slagen. Dankzij hun Zwitserse paspoorten zijn zij met een geplombeerde en afgeschermde trein door bezet Frankrijk naar Basel gereisd. Hoe het hen is vergaan die niet het geluk hadden de juiste paspoorten te bezitten, behoort tot de bitterste herinneringen die mijn grootouders en mijn moeder hun leven lang met zich hebben meegedragen, en die ook mij begeleiden, want ik heb natuurlijk niet enkel de boekenkast geërfd, die na zeventien jaar in die Belgische meubelopslagplaats haar weg naar Basel heeft gevonden, maar ook de herinneringen, inhouden en discussies die zich aan haar hechten en met haar verbonden zijn. WE ZIEN EEN EUROPA DAT WORSTELT MET ZICHZELF, DAT ZICH VANUIT EEN GEEST VAN SOLIDARITEIT HAD WILLEN HEROPBOUWEN, EN DAT DIT STREVEN STEEDS OPNIEUW DOOR CONFLICTEN TUSSEN NATIONALE STATEN OF GEKIBBEL OVER EEN MUNTUNIE DREIGT TE VERGETEN. De vraag naar het waarheen heeft met de stromen van vluchtelingen die de laatste weken en maanden hulpbehoevend naar Europa zijn gekomen, een spookachtige dimensie gekregen: het is de vraag die we ons allen stellen en het is de vraag waarmee Tsjechovs De kersentuin eindigt. Het gevoel dat iets op zijn einde loopt, hebben inmiddels niet enkel die mensen begrepen die noodgedwongen hun vaderland verlaten, maar ook wij, tenminste mijn generatie, wij die nog sterk onder de indruk van de Tweede Wereldoorlog in het naoorlogse Europa zijn opgegroeid. We zien een 16
PREMIÈRE DE KERSENTUIN
Europa dat worstelt met zichzelf, dat zich vanuit een geest van solidariteit had willen heropbouwen, en dat dit streven steeds opnieuw door conflicten tussen nationale staten of gekibbel over een muntunie dreigt te vergeten. Indrukwekkende tekenen van hulpvaardigheid en indrukwekkende tekenen van compleet ontbrekende empathie beheersen de media, aan de politieke bemoeienissen merken we de enorme druk: hulpeloos zijn we allemaal. Die Frage des „Wohin?“ hat angesichts der Flüchtlingsströme, die hilfesuchend in den letzten Wochen und Monaten nach Europa gekommen sind, eine gespenstische Dimension angenommen: es ist die Frage, die wir uns alle stellen und es ist die Frage mit der Tschechows „Kirschgarten“ endet. Das Gefühl, das etwas zu Ende geht, dürfte mittlerweile nicht nur die Menschen erfasst haben, die gezwungen sind, ihre Heimat zu verlassen sondern auch uns, zumindest meine Generation, die wir noch deutlich unter dem Eindruck des Zweiten Weltkriegs im Nachkriegs-Europa aufgewachsen sind. Wir sehen ein Europa mit sich selber ringen, dass sich aus dem Geist der Solidarität hatte bilden wollen, und das dieses Anliegen immer wieder über nationalstaatlichen Querelen und Währungsunion zu vergessen droht.
Een meester van het politieke commentaar is Elfriede Jelinek; onverbiddelijk en trefzeker legt zij met haar taalsalvo's blinde vlekken in ons systeem bloot. Door de confrontatie met oude erfenissen die aan de vraag