelmatig terug. De derde naam die zij niet onvermeld wil laten is die van professor Claerhout, die Niet-Europese kunstgeschiedenis doceerde. Zij voltooide haar studie aan het Nationaal Hoger Instituut voor Schone Kunsten in Antwerpen in 1988.

De kom, de meest universele vorm Zij weet dan dat porselein haar voorkeur heeft en begint een jarenlange zoektocht naar wat haar specifieke werkwijze zal worden. “Ik maak porseleinen objecten in de meest universele en uiterst sculpturale vorm, de kom, conisch met een breed opstaande rand. Ik ontwikkelde een eigen methode of handschrift op basis van de intensieve inlegtechniek of intarsia (geen laminaattechniek), om zo het porselein flinterdun als een eierschaal te maken en een origineel decor op te bouwen in tekening en kleur… De komvormen zijn niet geglazuurd, wel geschuurd, gepolijst en hooggestookt, waardoor ze door de dunne maar harde perkamenten huid licht capteren en absorberen.”

Binnen de beperking van de komvorm, het materiaal en de gehanteerde techniek weet zij een scala aan herinneringen en ervaringen weer te geven. Zo ontstaan verschillende series: recentelijk (2008) was Edith Piaf de inspiratiebron. Met haar verschijning voor ogen en haar muziek in gedachten bouwt

Mieke Everaet, Vormstudie 4 Plaspot/Bourdaloue, 2010; dubbelvormige komvorm in gekleurde kaolienaarde gebouwd, bordeaux, wit en roze, 1260°; l. 26,5 cm, d. 16 cm, h. 7,5 cm

Boven: Mieke Everaet, Vormstudie 1 Plaspot/Bourdaloue, 2010; komvorm met hoek in gekleurde kaolienaarde gebouwd, wit en roze, 1260째; l. 25 cm, d. 15-20 cm, h. 10 cm. Onder: Vormstudie 3 Plaspot/Bourdaloue, 2010; dubbelvormige komvorm in gekleurde kaolienaarde gebouwd, wit en roze, 1260째; l. 27 cm, d. 16-13 cm, h. 8 cm.

K

e r a m i e k

4|

a u g u s t u s

2011

9

Mieke Everaet, Komobject Assisi 1, roodbruin, turkoois, wit, grijs, 2008; porselein, inlegtechniek; h. 12,5 cm, Ø 22 cm.

Everaet een ritmisch patroon van kleine partikels in wit, zwart en roze. Andermaal (2006/07) stond een bezoek aan Assisi aan de wieg van zo’n serie. In dat geval overheerst de herinnering aan de bestorven kleuren en het goud van de aureolen op de fresco’s die het leven van de heiligen, met in de hoofdrollen Franciscus (1181/82-1226) en Clara (1193/94-1253), verbeelden.

Bourdalou In 2010 is er opeens de dubbele komvorm. De twee ineengeschoven halve bolvormen ogen als een door logica en geometrie gestuurd vormexperiment. Maar dat is slechts het halve verhaal. Everaet pakt de schetsen van vroeger erbij en wijst op de rondingen van het menselijk lichaam. Als terzijde kan men noteren dat zij in een eerder stadium de regelmatige groeivormen, waarin de natuur grossiert, verkende en ‘vertaalde’. Rondingen dus, borsten en billen. Het verhaal krijgt nog een vervolg. Ze vertelt dat zij in de verzameling van een oom een klein porseleinen schaaltje van vergelijkbare vorm aantrof. Het bleek een pispotje te zijn, ook wel bourdaloue genoemd. Dames aan het hof van Lodewijk XIV moesten vaak ellenlange missen bijwonen en mochten niet opstaan voor de koning de kapel had verlaten. Dat leidde niet zelden tot hoge nood. Het bewuste potje kon discreet

Mieke Everaet, Roodkapkom in wording, 2011. Foto Elien Palstermans.

10

K

e r a m i e k

4|

a u g u s t u s

2011

tussen de open naad van de vele rokken gestoken worden om zo de nood te lenigen. De ellenlange preken werden vaak gehouden door een man genaamd Bourdalou; vandaar de naam van dit door verzamelaars felbegeerde object.

Confrontatie Ervaringen en ontdekkingen op het gebied van kunst, cultuur en architectuur vinden regelmatig, soms na jaren, een plaats in haar werk. Het verblijf in Fuping (2008) bracht echter een schokeffect teweeg. Elf Belgische keramisten konden een maandlang aan het werk in de Flicamfabriek in China, waar baksteen en dakpannen gemaakt worden. Everaet vat haar Chinese avontuur nuchter samen in 3 C’s: confrontatie, contrast, creativiteit.

Ze begint te vertellen hoe baksteen altijd al haar aandacht had.

Hoe zij ooit in Riga in de St. Pieter werkelijk euforisch werd van de confrontatie met het rood bakstenen exterieur om vervolgens te ontdekken dat het interieur diezelfde uitstraling en intensiteit heeft. Precies dat wat zij in haar kommen nastreeft, binnen- en buitenkant een geheel. En hoe zij in haar kommen na staafjes gekleurde klei toegepast te hebben, ging werken met steentjes.

Hoe zij de komvorm steentje voor steentje opbouwt waardoor uiteindelijk vorm, structuur en patroon een onscheidbaar geheel

Mieke Everaet, Roodkapkom, 2010; porseleinaarde met chamotte; d. 31 cm, h.15 cm. Foto Elien Palstermans.

vormen. En hoe graag zij als kind met Lego gespeeld heeft. En dus vormde een baksteenfabriek een fantastische uitdaging!

Een uitdaging was het zeker. De confrontatie met de ruwe klei – een enorm contrast met het fijne porselein waarmee zij gewoon is te werken – was voor haarzelf nuttig.

Maar de werkelijk confrontatie lag op een heel ander terrein.

De armoe van de fabrieksarbeiders en het onrecht dat speciaal vrouwen te verduren hebben was ronduit schokkend en vele malen groter dan zij zich had kunnen voorstellen.

De werkzaamheden zijn gescheiden. De mannen maken de dakpannen voor restauratieprojecten zoals de Verboden Stad.

De vrouwen dompelen de pannen met blote handen in het zwaar giftige loodglazuur. “Het tast hun zenuwstelsel aan, vernietigt hun individualiteit: hun geest verdampt!” Ze was verontwaardigd, bewogen, onthutst.

Mieke Everaet, Komobject Assisi 3, turkoois, bruinrood, wit, lavendel, 2008; porselein, inlegtechniek; h. 8 cm, Ø 16 cm.

Roodkapkom Maar de confrontatie en het contrast hebben hun werk gedaan.

Nu is haar creativiteit aan zet. Het resultaat is in de maak. Het atelier staat vol met objecten in hun bakvorm die eerdaags de oven ingaan. Theoretisch is er nog steeds sprake van een kom of beter container, maar de expressieve vorm met hoekig geplooide wanden doet in geen enkel opzicht denken aan de perfecte bolvorm. De objecten zijn monochroom rood van kleur, de porseleinaarde is vermengd met chamotte. De buitenkant is strak; aan de binnenkant is de afdruk van knedende handen en duwende duimen intact gelaten. Deze roodkapkommen, zoals Everaet ze noemt, doen hun afkomst uit de klassieke potvorm vergeten, het zijn autonome sculpturen.

Volgens een beproefde theorie kan men de West-Europese kunstgeschiedenis beschrijven als een golfbeweging waarbij klassieke perioden afgewisseld worden door barbaarse, ook wel geduid als ratio versus emotie. In het eerste geval overheerst de harmonie, in het tweede de expressie. Mieke Everaet laat zien dat deze golfbeweging zich in de huidige tijd heel overtuigend ook binnen het oeuvre van één kunstenaar kan afspelen. Voor de groeiende schare bewonderaars van haar perfecte kommen is het wellicht even omschakelen, hoewel in de vormstudie van de reeks bourdaloues reeds een aanzet tot verandering te bespeuren viel.

Mieke Everaet, Komobject Assisi 2, lila, groenblauw, rood, wit, 2008; porselein, inlegtechniek. h. 11 cm, Ø 21 cm.

• Mieke Everaet, Mutsereelstraat 1, B-9310 Meldert (Aalst), België, t +32 (0)52-351272; mieke.everaet@telenet.be; www.mieke-everaet. be • Mieke Everaet. Galerie Pont & Plas, Hooiaard 6 (Hoek Graslei), B-9000 Gent, t +32 (0)9-2250769; info@pontenplas.be. Open: donderdag en vrijdag 13.30-18.00 uur, zaterdag 11.30-17.00 uur. Tot en met 9 oktober 2011. www.pontenplas.be • Mieke Everaet. Galerij Pi Kwadraat, Dorpsstraat 75, B-9420 Erpe.

Open: vrijdag t/m zondag 14.00-18.00 uur. November 2011.

• Permanent bij Galerie Terra Delft, Nieuwstraat 7, NL-2611 HK Delft, t +31 (0)15-2147072; info@terra-delft.nl. Open: dinsdag t/m vrijdag 11.00-18.00 uur, zaterdag 11.00-17.00 uur. www.terra-delft.nl • Permanent bij Puls Contemporary Ceramics, Kasteleinsplein / Place du Châtelain 4, B-1050 Brussel, t +32 (0)2-6402655 ; mail@pulsceramics.com.

Open : woensdag t/m zaterdag 13.00-18.00 uur. www.pulsceramics.com

Mieke Everaet, Kom Edith Piaf 3, 2008; porselein, inlegwerk; h. 11 cm, Ø 22 cm.

K

e r a m i e k

4|

a u g u s t u s

2011

11

Lucie Berben aan het werk.

”In eenvoudige beeldtaal probeer ik vorm te geven aan wat ik zie en voel. Allerlei vormen in de natuur geven mij door hun orde, ritme en herhaling een rustig beeld.

Omdat dit telkens weer terugkeert, is er sprake van een afwisseling van spanning en balans die blijft boeien”, aldus Lucie Berben. In haar ontwerpen speelt ook gevoel een grote rol. ”Dat gebeurt bij mijzelf tijdens het vormproces. En ook anderen moedig ik bewust aan om mijn werk aan te raken.”

Lucie Berben: natuur en emotie door Cor Knoester foto’s Janine Berber

Boeiende natuur Lucie Berben (Maasbracht, 1953) was altijd al bezig met allerlei vormen van handvaardigheid en ontdekte via een pak ‘zelfhardende klei’ wat er allemaal mogelijk zou zijn met ‘echte klei’. Tijdens diverse cursussen in het Centrum voor de Kunsten (CK) in Roermond was vooral docent Wim Caus een grote inspirator voor haar. “Hij leerde mij in mijzelf geloven en hielp mij bewuste keuzes te maken en zo een eigen beeldtaal te ontwikkelen. Dat gaf rust en daar houd ik mij nog steeds aan vast.” De ontwikkeling als autodidact kwam daarna goed op gang. Vanaf 1996 is Lucie werkzaam als keramiste, sinds 2000 in een eigen atelier waar zij ook cursussen geeft. En als lid van de Stichting Keramiekkring Limburg neemt zij deel aan de jaarlijkse exposities.

Vanaf het begin heeft Lucie gewerkt met strakke vormen. Vaak gebruikt zij daarvoor platen klei die zij snijdt en vervormt.

Lucie Berben, Lotus (bovenaanzicht), 2009; fijne chamotte; 25 x 15 cm.

12

K

e r a m i e k

4|

a u g u s t u s

2011

“Hiermee lukt het goed om de repeterende vormen uit de natuur te benaderen.” Een voorbeeld hiervan is de ‘Anijsvorm’, waaraan zij momenteel in diverse afmetingen werkt. Als uitgangspunt neemt ze de echte anijsvorm. “Die vind ik boeiend door zijn regelmatige vorm en bovendien vertonen de oranje ‘boontjes’ erin een vorm die ik in mijn eerdere werk al eens toegepast heb.”

De hoofdvorm heeft Lucie, sterk vergroot, met de hand gevormd van de zwarte, sterke Potterycrafts aardewerkklei. De zeven of acht elementen worden in leerharde toestand samengevoegd tot één geheel. Voor de ‘boontjes’ van wit porselein heeft zij een gietvorm gemaakt om een zo groot mogelijke regelmaat te krijgen. De biscuitstook voor beide soorten klei vindt plaats op 960° C. De basisvorm krijgt een granietbruine glazuur en wordt vervolgens op 1065°C gestookt. De witte porseleinen ‘boontjes’ worden afgewerkt met een transparante glazuur en vervolgens op 1220° C gestookt. Tenslotte lijmt Lucie de ‘boontjes’ in de grote vorm tot een mooi regelmatig en natuurlijk uitziend geheel. Het kleurcontrast tussen de basisvorm en de kleine erin gelijmde elementen is kenmerkend voor veel van haar werk.

Lucie Berben, Touching , 2008; fijne chamotte; tafeltje 35 x 25 cm; kussens 25 x 25 cm.

Contrasterende emoties Naast het contrast in kleur zoekt Lucie ook naar tegenstellingen in het gebruik van diverse soorten klei en in hard/zacht combinaties.

“In het toepassen van verschillende zichtbare en voelbare structuren aan de ‘huid’ van mijn werk wil ik mij nog verder verdiepen.” Dat daarbij emoties en gevoelens een rol kunnen spelen, wordt duidelijk in haar serie Touching. Op een tafeltje ligt een kussen, visueel een contrast hard/zacht. Maar gevoelsmatig zijn beide van hetzelfde materiaal klei. Het geheel symboliseert een gevoel van troost. “Je kunt het ‘zacht troostende’ kussen optillen naar je gevoel van ontroering. Heel duidelijk is dat een keer gebleken bij een expositie. Een bezoekster die eerst met een verontwaardigde blik naar dat kussen had gekeken, toonde een duidelijk andere emotie bij het aanraken van dat keramische kussen.” Het is dan ook de bedoeling van Lucie dat men op de uitnodiging tot aanraken ingaat. Een ander, heel persoonlijk gevoel gaat schuil in de serie Containing Memories. Onder een glazen stolp ligt op een keramisch blad een verkleind exemplaar van een natuurlijke vormgeving zoals een anijsvorm. “Dan blijft er misschien iets bewaard van mijn werk als de grote vormen voor onze kinderen te omvangrijk blijken te zijn.”

Lucie Berben, Zaaddoos, 2011; steengoed, vilt; 40 x 25 cm.

Lucie Berben heeft een grote bewondering voor de natuur en verzamelt daaruit ook allerlei producten zoals zaaddozen en vruchtvormen, die ze later als uitgangpunt voor een nieuw ontwerp van keramiek gebruikt. In haar jongste serie zaaddozen heeft haar dochter (Janine Berben, kunstenaar) in de open gelaten delen een ‘zaadje’ van textiel geplaatst wat het geheel nog completer maakt en waarin de contrasten hard/zacht en glad/ pluizig goed zichtbaar zijn. Glazuur wordt slechts spaarzaam toegepast. “Het moet mijn bedoeling verduidelijken, functioneel zijn en is altijd contrasterend.”

Lucie Berben, Sterbloem, 2009; fijne chamotte; h. 10 cm, Ø 30 cm.

Lucie Berben is gaan deelnemen aan tentoonstellingen van kunstcollectief ‘Vogelvrij’, een aantal personen met een verschillende kunstdiscipline. Inmiddels exposeert zij zelfstandig en in groepsverband regelmatig in binnen- en buitenland. Deze zomer is haar keramisch werk zelfs op drie plaatsen ongeveer gelijktijdig te zien geweest: Galerie 3G in Sittard, Ut Glaashoes in Maastricht en Hofstede Galerie lijn 3 in Noord-Beveland.

Voorts zijn er de open dagen en ontwerpt zij werk in opdracht.

Begin november 2011 werkt zij mee aan een manifestatie in het Bonnefantenmuseum in Maastricht en voor de Floriade tentoonstelling van begin 2012 in het Limburgs Museum in Venlo werkt zij aan een installatie van bloemvormen.

Natuur is een bijna onuitputtelijke inspiratiebron die in combinatie met min of meer geleide emoties ervoor zorgt dat we nog veel bijzondere keramiek van Lucie Berben mogen verwachten. Belangstellenden kunnen haar website regelmatig bezoeken voor de laatste informatie.

Lucie Berben, Schilbersweg 11, NL-6041 AN Roermond, t +31 (0)475-319387 | +31 (0)6-54966633; berbenab@planet.nl; www.lucieberben.nl Lucie Berben, Magnoliatak, 2009; grove en fijne chamotte; 40 x 25 cm.

K

e r a m i e k

4|

a u g u s t u s

2011

13

De museumcollectie 8 Hetjens-Museum in Düsseldorf door teja van hoften

Voor het eerst bezoek ik een museum waarin het helemaal om keramiek draait. De collectie telt meer dan 20.000 stukken en omvat 8000 jaar keramiekgeschiedenis van over de hele wereld.

Het is het Hetjens-Museum in Düsseldorf.

Ging het bij de rariteitenkabinetten en kunstkamers van de adel meestal vooral om sociale status, bij de in de 17e eeuw overal opgerichte wetenschappelijke genootschappen werd er verzameld uit nieuwsgierigheid. Maar in de 19e eeuw was het de rijke burgerij die collecties gingen aanleggen, puur uit hartstocht. Zo vertelt mij in ieder geval het boekje Keramik aus Leidenschaft dat in 2009 ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van het Hetjens-Museum is uitgegeven. De privé-verzamelaar en industrieel Laurenz Heinrich Hetjens (1830-1906), aan wie het museum niet alleen zijn naam maar ook zijn bestaan dankt, verzamelde heel breed: van schilderijen tot antieke voorwerpen. Maar het belangrijkst was zijn verzameling Raerense Steinzeug (steengoed), waarbij hij zelf actief opgravingen leidde. Ofschoon hij in Aken woonde schonk hij al zijn bezittingen aan zijn geboortestad Düsseldorf, nadat hij grondig had onderzocht op welke plek zijn collectie de minste concurrentie zou duchten van vergelijkbare verzamelingen.

Hij had alles tot in de kleinste details testamentair vastgelegd.

Dat het museum in Neo-Renaissancistische stijl gebouwd moest worden, was een eis die aansloot bij het grootste deel van zijn keramiekcollectie Duitse steengoed uit de 16e eeuw. Wie de eerste directeur zou moeten zijn, de neef van zijn huishoudster die hem al jaren hielp bij het beheer van de collectie, tot aan de prijs van de toegangskaartjes toe. Deze Heinrich Ritzerfeld (1882-1954) was net als Hetjens een man van de praktijk in plaats van de door Hetjens zo gewantrouwde wetenschap. Maar al in 1927 besloot men de schilderijen en diverse voorwerpen bij verschillende andere musea in Düsseldorf onder te brengen en zich in het Hetjens-Museum te beperken tot keramiek, waar toch al het zwaartepunt van de collectie lag.

J.J. Kaendler voor Meissen, Der Handkuss, 1737; porselein; porselein; h. 18 cm, b. 19 cm.

14

K

e r a m i e k

4|

a u g u s t u s

2011

Rondwandeling Op de overloop, de plek waar meestal wisselende, vaak solo- of experimentele tentoonstellingen zijn, is op het moment dat ik het museum bezoek de tentoonstelling Brengen scherven geluk? Vondsten van opgravingen van de afgelopen tien jaar in het stadsgebied Düsseldorf, waar grote veranderingen aan infrastructuur archeologisch worden begeleid. Zo zijn er naast de potscherven ook veel fragmenten van porseleinen poppen en pijpen te zien. In 1492 werd in Amerika de tabak ontdekt, die vanaf de 16e eeuw ook in Europa in de mode raakte. Maar pas in de 17e eeuw werd er in Europa zelf tabak verbouwd en deze was dus veel goedkoper en de pijpenkoppen navenant groter en meer versierd dan in Amerika. Het was een teken van vriendschap elkaar de meest uitgewerkte pijpen te schenken, en samen te roken. Daardoor moest ik, weer terug naar de Amerikaanse bron, aan de vredespijp van de indianen denken.

Boven zijn enkele zalen met porseleinen voorwerpen uit de Barok. Het 18e-eeuwse porselein is vaak tot in de kleinste details uitgewerkt, een schrijftafeltje met inktpotje en pennenlegger, op de achtergrond een figurengroep in een geheel opengewerkte tuinachtige setting, waardoor ze in de talloze putti’s en bloemenkransen hun virtuositeit konden tonen. Anjers met hun rafelige blaadjes als ingeknipte crêpepapieren slingers.

Deze stukken roepen bij mij associaties op met kinderfeestjes, snoepgoed, verkleedpartijen, goochelaars, poëzieplaatjes en dankzij het miniatuurachtige ook met postzegelverzamelingen.

Vroeger had ik met een korte blik, al snel vermoeid door de enorme overdaad, het afgedaan als kitsch maar nu ontdekte ik steeds meer schoonheid en humor. Ook vaktechnisch, qua modelleren en glazuren denk ik dat er tegenwoordig nog maar weinigen in staat zijn deze kunststukken te evenaren. Maar bij de krinolinengroep van Meissen (1737) lag, denkend aan Theo en Thea, de slappe lach op de loer. Net als bij het trompe l’oeil effect van het ‘houten’ theeservies uit 1784, waar imitaties van toentertijd eigentijdse etsen als het ware een houten wand sieren.

Deze kameleontische eigenschap van klei om de huid van een ander materiaal aan te nemen kan zelfs ook nu nog inspiratiebron zijn. Zoals de ‘houten’ kist van keramiek op pallets van echt hout van Jong Hyun Park qua materiaal nauwelijks van elkaar te onderscheiden zijn. Van dezelfde kunstenaar is het onbruikbare servies dat als legoblokjes met dopjes en putjes in elkaar steekt en refereert aan de Ikea-cultuur waar men ook alles zelf in elkaar moet zetten. Hij is één van de deelnemers van de Bampipreis, een wedstrijd voor jonge (onder de 25 jaar) Duitse keramisten, die in 1969 voor het eerst werd gehouden en waarvoor in 2010 voor de 13e keer de prijs werd uitgereikt. Ditmaal in het Hetjens-Museum. Deze prijs is ingesteld door Richard Bampi (1896-1965), een kunstenaar die onder invloed van het Zen Boeddhisme met zijn amorfe vormen een asymmetrische harmonie nastreefde. Daarnaast bestaan er in

Boven: Marianne Eggimann, Vriendinnen / Freundinnen, 2009; porselein; 10 x 17 x 14 cm. Foto Horst Kolberg, D端sseldorf. Particuliere collectie. Onder: 18e-eeuwse pijpenkoppen in de tentoonstelling Brengen scherven geluk? / Bringen Scherben Gl端ck? Hetjens Museum 08-12-2010 t/m 22-05-2011. Foto teja van hoften

K

e r a m i e k

4|

a u g u s t u s

2011

15

Satsuma vaas, Japan, 19e eeuw; aardewerk; h. 32 cm.

Kan met drie wapens (Zweden, Denemarken, Engeland), Balden Mennicken, 1577; steengoed uit Raeren; h. 43 cm.

Vaas met vossenkop, Moche-cultuur Peru, 500 na Chr.; aardewerk; h. 37 cm.

Duitsland nog twee grote keramiekprijzen: de Westerwaldpreis in Höhr-Grenzhausen, die eens in de drie jaar voor alle leeftijdsgroepen en Europese landen toegankelijk is, en de tweejaarlijkse Keramikpreis van het Keramion in Frechen.

Bij deze laatste aflevering van de Bampipreis werd al snel duidelijk dat er tegenwoordig vaak van een andere soort esthetiek sprake is. Ging het vroeger vooral om de mooie glazuren en vormen, nu is het juist de humor of irritatie die het spannend maakt.

De realistische porseleinen figuurtjes van prijswinnares Marianne Eggimann (Sumiswald/Bern, CH, 1980) ademen eerder beklemming dan dat de huiselijke scènes de idylle van het kind-zijn tonen. Wat een gezellig spelletje lijkt, leidt tot onderwerping.

De vriendinnen worden een geheim genootschap dat wat slechts van plan is.

gebruikt voor ontvangsten en voordrachten, waardoor het niet mogelijk is er grote objecten of installaties te laten zien. In 2009 heeft het museum geld van een stichting gekregen om speciaal kunst van na 1900 aan te kopen. Het budget dat het museum normaal van de stad Düsseldorf krijgt, moet verdeeld worden over het hele verzamelgebied, terwijl de eigen tijd hier maar een klein onderdeel van het grote geheel is. Dit in tegenstelling tot het Westerwaldmuseum in Höhr-Grenzhausen en het Keramion in Frechen waar de nadruk ligt op de 20e en 21e eeuw. Maar de

plannen zijn om elk jaar tenminste een of twee grote hedendaagse tentoonstellingen te realiseren.

Als ik nietsvermoedend in de fayence­ afdeling een dubbele rij tegeltjes bekijk met de bekende 17e-eeuwse Delftsblauwe afbeeldingen van figuurtjes met in de hoeken de verbindende decoraties, zie ik opeens dat de schildering in dunne haren uitwaaiert. Heeft hier iemand 17e-eeuwse tegeltjes op zijn manier afgemaakt?

Maar die zijn toch altijd al af? En een restauratie aan de tegeltjes kan ik niet ontdekken. Ook hier speelt een kunstenaar met materiaalverwisselingen; het is de Koreaanse Sekyung Lee (Seoul, 1973). De hele schildering inclusief penseeltoets en aquareleffect heeft zij met haren op een perfecte manier weten na te maken.

Hedendaagse keramiek In de toekomst wil men vaker hedendaagse keramiek in de geschiedenis integreren.

Want hoewel de 20e eeuw de grootste zaal van het museum heeft, wordt deze ook

16

K

e r a m i e k

4|

a u g u s t u s

2011

Claudia Klinkert (Halle, 1979), Ontdooid / Abgetaut (vooraanzicht), 2010; steengoed, giethars, hout, glas; diverse afmetingen. Uit de tentoonstelling Musterküche die van 16-06 t/m 11-09-2011 in het museum te zien is. Foto Anne Bethmann.

Mede door de goede fotografieopleiding in Düsseldorf heeft men bij het 100-jarig jubileum van het Hetjens-Museum veertien fotografen en/of videokunstenaars uitgenodigd ‘iets te doen’ met de collectie.

De resultaten (in de vorm van films en video’s) werden samen met de gebruikte voorwerpen tentoongesteld onder de titel Gastspiel. Niet gehinderd door voorkennis hadden deze kunstenaars een heel andere manier van kijken naar keramiek. Maatschappelijke context en decoratie waren eerder uitgangspunt dan de ontstaansgeschiedenis van keramiek.

Vaak leidde het tot interessante vragen.

Bijvoorbeeld of de waarde van een voorwerp afhankelijk is van zijn context? Zo had Boris Becker (1961) een baardmankruikje uit de 16e eeuw naar de kringloop gebracht en werd deze heel laag geschat en voor 5 euro in de etalage gezet. Een fallusbeker uit dezelfde tijd zette hij op e-bay om erop te laten bieden. Van beide projecten maakte hij een videoverslag. Ook bedacht hij dat ‘het witte goud’ dat vroeger alleen betrekking had op porselein, nu meestal naar cocaïne verwijst. Hij heeft de door de douane in beslag genomen voorwerpen waarin cocaïne was gesmokkeld, samen met museumstukken, die daarvoor ook gebruikt zouden kunnen worden, gefotografeerd.

Christopher Muller degradeerde de waarde van een collectiestuk door deze tussen alledaagse spulletjes te fotograferen als schijnbaar willekeurige stillevens.

Yun Lee (Tokio, 1967) projecteerde kobaltblauwe decoratie­patronen van een Delftse fayence vloervaas uit 1700 over een gezicht als zijnde een soort tatoeages.

Criteria aankopen Als één van de aankoopcriteria noemt Sally Schöne, sinds 2007 directeur van het Hetjens-Museum, inhoud. Dat een werk niet alleen behaagt maar ook irriteert en de mensen tot denken aanzet, wat zeker goed gelukt is bij de boven­genoemde tentoonstelling Gastspiel. Maar ook ver­ nieuwingen in techniek of materiaal­gebruik en het spelen met het materiaal en de geschiedenis ervan, kunnen een aanlei­ding zijn om een werk in de collectie op te nemen.

Tentoonstellingsbeleid Wat betreft de tentoonstellingen worden er vaak verzamelingen van privé-verzamelaars of andere musea overgenomen en dan aangevuld met werk uit de eigen collectie. Regelmatig zijn er grote ikebana tentoonstellingen, waarbij voorwerpen uit de collectie worden gebruikt. Voor de nabije toekomst staat er ook veel eigentijdse keramiek op het programma. Van 16 juni tot en met 11 september 2011 Musterküche, installaties van keukeninrichtingen compleet met meubels en eigenaardige keramische objecten van iets dat lijkt op

Namaak houten dienblad en servies, 1784; h. dienblad 39 cm. Foto teja van hoften.

een blok ingevroren groente tot geslachte beesten. Deze tentoonstelling van hedendaagse keramisten uit Halle is eerder in Halle, Gera en Berlijn in een steeds andere opstelling te zien geweest. Van 6 november 2011 tot 26 februari 2012 komt er een grote overzichtstentoonstelling van het keramische werk van Ettore Sottsass (1917-2007).

De Japanse Satsumavaas uit 19e eeuw, één van de lievelingsstukken van Sally Schöne, symboliseert met alle vazen op de vaas de enorme rijkdom van de collectie.

Toen ik na drie uur intensief rondkijken weer bij de kassa kwam voor mijn afspraak met haar, ontdekte ik dat aan de andere kant ook nog een gebouw met twee verdiepingen is,

waaraan ik niet ben toegekomen. En ook de kelder heb ik niet bekeken. Daar is de tegelafdeling en de technische keramiek zoals deze in de medische industrie bij kunstledematen of bijvoorbeeld in de computertechniek wordt toegepast. En dan nog te bedenken dat er ook nog eens heel veel stukken in het depot liggen opgeslagen.

Dit alles maakt voor de in keramiek geïnteresseerden een bezoek aan het voor Nederland toch vrij dichtbije HetjensMuseum meer dan de moeite waard.

Hetjens-Museum, Deutsches Keramikmuseum, Schulstrasse 4, D-40213 Düsseldorf, t +49(0)2118994210. Open: dinsdag + donderdag t/m zondag 11.00-17.00 uur, woensdag 11.00-21.00 uur. www.duesseldorf.de/hetjens

Sekyung Lee, Tegeltableau, 2008; geglazuurde tegels, haar; 31 x 106 x 15,5 cm. Foto teja van hoften K

e r a m i e k

4|

a u g u s t u s

2011

17

kort nieuws Installaties Kos en Kanters zetten beschouwer aan tot nadenken Beeldend kunstenaars Thea Kanters (1961) en Marije Kos (1959) werken al enkele jaren samen aan uiteenlopende projecten. Meestal resulteert deze vorm van samenwerking in ruimtevullende installaties waarin beider werk harmonieus in elkaar overloopt en als Gesamtkunstwerk door het leven gaat. De natuur is voor Kanters en Kos een belangrijke inspiratiebron. Marije Kos werkt op het platte vlak en Thea Kanters werkt ruimtelijk, maar ze komen elkaar steeds weer tegen in een organische vormentaal ergens tussen realiteit en abstractie. Af en toe leek het alsof de objecten van Kanters uit de schilderijen van Kos waren gestapt, maar het ging met name om de gemeenschappelijke, enigszins ‘magische sfeer’. Bij Kanters ontstaan onwerkelijke groeisels met soms grillige details die zo om ons heen kunnen groeien. In de schilderijen van Kos worden de natuurlijke vormen onwerkelijk: bomen, vogels, water en lucht krijgen vervreemdende kleuren en hebben een sfeer die niet van deze tijd

Marije Kos, Peace of the unseen, peace of the spirits, 2008; drieluik acryl en olieverf op linnen; 2 x 180 x 70 cm en 1 x 180 x 110 cm. Thea Kanters, links The last Trifid, 2008; geglazuurde keramiek; 80 x 80 x 140 cm.

Rechts: A step forward in evolution, 2004; geglazuurde keramiek; 60 x 25 x 70 cm.

of deze planeet lijkt. Doordat de werken worden samengevoegd ontstaat een verrassende, stille, wat geheimzinnige wereld die duidelijk verwant is aan de voor ons zichtbare natuur.

“Mijn inspiratiebronnen zijn de natuurlijke fenomenen, de aardse krachten, in combinatie met de mystiek waarmee deze werden omgeven en het respect dat er ooit voor bestond”, zegt Marije Kos. “Ik kan niet om de zichtbare werkelijkheid

Marije Kos, I’m gonna look twice at you, until...., 2006; olieverf op linnen; 150 x 130 cm.

Thea Kanters, Religion’s natural habitat, 2011; ongeglazuurde keramiek; 350 x 200 x 170 cm totaal.

heen, die vormt mijn uitgangspunt, maar nabootsing is voor mij als schilder niet zo interessant. De geschilderde huid vormt een landschap op zich, enerzijds door gladde, flinterdunne en transparante lagen en anderzijds door grovere structuren en pasteuze lagen die met het paletmes worden opgebracht. Gedurende het werkproces ontstaan er mindscapes, landschappen met eigen vormen, kleuren en tekens, een ongeziene wereld. Althans, ongezien als totaalbeeld, want in detail valt er veel te herkennen in het uiteindelijk resultaat: bomen, bergen, struiken, de horizon en heel af en toe de suggestie van menselijke aanwezigheid. Mijn schilderijen zijn als fragmenten van een stille en wonderlijke kant van de aarde.

Ze tonen een wereld waar menselijke aanwezigheid overbodig lijkt, zelfs een storende factor zou zijn. De beschouwer kan luchten, water, land, vegetatie ontdekken als symbolen en metaforen, als tekens in een ongekend landschap. Mijn stille wereld vormt ook een geluidloze aanklacht, want er is meer dan het oog in eerste instantie registreert.”

“Mijn onuitputtelijke inspiratiebron is de natuur, met bomen, planten, vrucht- en schelpvormen. Hun structuren, details en contrasten prikkelen mijn fantasie, hetgeen leidt tot mijn eigen vormentaal, tot de schepping van een geheel eigen wereld”, zegt Thea Kanters over haar werk.

“Al schetsend ontstaat een idee op papier dat vervolgens in klei een ruimtelijke

18

K

e r a m i e k

4|

a u g u s t u s

2011

de collectie keizerlijk porselein verdeeld, voor zover het werk niet was vernietigd.

Het Shanghai Museum bezit de grootste collectie van dit prestigieuze porselein in China en toont nu, precies honderd jaar na de val van de keizerlijke macht, een representatieve selectie in Den Haag.

gestalte krijgt. In dit ontwikkelingsproces ontstaan vormen die associaties oproepen met onderwatervegetatie. Of misschien wel vegetatie van een andere planeet?

Ze veroorzaken vaak verwondering bij de kijker en ik hoop dat ze ogen openen voor de schoonheid die er op deze wereld nog steeds te vinden is. Tevens sla ik een brug naar de toekomst: als mens zijn wij in staat om door onze handelingen de aarde te vervormen, te herscheppen. Dat is eigenlijk wat ik met mijn werk ook doe, als het ware op minischaal: ik herschep aarde, maar wel in positieve zin, want respect voor de natuur voert de boventoon.”

Na mooie presentaties in Breda (Aardetekens en Bomentaal en Inner Earth, beide in 2007) en Schijndel (De aardetekens van Kos en Kanters, 2009) is het werk in september te zien in de Notre Dames des Arts in Ubbergen en in mei 2012 in de Oude Steenfabriek in Gilze-Rijen. In beide plaatsen tonen ze de installatie Vision of a View, part 1 en part 2. De NDDA is een grote neogotische kapel (1910) waar Kos en Kanters de blik van de beschouwer willen vangen met keramische ‘blikvangers’ die het oog leiden naar een schilderij, een object, een glas-in-loodraam, de vloer of het plafond.

Vision of a View – duo-installatie van Thea Kanters

Chinese vaas met fencai-decoratie van Indiase lotusbloemen en plastische figuurtjes van spelende kinderen. Qianlong Dynastie (1736-1795); porselein; h. 31,1 cm. Collectie Shanghai Museum.

uit het Shanghai Museum buiten Azië getoond. In Pronkzucht aan het hof in Gemeentemuseum Den Haag staat het keizerlijk porselein niet op zich: de symboliek en betekenis van de decoraties spelen in deze tentoonstelling een belangrijke rol. Zo maakt de bezoeker niet alleen kennis met de prachtige pronkstukken, maar ook met de bijzondere mythes en tradities van de Chinese cultuur.

en Marije Kos. Notre Dame des Arts, Rijksstraatweg 37-80, NL-6574 AC Ubbergen. Open: zaterdag en zondag 13.00-17.00 uur. Van 3 tot en met 25 september 2011. www.keramiektheakanters.weebly. com | www.marijekos.nl | www.poeziemarijekos.nl | www.kos-kanters-aardetekens.nl

Pronkzucht aan het hof Keizerlijk porselein uit Shanghai Voor het keizerlijk hof in het oude China was alleen het beste goed genoeg.

Daarom beschikte het over speciale fabrieken waar de crème de la crème van de Chinese keramiek werd gemaakt met de hoogste kwaliteit porselein, de meest vakbekwame werknemers en de mooiste kleurpigmenten. Voor het eerst worden honderd van deze topstukken

Vanaf het begin van de zeventiende eeuw is Chinees porselein een geliefd verzamelobject in Nederland. Door de VOC geïmporteerde stukken vonden gretig aftrek op veilingen, ondanks de hoge prijzen die ervoor betaald moesten worden. Deze speciaal voor de export gemaakte objecten die in ons land zo populair waren, zijn echter van een mindere kwaliteit dan het porselein dat speciaal voor het keizerlijk hof werd gemaakt.

De objecten van de allerhoogste kwaliteit illustreren de verfijnde levenstijl waarin de keizers zich eeuwenlang hebben gebaad. Een voorbeeld hiervan is een charmant dekseldoosje in de vorm van een kwartel met fencai-glazuur uit de tijd van keizer Qianlong (1736-1795). De ogen, snavel en veren van het vogeltje zijn tot in de kleinste details levensecht uitgewerkt, terwijl ook de kleuren natuurgetrouw zijn weergegeven. De beschildering van de schalen, vazen en potten is niet alleen puur decoratief, maar symboliseren vaak heilwensen.

Zo staan vleermuizen en wolken voor ‘alle dagen overvloedig geluk’, de granaatappel, perzik en de sukadevrucht voor ‘veel zonen en een lang leven’ en de draak met vijf klauwen werd beschouwd als zinnebeeld van het keizerschap.

Bij de tentoonstelling verschijnt de rijk geïllustreerde catalogus Keizerlijk porselein uit het Shanghai Museum.

Auteur Titus M. Eliëns, uitgave Waanders, E 27,95.

Pronkzucht aan het hof - Keizerlijk porselein uit Shanghai. Gemeentemuseum Den Haag, Stadhouderslaan 41, NL-2517 HV Den Haag, t +31 (0)70-3381111; info@gemeentemuseum.nl.

Open: dinsdag t/m zondag 11.00-17.00 uur.

Tot en met 23 oktober 2011. www.gemeentemuseum.nl Doosje in de vorm van een kwartel met fencaiglazuur. Qianlong Dynastie (1736-1795); porselein; h. 5,4 cm. Collectie Shanghai Museum.

Gedurende de Ming- (1368-1643) en Qingdynasty (1644-1911) zijn talloze pronkstukken vervaardigd die van generatie op generatie overgingen. Een belangrijk onderscheid tussen gewoon porselein en dat van de keizers is dat het in het laatste geval niet zo zeer om gebruiksvoorwerpen gaat als wel om ceremoniële objecten. Na de revolutie in 1911, die een einde maakte aan het gezag van de laatste keizer Xuantong, raakte

K

e r a m i e k

4|

a u g u s t u s

2011

19

kort nieuws Material World Kunst, design en mode De tentoonstelling Material World - Kunst, design en mode in het Groninger Museum toont het werk van acht kunstenaars, ontwerpers en modeontwerpers, waarbij materiaalgebruik en (experimenteel) materiaalonderzoek een belangrijke rol spelen. De tentoonstelling toont werken van Pieke Bergmans, Nacho Carbonell, Iris van Herpen, Maartje Korstanje, Joris Laarman, Alon Levin, Marga Weimans en Karen Sargsyan. Veel werken zijn speciaal gemaakt voor deze tentoonstelling. De belangrijke rol van het materiaal komt tot uiting in onverwachte en radicale materiaalkeuzes en in de nieuwe technologieën die de kunstenaars gebruiken om hun werk te produceren.

Tegelijkertijd zijn veel werken te begrijpen als een soort speelse onderzoekingen naar de relatie die mensen hebben met objecten en naar de (symbolische) betekenis die zij daaraan hechten.

Modeontwerper Marga Weimans (1970) maakte voor haar collectie Wonderland gebruik van 3D scannen en rapid prototyping. Deze technieken zijn op dit moment nog tamelijk ongewoon voor de modewereld. Er kunnen allerlei Marga Weimans, Green Landscape dress Wonderland, 2009. Foto Menno Bouma. ©Groninger Museum.

20

K

e r a m i e k

4|

a u g u s t u s

2011

Joris Laarman, Limited, 2003; porselein; serie van 23 vazen die steeds een beetje van elkaar verschillen.

Door steeds opnieuw dezelfde mal te gebruiken slijt deze steeds verder uit met als gevolg dat de vazen steeds meer van elkaar gaan verschillen en uiteindelijk nauwelijks meer herkenbaar zijn als vaas. Foto Joris Laarman. ©Groninger Museum.

vormen mee worden ingescand, vergroot of verkleind. Ze kunnen ook worden ‘uitgeprint’ tot een tastbaar object.

Met de vazenserie Limited probeert ontwerper Joris Laarman (1979) de vergankelijkheid van het seriële productieproces beeldend te maken en onze houding ten opzichte van begrippen als uniciteit en massaproductie te onderzoeken.

Vakmanschap en radicale materiaalkeuzes met een verbluffend visuele impact zijn kenmerken voor het werk van modeontwerper Iris van Herpen (1984).

De outfits die in de tentoonstelling getoond worden, zijn handgemaakt en samengesteld uit talloze leren reepjes waarmee ze een maximaal sculpturaal effect creëert.

Het bezielen van objecten is voor Nacho Carbonell (1980) een belangrijk thema.

Objecten stelt hij zich voor als levende organismen en hij ontwerpt meubels met hybride vormen die doen denken aan dieren, of cocons en nesten om in weg te kruipen. Voor het Groninger Museum maakte hij handmatig drie opvallende objecten van papier-maché die bedoeld zijn om samen met iemand anders in te zitten.

Bezielde objecten spelen ook een rol in het werk van Pieke Bergmans (1978). Zij werkte met speciaal geblazen vormen en met de gloeilamp als ultiem voorbeeld van huiselijke betrouwbaarheid en zette voor het museum een surreële scene neer waarbij de anders zo voorspelbare

lichtpeer opeens een geheel eigen leven lijkt te leiden.

De buitenwereld, de natuur en de zee met al hun geheimen en onze relatie daartoe, is een belangrijk thema in het werk van Maartje Korstanje (1982). De grillige biomorfe sculpturen van papier-maché, vermengd met andere materialen die ze eigenhandig boetseert, roepen associaties op met zeemonsters of opgeviste schatten.

Het ogenschijnlijk eenvoudige materiaal papier en de simpele techniek van het knippen ligt aan de basis van het werk van Karen Sargsyan (1973). Een belangrijk element in het werk is de tegenstelling tussen kunst en wetenschap en Sargsyan’s idee dat voor een goede beoefening van de wetenschap meer nodig is dan zuivere rationaliteit.

Wellicht nog cerebraler is het werk van Alon Levin (1975). Hij lijkt te verwijzen naar monumenten of ceremoniële attributen als vlaggen en vaandels, objecten die materiële manifestaties zijn van sociale ordeningssystemen en waarmee rituelen kunnen worden uitgevoerd om de heersende maatschappelijke structuren te bevestigen.

Material world - Kunst, design en mode.

Groninger Museum, Museumeiland 1, NL-9711 ME Groningen, t +31 (0)50-3666555; info@groningermuseum.nl. Open: dinsdag t/m zondag 10.00-17.00 uur, vrijdag tot 22.00 uur.

Tot en met 28 augustus 2011. www.groningermuseum.nl

Driemaal Dings Nicolas Dings terug in Tegelen De onthulling van nieuwe beelden is de aanleiding voor twee tentoonstellingen over Nicolas Dings in Keramiekcentrum Tiendschuur Tegelen en Botanische tuin Jochumhof. De onthulling van het nieuwe monument Drie Kronen (2011) voor de Drie Kronen op de Venlose weg in Tegelen vond plaats op 29 mei, de tentoonstellingen zijn te zien tot en met 4 september.

Nicolas Dings (1953) is geboren en getogen in Tegelen. Oorspronkelijk opgeleid tot schilder aan de Stadsacademie Maastricht en de Rijksakademie van Beeldende Kunsten in Amsterdam, stapte hij al snel over op ruimtelijk werk. De keuze van zijn materialen (brons, steen, staal, ijzer, glas, keramiek) is gevarieerd en afgestemd op datgene wat hij wil verwezenlijken.

Actualiteit – alledaagse gebeurtenissen, maatschappelijke wantoestanden, opgedane indrukken van reizen, iconen en symbolen uit de kunstgeschiedenis – staat aan de basis van zijn werk, waarbij hij een beroep doet op het collectieve geheugen van de mens. Zijn werk is sterk verhalend; een figuratieve beeldtaal wordt gecombineerd met schilderkunstige

Nicolas Dings, Baboe 2 (uit een serie van 6 verschillende Baboe’s), 2010; steengoed, h. 66 cm, Ø 35 cm. Foto Frits Sergeant.

elementen, de resultaten moeten uitnodigen tot reflectie en discussie.

Dings werkt het liefst in periodes: een tijd ruimtelijk (brons of klei), dan een opdracht, dan weer schilderen. Meestal maakt hij per fase een serie werken. In zo’n serie onderzoekt hij een thema of een onderwerp dat hem fascineert.

Hij heeft die afwisseling nodig. Het isolement en de stilte bij het schilderen zou hij niet kunnen verdragen als het permanent was. Hij heeft behoefte aan contact met de wereld, hier haalt hij ook zijn inspiratie vandaan, om vervolgens op zijn beurt de wereld weer met zijn werk te inspireren… Zie ook KERAMIEK 3-2000.

Het maken en uitvoeren van opdrachten voor de openbare ruimte is een essentieel onderdeel van het oeuvre van Nicolas Dings. Hij verdiept zich uitvoerig in de geschiedenis en achtergronden van een persoon, een plek of een streek en komt daarbij tegemoet aan zijn eigen interesses maar vaak ook aan die van de opdrachtgever. Tegelijkertijd biedt dit onderzoek hem aanknopingspunten voor de vormen die hij in de opdracht kan verwerken. Misschien is hij juist daarom zo’n veelgevraagd kunstenaar.

Hij zet nooit simpelweg zijn bestaande werk neer maar gaat telkens opnieuw op zoek naar een vorm die het best

past bij deze specifieke plek. Een van de meest indrukwekkende beelden is het Spinoza monument, een vier meter hoge bronzen sculptuur bij het Amsterdamse Stadhuis op de Zwanenburgwal in 2008. De opdracht werd in 2007 verstrekt door de stad Amsterdam ter gelegenheid van 375ste geboortedag van Baruch de Spinoza (1632-1677), die werd geboren in Amsterdam als zoon van Portugese Joden die waren gevlucht voor de Spaanse Inquisitie. Zijn vader was koopman en zijn zoon kreeg een degelijke opleiding. Hij werd filosoof, lenzenslijper en wetenschapper. In 1656 werd Spinoza uit de stad verbannen, waarom is niet duidelijk. Wel duidelijk is dat de stad hem nu weer met veel eer heeft onthaald door hem een monument te geven. Spinoza verkondigde tolerantie, vrijheid van meningsuiting, van denken en van godsdienst.

Samen met enkele lokale keramisten (Wiel Aelmans, Joop Crompvoets, Cindy Heldens en Daan Strelitski) realiseerde Nicolas Dings potvormen in blauwwit porselein. Dat werk is ook in de tentoonstelling opgenomen.

• Nicolas Dings, keramische sculpturen en schilderijen. Keramiekcentrum Tiendschuur Tegelen, Kasteellaan 8, NL-5932 AG Tegelen, t +31 (0)77-3260213. Open: dinsdag t/m zaterdag 14.00-17.00 uur, zondag 11.00-17.00 uur. Tot en met 4 september 2011. www.tiendschuur.net • Nicolas Dings, bronzen beelden. Botanische tuin Jochumhof, Maashoek 2b, NL-5935 BJ Steyl, t +31 (0)77-3210012. Open: dinsdag t/m zondag 11.00-17.00 uur. Tot en met 4 september 2011. www.jochumhof.nl

Expositie Keramiek Kring Limburg Jaarlijks organiseert de Keramiek Kring Limburg een overzichtstentoonstelling van alle deelnemers. Dit jaar vindt deze presentatie plaats van 25 september tot en met 30 oktober in Galerie 3G, Steenweg 67 B, NL-6131 BD Sittard.

De opening is op 25 september 2011 om 15.00 uur. Zie verder de websites www.keramiekringlimburg.nl en www.galerie3g.nl .

Nicolas Dings, Tricoteuse, 2009; steengoed, kunststof, aluminium; h. 67 cm, Ø 40 cm.

K

e r a m i e k

4|

a u g u s t u s

2011

21

kort nieuws Helly Oestreicher Kleine Werken In 1962 kocht Museum Boijmans Van Beuningen voor de eerste keer werk aan van beeldend kunstenaar Helly Oestreicher (1936). Bijna 50 jaar later presenteert het museum een selectie van werken uit haar veelzijdige oeuvre, waarin keramiek een belangrijke rol speelt. Er is een selectie van haar kleinere werken te zien die zijn samengebracht uit de collectie van het museum en verschillende privé-collecties. In het begin van de jaren 60 behoorde Helly Oestreicher tot de generatie Nederlandse keramisten die nieuwe wegen insloeg. In de decennia die volgden ontwikkelde de traditionele keramiek, die destijds tot de toegepaste kunst werd gerekend, tot een autonome vorm van beeldende kunst. Tot deze generatie behoorden ook Jan van der Vaart (1931-2000) en Johan van Loon (1934) die in 1991 en 2010 hun werk exposeerden in Museum Boijmans Van Beuningen. De drie keramisten hebben ieder op geheel eigen wijze de keramische vormgeving in Nederland verrijkt.

Helly Oestreicher heeft vanaf het begin van haar carrière een voorliefde voor het werken met klei. “De absolute onveranderlijkheid van het materiaal is voor mij emotioneel van waarde.

Keramiek vertoont geen aftakeling, geen ouderdomsverschijnselen, zoals het

vergelen van papier en het verkleuren van vernis of verf.” Ook al blijft klei haar favoriete materiaal, ook andere materialen als glas, brons en porselein komen veelvuldig terug in haar abstracte sculpturen. Helly Oestreicher laat zich in de keuzes die zij maakt leiden door de specifieke eigenschappen van het materiaal, zoals de vorm, kleur of structuur. Door haar onconventionele technieken en het combineren van contrasterende materialen wordt de kijker regelmatig op het verkeerde been gezet. In Oestreichers werk lijkt glas soms vloeibaar en gebakken porselein buigzaam. De abstracte sculpturen die op deze manier ontstaan doen niet alleen een beroep op de zintuiglijke ervaring, maar ook op de verbeelding. Een voorbeeld van deze werkwijze is het werk Tegenwind (1994) waarin het glas zich als een bel lijkt los te maken in tegengestelde richting van de keramische vorm. Zie ook KERAMIEK 2-2010.

Gelijktijdig met de opening van de tentoonstelling verschijnt het boek HELLY OESTREICHER dat een overzicht geeft van vijftig jaar werk. De rijk geïllustreerde publicatie is verkrijgbaar in de museumwinkel en in verschillende boekhandels. Uitgever: 99 Uitgevers/ Publishers, prijs E 40,- taal: Nederlands/ Engels. ISBN 978-90-78670-19-3 Helly Oestreicher. Museum Boijmans Van Beuningen, Mueumpark 18-20, NL-3015 CX Rotterdam, t +31 (0)10-4419400 / +31 (0)10-4419561.

Helly Oestreicher, Sleurt, 2005; porselein, brons, hout; 36 x 36 x 28 cm. Foto Thijs Quispel. Te zien in Museum Boijmans Van Beuningen.

Open: dinsdag t/m zondag 11.00-17.00 uur. Tot en met 25 september 2011. www.boijmans.nl

Vorm tegen tijd Martin McWilliam, keramiek 2000-2010

Martin McWilliam, Mult sb bowl, 2010; Duits steengoed, Chinaclay/steengoedslib; 31 x 31 x 10 cm.

Foto Martin McWilliam.

illusie wekken volledig driedimensionaal te zijn. Hedendaagse kunstenaars laten zich graag inspireren door eeuwenoude vormentaal en technieken. Ideeën herleven in een ander materiaal, in een andere techniek, of juist door hetzelfde procédé. Zo is het werk van McWilliam met de hand gemaakt en zonder moderne hulpmiddelen gevormd en gebakken. Precies zoals de duizenden jaren oude vazen uit de collectie van het Rijksmuseum van Oudheden ooit tot stand zijn gekomen. Naar eeuwenoude traditie stookt McWilliam tweemaal per jaar een enorme, zelfgebouwde houtoven op. Hierin bakt hij zijn werk maar liefst 24 uur lang. In een film bij de tentoonstelling is de kunstenaar te volgen in zijn atelier.

Een speciale museumroute leidt de bezoeker langs de veertien mooiste vazen uit de collectie van het Rijksmuseum van Oudheden. In het bijbehorende, rijk geïllustreerde routeboekje leest u waarom ze zo bijzonder zijn, bijvoorbeeld vanwege de vorm, de productiemethode of het gebruik ervan. De vazen komen uit de Klassieke Oudheid, Egypte, het Nabije Oosten of de Nederlandse prehistorie en middeleeuwen.

• Vorm tegen tijd - Martin McWilliam, keramiek

Achttien indrukwekkende werken van de internationaal bekende kunstenaar Martin McWilliam (Kaapstad, 1957) bieden een verrassende, hedendaagse visie op aardewerk, een materiaal dat in alle tijden en culturen ruim vertegenwoordigd is. Keramist McWilliam transformeert de meest basale vormen, de kom en de vaas, tot een geheel nieuwe vorm.

Zo ontstaan vrij platte objecten die de

22

K

e r a m i e k

4|

a u g u s t u s

2011

2000-2010. Rijksmuseum van Oudheden, Rapenburg 28, NL-2311 EW Leiden, t +31 (0)715163163. Open: dinsdag t/m zondag 10.00-17.00 uur. Tot en met 18 september 2011. www.rmo.nl • Daarna is het werk van Martin McWilliam te zien in Galerie Terra Delft, Nieuwstraat 7, NL-2611 HK Delft, t +31 (0)15-2147072.

Open: dinsdag t/m vrijdag 11.00-18.00 uur, zaterdag 11.00-17.00 uur. Van 24 september t/m 22 oktober 2011. www.terra-delft.nl

Oproep aan keramisten Kera-Tex 2011 De Zoetermeerse culturele organisatie Terra Art Projects daagt u uit om als keramist uw visie te tonen op de relatie tussen keramiek en textiel.

Deze uitdaging zal uitmonden in een overzichtsexpositie in expositiehal TERRATORIUM in Zoetermeer, waar uw inzendingen twee weken voor het publiek te zien en te koop zullen zijn.

De expositie KERA-TEX 2011 zal laten zien hoe de hardheid van de gebakken klei en de zachtheid van het textiel elkaar kunnen contrasteren of juist complementeren. Laat u inspireren door welke textiele uitdrukking dan ook in combinatie met welke kleisoort dan ook. Alles is geoorloofd!

KERA-TEX vindt plaats van 22 oktober t/m 6 november 2011. U kunt bestaande werken voor de tentoonstelling selecteren en/of nieuwe werken maken (maximaal 5 werken per deelnemer).

Deelname: E 75,- (geen restitutie bij annulering). Dit is inclusief BTW, verzekering van de werken en vijf exemplaren van de catalogus die speciaal voor de tentoonstelling wordt gemaakt en die tevens voor E 2,- te koop zal zijn.

Inschrijven via keratex@terraartprojects.com. Vermeld hierbij uw naam, adres en website en stuur twee foto’s van bestaand werk mee. Na de selectie hoort u zo snel mogelijk of u kunt deelnemen.

Voor meer informatie over de expositie of over Terra Art Projects kunt u kijken op www.terra-artprojects.com.

Hetty Arens en Vera Zegerman

Annemiek Eradus, Spinsel, 2009; aardewerk, blauw glazuur met zilverrand, goud elastiek, handgevormd; h. 20 cm, Ø 25 cm. Foto René Tuinte.

Annemiek Eradus in Groningen Aanraken mag, zo meenemen niet is de titel van een tentoonstelling van Annemiek Eradus. Die wordt georganiseerd door Kunstbureau Albion Putti in het glazen Toegangsgebouw van de Remonstrantse kerk in Groningen. Eradus (1959) studeerde af in Textiele Werkvormen en Keramiek aan de Lerarenopleiding d’Witte Leli in Amsterdam. In haar werk verbindt zij die twee media in één object en daarmee is het hoofdthema ervan gegeven: verbinden. Dat werk bestaat uit containervormen die zij van hun functie ontdoet door de wanden te perforeren.

De openingen verbindt zij met brei-, naaiof haakgarens, satijnlint, goudelastiek en meer. Daarvoor zijn talloze mogelijkheden, afhankelijk van de wijze waarop de perforaties in de wand van een object zijn aangebracht. Zijn zij in paren onder elkaar gerangschikt, dan kan een kruispatroon worden gemaakt zoals bij schoenveters wel gebeurt. Maar vormen de gaten een onregelmatig patroon en worden tegenover elkaar liggende openingen verbonden, dan ontstaat van boven gezien een ritmisch lijnenspel of als men wil een compositie van helder afgebakende geometrische figuren. Bij gebruik van elastiek en zijn de draden aan de buitenkant afgeknipt en van een knoop voorzien, dan beperkt het lijnenspel zich

tot de binnenkant en toont de buitenzijde een patroon van knoopjes. Maar de verbindingsdraden kunnen ook aan de buitenzijde doorlopen naar een andere opening en dan herhaalt het lijnenspel zich aan de buitenkant. In haar spel van verbinden maakt Eradus ook wel gebruik van ander materiaal: schelpen, houtjes, maar de twee-eenheid textiel en klei is een constante in haar werk. Haar doel is de beschouwer te verbazen en uit te dagen het werk aan te raken. Dat intensiveert de manier van kijken en “zorgt voor een betere beleving en herinnering”. Naast keramist is Eradus ook edelsmid en zij toont voor het eerst haar sieraden. Er valt dus heel veel te zien op de tentoonstelling en u mag het werk aanraken. Wilt u het meenemen, dan dient daar een transactie aan vooraf te gaan.

PK Aanraken mag, zo meenemen niet. Glazen Toegangsgebouw van de Remonstrantse kerk, Coehoornsingel 14, NL-9711 BS Groningen.

Open: maandag t/m vrijdag 9.00-16.30 uur.

Van 12 september t/m 4 november 2011.

Organisatie: Kunstbureau Albion Putti, t +31 (0)50-8501707; info@albionputti.nl; www.albionputti.nl; www.annemiekeraduskeramiek.nl Op 4 november Keramiek-, koffie- en koeklezing in de TZ Kamer bij de Stichting Oude Groninger kerken, Coehoornsingel 14. Aanvang 14.00 uur, entree E 10,- p.p. Opgave info@albionputti.nl of +31 (0)50-8501707.

K

e r a m i e k

4|

a u g u s t u s

2011

23

kort nieuws Werk Henk Wolvers naar Victoria & Albert Museum

Anna Volkova, Stillevenmozaïek, 2010; keramische steentjes; 1000 x 600 cm. Foto Anna Volkova.

Een Stillevenmozaïek van Anna Volkova Vier kunstenaars werden uitgenodigd om mee te werken aan het grote kunstproject van de Zuidelijke Landen Tuinbouw Organisatie (ZLTO). Het project laat zien dat kunst uitstekend kan worden ingezet om thema’s als betrokkenheid en verbinding vorm te geven. Met een trekkerspoor van klei, een levensgroot mozaïek, melkmeetglazen met gewassen op sterk water en een illusionair landschap visualiseren de kunstenaars André Pielage (1975), Anna Volkova (1974), Sanja Medic (1974) en kunstenaarsduo Lady Penelope (Eva Broekhuijse, 1980 / Iris Hiddink, 1981) de band tussen de ZLTO en haar ruim 18.000 leden. Art Partner bracht de samenwerking tot stand tussen de op het eerste gezicht uit elkaar liggende werelden en was projectleider tijdens het proces.

De bouw van het nieuwe hoofdkantoor van ZLTO in Den Bosch van architect Pi de Bruijn en ruimtelijk ontwerpbureau Concern was aanleiding om samen te werken met deze kunstenaars. De kunst draagt bij aan de functie van het gebouw: een dynamische ontmoetingsplek waar leden en relaties elkaar kunnen ontmoeten en waar ze zich thuis voelen.

Binnen deze setting ging Anna Volkova (Leningrad; studeerde aan de Gerrit Rietveld Academie en het Sandberg

24

K

e r a m i e k

4|

a u g u s t u s

2011

Instituut in Amsterdam) aan de slag en realiseerde zij een levensgroot mozaïek van een stilleven voor het nieuwe hoofdkantoor. Al bij haar eerste bezoek ‘claimde’ zij de bodem van de grote vijver in de centrale hal (60m²) voor haar centrepiece. Hier creëerde Anna een hedendaags Stillevenmozaïek in laagreliëf, ingelegd met duizenden kleurrijke steentjes van Mosa, die de leden van de ZLTO symboliseren. De ervaring van de vijver is op iedere verdieping anders. Op de begane grond heeft het werk de vorm van een prachtig glooiend landschap. Van grotere afstand wordt het beeld steeds scherper en doemt een hedendaags stilleven met elementen uit de ecogastronomische Slowfoodbeweging op, het gedachtegoed dat veel ZLTOleden nastreven in hun eigen productie.

De betrokkenheid bij de totstandkoming van het werk was groot. ZLTO-leden en medewerkers droegen letterlijk hun steentje bij door ‘scherven met een verhaal’ aan te leveren die verwerkt zijn in het kunstwerk.

Hoofdkantoor ZLTO, Onderwijsboulevard 225, NL-5223 DE ‘s-Hertogenbosch, t +31 (0)73-2173000.

Art Partner: Lisette Bockwinkel, lisette@art-partner.nl, t +31 (0)20 4204645 | Sandra Boer, sandra@art-partner.nl, t +31 (0)6-55196542. Heemraadschapslaan 107, NL-1181 VA Amstelveen. www.art-partner.nl.

Mogelijk kan Art Partner bemiddelen bij een bezoek voor bezichtiging van het werk.

Op de beurs Collect in Londen heeft het Victoria & Albert Museum in Londen in mei een groot wandobject aangekocht van Henk Wolvers. Dit object bestaat uit zeven lange stroken porselein met een subtiel zwart lijntje erop. Het totale object heeft een afmeting van 1 bij 2 meter.

De afzonderlijke delen zijn ongeveer 200 cm lang en 5 cm breed met een licht omgekrulde rand. Het werk is in november 2010 in het .ekwc in Den Bosch gemaakt gedurende een werkperiode van drie maanden. Het werd voor het eerst gepresenteerd op Collect in de stand van Galerie Terra Delft. Het object zal een plaats krijgen in de zojuist vernieuwde en geopende afdeling Contemporary Ceramics van het museum.

Contemporary Ceramics, Victoria & Albert Museum, South Kensington, Cromwell Road, UK-London SW7 2RL, t +44 (0)20-79422000. Open: dagelijks 10.00-17.45 uur, vrijdag tot 22.00 uur. www.vam.ac.uk

Henk Wolvers, Wandobject, 2010; porselein; 200 x 100 x 4 cm. Collectie Victoria & Albert Museum, Londen.

Susanne Silvertant, Object, 2010; raku gestookt aardewerk, glas; 65 x 40 x 15 cm. Foto Arjaan de Hullu.

Dehullu, Beelden in Gees Goed nieuws voor de zeer velen die de afgelopen 20 jaar genoten van de planten en de kunst die galerie en beeldentuin Dehullu hen bood. Hieke, Arjaan en zoon Fred de Hullu, die van plan waren zich uit hun oase van rust terug te trekken, zoals KERAMIEK 4-2010 meldde, vonden kopers: Marie en Ted Doove hebben “de intentie om de galerie en beeldentuin op dezelfde voet voort te zetten”: op 1 januari 2012 vindt de overdracht plaats. Het vergt moed en kennis om een dergelijk bedrijf voort te zetten en veel liefde voor de natuur. Het grote terrein, zeven hectare, gevarieerd ingericht met een groot gazon, thematuinen, een bosperceel, een natuurgebied en vele vijvers, herbergt een schat aan planten. Zo zijn er in de grassentuin 48 soorten gras, de geraniumtuin bevat 23 soorten, er zijn 92 soorten bomen, 53 soorten ondergroeiingen en vele andere. Alle planten, bomen en struiken staan erbij alsof zij dagelijks individuele zorg krijgen. In dit laatste seizoen van de De Hullu’s hebben zij 28 uitgelezen kunstenaars bijeen gebracht. Onder hen zijn de keramisten Heinke Binder (D), Netty Janssens (NL), Susanne Kallenbach (D), Anne Kemerink (NL), Martin McWilliam (D/ GB), Susanne Silvertant (NL), Christine Wiese (D), Petra Wolf (D) en Margreet

Zwetsloot (NL). De meesten behoeven geen introductie. Johanna Liese, trouw bezoeker van de beeldentuin schreef in haar inleiding in de catalogus: “Ieder jaar is het voor mij een feestdag als ik naar Beelden in Gees ga”. Wie nu (en in de toekomst) naar de beeldentuin en galerie gaan, zullen dit gevoel begrijpen.

PK

afdeling van het Sint Lucas in Boxtel en volgt op dit moment een opleiding Illustratie aan de Academie voor Kunst en Vormgeving St. Joost in Breda. Haar vriend Dave Hakkens (1988) studeert aan de Design Academy in Eindhoven. Lieke ontwerpt producten voor in huis en maakt illustraties, het duo ontwierp dit jaar de keramische Jouw grote theemok. Achter deze theemok zit de gedachte dat je van je producten gaat houden, ze krijgen een emotionele waarde en hierdoor ben je beter voor het milieu omdat je de producten minder snel vervangt. “We maken de theemok zelf van mooi stevig gebroken wit keramiek. Daarna illustreer ik de mok met persoonlijke wensen.”

Een persoonlijk geïllustreerde theemok kost 45 euro en is te bestellen via de website.

Lieke van der Vorst | Dave Hakkens, Nieuwe Bogerd 11a, NL-4834 AJ Breda, t +31 (0)6-34254930; mail@liekeland.nl; www.liekeland.nl.

Nederlandse beeldhouwers stoken beelden in België

Dehullu Beelden in Gees, Schaapveensweg 16, NL-7863 TE Gees, t +31 (0)524-482159. Open tot en met 26 september 2011, woensdag t/m zondag 13.00-17.00 uur; groepen (vanaf 30 personen op afspraak). Toegang volwassenen E 7,- | kinderen tot 10 jaar E 5,- | seizoenkaart E 17,50 | catalogus E 6,-. www.beeldeningees.nl

Mok van Lieke van der Vorst Lieke van der Vorst (Kaatsheuvel, 1989) studeerde in 2009 af aan een grafische

Acht kunstenaars van de Nederlandse Kring van Beeldhouwers gingen in juni van dit jaar voor de tweede maal naar Boom, vlakbij Antwerpen, om monumentale beelden in klei te maken.

Op het terrein van de oude steenbakkerij Frateur werden met klei uit de Rupelstreek nieuwe beelden vervaardigd. Het gemeenschappelijke werken zorgde voor veel uitwisseling onderling en contacten met buurtbewoners en bezoekers.

Deelnemende kunstenaars: Marieke Geerlings, Joop Haring, Anki van de Kamp, Marian Meerbeek, Johan Sietzema, Rita van der Vegt, Helen Vergouwen en Thea van Vliet. De nieuwe beelden worden na een droogperiode van twee maanden gestookt in veldovens. Het opbouwen van de ovens en het stoken van de beelden met hout uit de omgeving zal 48 uur in beslag nemen en vooral ’s avonds zal het spectaculair zijn! Geïnteresseerden zijn van harte welkom. De stook vindt plaats op 3 en 4 september 2011.

Steenbakkerij Frateur, Nielsestraat 268, B-2850 Boom. Info: info@theavanvliet.nl of www.nkvb.nl

Lieke van der Vorst / Dave Hakkens, Jouw grote theemok, 2011; gietklei; h. 11,5 cm, Ø 11,5 cm, inhoud 0,8 liter.

K

e r a m i e k

4|

a u g u s t u s

2011

25

kort nieuws Meissen | SO - IL 18de-eeuws porselein in hedendaagse architectuur Kunsthal KAdE in Amersfoort toont tot en met 28 augustus 2011 ruim 50 objecten van 18de-eeuws Meissen porselein in speciaal ontworpen vrijstaande vitrines.

Door dit ‘pronkporselein’ in hedendaagse vitrines tentoon te stellen is het mogelijk in te zoomen op details, op de sculpturale (driedimensionale) rijkdom en op de individuele kwaliteiten van de stukken.

KAdE wil met deze tentoonstelling niet alleen het ‘vergeten’ Meissen porselein onder de aandacht brengen, maar ook de beeldende en verhalende kwaliteiten ervan belichten. In Nederland wordt Meissen porselein vaak beschouwd als ‘edelkitsch’.

Het past, vanwege de overdadige versieringen, niet in de minimalistische en conceptuele traditie van het modernisme.

KAdE wil deze (voor)oordelen graag op de proef stellen.

Behalve uit de Meissen Porzellan­ manufactur zijn de stukken afkomstig uit belangrijke privé-collecties in Engeland en Duitsland. Een aantal objecten behoorde ooit tot de Von Klemperer Collectie die in de Tweede Wereldoorlog zwaar beschadigd raakte. Ook zijn enkele stukken uit het Groninger Museum en Keramiekmuseum Princessehof in Leeuwarden te zien.

Een van de vitrines in de tentoonstelling over Meissen porselein in Kunsthal KAdE. Ontwerp architectenbureau Solid Objectives - Idenburg Liu (SO - IL). Foto Mike Bink.

Getoond worden onder meer objecten die door Johann Joachim Kaendler (1706-1775) zijn ontworpen. Kaendler was de meest prestigieuze Meissen modelleur die de fabriek ooit heeft gekend. Hij ontwierp in de 18e eeuw ruim 40 jaar voor Meissen, onder meer de commedia dell’arte figuren, de dierfiguren die bestemd waren voor het Japanisches Palais in Dresden en het Zwanenservies (2200 onderdelen).

Van Meissen-ontwerper Johann Friedrich Böttger (1682-1719), uitvinder van het ‘witte kaolien kleiporselein’, is een aantal vroege stukken te zien, waaronder een vaas, een theepot en een kop en schotel.

Vitrines KAdE heeft het architectenbureau Solid Objectives - Idenburg Liu (SO - IL) opdracht gegeven een hedendaagse driedimensionale omgeving te ontwerpen om dit porselein op een optimale manier te presenteren. Het bureau heeft 32 moderne vitrines ontworpen, geometrisch van vorm, in heldere kleuren en met ‘puntige kappen’ voor de ruim vijftig objecten. Deze vitrines zijn behalve dienstbaar aan de Meissen objecten, tevens autonoom van karakter.

Een aantal stukken behoorde ooit toe aan de Von Klemperer Collectie. Gustav von Klemperer (1852-1926), een Joodse bankier en verzamelaar uit Dresden, bezat een van de beste Meissen privé-collecties van zijn tijd. Meer dan 800 stukken, veelal uit 18e eeuw. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd zijn verzameling door de Nazi’s geconfisqueerd en in kratten

Turk, circa 1745; Meissen porselein, Von Klemperer Collectie; h. 26 cm. Te zien in Kunsthal KAdE.

26

K

e r a m i e k

4|

a u g u s t u s

2011

verstopt in de heuvels rondom Dresden.

Tijdens het bombardement op Dresden in 1945 werd de hele collectie juist vervoerd vanuit de heuvels naar het westen van de stad. De vrachtwagenbestuurder besloot, tegen de orders in, zijn truck voor de nacht te parkeren op de binnenplaats van het Koninklijk Paleis in Dresden. Het geallieerde bombardement veranderde het paleis die nacht in een ruïne. De communistische regering liet de ruïne ongemoeid. In 1951 vond een arbeider de gehavende kisten met porselein in de puinhopen. Al snel werd duidelijk dat dit (een gedeelte van) de Von Klemperer Collectie was. Na de Duitse eenwording in 1991 werden 83 stukken teruggegeven aan de nazaten van Von Klemperer. Deze schonken 63 stukken daarvan aan de beroemde Porzellansammlung van de Staatliche Kunstsammlungen Dresden (SKD), de rest werd door Christies geveild. Enkele jaren geleden werden er in de depots van de SKD nog meer stukken van de Von Klemperer collectie ontdekt. Deze stukken werden aan de nazaten teruggegeven en in 2010 geveild in Londen. Het bijzondere aan deze veiling was dat bijna alle stukken door het bombardement (zwaar) beschadigd waren en toch voor enorme bedragen werden verkocht.

Geschiedenis Meissen porselein De geschiedenis van Meissen porselein begint bij Augustus de Sterke (1670-1733).

Deze keizer van Saksen en latere Koning van Polen was een groot liefhebber van de schone kunsten. Hij liet in Dresden

prachtige barokke paleizen bouwen die voor hun tijd erg vooruitstrevend waren en was tevens de oprichter van de eerste succesvolle porseleinfabriek in Europa. Nadat alchemist Johann Friedrich Böttger het geheim van hard wit porselein had ontdekt, hield Augustus de porseleinmaker gevangen in de Albrechtsburg – een fort gebouwd in de 15e eeuw – om ervoor te waken dat het geheim zou uitlekken. De fabriek in de Albrechtsburg had aanvankelijk als enige doel om te produceren voor het hof. Pas na de dood van Augustus in 1733 werd besloten om ook voor de handel te produceren. In 1756 werd Saksen binnengevallen, met als gevolg dat Frederik de Grote met de aanwezige gereedschappen uit Meissen een nieuwe fabriek oprichtte in Berlijn. Hoewel de fabriek in Meissen niet werd gesloten, kampte deze wel met grote tegenslagen.

Nu het geheim van porseleinbakken zich verspreidde over Europa, kreeg de fabriek in Meissen te maken met een grote concurrentiestrijd. Vooral de Sèvres fabriek van het Franse hof was zeer succesvol. Omdat de trend steeds meer neigde naar Franse decoraties en stijlen moest de fabriek in Meissen een aantal grote veranderingen ondergaan.

Een van de eerste veranderingen in de fabriek was de komst van een nieuwe modelleur: Michel Victor Acier (17361799). Daarnaast kwam Graaf Camillo Marcolini (1739-1814) als directeur in Meissen werken. Door zijn moderne werkwijze produceerde de fabriek niet alleen voor een selecte kring maar ontstond er een lijn met alledaagse gebruiksvoorwerpen in dezelfde neoclassicistische stijl die in andere landen te vinden was. Na Marcolini’s vertrek besloot de fabriek terug te gaan naar de 18e-eeuwse modellen van Kändler, die gelukkig allemaal bewaard waren gebleven. In 1863 werd duidelijk dat de Albrechtsburg te klein was voor de groeiende productielijn en werd besloten te verhuizen naar de huidige locatie van de fabriek.

Rosenthal brengt oude toppers opnieuw uit Ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van Rosenthal Studio Line (1961-2011) brengt de beroemde porseleinfirma uit Duitsland één vaas/object uit elk jaar opnieuw op de markt.

Uit de roemruchte jaren waarin design en kwaliteit altijd hand in hand gingen, en waarin de Studio Line steeds actueel en uit de hele wereld de beste ontwerpers/ kunstenaars aan zich wist te binden, zijn dus 50 objecten uitgekozen. Deze werden uitgebracht in een gelimiteerde oplage van 50 stuks.

Grote namen als Wilhelm Wagenfeld (19001990), Tapio Wirkkala (1915-1985), Marcello Morandini (1940), Aldo Rossi (1931-1997), Alev Siesbye (1938), Jasper Morrison (1959), Ron Arad (1951) en (in 2011) Christophe de la Fontaine (1976) werkten samen met

Rosenthal en zijn in dit overzicht uiteraard vertegenwoordigd.

Opvallend is het grote aantal Nederlanders in deze collectie. In 1980 werd de eerste aangetrokken: Jeroen Bechtold (1953), die op dat moment nog student was aan de Rietveld Academie in Amsterdam. In 1993 zien we een vaas van Jan van der Vaart (1931-2000), in 1994 Maarten Vrolijk (1966) en Johan van Loon (1934), in 1996 Marcel Wanders (1963), in 1997 opnieuw Johan van Loon en in 2009 Pieke Bergmans (1978).

Al met al een mooie collectie die de geest van de tijd goed weergeeft.

Rosenthal laat met deze collectie zien dat het altijd vooraan heeft gelopen in de ontwikkelingen; het aantal Nederlanders in deze collectie geeft aan dat we trots kunnen zijn op onze cultuur.

Rosenthal GmbH, Philip-Rosenthal-Platz 1, D-95100 Selb, t +49 (0)9287720; info@rosenthal.de; www.rosenthal.de

Meissen | SO – IL. Kunsthal KAdE, Smallepad 3, NL-3811 MG Amersfoort, t +31 (0)33-4225038.

Open: dinsdag t/m vrijdag 11.00-17.00 uur, zaterdag en zondag 12.00-17.00 uur. Tot en met 28 augustus 2011. www.kunsthalkade.nl Jeroen Bechtold, Balance, 1980; porselein; 29 x 5 x 8,5 cm.

K

e r a m i e k

4|

a u g u s t u s

2011

27

kort nieuws 1001 Kommen in Musée Ariana, Genève In Musée Ariana in het Zwitserse Genève is nog tot eind augustus de tentoonstelling 1001 kommen te zien. Een indrukwekkende presentatie van 100 vooraanstaande keramisten uit de hele wereld die elk 10 kommen ontwierpen die in speciaal voor deze reizende tentoonstelling ontwikkelde vitrines worden getoond.

De tentoonstelling startte eind 2009 in New Dehli (India) en kwam via Guangzhou (China), Icheon (ZuidKorea), Biot (Frankrijk), Parijs (Frankrijk) en Roubaix (Frankrijk) begin april in Genève. Hierna is de tentoonstelling nog te zien in Musée des Beaux-Arts in La Chaux-de-Fonds (Zwitserland) en het Kunstgewerbemuseum in Winterthur in Duitsland.

Het ambitieuze project is geïnspireerd op en door de kulhar, de bescheiden Indiase terracotta kom met zijn perfecte ligging in de kom van de menselijke hand waaruit een zoete, kruidige thee gedronken wordt. De kulhar is al duizenden jaren oud, maar wordt in zijn bestaan bedreigd door de opkomst van de goedkopere en makkelijker te produceren anonieme plastic kom. De tentoonstelling betekent een eerbetoon aan deze eeuwenoude kulhar. Te zien zijn kommen van porselein, terracotta en steengoed, voorzien van uiteenlopende decoraties: beschilderd, gegraveerd of geprint. Naast veel keramisten uit China, India en Korea zijn Frankrijk, Zwitserland en Italië sterk vertegenwoordigd. Uit België doen mee Tine Deweerdt (1970), Mieke Everaet (1963) en Therèse Lebrun (1956), terwijl Johan van Loon (1934) de enige Nederlandse keramist in deze tentoonstelling is.

Parallel aan de 1001 kommen is in Musée Ariana een expositie te zien van de Zwitserse keramist Arnold Annen (Gstaad, 1952) met zijn uiterst dunwandige kommen en de Japanse Yoshimi Futamura (Nagoya, Japan, 1959), die allebei in 1001 cups vertegenwoordigd zijn, maar in solopresentaties extra worden belicht.

De bij de tentoonstelling uitgebrachte catalogus 1001 cups is een lust voor het oog. Alle 1000 kommen en de 1001ste, een kulhar, staan erin afgebeeld.

Arnold Annen, Drie kommen, 2001; porselein; h. 24 cm, Ø 30 cm.

1001 cups. Musée Ariana, Avenue de la Paix 10, CH-1202 Genève, t +41 (0)22-4185450; ariana@ville-ge.ch. Open: dinsdag t/m zondag 10.00-18.00 uur. Tot en met 28 augustus 2011. www.ville-geneve.ch; www.geneva-city.vh

NL Design in Galerie Terra Delft Nog tot 14 augustus plaatst Galerie Terra Delft gebruiksgoed in de schijnwerpers.

Het gaat om nieuwe producten van vijf oude bekenden van Terra naast het werk van de jonge Eva Gevaert (1986).

Zij toont een selectie serviesgoed, gemaakt met mallen in vijf maten. Door te experimenteren met verschillende

manieren van gieten, ontstaat een nieuwe wereld: gewicht verschuift, een zijkant gaat hangen, rond wordt ovaal.

Het duo JAS/MV (Jo Schoenmakers, 1957 | Marjo de Vries, 1964) nam als uitgangspunt bij het creëren van hun recente vorm Vlinders in je buik het meest authentieke product van porselein: theekop en schotel. Ze wilden de associatie oproepen met het tijdloze theekopje, maar dan net anders. Dat ze daarin geslaagd zijn, bewijst het wijde kopje met het reliëfhartje en het vlindervormige oor. Manita Kieft (1961) onderzoekt in een beeldend ‘spel’ of de inwisselbaarheid van de realiteit begrensd is of oneindig.

Objecten verdeeld in modules en weer samengevoegd krijgen een andere functie. Haar vazen zijn van porselein en

Eva Gevaert, serviesgoed kp107f / S23c / serie zwart, 2011; 17 x 8 x 2,5 cm. Foto Ruud Peijnenburg.

28

K

e r a m i e k

4|

a u g u s t u s

2011

met transfers gedecoreerd.

De ontwerper van de zo succesvolle jubileumbekers van Brandpunt Terra Frans Ottink (1961) laat naast bekers een aantal in opdracht vervaardigde relatiegeschenken zien. Dirk Romijn (1946) toont zijn geometrische vazen.

Tijdens het ontwerpen is de bloem voor hem het uitgangspunt. Olav Slingerland (1969) voerde een kleuronderzoek uit bij zijn kleine en middelgrote puntkommen als vervolg op zijn kommen in Museum Het Prinsenhof in Delft. Hij laat de kleur verlopen van donker naar licht, of van mat naar glans. Dit om de vorm en diepte te versterken. Daarnaast zijn er zijn prachtige hanglampen, asymmetrisch en volstrekt origineel van vorm.

Een keur aan producten, die hun bestaansrecht ontlenen aan de liefde waarmee zij werden vervaardigd.

NL Design. Galerie Terra Delft, Nieuwstraat 7, NL-2611HK Delft, t +31 (0)15-2147072.

Cocky Pater, Theemonument 1 (theepot + zes kommen, geïnspireerd op Bauhaus), 2001; aardewerk draaiklei, majolica; theepot h. 25 cm, Ø 17 cm; kom h. 7 cm, Ø 9 cm.

Open: alleen op vrijdag 11.00-18.00 uur, zaterdag 11.00-17.00 uur. Tot en met 13 augustus 2011. www.terra-delft.nl

Theetijd in Otterlo - theeceremonie uit alle windstreken In het Nederlands Tegelmuseum in Otterlo is de tentoonstelling Theetijd in Otterlo - theeceremonie uit alle windstreken, te zien. Een tentoonstelling met onder meer theepotten van 13 hedendaagse keramisten / kunstenaars.

De tentoonstelling wordt georganiseerd in het kader van het 50-jarig bestaan van het museum.

Van oorsprong komt thee uit China.

Duizenden jaren geleden werd daar al thee gedronken. Volgens een Chinese legende ontdekte Keizer Shen Nung 3000 jaar voor Christus thee in een bos. Bladeren van een theestruik dwarrelden in een pan met heet water, waarna het geheel een aangename geur ging verspreiden. Rond 1610 werd een kleine hoeveelheid thee naar Nederland gebracht waar het als curiosum werd

bekeken. Pas in de 17e eeuw begon de VOC grotere hoeveelheden van de kostbare thee naar Nederland te verschepen. Behalve thee werden er door de VOC in China ook grote hoeveelheden porselein gekocht. Dit porselein heeft een belangrijke invloed gehad op de ontwikkeling van de Europese keramiek In de tentoonstelling wordt de theeceremonie van Ost-Friesland, Japan en Nederland getoond, is Delfts en Fries aardewerk te zien en wordt het theedrinken op tegels, onderzetters en theeketels belicht. In de 20ste eeuw maakte de bekende kruideniersketen van De Gruyter op een bijzondere manier reclame voor haar thee. De verkoopsters droegen kleding die op de Japanse kimono was geïnspireerd, terwijl men regelmatig adverteerde dat er een Japanse prinses was overgekomen die in de filialen demonstraties theedrinken gaf. In veel winkels was een tableau met theedrinkende Japanse dames te zien, zoals nu op de expositie wordt getoond.

Ook van enkele andere theehandelaren zijn er kleurige tegeltableaus te zien.

Engeland kent haar high tea traditie met ‘afternoon tea’. Het is meestal een zeer sterke thee met veel suiker en

melk. Nederlanders drinken ook veel thee, maar besteden daar veelal geen speciale aandacht aan. Het gezamenlijk theedrinken is eeuwenlang weergegeven op schilderijen, maar ook op tegels en tableaus. De theepot ontwikkelde zich van kleine trekpotjes naar soms zeer grote theepotten. Het historische overzicht is samengesteld uit de eigen collectie en een groot aantal bruiklenen van particulieren en musea.

Belangrijk onderdeel van de tentoonstelling is een installatie van theepotten van dertien hedendaagse kunstenaars: Jolanda Verdegaal (1952), Mechteld van de Veerdonk (1959), Tineke van Gils (1953), Nirdosh Petra van Heesbeen (1949), Cocky Pater (1949), Marlieke Overmeer, Kees Hoogendam, Ric Sebes (1969), Ruth van EckRotholz, Jeannet Klement (1956), Corien Ridderikhoff (1953), Klaartje Kamerman (1954) en Dorine Hund (1948).

Theetijd in Otterlo - theeceremonie uit alle windstreken. Nederlands Tegelmuseum, Eikenzoom 12, NL- 6731 BH Otterlo, t +31 (0)318591519; info@nederlandstegelmuseum.nl. Open: dinsdag t/m vrijdag 10.00-17.00 uur, zaterdag en zondag 13.00-17.00 uur. Tot en met 25 september 2011. www.nederlandstegelmuseum.nl

K

e r a m i e k

4|

a u g u s t u s

2011

29

kort nieuws Porte Parole in Havenkwartier Deventer In het Havenkwartier in Deventer is vlak voor de zomer het monumentale kunstwerk Porte Parole van Aukje Grouwstra | Baufrau onthuld. De openbare ruimte in dit havenkwartier is opgeknapt met als sluitstuk de plaatsing van een lichtkunstwerk.

Zo’n zes jaar geleden zijn kunstenaars hier neergestreken en inmiddels zijn er naast bedrijvigheid in ateliers en creatieve bedrijfsruimten, diverse publieksactiviteiten van de grond gekomen. Porte Parole staat aan de 1e havenarm in het Havenkwartier aan de kade Scheepvaartstraat, einde Noordzeestraat. De sculptuur bestaat uit een lichaam van keramiek, waaruit stalen pijpen steken, met daarop

keramische speakervormen met in het hart van elke speaker LED glasspots. Het geheel staat op een mast van zes meter hoog. Het werk oogt speels en vrolijk met speakervormen die zenden in alle richtingen en daarmee verbindingen met de rest van het gebied verbeelden.

“Ik wilde een nonchalante stapeling van speakervormen in keramiek maken”, zegt Grouwstra over het werk. Ze bouwt haar werken in monumentale afmetingen, waarbij ze gebruik maakt van verschillende materialen en waarbij keramiek haar favoriete materiaal is.

“Klei is een eerlijk en direct materiaal. Ik houd ervan mijn werken zelf te maken: met mijn klauwen in de klei en bouwen.”

Beeldend kunstenaar Aukje Grouwstra (1971) werkt op het terrein van landschap, architectuur en civiele bouwwerken. Zij kijkt, analyseert en graaft naar de kern om authenticiteit

in haar beelden aan te brengen. Zij leeft in een zwervende, avontuurlijke en verwonderende toestand en laat de omgeving op zich afkomen. Grond, water, lucht, bomen, stenen, heuvels en bouwwerken hebben een ziel en zij probeert hun magie te vangen.

Het gaat haar om de belichaming van het landschap. Baufrau-bouwwerken doen iets met de plek en zijn bezielde constructies. Aukje Grouwstra werkte al eerder (2008) in het Europees Keramisch Werk Centrum (.ekwc) in ‘s-Hertogenbosch. Tijdens deze werkperiode onderzocht ze hoe het is om de tribune van de Oude IJsbaan in Deventer in keramiek te bouwen.

Naast kleine modellen heeft ze twee segmenten op ware grootte gebouwd.

Kiezen voor keramiek heeft wat voeten in aarde gehad: “Ik heb echt moeten leren vriendjes te worden met klei, dat was bij aanvang frustrerend! …”

Aukje Grouwstra | Baufrau, Porte Parole, 2011; onthulling van het kunstwerk; keramiek, staal, LED verlichting; 150 x 150 x 100 cm. Opdrachtgever Stichting Havenkwartier, initiatiefnemer LoOds570. Locatie: Havenkwartier Deventer, kade Scheepvaartstraat, einde Noordzeestraat. Foto ronald@fotohissink.nl; www.baufrau.nl

30

K

e r a m i e k

4|

a u g u s t u s

2011

C olumn

Erfgoed

Liesbeth Crommelin krijgt de versierselen, behorende bij de ridderorde, opgespeld door burgemeester Van der Laan van Amsterdam. Foto Jan Faessen.

Liesbeth Crommelin onderscheiden Tot de Amsterdammers die op 29 april werden onderscheiden omdat zij zich bijzonder verdienstelijk hebben gemaakt voor de Nederlandse samenleving, behoorde Liesbeth Crommelin. Zij was van 1963 tot 1996 conservator toegepaste kunst, korte tijd in het Haagse Gemeentemuseum, vervolgens in het Stedelijk Museum in Amsterdam. In de toespraak, waarin burgemeester Van der Laan motiveerde waarom zij de onderscheiding kreeg, noemde hij haar inzet “voor de promotie van keramische kunst” en de promotie van het ontwerpen van sieraden. Zij deed dit in woord en geschrift en richtte tentoonstellingen in. Veelbelovende keramisch kunstenaars stond zij met raad en daad terzijde, zowel bij het opbouwen van een carrière als bij het zoeken naar nieuwe wegen voor hun werk. Om ontwerpers van sieraden te stimuleren, richtte zij met anderen in 1980 de Françoise van den Boschstichting op die eens in de twee jaar een prijs uitreikt. Omwille van de tijd zal Van der Laan zich tot deze twee gebieden beperkt hebben, maar Crommelin was op meer gebieden actief, bijvoorbeeld textiel.

Over keramiek schreef zij onder meer Maggi Giles (met Mieke Spruit-Ledeboer en Frans Henk Hoekstra, 1997) en Keramiek in het Stedelijk (met Rudi Fuchs en Job Meihuizen, 1998). Liesbeth Crommelin werd benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.

In het afgelopen decennium is de aandacht en belangstelling voor ons (nationaal) erfgoed enorm toegenomen. Dat blijkt uit een veelheid aan publicaties over ons verleden, meer aandacht voor de geschiedenis van dorp en stad, een enorme behoefte aan conservering van kleding en gebruiksvoorwerpen uit vervlogen jaren en tal van terug-in-de-tijd muziekmanifestaties.

De deskundigen geven voor deze retrotrend allerlei verklaringen: van de meer politiek getinte behoefte aan een nationale identiteit tot de psychische onvrede die zich uit in het vroeger-was-allesbeter-syndroom, plus alles wat daartussenin past. Wat mij daarbij wel bevreemdt, is dat tegelijkertijd de markt voor antiek volledig lijkt te zijn ingestort.

Ook in de politieke arena blijft het erfgoed populair. De recentelijk afgekondigde enorme bezuinigingen op kunst en cultuur zijn vooral gericht op podiumkunsten en beeldende kunst, terwijl het erfgoed, in het bijzonder in de vorm van onze musea, enigszins gespaard blijft. Dat is natuurlijk nogal opvallend, omdat Nederland beschikt over de grootste museumdichtheid ter wereld. Misschien is dat laatste de reden waarom ons Nationaal Historisch Museum dan weer níet doorgaat. Dat pretentieuze project ging aanvankelijk gepaard met tal van incidenten. De plaats van vestiging, de nieuwbouw, de parkeergarage, het inhuren van politici als manager en bestuurder, wel canon/géén canon, thematisch of chronologisch, virtueel of concreet etc. Een laatste manmoedige poging dit initiatief overeind te houden verdronk in de paleisvijver van Soestdijk. Daar was op dat moment overigens net Von Gluck’s Orpheus op zoek naar zijn Euridice. Zo’n erfgoedlocatie als Soestdijk is natuurlijk niet eenkennig: dan maar de podiumkunsten te gast!

Een heel andere vorm van ons erfgoed blijft in deze discussies nogal onderbelicht. We denken bij het begrip erfgoed al te gemakkelijk aan bezittingen, aan concrete objecten, terwijl we natuurlijk nog wel wat meer van onze voorouders hebben geërfd. Wat te denken van al dat vakmanschap, dat in de loop der eeuwen is opgebouwd? Het is nog niet eens zo heel lang geleden dat velen in ons land ervan overtuigd waren, dat we de traditionele vakmensen en hun ambachten nauwelijks meer nodig hadden. Immers, we beschikken inmiddels over automatisering, geavanceerde apparatuur en allround ontwerpers. De productie? Die kan wel in Verweggistan. Maar dat blijkt uiteindelijk niet goedkoper: het gaat ten koste van milieu, kwaliteit en fossiele grondstoffen. Gelukkig is de Week van het Ambacht in april van dit jaar een doorslaand succes geworden in het hele land: fantastische manifestaties, veel belangstelling van jonge mensen voor opleidingen en een inspirerende sfeer.

Als erfgoed terecht moet worden ontzien, dan zeker bij de vele gespecialiseerde vakopleidingen: ga naar www.sosvakopleidingen.nl !

Karla J. Beijersbergen

K

e r a m i e k

4|

a u g u s t u s

2011

31

Head-Lines onderzoekt plaats van de kunst in het leven Welke plek heeft kunst in ieders leven?

Is een concept in de kunst een vereiste? Is ambachtelijkheid van belang?

Welke kunstvorm heeft de meeste impact (op het gevoel)?

Welke rol speelt kunst in een beroep of binnen een bedrijf?

Zijn er criteria voor het bepalen van goede en slechte kunst?

Het project Head-Lines ging in 2009 van start met de wens op deze en andere vragen inzichten te verzamelen en deze voor een breed publiek toegankelijk te maken.

uur wordt gemaakt, zegt ze: “Ik kan twee uur over een portret doen, maar met alle gemak ook twee jaar. Ik weet niet welke portretten beter zijn. Het is natuurlijk de kunst om te bepalen wanneer je stopt.

Portretten boetseren is heerlijk om te doen, het is spannend, maar het geeft ook een duidelijk kader waarin je werkt.

Meestal heb ik het eerste uur nodig om tekeningen te maken en om de klei in de goede richting te verdelen. Het tweede uur gaat het om accenten, wat kan ik weglaten, waar moet er nog iets bij?”

Waren de eerste geboetseerde koppen nauwelijks 30 cm hoog, al snel werd overgeschakeld naar 40 tot 45 cm.

Head-Lines

Gasten

Beeldend kunstenaars Maria Stams (Kerkrade, 1956) en José Fijnaut (Brunssum, 1965) nodigen gasten uit die een gedachte hebben over de maatschappij, het huidige mensbeeld en de plek die kunst daarin heeft. In een tijdsbestek van twee uur boetseren ze ieder een portret van de genodigde.

Zij leggen als beeldend kunstenaar hun visie vast in klei: van de uiterlijke karakterkenmerken van de gast maken zij een plastische compositie, waarin ze zich laten leiden door de visie en houding van de gast. Tijdens dit werken heeft drs. Marie-José Moers (historicus) een gesprek met de gast over bovengenoemde thema’s. De geportretteerde verwoordt zijn visie op maatschappij en kunst en creëert een eigen beeld. Head-Lines vormt een actueel archief dat niet alleen een geschreven document bevat maar waarin de geboetseerde portretten van de gasten zorgen voor interactie bij de kijker. “Door het gesprek heeft het model een actieve houding, zakt niet weg of doezelt niet in slaap”, zegt José Fijnaut over het feit dat de geportretteerde tevens wordt geïnterviewd. “Door het gesprek begrijp ik het gezicht beter; zoals het praat, lacht of ernstig kijkt: al die uitdrukkingen maken een gezicht compleet.”

En over het feit dat een portret in twee

Het is een boeiend gezelschap van geportretteerden met uiteenlopende visies.

Velen zijn afkomstig uit de culturele sector en meestal uit Limburg. Het percentage niet-Limburgers ligt op ongeveer 12%.

“Maar dat gaat veranderen”, zeggen de initiatiefnemers. “We zijn hard op zoek naar geschikte kandidaten van boven de grote rivieren.“ Te gast tot nu toe waren o.a. Appie Drielsma (beeldend kunstenaar), Hans Op de Coul (cultuur adviseur), Annemarie Penn (hoofdofficier van justitie), Jos Salden (regisseur), Wim van den Elshout (uitvinder), Jacques Giesen (directeur Theater aan het Vrijthof), Odile Wolfs (gedeputeerde provincie Limburg), Jan Smeets (directeur buro Pinkpop), Albert Groot (psychiater en kunstverzamelaar), Gerd Leers (minister), Willem Fermont (paleontoloog en kunstenaar), Gemma Serpenti (celliste), Wanda Reiff (kunstadviseur), Frans Hogervorst (bronsgieter), Jeanne Dekkers (architect) en Govert Derix (schrijver/ filosoof).

door Piet Augustijn foto’s José Fijnaut

Werksituatie met Margot Wouters (P41), 2010.

Werksituatie met Jesse de Haas (P89), schilder, fotograaf en pianist, 2011.

Werksituatie met Catrien de Jong (P93), scholiere, 2011.

Werksituatie met Piet Augustijn (P116), hoofdredacteur Keramiek, 2011.

32

K

e r a m i e k

4|

a u g u s t u s

2011

Presentatie Vanaf 26 augustus is de eerste presentatie van Head-Lines in de vitrinewand van Schunck* in Heerlen. Fragmenten van de gesprekken, foto’s, video, verslagen en de geboetseerde portretten vormen samen een installatie dat een archief vormt als

Linksboven: P29: Appie Drielsma, docent plastische vormgeving Academie Beeldende Kunsten Maastricht, 2010. Middenboven: P32: Sjef Hutschemakers, kunst­schilder en docent tekenen Academie Beeldende Kunsten Maastricht, 2010. Rechtsboven: P41: Margot Wouters, poppenspeelster van Poppentheater Hupsakee, 2010. Linksonder: P44: Kiki Dirix, studente economie, 2010. Middenonder: P68: Annemarie Penn - te Strake, Hoofdofficier van Justitie Maastricht, 2010. Rechtsonder: P76: Bart Stok, ondernemer in Nijmegen, 2011.

tijdsbeeld met gedachten over kunst. De wisselende beelden en stemmen vragen de aandacht van de honderdduizenden passanten. Head-Lines wil gedachten verbinden, herkennen, confronteren en meningen vormen.

Boek Initiatiefnemer, ondernemer, financier en kunstliefhebber Bart Stok opent in 2013 de nieuwbouw Buitenlandateliers

Cuijck. Het archief van Head-Lines is te zien tijdens de officiële opening van de ateliers. Om dit archief toegankelijk en blijvend te maken streven Stams en Fijnaut ernaar Head-Lines in boekvorm uit te geven. Een boek waarin de essentie van de meer dan honderd gesprekken, de stellingen en de oneliners staan beschreven. Gedocumenteerd met foto’s van de totstandkoming van de portretten. Een uniek document voor

geïnteresseerden, waarin een beeld is vastgelegd over kunst en cultuur in Limburg in deze tijd.

Head-Lines. Schunck* (Glaspaleis), Bongerd 18, NL-6411 JM Heerlen, t +31 (0)45-5772210. Open: dinsdag t/m zondag 11.00-17.00 uur. Van 26 augustus t/m 9 oktober 2011. www.glaspaleis.nl; Maria Stams, t +31 (0)45-5425671; mariastams@ home.nl | José Fijnaut, t +31 (0)6-33310192 ; info@josefijnaut.nl | koppig@home.nl

K

e r a m i e k

4|

a u g u s t u s

2011

33

Nieuwe Ledengids NVK

De belangstelling voor de presentatie van de gids was groot. Zo’n 120 leden en belangstellenden bezochten de bijeenkomst in Museum Nieuw Land in Lelystad. Foto Gea Hosper.

34

De uitgave van een driejaarlijkse keramiekgids met daarin een actueel overzicht van haar leden en hun werk is een van de activiteiten van de NVK. Zodat voor liefhebbers, verzamelaars, collega-keramisten, galeries, musea en organisatoren van keramiekevenementen duidelijk is wie deze leden zijn en wat ze doen en maken. Een presentatie in boekvorm ter ondersteuning van de presentaties op tentoonstellingen, in galeries, op markten en andere gelegenheden.

Drie jaar geleden, in 2008, werd de voorheen klein-formaat gids vervangen door een kloek boek waarin niet alleen de leden in woord en beeld voor het voetlicht werden gebracht, maar waarin ook een actueel overzicht van de stand van zaken op keramiekgebied (zowel in de vrije kunst als de vormgeving) in Nederland werd gegeven. Omdat dit boek is uitverkocht, liet de NVK dit jaar opnieuw een ledengids verschijnen. In een aantrekkelijk en handzaam formaat (20 x 20 cm), zodat de afbeeldingen optimaal tot hun recht komen en er ook ruimte is voor inhoudelijke informatie. Deze gids werd onder ruime belangstelling op zaterdag 11 juni gepresenteerd in Museum Nieuw Land in Lelystad. Een bewuste keuze, omdat volgend jaar de tweede aflevering plaatsvindt van de Biënnale Nieuw land Nieuwe klei in Zeewolde, evenals Lelystad gelegen in de

provincie Flevoland. Na koffie of thee met een polderrondo en een museumbezoek werd de gids door penningmeester / vice-voorzitter Jan Vink overhandigd aan de heer Jaap Lodders, gedeputeerde voor cultuur van de provincie Flevoland en aan mevrouw Winnie Prins, wethouder voor cultuur van de gemeente Zeewolde. Vervolgens gaf Piet Augustijn uitleg over de biënnale (in de periode 12 mei t/m 16 juni 2012 met als thema Ondersteboven) in paviljoen De Verbeelding en activiteiten in Lelystad, Nagele en Almere. De heer Lodders zei in zijn dankwoord verheugd te zijn dat de biënnale in Flevoland plaatsvindt en hij zegde alle steun en medewerking toe.

Met een uitgebreide lunch, een presentatie van het gebruik van keramische ornamenten in de bouw door Christine Jetten en een demonstratie van de kleipersmachine van Bas Kools en Willem van Landeghem, productontwerpers en keramisten, werd een interessante dag afgesloten.

Penningmeester en vice-voorzitter Jan Vink overhandigde de eerste exemplaren van de gids aan gedeputeerde van cultuur Jaap Lodders en wethouder voor cultuur Winnie Prins. Foto Gea Hosper.

Piet Augustijn presenteerde de dag en praatte de onderdelen aan elkaar. Foto Gea Hosper.

k

e R a M i e k

4|

a u g u s t u s

2011

De NVK-Ledengids 2011 kan besteld worden door middel van een bericht aan administratie@nvk-keramiek.nl. Per exemplaar betaalt een NVK-lid E 15,-, niet-leden betalen E 20,-. Deze bedragen zijn incl. BTW, maar excl. E 8,- verzendkosten per zending. Met de zending wordt een factuur meegestuurd.

KERAMIEK BOEKEN MEISSEN X SO-IL In Kunsthal KAdE in Amersfoort is een bijzondere en zeldzame tentoonstelling te zien van 18e -eeuws Meissenporselein.

De rijk geïllustreerde catalogus bij deze tentoonstelling geeft een overzicht van de productie tijdens de eerste eeuw van het bestaan van de Meissenfabriek, die werd opgericht in 1710. De stichter van die eerste Europese porseleinfabriek is August de Sterke (1670-1733), koning van Saksen en Polen. Toen hij in financiële moeilijkheden kwam, onder meer door het obsessief verzamelen van het fijnste Chinese porselein, deed hij een geniale zet. Hij nam twee zeer kundige mannen in dienst: de apothekersleerling/alchemist Johann Friedrich Böttger (1682-1719) en de geoloog Ehrenfried Walter von Tschirnhaus (16511708). Deze twee slaagden er na jaren van verbeten arbeid in een wit, hard porselein te maken dat kon wedijveren met het Chinese porselein. De derde naam die regelmatig terugkeert is die van de geniale boetseerder Johann Joachim Kaendler (1706-1775).

Veel van zijn modellen worden tot op de huidige dag gereproduceerd. Het jongste

getoonde stuk is van 1974, naar een model van Kaendler. Het oudste getoonde is van 1715, een 12 cm hoog beeldje van koning August, uitgedost als een Romeinse keizer.

Zijn ‘klassieke’ gewaad is wit, verrijkt met een gouden harnas en een dito lauwerkrans.

Het is gemodelleerd door Böttger, die dus niet alleen wetenschapper was. Het eerste hoofdstuk toont fraaie serviezen, schalen, vazen, borden en klokken, bedoeld als geschenk aan bevriende vorsten en op bestelling te leveren. Het tweede hoofdstuk Figurines toont naast afbeeldingen van prachtig uitgedoste dames, heren, en kinderen in romantische, heldhaftige of komische poses, ook beeldjes van straattypen, een ketellapper en een bedelares.

Verder Chinoiserieën – een afgodsbeeld met beweegbare kop, pagode genaamd – Turken,

Moren, figuren uit de Commedia dell’Arte en later thema’s uit de klassieke mythologie (Minerva). Het Meissenporselein werd in korte tijd wereldberoemd. De catalogus is een feest voor het oog en maakt een mens begerig de verfijnde stukken in werkelijkheid te bekijken, stuk voor stuk objecten met de uitstraling van voorbije eeuwen. SO-IL wordt in het laatste hoofdstuk duidelijk. SO staat voor Solid Objectives en IL zijn de eerste letters van de namen Idenburg en Liu, twee veelbelovende architecten met een geheel eigen en nieuwe visie. Zij ontwierpen voor de tentoonstelling een aantal ingenieuze vitrines die de kwaliteit van de beelden goed doet uitkomen. Foto’s en plattegronden maken dit naast de tekst duidelijk. Ook los van de tentoonstelling is het boek MEISSEN X SO-IL in woord en beeld een heldere illustratie van de ontwikkeling van het Meissenporselein.

Guus Schipperheijn Nette Megens e.a.: Meissen X SO-IL. Amersfoort, 2011. ISBN 978-94-9015311-3. Engelse tekst, 144 bladzijden, gebonden, kleurenillustraties. Prijs E 15,-.

Piet(er) Stockmans - Een meesterlijk dilemma / a masterly dilemma “Het zou de kunstenaar in hem tekort doen als hij omwille van zijn materiaal enkel zou ondergebracht worden in de sfeer van de toegepaste kunst. Stockmans heeft immers porselein geëmancipeerd en verheven tot een uitdrukkingsmiddel dat evenwaardig is aan olieverf of brons”, schrijft Jan Peumans, voorzitter van het Vlaams Parlement, in zijn voorwoord in het boek Piet(er) Stockmans – een meesterlijk dilemma. Het mooi uitgevoerde monumentale boek verscheen ter gelegenheid van de zeventigste verjaardag van Stockmans bij de gelijknamige hommagetentoonstelling in Design museum Gent (2010) en geeft een breed beeld van zijn activiteiten en ontwerpen.

Als ontwerper van industrieel geproduceerd porselein staat Piet Stockmans steeds voor een immense verantwoordelijkheid: één concept staat voor duizenden, soms miljoenen reproducties. Dit vraagt een goed overwogen idee en een minutieus uitgewerkt ontwerp, waarbij functionaliteit

en vormgeving perfect in balans moeten zijn. Daarnaast kan hij in grote installaties zijn creatieve geest volledig zijn gang laten gaan. “Piet Stockmans heeft het repetitieve getransponeerd van een onvermijdelijk technisch proces in de industrie tot een artistiek expressiemiddel in zijn vrije werk”, schrijft kunsthistoricus Jo Rombouts in een bijdrage. “Piet Stockmans witte wereld met blauwe accenten is zo even herkenbaar als voorspelbaar. Ze is een gave uitdrukking van tekens die soms functioneel, maar altijd esthetisch zijn.” De bijdragen in het boek gaan in op de verschillende aspecten van het werk van Stockmans, die zich als autonoom kunstenaar bedient van de voornaam Piet en als industrieel vormgever onder de naam Pieter. Een klein onderscheid dat aangeeft hoe dicht het autonome en het toegepaste werk bij elkaar liggen. “Telkens weet hij gevoelens en ritme uit te drukken in een materie die van nature koud en statisch is. Hierdoor krijgt zijn schijnbaar disparaat oeuvre een zeldzaam

universele kracht”, concludeert Rombouts.

De vaak paginavullende foto’s laten een ontwikkeling van ruim 45 jaar werken in porselein zien. Ondanks zijn leeftijd is Piet Stockmans nog lang niet uitgewerkt.

Onlangs heeft hij een nieuwe studio en tentoonstellingszalen in een voormalig magazijngebouw van de kolenmijn bij Winterslag (Genk) in gebruik genomen.

Piet Augustijn Piet(er) Stockmans - een meesterlijk dilemma / a masterly dilemma. Uitgave Pieter Stockmans Foundation, Genk (B). Diverse auteurs, NL/ENG, 210 pag.’s, full colour. Prijs E 35,-. Te bestellen bij Pieter Stockmans Foundation, Dennenstraat 5, B-3600 Genk. www.pieterstockmans.com

k

e R a M i e k

4|

a u g u s t u s

2011

35

Saskia Pfaeltzer, Paard met liggende ruiter, 2011; chamotteklei met ijzervlekken, Delftsblauwe glansglazuur, 1160°C; h. 40 cm, b. 51 cm, d. 15 cm.

De nieuwe wereld van Saskia Pfaeltzer danst in atelier.

In het atelier van Saskia Pfaeltzer staat een aantal fraaie, met zorg gemaakte kisten waarin het werk dat zij maakte tijdens een werkperiode in Sanbao, Jingdezhen, China naar Nederland werd vervoerd. Zij zijn overtrokken met rode stof, voorzien van gouden ornamenten en gecapitonneerd. Koperen slotjes completeren het geheel. Zij vormen een waardig onderkomen voor Pfaeltzers sprekende beelden die ook de vakbekwaamheid en de liefde waarmee ze gemaakt zijn op de kijker overdragen. Daardoor spreken ze velen aan.

Uitbundig Saskia Pfaeltzer (Hilversum, 1955) hield van jongs af aan van dansen. Zij wilde aanvankelijk danseres worden, maar koos uiteindelijk voor de beeldende kunst. “Ik was te jong. Voor dansen moet je een zekere rijpheid hebben. Je moet je instrument, je lichaam, begrijpen en dat wat je wilt uitdrukken, hebben

36

K

e r a m i e k

4|

a u g u s t u s

2011

doorleefd”, zegt zij. Van 1973 tot 1980 studeerde zij Monumentaal Schilderen en Beeldhouwen aan de Rijksakademie van Beeldende Kunsten in Amsterdam, “een gedegen opleiding”. In feite is zij nu 35 jaar kunstenaar. Tijdens haar studie ging zij lesgeven aan creativiteitscentra. “Wat ik overdag leerde, gaf ik ’s avonds door in mijn lessen”. Haar werk, dat zij in restaurants en cafés verkocht, had direct succes. Zo veel zelfs, dat “het succes mij uit mijn evenwicht duwde”, zoals zij zegt. De psychische druk te moeten produceren ging haar lichamelijk beïnvloeden. Daarom nam zij een radicaal besluit. In 1992 verliet zij Amsterdam en vestigde zich op Sint Maarten. Daar, waar zij “geheel op zichzelf teruggeworpen” werd, ging een meeslepende, inspirerende wereld open voor iemand als zij, die dansen in het bloed heeft.

“Het uitbundige volksleven, de exotische dansen, de feesten, de trotse mensen” doortrokken haar en haar werk. De gratievolle dansers, één en al kracht, vitaliteit, perfecte lichaamsbeheersing en vloeiende bewegingen, zijn één met de opzwepende muziek en geven zich aan elkaar over in de onverholen erotiek van de dans: een explosie van levensvreugde en een feest van de zinnen (zie Phaeltzers beelden Lambada en Çaipoéra op Google). In deze cultuur werd zij zich “meer bewust van wie zij is en wat zij doet”.

Pfaeltzer leefde er vele jaren en kwam regelmatig naar Nederland om te exposeren. Maar er was een schaduwzijde: de verwoestende

Links: Saskia Pfaeltzer, Kopje, 2011; chamotteklei met ijzervlekken, schraal glazuur; h. 24 cm, b. 12 cm, d. 20 cm. Rechtsboven: Familie & Paard, 2011; chamotteklei met ijzervlekken, Delftsblauwe glansglazuur, 1160°C; h. 41 cm, b. 45 cm, d. 20 cm. Rechtsonder: Een man, een paard, 2011; chamotteklei met ijzervlekken, Delftsblauwe glansglazuur, 1160°C; h. 41 cm, b. 46 cm, d. 18 cm.

Saskia Pfaeltzer orkanen. In de loop van de jaren maakten die vier ateliers met de grond gelijk. Daarbij beleefde zij angstige momenten en er ging werk verloren. Daarom verplaatste zij onlangs het zwaartepunt van haar bestaan en kwam weer naar Amsterdam. Maar regelmatig keert zij terug naar de Caraïben waar haar hart wortel heeft geschoten.

door Paul Kuyer en Guus Schipperheijn foto’s Dennis Sies

Poseren Beweging die voortkomt uit levensvreugde is het hoofdthema in Pfaeltzers bronzen beelden. Kijk naar de genoemde objecten en het beeld van een paard dat gelukzalig door het gras rolt. De huid van de beelden accentueert de wervelende bewegingen.

Daarnaast maakt zij gebruik van lichaamstaal. Het leven van haar bewust naar buiten tredende figuren speelt zich af op het

Onderdompeling Het werk van Pfaeltzer is breed. Zij tekent, schildert, maakt beeldhouwwerk in brons, klei en steen. Op Sint Maarten ontstonden decors voor de voorstellingen van de dansschool – waar zij ook danste – opgebouwd uit materiaal dat zij op vuilnisbelten vond. En zij schrijft. Enkele boeken zijn in voorbereiding; over de werkperiode in China gaf zij in eigen beheer in 2010 een boekje uit. Het verhaal is soms afstandelijk, met lichte spot geschreven, maar laat ook de sympathie voelen die zij opvatte voor de cultuur en de mensen. Die was wederzijds gezien de vele uitnodigingen om terug te komen. Dat komt volgens haar door de belangstelling die zij toonde. Zij verliet nooit haar kamer zonder papier en een potlood in de aanslag. Overal noteerde zij woorden, prentte zich hun betekenis en uitspraak in en probeerde zich het schrift eigen te maken. Deze onderdompelingsmethode liet niet na de mensen voor haar in te nemen.

Saskia Pfaeltzer, Offerstier, 2011; chamotteklei met ijzervlekken, Delftsblauwe glansglazuur; h. 34 cm, b. 47 cm, d. 25 cm.

K

e r a m i e k

4|

a u g u s t u s

2011

37

De huid van de beelden accentueert de wervelende bewegingen podium. Als acteurs vertellen de beelden in hun houding, gestes en andere non-verbale middelen hun verhaal, of ze nu volop in beweging zijn of in rust. Zij communiceren met de beschouwer.

Naast toneel zijn ook dans en muziek in haar werk geïntegreerd.

Bij haar dansers en acrobaten wordt de muziek hoorbaar. Als een choreograaf betrekt zij de ruimte in het leven van haar figuren. Op zoek naar nieuwe wegen begon Pfaeltzer met klei en met steen te werken. Dat levert, met behoud van de theatrale expressie, een nieuw soort werk op. “Brons is extravert, je kunt luchtige, dynamische beelden maken. Mijn keramische en stenen beelden zijn tot rust gekomen, zij zijn introvert. Ik moet met de zwaarte rekening houden.” Zie bijvoorbeeld de mensbeelden, ‘gekroond’ met een paleis of een tempelachtig gebouw. “Je ziet veel en draagt een wereld met je mee, je kunt er een heel verhaal over associëren.”

vrij het werk te interpreteren. Als je over inhouden praat, stuur je mensen. Als je ‘Grieken’ zegt, krijgt het geheel zo’n lading.

Alle associaties zijn goed “. En tegen zichzelf: ”Streef geen boodschappen na. Je moet niet te serieus zijn in dit leven, aarzel niet, werk gewoon.” Zij wil wél elke dag verbaasd worden over wat zij gemaakt heeft. Een anonymus schreef in The Daily Herald dat Pfaeltzer een nieuwe wereld schept die de mensen opnieuw leert kijken. Betreedt die wereld en verbaas u over de associaties die deze bij u oproept.

• Saskia Pfaeltzer, Nassaukade 126, NL-1052 ED Amsterdam, t +31 (0)20-6866012; pfaelt@xs4all.nl; www.saskiapfaeltzer.nl Tentoonstellingen waar werk van Saskia Pfaeltzer te zien is: • Beeldentuin De Tienhof, Laan van Niftarlake 97, NL-3612 BP Tienhoven, t +31 (0)346-281728; info@detienhof.nl. Open: donderdag, vrijdag, zondag 12.00-17.00 uur en op afspraak. Van 21 augustus t/m 2 oktober 2011. www.detienhof.nl.

• Giardino Galerie & Beeldentuin, Rijksweg 31, NL-6325 AA Berg en Terblijt, t +31 (0)43-6042555; info@giardinobeelden.nl. Open: vrijdag t/m zondag 11.0017.00 uur en op afspraak. Van 11 september t/m 31 december 2011. www.giardinobeeldentuin.nl.

• Achter de zuilen, gemeentehuis Bloemendaal, Bloemendaalsweg 158, NL-2051 GJ Overveen, t +31 (0)23-5225655; info@achterdezuilen.nl. Open: donderdag

38

Associaties

t/m zondag 13.00-16.00 uur. Van 9 t/m 30 oktober 2011. www.achterdezuilen.nl

Pfaeltzers beelden variëren van 5 centimeter tot 7 meter. De laatste staan in de openbare ruimte, onder meer in Helmond (3), Best, Steensel, de Botanische tuin van Sint Eustatius en in de hal van de Motiance Dance School in Sint Maarten. De beelden, van brons en kunststof, zijn in hun beweging kenmerkend voor al haar werk. De Wolkenjager (Helmond) verbeeldt een soort droom: een man die wegvliegt, een nieuwe wereld tegemoet. In besprekingen van Pfaeltzers werk wordt wel geschreven over verwijzingen naar mythologische thema’s. “Maar”, zegt zij, “iedereen is geheel

• Galerie Delfi Form, Praubstraat 4, NL-8011 PN Zwolle, t +31 (0)38-4226835;

K

e r a m i e k

4|

a u g u s t u s

2011

delfiform@delfiform.nl. Open: donderdag en vrijdag 10.00-17.30 uur, zaterdag 13.00-17.00 uur en op afspraak. Van 19 oktober t/m 5 november 2011. www. delfiform.nl.

Boeken Mijn verblijf in China, 2010. E 10,Mijn verblijf op St. Eustatius, verschijnt in 2011. E 10,Geef mij één reden, i.s.m. M. van Enckevoort. Stripboek over Spinoza, in productie.

Saskia Pfaeltzer, Vaas, 2011; Delftsblauwe glazuurtekening, porselein, hoogglansglazuur; h. 45 cm, b. 32 cm, d. 20 cm.

Saskia Pfaeltzer, Keramische stier, 2010; Chinees ingepakt.

K

e r a m i e k

4|

a u g u s t u s

2011

39

Tien keramisten denken mee met het verhaal van Museum Schokland door Thea Figee

Kan moderne kunst tussen een collectie archeologische bodemvondsten, potscherven en mammoetbotten spannend zijn? Of wordt het dat pas wanneer gastexposanten met overstelpende hoeveelheden moderne installaties een ware invasie plegen. In Museum Schokland is het een verademing weer eens bevestigd te zien dat ‘minder´ toch nog altijd ´meer’ is. Tien keramisten reageren bescheiden, maar doeltreffend op de collectie, die verhaalt van een onstuimige geschiedenis van dit eiland op het droge middenin een ingepolderde Noordoostpolder. Het eiland staat symbool voor de strijd van Nederland met het water en is daarom door Unesco op de lijst van Werelderfgoed geplaatst. Ook allemaal erg mooi, maar met de huidige tentoonstelling van de tien keramisten Bodemvondsten vinden bodem ziet menig keramiekliefhebber dit aardige museum waarschijnlijk toch echt voor het eerst.

Joop Crompvoets, Eiland in de tijd, 2011; reducerend gestookt steengoed, gedraaid/handvorm, de oeros in de cirkel is brons, cire perdu; h. 52 cm.

Foto Peter Bors.

De Zeenaald van Nirdosh Petra van Heesbeen (1949) valt direct op. Hij staat dan ook op de top van de terp, waarop het museum, Schokkershuisje en bijbehorende kerk zijn gebouwd.

Het is mooi met dat kunstwerk te beginnen. Het kruisvormige gedenkteken vraagt aandacht voor de ontstaansgeschiedenis van het uitgestrekte ingepolderde landschap waarop het uitzicht geeft. Het vredige landschap is in schril contrast met de onstuimige geschiedenis. Waar je nu de weidevogels hoort, klotsten ooit de golven en verdronken er mensen in de Zuiderzee. Een kaart in het museum vermeldt onvoorstelbaar veel vindplaatsen van scheepswrakken. Attributen, oude foto’s en films verhalen van de barre omstandigheden waaronder de bewoners van Schokland leefden, de dreiging van water, de armoede en de uiteindelijke inpoldering. Aan de voet van de rijk gedecoreerde naald van Nirdosh Petra van Heesbeen liggen porseleinen scherven die gedurende de tentoonstelling door gras zullen worden overwoekerd ten teken van het feit dat de dreiging van het water definitief voorbij is. Het landschap en alles wat erop groeit heeft de strijd gewonnen. Het is tevens een mooi gebaar van een kunstenaar die het onderwerp voor heel even aanraakt en daarna vertrekt.

De houten wal tegen een deel van de terp waarop het museum staat herinnert aan de momenten dat bewoners van Schokland het water probeerden tegen te houden met enorme keien en schuttingen van houten palen. In de palen kroop paalworm, zodat ook deze vondst geen oplossing bleek. Kwetsbaarheid typeert de geschiedenis van Schokland en dat is het mooist verbeeld door Jolanda Verdegaal (1952). Ze draaide en boetseerde vazen met een droogmatte glazuur. De huid van de vazen is gecraqueleerd en lijkt op een gebarsten grond waarvan teveel is gevraagd. De huid draagt vervaagde pasteltinten, decoraties van zeepokken of een palenscherm. Bovenop de vaas zien we dikwijls iets wat op één van de vele botjes, steentjes of takjes lijkt, zoals ze zo talrijk in de collectie van het museum aan je voorbijtrekken. De bodemschatten die ook nu nog in het ingepolderde landschap liggen vertellen van de IJstijd tot nu. In het museum zien we botten van grote mammoeten en reuzenherten, maar ook vondsten van de vele scheepswrakken, keramisch gebruiksgoed en onderdelen van vliegtuigwrakken.

Marijke Gémessy (1944) benadert dat alles als een schatkist. Ze zette een vioolkist met keramische vondsten op een sokkel en licht dat met een voor haar kunst gebruikelijk gekleurd tl-licht aan. De titel is Verdronken servies. Het wat sprookjesachtige aureool, visitekaartje van deze kunst, past dit keer niet bij het onderwerp.

40

K

e r a m i e k

4|

a u g u s t u s

2011

Linksboven: Lia van Rhijn, Schokkerdans, 2011; gedraaid en vervormd steengoed met glazuur; 20 x 18 x 15 cm. Foto Han van Hagen. Rechtsboven: Wouter Dam, Blauwe sculptuur, 2011; steengoed, opgebouwd uit draaiwerk; 23 x 22 cm. Foto J. Sade. Linksonder Marijke GĂŠmessy, Verdronken servies, 1999; aardewerk/majolica, neon, schelpen, hout, oude vioolkist; 88 x 80 x 45 cm. Foto Robert Goddyn. Rechtsonder: Jolanda Verdegaal, The Tide, 2011, keramiek, oxidewash, glazuren, platinaluster; h. 42 cm, Ă˜ 28 cm. Foto Jolanda Verdegaal..

K

e r a m i e k

4|

a u g u s t u s

2011

41

Nirdosh Petra van Heesbeen, Zeenaald III, 2007; franse gres, zoutgestookt; h. 210 cm; losse segmenten porselein.

De bijdrage van Joop Crompvoets (1952) getuigt van meer diepgang. Hij schetst het eiland in de tijd in keramiek en brons.

De tijd is bij hem een monumentale witte keramische cirkel met in het midden een oeros van brons, een dier dat in de IJstijd in ons land leefde. Cirkel en os staan op een oerdegelijk strak keramisch podium en dat symboliseert de onverzettelijkheid van de Nederlander die de strijd tegen het water steeds weer aangaat. De strakke vorm van het podium refereert wellicht ook aan de rechtlijnige indeling van het ingepolderde land.

Naast de vele bodemvondsten die verhalen van de hardwerkende Schokkers en het zware bestaan zien we hoe hieruit ook een dans is geboren. Bij hoogwater legde men loopplanken uit om van de ene terp naar de andere te lopen.

De planken waren smal. Tegenliggers passeren kon alleen door elkaar stevig bij de taille vast te pakken, om elkaar heen te zwaaien en daarna de eigen weg weer te vervolgen.

Hieruit ontstond de Schokkerdans en deze is verbeeld door Lia van Rhijn (1953). Ze maakte twee zwierige, handgedraaide baardmanskruiken die om elkaar heen kantelend de enige echt vrolijke noot in de tentoonstelling werden.

Wouter Dam (1957) bekeek de voorwerpen van keramiek in het museum en besloot ze met een eigentijdse vormgeving mee te nemen naar een nieuwe tijd. De scherven, bijzondere karafjes en meer leidden bij hem tot grillig gedraaide, van de pot afgeleide sculpturen, die over schoonheid en autonome kunst gaan en zonder het Schoklandverhaal verder kunnen.

42

K

e r a m i e k

4|

a u g u s t u s

2011

Lezing en workshop Op zaterdag 24 september geeft Nirdosh Petra van Heesbeen de lezing Zeven eeuwen zout, over de geschiedenis van zoutglazuur van de 13e tot de 21e eeuw. Deze lezing vindt plaats in het kerkje van het museum. Aanvang 14.00 uur, toegang gratis.

Op zondag 13 november verzorgt Heesbeen samen met Lia van Rhijn een workshop met als titel Scherven brengen… De deelnemers kiezen uit de vele scherven die het museum rijk is een scherf die hen inspireert tot het maken van een eigen werkstuk. Er wordt gewerkt met Duitse steengoed klei. Het werkstuk kan gestookt worden in een zoutoven en dat geeft de deelnemers de mogelijkheid kennis te maken met de resultaten van deze bijzondere stooktechniek. De workshop is bedoeld voor keramisten met een ruime ervaring in het werken met klei.

Aanvang 12.30 uur, incl. rondleiding tentoonstelling. Kosten E 75,00 (incl. koffie/thee en lunch en materiaal). Voor meer informatie en aanmelding (vóór 15 oktober 2011) zie www. schokland.nl of Leny Scheggetman, tel. 0527-633836 Bodemvondsten vinden Bodem - keramiek van Tineke van Gils, Henneke Chevalier, Nirdosh Petra van Heesbeen, Job Heykamp, Joop Crompvoets, Wouter Dam, Jolanda Verdegaal, Marijke Gémessy, Yuk Kan Yeung en Lia van Rhijn. Museum Schokland, Middelbuurt 3, NL-8319 AB Schokland, t +31 (0)527-251396.

Open: maandag t/m zondag 11.00-17.00 uur, vanaf 1 september dinsdag t/m zondag 11.00-17.00 uur. Tot en met 31 december 2011. www.schokland.nl

Keramiek Agenda

AMERSFOORT

DEVENTER

Kerámevo Langegracht 14 t +31 (0)33-2582878 www.keramevo.nl Open: wo t/m za 11-17.30 uur, za 11-17 uur, 3e zo v.d. maand 14-17 uur permanent: o.a. Lilian Wiebier, Wekie Bos, Marian Timmer e.a.

Loes & Reinier International Ceramics Korte Assenstraat 15 t +31 (0)570-613004 www.loes-reinier.com Open: wo t/m vr 11-18 uur, za 11-17 uur, 1e zo v.d. maand 12-17 uur 11 september t/m 8 oktober: Brigitte Pénicaud en Anne Verdier

Museum Flehite Westsingel 50 t +31 (0)33-2471100 www.museumflehite.nl Open: di t/m vr 11-17 uur, za + zo 12-17 uur t/m 6 november: Maria, Idool van alle tijden o.a. keramiek van Barbara Bläsing

DRONTEN Alligt De Vliet 8 t +31 (0)321-337838 Open: ma t/m vr 9-17 uur en op afspraak permanent: Kitty Korver/ KIKO

EERBEEK

21 oktober t/m 27 november: o.a. keramiek van Ard de Graaf

Galerie ArtOlive Cultuurpark Westergasfabriek Polonceaukade 17 t +31 (0)20-6758504 www.galerie.nl Open: ma t/m vr 11-17 uur, zo 13-17 uur permanent: o.a. keramiek

TopHovenier Meeuwis de Vries Soerense Zand Zuid 13 t +31 (0)521-588679 www.meeuwisdevries.nl Open: vr t/m zo 13-17 uur 3 t/m 25 september: Beeldschoon Hansje Aelvoet, Marrie de Boer, Hanneke van den Bergh, Marijke In den Bosch, Jan Everwijn en Henk Hoorens

Ard de Graaf

LAGE ZWALUWE

Gorcums Museum Grote Markt 17 t +31 (0)183-632821 Open: di t/m za 10-17 uur, zo 11-17 uur t/m 28 augustus: Crazy Design, met o.a. keramiek van Esther Derkx

Galerie en Beeldentuin ’t Onderhuis Flierstraat 81 d t +31 (0)168-482813 Open: wo t/m za 13-17 uur, elke 2e en 3e zo v.d. maand 13-17 uur en op afspraak 14 augustus t/m 24 september: Nelly Capelle

e r a m i e k

4|

a u g u s t u s

NIJMEGEN Keramisch atelier Toon Thijs Krayenhofflaan 45 t +31 (0)24-3778832 www.toonthijs-keramiek.com Open: do + vr 14-17 uur, za 10-17 uur en op afspraak permanent: Toon Thijs en vele anderen

OOSTERBEEK Tuin de Lage Oorsprong Van Borsselenweg 36 t +31 (0)26-3392944 www.tuindelageoorsprong.nl Open: wo + za + zo 13-17.00 uur t/m 1 oktober: Frouwien Soenveld

GRONINGEN Kunstbureau Albion Putti (op locatie) Toegangsgebouw Remonstrantse kerk Coehoornsingel 14 t +31 (0)50-8501707 www.albionputti.nl Open: ma t/m vr 9-16.30 uur t/m 26 augustus: Jan Reemeijer 12 september t/m 4 november: Annemiek Eradus

EPE

Frouwien Soenveld

OOSTVOORNE

Nelly Capelle

LEEUWARDEN Kunst-galerie en Beeldentuin Oudenhoven Rietberglaan 12 t +31 (0)57-8641493 www.oudenhoven.nl permanent: Paz Sanz Fle

GEERSDIJK

K

Galerie Deps Wijnweg 2 t +31 (0)43-4503538 www.galeriedeps.nl Open: do + vr + zo 14-17.30 uur en op afspraak t/m 28 augustus: o.a. keramiek van Léon Sporck

Gorinchem

Annemiek Eradus

DELFT Galerie Terra Delft Nieuwstraat 7 t +31 (0)15-2147072 www.terra-delft.nl Open: di t/m vr 11-18 uur, za 11-17 uur t/m 13 augustus: Groepsexpositie NL Design 20 augustus t/m 17 sep­tember: Cathy Fleckstein (D)

www.galeriezone.nl Open: wo t/m vr 12-18 uur, za 10-17 uur, zo 13-17 uur permanent: Jolanda Verdegaal, Annika Delfos en Marianne Hensel

INGBER

AMSTERDAM European Makers Gallery Spiegelgracht 2A t +31 (0)20-6223088 www.europeanmakers.nl Open: do t/m za 12-17 uur en op afspraak 24 + 25 september: European Makers Gallery bestaat 10 jaar! permanente expositie met werk van Europese kunstenaars

17 september t/m 2 oktober: o.a. keramiek van Kathinka Roovers

Hofstede Galerie Lijn 3 Provincialeweg 1 t +31 (0)113-850609 www.galerielijn3.nl Open: do t/m zo 11-17 uur en op afspraak permanent: Jan Cupido

2011

Keramiekmuseum Princessehof Grote Kerkstraat 11 t +31 (0)58-2948958 www.princessehof.nl Open: di t/m zo 11-17 uur t/m 30 oktober: 10.000 x Happiness

OTTERLO

HEIJEN

Nederlands Tegelmuseum Eikenzoom 2 t +31 (0)318-591519 www.nederlandstegel museum.nl Open: di t/m vr 10-17 uur, za + zo 13-17 uur t/m 26 september: Theetijd in Otterlo Theepotten van o.a.: Tineke van Gils, Kees Hoogendam, Klaartje Kamermans, Cocky Pater en Mechteld van de Veerdonk

LEIDEN Kasteel Heijen Hoofdstraat 38 t +31 (0)73-6133076 www.kasteelheijen.nl Open: za + zo 13-18 uur

GEES Dehullu Beelden in Gees Schaapveensweg 16 t +31 (0)524-582141 www.beeldeningees.nl Open: vr t/m zo 13-17 uur

Atelier Imago Orchislaan 6 t +31 (0)181-484182 www.atelierimago.nl Open: op afspraak permanent: Kobi van der Kooi

Kathinka Roovers

Galerie Patio Voltastraat 16 t +31 (0)71-3626040 Open: op afspraak permanent: diverse keramisten o.a. Olav Slingerland, Edward van Vliet en Jan Kamphuis Galerie Zône Nieuwstraat 17b t +31 (0)71-5126307

K

e r a m i e k

4|

a u g u s t u s

2011

43

De redactie is niet verantwoordelijk voor on­juiste vermelding van gegevens. Het is raad­zaam de galerie of het museum dat u wilt bezoeken te bellen. Beeldmateriaal wordt uit­­­sluitend retour­gezonden bij insluiting van een aan uzelf geadresseerde en gefran­keer­de enveloppe. Opgave tentoonstellingen vóór 10 augustus sturen naar Indra Kamerling-Schakelaar, Van Beuningenlaan 22a, NL-3953 BR Maarsbergen. t +31(0)343-444469. E-mail: xkeramiek@ziggo.nl

OUDENHOORN Atelier Frederik’s Hoeve Molendijk 94 t +31 (0)181-320225 Open: za 10-16 uur en op afspraak permanent: Ada AndreaeHelder

ROODESCHOOL LITI Galerie/Pottery Laanweg 1 t +31 (0)595-412548 www.lindabouter.nl www.urnen-engedenktekens.nl Open: op afspraak In de Pottery: wadden­kera­miek en urnen + graftekens permanent: Linda Bouter en Tiny Bouter-Snijders

ROTTERDAM Heksenvuur Nieuwe Crooswijkseweg 50a www.heksenvuur.nl Open: op afspraak permanent: Heike Rabe Theemaas Kareldoormanstraat 469 t +31 (0)10-4111213 www.theemaas.nl Open: di t/m za 9-17.30 uur, zo 12-17 uur t/m 13 augustus: Natascha Rieter

14 augustus t/m 24 september: Richard Dewar 24 september t/m 5 november: Niek Hoogland

t/m 20 augustus: Hemelse Zomer 3, o.a. keramiek van Barbara Bläsing

Oosterend Blazerstraat 4 t +31 (0)222-318879 permanent: Nesrin During

TEGELEN SCHIMMERT

TJERKWERD

Keramiekgalerie De Kunstwinkel Hoofdstraat 65 t +31 (0)45-4042206 Open: wo + zo 12-18 uur en op afspraak 7 augustus t/m 30 oktober: Carin de Kok, Olga van der Lans, Ellen en Hein Janssen, Els Peeters en Sofie Henning

Keramiekcentrum Tiendschuur Kasteellaan 8 t +31 (0)77-3260213 www.tiendschuur.net Open: di t/m za 14-17 uur, zo 11-17 uur t/m 4 september: Breek­bare Waar Nicolas Dings

Galerie ArtiSjok Kerkstraat 19 t + 31 (0)515-579193 www.artisjok.nl Open: do t/m za 13-17 uur en op afspraak t/m 1 november: Famkes Feestje. o.a. keramiek van Ada Stel

Open: ma 13.30-18 uur, di t/m vr 9.30-18 uur, do 9.30- 21 uur, za 9.30-17 uur t/m 22 september: Judith Mulder, Gijs Kraan, Carin Staal-Brouwer, Jeltje van de Burgh en Alexandra Veneman-Thomas

WORKUM Galerie Ada Stel It Sùd 32 t +31 (0)515-579193 www.adastel.nl Open: do t/m za 13-17 uur t/m 31 oktober: Sjer Jacobs

WARMOND BELGIË

Schokland Museum Schokland Middelbuurt 3 t +31 (0)527-251396 Open: ma t/m zo 11-17 uur t/m 31 december: Bodemvondsten vinden bodem, o.a. keramiek van Tineke van Gils, Wouter Dam, Marijke Gémessy e.a.

Nicolas Dings

SOEST

TEXEL

Beeldentuin en Galerie de Ploegh Pimpelmees 3 t +31 (0)35-6090411 www.deploegh.nl Open: wo t/m vr 11-17 uur, za 11-16 uur

De Cocksdorp Eiland Galerij Postweg 72 t +31 (0)222-311214 www.eilandgalerij.nl permanent: Kerstin Edelmann

Galerie De Pomp Dorpsstraat 38 t +31 (0)71-3011109 Open: wo t/m vr 15-17 uur, za 11-17 uur, zo 13-17 uur t/m 3 augustus: Pauline Hoeboer 3 augustus t/m 28 sep­tember: Nel Breeschoten de Haas en Karin van Wijk 29 september t/m 26 oktober: Jacqueline Louz In ’t Keldertje: t/m 30 september: Eveline Zweedijk

WOLVEGA Hannie Mein Keramiekgalerij Frisaxstraat 12 t +31 (0)561-614545

EBEN-EMAEL Centre Europeen d’art Fantastique Beeldentuin Eben-Ezer www.gmvloisirs.be t/m 30 juni 2012: o.a. keramiek van Barbara Bläsing

AMERIKA CHICAGO Dubhe Carreno Gallery 118N. Peoria Street, 2nd Floor Open: di t/m vr 10.30-17.30 uur, za 11-17 uur t/m 28 augustus: Maria ten Kortenaar

Mini’s In deze rubriek kunnen kleine niet-commerciële adver­tenties worden op­ge­ nomen, met een maximum van twee maal per jaar voor een adver­­­tentie met dezelfde strek­king. Opgave Mini’s bij Indra Kamerling-Schakelaar, Van Beuningenlaan 22a, NL-3953 BR Maarsbergen. t +31(0)343-444469.

E-mail: xkeramiek@ziggo.nl De uitgever van dit blad heeft geen bemoeienis met de inhoud van de advertenties en de kwaliteit van het gebodene.

Voor com­­­mercieel adver­teren: tijdelijk per e-mail xkeramiek@ziggo.nl.

Opgave voor 10 augustus.

Tarieven per 9 regels: Cursusaanbod: per regel meer: Te koop aangeboden/gevraagd: per regel meer:

44

K

e r a m i e k

4|

a u g u s t u s

2011

NVK-LEDEN ¤ 11,35 ¤ 0,90 gratis ¤ 1,80

NIET-LEDEN ¤ 22,70 ¤ 1,80 ¤ 11,35 ¤ 1,80

Cursusaanbod

Aangeboden

Voorhout. Het nieuwe programma is uit! Jaarcursussen en korte cursus­sen als – intensief draaien – glazuren – raku. Ervaren docent, ontspannen sfeer, zeer goed geoutil­leerde leslokalen. Voor beginners en gevorderden. Info: www.jolandaverdegaalkeramiek.nl www.vu-teylingen.nl

Van de organisator van de Haagsche Kunst en Antiekdagen: Kunst en Keramiekmarkt in Den Haag. Zaterdag 17 augustus 2011 van 10.00 tot 16.00 uur. Winkelstraat Apeldoornselaan e.o.

Gezocht enthousiaste standhouders voor deze markt. De kosten voor een 4 meter kraam bedragen E 29,95 ex BTW. Tevens gezocht kunstenaars en keramisten die tegen een vergoeding en een gratis kraam demonstraties willen verzorgen.Info via Marktland Evenementen t +31 (0)174-225501.

Glazuur samenstellen. De nieuwe cursus start weer in oktober. U leert uw eigen glazuren maken met of zonder de Segerformule. Opleiding en ervaring zijn niet nodig. Na de cursus is het mogelijk deel te nemen aan de studiegroep glazuren die 4 maal per jaar bij elkaar komt. Info: www. addymeewisse.nl. t +31 (0)15-3108401.

K

e r a m i e k

4|

a u g u s t u s

2011

K

e r a m i e k

4|

a u g u s t u s

2011

45

Reeds meer dan 40 jaar leveren wij in de Benelux de beste merken keramiekovens: zowel laag geprijsde ronde en vierkante schachtovens, als kleine en grote voorladers en wagenovens.

Gebruik onze langjarige ervaring, uitgebreide documentatie op aanvraag.

46

k

In Lier hebben wij de grootste keuze en voorraad in klei, grondstoffen, glazuren, penselen, draaischijven, strengpersen, stapelmateriaal, reservedelen voor alle merken ovens, regelapparatuur en niet te vergeten uitgebreide lectuur.

Voor Nederland:

Voor BelgiĂŤ:

SNIJSTAAL B.V.

N.V. VAN LEEMPUTTEN

Boterdijk 67, 1424 ND De Kwakel.

Telefoon: 0297 51 90 20 Fax: 0297 56 32 50 E-mail: info@snijstaal.com Website: www.snijstaal.com Dagelijkse verzendingen in de Benelux

Ondernemersstraat 9, B-2500 Lier.

Telefoon: 0032 3 4805272. Fax: 0032 3 4890657.

E-mail: vanleemputten@skynet.be Openingsuren: Van 9 u tot 12 u en van 14 u tot 17 u.

Vrijdag, zaterdag en zondag gesloten. Let op extra sluitingsdagen !

e R a M i e k

4|

a u g u s t u s

2011

NVK-leveranciers-korting Op vertoon van uw NVK-lidmaatschap ontvangt u leverancierskorting bij de hieronder vermelde leveranciers. De korting is zowel voor werkende als buitengewone leden van de NVK. • Colpaert, Gent (België) • de Hazelaar ART SUPPLIES, Soest • Keramikos, Haarlem • De Beeldhouwwinkel, Zutphen • De Beeldhouwwinkel, Scheveningen • Firma Ministickers, Den Haag

• Mojokeramiek, Gorredijk • Robbelien BV, Swalmen • Silex, ’s-Hertogenbosch • Snijstaal BV, De Kwakel • Toma Keramiekovens, Volkel • Ve-Ka Industrie Keramische Grondstoffen BV, Dreumel • Ve-Ka Ovenbouw BV, Dreumel

k

e R a M i e k

4|

a u g u s t u s

2011

47

Colpaert & Van Leemputten Alles voor de keramist onder één dak

• Meer dan 100 soorten klei (Colpaert, Witgert, Creaton, Fuchs, ...)

• Exclusief invoerder van Potterycrafts producten • Het volledige gamma BOTZ-glazuren • Meer dan 300 verschillende poederglazuren • Invoerder van Shimpo-draaischijven • Verdeler van Nabertherm kwaliteitsovens • Eigen hersteldienst

Oostend

e

Gent centrum

E40 Biebuyckstraat

E40-E17 Zwijnaarde

ijk

Colpaert Ter Mote 5 9850 Nevele

Nevele centrum

rtr

Afrit 12richting Nevele

Ko

Colpaert Ter Mote 5 9850 Nevele 09 226 28 26 www.colpaertonline.be info@colpaert-ceramic.be

An tw er

pe n

Opgelet: nieuw adres:

Brussel