Premiera: 9 czerwca 2023
REŻYSERIA: Grzegorz Jaremko
SCENARIUSZ I DRAMATURGIA: Mateusz Górniak
FRAGMENTY „PRZEMIANY”
FRANZA KAFKI W TŁUMACZENIU: Juliusza Kydryńskiego
SCENOGRAFIA:
Anna Maria Karczmarska
Mikołaj Małek
KOSTIUMY:
Rafał Domagała
ŚWIATŁO I WIDEO: Szymon Kluz
MUZYKA: Justyna Banaszczyk
CHOREOGRAFIA:
Iza Szostak
CHARAKTERYZACJA:
Zuzanna Siemińska
Liliana Szłapa-Boratyńska
WSPÓŁPRACA DRAMATURGICZNA:
Jowita Mazurkiewicz
OBSADA:
Bartosz Bielenia
Małgorzata Hajewska-Krzysztofik
Ewelina Pankowska
Piotr Polak
Magdalena Popławska
Jan Sobolewski
PRODUKCJA:
Zuzanna Kubiak
INSPICJENTKA:
Marta Śmierzchalska
KIEROWNIK TECHNICZNY:
Tomasz Zin
REALIZACJA OŚWIETLENIA:
Karol Białek
Patryk Adamski
REALIZACJA DŹWIĘKU:
Wojciech Starowicz
Mirosław Burkot
REALIZACJA WIDEO:
Tomasz Jóźwin
Maria Porzyc
OPERATORZY KAMERY:
Mateusz Andracki
Adrian Hutyriak
GARDEROBIANE:
Sylwia Szefer
Daria Perzyna
REKWIZYTORZY:
Grzegorz Karkowski
Tomasz Laskowski
OBSŁUGA SCENY:
Robert Tomala
Tomasz Laskowski
Kacper Maszkiewicz
Łukasz Pietryka
Wojciech Sadowski
Łukasz Żukowski
SPECJALISTKA DS. ŚRODKÓW
INSCENIZACYJNYCH:
Saskia Hellmann
REALIZACJA ELEMENTÓW SCENOGRAFII:
Paulina Antoniewicz
Krzysztof Krawczyński
Maja Krupińska
Tadeusz Perkowski
Studio Scherzo
Sylwia Szefer
WYKONANIE KOSTIUMÓW:
Agnieszka Orlińska
Daria Perzyna
Sylwia Szefer
ZABEZPIECZENIE KASKADERSKIE:
AS-RIG Kaskaderzy
LEKCJE GRY NA PILE:
Anna Bojara
Specjalne podziękowania dla
Miejskiego Przedsiębiorstwa Oczyszczania w m. st. Warszawie za pomoc w realizacji nagrania do spektaklu.
PROJEKT GRAFICZNY
PLAKATU I PROGRAMU:
Martyna Wędzicka-Obuchowicz www.wedzicka.com
oraz Zespół Nowego Teatru
W spektaklu wykorzystano
następujące utwory:
Przemiana Franza Kafki / przełożył Juliusz Kydryński
To tu, to tym Tomasza Bąka z tomu Utylizacja. Pęta miast
Tysiąc plateau Gilles Deleuze, Félix Guattari © Les Éditions de Minuit
© for Polish translation Fundacja Bęc Zmiana
W spektaklu zacytowano następujące utwory:
Dociekania psa Franza Kafki / przełożył Lech Czyżewski
Film i rzeczywistość André Bazina / przełożył Bolesław Michałek
Głodomór Franza Kafki / przełożył Roman Karst
Jama Franza Kafki / przełożył Jarosław Ziółkowski
Lekarz wiejski Franza Kafki / przełożył Juliusz Kydryński
Mała bajka Franza Kafki / przełożył Roman Karst
Olbrzymi kret Franza Kafki / przełożył Alfred Kowalkowski
Ontologia przypadłości Catherine Malabou / przełożył Piotr Skalski
Troska ojca rodziny Franza Kafki / przełożyła Elżbieta
Ptaszyńska-Sadowska
Mateusz Górniak
FRANZ KAFKA
Nie chcieliśmy dołączać do procesji smutnych hermeneutów dzieła Kafki. Nasza Przemiana to eksperyment i próba uruchomienia historii Gregora Samsy w nowych kontekstach. Wielu niezbędnych narzędzi dostarczyli nam Félix Guattari i Gilles Deleuze. Ich Kafka. Ku literaturze mniejszej to laboratorium produkujące humor i strategie praktykowania niezgody. Duet filozofów proponuje Kafkę jako pisarza witalnego i pozwala patrzeć na Samsę jako radosnego uciekiniera. Kogoś, kto staje się czymś, żeby czmychnąć przed opresjami generowanymi przez kapitalizm, rodzinę i znaczące.
Braliśmy z nowel, opowiadań i przypowieści Kafki, ile się dało, cięliśmy zdania, zestawialiśmy ze sobą obrazy, a potem wprawiliśmy wszystko w ruch recyklingu. Raz uruchomione, intensywności z Kafki wracają zawsze inne – przewrotnie zabawne albo upiorne.
RECYKLING
Historia Gregora Samsy to nie historia jednostkowej anomalii. Uruchamia świat w nieustających mutacjach. Przypadek Samsy zaczyna lawinę przemian.
Nasza Przemiana zaczyna się jako polityczna obyczajówka o pracy w Miejskim Przedsiębiorstwie Oczyszczania, które działało kiedyś w miejscu dzisiejszego Nowego Teatru. Garaż śmieciarek i hala z uwijającymi się pracownikami MPO
stanowią trampolinę do szeregu historii wyni -
kających z transformacji Samsy w potwornego robala. Metafizyką naszego świata jest recykling, a wprawione w ruch opowiadania i przypowieści zostają zasilane teoriami spiskowymi z podcastu Strefa 52, instrukcjami HR dla przedsiębiorstw, światotwórczymi zaklęciami Stefana Themersona i Dereka Jarmana czy wyrwanymi z kontekstu frazami Catherine Malabou i André Bazina.
CZŁOWIEK
„Gdy Gregor Samsa obudził się pewnego rana z niespokojnych snów, stwierdził, że zmienił się w łóżku w potwornego robaka” – najważniejszym słowem w tym otwierającym opowieść zdaniu jest „stwierdził”. Dzięki niemu możemy przybrać maksymalną powagę i czytać Kafkę jako pisarza nie tylko witalnego, ale i praktycznego. Po „stwierdzeniu” przez Samsę swojego stanu mamy u Kafki do czynienia z drobiazgowym, racjonalnym raportem z przeobrażeń podmiotowości.
Przemiana Franza Kafki to instrukcja stawania się robakiem i skrupulatny zapis z opuszczania ram człowieczeństwa. Bohater porzuca nie tylko ludzkie ciało, ale też wszelkie organizujące je urządzenia, na przykład rodzinę jako maszynę do wymuszania posłuszeństwa czy wplecione w maszynę kapitalistyczną obowiązki zawodowe.
Sposób prowadzenia wywodu Samsy przypomina kilkadziesiąt lat późniejszy rozdział z drugiego tomu Kapitalizmu i schizofrenii używanych przez nas Félixa Guattariego i Gilles’a Deleuze’a – Jak
sporządzić sobie Ciało bez Organów? Jest to tekst stymulujący eksperymenty na sobie samym: „Nie móc już dłużej znieść widzenia oczami, oddychania płucami, przełykania gardłem, mówienia językiem, myślenia mózgiem, nie móc znieść odbytu i krtani, głowy i nóg. Czemu by nie chodzić na głowie, nie śpiewać zatokami, nie patrzeć skórą, nie oddychać brzuchem? Gdy psychoanaliza powiada: zatrzymaj się, znajdź własne »ja«, należałoby odrzec: pójdźcie jeszcze dalej, nie wyzbyliście się jeszcze własnego »ja«”.
ROBAK
Ucieczka w robaka to tylko jeden z wariantów, a robak nie może nigdy być „skończony”. Robak z Kafki to bardziej zaproszenie do gry na śmierć i życie niż jakiś konkretny byt.
Kiedy Samsa rozgaszcza się w robaczej istocie, natychmiast ginie, nieporadnie zgładzony przez rodzinę jako maszynę do produkowania posłuszeństwa. Gra toczy się więc nie o przejście z jednej strony na drugą, a o wystawienie się na nieustające mutacje, o podtrzymywanie eksperymentu i radość z bycia monstrum. Przemiana dopinguje wszelkie strategie ontologiczne i zakreśla możliwe drogi ucieczki. Proponuje podmiotowość jako eksces i eksperyment bez końca. Zaprasza do sporządzania własnych monstrów, dziwności i odpałów. Do drogi ku Czemuś Innemu.
Repertuar na dziś
Jowita Mazurkiewicz
11:00 Pierwszy dzień wiosny
Młody urzędnik jak co rano wychodzi z domu, jednak zamiast do biura, pod wpływem chwili, udaje się do kina. Marzy mu się cicha ucieczka, sto dwadzieścia osiem minut zapomnienia, osobliwe filmowe przeżycie. W małym, studyjnym kinie, niemal pustym o tej porze, spotyka zaspanego kasjera pogrążonego w lekturze, nieco ekscentryczną, całkowicie bezzębną bileterkę i starego operatora, czujnie doglądającego seansów. Skąpany w świetle projektora i wsłuchany w jego miarowy turkot, urzędnik uświadamia sobie, że musi zupełnie zmienić swoje życie. Postanawia zakończyć biurową karierę i poświęcić się bez reszty tajnikom kinematografii pod okiem nowych znajomych. To surrealistyczny komediodramat o drugich szansach i filmowej magii codzienności.
14:00 Jutrzejsze czasy
Mroczny remake ostatniego niemego filmu w historii. Jest rok 2123, pozbawieni tożsamości i wspomnień pracownicy bezwolnie obsługują maszynerię stoczni kosmicznej. W obawie przed rebelią szef fabryki zabrania im mówić. Wtem do zespołu dołącza krnąbrna, charyzma-
tyczna pracownica, która sprawi, że zautomatyzowany świat produkcji wypadnie z orbit. Do
przeprowadzanych przez nią małych sabotaży po cichu dołączają pozostali robotnicy, w walce o resztki własnego człowieczeństwa. Slapstickowa dystopia podszyta ironią obfituje w przenikliwe diagnozy nowoczesności, niebezpiecznie przypominając teraźniejszość.
17:00 Poszukiwacze ruin
Dwaj przyjaciele perypatetycy spotykają się w tętniącym życiem Berlinie. Rozmawiając o dręczącej ich współczesności, przemierzają miasto w poszukiwaniu ocalałych cisz i pustek, obserwują banalne zdarzenia i przelotne bliskości. W tym ziarnistym, medytacyjnym eseju filmowym, nasyconym odcieniami szarości, nie ma zbędnego słowa, gestu ani kadru. „Wskutek temporalnej dyschronii czas brzęczy bez celu i rozpada się na punktowe, zatomizowane teraźniejszości” – konstatuje jeden z filozofów. „To świat bez pamięci, gdzie przyczyna i skutek łączą się ze sobą w sposób tajemniczy i niepojęty. Nie ma nikogo, kto by coś wiedział i nie ma nikogo, kto mógłby coś zrobić” – odpowiada drugi i wędrują dalej, z nadzieją, że uda im się w końcu odnaleźć wytchnienie.
19:00 Listy do F.
Kiedy Felicja poznaje Franza na wakacyjnej domówce, zakochuje się od pierwszego wejrzenia. Oboje są nieśmiali, zagubieni i zafascynowani literaturą. Zauroczony Felicją Franz składa jej niecodzienną propozycję – chce pisać do niej listy. Znużona bezowocnym randkowaniem dziewczyna chętnie podaje mu swój
adres. Wymieniając kolejne epistoły, wypełnione refleksjami, konfesjami i pasjami, młodzi nawiązują głęboką i intymną relację. Ale czy kiedykolwiek będą w stanie rozpocząć prawdziwe, wspólne życie? Listy do F. , na wskroś aktualny i rozdzierający melodramat, to spotkanie dwóch samotności, niezbywalnych i osobnych, ale bezbrzeżnie pragnących zrozumienia i oparcia.
22:00 Prometeusz w kulisach W nieco zapomnianym, miejskim teatrze startują próby do inscenizacji Prometeusza w okowach Ajschylosa. Młody, obiecujący reżyser szybko zaraża aktorów entuzjazmem, zapowiada -
jąc brutalny, bezkompromisowy i wysokobudżetowy spektakl, przekraczający progi ludzkiej wytrzymałości. Jednak wszystko komplikuje się, kiedy dotacja zostaje wycofana, kolejni pracownicy teatru zaczynają znikać w tajemniczych okolicznościach, a reżyser częstuje obsadę świeżą, surową wątróbką nieznanego pochodzenia. Granica między sceniczną fikcją a rzeczywistością stopniowo się zaciera, zbyt drogie efekty specjalne ustępują miejsca tańszej prawdzie przeżycia. Ten hipnotyzujący horror gore przetrwają tylko widzowie o stalowych nerwach i żołądkach.
INSPIRACJE:
Mark Fisher, Realizm kapitalistyczny, tłum. Andrzej Kalarus, „Książka i Prasa”, Warszawa 2020.
Byung-Chul Han, Społeczeństwo zmęczenia i inne eseje, tłum. Rafał Pokrywka, Michał Sutowski, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2022.
Hanns Zischler, Kafka idzie do kina, tłum. Małgorzata Łukasiewicz, Wydawnictwo Ossolineum, Wrocław 2020.
