van Strijards werd het verhaal van De meeuw verteld: met veel humor en met een grote portie mededogen voor de personages - niet in staat om los te laten, om lief te hebben, om gelukkig te zijn. We hadden het over onszelf en dat was nieuw voor ons. Peter en ik, groene net afgestudeerde acteurtjes, hadden op de toneelschool geleerd dat we ons in de ruimte moesten profileren en dat onze stem tot op de achterste rij te horen moest zijn. ‘Dat is ook allemaal heel erg waar,’ zei Luk, ‘maar dan hoef je nog niet met je armen te zwaaien en te roepen alsof iedereen in de zaal doof is.’ Met andere woorden, we kregen voor het eerst les in wat theater echt is: met al de middelen die je hebt (en dat zijn er veel: jezelf, de tekst, je medeacteurs, het decor, de kostuums, het licht, de regisseur, de dramaturg) een verhaal vertellen waarin de toeschouwer zich herkent of dat die toeschouwer ontroert of verontwaardigt. Tsjechov is de beste auteur voor een beginnend acteur. Hij schrijft op mensenmaat, hij verstaat de kunst om een banale anekdote tot een universeel verhaal te verheffen. Daardoor leer je ook als acteur om je persoonlijk verhaal mee te nemen. Je erkent je eigen impotente wezen in de personages van Tsjechov. Mijn eerste en daarmee ook belangrijkste theaterles. Mijn rol van Nina werd beloond met een Colombina voor beste vrouwelijke bijrol, een trofee die ik in een galajurk met bijbehorende juwelen zou moeten gaan ophalen. Toen was ik verlegen en bescheiden, ik vond niet dat deze prijs mij toe kwam. Wij waren een gezelschap, geen theatervedettes.
28 JAAR LATER ‘Heb je zin om mee te spelen in De kersentuin?’ vraagt Johan. ‘Weet dat Elsie de hoofdrol speelt’. ‘Geen probleem’, zeg ik, ‘wij zijn een theatergezelschap, geen vedettes, toch?’ Er zijn te veel rollen en te weinig acteurs, dus ik ga twee rollen voor mijn rekening nemen. Of beter gezegd, twee rollen die in elkaar geweven worden: de gouvernante Charlotta Ivanovna en de oude huisbediende Firs. (Eens kijken of ik die legendarische rol van mijn man kan evenaren.) Charlotta heeft een kindertijd achter de rug die doet denken aan La Strada van Fellini: een dolend bestaan, waarin ze met haar ouders van kermis naar kermis trok en overleefde met het tonen van trucs en circusacts. Na de dood van haar ouders werd ze door een Duitse vrouw gered en opgevoed om uiteindelijk gouvernante te worden. De banden met haar verleden zijn voorgoed doorgesneden, ze heeft geen paspoort en in De kersentuin lijkt ze een nieuwe thuis gevonden te hebben. Aan het slot van het stuk wordt de kersentuin verkocht. De bewoners worden veroordeeld tot een nomadisch bestaan, waarin ze een onzekere toekomst tegemoet gaan. Het is een toestand die Charlotta Ivanovna, als enige van de personages, maar al te goed kent. Ik zal ook voor het eerst samen spelen met mijn collega Elsie de Brauw. Zij speelt Ljubov, de landeigenares van wie alles verkocht wordt. Het verhaal van Ljubov en Charlotta toont de subtiele verbondenheid tussen een ingeweken zwerfster en een grootgrondbezitster die wordt gedwongen om uit te wijken. Om deze tegenstellingen te versterken en dus ook te verbinden PREMIÈRE DE KERSENTUIN
19