NHEF katalog 2015/2016

15 16

15 16

spis treści

Jak pracujemy z filmem Stowarzyszenie Nowe Horyzonty 5 Nowe Horyzonty Edukacji Filmowej – nasza historia 6 Więcej niż lekcja, więcej niż kino – rozmowa z Karoliną Śmigiel i Kamilą Tomkiel-Skowrońską 8 Polecają nas 13 Nauczyciele o projekcie 14 Wykorzystaj film jako narzędzie edukacji 16 Przykładowe materiały dydaktyczne 19 Szkoła podstawowa 1–3 – Niesforny Bram 20 Szkoła podstawowa 4–6 – Mecz życia 23 Gimnazjum – Dziewczynka w trampkach 26 Szkoła ponadgimnazjalna – Ida 29 Analizy psychologiczne 35 Przedszkole – Kacper i Emma – zimowe wakacje 36 Szkoła podstawowa 1–3 – Niesforny Bram 37 Szkoła podstawowa 4–6 – Mecz życia 39 Gimnazjum – Dziewczynka w trampkach 41

Program Przedszkole – filmowe przygody 44 Szkoła podstawowa 1–3 Filmowe lekcje klasa I 54 Filmowi bohaterowie 60 Filmowe podróże 66 Filmowe sekrety 72

Szkoła podstawowa 4–6 Filmowe lekcje klasa IV 80 Młodzi w obiektywie 86 Kino współczesne 92 Świat filmu 98 Gimnazjum Filmowe lekcje klasa I 106 Między kulturami 112 Świat współczesny 118 Młodzi w obiektywie 124 Szkoła ponadgimnazjalna Kino polskie 132 Wielokulturowość w filmie 138 Trudne tematy 144 Analiza filmu 150 Między tekstami kultury – klasa 1 159 Między tekstami kultury – klasa 2 163 Między tekstami kultury – klasa 3 167 inne projekty 170 Festiwal Filmowy Kino Dzieci 171 Letnia Akademia Nowe Horyzonty we Wrocławiu 173 O filmie się rozmawia! 174 Indeks filmów 176

4—5

nowe horyzonty edukacji filmowej

Stowarzyszenie Nowe Horyzonty to organizacja pozarządowa działająca od 2003 roku. Główne projekty SNH to: T-mobile Nowe Horyzonty – organizowany od 15 lat Międzynarodowy Festiwal Filmowy, American Film Festival we Wrocławiu oraz Nowe Horyzonty Edukacji Filmowej – całoroczny program edukacyjny organizowany od ponad 10 lat w 40 miastach w Polsce, a także kampania Dzieciaki na horyzoncie, której celem jest promocja, dystrybucja i wspieranie produkcji filmowej dla najmłodszych. Głównym elementem kampanii jest Festiwal Filmowy Kino Dzieci organizowany od 2014 roku w 15 miastach w Polsce.

Kamila Tomkiel | szefowa Nowych Horyzontów Edukacji Filmowej, programerka filmów długometrażowych Nasze filmowe lekcje to spotkania z wyjątkowymi bohaterami, możliwość oswajania uczniów z niebanalnym kinem, rozwijania ich wrażliwości. Zdając sobie sprawę z tego, jakie trudności napotykacie Państwo, chcąc uczestniczyć z uczniami w wydarzeniach kulturalnych, szczególny nacisk w roku szkolnym 2015/2016 położyliśmy na związki NHEF z programem nauczania

Maciej Jakubczyk | szef działu edukacji, członek zarządu stowarzyszenia nowe horyzonty Bardzo się cieszę, że w Polsce nauczyciele wykorzystują film jako narzędzie pracy z młodymi. Poruszające i mądre kino pomaga nawiązać dialog z uczniami – po 90 minutach projekcji cała klasa wraz z nauczycielem jest zarówno poznawczo jak i emocjonalnie we wspólnym punkcie wyjścia do ważnych i rozwijających rozmów. Film jest uznawany za jedno z podstawowych narzędzi nowoczesnej edukacji – stawiającej na proces wspólnego poszukiwania prawd i rozwiązań. Życzę niezapomnianych dyskusji!

Karolina Śmigiel | vice szefowa działu edukacji, programerka filmów krótkometrażowych Kilka lat temu pokazywaliśmy uczniom filmy dokumentalne i to było dla nich i dla nas niesamowite odkrycie. Teraz to samo wyzwanie stawiają przed nami filmy krótkometrażowe, które są nieodkrytym bogactwem współczesnego świata filmu. Specjalnie do naszego programu sprowadzamy rocznie kilkadziesiąt niezwykłych filmów. Zdajemy sobie sprawę, że filmy krótkie to znakomite narzędzie do wykorzystania w pracy z uczniami – dostosowane do czasu, którego w szkole jest zawsze za mało. stowarzyszenie nowe horyzonty

NHEF – pierwsze kroki edukacji: 2005 kino Muranów Warszawa

11 miast, 18 cykli, 160 tytułów materiały dydaktyczne

2010

Krokodyle z przedmieścia – pierwszy film sprowadzony 2009 do Polski specjalnie do programu NHEF

jest z nami już 8 miast! 2007 pierwsza edycja programu Film na Horyzoncie

pierwsza edycja Letniej Akademii 2006 Nowe Horyzonty we Wrocławiu

tak zaczynaliśmy

Nasza historia

przegląd Filmów Duńskich w Warszawie

start kampanii Dzieciaki na horyzoncie

2014

2015

Films For Kids.Pro międzynarodowy program dla scenarzystów i producentów

40 miast, ponad 180 filmów i 2000 projekcji, ponad 300 scenariuszy lekcji, prezentacje i analizy psychologiczne, 2500 nauczycieli na warsztatach

Wdecha Publiczności w plebiscycie „co jest grane” dla FF Kino Dzieci za wydarzenie roku 2014

tu jesteśmy

Festiwal Filmowy Kino Dzieci

kampania społeczna „Oglądam, czuję, myślę – młodzi w kinie”

nagroda Warszawskiej Giełdy Programów Edukacji Kulturalnej

2013

2012

przegląd Filmów Holenderskich w 9 miastach rusza program dla przedszkolaków

przegląd Filmów Skandynawskich w 5 miastach

nagroda Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej w kategorii edukacja młodego widza

2011

WIĘCEJ NIŻ LEKCJA, WIĘCEJ NIŻ KINO rozmowa z Karoliną Śmigiel i Kamilą Tomkiel-Skowrońską z zespołu Nowych Horyzontów Edukacji Filmowej Dlaczego edukacja filmowa jest ważna? kamila tomkiel Może zacznijmy od tego, czym edukacja filmowa jest. To nie tylko historia filmu, analiza języka filmowego, filmowej formy, ale przede wszystkim sposób na opowiadanie o rzeczywistości, która nas otacza, o ważnych tematach i problemach, z którymi każdy prędzej czy później będzie się mierzył.

Edukacja filmowa wykorzystuje język obrazów, który jest bliski młodym ludziom, najbardziej popularny, dostępny i zrozumiały.

Z tym właśnie językiem spotykają się najczęściej. Poza tym wspólne oglądanie filmów pozwala zdobyć doświadczenie, którym łatwo podzielić się w dyskusji i porównać swoje spostrzeżenia z obserwacjami rówieśników. Nie zapominajmy, że edukacja filmowa to także spotkanie z ciekawymi filmami w wyjątkowej przestrzeni lokalnego kina.

Do kogo skierowany jest program Filmoteka Szkolna.

Nowe Horyzonty Edukacji Filmowej? karolina śmigiel Nasi najmłodsi widzowie to przedszkolaki.

Przygotowujemy również program dla uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Nie zapominamy też o dorosłych, którzy są przewodnikami dla młodych widzów po świecie filmu. Proponujemy specjalne projekty dla nauczycieli, pedagogów, rodziców i opiekunów.

8—9

nowe horyzonty edukacji filmowej

Czy to program skierowany tylko do wychowawców i polonistów? Jakie korzyści zyska nauczyciel przystępujący do projektu? kś Absolutnie nie! To program dla każdego nauczyciela, który dostrzega potencjał filmu jako narzędzia do pracy z młodymi ludźmi. Myśląc o edukacji filmowej, zazwyczaj wiąże się ją z uzupełnieniem lekcji języka polskiego – co jest oczywiście prawdą, natomiast Filmoteka Szkolna. Nowe Horyzonty Edukacji Filmowej to również propozycja dla nauczycieli przedmiotów humanistycznych, społecznych oraz dla wychowawców. Przygotowując merytorycznie nasze spotkania w kinach, wskazujemy na powiązania z podstawą programową wielu przedmiotów. Oprócz języka polskiego są to: WOS, WOK czy historia, geografia, etyka i religia.

Program NHEF ma już swoją tradycję. Jak to się zaczęło?

Kto za tym wszystkim stoi? kt Tak, NHEF to już ponad 10 lat projekcji w kilkudziesięciu miastach w Polsce. Wszystko zaczęło się w warszawskim kinie Muranów, które do dziś jest dla nas wyjątkowym miejscem.

Od kilku lat działamy w kilkudziesięciu kinach, wyświetlając w każdym roku szkolnym ponad 200 tytułów i gromadząc na comiesięcznych spotkaniach 30 000 widzów. Nowe Horyzonty Edukacji Filmowej to jeden z wielu projektów Stowarzyszenia Nowe Horyzonty – organizacji pozarządowej, organizatora festiwali filmowych T-Mobile Nowe Horyzonty i American Film Festival oraz dystrybutora kina artystycznego w Polsce. W ramach naszego stowarzyszenia dział edukacji zajmuje się projektami kierowanymi do młodych widzów. Najstarszym i największym takim przedsięwzięciem są właśnie Nowe Horyzonty Edukacji Filmowej, będące także częścią kampanii społecznej Dzieciaki na horyzoncie. W jej ramach nasz 9-osobowy zespół pracuje nad wieloma innymi projektami: Festiwalem Filmowym Kino Dzieci, dystrybucją kinową filmów dla najmłodszych, programem FILMS FOR KIDS.Pro, który ma na celu rozwijanie i wspieranie produkcji filmów dla dzieci w Polsce, warsztatami filmowymi dla uczniów i nauczycieli (Film na Horyzoncie, Akademia Nowe Horyzonty).

więcej niż lekcja, więcej niż kino

Skąd nauczyciel ma się dowiedzieć, że dany film jest odpowiedni dla jego klasy? kt Filmy, które mamy w programie, łączymy w cykle. Już sam ten podział sugeruje, pod jakim kątem będziemy omawiać poszczególne tytuły. Część cykli, takich jak Kino polskie, Analiza filmu czy Między tekstami kultury, wybierana jest głównie przez polonistów i nauczycieli wiedzy o kulturze. Inne – Świat współczesny, Wielokulturowość, Młodzi w obiektywie – to serie, które cieszą się uznaniem wychowawców, ale również nauczycieli historii, WOS-u, etyki, geografii. Wszystkie cykle – składające się z siedmiu spotkań w kinie, odbywających się raz w miesiącu – konsultujemy z nauczycielami, szukamy powiązań każdego filmu z podstawą programową różnych przedmiotów, pomagamy w konstruowaniu własnych programów nauczania. Pracujemy też z psychologami i pedagogami, którzy pokazują, jakie tematy poruszać z uczniami w trakcie godzin wychowawczych. Na naszej stronie www.nhef.pl można znaleźć materiały dydaktyczne, scenariusze lekcji, analizy psychologiczne i propozycje prac plastycznych dla najmłodszych. Zawsze jesteśmy otwarci na opinie nauczycieli. Możemy wspólnie z nauczycielem opracować cykl spotkań dostosowany do zainteresowań i potrzeb jego uczniów. Kontakt z nauczycielami jest dla nas bardzo ważny. Korzystamy z ich opinii i uwag, co roku zmieniając program tak, by im najlepiej służył i wspierał ich w pracy z uczniami.

Obecnie prawie każda instytucja prowadzi programy edukacyjne. Czym NHEF różni się od innych tego typu projektów? kś To prawda, oferta edukacyjna na rynku jest szeroka i sami nie możemy się nadziwić, jak nauczyciele się w tym odnajdują (śmiech). Nasz program to jednak więcej niż tylko okazjonalne wizyty w kinie. Nowe Horyzonty Edukacji Filmowej to propozycja regularnej pracy z filmem przez cały rok szkolny, kompleksowej i pogłębionej, która nie przeszkadza, a uzupełnia realizację podstawy programowej. Ważne, by dać młodym widzom szansę na spotkanie z wyjątkowym filmem już teraz, żeby w przyszłości sami mieli odwagę sięgać po kino opierające się wszechobecnym modom. Cały czas modyfikujemy nasz program, tak

10—11

nowe horyzonty edukacji filmowej

aby uczniowie niezależnie od wieku mieli możliwość spotkania się z filmem niezwykłym, który długo po seansie nie pozwala o sobie zapomnieć. Nasze hasło na nowy rok szkolny to: „Więcej niż lekcja, więcej niż kino”, które dobrze oddaje charakter naszego programu. Uczniowie oglądają filmy w innej przestrzeni niż obszar szkolny, nabywają umiejętności społecznych i biorą udział w projekcie z rówieśnikami z innych klas i szkół, ucząc się, jak wspólnie doświadczać filmu.

Wspomniała Pani, że projekt cały czas się zmienia. Jakie modyfikacje przygotowaliście na rok szkolny 2015/2016? kt Pierwsza zmiana to oczywiście nowe tytuły, część z nich kupujemy specjalnie do programu, szukając ich na festiwalach, w innych europejskich programach edukacyjnych. Każdy film konsultujemy z nauczycielami. Bardzo ważne są dla nas ich opinie i uwagi. Wspólnie z nimi opracowaliśmy nowe cykle Filmowe lekcje uzupełniające program nauczania dla klas I i IV (szkoła podstawowa) oraz I gimnazjum. W kolejnych latach będziemy rozwijać ten pomysł, przygotowując propozycje dla pozostałych klas.

To rozwiązanie sprawdza się doskonale w szkołach ponadgimnazjalnych, gdzie cykle Między tekstami kultury cieszą się niezwykłą popularnością. Na podstawie sugestii nauczycieli szykujemy też nową odsłonę strony internetowej projektu (www.nhef.pl), która będzie zawierała wszystkie potrzebne informacje na poziomie wyboru cyklu, filmów, a także ułatwi zgłoszenie do projektu.

Jak zatem przystąpić do programu?

Czy to skomplikowany proces? kś Nie! To banalnie proste. Wystarczy wejść na naszą stronę www.nhef.pl, gdzie jest dostępna cała oferta. Każdy nauczyciel krok po kroku z łatwością dokona wyboru cyklu i zarezerwuje miejsce w kinie dla swoich uczniów. Zapisy wystartowały 24 kwietnia, ale liczba miejsc jest ograniczona, dlatego polecamy nie zostawiać zapisów na ostatnią chwilę.

więcej niż lekcja, więcej niż kino

Czy poza rokiem szkolnym organizujecie także inne inicjatywy filmowe dla dzieci i młodzieży? kt Wspominałyśmy już o festiwalu Kino Dzieci. To nasze najmłodsze dziecko. Pracujemy nad drugą edycją festiwalu, który 26 września 2015 roku zagości w kilkunastu miastach w Polsce.

Znaleźliśmy wiele ciekawych tytułów, którymi chcemy podzielić się z naszą publicznością.

A co z nauczycielami? Czy oni także znajdą coś dla siebie? kś O nauczycielach nie zapominamy nigdy. Wyjeżdżamy z nimi na wakacje. Co roku w niezwykle kreatywnej atmosferze festiwalu T-Mobile Nowe Horyzonty nauczyciele wymieniają doświadczenia, zdobywają umiejętności praktycznej pracy z filmem, spotykają się z gośćmi ze świata filmu. A wszystko to w ramach Letniej Akademii Nowe Horyzonty. Szczegóły na naszej stronie.

A po powrocie z wakacji zapraszamy na cykl O filmie się rozmawia, podczas którego na nauczycieli czekać będą warsztaty psychologiczno-wychowawcze Wychowanie z filmem, a dla rodziców i dzieci warsztaty połączone z projekcjami. Wielki potencjał edukacyjny, jaki tkwi w kinie, doceniają dzisiaj zarówno nauczyciele, jak i rodzice. Dorośli, biorąc udział w seansach z dziećmi, czerpią inspirację do wspólnej nauki i zabawy. Odwołując się do konkretnych sytuacji lub bohaterów, opiekunowie otrzymują narzędzie pomocne w rozwiązywaniu problemów i budowaniu więzi społecznych.

12—13

nowe horyzonty edukacji filmowej

polecają nas Małgorzata Omilanowska | minister MKiDN Profesjonalizm i zaangażowanie pomysłodawców (NHEF) sprawiają, że przedsięwzięcie to ma wielką wartość merytoryczną i jest godne polecenia wszystkim, dla których ważna jest edukacja filmowa na wysokim poziomie. Zajęcia prowadzone w przestrzeni kinowej są ciekawą alternatywą dla szkolnych ćwiczeń i najwłaściwszym miejscem kontaktu ze sztuką filmową. Ambitne kino, warsztaty dydaktyczne, spotkania z twórcami – to wszystko, co wzbogaca przekaz, pozwala uczniom zrozumieć i bezpośrednio dotknąć świata filmu artystycznego. Działania na rzecz kształtowania świadomych odbiorców sztuki są nie do przecenienia.

Marek Michalak | Rzecznik Praw Dziecka Idea upowszechniania sztuki filmowej wśród młodych widzów oraz poszerzanie za jej pośrednictwem wiedzy o świecie zasługują na uznanie i poparcie. Dobry film prowokuje do dyskusji i skłania do refleksji, na długo pozostając w pamięci widzów. Jestem przekonany, że Filmoteka Szkolna. Nowe Horyzonty Edukacji Filmowej będzie wspaniałą okazją, aby młodzież zapoznała się z wartościowymi filmami.

andrzej wajda Filmoteka Szkolna. Nowe Horyzonty Edukacji Filmowej prezentuje zarówno klasykę, jak i najciekawsze filmy współczesne. To propozycja nie tylko dla przyszłych reżyserów, lecz także dla tych wszystkich, którzy wierzą w magię kina.

krzysztof zanussi Przez wiele lat szkoły uczymy się czytać teksty drukowane, po czym w życiu dojrzałym najczęściej korzystamy z przekazów audiowizualnych.

Ich lektura wymaga osobnej edukacji. Nie można być dzisiaj analfabetą filmowym.

jerzy stuhr Nie ukrywajmy – widownia kina jest dzisiaj w Polsce młodzież. To jest ich forum informacji o świecie, o kondycji człowieka, wyborach moralnych. Muszą przyjść na to spotkanie przygotowani. Muszą się dowiedzieć i przeżyć, jak o tym świecie myśleli wielcy artyści kina. Muszą się nauczyć z ekranem dyskutować, a nie tylko przed nim wypoczywać. Dlatego tak bardzo wierzę w celowość programu Filmoteka Szkolna. Nowe Horyzonty Edukacji Filmowej i przyjąłem funkcję Ambasadora tego programu.

nauczyciele o projekcie paulina krześniak | sp nr 32 z oddziałami integracyjnymi im. małego powstańca w warszawie Zalet uczestnictwa w całorocznym programie edukacji filmowej z uczniami szkół podstawowych jest wiele. Jedną z najważniejszych jest to, że od najmłodszych lat pokazujemy naszym uczniom, jak ważną dziedziną ludzkiej aktywności jest film. Nie da się ukryć, że przekaz audiowizualny jest dla młodych ludzi dużo łatwiejszy w odbiorze niż książka.

Dlatego też mądre, starannie dobrane kino dziecięce i młodzieżowe jest sprzymierzeńcem nauczyciela. Rozmawiając o fabule obejrzanego filmu, oceniając postępowanie bohaterów czy analizując sytuacje, w których się oni znaleźli, dzieci kształcą takie umiejętności, jak argumentowanie, wyciąganie wniosków czy charakteryzowanie postaci. Okażą się one nieocenione, gdy uczniom przyjdzie się zmierzyć z trudniejszym w odbiorze tekstem kultury.

14—15

nowe horyzonty edukacji filmowej

anna równy | nauczycielka języka polskiego i WOK, członkini grupy SuperBelfrzy R edukatorka filmowa i medialna, autorka publikacji i scenariuszy z zakresu edukacji humanistycznej Projekt Filmoteka Szkolna. Nowe Horyzonty Edukacji Filmowej to ambitna i równocześnie przystępna forma realizacji założeń edukacji filmowej na wszystkich poziomach kształcenia. Wzbogaca on nie tylko treści programowe języka polskiego i wiedzy o kulturze, lecz także wpisuje się w tematykę godzin z wychowawcą. Niezwykle cenię sobie dobór filmów, które co miesiąc oglądamy z uczniami. To najczęściej produkcje niszowe, ambitne, które niełatwo znaleźć w szerokiej dystrybucji. bożena celitan | gimnazjum i liceum im. s. sempołowskiej w warszawie Konieczność prowadzenia edukacji filmowej czy szerzej – edukacji medialnej nie budzi już dzisiaj kontrowersji. Przygotowanie uczniów do świadomego, krytycznego odbioru filmów jest ważnym zadaniem. Fakt, że młodzi ludzie odbierają dziś świat i interpretują go za pośrednictwem współczesnych mediów, wymaga poważnego potraktowania i zintegrowanych działań wielu środowisk i instytucji. Nie może to być jednorazowa akcja nauczycieli, pasjonatów kina, ale systematyczna praca obejmująca wszystkie poziomy kształcenia w każdym roku szkolnym. Indywidualny program dla szkoły realizowany we współpracy ze Stowarzyszeniem Nowe Horyzonty to w mojej szkole rozwiązanie sprawdzone i z wielu powodów atrakcyjne.

wioletta mrozek | gimnazjum nr 52 w warszawie Zachęcam wszystkich nauczycieli, dyrektorów szkół, aby edukacja filmowa przyświecała wychowaniu młodzieży. Gimnazjalista, który potrafi oglądać dojrzale filmy, a nawet potrafi samodzielnie mówić o świecie w postaci dzieła filmowego, to jest dojrzały przyszły licealista, co za tym idzie – dojrzały przyszły człowiek.

nauczyciele o projekcie

Wykorzystaj film jako narzędzie edukacji

materiały dydaktyczne nauczyciele otrzymają do każdego filmu obejrzanego w ramach programu

baza interdyscyplinarnych materiałów dydaktycznych do ponad 200 filmów jest dostępna na www.nhef.pl

w jej skład wchodzą analizy filmów i scenariusze lekcji (język polski, wiedza o społeczeństwie, wiedza o kulturze, historia, geografia, etyka, lekcja wychowawcza)

Film coraz częściej jest wykorzystywany w szkole jako narzędzie pracy z dziećmi i młodzieżą. Nauczyciele odwołują się do filmowych tekstów kultury, kształcąc różne umiejętności wskazane przez podstawę programową, a także rozmawiając z młodzieżą o wartościach.

Chcemy wzmocnić tę tendencję i dlatego do każdego filmu, zagadnienia, tematu przygotowujemy obszerne materiały dydaktyczne powiązane z podstawą programową – jej założeniami i celami.

W ten sposób ułatwiamy też nauczycielom pracę nad własnym, autorskim programem nauczania uwzględniającym film jako narzędzie edukacyjne oraz umożliwiamy realizację zapisów podstawy programowej dotyczącej kultury wizualnej (zwłaszcza na etapie nowej matury).

16—17

nowe horyzonty edukacji filmowej

Kto opracowuje materiały dydaktyczne Nowych Horyzontów Edukacji Filmowej?

Wszystkie materiały zostały przygotowane przez nauczycieli, którzy reprezentują dany etap edukacyjny, we współpracy z filmoznawcami, kulturoznawcami, psychologami, animatorami kultury, filologami, politologami.

Jak je znaleźć?

Wszystkie materiały dotyczące poszczególnych filmów i tematów pozafilmowych znaleźć można na stronie www.nhef.pl. Udostępniane są one na otwartych licencjach.

Jakie materiały dydaktyczne znajdują się w programie Nowych Horyzontów Edukacji Filmowej?

Do każdego proponowanego filmu zostały opracowane scenariusze lekcji odnoszące się do różnych przedmiotów nauczania: języka polskiego, wiedzy o kulturze, nauczania zintegrowanego, historii, wiedzy o społeczeństwie, etyki, religii, godziny wychowawczej, geografii.

Wszystkie one wskazują, w jaki sposób zaproponowane zadania i pomysły edukacyjne łączą się z realizacją podstawy programowej. Filmy prezentowane w ramach NHEF został wyselekcjonowany w ten sposób, aby uczestnictwo w całym cyklu dawało szerokie możliwości realizacji podstawy programowej, a proponowane materiały dydaktyczne pozwalają na wykorzystanie różnych metod pracy z uczniami. Scenariusze wzbogacone są o obszerny materiał filmoznawczy omawiający sylwetkę reżysera, genezę filmu, formę i kompozycję.

wykorzystaj film jako narzędzie edukacji

Jak poruszać ważne i trudne tematy?

Do każdego z tytułów psychologowie opracowują analizy psychologiczne, które ułatwiają prowadzenie rozmów z dziećmi i młodzieżą po filmie, sugerują najbardziej trudne i skomplikowane zagadnienia oraz odpowiedzi. Analizy mogą być wykorzystane zarówno przez nauczycieli na godzinach wychowawczych, jak i w domu przez rodziców.

Staramy się zadbać również o rozwijanie dziecięcej kreatywności, dlatego do każdego z filmów skierowanych do przedszkolaków i uczniów klas 1–3 szkół podstawowych powstały też propozycje prac plastycznych – z obszernymi instrukcjami (pisemnymi lub w formie wideo), szablonami, wyszczególnionymi potrzebnymi materiałami oraz celami, które można osiągnąć podczas wykonywania zadania. Korzystanie z tych materiałów jest bardzo proste.

Oprócz materiałów poświęconych poszczególnym filmom w programie NHEF na naszej stronie można znaleźć cykl EKRAN 2.0 – jest to internetowy pakiet lekcji filmowych przeznaczony dla nauczycieli gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych. Rozszerzona wersja materiałów dydaktycznych, stworzona przez ekspertów w dziedzinie filmu i edukacji filmowej, obejmuje zagadnienia dotyczące m.in.: struktury i narracji filmowej, zniekształceń rzeczywistości w obrazie filmowym, filmu jako źródła historycznego czy pojęcia audiowizualności. W oparciu o EKRAN 2.0 nauczyciele mogą poprowadzić zajęcia języka polskiego, wiedzy o kulturze, wiedzy o społeczeństwie czy godziny wychowawczej.

Na stronie znajdują się również scenariusze lekcji umożliwiające kreatywne wykorzystanie nowych mediów (dla różnych etapów edukacyjnych) w szkole oraz scenariusze dotyczące edukacji obywatelskiej, które jako narzędzie wykorzystują reportaże powstałe podczas projektu Obywatele na horyzoncie (godzina wychowawcza i wiedza o społeczeństwie dla uczniów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych).

18—19

nowe horyzonty edukacji filmowej

przykładowe materiały dydaktyczne

więcej niż lekcja, więcej niż kino

wywiad

Niesforny Bram reż. Anna van der Heide, Holandia 2012 grupa wiekowa szkoła podstawowa 1–3 cykl filmowy lekcje klasa 1 opracowała Paulina Krześniak temat

Jak okiełznać niesfornego Brama, który drzemie w wielu z nas? cele lekcji

rozwijanie w uczniach wrażliwości estetycznej przez kontakt ze sztuką filmową

ćwiczenie umiejętności rekonstruowania poznanej fabuły

zachęcenie uczniów do rozmowy na poruszane w filmach tematy: oryginalność, trudności w porozumiewaniu się, odróżnianie się od innych, odwaga w byciu sobą

kształcenie umiejętności formułowania wypowiedzi mówionych i pisanych

rozwijanie wyobraźni

ćwiczenie dokładności, spostrzegawczości i umiejętności logicznego myślenia

metody i formy pracy pogadanka | burza mózgów | karta pracy | dyskusja | energizer ŚRODKI DYDAKTYCZNE

Niesforny Bram, reż. Anna van der Heide, Holandia 2012

Karty pracy dla wszystkich uczniów CZAS 1 godzina lekcyjna

20—21

nowe horyzonty edukacji filmowej

PRZEBIEG LEKCJI 1. Karta pracy. Prowadzący rozdaje dzieciom karty pracy i prosi je o wykonanie polecenia pierwszego.

2. Pogadanka. Nauczyciel pyta dzieci, czy film pt. Niesforny Bram im się podobał.

Punktem wyjścia do rozmowy są odpowiedzi, których dzieci udzieliły w poleceniu pierwszym z kart pracy. Warto zwrócić uwagę uczniów na to, co oceniamy, oglądając film (np. ciekawa historia, gra aktorska, muzyka, ładne zdjęcia).

3. Burza mózgów. Prowadzący pyta uczniów, jaki jest tytułowy Bram. Nazwane przymiotnikami cechy charakteru bohatera nauczyciel wypisuje na tablicy, np.:

• •

bram

• energiczny

ruchliwy

niesforny

zabawny

• 5.

ciekawy świata

rozkojarzony

nieposłuszny

4. Pogadanka. Nauczyciel przypomina dzieciom, że moment, w którym poznajemy Brama, to czas, gdy zaczyna on naukę w szkole. Punktem wyjścia do rozmowy jest skierowanie do uczniów pytania, jaki wpływ ma charakter Brama na jego szkolne życie. Warto w rozmowie z dziećmi skupić się na nieporozumieniach między chłopcem a jego nauczycielem – panem Rybką. Prowadzący zachęca dzieci, aby przypomniały sobie sytuacje, PRZYKŁADOWE MATERIAŁY DYDAKTYCZNE

6.

7.

w których zaostrza się konflikt między Bramem a nauczycielem (np. zaplamienie się atramentem, uwolnienie przez chłopca latającej po sali muchy czy wreszcie doprowadzenie do wypadku pana Rybki).

Dobrze jest przypomnieć dzieciom początek filmu, kiedy główny bohater z entuzjazmem i ekscytacją wyobrażał sobie, jak będą wyglądały lekcje. Warto zapytać dzieci, czy Bram chciał iść do szkoły, a także zwrócić uwagę, że radość chłopca z rozpoczęcia nauki nie trwała długo.

Warto zadać dzieciom pytanie, dlaczego tak się stało. Możliwe odpowiedzi: Bram nie potrafi poddać się szkolnej dyscyplinie, chłopiec nie chce się uczyć tego, co właśnie jest w programie, ciekawią go zupełnie inne rzeczy, bohater nie umie się dłużej skupić, nie może usiedzieć w miejscu, Bram inaczej wyobrażał sobie naukę w szkole.

Karta pracy. Ostatni z wniosków staje się punktem wyjścia do polecenia drugiego z Kart pracy. Uczniowie proszeni są o jego wykonanie. Następnie dzieci pod kierunkiem nauczyciela sprawdzają swoje odpowiedzi.

Energizer. Prowadzący pozwala dzieciom, by przez kilka minut pochodziły (a jeśli warunki na to pozwalają – nawet pobiegały po sali). Po tym czasie nauczyciel pyta dzieci, czy taki przerywnik podobałby się Bramowi i dlaczego.

Dyskusja. Prowadzący pyta dzieci, czyje podejście do nauki w szkole − Brama czy pana Rybki − wydaje im się bliższe i dlaczego. Możliwe odpowiedzi.

NIESFORNY BRAM

wyobrażenie Brama o szkole: • uczeń powinien mieć dużo swobody w odkrywaniu świata, • dzieciom trudno usiedzieć w miejscu, • różne rzeczy (np. złe samopoczucie, skupienie na ważnym problemie) utrudniają udział w lekcji i nauczyciele powinni brać to pod uwagę. wyobrażenie pana Rybki o szkole: • gdyby wszyscy uczniowie robili to, co chcą, tak jak Bram, nauczyciele niczego nie mogliby ich nauczyć, • dzieci muszą uczyć się wytrwałości, sumienności i staranności, • hałasowanie i wiercenie się jednej osoby przeszkadza w nauce innym.

Podsumowując dyskusję, warto zauważyć, że zarówno pan Rybka, jak i Bram mają swoje racje związane z ich wiekiem, rolą i charakterem. Warto także zapytać dzieci, czy ich zdaniem da się w szkole połączyć oczekiwania Brama i pana Rybki. Jak można to zrobić?

Czy w filmie komuś się to udaje? Trzeba tu przywołać pana Marka – nauczyciela, który przychodzi do szkoły w zastępstwie za pana Rybkę. Można porozmawiać z dziećmi, co różni pana Marka od pana Rybki i dlaczego to właśnie jemu udaje się dotrzeć do Brama (przerwy w lekcji na rozluźnienie, wspólne zabawy, pozwolenie na bieganie, gdy chłopiec nie może się skupić).

8. Podsumowanie. Podsumowując lekcję, można zapytać dzieci, czy mają coś z niesfornego Brama. Czy czasem trudno im skupić się na lekcji i w pełni poświęcić pracy? Co jest dla nich najtrudniejsze do zaakceptowania wśród obowiązków ucznia i wymagań wobec nich?

22—23

praca domowa Co lubisz robić na lekcji? Wymień metody pracy, które podobają Ci się najbardziej. Możesz opisać lekcję, która szczególnie Ci się podobała. karta pracy Zadanie 1.

Podkreśl odpowiednią część zdania, a następnie dokończ je.

Film pt. Niesforny Bram podobał mi się/nie podobał ……………………………………………………… …………………………………………………………………… …………………………………………………………………… ……………………………………………………………………

Zadanie 2.

Bram i pan Rybka całkiem inaczej wyobrażają sobie naukę w szkole i zachowanie uczniów. Przyporządkuj opinie do postaci, która mogłaby je wypowiedzieć. pan rybka

bram

ruszający się ząb przeszkadza w nauce.

dzieci nie mogą wychodzić z sali, kiedy chcą.

uczeń powinien siedzieć spokojnie.

dzieci robią to, co je w danej chwili interesuje. to, że dziecku rusza się ząb, nie jest wytłumaczeniem braku pracy na lekcji.

nogi są po to, by nimi ruszać!

wszyscy uczniowie robią to samo.

każde dziecko może wyjść z klasy, kiedy chce.

nowe horyzonty edukacji filmowej

Mecz życia reż. Katarina Launing, Norwegia 2014 grupa wiekowa szkoła podstawowa 4–6 cykl młodzi w obiektywie przedmiot wiedza o społeczeństwie, lekcja wychowawcza opracowała Anna Równy temat

Jak walczyć z przeciwnościami losu?

CELE LEKCJI Po lekcji uczeń:

analizuje i definiuje znaczenia słów;

ma możliwość wyrażenia swoich emocji i poglądów;

nabywa kompetencje społeczno-emocjonalne;

dostrzega w tekstach kultury wartości uniwersalne;

doskonali umiejętności dyskusji i argumentowania.

METODY I FORMY PRACY graffiti | prezentacja multimedialna | dyskusja ŚRODKI DYDAKTYCZNE

arkusze papieru

ekran/tablica interaktywna

komputer z dostępem do Internetu

rzutnik multimedialny POJĘCIA KLUCZOWE przyjaźń | choroba (nowotwór, białaczka) | sport CZAS 1 godzina lekcyjna

PRZYKŁADOWE MATERIAŁY DYDAKTYCZNE

MECZ ŻYCIA

PRZEBIEG LEKCJI 1. Podziel uczniów na cztery grupy i rozdaj przygotowane wcześniej arkusze z niedokończonymi zdaniami.

propozycje zdań: Mecz życia to film o chorobie i śmierci, ponieważ...

Mecz życia to film o przyjaźni, ponieważ...

Mecz życia to film o sile sportu, ponieważ...

Mecz życia to film o równouprawnieniu, ponieważ...

Członkowie zespołów zapisują u dołu arkuszy jak najwięcej propozycji dokończenia zdań, następnie zaginają kartkę, tak aby dopisany przez nich tekst był niewidoczny i przekazują ją kolejnej grupie. Jednocześnie otrzymują arkusz z początkiem innej wypowiedzi od sąsiedniej drużyny. Poszczególne grupy uzupełniają kolejne zdania i postępują w taki sam sposób, jak przy pierwszej wypowiedzi – zaginają kartki, a potem wymieniają się nimi. Praca trwa do momentu, kiedy członkowie każdego zespołu zapiszą dokończenia wszystkich zdań.

Liderzy grup rozwijają wypełnione arkusze, rozwieszają je na tablicy i odczytują zapisane propozycje. Wszyscy uczniowie pod Twoją kontrolą analizują podane dokończenia zdań i wypowiadają się na ich temat.

Następnie zapisują w zeszytach zdania uznane za najtrafniejsze.

Podsumuj wykonane zadanie i oceń zaangażowanie uczniów.

24—25

Opis metody wykorzystany z materiałów dla nauczycieli wydawnictwa Nowa Era. 2. Zapowiedz, że w dalszej części lekcji zajmiecie się jednym z podjętych we wcześniejszym ćwiczeniu zagadnień – mianowicie rolą sportu. Możesz przygotować wcześniej krótką prezentację multimedialną, posiłkując się podanymi niżej linkami lub wyświetlić uczniom informacje bezpośrednio ze wskazanych stron internetowych: http://pl.wikipedia.org/wiki/Barbara_Madejczyk http://pl.wikipedia.org/wiki/%C3%89ric_Abidal

Przedstaw uczniom krótko sylwetki dwojga sportowców: Beaty Madejczyk źródło: „Barbara Madejczyk” autorstwa SBawek (Slawek’s) − Flickr.

Licencja CC BY-SA 2.0 na podstawie Wikimedia Commons http://commons. wikimedia.org/wiki/ File:Barbara_Madejczyk. jpg#mediaviewer/ File:Barbara_Madejczyk.jpg

Erica Abidala źródło: „Éric Abidal – 001” autorstwa Mutari 16:30, 5 March 2008 (UTC) – own work / trabajo propio.

Licencja Domena publiczna na podstawie Wikimedia Commons – http:// commons.wikimedia.org/wiki/ File:%C3%89ric_Abidal_-_ 001.jpg#mediaviewer/File:% C3%89ric_Abidal_-_001.jpg

nowe horyzonty edukacji filmowej

Są to wybrane przykłady zawodników, którzy zachorowali na nowotwór, udało im się zwalczyć chorobę i powrócić do czynnego uprawiania sportu.

Zakończ lekcję pokazaniem uczniom strony internetowej Onko-Olimpiady, czyli Międzynarodowych Igrzysk Sportowych dla dzieci z chorobą nowotworową. Olimpiada odbywa się od 5 lat i jest organizowana przez Fundację „Szczęście Dzieci”: http://www.spelnionemarzenia.org.pl/wydarzenia/onko_olimpiada_2014/onko_olimpiada_2014.html KARTA PRACY W DOMU Odwołując się do obejrzanego filmu Mecz życia, odpowiedz na poniższe pytania: 1. W jaki sposób przeprowadza się w norweskiej szkole zajęcia lekcyjne i pozalekcyjne?

2. Jak wyglądają relacje uczniów z nauczycielem w norweskiej szkole?

3. Biorąc pod uwagę Twoje szkolne doświadczenia, przedstaw zalety i/lub wady norweskiego systemu edukacji.

PRZYKŁADOWE MATERIAŁY DYDAKTYCZNE

MECZ ŻYCIA

Dziewczynka w trampkach reż. Haifaa Al-Mansour, Arabia Saudyjska 2012 grupa wiekowa gimnazjum cykl między kulturami opracowała Jolanta Manthey temat

Człowiek wobec tradycji – rozważania wokół filmu Dziewczynka w trampkach CELE LEKCJI (język polski) Po lekcji uczeń powinien:

znać i odtwarzać fabułę filmu;

wypowiadać się poprawnie o treści dzieła filmowego;

analizować dzieło filmowe;

znać problematykę omawianego filmu;

rozumieć motywacje i emocje bohaterki;

dostrzegać wpływ kultury, tradycji, wychowania, religii na życie człowieka;

dostrzegać różnorodność kulturową i religijną we współczesnym świecie;

rozumieć wagę marzeń i wewnętrzną potrzebę ich realizacji;

rozumieć pojęcia: wolność wyboru, tradycja, tożsamość kulturowa i religijna;

rozumieć różnorodne postawy, motywacje i wybory ludzkie;

posługiwać się w trakcie analizy dzieła filmowego pojęciami: akcja, ujęcie, scena, gra aktorów, praca kamery.

METODY I FORMY PRACY redagowanie notatki | heureza | praca w grupach | dyskusja | formułowanie wniosków ŚRODKI DYDAKTYCZNE film Dziewczynka w trampkach CZAS 1 lekcja 26—27

nowe horyzonty edukacji filmowej

PRZEBIEG LEKCJI 1. Rozmowa kierowana. Nauczyciel rozpoczyna lekcję, zadając uczniom pytanie: Jakie znaczenie ma we współczesnej Polsce, w waszym życiu tradycja? Prosi o swobodne wypowiedzi na ten temat (warto poprosić o zdefiniowanie pojęcia, zwrócić uwagę na źródła tradycji, podkreślić jej funkcje, dostrzec różne aspekty tradycji).

2. Podanie tematu: Człowiek wobec tradycji – rozważania wokół filmu Dziewczynka w trampkach.

3. Określenie tematyki. Nauczyciel prosi uczniów o określenie tematyki filmu.

Przykładowe odpowiedzi: Dziewczynka w trampkach to film o...

5.

6.

dziewczyna w trampkach

rodzinie emancypacji

7.

szkole

marzeniach

..............

4. Redagowanie notatki. Nauczyciel prosi o przedstawienie przygotowanych przez wybranych uczniów informacji na temat Arabii Saudyjskiej (lub przywołanie ich z prelekcji wysłuchanej przed filmem); uczniowie wspólnie redagują zwięzłą notatkę. Nauczyciel uzupełnia wypowiedzi informacją o sytuacji kina w Arabii (do 2008 roku, przez ok. 30 lat, nie funkcjonowały tam kina w związku z zakazem religijnym; w 2008 roku wyprodukowany PRZYKŁADOWE MATERIAŁY DYDAKTYCZNE

8.

został pierwszy od lat film, komedia, którą pokazywano publicznie, co więcej, wśród widzów byli zarówno mężczyźni, jak i kobiety).

Praca w grupach. Nauczyciel prosi o odtworzenie obrazu kraju, który prezentuje film Dziewczynka w trampkach (załącznik Karty pracy).

Po prezentacji obserwacji każdej z grup nauczyciel prosi o sformułowanie wniosku dotyczącego tego, co określa styl życia, obyczajowość i relacje społeczne w Arabii.

Następnie prosi uczniów o przypomnienie sceny otwierającej film oraz jej interpretację. Pierwsze ujęcie przedstawia nogi dziewczynek w czarnych butach i długich sukniach, wśród których wyróżniają się nogi w trampkach – w ten sposób wyróżniona bohaterka zaprezentowana jest jako ktoś inny, odmienny od pozostałych, choć jeszcze nie jest jasne, co ta odmienność znaczy.

Charakterystyka bohaterki: Kim jest bohaterka (np.: 10-letnią uczennicą żeńskiej szkoły, Arabką, dziewczynką o dużym poczuciu niezależności, ma marzenie i z determinacją dąży do jego realizacji, jest pewna siebie, sprytna, rezolutna, pomysłowa…).

Heureza. Nauczyciel inicjuje rozmowę, stawiając pytanie: Dlaczego bohaterkę możemy nazwać buntowniczką? (ważne jest, aby dojść do wniosku, że dziewczynka buntuje się przeciw tradycji).

Na zakończenie lekcji uczniowie powinni skonfrontować ustalenia z rozmowy rozpoczynającej lekcję z wnioskami wynikającymi z filmu – jakie znaczenie ma tradycja? dziewczyna w trampkach

Praca domowa Wypełnij arkusz SWOT: tradycja mocne strony

słabe strony

szanse

zagrożenia

napisz pracę na wybrany temat: 1. Tradycja – ważny element tożsamości człowieka czy system zasad ograniczających wolność jednostki (rozprawka).

2. Jeżeli jakaś kwestia przedstawiona w filmie szczególnie Cię poruszyła, napisz list do wybranej bohaterki (lub bohatera filmu), w którym wyrazisz swoje zdanie na jej temat.

GRUPA 2.

Scharakteryzujcie saudyjską szkołę ukazaną w filmie. Odwołajcie się do konkretnych fragmentów filmu.

• Sformułujcie kilka punktów szkolnego regulaminu.

• Opiszcie postawy nauczycielek i ich relacje z uczennicami.

• Jakiej postawy wymaga szkoła od dziewcząt?

• Co determinuje charakter szkoły saudyjskiej?

GRUPA 3.

Opiszcie rodzinę bohaterki. Odwołajcie się do konkretnych fragmentów filmu.

• Przedstawcie matkę i ojca dziewczynki.

• Scharakteryzujcie relacje między członkami rodziny.

• Określcie pozycję oraz rolę ojca i matki.

• Co determinuje charakter rodziny saudyjskiej?

KARTY PRACY GRUPA 1.

Scharakteryzujcie sytuację kobiet przedstawioną w filmie. Odwołajcie się do konkretnych fragmentów filmu.

• Czego dowiadujemy się o ich sytuacji jako pracowników?

• Jaką rolę pełnią kobiety w rodzinie?

• Jakie zakazy i nakazy dotyczą kobiet?

• Co determinuje sytuację kobiet saudyjskich?

28—29

GRUPA 4.

Opiszcie relacje społeczne ukazane w filmie, odwołajcie się do konkretnych jego fragmentów.

• Określcie relacje między kobietami.

• Scharakteryzujcie relacje między kobietami i mężczyznami.

• Wskażcie różnice między prawami i obowiązkami kobiet i mężczyzn.

• Co determinuje charakter relacji społecznych w Arabii?

nowe horyzonty edukacji filmowej

Ida reż. Paweł Pawlikowski, Dania/Polska 2013 grupa wiekowa szkoła ponadgimnazjalna cykl między tekstami kultury, analiza filmu przedmiot język polski, lekcja wychowawcza opracowała Małgorzata Wiśniewska temat

Ida Pawła Pawlikowskiego filmem o konfrontacji dwóch postaw i systemów wartości oraz o poszukiwaniu własnych korzeni i tożsamości CELE LEKCJI Po lekcji uczeń powinien:

rozumieć wpływ doświadczeń historycznych na wybory i postawy bohaterów;

opisać mechanizm wojennej traumy i jej psychologiczne oraz społeczne skutki;

charakteryzować filmowe postaci, ich rozterki i decyzje oraz próbować je oceniać;

dostrzegać i analizować elementy budowy filmu i ich funkcje.

METODY I FORMY PRACY burza mózgów | charakterystyka postaci | charakterystyka poetyki filmowej | komentarz specjalisty | dyskusja kierowana, problemowa

PRZYKŁADOWE MATERIAŁY DYDAKTYCZNE

ida

ŚRODKI DYDAKTYCZNE

film Pawła Pawlikowskiego Ida, Polska, Dania 2013

Żądło przemocy – rozmowa z prof. Robertem Piłatem, filozofem, o krzywdzie, przebaczeniu, pojednaniu i zadośćuczynieniu, „Polityka” nr 14, z dn. 4.04–10.04.2012, s. 24–27

Na pierwszej linii frontu – o życiu za klauzurą i kobiecości w habicie – z s. Teresą Kieniewicz, karmelitanką bosą, rozmawia Jarosław Makowski, „Tygodnik Powszechny” nr 5 z dn. 4.02.2007, s. 9

Jakub Majmurek, Ida, „Kino” 2013, nr 10, s. 71

www.stopklatka.pl | wpolityce.pl | www.polityka.pl |

www.natemat.pl | www.kino.org.pl | www.film.onet.pl | www.filmweb.pl POJĘCIA KLUCZOWE zagłada Żydów | komunizm | kino drogi | inicjacja | trauma CZAS 2 lekcje

30—31

nowe horyzonty edukacji filmowej

PRZEBIEG LEKCJI 1. Uwagi do realizacji tematu: Film Pawła Pawlikowskiego jest kolejnym głosem (po Pokłosiu, W ciemności czy publikacjach Jana Tomasza Grossa) pokazującym bolesne, nierozliczone, ciągle stanowiące tabu karty najnowszej historii Polski: udział Polaków w zagładzie Żydów (i uwłaszczenie polskiej biedoty na majątku trochę zamożniejszych żydowskich sąsiadów), zaangażowanie w komunizm, dramat ideowych komunistów, mit „żydokomuny”… Dlatego warto na początku lekcji sprecyzować wspólnie z uczniami tematykę filmu i osadzić ją w realiach historycznych.

2. Pytamy zatem o czas i miejsce wydarzeń przedstawionych w Idzie oraz o główne wątki fabularne.

Czas akcji: rok 1962, szara, utrzymana w czarno-białej estetyce rzeczywistość siermiężnego, ponurego PRL-u, „gomułkowska mała stabilizacja”, klasztor, miasto (Łódź) i wieś (Piaski).

Czas fabuły: II wojna światowa, zagłada żydowskiej rodziny rolników spod Łomży, Róży i Haima Lebensteinów, których majątek przejęli polscy sąsiedzi, Skibowie, a ciała ukryto w nieznanym miejscu. tematyka: • poszukiwanie przez Annę własnej tożsamości: spotkanie z ciotką, wiadomość o żydowskim pochodzeniu, wędrówka do rodzinnej wioski w celu znalezienia grobów rodziców i dziadków oraz wyjaśnienia okoliczności ich śmierci; PRZYKŁADOWE MATERIAŁY DYDAKTYCZNE

• konfrontacja z jedyną żyjącą krewną Anny-Idy ciotką Wandą Gruz, jej osobowością, profesją, stylem życia, systemem wartości (zaangażowanie się w komunizm i PRL-owski aparat przemocy); • wybór drogi życia przez Idę (przyjęcie ślubów zakonnych czy „wejście w życie”); • zestawienie dwóch postaw, sposobów życia, relacji ze światem i ludźmi: sacrum i profanum, dobro i zło, przebaczenie i zemsta, miłość i nienawiść.

3. Kim jestem i jak mam dalej żyć? – podróż Anny w poszukiwaniu swych korzeni i określenia samej siebie (dyskusja kierowana według pytań pomocniczych, wnioski formułowane na podstawie artykułu). pytania pomocnicze: • w jakim celu i w jakich okolicznościach Anna jedzie na spotkanie swojej krewnej?

• czego dowiaduje się o swojej rodzinie?

• jak zachowuje się w drodze do „domu”? (konfrontacja z mieszkańcami Piasków i proboszczem) • jakie doświadczenia, spotkania i przeżycia stają się udziałem bohaterki w Piaskach?

Czy mają wpływ na rezygnację ze ślubów?

• jak zachowuje się Ida po śmierci Wandy (sceny w mieszkaniu ciotki)?

• jakiego wyboru dokonuje dziewczyna?

Z czego rezygnuje? Na jaką drogę wkracza?

4. „Dziwna z was para!” – konfrontacja dwóch postaw, osobowości i systemów wartości, zestawionych na zasadzie silnego kontrastu (próba charakterystyki porównawczej i oceny postaci, w kontekście historycznym), może: np. w formie tabelki. ida

„Biała Ida”

„Czarna Wanda”

Wychowana w klasztorze sierota, młodziutka nowicjuszka.

„Krwawa Wanda” – w przeszłości stalinowska prokuratorka, wydająca wyroki śmierci w pokazowych procesach, teraz jest sędzią skazującą za groteskowe akty polityczne („ścięcie piłsudczykowską, legionową szablą kwiatów zasadzonych przez ludowych harcerzy”).

Wierzy w Boga, szuka w modlitwie siły i wsparcia w życiowych sytuacjach.

Straciła wiarę w Boga pod wpływem doświadczenia zagłady własnej rodziny i syna. Nie wierzy już w komunizm, choć maskuje się pozorami władzy i siłą stojącej za nią partii. Jest w niej potrzeba oparcia swego życia na trwałej idei, ale jej nie odnajduje.

Nie zna życia i świata poza zakonem, w którym wiedzie ustabilizowane, spokojne, kontemplacyjne życie.

Ma bogaty, burzliwy i zawikłany życiorys: przeżyła Zagładę, związała się z komunizmem, dla którego porzuciła dziecko, by w tym systemie szukać dziejowej sprawiedliwości i odwetu za śmierć bliskich, po wojnie zaangażowała się w budowę nowego ustroju i z jego polecenia skazywała ludzi na śmierć, może podświadomie z zemsty za utratę rodziny. Obecnie czuje się zagubiona, samotna, odczuwa wyrzuty sumienia, które topi w alkoholu i przygodnym seksie.

Spotkanie z ciotką zamyka jej dotychczasowe życie, otwiera nowy, obfitujący w doświadczenia etap, na którym musi dokonać wyboru przyszłości i odpowiedzieć sobie na pytanie, kim będzie.

Skrzywdzona krzywdzi innych i samą siebie.

Z ofiary stała się krzywdzicielem, który na koniec sam wymierza sobie sprawiedliwość – popełnia samobójstwo.

Jest wyciszona, małomówna, skupiona, cicha.

Jest niespokojna, nerwowa, gwałtowna, rani słowami i zachowaniem, pod maską cynizmu, pewności siebie i brutalności skrywa moralny niepokój i lęk przed przyszłością.

32—33

nowe horyzonty edukacji filmowej

Nie pije, nie pali, nosi strój postulantki, wydaje się nieefektowna, blada, nijaka przy wyrazistej, ekspresywnej ciotce.

Pije (jest uzależniona od alkoholu), pali, stosuje ostry makijaż, nosi prowokujące stroje. Żyje samotnie w dużym, wygodnym jak na tamte czasy, mieszkaniu, w którym spotyka się z mężczyznami, by wypełnić wewnętrzną pustkę i samotność.

W sprawie odkrycia tajemnicy śmierci rodziców zachowuje powagę i pryncypialność.

Poszukuje prawdy, ale nie za wszelką cenę.

Potępia niestosowne zachowanie Wandy w hotelu. Brzydzi się jej metodami prowadzenia śledztwa.

Z zajadłością tropi ślady rodzinnej tragedii: grozi ludziom, włamuje się do mieszkania, znęca się psychicznie nad starym i chorym sprawcą. Wanda nigdy nie przebaczyła krzywdzicielom, dlatego żyje w mrokach pamięci, z poczuciem zgorzknienia i przekonaniem, że świat jest zły, a ludzie wstrętni.

Ida modli się nad szczątkami rodziców, ale po powrocie do zakonu odkrywa, że nie jest jeszcze gotowa.

Nad szczątkami krewnych wypowiada znaczące słowa: „A ja? Dlaczego mnie tu nie ma?” świadczące o nieusuwalnej traumie ofiary, która przeżyła, i zarazem kata, który nie potrafił się z tym uporać i krzywdził innych, by zagłuszyć ból i udrękę.

Zaczyna nowy etap życia, bogatsza o wiedzę o ludziach i świecie, jaką zdobyła w trakcie wędrówki do swoich korzeni.

Popełnia samobójstwo, bo nie potrafi dalej żyć w ideowej pustce, bez godności i poczucia własnej wartości, ze świadomością swojej przeszłości i losu rodziny.

Komentarz prof. Roberta Piłata do postawy Wandy Gruz: Krzywda zawsze dotyka. Zmienia coś w osobie skrzywdzonej, jej świadomość samej siebie.

Ofiara stygmatyzuje siebie, patrzy na siebie jak na osobę skrzywdzoną, jej relacje z innymi ludźmi zostają naruszone, zerwane przez akty skrzywdzenia (…). Każda krzywda opiera się na przemocy (…). Krzywdy wyróżniają się tym, że wytwarzają swego rodzaju żądło [podkreślenie autorki], które tkwi trwale w skrzywdzonym.

Wchodzi ono bardzo głęboko, bo do poziomu godności, którą niszczy (…). Godność jest obroną

wartości człowieka przed umniejszeniem (…).

Istotą krzywdy jest naruszenie godności dokonywane przez przemoc, którego się nie cofnie (…). Na przykładzie tak ogromnych traum, jak te związane z Holocaustem, widać, jak powraca trauma związana z poczuciem krzywdy, powraca nawet w drugim pokoleniu ofiar (…).

Jak wyciągnąć żądło?

Ofiara może próbować zapomnieć (…) może próbować zemsty [podkreślenie autorki], która przynosi poczucie ładu i sprawiedliwości (…).

Może starać się przebaczyć, co nie jest jednak łatwe.

PRZYKŁADOWE MATERIAŁY DYDAKTYCZNE

ida

5. Przechodzimy do charakterystyki poetyki filmu Pawlikowskiego, prosząc uczniów o zwrócenie uwagi na kolor taśmy, kadrowanie, nastrój i grę aktorów (dyskusja kierowana). Wnioski zapisujemy w punktach, np.: • czarno-białe zdjęcia podkreślają obszary sacrum (jasna Ida, śnieżny pejzaż wokół klasztoru, jasna figura Chrystusa) i profanum (czarna Wanda, mroczne wnętrza restauracji, hoteli), które wyznaczają symboliczną wertykalną przestrzeń filmu, w której bohaterowie dokonują wyborów; • nieśpieszny rytm akcji pozbawionej gwałtownych zwrotów pozwala skupić się na dramacie wewnętrznym postaci, a nie śledzić przebieg zdarzeń; • oszczędność dialogów wzmacnia wagę wypowiadanych słów, uwydatnia komunikację pozawerbalną: spojrzenia, gesty, mimikę twarzy; • cisza pejzażu i milczenie bohaterów skłaniają widza do refleksji, kontemplacji; • ściśnięte, wychylone do góry kadry wyrażają metafizyczną tęsknotę, za którą czai się niewidoczny ból i alienacja; • umieszczone z boku, na dole kadru postacie są jakby przytłoczone ciężarem doświadczeń i koniecznością dokonania wyboru; • uduchowiona muzyka Johna Coltrane’a buduje nastrój melancholii, smutku, zadumy; • Agata Trzebuchowska jako Ida emanuje delikatnością, subtelnością, czystością i spokojem, jest naturalna i wiarygodna; • wyrazista i pełna ekspresji Agata Kulesza jako Wanda eksponuje złożoność

34—35

charakteru swej bohaterki: cynizm i pewność siebie obok odruchów czułości, poczucia zagubienia i samotności. wniosek: Minimalistyczna, ascetyczna poetyka filmu pozostawia widzom miejsce na własną interpretację, na wypełnienie obrazu osobistymi emocjami. praca domowa: Jak potoczą się dalej losy Idy? – zaproponuj ciąg dalszy filmowej historii.

nowe horyzonty edukacji filmowej

Analizy psychologiczne dla nauczycieli i rodziców, którzy chcą porozmawiać z dziećmi o filmie

więcej niż lekcja, więcej niż kino

wywiad

grupa wiekowa przedszkole opracowała Katarzyna Wasilewska

Kacper i Emma – zimowe wakacje Film opowiada o odwadze i strachu – pozwala odkryć, że i jedno, i drugie jest nam potrzebne. Tytułowi bohaterowie jadą razem na zimowe ferie do dziadka Emmy i doświadczają jednocześnie beztroskiej zabawy, ale też problemów łamiących serce. Kacper martwi się, że jego rodzice mogą się rozwieść. Emma uczy się, że trzeba troszczyć się o uczucia przyjaciół. Wielkim atutem filmu jest jego uniwersalny charakter i dostępność dla szerokiego spektrum widzów, niezależnie od wieku − od przedszkola po gimnazjum. Niezwykle aktualny jest też przekaz dotyczący perspektywy rozwodu rodziców. Dzieci często doświadczają problemów rodzinnych, a film opowiada o tym w sposób jednocześnie poruszający emocjonalnie, ale też bezpieczny i kojący. Atrakcyjna dla najmłodszych jest muzyka i tłumaczenia piosenek, a także elementy animacji (rysunkowe zwierzęta pojawiające się na ekranie i para „żywych” pluszaków). Seria filmów o Emmie i Kacprze ma tę zaletę, że narracja toczy się zgodnie ze schematami poznawczymi dzieci, a nie dorosłych, przez co przekaz (z każdej trudnej sytuacji znajdzie się jakieś wyjście) staje się bardziej wiarygodny dla młodego odbiorcy. tematy do rozmowy Czym jest zazdrość?

Kacper martwi się, że Emma przestała go lubić i zamiast niego woli innego chłopca. Projekcja filmu stwarza klimat do rozmów o trudnych uczuciach: zazdrości, złości. Oglądając przygody Emmy i Kacpra, dzieci uczą się, że zazdrość jest czymś niszczącym, ale powszechnym i normalnym – i że istnieją sposoby na to, żeby ją zmniejszyć, aby nie uprzykrzała życia.

36—37

nowe horyzonty edukacji filmowej

Jak rozpoznać odwagę?

Kacper chce skoczyć ze skoczni, choć nie umie nawet dobrze jeździć na nartach. Wszystko po to, by odzyskać przyjaźń Emmy. Dzieci oglądające film zyskują okazję do przemyśleń dotyczących ryzykownych zachowań. Jak daleko można się posunąć, by komuś zaimponować?

Co było bardziej skuteczne jako sposób na pogodzenie się: rozmowa pluszaków na dachu czy niebezpieczny pomysł Kacpra? Czym różni się prawdziwa odwaga od głupoty?

Po co się kłócimy?

Kacper mocno przeżywa kłótnie rodziców i sam wchodzi w konflikt z Emmą i jej nowym kolegą. Z filmu płynie pozytywne przesłanie, że kłótnie nie zawsze są złe – niekiedy pomagają odkryć, na czym nam naprawdę zależy. I że nawet trudne uczucia, jak gniew, złość, smutek czy zazdrość, są ludziom potrzebne, bo zachęcają do działania i wskazują nam drogę.

Jacy są nasi dziadkowie?

Film przełamuje stereotypy wieku i płci. Leciwa przyjaciółka dziadka okazuje się mistrzynią skoków ze skoczni. Emma śmiało uczy się jazdy na nartach, podczas gdy Kacper się boi. Widzowie mogą przedyskutować po projekcji, kto jest bardziej odważny: dziewczyny czy chłopcy? Czym starsi ludzie mogą zaimponować młodszym? Co robili nasi dziadkowie, gdy byli młodzi?

grupa wiekowa szkoła podstawowa 1–3 opracowała Joanna Giereło

Niesforny Bram Bram to 6-letni chłopiec pełen pomysłów, ciekawy świata i bardzo energiczny. Idzie do pierwszej klasy z wieloma wyobrażeniami o tym, czego się tam nauczy, i pytaniami, na które chce znaleźć odpowiedź.

Rzeczywistość okazuje się rozczarowująca dla chłopca. Bramowi jest trudno dopasować się do nowego środowiska pełnego zasad. To historia chłopca z widoczną nadpobudliwością psychoruchową, jednak z pozytywnym zakończeniem! analizy psychologiczne

niesforny bram

tematy do rozmowy szkoła Pójście do nowej szkoły jest dużym przeżyciem dla wszystkich dzieci.

Film pokazuje, jak wyglądają zajęcia w szkole, panujące tam zasady, oczekiwania nauczycieli, ale też przyjaźnie klasowe.

Jakie wyobrażenia o szkole miał Bram? Czego się chciał nauczyć? A czego ostatecznie się nauczył?

Tu można dzieci nakierować na to, że nauczył się budować dobre relacje (z koleżanką, z nauczycielem i dowiedział się, że potrafi pokonywać trudności. Warto dzieci zapytać o ich wyobrażenia dotyczące szkoły (jakie one były i czy się sprawdziły?). różnice i ich akceptacja Co odróżniało Brama od innych dzieci?

Był bardzo energiczny, dużo się ruszał, miał mnóstwo pomysłów.

Niektóre nasze cechy przydają się w jednym miejscu, ale w innym mogą być źródłem problemów, np. Bram miał dużo energii, ale w szkole trudno mu było przez to wytrwać w ławce.

Jak się czuł Bram, kiedy wszyscy dorośli oczekiwali od chłopca, że się zmieni? Jak się zmieniło jego podejście do szkoły? Po czym można to poznać?

Niepowodzenia szkolne i ciągłe uwagi spowodowały, że chłopiec udawał chorobę, żeby nie iść na zajęcia, ale też uciekł ze szkoły.

Czy musimy zmieniać innych, żeby się z nimi „dogadać”? Dlaczego młodemu nauczycielowi udało się z energicznym Bramem?

Tu warto zwrócić uwagę dzieci na to, że pan Marc zaakceptował (nie próbował zmienić) chłopca. Nie przejmował się machaniem nóg Brama, tylko pozwalał im się wybiegać. Nauczyciel zorganizował osobny stolik, przy którym chłopiec mógł się lepiej skoncentrować. Chłopiec nie dostawał kar za to, czego nie mógł zmienić.

38—39

nowe horyzonty edukacji filmowej

Czym jest akceptacja?

Polubienie drugiej osoby z różnicami, które widzimy. Dostrzeganie w nich wartości, a nie problemu. Zaakceptować to też nauczyć się postępować z drugą osobą.

Motywacja do nauki Film jest bardzo dobrą wskazówką dla wszystkich pedagogów i rodziców, jak zmotywować swoje dzieci do pracy – poprzez szukanie sensu w tym, co dziecko ma robić. Bram chciał zbudować rakietę i wyruszyć nią w kosmos razem z rodziną. Mama pomogła mu sobie uzmysłowić, że matematyka jest niezwykle ważna, żeby osiągnąć ten cel.

A czy Wasze dzieci wiedzą, w czym dla nich ważnym nauka może być pomocna?

grupa wiekowa szkoła podstawowa 4–6 opracowała Weronika Paszewska

Mecz życia Film jest opowieścią o tym, jak dorośli i dzieci radzą sobie ze śmiertelną chorobą Anji – silnej, lubiącej grać w piłkę nożną dziewczyny. Opowiada również o przyjaźni, pierwszej miłości, stereotypach dotyczących dziewczyn i chłopaków, nadopiekuńczości. zagadnienia do rozmowy Śmiertelna choroba – Na co chorowała Anja? Jak zachowywali się jej rodzice w obliczu choroby? Jakie emocje przeżywali koledzy i koleżanki z klasy Anji, kiedy Ina informowała ich o jej chorobie?

Rodzicom Anji bardzo trudno było rozmawiać o jej chorobie. Kiedy pierwszy raz byli w szpitalu, nie byli w stanie jej odpowiedzieć na pytanie, co to jest onkologia. Ludzie w różny sposób reagują na trudne sytuacje, a taką jest śmiertelna choroba bliskiej osoby. Jedni zamykają się w sobie i bardzo trudno im rozmawiać o tym, co się dzieje (rodzice Anji), inni się złoszczą (Jonas, który miał za sobą już trudne doświadczenie śmierci

analizy psychologiczne

mecz życia

brata), inni smucą (Lars i Lisa). Doktor Wąsik i pielęgniarka, z racji swoich zawodów, byli profesjonalnie przygotowani do takich sytuacji, bo oboje pracowali na oddziale onkologii dziecięcej, potrafili rozmawiać z Anją i byli też dużym wsparciem dla niej.

Niezgoda i złość – Jak reagujecie, kiedy na coś się nie zgadzacie? Co zrobiła Anja, kiedy drugi raz trafiła do szpitala? Co powiedziała pielęgniarce, która przyszła pobrać jej krew?

Oznaką niezgody na to, co się dzieje, jest złość. Anja w szpitalu była bardzo zła, powiedziała pielęgniarce: „Chcę być w szkole, nie z tymi łysolami”, wytrąciła jej z ręki strzykawkę, a potem szlochała w jej ramionach. Złość jest naturalną reakcją na świat, który nam się nie podoba, na rzeczy, na które się nie zgadzamy. Film może być okazją do rozmowy o tym, w jaki sposób wyrażamy swoją złość, jak ją okazywać, żeby nie krzywdzić innych.

Miłość – Który chłopiec z klasy podobał się Anji? Komu podobała się Anja? Z kim Lisa chciała wyswatać nauczycielkę Inę? Czy zawsze odwzajemniamy uczucia innych? Skąd wiemy, że ktoś nam się podoba?

Kiedy Lisa zapytała Inę, czy kocha Hansa (nauczyciela WF-u), Ina odpowiedziała: „Nie możesz zdecydować, kogo pokochasz. Kochać to znaczy oferować komuś serce, wiedząc, że ten ktoś może cię zranić”. Te słowa szczególnie trafiły do Anji, która nie odwzajemniała uczuć Larsa, za to podobał jej się Jonas, który też sprawiał jej przykrość, rywalizując z nią i twierdząc, że dziewczyny nie mogą grać w piłkę nożną. Mimo to do Jonasa Anja czuła coś więcej, a Larsa bardzo lubiła jako przyjaciela.

Stereotypy – Kto uważał, że dziewczyny nie powinny grać w piłkę nożną?

Kto grał bardzo dobrze w ataku?

W szkolnej drużynie w ataku bardzo dobrze grali Anja i Jonas.

Jonas na początku uważał, że dziewczyny nie nadają się do piłki nożnej.

Kiedy nauczycielka Ina zapytała go dlaczego, odpowiedział: „Bo są inne”.

Co wnosiła do gry zespołu Anja co było niepowtarzalne?

Jak Anja potrafiła zmotywować do gry Lisę?

Anja dbała o całość drużyny, motywowała słabszych graczy do gry, wierzyła w umiejętności swojej koleżanki Lisy. Anja również myślała o strategii całej drużyny, o tym, w jaki sposób jako drużyna mogą osiągnąć 40—41

nowe horyzonty edukacji filmowej

sukces. Jonas był bardzo dobrym graczem, ale to Anja równie dobrze grała, a jednocześnie dbała o innych zawodników i przewodziła drużynie.

Nadopiekuńczość rodziców – Jak zachowywała się mama Jonasa? Czy rodzice Anji godzili się na jej wyjazd na letnie ferie? W jakich sytuacjach chcielibyśmy, żeby rodzice nie byli aż tak opiekuńczy?

Jak myślicie, dlaczego rodzice opiekują się nami, dla nas czasem za bardzo? Mama Jonasa często do niego dzwoniła, przyjeżdżała po niego pod szkołę, mimo że inne dzieci wracały same od domu. Rodzice Anji nie chcieli, żeby sama jechała na ferie szkolne. Mama chciała z nią pojechać, żeby się nią opiekować (Anja miała już wtedy zdiagnozowaną białaczkę). Mama często powtarzała Anji, żeby uważała, była ostrożna.

Anja powiedziała: „Mam już dość gadania nie możesz tego, nie możesz tamtego”. Film może być dobrym pretekstem do rozmowy na temat okazywania opieki, dbania o innych, negocjowania granic w tym obszarze.

Film Mecz życia to możliwość przeżycia smutku i strachu związanego z odchodzeniem bliskich. Porusza temat śmierci, który często jest tematem tabu. Oglądany razem przez dorosłych i dzieci może być bardzo dobrą okazją do zmierzenia się razem z tym trudnym tematem, jakim jest śmierć. W filmie młodzi widzowie znajdą wiele wzorców, w jaki sposób można być z osobą bardzo chorą, jak w takich sytuacjach można postępować. grupa wiekowa gimnazjum opracowała Natalia Milczarek

Dziewczynka w trampkach Wadjda to oryginalny tytuł filmu i imię głównej bohaterki – saudyjskiej dziewczynki, która podążając za swoimi pragnieniami, wciąż zderza się z ograniczającymi świat zasadami wyznawanymi przez tradycyjną społeczność, w której się wychowuje. W trakcie omawiania filmu może być trudno nie wydawać ostatecznych sądów – jednak należy starać się omawiać go jak najbardziej neutralnie. Dziewczynka w trampkach podejmuje temat dyskryminacji, dlatego ważne, żeby być zgodnym z ogólną wymową filmu i raczej przedstawiać zalety akceptacji innych kultur i innych sposobów myślenia. Staramy się uchronić młodzież przed dyskryminacją ich samych oraz nauczyć ich rozumieć inność, tak aby analizy psychologiczne

dziewczynka w trampkach

w przyszłości, kiedy się z nią zetkną, nie budziła w nich niepotrzebnego lęku i agresji. Młodzi ludzie dzięki wiedzy, którą otrzymają od Państwa, omawiając ten film, będą uczyć się wydawać zrównoważone sądy na temat rzeczywistości i rozwijać umiejętność samodzielnego myślenia. zagadnienia do rozmowy Islam: tradycja, normy, obyczaje W filmie widzimy codzienne życie Wadjdy i jej tradycyjnej muzułmańskiej rodziny. Dowiadujemy się, jak wyglądają normy i obyczaje, edukacja dzieci w tym kraju, co robią w czasie wolnym, jak pracują i spędzają czas wolny osoby dorosłe. W każdy z tych aspektów wpleciony jest religijny kontekst – to okazja, aby porozmawiać z nastolatkami o Koranie i szariacie. Przy okazji tego wątku można wskazać podobieństwa i różnice religii muzułmańskiej i dominującego w Polsce katolicyzmu, zastanowić się np. nad wpływem katolickiego systemu wartości na życie Polaków.

Czy nasi widzowie czują ten wpływ w swoim sposobie myślenia/życia?

Celem takiej rozmowy może być uznanie punktów wspólnych pomiędzy naszymi kulturami, na które rzadko zwraca się uwagę, dyskutując o krajach arabskich postrzeganych raczej przez pryzmat zagrożenia terroryzmem.

Konserwatyzm Muzułmańska żeńska szkoła, do której chodzi Wadjda, jest jednym z przykładów konserwatyzmu w świecie naszej bohaterki. Matka Wadjdy rezygnuje z pracy w szpitalu, w którym musiałaby się stykać z mężczyznami, i gdzie jej bardziej liberalna koleżanka nie zakrywa twarzy. Widzimy, że zarówno Wadjda, jak i jej matka ponoszą konsekwencje i czasem cierpią z powodu narzuconych im zasad i ograniczeń. Ważne zagadnienie do omówienia z młodzieżą: Jaki system zasad jest dla nas bardziej konstruktywny? W jakim świecie chcieliby żyć?

Ważne: Uwzględnić w rozmowie prawo każdego człowieka do posiadania własnych opinii, nawet jeśli są one skrajne, wskazując, że każda radykalna opinia lub mocno postawiona granica może prowokować do buntu (tak jak to ma miejsce w przypadku Wadjdy) lub powodować u innych ludzi lęk, brak zrozumienia i akceptacji – tak jak przejawy fanatyzmu religijnego na świecie. Dyskusja na ten temat może prowadzić do konkluzji, że wartości, którymi się kierujemy, powinny uwzględniać nie

42—43

nowe horyzonty edukacji filmowej

tylko nasze osobiste szczęście, ale też nie mogą naruszać dóbr, granic innych ludzi.

Dyskryminacja – kobiety w islamie Dziewczynka w trampkach to film o walce kobiet o swoją pozycję w świecie zdominowanym przez mających więcej praw mężczyzn. Zakaz jazdy na rowerze, nakaz hidżabu, małżeństwa aranżowane w młodym wieku, poligamia – Wadjda i jej matka ciągle zderzają się z zakazami i nakazami, które ograniczają je w spełnianiu pragnień i marzeń, a czasem nawet w realizacji podstawowych potrzeb. Ten wątek budzi szczególnie wiele emocji i może być wspaniałym początkiem rozmowy o ludzkich postawach wobec innych, o prawach człowieka oraz o równouprawnieniu płci. Razem z Dziewczynką w trampkach nasi młodzi widzowie będą dojrzewać do budowania świata, w którym panuje sprawiedliwe traktowanie ludzi – zarówno ze względu na płeć, jak i na kulturowe korzenie, z których się wywodzą.

analizy psychologiczne

dziewczynka w trampkach

nowe horyzonty edukacji filmowej

Przedszkole

więcej niż lekcja, więcej niż kino

wywiad

filmowe przygody Atmosferą kina warto zarażać już od najmłodszych lat.

Seanse filmowe dla przedszkolaków to okazja nie tylko do tego, by spotkać na ekranie ciekawych bohaterów.

W kinie można się przecież uczyć, a przede wszystkim dobrze bawić.

Cykl prezentuje najbardziej interesujące krótkometrażowe i długometrażowe filmy przeznaczone dla najmłodszych widzów. Różnorodność form, technik i kolorów, nieskomplikowane historie zaprezentowane w filmach pozwolą dzieciom nie tylko na świetną zabawę, lecz także będą pretekstem do rozmowy i udziału w warsztatach plastycznych.

Wyświetlanym co miesiąc filmom towarzyszą krótkie pogadanki dotyczące tematu spotkania, animowane gry i zabawy w grupach. Ich temat został dopasowany do wieku i zainteresowań dzieci. Przedszkolaki mogą też wziąć udział w warsztatach plastycznych w kinie lub w przedszkolu.

Instrukcję proponowanej pracy plastycznej znaleźć można na stronie www.nhef.pl. Opiekunowie dzieci otrzymują także analizy psychologiczne, które pozwolą na poprowadzenie w przedszkolu rozmowy na temat obejrzanych w kinie filmów. Cykl Filmowe przygody skierowany jest do przedszkolaków w wieku od 4 do 6 lat.

na www.nhef.pl znajdziesz dodatkowo • informacje o poziomie trudności • opinie psychologów o filmach • listę miast, w których realizowany jest ten cykl • daty spotkań w twoim kinie

46—47

nowe horyzonty edukacji filmowej

powiązanie z podstawą programową wychowania przedszkolnego Celem wychowania przedszkolnego jest: 2) budowanie systemu wartości, w tym wychowywanie dzieci tak, żeby lepiej orientowały się w tym, co jest dobre, a co złe – podczas udziału we wszystkich spotkaniach cyklu filmowego; 3) kształtowanie u dzieci odporności emocjonalnej koniecznej do racjonalnego radzenia sobie w nowych i trudnych sytuacjach, w tym także do łagodnego znoszenia stresów i porażek: Kacper i Emma – najlepsi przyjaciele; 4) rozwijanie umiejętności społecznych dzieci, które są niezbędne w poprawnych relacjach z dziećmi i dorosłymi: zestaw Ja i moi przyjaciele.

1. Kształtowanie umiejętności społecznych dzieci: porozumiewanie się z dorosłymi i dziećmi, zgodne funkcjonowanie w zabawie i w sytuacjach zadaniowych. Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej: 1) obdarza uwagą dzieci i dorosłych, aby rozumieć to, co mówią i czego oczekują; grzecznie zwraca się do innych w domu, w przedszkolu, na ulicy – punkt ten jest realizowany przez udział w spotkaniach dyskusyjnych poprzedzających projekcje filmowe.

2) przestrzega reguł obowiązujących w społeczności dziecięcej (stara się współdziałać w zabawach i w sytuacjach zadaniowych) oraz w świecie dorosłych – współdziałanie podczas wykonywania grupowych prac plastycznych, związanych z tematyką spotkań.

3. Wspomaganie rozwoju mowy dzieci.

Przedszkole PRZEDSZKOLE

Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej: 1) zwraca się bezpośrednio do rozmówcy, stara się mówić poprawnie pod względem artykulacyjnym, gramatycznym, fleksyjnym i składniowym; 2) mówi płynnie, niezbyt głośno, dostosowując ton głosu do sytuacji; 3) uważnie słucha, pyta o niezrozumiałe fakty i formułuje dłuższe wypowiedzi o ważnych sprawach – udział w dyskusjach poprzedzających seanse filmowe.

Wspieranie dzieci w rozwijaniu czynności intelektualnych, które stosują w poznawaniu i rozumieniu siebie i swojego otoczenia.

Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej: 3) stara się łączyć przyczynę ze skutkiem i próbuje przewidywać, co się może zdarzyć: wszystkie spotkania.

Wychowanie przez sztukę. Dziecko widzem i aktorem.

Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej: 1) wie, jak należy się zachować na uroczystościach, np. na koncercie, festynie, przedstawieniu, w teatrze, w kinie.

Wychowanie przez sztukę. Różne formy plastyczne.

Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej: 2) umie wypowiadać się w różnych technikach plastycznych i przy użyciu elementarnych środków wyrazu (takich jak kształt i barwa) w postaci prostych kompozycji i form konstrukcyjnych: warsztaty plastyczne po projekcjach.

FILMOWE PRZYGODY

okiem nauczyciela Cykl Filmowe przygody skierowany jest do widzów najmłodszych, a w związku z tym najbardziej wymagających. Daje dzieciom możliwość poznania najpiękniejszych filmów z różnych zakątków świata, które poruszają uniwersalne problemy.

Co istotne, tematyka spotkań filmowych jest bliska zainteresowaniom i osobistym doświadczeniom najmłodszych odbiorców. Według podstawy programowej celem wychowania przedszkolnego jest kształtowanie u dzieci odporności emocjonalnej, koniecznej do racjonalnego radzenia sobie w nowych i trudnych sytuacjach (…). Do tej tematyki nawiązuje już pierwsze spotkanie dotyczące filmu Kacper i Emma – najlepsi przyjaciele, poruszającego problem strachu, przełamywania lęków, radzenia sobie w nowej sytuacji: przeprowadzki i rozpoczęcia nauki w nowym przedszkolu. Śledząc przygody bohaterów filmowych, najmłodsi widzowie mogą się z nimi utożsamić i wspólnie przeżywać trudne sytuacje, by wreszcie przekonać się, że często strach ma wielkie oczy.

Podczas kolejnych spotkań filmowych mali widzowie mają możliwość zetknięcia się m.in. z tematem pojawiających się w życiu problemów (Trudności można pokonać!). Uczą się przy tym, że współpraca z innymi i wytrwałość w dążeniu do celu pomagają przezwyciężać trudności. Czas edukacji przedszkolnej to jednocześnie czas nawiązywania pierwszych przyjaźni, budowania relacji z rówieśnikami oraz lekcja pokazująca, że o relacje z innymi należy dbać i nie zawsze są one łatwe.

Rozwijanie umiejętności społecznych dzieci jest według zapisu podstawy programowej jednym z najważniejszych celów wychowania przedszkolnego. Spotkanie poświęcone tematyce przyjaźni (Ja i moi przyjaciele) pozwala przedszkolakom zrozumieć te skomplikowane relacje międzyludzkie.

Udział w programie stwarza również okazję do poznania różnych materiałów i technik plastycznych.

Warsztaty towarzyszące projekcjom filmowym dają możliwość rozwijania wrażliwości plastycznej, kreatywności, sprawności manualnej oraz, tak ważnej w tym wieku, umiejętności pracy w grupie.

Kacper i Emma – najlepsi przyjaciele reż. A.L. Næss | Norwegia 2013 | 74’ Temat Nowe sytuacje Opis filmu Przed 5-letnim Kacprem nowe wyzwanie. Zaczyna naukę w nowym przedszkolu. Dzięki pomocy rezolutnej Emmy okaże się, że strach ma wielkie oczy.

Zmiana przedszkola, grupy, rozpoczęcie nowego roku szkolnego, przeprowadzka – to trudne sytuacje, które wymagają od nas wiele odwagi. Jak radzić sobie z nowymi sytuacjami? Jak nie dać się strachowi? wybrane Wątki z prelekcji jakie sytuacje są dla nas nowe? jak się czujemy, kiedy sytuacja jest dla nas nowa? co można zrobić, żeby nie dać się strachowi i sprostać wyzwaniom?

Pojęcia kluczowe nowe sytuacje | strach | przełamywanie lęków | pomoc propozycja pracy plastycznej bardzo pomocne pudełko cele kształtowanie wrażliwości i umiejętności przyjmowania perspektywy innej osoby, mówienia o trudnych sytuacjach i emocjach, modelowanie zachowań związanych z przyjmowaniem osby / byciem nową osobą w grupie. materiały 3 kartki A4 dla każdej osoby, papierowy karton

Elżbieta Wysocka

nauczycielka edukacji początkowej we FrancuskoPolskim Przedszkolu „La Fontaine”

48—49

nowe horyzonty edukacji filmowej

Zestaw filmów krótkich: przyjaźń łączny czas: 53’ Miejsce na miotle | reż. J. Lachauer, M. Lang | Wielka Brytania 2012 Zgadywanki gałganków | reż. E. Jansons| Łotwa 2012 Kąpiel Gałganków | reż. E. Jansons | Łotwa 2010 Gałganki na huśtawce | reż. E. Jansons | Łotwa 2012 Płatek śniegu | reż. N. Chernysheva | Rosja 2012 Tulku | reż. M. Fadera, S. Guealli | Francja 2013 Temat Ja i moi przyjaciele Opis zestawu Przyjaciele to jedne z najważniejszych osób w życiu każdego człowieka. Zaprezentowane w tym zestawie filmy krótkometrażowe pokazują blaski i cienie przyjaźni. Opowiadają o relacjach postaci, w których losy łatwo się dziecku wczuć i je zrozumieć. Pokazują też trudy przyjaźni i sposoby ich przezwyciężenia. wybrane Wątki z prelekcji przyjaźń – co to znaczy mieć przyjaciela? co robią razem przyjaciele? czy trudno się z kimś przyjaźnić? co robić, gdy zdarzają się kłótnie i nieporozumienia?

Pojęcia kluczowe przyjaźń | trudy przyjaźni | kłótnie i nieporozumienia propozycja pracy plastycznej mój przyjaciel i ja cel rozwijanie wrażliwości plastycznej, umiejętność rozmawiania o swoich uczuciach materiały kartki A4 i A3 dla każdej osoby, klej oraz dowolne materiały do wykończenia ramy

Przedszkole PRZEDSZKOLE

Magiczne święta Kacpra i Emmy reż. A.L. Næss | Norwegia 2014 | 80’ Temat Ja i moja rodzina Opis filmu Zbliżają się święta, ale wciąż nie widać śniegu.

Emma postanawia interweniować w tej sprawie u samego Świętego Mikołaja. Oboje z Kacprem chcą dołożyć wszelkich starań, by nadchodzące święta były wyjątkowe – magiczne, rodzinne i zaśnieżone. Czy ich plan się powiedzie? Czy w Wigilię pojawi się pierwszy śnieg? wybrane Wątki z prelekcji okazje, dzięki którym spotykamy się w rodzinnym gronie co to jest tradycja? dlaczego ważne są dla nas rodzina i wspólne świętowanie?

Pojęcia kluczowe rodzina | wsparcie | tradycja propozycja pracy plastycznej łańcuch cel rozwój manualny i emocjonalny materiały postaci do budowy łańcucha (do pobrania na www.nhef.pl), nożyczki, klej, kredki lub flamastry, ewentualnie materiały do ozdobienia, np. papier wycinankowy

FILMOWE PRZYGODY

Zestaw filmów krótkich: wyzwania łączny czas: 45’ Nocna zmiana | reż. S. Kukkonen | Finlandia 2004 Królik i jeleń | P. Vácz | Węgry 2013 Okno | reż. C. Müller | Szwajcaria 2012 Słoń przemądrzalski | T. Sieger, W. Dierickx | Szwajcaria, Chiny 2013 Mały ptaszek i liść | L. von Dohren | Szwajcaria 2012 Zabierz mnie ze sobą | N. Archawattana | Tajlandia 2012 Głodny | L.M. Colon, D. Hermans | Belgia 2008 temat Trudności można pokonać!

Opis filmu Z każdą aktywnością, działaniem i celem związany jest także trud, który w to przedsięwzięcie należy włożyć.

Jakie trudności mogą nas czekać? Czy potrzebna nam jest pomoc innych? Bohaterowie z tego zestawu pokazują, że trudności łatwiej pokonywać w grupie. wybrane Wątki z prelekcji trudności – jak je pokonać? sprawdzanie różnych rozwiązań współpraca – czy ułatwia pokonywanie trudności niepoddawanie się w osiąganiu celu Pojęcia kluczowe trudności | rozwiązania | współpraca propozycja pracy plastycznej razem damy radę zbudować świat cel kształtowanie umiejętności pracy zespołowej, rozwój manualny, zdobywanie i dzielenie się wiedzą o świecie materiały uproszczona mapa konturowa świata, duży papier do podklejenia mapy, kredki, flamastry, nożyczki, klej, małe karteczki

50—51

Kacper i Emma – ferie zimowe reż. A.L. Næss | Norwegia 2014 | 73’ Temat Podróże pełne przygód Opis filmu Znani z pierwszego pokazu w ramach cyklu bohaterowie – Emma i Kacper – wyjeżdżają na narciarską wycieczkę.

Jakie przygody czekają na naszych bohaterów? Czy coś jest w stanie zagrozić ich przyjaźni? Jak poradzą sobie z nowymi sympatiami swoich najlepszych przyjaciół? wybrane Wątki z prelekcji dlaczego ludzie podróżują? dokąd ludzie podróżują? czym różnią się wakacje zimą od wakacji latem? jakie przygody mogą nas spotkać podczas wyjazdu? przygody wiążą się z czymś niespodziewanym i nieznanym – czy lubimy takie sytuacje? czy trudno jest zaakceptować nowych przyjaciół naszych przyjaciół? jak możemy sobie z tym poradzić? propozycja pracy plastycznej pamiątka z ferii cel rozwój manualny, rozwijanie wyobraźni przestrzennej materiały pudełko z brystolu dla każdego, kredki, kolorowy blok techniczny, klej, nożyczki, taśma klejąca, przezroczysta folia lub celofan, granulat styropianowy (lub podobne)

nowe horyzonty edukacji filmowej

Hokus-pokus, Albercie Albertsonie reż. T. Kove | Norwegia 2013 | 75’ Temat Czy już dorosłam|em do tego, by…

Opis filmu Albert marzy o posiadaniu psa, ale jego tata uważa, że na to zdecydowanie za wcześnie. Chłopiec jest przekonany, że do spełnienia marzenia można użyć magicznych sztuczek, w których świat wprowadza go zaprzyjaźniony iluzjonista. Okazuje się jednak, że to nie takie łatwe, jakby się mogło wydawać.

Wspaniała przygodowa animacja dla najmłodszych oparta na bestsellerowej serii książek o Albercie Albertsonie autorstwa Gunilli Bergström. wybrane Wątki z prelekcji Albert Albertson – bohater, którego znamy z książek co to są obowiązki i czy łatwo się z nich wywiązywać? co to znaczy odpowiedzialność? o czym marzymy i jak dążymy do spełnienia naszych marzeń?

Pojęcia kluczowe odpowiedzialność | obowiązki | marzenia propozycja pracy plastycznej magiczne obrazki cel rozwój manualny i poznawczy materiały sztywne kartoniki ok. 10x10cm, flamastry, dziurkacz, sznurek

Przedszkole PRZEDSZKOLE

Jill i Joy reż. S. Cantell | Finlandia 2014 | 80’ Temat Wyobraźnia Opis filmu Rozpoczynają się piękne i słoneczne wakacje.

Dwie najlepsze przyjaciółki – Jill i Joy – znajdują na ulicy mnóstwo pieniędzy. Po bezskutecznych poszukiwaniach właściciela cennego znaleziska postanawiają kupić sobie mały przytulny dom. Miejsce, które wybrały, okazuje się spełnieniem marzeń, rozwija ich fantazję i pozwala oddawać się ulubionym zajęciom. Dziewczynki postanawiają wykorzystać swoją bogatą wyobraźnię, by pomóc sąsiadom i nadać ich życiu barw i niezwykłości. wybrane Wątki z prelekcji co to jest wyobraźnia i jak ją rozwijać? do czego można wykorzystywać wyobraźnię? czy wyobraźnia może pomóc w spełnianiu marzeń?

Pojęcia kluczowe wyobraźnia | pomoc | marzenia propozycja pracy plastycznej świat w mojej głowie cel rozwój emocjonalny, kształtowanie umiejętności opowiadania materiały 2 kartki A4 dla każdego uczestnika, nożyczki, pastele, klej

FILMOWE PRZYGODY

52—53

nowe horyzonty edukacji filmowej

szkoła podstawowa 1–3

szkoła podstawowa 1–3

FILMOWE PRZYGODY

filmowe lekcje klasa I Sześcio- i siedmiolatki warto zarażać miłością do kina od pierwszych miesięcy w szkole. Dzięki filmom w bezpieczny sposób mogą one zbliżyć się do świata i do własnych emocji.

Ten cykl to oferta skierowana właśnie do pierwszoklasistów. Prezentowane filmy w piękny i mądry sposób wprowadzają dzieci w świat kina.

Zróżnicowanie filmów – od krótkometrażowych animacji po pełnometrażowe filmy aktorskie – gwarantuje, że poznają one ten świat z różnych stron. Filmy zostały dobrane tak, aby dzieci mogły zobaczyć w nich podobnych do siebie bohaterów w sytuacjach związanych z rodziną, szkołą, przyjaźnią. Filmy te stanowią bogate, bezpieczne tło rozmów na ważne dla pierwszoklasistów tematy.

na www.nhef.pl znajdziesz dodatkowo • informacje o poziomie trudności • opinie psychologów o filmach • listę miast, w których realizowany jest ten cykl • daty spotkań w twoim kinie

54—55

nowe horyzonty edukacji filmowej

Związki z podstawą programową 1. a)

b)

c)

d)

5. a)

b)

c)

d)

6. Edukacja przyrodnicza. Uczeń kończący klasę I: b) zna sposoby przystosowania się zwierząt Edukacja polonistyczna. Uczeń kończący do poszczególnych pór roku: odloty i przyklasę I: loty ptaków, zapadanie w sen zimowy, obdarza uwagą dzieci i dorosłych, słucha d) wie, jaki pożytek przynoszą zwierzęta ich wypowiedzi i chce zrozumieć, co prześrodowisku: niszczenie szkodników przez kazują; komunikuje w jasny sposób swoje ptaki, zapylanie kwiatów przez owady, spostrzeżenia, potrzeby, odczucia, spulchnianie gleby przez dżdżownice, w kulturalny sposób zwraca się do roze) zna zagrożenia dla środowiska przyrodmówcy, mówi na temat, zadaje pytania niczego ze strony człowieka: wypalanie i odpowiada na pytania innych osób, łąk i ściernisk, zatruwanie powietrza dostosowuje ton głosu do sytuacji, np. nie i wód, pożary lasów, wyrzucanie odpadów mówi zbyt głośno, i spalanie śmieci itp.; chroni przyrodę: uczestniczy w rozmowie na tematy nie śmieci, szanuje rośliny, zachowuje związane z życiem rodzinnym i szkolnym, ciszę w parku i w lesie, pomaga zwierzętakże inspirowane literaturą, tom przetrwać zimę i upalne lato; interesuje się książką i czytaniem; słucha 2) w zakresie rozumienia warunków w skupieniu czytanych utworów (np. atmosferycznych: baśni, opowiadań, wierszy), w miarę swo- a) obserwuje pogodę i prowadzi obrazkowy ich możliwości czyta lektury wskazane kalendarz pogody, przez nauczyciela. c) nazywa zjawiska atmosferyczne charakEdukacja społeczna. Uczeń kończący klasę I: terystyczne dla poszczególnych pór roku, potrafi odróżnić, co jest dobre, a co złe podejmuje rozsądne decyzje i nie naraża w kontaktach z rówieśnikami i dorosłymi; się na niebezpieczeństwo wynikające wie, że warto być odważnym, mądrym z pogody. i pomagać potrzebującym; wie, że nie 11. Etyka. Uczeń kończący klasę I: należy kłamać lub zatajać prawdy, 1) przestrzega reguł obowiązujących współpracuje z innymi w zabawie, w nauce w społeczności dziecięcej (współpracuje szkolnej i w sytuacjach życiowych; przew zabawach i w sytuacjach zadaniowych) strzega reguł obowiązujących w społeczoraz w świecie dorosłych (grzecznie ności dziecięcej oraz w świecie dorosłych, zwraca się do innych, ustępuje osobom grzecznie zwraca się do innych w szkole, starszym miejsca w autobusie, podaje w domu i na ulicy, upuszczony przedmiot itp.); wie, co wynika z przynależności do rodziny, 5) niesie pomoc potrzebującym, także jakie są relacje między najbliższymi, wywiąw sytuacjach codziennych. zuje się z powinności wobec nich, zna zagrożenia ze strony ludzi; wie, do kogo i w jaki sposób należy się zwrócić o pomoc.

szkoła podstawowa 1–3

FILMOWE lekcje

okiem nauczyciela Filmowe lekcje adresowane są do najmłodszych uczniów.

Wspierają one edukację w pierwszym roku nauki w szkole podstawowej. W ramach tego cyklu pokazane zostaną filmy podejmujące bliskie dzieciom, ważne tematy, takie jak rodzina, przyjaźń czy współpraca. Jako pierwszy zaprezentowany zostanie Niesforny Bram – niezwykle dynamiczny film dotyczący trudności dziecka rozpoczynającego naukę w pierwszej klasie. Projekcja filmu Moja mama jest w Ameryce i spotkała Buffalo Billa będzie znakomitą okazją do rozmowy na temat wartości rodziny w życiu człowieka. W czasie kolejnych lekcji dzieci zobaczą na ekranie bohaterów mierzących się ze znanymi im z życia codziennego sytuacjami. Ostatnie spotkania poświęcone będą ekologii oraz temu, co do naszego życia wnosi czytanie książek. Zaletą cyklu jest duża różnorodność prezentowanych filmów – znajdą się wśród nich zarówno filmy pełnometrażowe, jak i krótkie formy, zarówno animacje, jak i filmy aktorskie.

Paulina Krześniak Nauczycielka języka polskiego w Szkole Podstawowej nr 32 z Oddziałami Integracyjnymi im. Małego Powstańca w Warszawie, Autorka cyklu Filmowe lekcje dla klasy I szkoły podstawowej

Niesforny Bram reż. A. van der Heide | Holandia 2012 | 83’ Temat Początki bywają trudne Opis filmu Bram zadaje sto pytań na minutę, a jego nogi – jak sam mówi – są po to, żeby biegały. Powoduje to wiele zabawnych sytuacji, ale wpędza również Brama w kłopoty. Szczególnie że jego nauczyciel szybko zaczyna mieć go dość. Kto wygra to starcie temperamentów?

A może znajdą wspólny język? Niesforny Bram to niezwykle dynamiczna, pełna humoru i ciepła historia chłopca rozpoczynającego naukę w I klasie.

Wybrane wątki z prelekcji jak wyglądają początki w szkole? co może być dla dzieci trudne podczas pierwszych tygodni w szkole? co w szkole wolno, a czego nie? czy jeśli nauczyciel na coś nam nie pozwala, to znaczy, że nas nie lubi? czy można się bawić i jednocześnie uczyć?

Materiały dydaktyczne Czy niesforny Bram jest wśród nas?

Pojęcia kluczowe oryginalność | trudności szkolne | kłopoty z porozumiewaniem się | poznawanie świata | nauka i zabawa | trudności w skupieniu się Propozycja pracy plastycznej magiczne obrazki cel rozwój manualny i poznawczy materiały sztywne kartoniki ok. 10x10cm, flamastry, dziurkacz, sznurek

56—57

nowe horyzonty edukacji filmowej

Moja mama jest w Ameryce i spotkała Buffalo Billa reż. M. Boréal, T. Chatel | Francja 2013 | 76’ Temat Ja i moja rodzina Opis filmu Jeanem i jego bratem opiekują się niania i zapracowany tata. Mama chłopców jest w podróży i przesyła synom pocztówki z najodleglejszych zakątków świata. Jean rozpoczyna naukę w szkole – stawia czoła nowym problemom. Z czasem musi się również oswoić ze smutną prawdą o śmierci mamy.

Wybrane wątki z prelekcji moja rodzina, czyli kto? dlaczego rodzina jest taka ważna? czy rodzina pomaga nam w trudnych sytuacjach? jak poradzić sobie ze smutkiem?

Materiały dydaktyczne Z rodziną łatwiej Pojęcia kluczowe rodzina | wsparcie | trudne sytuacje | pomoc | radzenie sobie ze smutkiem Propozycja pracy plastycznej moja rodzina daleko i blisko cel rozwijanie umiejętności rozmawiania o relacjach między ludźmi, rozwój manualny materiały schemat ścian domku dla każdego, tekturka na podstawkę, nożyczki, kredki lub flamastry, klej, ewentualnie plastelina

szkoła podstawowa 1–3

Ernest i Celestyna reż. S. Aubier, V. Patar, B. Renner | Belgia, Francja, Luksemburg 2012 | 80’ Temat Prawdziwy przyjaciel Opis filmu Niezwykła animacja, która oprócz oscarowej nominacji zdobyła wiele nagród i przede wszystkim uznanie najmłodszych widzów na całym świecie.

Opowieść o przyjaźni łączącej dwójkę na pozór zupełnie niepasujących do siebie bohaterów – niedźwiedzia Ernesta i małą myszkę Celestynę.

Wybrane wątki z prelekcji dlaczego warto mieć przyjaciela? jakie cechy powinien mieć przyjaciel? czy można przyjaźnić się z kimś zupełnie niepodobnym do nas samych? jak sobie radzić z odmiennością? na czym polega prawdziwa przyjaźń?

Materiały dydaktyczne Warto mieć przyjaciół Pojęcia kluczowe przyjaźń | odmienność | różnice i podobieństwa między przyjaciółmi | siła przyjaźni | bliskość | wsparcie i wzajemna pomoc Propozycja pracy plastycznej potrafię być przyjacielem – odznaka cel kształtowanie umiejętności określania swoich mocnych stron, rozwój manualny materiały tektura, nożyczki, flamastry lub kredki, kolorowy sznurek lub cienka wstążka, ewentualnie materiały do ozdobienia odznaki

FILMOWE lekcje

Svein i szczur Zestaw filmów krótkich: DLACZEGO WARTO WSPÓŁPRACOWAĆ reż. V. Ringen | Norwegia 2007 | 73’ łączny czas: 49’ Nocna zmiana | reż. S. Kukkonen | Finlandia 2004 Królik i jeleń | reż. P. Vácz | Węgry 2013 Okno | reż. C. Müller | Szwajcaria 2012 Słoń przemądrzalski | reż. T. Sieger, W. Dierickx | Szwajcaria, Chiny 2013 Mały ptaszek i liść | reż. L. von Dohren | Szwajcaria 2012 Zabierz mnie ze sobą | reż. N. Archawattana | Tajlandia 2012 Głodny | reż. L.-M. Colon, D. Hermans | Belgia 2008 Temat Dlaczego warto współpracować?

Opis zestawu Bohaterowie zrealizowanych w różnych technikach animacji mierzą się z różnymi trudnościami i wyzwaniami. Czy uda im się je pokonać? W niektórych przypadkach rozwiązaniem staje się współpraca i współdziałanie z innymi. Czego od nas wymaga praca w grupie? Jakie wymagania przed nami stawia?

Wybrane wątki z prelekcji co lepiej robić samemu, a co w zespole? czego nas uczy praca w grupie? dlaczego warto współpracować? czego od nas wymaga praca w grupie? jak sobie radzić z trudnościami i konfliktami?

Materiały dydaktyczne W grupie raźniej Pojęcia kluczowe współpraca | praca w grupie | współdziałanie | radzenie sobie z wyzwaniami

Temat Warto mieć hobby Opis filmu Siedmioletni Svein i szczur Halvorsen są nierozłączni.

Chłopiec chce, by jego pupil wziął udział w organizowanym co roku konkursie dla zwierząt domowych. Jednak nie wszyscy są zachwyceni tym pomysłem. Czy chłopcu uda się przekonać wszystkich o tym, że Halvorsen nie jest groźny i zasługuje na to, by konkurować z innymi pupilami?

Wybrane wątki z prelekcji co to jest hobby? jakie pasje mają różni ludzie? dlaczego warto mieć hobby? czy pasje wymagają poświęceń?

Materiały dydaktyczne Rozmawiamy o naszych pasjach Pojęcia kluczowe pasja | hobby | zainteresowania | talenty | zaangażowanie Propozycja pracy plastycznej nasze hobby – flagi cel rozwój manualny, kształtowanie umiejętności wypowiadania się materiały kartki A4 pocięte na flagi, pastele, zszywacz, sznurek

Propozycja pracy plastycznej mam dla ciebie, ty masz dla mnie cel rozwijanie umiejętności współpracy w grupie

58—59

nowe horyzonty edukacji filmowej

Zestaw filmów krótkich: PRZYRODA WOKÓŁ NAS

Sekret Eleonory

łączny czas: 36’ Jeżyki w mieście| reż. E. Lacis | Litwa 2012 Pogoda w kratkę | reż. P. Kortmann | Niemcy 2011 Pstryk | reż. A. van Merwijk | Holandia 2012 Tank | reż. N. Milton | USA 2013 Wiosna | reż. U. Prinsen | Holandia 2012 Kura Paola | reż. L.-M. Colon, Q. Speguel | Belgia 2008

Temat Książka – mój przyjaciel Opis filmu Rodzina Nataniela dostaje w spadku po cioci Eleonorze dom wraz z bogatym księgozbiorem, który ma zostać sprzedany. Bohaterowie książek ożywają i proszą chłopca o ratunek. Kłopot w tym, że Nataniel nie umie czytać, a jest to niezbędne do ich ocalenia.

Wybrane wątki z prelekcji dlaczego warto czytać książki? czego mogą nas nauczyć nasze lektury? jak pokonywać swoje słabości? co nam dają trudne wyzwania?

Materiały dydaktyczne Magia książek Pojęcia kluczowe książki | baśń | literatura | słabe strony | pokonywanie słabości

Temat Przyroda wokół nas Opis zestawu Jakie są nasze relacje z przyrodą? Czy żyjąc w miastach, nie zapominamy o tym, że przyroda jest elementem naszego świata? Filmy zwracają uwagę dzieci na otaczającą je przyrodę i jej znaczenie.

Podejmują też temat dbania o przyrodę.

Wybrane wątki z prelekcji co to jest przyroda? jakie elementy przyrody nas otaczają? dlaczego warto obserwować przyrodę i jak to robić? jak dbać o środowisko? jak żyć w zgodzie z naturą?

Materiały dydaktyczne Jesteśmy częścią przyrody Pojęcia kluczowe przyroda | dbanie o środowisko | fauna i flora | ekologia

reż. D. Monfery | Francja, Włochy 2009 | 76’

Propozycja pracy plastycznej spotkanie bohaterów – zakładka cel propagowanie czytelnictwa, rozwój manualny materiały zakładki ze sztywnego brystolu, flamastry lub kredki, nożyczki, klej, kartki do rysowania

Propozycja pracy plastycznej dzikie zwierzęta, które często spotykam cel kształtowanie wrażliwości poprzez zwrócenie uwagi na elementy dzikiej, wolnej przyrody w najbliższym otoczeniu, rozwój zdolności manualnych materiały kartki rysunkowe, markery, skrawki różnych materiałów, klej, nożyczki, kredki

szkoła podstawowa 1–3

FILMOWE lekcje

filmowi bohaterowie Każdego roku w kinach pojawia się wiele filmów dla dzieci.

Często można odnieść wrażenie, że ich bohaterowie nie dają dobrego wzoru do naśladowania, a opowiadane historie są błahe i naiwne. Warto szukać produkcji, których twórcy zadbali o wysoką wartość edukacyjną i dopasowali fabułę do zainteresowań, wrażliwości i możliwości percepcyjnych najmłodszych widzów.

Filmy w tym cyklu ukazują różnorodne postawy i zachowania, których rozpoznawania dziecko powinno uczyć się od najmłodszych lat, by w przyszłości móc łatwiej odnaleźć się w złożonej rzeczywistości ludzi dorosłych. Wszyscy bohaterowie mają swój świat, swoje troski i wyzwania, którym stawiają czoła. Z jednej strony ich ciekawe przygody bawią, z drugiej – pozwalają zdefiniować podstawowe pojęcia, nauczyć się rozwiązywania problemów i radzenia sobie z trudnościami.

Pełnometrażowe filmy i zestawy krótkich animacji powinny zainteresować przede wszystkim młodszych uczniów.

Jest to bardzo ciekawe i atrakcyjne kino, które w możliwie przystępny sposób mówi o ważnych sprawach. Prelekcje multimedialne również zostały dopasowane pod względem merytorycznym do poziomu i szybkości uczenia się dzieci na pierwszym etapie edukacji.

na www.nhef.pl znajdziesz dodatkowo • informacje o poziomie trudności • opinie psychologów o filmach • listę miast, w których realizowany jest ten cykl • daty spotkań w twoim kinie

60—61

nowe horyzonty edukacji filmowej

powiązanie z podstawą programową edukacji wczesnoszkolnej I 1)

2)

V 1)

3)

VI 1) e)

Edukacja polonistyczna. (...) Uczeń kończący klasę I: uczestniczy w rozmowie na tematy związane z życiem rodzinnym i szkolnym, także inspirowane literaturą: wszystkie filmy w cyklu, interesuje się książką i czytaniem; słucha w skupieniu czytanych utworów (...): Sekret Eleonory.

Edukacja społeczna. (...) Uczeń kończący klasę I: potrafi odróżnić, co jest dobre, a co złe w kontaktach z rówieśnikami i dorosłymi; wie, że warto być odważnym, mądrym i pomagać potrzebującym; wie, że nie należy kłamać lub zatajać prawdy: wszystkie filmy w cyklu, Karlsson z dachu, Ernest i Celestyna, Madika z Czerwcowego Wzgórza; wie, co wynika z przynależności do swojej rodziny, jakie są relacje między najbliższymi (...): np. Moja mama jest w Ameryce i spotkała Buffalo Billa, Sekret Eleonory, Madika z Czerwcowego Wzgórza, zestaw filmów krótkich: dorośli i dzieci.

Edukacja przyrodnicza. Uczeń kończący klasę I: w zakresie rozumienia i poszanowania świata roślin i zwierząt: zna zagrożenia dla środowiska przyrodniczego ze strony człowieka: (...) chroni przyrodę: nie śmieci, szanuje rośliny, zachowuje ciszę w parku i w lesie, pomaga zwierzętom przetrwać zimę i upalne lato: Ernest i Celestyna,

szkoła podstawowa 1–3

XI Etyka. (...) Uczeń kończący klasę I: 2) wie, że nie można dążyć do zaspokojenia swoich pragnień kosztem innych: Karlsson z dachu, Moja mama jest w Ameryce...; 3) zdaje sobie sprawę z tego, jak ważna jest prawdomówność, stara się przeciwstawiać kłamstwu i obmowie: Karlsson z dachu, Moja mama jest w Ameryce i spotkała Buffalo Billa; 5) niesie pomoc potrzebującym, także w sytuacjach codziennych: wszystkie filmy w cyklu.

V Edukacja społeczna. Uczeń kończący klasę III: 1) odróżnia dobro od zła, stara się być sprawiedliwy i prawdomówny; nie krzywdzi słabszych i pomaga potrzebującym: Sekret Eleonory, Karlsson z dachu, Ernest i Celestyna, zestaw filmów krótkich: dorośli i dzieci; 3) wie, jak należy zachowywać się w stosunku do dorosłych i rówieśników (formy grzecznościowe); rozumie potrzebę utrzymywania dobrych relacji z sąsiadami w miejscu zamieszkania; jest chętny do pomocy, respektuje prawo innych do pracy i wypoczynku: Karlsson z dachu, Madika z Czerwcowego Wzgórza, Sekret Eleonory, zestaw filmów krótkich: dorośli i dzieci; 4) jest tolerancyjny wobec osób innej narodowości, tradycji kulturowej itp.; wie, że wszyscy ludzie mają równe prawa: wszystkie filmy w cyklu; 5) zna prawa ucznia i jego obowiązki (w tym zasady bycia dobrym kolegą), respektuje je; uczestniczy w szkolnych wydarzeniach: Moja mama jest w Ameryce i spotkała Buffalo Billa, Sekret Eleonory, Karlsson z dachu. wiecej na www.nhef.pl FILMOWi bohaterowie FILMOWE PRZYGODY

okiem nauczyciela Filmowi bohaterowie to cykl filmów dla najmłodszych uczniów, który może stać się ciekawym uzupełnieniem programu nauczania.

Tematyka zajęć odwołuje się do treści zawartych w podstawie programowej szkoły podstawowej, głównie z zakresu edukacji polonistycznej, społecznej, przyrodniczej oraz etyki.

Pierwszy z filmów, Sekret Eleonory, to piękna opowieść, która może wzbudzić zainteresowanie uczniów książką i czytaniem – pokazuje niezwykłe przygody, jakie czekają młodego czytelnika w świecie literatury. Jednocześnie obraz ten wspiera budowanie poczucia własnej wartości, zrozumienie samego siebie, wyobrażenie – do czego dziecko może dążyć oraz jak ważną rolę odgrywa w tym wszystkim odwaga.

Seans krótkich filmów o wyobraźni pomaga uczniom w rozwijaniu tej wspaniałej zdolności. A co za tym idzie – w radzeniu sobie w wielu różnorodnych sytuacjach. Przecież wyobraźnia i marzenia pomagają nam przezwyciężyć smutki, rozwiązać różne problemy, a nawet stworzyć coś wyjątkowego. Jeśli chodzi o wybraźnię i pomysłowość pomoże też wyjątkowa dziewczynka – Madika z Czerwcowego Wzgórza.

W zestawie znajduje się również film Ernest i Celestyna, który opowiada o dość niezwykłej przyjaźni dwóch zupełnie różnych, niepasujących do siebie na pierwszy rzut oka postaci. Tutaj spotykamy się z pojęciami tolerancji, odmienności, wsparcia. Jak mówi podstawa programowa, uczeń kończący edukację wczesnoszkolną jest tolerancyjny wobec osób innej narodowości, tradycji kulturowej itp.; wie, że wszyscy ludzie mają równe prawa (...), także współpracuje z innymi w zabawie, w nauce szkolnej i w sytuacjach życiowych (...), niesie pomoc potrzebującym, wie, że ludzie żyją w różnych warunkach (...). W cyklu Filmowi bohaterowie dzieci mają okazję również zmierzyć się z trudnym tematem śmierci osoby bliskiej, a także skonfrontować świat dzieci ze światem dorosłych.

Sekret Eleonory reż. D. Monfery | Francja, Włochy 2009 | 76’ temat Wiara w siebie Opis filmu Rodzina Nataniela dostaje w spadku po cioci Eleonorze dom wraz z bogatym księgozbiorem, który ma zostać sprzedany. Bohaterowie książek ożywają i proszą chłopca o ratunek. Kłopot w tym, że Nataniel nie umie czytać, a jest to niezbędne do ich ocalenia.

Wybrane wątki z prelekcji czy znajomość liter wystarczy, by czytać książki? co to znaczy „być pewnym siebie”? czy trzeba być najlepszym we wszystkim?

Materiały dydaktyczne Warto umieć czytać, warto wierzyć w siebie Pojęcia kluczowe wiara w siebie | odwaga | fabuła | miejsce akcji praca plastyczna kukiełka cel ćwiczenie umiejętności odgrywania ról i budowania dialogów, rozbudzanie chęci czytania książek materiały kolorowy brystol, flamastry, pastele lub kredki

Natalia Kann nauczycielka edukacji wczesnoszkolnej w Warszawie

62—63

nowe horyzonty edukacji filmowej

Zestaw filmów krótkich: wyobraźnia łączny czas: 51’ Mały ptaszek i wiewiórka | reż. L. von Dohren | Szwajcaria 2015 Raz, dwa, trzy – drzewo patrzy! | reż. Y. Aronova | Francja 2015 Gruffalo | reż. M. Lang, J. Schuh | Wielka Brytania 2009 List | reż. I. Favez | Szwajcaria 2015 Słoń i rower | reż. O. Shchukina | Franca 2014 Temat Jak rozwijać wyobraźnię?

Opis zestawu Tylko ludzie mają zdolność do tworzenia wyobrażeń; to niezwykła umiejętność, która pozwala nam kreować, marzyć, jest też motorem naszych działań.

Jak rozwijać wyobraźnię i do czego ją wykorzystywać?

Czy wyobraźnia ma ograniczenia? Dlaczego mówimy: „ten strach jest wytworem wyobraźni”?

Jak używać wyobraźni do twórczych działań?

Wybrane wątki z prelekcji wyobraźnia i sposoby jej rozwijania do czego służy wyobraźnia? wyobraźnia a spełnianie marzeń granice wyobraźni materiały dydaktyczne Czy wyobraźnia ma granice?

Pojęcia kluczowe wyobraźnia | marzenia | twórczość propozycja pracy plastycznej co to może być? cel rozbudzanie kreatywności, rozwój manualny materiały po jednej sztuce bazowego przedmiotu dla każdego dziecka, nożyczki, inne dowolne materiały

szkoła podstawowa 1–3

Ernest i Celestyna reż. S. Aubier, V. Patar, B. Renner | Belgia, Francja, Luksemburg 2012 | 80’ Temat Przyjaźń Opis filmu Niezwykła animacja, która oprócz oscarowej nominacji zdobyła wiele nagród i przede wszystkim uznanie najmłodszych widzów na całym świecie.

Opowieść o przyjaźni łączącej dwójkę na pozór zupełnie niepasujących do siebie bohaterów – niedźwiedzia Ernesta i małą myszkę Celestynę.

Wybrane wątki z prelekcji na czym polega przyjaźń? dlaczego warto mieć przyjaciela? czy można przyjaźnić się z kimś zupełnie niepodobnym do nas samych? materiały dydaktyczne Jak być dobrym przyjacielem?

Pojęcia kluczowe przyjaźń | odmienność | wsparcie | cechy charakteru propozycja pracy plastycznej przyjacielski niedźwiedź – układanka cel wykształcenie umiejętności pracy w grupie, ćwiczenie w udzielaniu pozytywnej informacji zwrotnej materiały pocięty na kawałki (tyle części, ile osób liczy grupa) rysunek misia (duży, np. formatu B1), klej, flamastry, arkusz papieru B1

FILMOWi bohaterowie

Zestaw filmów krótkich: dorośli i dzieci

Karlsson z dachu

łączny czas: 45’ Mały Gruffalo | reż. U. Heidschötter, J. Weiland | Wielka Brytania 2011 Sandra | reż. D. Wramneby | Szwecja 2012 Supertata i Pele | reż. A. Saugestad Helland | Norwegia 2011

Temat Każdy czasem czegoś nie wie Opis filmu Animowana adaptacja książki Astrid Lindgren.

Na dachu jednego ze sztokholmskich domów mieszka Karlsson w malutkim domku ukrytym za kominem.

Karlsson ma niezwykłą umiejętność – dzięki śmigłu umieszczonemu na plecach potrafi latać. Jest też najlepszym przyjacielem mieszkającego w tym samym domu Braciszka. Spędza z nim czas, gdy ten czuje się samotny. Karlsson, jak sam twierdzi, jest najlepszym specjalistą od wszystkiego.

Niestety często zdarza mu się coś popsuć.

Przyznanie się do błędu nie jest jednak proste. wybrane wątki z prelekcji co to znaczy być specjalistą? czy zawsze musimy wszystko wiedzieć? dlaczego warto przyznawać się do niewiedzy? materiały dydaktyczne Karlsson – wyjątkowy bohater Astrid Lindgren pojęcia kluczowe wiedza | błąd | specjalista

temat Po co nam dorośli?

Opis zestawu Jak wygląda świat dorosłych i czym różni się od świata dzieci? Filmy, które zostaną pokazane podczas spotkania, ukazują relacje między dorosłymi i dziećmi. Co to znaczy być dorosłym? Czy trudno być dorosłym? Czy dziecko może pomóc dorosłemu? wybrane wątki z prelekcji co to znaczy być dorosłym? co znaczy być dzieckiem? czy bycie dorosłym jest trudne czy łatwe? co się dzieje, gdy dorośli nie mają czasu dla dzieci i czy można coś na to poradzić? czego dzieci uczą się od dorosłych? czy dorośli uczą się czegoś od dzieci? materiały dydaktyczne Czy łatwo być dorosłym? pojęcia kluczowe dorośli | dziecko | brak czasu | uczenie się od siebie nawzajem propozycja pracy plastycznej kiedy będę dorosły, to… cel kształtowanie umiejętności opowiadania i określania siebie, rozwój manualny materiały kartka z bloku technicznego A4 i kartka A3 dla każdego, pastele, farby akwarelowe i szeroki pędzel, klej

64—65

reż. V. Idsøe | Norwegia, Szwecja 2002 | 77’

propozycja pracy plastycznej ogłoszenie cel zapoznanie się z formą ogłoszenia, dzielenie się wiadomościami, rozwój manualny materiały kartki A3, kredki, flamastry

nowe horyzonty edukacji filmowej

Moja mama jest w Ameryce i spotkała Buffalo Billa

Madika z Czerwcowego Wzgórza

reż. M. Boréal, T. Chatel | Francja 2013 | 76’

reż. G. Graffman | Szwecja 1980 | 82’

Temat Stawianie czoła problemom Opis filmu Jeanem i jego bratem opiekują się niania i zapracowany tata. Mama chłopców jest w podróży i przesyła synom pocztówki z najodleglejszych zakątków świata. Jean rozpoczyna naukę w szkole – stawia czoła nowym problemom. Z czasem musi również oswoić się ze smutną prawdą o śmierci mamy. wybrane wątki z prelekcji czy każdy ma jakieś problemy i doświadcza trudnych sytuacji? czy rodzina i przyjaciele pomagają nam, kiedy mamy problem? jak oswoić się z nową sytuacją? jak pocieszyć kogoś, kto przeżywa smutne chwile?

Materiały dydaktyczne Jak stawiać czoła problemom?

Pojęcia kluczowe wsparcie | przyjaźń | dorastanie | oswajanie się ze smutnymi wydarzeniami

Temat Przygody Opis filmu Siedmioletnia Madika ma głowę pełną pomysłów na zabawy i psoty. Jej młodsza siostra Lisabet i przyjaciele nigdy więc się nie nudzą w towarzystwie niesfornej mieszkanki Czerwcowego Wzgórza. Każdy dzień to szansa na to, by przeżyć jakąś przygodę. wybrane wątki z prelekcji Madika – bohaterka opowiadania Astrid Lindgren bohaterowie Astrid Lindgren, czyli dzieci, które nigdy się nie nudzą nasze ulubione sposoby na spędzanie wolnego czasu wakacje – czas pełen przygód materiały dydaktyczne Mój dzień na Czerwcowym Wzgórzu Pojęcia kluczowe przygoda | wyzwania | rozwaga

propozycja pracy plastycznej wyślij pocztówkę cel rozwój emocjonalny, uwrażliwienie na potrzeby i uczucia innych materiały kartki z brystolu formatu pocztówki, kredki, flamastry

szkoła podstawowa 1–3

propozycja pracy plastycznej dziennik przygód cel rozwijanie umiejętności opowiadania, rozwój manualny

FILMOWi bohaterowie

filmowe podróże Dzieci powinny mieć świadomość, że nasz świat pełen jest różnorodności i kontrastów. Jeśli dzisiaj dowiedzą się, że to, co odmienne, może być fascynujące i warte poznania, w przyszłości będzie im dużo łatwiej odnaleźć się w wielokulturowej rzeczywistości.

Film Jan z Księżyca został włączony do programu dzięki uprzejmości Instytutu Francuskiego

Widzowie mogą poznać w tym cyklu ekranizacje najpiękniejszych baśni świata. Czasami nie opowiadają one wprost o miejscu, z którego pochodzą, czasami ma się wrażenie, że podobne historie mogłyby zostać wymyślone w Polsce. Paradoksalnie stanowi to podstawę niniejszego cyklu. Dobrze jest od najmłodszych lat szukać związków między różnymi elementami kultury. Warto wcześnie zaszczepić uczniom wiedzę, że wszyscy ludzie są do siebie podobni, a różnice w wyglądzie czy zwyczajach są zaledwie powierzchowne. Część tej wiedzy jest przekazywana w trakcie multimedialnych prelekcji, podczas których omawiane są podstawowe informacje z dziedziny geografii lub historii, przeplatane ciekawostkami dotyczącymi danego kraju. Ze względu na tematykę prelekcji cykl przeznaczony jest dla starszych uczniów, którzy mają dobrze rozwiniętą wyobraźnię. Dzięki niej łatwiej im będzie szukać w filmach informacji o bohaterach i krajach, z których pochodzą.

Film Sierżant Pepper został włączony do programu dzięki uprzejmości Instytutu Goethego

na www.nhef.pl znajdziesz dodatkowo • informacje o poziomie trudności • opinie psychologów o filmach • listę miast, w których realizowany jest ten cykl • daty spotkań w twoim kinie

66—67

nowe horyzonty edukacji filmowej

powiązanie z podstawą programową

c) uczestniczy w rozmowie na tematy związane z życiem rodzinnym i szkolnym, także inspirowane literaturą: Przyjaciel (...) W procesie kształcenia ogólnego szkoła na balkonie, Dzieci z Bullerbyn; podstawowa kształtuje u uczniów postawy 2) w zakresie umiejętności czytania i pisania: sprzyjające ich dalszemu rozwojowi indywidu- e) interesuje się książką i czytaniem; alnemu i społecznemu, takie jak: uczciwość, słucha w skupieniu czytanych utworów wiarygodność, odpowiedzialność, wytrwałość, (np. baśni, opowiadań, wierszy): zestaw poczucie własnej wartości, szacunek dla filmów krótkich. innych ludzi, ciekawość poznawcza, krea5. Edukacja społeczna. Wychowanie do tywność, przedsiębiorczość, kultura osobista, zgodnego współdziałania z rówieśnikami gotowość do uczestnictwa w kulturze, podeji dorosłymi. Uczeń kończący klasę I: mowania inicjatyw oraz do pracy zespołowej.

3) wie, co wynika z przynależności do swojej rodziny, jakie są relacje między W rozwoju społecznym bardzo ważne jest najbliższymi, wywiązuje się z powinności kształtowanie postawy obywatelskiej, postawy wobec nich: Alfie, mały wilkołak, Kłopoty poszanowania tradycji i kultury własnego Pan Patyka, Dzieci z Bullerbyn, Przyjaciel narodu, a także postawy poszanowania dla na balkonie, Sierżant Pepper; innych kultur i tradycji. Szkoła podejmuje 8) wie, jakiej jest narodowości, że mieszka odpowiednie kroki w celu zapobiegania wszelw Polsce, a Polska znajduje się w Europie; kiej dyskryminacji: wszystkie filmy w cyklu. zna symbole narodowe (flaga, godło, hymn narodowy), rozpoznaje flagę i hymn I. Treści nauczania – klasa I szkoły Unii Europejskiej: wszystkie filmy w cyklu. podstawowej 11. Etyka. Przybliżanie dzieciom ważnych 1. Edukacja polonistyczna. Wspomaganie wartości etycznych na podstawie baśni, rozwoju umysłowego w zakresie wypowiabajek i opowiadań, a także obserwacji dania się. Dbałość o kulturę języka. (...): życia codziennego. wszystkie filmy w cyklu.

Uczeń kończący klasę I: Uczeń kończący klasę I: 1) przestrzega reguł obowiązujących 1) w zakresie umiejętności społecznych w społeczności dziecięcej (współpracuje warunkujących porozumiewanie się i kulw zabawach i w sytuacjach zadaniowych) turę języka: oraz w świecie dorosłych (grzecznie a) obdarza uwagą dzieci i dorosłych, zwraca się do innych, ustępuje osobom słucha ich wypowiedzi i chce zrozumieć, starszym miejsca w autobusie, podaje co przekazują; komunikuje w jasny sposób upuszczony przedmiot itp.): Przyjaciel swoje spostrzeżenia, potrzeby, odczucia: na balkonie, Sierżant Pepper, Dzieci Przyjaciel na balkonie, Alfie, mały wilkołak, z Bullerbyn. wiecej na stronie www.nhef.pl

szkoła podstawowa 1–3

FILMOWE podróże

okiem nauczyciela Cykl Filmowe podróże jest interesującym uzupełnieniem planu wychowawczo-dydaktycznego w edukacji wczesnoszkolnej. Wspomaga nauczyciela w realizowaniu zadań, jakie stawia przed nim podstawa programowa.

Prezentowane filmy zabierają dzieci w obszary różnorodnych kultur. Ważnym celem nauczania jest ukształtowanie systemu wiadomości i umiejętności potrzebnych dziecku do poznawania i rozumienia świata. Świat, w dosłownym znaczeniu tego słowa, jest wspaniałą przygodą, w którą udajemy się podczas tych właśnie seansów. Mamy szansę przybliżyć uczniom, za pomocą ciekawych lekcji i pięknych filmów, tak różnorodne państwa, jak: Niemcy, Norwegia, Austria, Szwecja czy Holandia i jest to tylko jedna strona medalu. W filmach bowiem zawarte są również wątki, które doskonale wpisują się w zagadnienia z zakresu etyki, edukacji społecznej, przyrodniczej oraz polonistycznej. Spotkamy się tu z pojęciami posłuszeństwa, sprawiedliwości, tolerancji, akceptacji, odwagi, nagrody i kary, przyjaźni, wierności, niepewności o własny los, inności. Dowiemy się nawet, jak dbać o naszych czworonożnych przyjaciół. Filmowe podróże pomagają zrozumieć odmienności kulturowe innych narodów, a dzięki temu lepiej identyfikować się z własną narodowością, tradycjami itd. Dzięki Filmowym podróżom uczniowie będą mieli okazję również wybrać się na wycieczkę pozaziemską – na Księżyc.

Natalia Kann nauczycielka edukacji wczesnoszkolnej w Warszawie

zestaw filmów krótkich: różne strony świata łączny czas: 45’ Prezenty Astona | reż. U. Geffenblad, L. Geffenblad | Szwecja 2012 Wstyd i okulary | reż. A. Riconda | Włochy 2013 Śnieg | reż. A. Lanciaux, S. Roze | Francja 2015 Niespodzianka | reż. J. Frey | Niemcy 2015 Temat Filmy świata Opis zestawu Filmy wybrane do tego zestawu pochodzą z różnych stron świata i odkrywają przed młodymi widzami jego nieznane zakątki. Dlaczego warto podróżować i poznawać inne kultury, obyczaje, tradycje? Czy podróż zawsze musi być realna? Czy czytanie książek, podziwianie obrazów, zdjęć i oglądanie filmów również można nazwać podróżowaniem?

Z tekstów kultury możemy bardzo wiele nauczyć się o naszych rówieśnikach żyjących w innych, dalekich krajach.

Wybrane wątki z prelekcji jak można podróżować? Czy tylko dzięki samolotom, pociągom i samochodom? po co oglądamy filmy? co oglądają i jak żyją nasi rówieśnicy z innych krajów? materiały dydaktyczne Czego uczą nas podróże?

Pojęcia kluczowe podróż | film | tekst kultury | kultura propozycja pracy plastycznej gra planszowa cel zdobywanie wiedzy o różnych kulturach, wspólna zabawa materiały tektura (najlepiej kremowa), format A4 dla każdego z zaznaczeniami, pastele, flamastry, małe kartki, plastelina do robienia pionków

68—69

nowe horyzonty edukacji filmowej

Jan z Księżyca

Alfie, mały wilkołak

reż. S. Schesch | Francja, Irlandia, Niemcy 2012 | 85’

reż. J. Lürsen | Holandia 2011 | 98’

Temat Francja Opis filmu Jan – jedyny mieszkaniec Księżyca – łapie za ogon przelatującą kometę i wyrusza w podróż na Ziemię.

Okazuje się jednak, że nie jest tu mile widziany.

Dorośli traktują go jak obcego i nie zamierzają się z nim przyjaźnić. Ponadto, kiedy Jana nie ma na Księżycu, dzieci na Ziemi nie mogą zasnąć. Czy uda im się pomóc Janowi wrócić do domu, zanim schwytają go dorośli? Jan z Księżyca to kolejna po Trzech zbójcach adaptacja książki Tomiego Ungerera.

Wybrane wątki z prelekcji księżyc obecny w bajkach i baśniach czym się od siebie różnimy i czy różnice są ważne? co to znaczy akceptacja? materiały dydaktyczne Wyjątkowy gość czy intruz – przygody księżycowego Jana na planecie Ziemia Pojęcia kluczowe akceptacja | tolerancja | przyjaźń | podobieństwa i różnice między ludźmi

Temat Holandia Opis filmu Wychowujący się w zastępczej rodzinie mały Alfie przeżywa zaskoczenie, gdy w dniu swoich siódmych urodzin nagle przeistacza się w wilkołaka. Czy uda mu się ukryć tożsamość przed swoją rodziną? Czy bliscy są w stanie zaakceptować odmienność Alfiego?

Wybrane wątki z prelekcji położenie Holandii – ponad połowa terytorium leży poniżej poziomu morza wiatraki, ser, chodaki, tulipany, rowery, Rembrandt, van Gogh wysoki poziom tolerancji Materiały dydaktyczne Nikt nie jest jedyny biedny, niewidomy czy z aparatem na zębach. Oglądamy film Alfie, mały wilkołak Pojęcia kluczowe tolerancja | akceptacja | inność | monarchia | położenie poniżej poziomu morza

propozycja pracy plastycznej Mona Lisa naszych czasów cel zapoznanie z obrazem, utrwalenie wiadomości o Luwrze, przetwarzanie obrazu w celu oswojenia z dziełami sztuki materiały ksero konturu portretu w formacie A4 i biała kartka A3 do wykonania ramy dla każdego, pastele, kolorowe papiery typu wycinanka, klej, wydruk z portretem (Mona Lisa Leonarda da Vinci) do wglądu podczas pracy

szkoła podstawowa 1–3

propozycja pracy plastycznej obrazki z Delft cel utrwalenie wiadomości o Holandii i historii, rozwój plastyczny materiały kwadratowa kartka z brystolu dla każdego, cienkie pędzelki, ciemnoniebieska akwarela, klej, duży papier (B1), wydruki z kaflami z Delft do wglądu podczas pracy

FILMOWE podróże

Kłopoty Pana Patyka

Sierżant Pepper

reż. A.Ö. Ommundsen | Norwegia 2011 | 72’

reż. S. Nettelbeck | Niemcy 2003 | 96’

Temat Norwegia Opis filmu Junior wraz z rodzicami i bratem przeprowadza się do nowego miasta. Razem z nim wyrusza jego najlepszy przyjaciel – Pan Patyk i jego rodzina – Pani Patyk i małe Patyczątko. Chłopiec jest przekonany, że nie odnajdzie się w nowym otoczeniu. Film będzie dla dzieci niezwykłą podróżą do urokliwego, małego miasteczka w Norwegii, która pozwoli im poznać kulturę Półwyspu Skandynawskiego.

Wybrane wątki z prelekcji dlaczego w Norwegii rządzi król? dlaczego w tak dużym kraju mieszka tak mało ludzi? przyroda w Norwegii sporty zimowe w Norwegii materiały dydaktyczne Kiedy wszystko się zmienia, czyli przeprowadzka Juniora i Pana Patyka Pojęcia kluczowe monarchia | fiord | sporty zimowe

Temat Niemcy Opis filmu Sierżant Pepper – wyjątkowy psiak – dzięki ekscentrycznemu milionerowi zostaje spadkobiercą wielkiej fortuny. Ten, kto będzie się nim dobrze opiekował, zyska więc nie tylko psa, ale również spadek. Pepper ucieka z rąk nieuczciwych i żądnych zysku dzieci milionera i spotyka Felixa, chłopca, który jest gotowy go przygarnąć, uznając go za zwyczajnego znajdę. Tak rozpoczyna się seria przygód najlepszych przyjaciół – Sierżanta Peppera i małego Felixa.

Wybrane wątki z prelekcji kraje, z którymi sąsiaduje Polska Berlin – stolica Niemiec co wiemy o niemieckiej kulturze? bohaterowie bajek i baśni niemieckich autorów materiały dydaktyczne Ja i mój pupil – wyjątkowa przyjaźń ze zwierzętami Pojęcia kluczowe Berlin | odpowiedzialność | opiekuńczość | zwierzęta – ich prawa i potrzeby

propozycja pracy plastycznej drewniany przyjaciel cel rozwijanie zdolności manualnych, kształtowanie umiejętności budowania i opisywania postaci, zabawa w odgrywanie ról i dialogów materiały dla każdego kuchenny przyrząd drewniany (łopatka, łyżka, widelec itp.), plastelina, krepina, tkaniny, sznurek lub grubsze nici, filc, nożyczki, taśma klejąca

70—71

propozycja pracy plastycznej niemieckie memo cel utrwalenie wiadomości o Niemczech, ćwiczenie zapamiętywania, spostrzegawczości materiały dla każdego para kwadratów ze sztywnej tektury (10x10 cm), flamastry

nowe horyzonty edukacji filmowej

Dzieci z Bullerbyn

Przyjaciel na balkonie

reż. L. Hallström | Szwecja, Włochy 1986 | 91’

reż. H. Tabak | Austria 2012 | 90’

Temat Szwecja Opis filmu Lisa, Britta, Anna, Olle, Lasse i Bosse przeżywają na co dzień niesamowite przygody i nigdy się nie nudzą. Każde z nich ma głowę pełną niezwykłych pomysłów na to, jak spędzić wakacje w Bullerbyn – najmniejszej i najsłynniejszej wiosce na świecie.

Wybrane wątki z prelekcji kraje skandynawskie Szwecja i Sztokholm Bullerbyn – najsłynniejsza wioska na świecie Astrid Lindgren – wyjątkowa pisarka szwedzka literatura dla najmłodszych materiały dydaktyczne I cóż że ze Szwecji Pojęcia kluczowe Półwysep Skandynawski | Sztokholm | Astrid Lindgren

Temat Austria Opis filmu Mika niełatwo nawiązuje relacje z nowo poznanymi ludźmi. Kiedy odkrywa, że na jednym z balkonów w jego bloku mieszka koń, postanawia ustalić, co kryje się za tą niezwykłą sprawą. Wkrótce zaprzyjaźnia się ze swoją sąsiadką Daną i razem z nią próbuje pomóc w tarapatach właścicielowi zwierzęcia.

Wybrane wątki z prelekcji położenie geograficzne Austrii, Alpy, Dunaj Wiedeń, czyli miasto – dzieło sztuki wybitni twórcy – Mozart, Strauss, bracia Grimm Materiały dydaktyczne Odwiedzamy Austrię Pojęcia kluczowe przyjaźń | odpowiedzialność | alpejski krajobraz | zabytki Wiednia

propozycja pracy plastycznej zabawka w starym stylu cel zwrócenie uwagi na różne sposoby życia i zabawy w przeszłości i teraźniejszości materiały wydruki lalek i ubrań, nożyczki, flamastry lub kredki

propozycja pracy plastycznej wyślij pocztówkę cel rozwój emocjonalny, uwrażliwienie na potrzeby i uczucia innych materiały kartki z brystolu formatu pocztówki, kredki, flamastry

szkoła podstawowa 1–3

FILMOWE podróże

filmowe sekrety Kino jest miejscem magicznym, pozwalającym widzowi zanurzyć się w nieznany wcześniej świat. Chociaż jest to jedna z najbardziej popularnych form rozrywki, mało kto zastanawia się, jak bardzo kino zmieniło się w ciągu wieków.

Film Zostawcie Mississippi został włączony do programu dzięki uprzejmości Instytutu Goethego

Ten cykl to propozycja dla dzieci, które lubią dociekać prawdy i zadają mnóstwo pytań na każdy temat. Czy ktoś wie, jak wygląda kabina operatora? Jak to się dzieje, że film nagrany na taśmie widać na tak dużym ekranie? Jak powstaje film animowany i czy wszystkie bajki mają jakieś cechy wspólne? W jaki sposób film przenosi widza w przeszłość lub w przyszłość? To tylko część pytań, odpowiedzi na nie będzie można poznać podczas spotkań w kinie. Oprócz tematów prelekcji na krótkie omówienie zasługują również filmy dobrane specjalnie do tego cyklu.

Są to przepiękne i niebanalne historie, znalezione na festiwalach dziecięcych lub w dorobku najbardziej uznanych studiów filmowych. Ze względu na tematykę prelekcji cykl jest przeznaczony dla starszych uczniów, którzy mają dobrze rozwiniętą wyobraźnię. Dzięki niej łatwiej im będzie zrozumieć, jak powstaje film i dlaczego w określony sposób oddziałuje na widzów.

na www.nhef.pl znajdziesz dodatkowo • informacje o poziomie trudności • opinie psychologów o filmach • listę miast, w których realizowany jest ten cykl • daty spotkań w twoim kinie

72—73

nowe horyzonty edukacji filmowej

powiązanie z podstawą programową edukacji wczesnoszkolnej 4. Edukacja plastyczna. Uczeń kończący klasę III: 1) w zakresie percepcji sztuki: a. określa swoją przynależność kulturową poprzez kontakt z wybranymi dziełami sztuki (…): wszystkie filmy w cyklu; 2) w zakresie ekspresji przez sztukę: a. podejmuje działalność twórczą, posługując się takimi środkami wyrazu plastycznego, jak: kształt, barwa, faktura, w kompozycji na płaszczyźnie i w przestrzeni (stosując określone materiały, narzędzia i techniki plastyczne): warsztaty plastyczne po filmach; 3) w zakresie recepcji sztuki: a. rozróżnia takie dziedziny działalności twórczej człowieka, jak: architektura, sztuki plastyczne oraz inne określone dyscypliny sztuki (fotografia, film) i przekazy medialne (telewizja, Internet), a także rzemiosło artystyczne i sztuka ludowa: wszystkie filmy w cyklu.

5. Edukacja społeczna. Uczeń kończący klasę III: 1) odróżnia dobro od zła, stara się być sprawiedliwym i prawdomównym; nie krzywdzi słabszych i pomaga potrzebującym: Nocturna, Zostawcie Mississippi, Ronja, córka zbójnika; 2) wie, jak należy zachowywać się w stosunku do dorosłych i rówieśników (formy grzecznościowe); rozumie potrzebę utrzymywania dobrych relacji z sąsiadami w miejscu zamieszkania; jest chętny do pomocy, respektuje prawo innych szkoła podstawowa 1–3

do pracy i wypoczynku: Nocturna, Svein i szczur, Nowe przygody dzieci z Bullerbyn; 3) zna prawa ucznia i jego obowiązki (w tym zasady bycia dobrym kolegą), respektuje je; uczestniczy w szkolnych wydarzeniach: Nocturna.

11. Etyka. Uczeń kończący klasę III: 1) rozumie, że ludzie mają równe prawa, niezależnie od tego, gdzie się urodzili, jak wyglądają, jaką religię wyznają, jaki mają status materialny; okazuje szacunek osobom starszym: np. Nocturna, Svein i szczur; 2) zastanawia się nad tym, na co ma wpływ, na czym mu zależy, do czego może dążyć, nie krzywdząc innych; stara się nieść pomoc potrzebującym: Nocturna, Ronja, córka zbójnika; 3) wie, na czym polega prawdomówność i jak ważna jest odwaga przeciwstawiania się kłamstwu i obmowie; potrafi z tej perspektywy oceniać zachowania bohaterów baśni, opowiadań, legend, komiksów: Nocturna; 5) starannie dobiera przyjaciół i pielęgnuje przyjaźnie w miarę swoich możliwości: Nocturna, Nowe przygody dzieci z Bullerbyn, Svein i szczur.

FILMOWE sekrety

okiem nauczyciela Cykl Filmowe sekrety pomaga rozwijać w uczniach umiejętność świadomego, pełnego odbioru filmów.

Dzięki poszerzaniu wiedzy dotyczącej procesu powstawania filmu oraz dostarczaniu niezliczonych tematów do rozmów stanowi on doskonałe wsparcie rozwoju intelektualnego, emocjonalnego i społecznego dzieci. Pierwsze spotkanie przybliża uczniom specyfikę sztuki filmowej i pomaga im rozwinąć kompetencje w zakresie recepcji dzieł z różnych dziedzin działalności twórczej człowieka. Prelekcja na temat roli muzyki w kinie wspiera edukację muzyczną dzieci. Jak mówi jeden z zapisów podstawy programowej, uczeń klasy trzeciej powinien także rozumieć umowne znaczenie rekwizytu i umieć się nim posłużyć w scence teatralnej.

Po spotkaniu dotyczącym roli scenografii z pewnością stanie się to dla niego łatwiejsze. Włączenie do cyklu zarówno filmów aktorskich, jak i animacji pozwala pokazać dzieciom świat filmu w całej jego różnorodności.

Paulina Krześniak nauczycielka języka polskiego w Szkole Podstawowej nr 32 z Oddziałami Integracyjnymi im. Małego Powstańca w Warszawie

Nocturna reż. A. Garcia, V. Maldonado | Francja, Hiszpania 2007 | 88’ Temat filmu Jak działa kino?

Opis filmu Dzięki filmom można udać się w podróż. Jest ona niczym fascynujący sen. Jak to się dzieje, że na taśmie zapisywany jest obraz i jak to możliwe, że pojawia się on później na ekranie?

Wybrane wątki z prelekcji na czym polega magia kina dziś, a na czym opierała się sto lat temu? oglądanie filmu jako swego rodzaju podróż i sen identyfikacja z filmowym bohaterem Materiały dydaktyczne jeśli nie będę się bał, nic mi nie zrobisz, czyli jak walczyć z cieniem własnego strachu rozmawiamy o filmie Nocturna Pojęcia kluczowe lęki i fobie oraz konieczność mierzenia się ze swoimi słabościami i podejmowania z nimi walki drzemiąca w każdym z nas siła wewnętrzna magia kina identyfikacja z bohaterem propozycja pracy plastycznej lampiony ze sceną z filmu cel uświadomienie widzom roli światła w projekcji kinowej materiały talerzyki papierowe, papier pergaminowy z papierowymi obręczami, pastele, zszywacze, nitka, podgrzewacze

74—75

nowe horyzonty edukacji filmowej

Zostawcie Mississippi

Svein i szczur

reż. D. Buck | Niemcy 2007 | 98’

reż. V. Ringen | Norwegia 2007 | 73’

Temat Jak powstaje film?

Opis filmu Emma przyjeżdża na wakacje do babci. Wspólnie postanawiają przygarnąć klacz Mississippi, która szuka nowego domu. Okazuje się jednak, że ten, kto zaopiekuje się klaczą, odziedziczy również gospodarstwo należące do jej byłego właściciela.

We wsi pojawia się nieuczciwy krewny, któremu nie zależy na zwierzęciu, a jedynie na spadku po wuju.

Emma wraz z babcią zaczynają walkę o Mississippi.

Wybrane wątki z prelekcji różnice między filmem aktorskim a animowanym etapy powstawania filmu osoby zaangażowane w powstanie filmu materiały dydaktyczne Czy taper to zwierzę? Rozmawiamy o początkach kina Pojęcia kluczowe etapy powstawania filmów | film aktorski i film animowany | reżyser | operator filmowy | aktor | montaż | produkcja filmu

Temat Aktorskie zadania Opis filmu Jakie zadania stają przed aktorem wcielającym się w rolę filmową? Jak przygotowuje się do roli? Czy praca na planie to łatwe zadanie, szczególnie dla małych aktorów występujących w produkcjach dla dzieci?

Wybrane wątki z prelekcji film aktorski a film animowany kto pomaga aktorowi przygotować się do roli? jak wygląda praca aktora na planie filmowym? w jaki sposób aktor wyraża emocje?

Materiały dydaktyczne Nasi pupile Pojęcia kluczowe przyjaźń | tolerancja | ocenianie innych | aktor | rola | reżyseria | emocje | charakteryzacja

propozycja pracy plastycznej wspólna historia cel doskonalenie umiejętności budowania opowieści i dostrzegania związków przyczynowo-skutkowych oraz roli montażu w procesie powstawania filmu materiały kartki A4, pastele, nożyczki, taśma filmowa, zszywki

szkoła podstawowa 1–3

propozycja pracy plastycznej maska cel kształtowanie umiejętności rozmawiania o emocjach (rozpoznawanie, opisywanie emocji) i interpretacji związanego z nimi wyrazu twarzy materiały kształt twarzy wycięty z brystolu (dla każdego ucznia), pastele, flamastry, brokat, cekiny, kolorowy papier samoprzylepny, karteczki z rodzajem emocji w woreczku

FILMOWE sekrety

Nowe przygody dzieci z Bullerbyn reż. L. Hallström | Szwecja 1987 | 95’ Temat Co to jest scenografia?

Opis filmu Kolejne przygody mieszkańców Zagrody Północnej, Środkowej i Południowej. Po wakacjach Lisa, Britta, Anna, Olle, Lasse i Bosse wracają do szkoły. Wielkimi krokami zbliża się zima i święta, które w Bullerbyn zawsze są wyjątkowe i warto czekać na nie cały rok.

Wybrane wątki z prelekcji w jaki sposób scenografia sugeruje nam miejsce akcji? funkcje scenografii i jej rodzaje praca scenografa i trud dokumentacji materiały dydaktyczne Co to jest scenografia i czego się dzięki niej dowiadujemy?

Pojęcia kluczowe scenografia | scenograf | kryminał | dokumentacja | przygoda | przestrzeń propozycja pracy plastycznej teatrzyk cel ugruntowanie wiadomości o roli scenografii, działanie twórcze materiały nacięty brystol A4 dla każdego, nożyczki, flamastry lub pastele, klej, papier kolorowy cieńszy i grubszy

76—77

Biuro Detektywistyczne Lassego i Mai. Sekret rodziny Von Brom reż. P. Klänge, W. Söderlund | Szwecja 2013| 83’ Temat Muzyka w filmie Opis filmu Lasse i Maja – początkujący detektywi – odnajdują skrzynię, której nikt nie umie otworzyć. Okazuje się, że to skarb rodziny Von Brom, odnaleziony po ponad dwustu latach. To dopiero początek detektywistycznej przygody młodych bohaterów. Wkrótce w miasteczku zaczynają ginąć rodowe pierścienie Von Bromów.

Czy jeden z członków rodu chce przejąć rodzinne klejnoty? Lasse i Maja postanawiają rozwiązać zagadkę.

Wybrane wątki z prelekcji rodzaje dźwięków w filmie ilustracyjna rola muzyki w filmie rola dźwięków i muzyki w filmie dziś i kiedyś materiały dydaktyczne Biuro detektywistyczne Lassego i Mai – zagadki dla każdego Pojęcia kluczowe film niemy i film dźwiękowy | muzyka | dźwięk | taper propozycja pracy plastycznej grzechotka cel uwrażliwianie słuchowe materiały po 2 kubki jednorazowe na osobę, ryż, kasze, groch

nowe horyzonty edukacji filmowej

Ronja, córka zbójnika

Zestaw filmów krótkich: animacje

reż. T. Danielsson | Szwecja, Norwegia 1984 | 126’

łączny czas: 59’ Tank | reż. N. Milton | USA 2013 Jeżyki w mieście | reż. E. Lacis | Litwa 2012 Mały Gruffalo | U. Heidschötter, J. Weiland | Wielka Brytania 2011 Dżin z puszki | reż. C. Barras | Szwajcaria 2004 Jak to się dzieje pyta Agnisia, że na ekranie widzimy misia | reż. J. Antonisz | Polska 1970

Temat Książka i film Opis filmu Ronja i Birk przychodzą na świat w tę samą burzową noc. Ona jest córką Matta, herszta zbójeckiej bandy. On zaś synem Borka – największego przeciwnika Matta. Mijają lata, Ronja i Birk dorastają i zaprzyjaźniają się ze sobą mimo sprzeciwu ojców.

Czy uda mi się pogodzić groźnych zbójników?

Wybrane wątki z prelekcji Astrid Lindgren – autorka, którą zna każde dziecko Ronja – wyjątkowa bohaterka ekranizacja, czyli książka na ekranie film, czyli opowiadanie za pomocą obrazu materiały dydaktyczne Książka na ekranie, czyli co to jest ekranizacja Pojęcia kluczowe adaptacja | ekranizacja | lektura | powieść propozycja pracy plastycznej plakat cel kształtowanie umiejętności rozpoznawania kluczowych wątków w utworze literackim, myślenie symboliczne materiały pastele, kartki formatu A3 (ewentualnie inne w zależności od techniki)

Temat Co to jest animacja?

Opis zestawu Animacja jest jedną z najstarszych form filmowych i obejmuje swoim zasięgiem wiele technik.

Proces powstawania filmu animowanego nie jest łatwy. Czasem mija wiele lat od pierwszego pomysłu i wyobrażenia do jego realizacji. Jakie możliwości daje film animowany i jakie są metody jego realizacji? Zestaw filmów prezentuje różne techniki filmu animowanego.

Wybrane wątki z prelekcji techniki filmu animowanego proste sposoby animowania rysunku jak zrobić własną animację lalkową?

Materiały dydaktyczne Jak samemu zrobić film animowany?

Pojęcia kluczowe techniki animacji (rysunkowa, lalkowa, wycinankowa, plastelinowa,3D, materiałów sypkich, komputerowa) | własny film animowany | twórczość propozycja pracy plastycznej moja animacja cel zapoznanie z techniką prostej animacji rysunkowej materiały flamastry, ok. 10 małych kartek dla każdej osoby

szkoła podstawowa 1–3

FILMOWE sekrety

78—79

nowe horyzonty edukacji filmowej

szkoła podstawowa 4–6

szkoła podstawowa 1–3

FILMOWE PRZYGODY

filmowe lekcje klasa IV Siłą wybranych do tego cyklu filmów są ich tematy oraz interesujący, dynamiczni bohaterowie, których losy dostarczają widzom w klasie czwartej wielu emocji. Nieszablonowe ujęcia tematów, zwroty akcji, zaskakujące rozstrzygnięcia – to wszystko sprawia, że młodzi ludzie przeżywają oglądane obrazy i utożsamiają się z przedstawianymi historiami. Ważne dla czwartoklasistów sprawy zostały tu wplecione w ciekawe fabuły filmowe. Pozornie nudna nauka okazuje się prawdziwą przygodą, podczas której dzieci odkrywają, że warto poznawać świat.

Przy okazji stają twarzą w twarz również z trudnymi tematami, takimi jak tolerancja wobec drugiego człowieka, wobec inności, sztuka współpracy w zespole, a także wyzwania związane ze światem nowych technologii.

Filmy stawiają też przed widzem pytania: co jest twoją mocną stroną?

Jakie masz zainteresowania? Co robisz, aby się rozwijać?

na www.nhef.pl znajdziesz dodatkowo • informacje o poziomie trudności • opinie psychologów o filmach • listę miast, w których realizowany jest ten cykl • daty spotkań w twoim kinie

80—81

nowe horyzonty edukacji filmowej

Powiązanie z podstawą programową kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych Do najważniejszych umiejętności zdobywanych przez ucznia w trakcie kształcenia ogólnego w szkole podstawowej należą: (…)

3. myślenie naukowe – umiejętność formułowania wniosków opartych na obserwacjach empirycznych dotyczących przyrody i społeczeństwa: Wicher i Podejmując ryzyko (…); 5) umiejętność posługiwania się nowoczesnymi technologiami informacyjno-komunikacyjnymi, w tym także dla wyszukiwania i korzystania z informacji: Brak zasięgu; 6) umiejętność uczenia się jako sposób zaspokajania naturalnej ciekawości świata, odkrywania swoich zainteresowań i przygotowania do dalszej edukacji: Felix; 7) umiejętność pracy zespołowej: Wojna na deski. (…)

W procesie kształcenia ogólnego szkoła podstawowa kształtuje u uczniów postawy sprzyjające ich dalszemu rozwojowi indywidualnemu i społecznemu, takie jak: uczciwość, wiarygodność, odpowiedzialność, wytrwałość, poczucie własnej wartości, szacunek dla innych ludzi, ciekawość poznawcza, kreatywność, przedsiębiorczość, kultura osobista, gotowość do uczestnictwa w kulturze, podejmowania inicjatyw oraz do pracy zespołowej: wszystkie filmy, ze szczególnym uwzględnieniem Superbrat, Wojna na deski i Eskil i Trynidad (…). szkoła podstawowa 4–6

Język polski II. Analiza i interpretacja tekstów kultury.

Uczeń poznaje teksty kultury odpowiednie dla stopnia rozwoju emocjonalnego i intelektualnego; (…) uczy się je odbierać świadomie i refleksyjnie; kształtuje świadomość istnienia w tekście znaczeń ukrytych; rozwija zainteresowania różnymi dziedzinami kultury; (…) w kontakcie z dziełami kultury kształtuje hierarchię wartości, swoją wrażliwość, gust estetyczny, poczucie własnej tożsamości i postawę patriotyczną: wszystkie filmy.

FILMOWE lekcje

okiem nauczyciela Ten cykl filmowy to znakomita propozycja dla nauczycieli klas czwartych, którzy chcą realizować elementy podstawy programowej w sposób niesztampowy, rozbudzając ciekawość uczniów poza szkolnymi ławkami i bez podręczników. Tematyka tekstów filmowych dotyka najważniejszych wyzwań stojących przed młodym człowiekiem, takich, z którymi spotyka się on w szkole, ale też poza nią. Ten program pomaga budować dziecku świat jego wartości i pobudza do zastanawiania się nad sytuacjami, z którymi na co dzień ma do czynienia.

Młodzi bohaterowie filmów – często rówieśnicy naszych czwartoklasistów – poprzez swoje historie stają się nośnikami uniwersalnych prawd. Pokazują, że ich sprawy wcale nie są błahe, że mają wiele wymiarów i znaczeń. Początek nauki w czwartej klasie wiąże się z wieloma nowościami. Uczniowie wkraczają w inny świat, który oczekuje od nich coraz więcej i stawia przed nimi coraz trudniejsze zadania. Stąd też w cyklu mamy filmy pokazujące naukę jako odkrywanie świata, jako wyzwanie intelektualne, z którym dziecko chętnie się mierzy, obrazy promujące takie wartości, jak przyjaźń, tolerancja, wrażliwość na innych ludzi i współpraca w grupie, ale też takie, które dotykają spraw bieżących i bliskich młodym ludziom, np. w filmie Brak zasięgu przedstawiony jest problem uzależnienia od Internetu.

Iwona Brzózka-Złotnicka polonistka, koordynatorka projektów w centrum edukacji obywatelskiej w warszawie, autorka cyklu filmowe lekcje dla klasy IV szkoły podstawowej

82—83

Wicher reż. K. von Garnier | Niemcy 2013 | 101’ Temat Słucham, myślę, rozumiem Opis filmu Historia Miki, która z powodu problemów w szkole zostaje wysłana na wakacje do babci prowadzącej stadninę. Film o trudnych relacjach między pokoleniami, które poprawić może dzielona pasja i wspólny cel. W przypadku Miki i jej babci będzie to walka o niezwykłego konia o imieniu Wicher.

Wybrane Wątki z prelekcji dlaczego warto się uczyć? dlaczego ludzie chcą być mądrzy i chcą wiedzieć coraz więcej? źródła wiedzy czego mogą nauczyć nas inni ludzie? czego musimy nauczyć się sami?

Materiały dydaktyczne nauka nie musi być nudna, a każda okazja jest dobra do odkrywania świata Pojęcia kluczowe nauka | inteligencja | autorytet | eksperyment Ciekawostka Wicher jest kolejną produkcją autorów bardzo popularnego w Niemczech filmu dla dzieci Sławna piątka. Aby zagrać w Wichrze, młodzi aktorzy musieli nauczyć się jeździć konno.

nowe horyzonty edukacji filmowej

Brak zasięgu

Wojna na deski

reż. A. Kristinsson | Islandia 2007 | 83’

reż. M. Rogaar | Holandia 2014 | 87’

Temat Mój świat – świat nowych technologii Opis filmu Chłopiec uzależniony od Internetu i telefonu komórkowego musi wyjechać z miasta na wieś, którą burza niespodziewanie odcina od prądu. Technika staje się nagle bezużyteczna, zaś sytuacja – coraz groźniejsza.

Wybrane Wątki z prelekcji mądre i z umiarem korzystanie z nowych technologii niebezpieczeństwa związane z użytkowaniem Internetu i nowoczesnych urządzeń maszyny w życiu człowieka – ułatwiają czy utrudniają życie?

Materiały dydaktyczne jak nie zgubić się w wirtualnym świecie? o zasadach bezpieczeństwa w sieci Pojęcia kluczowe Internet | nowe technologie | bezpieczeństwo w sieci | uzależnienie Ciekawostka Z raportu Diagnoza Społeczna 2009 wynika, że z Internetu korzysta 94% uczniów i studentów, a z telefonów komórkowych – 91,7%.

Temat Zróbmy to razem Opis filmu Zbliżają się wakacje. Ziggy i Bas jak co roku biorą udział w letnim obozie i konkursie na budowę najwyższej drewnianej fortecy. Seria nieporozumień doprowadza jednak do sporu między chłopcami.

Najlepsi przyjaciele staną się w „drewnianej” wojnie przeciwnikami, a walka toczyć się będzie o znacznie więcej niż tylko najwyższą obozową konstrukcję.

Czy bohaterom uda im się ocalić przyjaźń?

Wybrane Wątki z prelekcji razem czy osobno – nasze indywidualne preferencje podczas działania trudności napotykane we współpracy z innymi korzyści płynące z pracy grupowej Materiały dydaktyczne zróbmy to razem! – łatwo powiedzieć, trudniej wykonać Pojęcia kluczowe współpraca | indywidualny styl działania | praca indywidualna | praca zespołowa Ciekawostka Film był wyświetlany na wielu festiwalach filmowych, w tym na 2. Festiwalu Filmowym Kino Dzieci. Został nagrodzony między innymi przez Europejskie Stowarzyszenie Filmu dla Dzieci (European Children’s Film Association).

szkoła podstawowa 4–6

FILMOWE lekcje

Superbrat

Podejmując ryzyko

reż. B. Larsen | Dania 2009 | 89’

reż. N. van Kilsdonk | Holandia, Belgia 2011 | 87’

Temat Każdy inny, wszyscy równi Opis filmu Anton ma dziesięć lat i marzy o tym, by mieć „prawdziwego” starszego brata. Buller nie spełnia jego oczekiwań – cierpi na autyzm, jest zamknięty w sobie – nie jest przebojowy, nie imponuje Antonowi, a nawet nie broni go przed szkolnymi łobuzami. Pewnego dnia za sprawą tajemniczej przesyłki z innej planety wszystko się zmienia...

Wybrane Wątki z prelekcji dlaczego odmienność drugiego człowieka budzi strach? co to znaczy myśleć stereotypowo? potencjał różnorodności tolerancja jako właściwa postawa wobec odmienności Materiały dydaktyczne każdy inny, wszyscy równi – o potencjale, który tkwi w każdym człowieku Pojęcia kluczowe różnorodność | dyskryminacja | tolerancja | wielokulturowość | stereotypy | autyzm Ciekawostka Film odwiedził wiele festiwali filmowych – między innymi w Berlinie czy Kopenhadze.

Temat Świat jest ciekawy Opis filmu Kiek jest wyjątkowo bystrą i pełną energii dziewczynką.

Uwielbia spędzać czas ze swoim tatą, ale przez najbliższe miesiące będzie musiała wytrzymać bez niego. Tata Kiek jest lekarzem i wyjeżdża na kolejną wojenną wyprawę, by pomagać rannym. Dziewczynka bardzo martwi się o niego i postanawia zrobić wszystko, by pomóc mu wrócić szczęśliwie do domu. Niektóre z jej pomysłów są zaskakujące i nietypowe, chociaż bohaterka jest przekonana o ich słuszności.

Wybrane Wątki z prelekcji kim jest naukowiec? sposoby na poznawanie świata co to znaczy być ciekawym świata? poznawanie świata wszystkimi zmysłami materiały dydaktyczne mały odkrywca, szalony naukowiec, kontemplator przyrody… O różnych sposobach poznawania świata Pojęcia kluczowe nauka | naukowiec | myślenie naukowe | doświadczenie | zmysły Ciekawostka Film, pokazywany między innymi na poznańskim Festiwalu Filmów Młodego Widza Ale Kino! w 2012 roku, w niecodzienny sposób uczy i przekonuje młodych widzów, że zaangażowanie i aktywność są lepsze niż strach i wycofanie.

84—85

nowe horyzonty edukacji filmowej

Felix

Eskil i Trynidad

reż. R. Durrant | Republika Południowej Afryki 2013 | 97’

reż. S. Apelgren | Szwecja 2013 | 103’

Temat Moja pasja Opis filmu Felix chce się uczyć gry na saksofonie, czemu zdecydowanie sprzeciwia się jego mama. Chłopiec dzięki stypendium zaczyna właśnie naukę w elitarnej szkole, jednak codziennie, w tajemnicy przed mamą, poświęca czas na ćwiczenia, które mają mu pomóc w przygotowaniach do szkolnego koncertu jazzowego.

Wybrane Wątki z prelekcji czym jest pasja? moje mocne strony jak można rozwijać własne zainteresowania? materiały dydaktyczne rozwijaj to, co w tobie najlepsze i w czym jesteś dobry Pojęcia kluczowe pasja | hobby | mocne i słabe strony | motywacja Ciekawostka Felix gościł między innymi na festiwalu Młodego Widza Ale Kino! w Poznaniu. Zdobył na nim Marcinka – nagrodę przyznawaną przez jury dziecięce dla najlepszego filmu pełnometrażowego dla dzieci oraz wyróżnienie jury nauczycieli.

Temat Ludzie wokół nas Opis filmu Eskil ze względu na pracę taty co chwila musi się przeprowadzać. Zawsze jest więc „nowy” w szkole.

Jedynym stałym punktem w jego życiu jest gra w hokeja, do której zachęca go ojciec. Prawdziwą pasją Eskila są jednak łodzie. Gdy Eskil spotyka ekscentryczną mieszkankę miasteczka budującą jacht, w jego życiu wszystko się zmienia.

Wybrane Wątki z prelekcji nawiązywanie relacji międzyludzkich „wchodzenie” w nową grupę jak ważne jest pierwsze wrażenie? postawa asertywna w kontakcie z innymi osobami materiały dydaktyczne jak nawiązywać i pielęgnować relacje z innymi?

Pojęcia kluczowe relacje międzyludzkie | grupa | szacunek | pierwsze wrażenie | asertywność ciekawostka Film był wyświetlany na wielu festiwalach w 2013 roku, między innymi na Berlinale i na Poznańskim Festiwalu Filmów Młodego Widza Ale Kino! Zdobył nagrodę Europejskiego Stowarzyszenia Filmów dla Dzieci (ECFA Award).

szkoła podstawowa 4–6

FILMOWE lekcje

młodzi w obiektywie Dzieci niezwykle łatwo utożsamiają się z bohaterami filmów, które oglądają w kinie. Zwłaszcza wtedy, gdy są w podobnym wieku. Ich przygody oglądane na ekranie zagwarantują im świetną zabawę i naukę.

Bohaterowie filmów prezentowanych w tym cyklu są rówieśnikami widzów. Dzięki temu zagadnienia omawiane przy okazji każdego spotkania będą o wiele bardziej zrozumiałe dla odwiedzających kino uczniów.

Film jest doskonałym narzędziem służącym do uwrażliwiania i poszerzania wiedzy przez zabawę. Jest to możliwe szczególnie wtedy, gdy tytuły proponowane dzieciom są wyjątkowe nie tylko ze względu na zastosowane w nich najnowsze efekty specjalne czy wielkość budżetu kampanii reklamowej, lecz przede wszystkim – na walory artystyczne i zawartość merytoryczną. Tytuły tu zaproponowane łączą w sobie atrakcyjną i interesującą dla młodych widzów formę z niebanalną i wartościową pod względem edukacyjnym treścią. Traktują ich poważnie i starają się dotknąć tego wszystkiego, co składa się na rzeczywistość młodszych nastolatków. Cykl skierowany jest głównie do młodszych uczniów, jednak i starsi nie będą się na nim nudzić.

na www.nhef.pl znajdziesz dodatkowo • informacje o poziomie trudności • opinie psychologów o filmach • listę miast, w których realizowany jest ten cykl • daty spotkań w twoim kinie

86—87

nowe horyzonty edukacji filmowej

powiązanie z podstawą programową Język polski II. Analiza i interpretacja tekstów kultury.

Uczeń poznaje teksty kultury odpowiednie dla stopnia rozwoju emocjonalnego i intelektualnego; rozpoznaje ich konwencje gatunkowe; uczy się je odbierać świadomie i refleksyjnie; kształtuje świadomość istnienia w tekście znaczeń ukrytych; rozwija zainteresowania różnymi dziedzinami kultury; poznaje specyfikę literackich i pozaliterackich sposobów wypowiedzi artystycznej; w kontakcie z dziełami kultury kształtuje hierarchię wartości, swoją wrażliwość, gust estetyczny, poczucie własnej tożsamości i postawę patriotyczną.

Treści nauczania – wymagania szczegółowe: 1. Uczeń: 2) konfrontuje sytuację bohaterów z własnymi doświadczeniami: np. Brak zasięgu; 3) wyraża swój stosunek do postaci: np. Superbrat.

2. Uczeń: 1) dostrzega swoistość artystyczną dzieła: wszystkie filmy w cyklu; 2) odróżnia fikcję artystyczną od rzeczywistości: wszystkie filmy w cyklu; 3) odróżnia realizm od fantastyki; 7) wyodrębnia elementy dzieła filmowego i telewizyjnego (scenariusz, reżyseria, ujęcie, gra aktorska): wszystkie filmy cyklu; 8) wskazuje cechy charakterystyczne przekazów audiowizualnych (filmu, programu informacyjnego, programu rozrywkowego), potrafi nazwać ich tworzywo

szkoła podstawowa 4–6

(ruchome obrazy, warstwa dźwiękowa): wszystkie filmy w cyklu; 9) omawia akcję, wyodrębnia wątki i wydarzenia: np. Brak zasięgu; 10) charakteryzuje i ocenia bohaterów: np.

Mecz życia.

3. Interpretacja. Uczeń: 1) odbiera teksty kultury na poziomie dosłownym i przenośnym: np. Mamo, kocham Cię.

4. Analiza i interpretacja tekstów kultury.

Uczeń: 1) dostrzega swoistość tworzywa literatury, teatru, filmu: wszystkie filmy w cyklu; 14) rozpoznaje główne przesłanie i elementy składające się na dzieło filmowe i telewizyjne – scenariusz, reżyseria, ujęcie, gra aktorska: wszystkie filmy w cyklu.

Plastyka 3. Analiza i interpretacja tekstów kultury – recepcja sztuki. Uczeń: 1) rozróżnia określone dyscypliny w takich dziedzinach, jak: architektura, sztuki plastyczne oraz w innych dziedzinach sztuki (fotografika, film) i przekazach medialnych (telewizja, Internet): wszystkie filmy w cyklu.

Etyka 3. Człowiek jako osoba; godność człowieka: np. Superbrat.

4. Przyjmowanie odpowiedzialności za siebie: np. Brak zasięgu.

6. Uczestnictwo w grupie, porozumiewanie się z innymi: większość prezentowanych filmów; 7. Wolność i jej różne rozumienie, autorytety i wzory osobowe: np. Felix.

8. Praca i jej wartość dla człowieka: np. Felix.

młodzi w obiektywie

okiem nauczyciela Cykl Młodzi w obiektywie skierowany jest do uczniów klas IV–VI szkół podstawowych. Doskonale wspiera on realizację wielu zadań określonych w podstawie programowej z języka polskiego, ale także z innych przedmiotów (np. plastyki czy etyki). Filmy prezentowane w ramach cyklu dotykają spraw, z którymi młodzi ludzie spotykają się na co dzień – relacji z rówieśnikami oraz funkcjonowania w grupie rówieśniczej, kontaktów z dorosłymi (rodzicami, nauczycielami), trudności, z którymi często muszą się mierzyć już najmłodsi (choroba bliskich, problemy rodzinne). Prelekcje przed seansami przygotowują uczniów do świadomego odbioru filmów, oswajają ich z zagadnieniami, które mogą sprawiać im kłopoty interpretacyjne, zwracają uwagę na najważniejsze treści, zachęcają do dyskusji. Nauczyciel w szkole może kontynuować rozmowę na temat obejrzanych filmów.

Pomocne w tym będą otrzymane materiały dydaktyczne.

Iwona Brzózka-Złotnicka Polonistka, koordynatorka projektów w Centrum Edukacji Obywatelskiej w Warszawie

88—89

Felix reż. R. Durrant | Republika Południowej Afryki 2013 | 97’ Temat Pasja Opis filmu Felix chce uczyć się gry na saksofonie, czemu zdecydowanie sprzeciwia się jego mama. Chłopiec dzięki stypendium zaczyna właśnie naukę w elitarnej szkole, jednak codziennie, w tajemnicy przed mamą, poświęca czas na ćwiczenia, które mają mu pomóc w przygotowaniach do szkolnego koncertu jazzowego.

Wybrane wątki z prelekcji czy każdy może mieć pasję? czym się interesujemy, czyli każdy z nas jest inny i może mieć inne pasje doskonalenie umiejętności jako droga do sukcesu Materiały dydaktyczne jak zostać doskonałym jazzmanem rozmawiamy o filmie Felix Pojęcia kluczowe pasja | zainteresowania | współzawodnictwo | wytrwałość Ciekawostka Felix gościł między innymi na festiwalu Młodego Widza Ale Kino! w Poznaniu. Zdobył na nim Marcinka – nagrodę przyznawaną przez jury dziecięce dla najlepszego filmu pełnometrażowego dla dzieci oraz wyróżnienie jury nauczycieli.

nowe horyzonty edukacji filmowej

Superbrat

Brak zasięgu

reż. B. Larsen | Dania 2009 | 89’

reż. A. Kristinsson | Islandia 2007 | 83’

Temat Pokonywanie barier Opis filmu Anton ma dziesięć lat i marzy o tym, by mieć „prawdziwego” starszego brata. Buller nie spełnia jego oczekiwań – cierpi na autyzm, jest zamknięty w sobie – nie jest przebojowy, nie imponuje Antonowi, a nawet nie broni go przed szkolnymi łobuzami. Pewnego dnia za sprawą tajemniczej przesyłki z innej planety wszystko się zmienia...

Wybrane wątki z prelekcji co to jest autyzm? kto stawia bariery między ludźmi „zdrowymi” a osobami z niepełnosprawnością? jak walczyć z uprzedzeniami? czym jest prawdziwa przyjaźń i dlaczego wszystko pokona?

Materiały dydaktyczne w poszukiwaniu superbrata Pojęcia kluczowe niepełnosprawność | akceptacja | różnice | bariery | przyjaźń Ciekawostka Film odwiedził wiele festiwali filmowych – między innymi w Berlinie czy Kopenhadze.

Temat Nowoczesność Opis filmu Chłopiec uzależniony od Internetu i telefonu komórkowego musi wyjechać z miasta na wieś, którą burza niespodziewanie odcina od prądu. Technika staje się nagle bezużyteczna, zaś sytuacja coraz groźniejsza.

Wybrane Wątki z prelekcji wynalazki, które zmieniają świat jak wyglądało życie bez telefonów komórkowych i Internetu? codzienny zjadacz czasu, czyli czy można się uzależnić od komputera i Internetu czy są na świecie miejsca, do których nie dotarła „nowoczesność”?

Materiały dydaktyczne gdybym znalazł się poza zasięgiem...

Pojęcia kluczowe nowoczesność | wynalazek | technologia | zagrożenia cywilizacyjne Ciekawostka Z raportu Diagnoza Społeczna 2009 wynika, że z Internetu korzysta 94% uczniów i studentów, a z telefonów komórkowych – 91,7%.

szkoła podstawowa 4–6

młodzi w obiektywie

Mecz życia

mamo, Kocham Cię

reż. K. Launing | Norwegia 2014 | 102’

reż. J. Nords | Łotwa 2013 | 82’

Temat Przyjaźń i wsparcie Opis filmu Anja uwielbia grać w piłkę nożną. Jej kolega z klasy – Jonas – uważa, że nie jest to sport dla dziewczyn.

Anja wykorzystuje swoje poczucie humoru, by udowodnić przemądrzałemu chłopakowi, że nie ma racji.

Nastolatka nie traci energii i optymizmu, gdy zostaje u niej zdiagnozowana białaczka. Jej zaangażowanie w rozgrywki piłkarskie nie słabnie nawet wtedy, gdy jest w szpitalu. Jak bliscy poradzą sobie z chorobą dziewczynki? Czy Jonas pokona swoje uprzedzenia?

Wybrane wątki z prelekcji oswojenie się z trudną sytuacją walka z chorobą i z negatywnym nastawieniem do niej przyjaźń i wsparcie, czyli najlepsze lekarstwo materiały dydaktyczne jak walczyć z przeciwnościami losu? – Mecz życia reż. Katarina Launing Pojęcia kluczowe choroba | rywalizacja | przyjaźń | wsparcie ciekawostka Film jest adaptacją powieści Jacques’a Vriensa. Zdobył wyróżnienie na 1. Festiwalu Filmowym Kino Dzieci organizowanym przez Stowarzyszenie Nowe Horyzonty.

Temat Prawda i kłamstwo Opis filmu 12-letni Raimonds mieszka w Rydze razem z matką.

Kobieta jest ginekologiem, bardzo dużo pracuje i mało czasu poświęca synowi. Brak ojca i ciągłą nieobecność matki chłopiec wypełnia, włócząc się po mieście ze swoim najlepszym kumplem Peterisem.

Raimonds, próbując zatuszować złe wiadomości ze szkoły, wpada w spiralę kłamstw, którą trudno będzie zatrzymać. Sytuacja wymyka się spod kontroli.

Inteligentna opowieść o uzdrawiającej mocy prawdy.

Wybrane wątki z prelekcji dlaczego kłamiemy? czy warto zawsze mówić prawdę? dlaczego mówimy, że „kłamstwo ma krótkie nogi”? materiały dydaktyczne dyskutujemy o filmie Mamo, kocham cię Pojęcia kluczowe prawda | kłamstwo | odpowiedzialność | decyzje i konsekwencje ciekawostka Film Mamo, kocham cię jest jednym z tytułów, który wyświetlany jest w ośmiu europejskich krajach w ramach projektu European Children Film Catalogue.

90—91

nowe horyzonty edukacji filmowej

Zestaw filmów krótkich: wyzwania klasy 4–6

Chłopiec i świat

łączny czas: 67’ Julian | reż. Matthew Moore | Australia 2012 Stonoga i ropucha | reż. Anna Khlmelevskaya | Francja 2013 Ja i mój rower | reż. Torill Kove | Norwegia|Kanada 2014 Zimowy duch | reż. Jaana Wahlforss | Estonia 2012 Boogaloo i Graham | reż. Michael Lennox | Irlandia 2014

Temat Podróż do świata dorosłych Opis filmu Czy można jeszcze dziś stworzyć film, w którym nie będzie dialogów a mimo to akcja trzymać nas będzie w napięciu do ostatniej minuty?

Chłopiec i świat to przykład filmu, który opowiada niezwykłą historię dzięki różnym technikom animacji i wyjątkowej muzyce. Cuca mieszka z rodzicami z dala od miasta. Pewnego dnia jego tata wyrusza w podróż w poszukiwaniu pracy. Chłopiec podąża za nim, odkrywając po drodze zupełnie inny świat.

Wybrane wątki z prelekcji czy animacja to zawsze bajka? czego spodziewamy się po filmie bez dialogów? dwa filmowe światy: natura i cywilizacja filmowa podróż jako metafora materiały dydaktyczne Podróż jako metafora Pojęcia kluczowe natura | cywilizacja | symbol | metafora | animacja ciekawostka Film Chłopiec i świat został nagrodzony na jednym z najważniejszych festiwali animacji w Annecy (Annecy International Animated Film Festival).

Temat Wyzwania Opis zestawu Każde działanie i każda aktywność w życiu człowieka są wyzwaniem. Z niektórymi potrafimy sobie poradzić od razu, nad niektórymi spędzamy wiele godzin, dni, a nawet lat. Co pomaga nam w radzeniu sobie z wyzwaniami? Jakie cele stawiamy przed sobą?

Jak radzić sobie z porażkami? Na te i inne pytania widzowie poszukają odpowiedzi wspólnie z bohaterami krótkich filmów pochodzących z różnych stron świata.

Wybrane wątki z prelekcji jakie wyzwania podejmujemy w swoim życiu? kto może nam pomóc w osiągnięciu zaplanowanego celu? jak poradzić sobie z porażką? materiały dydaktyczne świat pełen wyzwań Pojęcia kluczowe wyzwanie | pokonywanie trudności cel radzenie sobie z porażkami ciekawostka Grany w zestawie Ja i mój rower w reż. Torill Kove w 2014 roku był nominowany do Oscara.

szkoła podstawowa 4–6

reż. A. Abreu | Brazylia 2013 | 80’

młodzi w obiektywie

kino współczesne W Europie współczesna kinematografia dziecięca nie jest marginalizowana. Jednak filmy te rzadko trafiają na ekrany polskich kin, ponieważ są wypierane przez komercyjne, szeroko reklamowane superprodukcje.

Cykl Kino współczesne prezentuje najciekawsze europejskie filmy dziecięce ostatnich lat, które nie znalazły się w repertuarze polskich kin.

Tytuły te były prezentowane i nagradzane na festiwalach dla dzieci i młodzieży. Z pewnością są to obrazy trudniejsze niż te znane z billboardów i gadżetów promocyjnych, lecz nie mniej atrakcyjne i ciekawe.

Prezentują dużo wyższy poziom i opowiadają o bohaterach, z którymi młodzi widzowie z różnych krajów świata się identyfikują, odnajdując wspólne emocje i przeżycia. Cykl skierowany do dojrzalszych uczniów, którzy są ciekawi świata i otwarci na rozmowę.

na www.nhef.pl znajdziesz dodatkowo • informacje o poziomie trudności • opinie psychologów o filmach • listę miast, w których realizowany jest ten cykl • daty spotkań w twoim kinie

92—93

nowe horyzonty edukacji filmowej

powiązanie z podstawą programową Język polski II. Analiza i interpretacja tekstów kultury.

Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela.

1. Uczeń: 2) konfrontuje sytuację bohaterów z własnymi doświadczeniami: np. Krokodyle z przedmieścia; 3) wyraża swój stosunek do postaci: np.

Wojna na deski, Lodowy smok.

2. Uczeń: 1) dostrzega swoistość artystyczną dzieła: wszystkie filmy w cyklu; 2) odróżnia fikcję artystyczną od rzeczywistości: wszystkie filmy w cyklu; 7) wyodrębnia elementy dzieła filmowego i telewizyjnego (scenariusz, reżyseria, ujęcie, gra aktorska): wszystkie filmy cyklu; 8) wskazuje cechy charakterystyczne przekazów audiowizualnych (filmu, programu informacyjnego, programu rozrywkowego), potrafi nazwać ich tworzywo (ruchome obrazy, warstwa dźwiękowa): wszystkie filmy w cyklu; 9) omawia akcję, wyodrębnia wątki i wydarzenia: np. Lodowy smok; 10) charakteryzuje i ocenia bohaterów: np. Eskil i Trynidad.

IV. Analiza i interpretacja tekstów kultury.

Uczeń: 1) dostrzega swoistość tworzywa literatury, teatru, filmu: wszystkie filmy w cyklu; 14) rozpoznaje główne przesłanie i elementy składające się na dzieło filmowe i telewizyjne – scenariusz, reżyseria, ujęcie, gra aktorska: wszystkie filmy w cyklu. szkoła podstawowa 4–6

Plastyka 3. Analiza i interpretacja tekstów kultury – recepcja sztuki. Uczeń: 1) rozróżnia określone dyscypliny w takich dziedzinach, jak: architektura, sztuki plastyczne oraz w innych dziedzinach sztuki (fotografika, film) i przekazach medialnych (telewizja, Internet): wszystkie filmy w cyklu.

Etyka 3. Człowiek jako osoba; godność człowieka: np. Krokodyle z przedmieścia.

4. Przyjmowanie odpowiedzialności za siebie: np. Twardziele.

6. Uczestnictwo w grupie, porozumiewanie się z innymi: np. Krokodyle z przedmieścia, Twardziele.

7. Wolność i jej różne rozumienie, autorytety i wzory osobowe: Eskil i Trynidad.

8. Praca i jej wartość dla człowieka: Eskil i Trynidad.

kino współczesne

okiem nauczyciel Adresatami cyklu Kino współczesne są uczniowie klas IV–VI szkół podstawowych. Prezentowane filmy są wymagające, ale ze względu na ich walory edukacyjne warto obejrzeć je z uczniami. Młodzi widzowie obserwują na ekranie zachowania bohaterów filmowych w różnych, często trudnych sytuacjach. Poszukiwanie własnej tożsamości, rozwijanie pasji, funkcjonowanie w rodzinie oraz w grupie rówieśniczej, niepełnosprawność, śmierć bliskiej osoby czy przyjaźń to tematy uniwersalne, dlatego nurtują uczniów i skłaniają do zadawania pytań. Uczeń – jak zaleca się w podstawie programowej – powinien poznawać teksty kultury odpowiednie do stopnia rozwoju emocjonalnego i intelektualnego; rozpoznawać ich konwencje gatunkowe; uczyć się je odbierać świadomie i refleksyjnie. Drugi etap kształcenia jest także czasem intensywnego rozwoju umiejętności prezentowania swoich poglądów, argumentowania i wyciągania wniosków. Zachętą do ich ćwiczenia mogą być właśnie prezentowane filmy. Są one niewyczerpanym źródłem tematów do rozmów na najważniejsze życiowe tematy. Tematów szczególnie cennych, bo emocjonalnie angażujących uczniów.

Iwona Brzózka-Złotnicka polonistka, koordynatorka projektów w Centrum Edukacji Obywatelskiej w Warszawie

94—95

Krokodyle z przedmieścia reż. Ch. Ditter | Niemcy 2009 | 98’ Temat Niepełnosprawni są sprawni Opis filmu Historia niepełnosprawnego chłopca, który wraz z rodzicami wprowadza się do domu na przedmieściu.

Nie zna nikogo w okolicy, więc próbuje zaprzyjaźnić się z paczką uprzedzonych do niego rówieśników.

Wybrane wątki z prelekcji co to jest niepełnosprawność? jak żyją osoby z niepełnosprawnością – jak radzą sobie w codziennym życiu? dlaczego niektórzy bywają uprzedzeni do niepełnosprawnych? jak walczyć z uprzedzeniami?

Materiały dydaktyczne Krokodyle – między brawurą a odwagą Pojęcia kluczowe niepełnosprawność i wynikające z niej poczucie odmienności | odwaga | lojalność wobec grupy | przyjaźń | pokonywanie barier Ciekawostka Film otrzymał kilkadziesiąt nagród na przeglądach i festiwalach filmów dla dzieci i młodzieży na całym świecie. Kontynuację losów gangu Krokodyli można obejrzeć w dwóch kolejnych filmach.

nowe horyzonty edukacji filmowej

Wojna na deski

Lodowy smok

reż. M. Rogaar | Holandia 2014 | 87’

reż. M. Hogdahl | Szwecja 2012 | 77’

Temat Przyjaźń wystawiona na próbę Opis filmu Zbliżają się wakacje. Ziggy i Bas jak co roku biorą udział w letnim obozie i konkursie na budowę najwyższej drewnianej fortecy. Seria nieporozumień doprowadza jednak do sporu między chłopcami. Najlepsi przyjaciele staną się w „drewnianej” przeciwnikami, a walka toczyć się będzie oznacznie więcej niż tylko najwyższą obozową konstrukcję.

Czy bohaterom uda im się ocalić przyjaźń?

Wybrane wątki z prelekcji przyjaźń a codzienne spory jak poradzić sobie z emocjami w kłótni czy sporze? czy jest nam potrzebna rywalizacja i co to znaczy grać fair play? materiały dydaktyczne przyjaźń na całe życie – rozmawiamy o filmowych bohaterach Pojęcia kluczowe przyjaźń | rywalizacja | kompromis | uczciwość ciekawostka Film był wyświetlany na wielu festiwalach filmowych, w tym na 2. Festiwalu Filmowym Kino Dzieci. Został nagrodzony między innymi przez Europejskie Stowarzyszenie Filmu dla Dzieci (European Children’s Film Association).

Temat Jak reagować na zmiany?

Opis filmu Ojciec 11-letniego Mika ma problemy z alkoholem i zaniedbuje rodzicielskie obowiązki, dlatego chłopcem zajmuje się ciocia. Z czasem opieka społeczna decyduje o przeniesieniu go do rodziny zastępczej. Oparciem w nowej sytuacji stają się dla Mika nowo poznani przyjaciele.

Wybrane wątki z prelekcji sytuacja rodzinna głównego bohatera – nieporadność ojca, zaniedbywanie rodzicielskich obowiązków szukanie wsparcia stres związany ze zmianami w naszym życiu Materiały dydaktyczne Lodowy smok, czyli o tym, jak poradzić sobie w zupełnie nowych okolicznościach Pojęcia kluczowe odpowiedzialność | odnalezienie się w nowej sytuacji | stres | metafora Ciekawostka w 2012 roku film znalazł się programie przeznaczonej dla młodych widzów sekcji Generation na Berlinale. Był również wyświetlany na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Młodego Widza Ale Kino! w Poznaniu.

szkoła podstawowa 4–6

kino współczesne

Eskil i Trynidad

Życie według Nino

reż. S. Apelgren | Szwecja 2013 | 103’

reż. S. van Dusseldorp | Holandia 2014 | 77’

Temat Różnimy się od siebie Opis filmu Eskil ze względu na pracę taty co chwila musi się przeprowadzać. Zawsze jest więc „nowy” w szkole.

Jedynym stałym punktem w jego życiu jest gra w hokeja, do której zachęca go ojciec. Prawdziwą pasją Eskila są jednak łodzie. Gdy Eskil spotyka ekscentryczną mieszkankę miasteczka budującą jacht, w jego życiu wszystko się zmienia.

Wybrane wątki z prelekcji czy różnice utrudniają nam porozumienie z innymi? dlaczego czasem tak trudno zaakceptować nam w innych odmienność? rozwijanie swoich pasji a spełnianie oczekiwań najbliższych wsparcie przyjaciół w dążeniu do celu Materiały dydaktyczne podróż w kierunku Trynidadu, czyli jak pokonać dzielące nas różnice Pojęcia kluczowe pasja | ekscentryczność | różnice poglądów i zainteresowań | tolerancja | odmienność Ciekawostka Film był wyświetlany na wielu festiwalach w 2013 roku, między innymi na Berlinale i na Poznańskim Festiwalu Filmów Młodego Widza Ale Kino! Zdobył nagrodę Europejskiego Stowarzyszenia Filmów dla Dzieci (ECFA Award).

Temat Rozmawianie o… wszystkim Opis filmu Nino ma wspaniałą rodzinę, dobre relacje z rodzicami i starszym bratem. Całe jego życie zmienia się, gdy mama ginie w wypadku. Nino, Lucas i ich ojciec nie mogą się z tym pogodzić. Każdy z nich zamyka się w swoim świecie. Nino odkrywa dar rozmowy ze zwierzętami. Jego królik staje się powiernikiem największych sekretów. Czy rodzinie uda się pogodzić z nową rzeczywistością i odnaleźć wspólny język?

Wybrane wątki z prelekcji rodzina – najbliżsi na dobre i na złe samotność i potrzeba kontaktu z innymi trudne wydarzenia i wsparcie najbliższych rozmowa – lekarstwo na każdą sytuację materiały dydaktyczne czy rozmowa z bliskimi może czasem działać jak lekarstwo?

Pojęcia kluczowe przyjaźń | miłość | wsparcie | rodzina | strata ciekawostka Autorką scenariusza do filmu jest polska reżyserka – Urszula Antoniak.

96—97

nowe horyzonty edukacji filmowej

Twardziele reż. Ch. Lo | Norwegia 2013 | 74’ Temat Jak przeciwstawić się przemocy w szkole?

Opis filmu Jedenastoletni Modulf myśli o sobie jako o superbohaterze. Codziennie jest zastraszany przez silniejszych uczniów. Akceptuje to, ponieważ wydaje mu się, że w ten sposób osłania przed ich agresją inne dzieci.

Dopiero nowa koleżanka z klasy – Lise uświadamia mu, że to nie jest dobra droga do tego, by stawić czoła przemocy.

Wspólnie postanawiają zmienić realia panujące w szkole.

Wybrane wątki z prelekcji co to jest przemoc i jakie są jej przejawy? jak stawić czoła przemocy w szkole i gdzie szukać wsparcia? współdziałanie i wsparcie przyjaciół jako broń przeciwko przemocy Materiały dydaktyczne Twardziele, czyli jak nie dać się pokonać Pojęcia kluczowe agresja i przemoc wśród rówieśników | przyjaźń | współdziałanie | wsparcie Ciekawostka Film został uznany za najlepszą produkcję dla dzieci 2013 roku na Festiwalu Filmowym w Kristiansand w Norwegii.

szkoła podstawowa 4–6

Zestaw filmów krótkich: dorośli i dzieci 4–6 łączny czas: 47’ Bendik i potwór | reż. F. Mosvold | Norwegia 2014 Grzeczna | reż., A. A. Aakra | Norwegia 2006 Iver | reż. Ch. Lo | Norwegia 2004 Baluba Runa | reż. Ch. Lo | Norwegia 2007 Pewnego razu w kaloszach | reż. H. Janbu | Norwegia 2006 Temat Relacja z dorosłymi Opis zestawu Czasem wydaje się, że świat, w którym żyją młodzi ludzie, i świat dorosłych zupełnie do siebie nie przystają. A przecież dorośli też kiedyś byli młodzi.

Norweskie filmy wybrane do tego zestawu pokazują różne oblicza relacji z dorosłymi – czasem dobre i rozwijające, a czasem skomplikowane. Pozwalają znaleźć odpowiedź na pytania: jak komunikować się z dorosłymi, jak mówić o swoich celach i marzeniach.

Wybrane wątki z prelekcji jak wyglądają relacje z dorosłymi? czy dorośli i młodzi mogą się od siebie czegoś nauczyć? jak komunikować swoje potrzeby? materiały dydaktyczne ile nas łączy a ile dzieli? Dyskutujemy o relacjach między dziećmi a dorosłymi.

Pojęcia kluczowe dorośli | młodzi | relacje | komunikacja ciekawostka Filmy tworzące zestaw o relacjach między dziećmi a dorosłymi były prezentowane na 1. Festiwalu Filmowym Kino Dzieci w ramach sekcji norweskiej.

kino współczesne

świat filmu Zwieńczeniem złożonego procesu powstawania filmu jest historia, którą oglądamy na ekranie. Warto zastanowić się, jakie decyzje, działania, zjawiska wpływają na efekt finalny.

Odkrywanie tajemnic kina może być fascynującą przygodą.

Film Karla i Jonas został włączony do programu dzięki uprzejmości Duńskiego Instytutu Filmowego, Duńskiego Instytutu Kultury oraz Duńskiej Agencji Kultury

Filmy wybrane do tego cyklu mają interesującą fabułę i wprowadzają młodych widzów w tajniki procesu powstawania filmu. Jak to możliwe, że kamera rejestruje ruch? Jak to się dzieje, że film pojawia się na ekranie? Jaka jest rola scenografii, a jaka efektów specjalnych? Dlaczego sto lat temu projekcjom towarzyszył akompaniament tapera? Podczas spotkań uczestnicy będą poszukiwali odpowiedzi na te i inne pytania oraz wspólnie zastanawiali się, na czym polega magia kina. Każde ze spotkań dotyczy innego zagadnienia filmowego. Dzięki temu uczniowie będą mogli poznać początki kina, etapy pracy nad filmem oraz zadania poszczególnych osób zaangażowanych w proces jego powstania. Będą mieli też szansę, by przyjrzeć się różnicom między kinem i telewizją.

Zadaniem widzów będzie odnalezienie omawianego problemu w prezentowanym filmie, co na pewno wzbogaci odbiór. Spotkania w ramach tego cyklu wstępnie przygotują ich do samodzielnej oceny i analizy filmu na podstawowym poziomie.

na www.nhef.pl znajdziesz dodatkowo • informacje o poziomie trudności • opinie psychologów o filmach • listę miast, w których realizowany jest ten cykl • daty spotkań w twoim kinie

98—99

nowe horyzonty edukacji filmowej

powiązanie z podstawą programową Język polski II. Analiza i interpretacja tekstów kultury.

Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela.

1. Uczeń: 2) konfrontuje sytuację bohaterów z własnymi doświadczeniami: Karla i Jonas; 3) wyraża swój stosunek do postaci: wszystkie filmy w cyklu.

2. Uczeń: 1) dostrzega swoistość artystyczną dzieła: wszystkie filmy w cyklu; 2) odróżnia fikcję artystyczną od rzeczywistości: wszystkie filmy w cyklu; 3) odróżnia realizm od fantastyki: Bracia Lwie Serce; 7) wyodrębnia elementy dzieła filmowego i telewizyjnego (scenariusz, reżyseria, ujęcie, gra aktorska): wszystkie filmy cyklu; 8) wskazuje cechy charakterystyczne przekazów audiowizualnych (filmu, programu informacyjnego, programu rozrywkowego), potrafi nazwać ich tworzywo (ruchome obrazy, warstwa dźwiękowa): wszystkie filmy.

3. Interpretacja. Uczeń: 1) odbiera teksty kultury na poziomie dosłownym i przenośnym: Bracia Lwie Serce.

4. Analiza i interpretacja tekstów kultury.

Uczeń: 1) dostrzega swoistość tworzywa literatury, teatru, filmu: wszystkie filmy w cyklu;

szkoła podstawowa 4–6

14) rozpoznaje główne przesłanie i elementy składające się na dzieło filmowe i telewizyjne – scenariusz, reżyseria, ujęcie, gra aktorska: wszystkie filmy w cyklu.

Plastyka 3. Analiza i interpretacja tekstów kultury – recepcja sztuki. Uczeń: 1) rozróżnia określone dyscypliny w takich dziedzinach, jak: architektura, sztuki plastyczne oraz w innych dziedzinach sztuki (fotografika, film) i przekazach medialnych (telewizja, Internet): wszystkie filmy w cyklu.

Muzyka III. Analiza i interpretacja tekstów kultury.

Uczeń interpretuje wykonywane utwory zgodnie z tekstem, charakterem i funkcją.

Słucha muzyki, rozpoznaje, rozróżnia i omawia jej cechy, przedstawia własny stosunek do słuchanego i wykonywanego repertuaru: wszystkie filmy.

Etyka 2. Wyjaśnianie prawdziwego znaczenia własnych zachowań oraz ich przyczyn i konsekwencji: Karla i Jonas.

4. Przyjmowanie odpowiedzialności za siebie: Podejmując ryzyko.

7. Wolność i jej różne rozumienie, autorytety i wzory osobowe: Podejmując ryzyko, Bracia Lwie Serce.

8. Praca i jej wartość dla człowieka: Podejmując ryzyko.

9. Uzasadnianie opinii, wydawanie sądów, kryteria ocen, między innymi w odniesieniu do zjawisk społecznych na poziomie małej grupy, społeczności szkolnej i społeczności lokalnej: wszystkie filmy.

świat filmu

okiem nauczyciela Cykl przybliża dzieciom kolejne kroki pracy nad filmem.

Uczeń już od pierwszego etapu kształcenia spośród dziedzin aktywności twórczej człowieka powinien wyróżniać film i być przygotowywany do jego odbioru.

Specyfika filmu na tle innych form wypowiedzi artystycznej będzie przedmiotem pierwszych zajęć, dotyczących narodzin kina. Okazją do zastanowienia się, jak kino zmieniło się od tego czasu, będzie pokaz filmu Podejmując ryzyko. Tytuły prezentowane w ramach cyklu pozwolą uczniom zrozumieć, że na efekt, który widzimy na ekranie, pracuje wielu ludzi: scenarzysta, reżyser, scenograf, aktorzy czy montażysta. Filmy takie jak Karla i Jonas czy Bracia Lwie Serce będą świetną okazją do rozmowy na ważne, bliskie dzieciom tematy, takie jak przyjaźń, oddanie czy walka dobra ze złem.

Paulina Krześniak nauczycielka języka polskiego w Szkole Podstawowej nr 32 z Oddziałami Integracyjnymi im. Małego Powstańca w Warszawie

100—101

Zestaw filmów krótkich: kino nieme łączny czas: 66’ Temat Narodziny kina Opis zestawu Kino jest zarazem starą i młodą formą sztuki.

Dziś, po ponad stu latach istnienia filmu, seanse w kinie są bardzo popularne. Jak wyglądały projekcje u zarania kina? Jakie były reakcje pierwszych widzów?

Wybrane wątki z prelekcji okoliczności wynalezienia kinematografu, pierwszy pokaz filmowy podstawowe informacje na temat początków kinematografii: filmy, nazwiska twórców konwencje kina niemego Materiały dydaktyczne historie opowiedziane bez słów. W kinie przed stoma laty Pojęcia kluczowe kinematograf | kino nieme | kamera | taśma filmowa | wynalazek Ciekawostka Projekcja krótkometrażowych filmów niemych zostanie urozmaicona wyświetlaniem krótkiej animacji Kinematograf autorstwa nominowanego do Oscara Tomasza Bagińskiego.

nowe horyzonty edukacji filmowej

Podejmując ryzyko

Wicher

reż. N. van Kilsdonk | Holandia, Belgia 2011 | 87’

reż. K. von Garnier | Niemcy 2013 | 101’

Temat Kino po stu latach Opis filmu Kino zmieniało się bardzo szybko, wykorzystując nowe możliwości, jakie niósł rozwój techniki. Czym różni się film współczesny od tego sprzed ponad wieku? Jakie środki mogą dziś wykorzystywać filmowcy, o których nie śnili ich poprzednicy.

Wybrane wątki z prelekcji przypomnienie uczniom informacji związanych z początkami kinematografii: pierwsze techniki filmowe, filmy, nazwiska ich twórców w jaki sposób zmieniło się kino w ciągu ponad stu lat? techniki filmowe, efekty specjalne Materiały dydaktyczne być jak bojaźliwy mężczyzna czy podjąć ryzyko?

Pojęcia kluczowe technika filmowa | efekty specjalne | wynalazek | innowacja Ciekawostka Film, pokazywany między innymi na poznańskim Festiwalu Filmów Młodego Widza Ale Kino! w 2012 roku, w niecodzienny sposób uczy i przekonuje młodych widzów, że zaangażowanie i aktywność są lepsze niż strach i wycofanie.

Temat Jak powstaje film?

Opis filmu Film to nie tylko efekt pracy osób, które są zatrudnione na planie filmowym. Proces powstawania filmu zaczyna się na etapie tworzenia scenariusza, a kończy w pracowni montażystów.

Wybrane wątki z prelekcji jak powstaje film, czyli od pomysłu do projekcji na sali kinowej etapy powstawania filmu: scenariusz, zdjęcia, montaż zadania twórców na poszczególnych etapach powstawania filmu Materiały dydaktyczne w czym jestem dobry/dobra?

Pojęcia kluczowe scenariusz | zdjęcia | montaż | ekipa filmowa | plan filmowy | produkcja filmowa Ciekawostka Wicher jest kolejną produkcją autorów bardzo popularnego w Niemczech filmu dla dzieci Sławna piątka. Aby zagrać w Wichrze, młodzi aktorzy musieli nauczyć się jeździć konno.

szkoła podstawowa 4–6

świat filmu

ZigZag Kid

Karla i Jonas

reż. V. Bal | Holandia 2012 | 95’

reż. Ch. Sachs Bostrup | Dania 2010 | 85’

Temat Zadania scenografii i kostiumu Opis filmu Ważnym elementem każdego filmu jest jego strona wizualna i informacje wpisane w obraz. Jaką rolę odgrywa kostium i scenografia? Jakie informacje możemy z nich czerpać? Jak wpływają one na nasz odbiór filmu?

Wybrane wątki z prelekcji czy na podstawie scenografii i kostiumów możemy pozyskać informacje o czasie i miejscu akcji filmu? informacje wpisane w kostium i scenografię kim są scenograf i kostiumograf? jak kostium i scenografia wpływają na odbiór filmu? materiały dydaktyczne scenografia, czyli filmowe tło Pojęcia kluczowe kostium | scenografia | czas akcji | miejsce akcji ciekawostka Film ZigZag Kid jest jednym z tytułów, który wyświetlany jest w ośmiu europejskich krajach w ramach projektu European Children Film Catalogue.

Temat Muzyka w filmie Opis filmu Kino u swych początków było nieme i innymi środkami rekompensowało brak dźwięku.

Jak wyglądały wtedy projekcje? Dlaczego w pewnym momencie w kinie pojawił się dźwięk?

Jaką rolę odgrywają dźwięk i muzyka w filmie?

Wybrane wątki z prelekcji przypomnienie informacji o kinie niemym muzyka jako ważny element dzieła filmowego ilustracyjna i emocjonalna rola muzyki w filmie muzyka a budowanie nastroju scen filmowych Materiały dydaktyczne kto przestaje być przyjacielem, nigdy nim nie był. Rozmawiamy o przyjaźni Karli i Jonasa Pojęcia kluczowe przyjaźń | pomoc | wsparcie | empatia ciekawostka Reżyserka i producent filmu Karla i Jonas zostali wyróżnieni na kopenhaskim festiwalu filmów dla młodych widzów.

102—103

nowe horyzonty edukacji filmowej

Bracia Lwie Serce reż. O. Hellbom | Szwecja 1977 | 106’ Temat Książka i film Opis filmu Bracia Lwie Serce to jedna z najbardziej znanych historii, które napisała Astrid Lindgren. Książka, podobnie jak Dzieci z Bullerbyn czy Ronja, córka zbójnika, została zekranizowana. Jak przełożyć słowa na filmowe obrazy? Jakie możliwości daje filmowa ekranizacja?

Wybrane wątki z prelekcji Astrid Lindgren – autorka, którą każdy zna bohaterowie Astrid Lindgren, którzy towarzyszą nam od dzieciństwa bracia Lwie Serce – wyjątkowa powieść o życiu i śmierci ekranizacja, czyli książka na ekranie film, czyli opowiadanie za pomocą obrazu materiały dydaktyczne elementy baśni w książce i filmie Bracia Lwie Serce Pojęcia kluczowe adaptacja | ekranizacja | lektura | powieść Ciekawostka Olle Hellbom tworzył również ekranizacje wcześniejszych powieści Astrid Lindgren. Wyreżyserował między innymi serię filmów o przygodach Pipi Langstrump.

szkoła podstawowa 4–6

Zestaw filmów krótkich: filmowe konwencje łączny czas: 59’ Atlas | reż. A. Arndt | Niemcy 2011 Ravi i Jane | reż. S. O’Rourke | Australia 2013 Tommy The Kid | reż. S. Clegg | Australia 2006 Chłopiec w bańce |reż. K. O’Rourke | Irandia 2011 Dom dla Lydii | reż. E. H. Schellekens | Holandia 2013 Temat Filmowe konwencje Opis zestawu Dlaczego mówiąc, że film opowiada miłosną historię lub jest komedią bądź animacją, mamy wobec niego pewne oczekiwania? Spodziewamy się, jaki schemat przyjmie opowiedziana historia, jakie pojawią się w niej charakterystyczne elementy, jakie emocje w nas wywoła, jakie pojawią się normy przedstawienia. Konwencja, w jakiej film jest utrzymany, pomaga publiczności rozpoznać i dookreślić, z czym mamy do czynienia.

Filmy krótkie wybrane do tego zestawu pokazują różne filmowe konwencje i pozwalają rozpocząć dyskusję na temat tego, czym jest konwencja i jak się ją „czyta”.

Wybrane wątki z prelekcji co to jest konwencja filmowa? jakie rozróżniamy filmowe konwencje? po co nam konwencje? materiały dydaktyczne cechy konwencji filmowych Pojęcia kluczowe konwencja | gatunek | schemat | fabuła | emocje ciekawostka Film Dom dla Lydii otrzymał m.in. nagrodę główną IDFA w 2013

świat filmu

104—105

nowe horyzonty edukacji filmowej

gimnazjum

gimnazjum

FILMOWE PRZYGODY

Filmowe lekcje klasa I Cykl zawiera siedem filmów, które łączy młody bohater poszukujący definicji najważniejszych wartości obecnych w podstawie programowej języka polskiego, takich jak: ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne, np. miłość, przyjaźń, śmierć, cierpienie, lęk, nadzieja, wiara, samotność, inność, poczucie wspólnoty, solidarność, sprawiedliwość. Ponadto filmy pozwalają dostrzec młodemu odbiorcy uniwersalne wartości humanistyczne.

Przedstawione przykłady filmowe pokazują, że młody człowiek uczy się tych wartości przez obserwację i naśladowanie lub przez konfrontację i eksperyment. Bohaterki filmu We Are the Best lub bohaterka filmu Podkręć jak Beckham – Jess tworzą własny archipelag szczęścia w świecie, który im nie odpowiada. Tomek z filmu Wszystko może się przytrafić lub Adrien – młodociany sztukmistrz teatralny czerpią wiedzę z doświadczenia starszych osób, których świat fascynuje i inspiruje do zadawania pytań, do porządkowania zastanego stanu rzeczy. Najlepszą formą nauki życia jest doświadczanie rzeczywistości i prowadzenie dyskursu na temat egzystencji człowieka.

na www.nhef.pl znajdziesz dodatkowo • informacje o poziomie trudności • opinie psychologów o filmach • listę miast, w których realizowany jest ten cykl • daty spotkań w twoim kinie

106—107

nowe horyzonty edukacji filmowej

Powiązanie z podstawą programową języka polskiego I. Odbiór tekstów kultury (wszystkie filmy z cyklu) Uczeń: • odbiera komunikaty nadawane za pomocą środków audiowizualnych; • rozpoznaje wypowiedzi o charakterze perswazyjnym i emocjonalnym; • rozpoznaje intencje wypowiedzi w filmie, takie jak: aprobata, dezaprobata, negacja, prowokacja; • dostrzega w wypowiedzi bohaterów ewentualne przejawy agresji i manipulacji; • rozróżnia gatunki filmowe (w obrębie filmu fabularnego, dokumentalnego i animowanego).

II. Analiza i interpretacja tekstów kultury Uczeń: • opisuje odczucia, które budzi w nim dzieło – wszystkie filmy z cyklu; • rozpoznaje problematykę utworu – wszystkie filmy z cyklu; • porządkuje informacje dotyczące treści filmu – wszystkie filmy z cyklu; • właściwie interpretuje tytuł filmu – Drzazga; • wymienia elementy świata przedstawionego w filmie – wszystkie filmy z cyklu; • dokonuje analizy świata przedstawionego – wszystkie filmy z cyklu; • dostrzega znaczenie poetyckiego i prozaicznego obrazowania – Wszystko może się przytrafić, Drzazga; • uzasadnia wybory i postawy bohaterów filmowych – wszystkie filmy z cyklu; • wyjaśnia funkcję tytułu i finałowej sceny filmu – wszystkie filmy z cyklu; gimnazjum

• znajduje w dziełach filmowych nawiązania do tradycyjnych wątków literackich i kulturowych – Gnijąca panna młoda; • rozumie rolę sztuki w życiu młodego człowieka – Mały lalkarz; • dostrzega i rozumie rolę artysty – Mały lalkarz; • dostrzega wpływ sytuacji politycznej kraju na życie młodego człowieka (ograniczenie możliwości rozwoju) – We Are the Best; • rozumie, skąd bierze się potrzeba szukania odrębności i potrzeba buntu przeciw zastanej rzeczywistości – We Are the Best, Podkręć jak Beckham; • dostrzega zjawisko przemocy w środowisku młodzieży – Mean Creek; • rozumie bariery w komunikacji bohaterów – We Are the Best, Podręć jak Beckham; • potrafi dostrzec różnice kultur i tradycji warunkujące relacje międzyludzkie – Podkręć jak Beckham, Wszystko może się przytrafić; • rozumie potrzebę fascynacji drugim człowiekiem, mechanizmy uczuć – Gnijąca panna młoda, Mały lalkarz; • rozważa kondycję dziecka w świecie zła – Mean Creek, Drzazga; • poznaje zagadnienie śmierci i cierpienia – Wszystko będzie dobrze, Gnijąca panna młoda; • dostrzega i poddaje refleksji wartości religijne – Wszystko będzie dobrze; • dokonuje oceny postępowania bohaterów – Podkręć jak Bekham, Mean Creek; • odnajduje moralne przesłanie filmu. Każdy przykład, szczególnie Wszystko może się przytrafić. wiecej na stronie www.nhef.pl

FILMOWE lekcje

Okiem nauczyciela Cykl Filmowe Lekcje klasa I jest nową propozycją dla nauczycieli pragnących łączyć program nauczania języka polskiego z innowacyjnymi lekcjami filmowymi.

Proponowany cykl filmów dla klasy I gimnazjum pozwala nauczycielowi dowolnie poszerzać i utrwalać zawarte w podstawie programowej treści.

Należy dostosować kształcenie do zmian wynikających z postępu naukowo-technicznego, odwołać się do obrazkowego charakteru współczesnej kultury.

Film stał się obecnie dla młodzieży bardzo popularną formą przeżyć estetycznych, emocjonalnych i odbioru informacji. Coraz częściej nauczyciele języka polskiego odnajdują zarówno w programach nauczania tego przedmiotu, jak również w arkuszach egzaminu gimnazjalnego nawiązania do sztuki filmowej.

Bohater filmowy, podobnie jak bohater literacki, może służyć np. do scharakteryzowania w wypracowaniu szkolnym. Świat przedstawiony w filmie, podobnie jak w książce, wprowadza wiedzę o historycznych, społecznych czy psychologicznych uwarunkowaniach jego postępowania. Film staje się kolejnym tekstem kultury, na podstawie którego nauczyciel polonista może stymulować uczniów do dyskusji, pisania, czytania.

Patrząc na strukturę filmu, uczeń ćwiczy dostrzeganie symboli, alegorii i wszelkich nawiązań kontekstualnych, a przez analizę formy wyrazu doskonali analizę dzieła.

Dzięki tym działaniom można osiągnąć cele postawione przed szkołą – wykształcenie świadomego odbiorcy kultury.

Wioletta Mrozek Nauczycielka języka polskiego, prowadzi autorski program edukacji filmowej Gimnazjum nr 52 w Warszawa, autorka cyklu Filmowe lekcje klasa I

108—109

Mały lalkarz reż. T. Paladino | Francja 2010 | 52’ Temat Śladami mędrca Opis filmu Historia przyjaźni Sergio Dottiego, mistrza sztuki lalkarskiej we Francji, i 9-letniego zafascynowanego teatrem Adriena. Odbywają podróż po Nicei, której celem jest sięganie do własnej wyobraźni i dzielenie się nią z przygodnymi ludźmi. Teatr jest również drogą do dojrzałości Adriena, a dla mistrza Sergio spuścizną, którą próbuje komuś przekazać.

Nagroda I nagroda – najlepszy film dokumentalny Docs Against Gravity Film Festiwal, nominacja w Konkursie Pełnometrażowych Filmów Dokumentalnych Wybrane wątki z prelekcji trwałość renesansowych wartości i postaw rzemieślnik i artysta – sposoby uprawiania sztuki wędrowanie jako sposób poznawania świata i siebie międzypokoleniowa dyskusja na temat celów i wartości Materiały dydaktyczne język polski: Wyprawa po mądrość – o relacji Michała i Tadeusza lekcja wychowawcza: W poszukiwaniu własnych pasji Film jako kontekst przy omawianiu Starego człowieka i morze Hemingwaya, Władcy pierścieni Tolkiena (relacja międzypokoleniowa Santiago i Manolina, Frodo i Gandalfa, portret mędrca przewodnika), przy omawianiu gatunku literackiego dziennika (o specyfice dziennika filmowego) Pojęcia kluczowe inspiracja | portret | pejzaż | przeżycie estetyczne | dyskurs

nowe horyzonty edukacji filmowej

Podkręć jak Beckham

We Are the Best

reż. G. Chadha | Francja, Wielka Brytania, Niemcy, USA 2002 | 112’

reż. L. Moodysoon | Dania, Szwecja 2014 | 102’

Temat Walka o marzenia Opis filmu Jess Bhamra pochodzi z hinduskiej rodziny, mieszkającej w Anglii. Wbrew tradycjom przełamuje schemat hinduskiej dziewczyny uczącej się roli żony i wstępuje do drużyny piłkarskiej. Musi pokonać obawy rodziców i uprzedzenia znajomych Hindusów, by udowodnić, że jej pomysł na życie jest słuszny.

Nagroda ponad 10 nominacji do prestiżowych nagród filmowych, wygrana GLAAD Media – najlepszy film szeroko rozpowszechniony, nagroda publiczności w Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Locarno.

Wybrane wątki z prelekcji podążanie za marzeniami, bohater w poszukiwaniu własnej odrębności budowanie relacji dziecko – rodzice odwaga podejmowania własnych decyzji Materiały dydaktyczne język polski: Bohater w obronie własnych ideałów lekcja wychowawcza: Kiedy warto się buntować?

Definicja buntu – między asertywnością a arogancją Film jako kontekst przy omawianiu Buszującego w zbożu Salingera (walka o miejsce w środowisku społecznym, obrona ideałów, między materializmem a idealizmem) przy omawianiu mitu o Ikarze i Dedalu (analiza relacji ojca i syna, dwóch odmiennych sposobów postrzegania świata) Pojęcia kluczowe nonkonformizm | idealizm | oportunizm | tożsamość | bunt

gimnazjum

Temat Przyjaźń ponad wszystko Opis filmu Klara i Bobo kształtują własną przyjaźń, pokonując wiele przeszkód stających im na drodze, jak różne modele rodzin, aspiracje miłosne, brak perspektyw w Szwecji lat 80. Podążając intuicyjnie, zgodnie z młodzieńczymi prawami do błędów, uczą się lojalności i wspólnego miejsca w szarym świecie.

Nagroda Złoty Żuk za scenografię i kostiumy, nominacje do National Board of Rewiev, MFF w Wenecji.

Wybrane wątki z prelekcji rola rodziny w kształtowaniu postaw etycznych i społecznych kodeks praw i przywilejów w przyjaźni między dziewczynami, o sztuce skutecznego porozumiewania się realia lat 80. w Polsce i Szwecji – charakterystyka świata przedstawionego Materiały dydaktyczne język polski: W poszukiwaniu ciepła i bezpieczeństwa.

Charakterystyka sytuacji rodzinnej Bobo i Aurelii lekcja wychowawcza: Przepis na udaną przyjaźń. Kodeks wartości Film jako kontekst przy omawianiu Małego Księcia Saint-Exupery’ego (lekcja oswajania lisa), przy omawianiu Opium w rosole Musierowicz (definicja lojalności według Kreski i Aurelii), przy omawianiu schematu komunikacyjnego (analiza wybranych skutecznych i zakłóconych komunikatów między dziewczynami) Pojęcia kluczowe solidarność | lojalność | kod językowy | kontekst | gniazdo rodzinne | poczucie bezpieczeństwa

FILMOWE lekcje

Mean Creek

Gnijąca panna młoda

reż. J.A. Estes | USA 2004 | 87’

reż. T. Burton, M. Johnson | USA, Wielka Brytania 2005 | 76’

Temat Świat dobra i zła Opis filmu Grupa staje w obronie dręczonego młodszego od nich Sama, zaplanowana zemsta na okrutnym, ale samotnym Georgu wymyka się spod kontroli. Wszyscy muszą zmierzyć się z odpowiedzialnością za własne decyzje.

Wspólna wycieczka zmieni bohaterów na zawsze.

Nagroda nagroda MFF w Sztokholmie za najlepszy debiut reżyserski Wybrane wątki z prelekcji jak rodzi się gniew i do czego prowadzi? czy zemsta może przynieść ukojenie? relatywizm w definicji ofiary i agresora świat przyrody jako tło wydarzeń w filmie Materiały dydaktyczne język polski: Bohater w obronie własnych ideałów lekcja wychowawcza: Kiedy warto się buntować?

Definicja buntu – między asertywnością a arogancją Film jako kontekst przy omawianiu Balladyny Juliusza Słowackiego (geneza zbrodni, przyroda jako niemy strażnik ludzkich grzechów), przy omawianiu fragmentów Iliady Homera (analiza gniewu Achillesa wobec Hektora, czym jest pragnienie zemsty), przy omawianiu Antygony Sofoklesa (o szacunku wobec zmarłego) Pojęcia kluczowe konsekwencja | żałoba | relatywizm | zemsta | ofiara

Temat Miłość aż po grób Opis filmu Victor przypadkiem oświadcza się nieżyjącej dziewczynie. Nieboszczka zabiera młodzieńca ze sobą do świata zmarłych, by go poślubić.

Nagroda nagroda specjalna na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Wenecji, Saturn oraz Annie Wybrane wątki z prelekcji poczucie odpowiedzialności za drugą osobę on i ona – świat młodocianych kochanków w krzywym zwierciadle wspólny świat Sama i Suzy – miłość a rytuały miłość wobec śmierci – problem doczesności Materiały dydaktyczne język polski: Miłość na przekór wszystkiemu – walka o uczucie w świecie konwenansów i utartych zasad społecznych lekcja wychowawcza: Będę odpowiedzialny za moją Różę – Miłość wyklucza egoizm Film jako kontekst przy omawianiu Romeo i Julii Williama Szekspira (skąd się bierze i do czego prowadzi silne uczucie miłości), przy omawianiu Małego Księcia Saint-Exupery’ego (definicja poświęcenia i odpowiedzialności zakochanych bohaterów), przy omawianiu średniowiecznego motywu śmierci – taniec szkieletów, opis świata zmarłych Pojęcia kluczowe szekspiryzm | konwencja | groteska | parodia | rytuał | dance macabre

110—111

nowe horyzonty edukacji filmowej

Wszystko może się przytrafić

Wszystko będzie dobrze

reż. M. Łoziński | Polska 1995 | 39’

reż. T. Wiszniewski | Polska 2007 | 98’

Drzazga

Temat Wiara góry przenosi Opis filmu Utalentowany sportowo Paweł przeżywa śmiertelną chorobę matki. Zawiera umowę z Matką Boską i wyrusza na Jasną Górę. Towarzyszy mu nauczyciel WF-u, dla którego ta pielgrzymka jest walką z chorobą alkoholową.

Nagroda trzy Złote Lwy za najlepszą reżyserię, najlepszą rolę pierwszoplanową męską i najlepszą muzykę, Orzeł za najlepszą rolę męską Wybrane wątki z prelekcji rola przypadku i przeznaczenia w życiu człowieka czym jest wiara w cuda? czy człowiek ma wpływ na własne życie? istota wiary – cierpienie jako nieodłączna definicja życia Materiały dydaktyczne język polski: Czy można walczyć z fatum? lekcja wychowawcza: O poszanowaniu wartości religijnych drugiego człowieka Film jako kontekst przy omawianiu Trenów Kochanowskiego (żałoba jako stan pogodzenia ze stratą), przy omawianiu Oskara i pani Róży Schmitta (człowiek wobec nieuchronnej choroby), przy omawianiu Tam, gdzie spadają anioły Doroty Terakowskiej, mit o Edypie (wygrana i przegrana walka z losem) Pojęcia kluczowe fatalizm | determinizm | transcendentalizm | tren | fatum | tragizm

reż. W. Wawszczyk | Polska 2008 | 17’ Temat Życie płynie Opis filmu Refleksja o życiu i przemijaniu opowiedziana w dwóch krótkometrażowych filmach. Dokument Łozińskiego pokazuje rozmowy małego syna reżysera, z przypadkowymi ludźmi spotkanymi w parku.

Bohaterowie rozmów dokonują analizy swojego życia.

W animowanej Drzazdze obserwujemy świat z punktu Ławeczki, która zapamiętuje i pokazuje wybrane momenty z życia siadających na niej spacerowiczów.

Wybrane wątki z prelekcji hierarchia wartości w życiu człowieka dojrzałość i starość – naturalne koleje losu człowieka wybrane elementy filozofii horacjańskiej i motyw marności i pesymizmu w XVII wieku Materiały dydaktyczne język polski: Poszukiwanie sensu życia w obliczu nieuchronnego losu człowieka. lekcja wychowawcza: Czego nie możemy przegapić w życiu? – Lista celów do zrealizowania Film jako kontekst przy omawianiu Krótkość żywota Naborowskiego (kondycja człowieka XVII wieku), przy omawianiu życia i twórczości Jana Kochanowskiego (istota filozofii epikureizmu i stoicyzmu), przy odczytywaniu wierszy: Polały się łzy Adama Mickiewicza lub Statek pijany Artura Rimbaud (o symbolice dzieciństwa dojrzałości i starości).

Pojęcia kluczowe eschatologia | uniwersalizm | pesymizm | horacjanizm | stoicyzm | epikureizm | hierarchia | wzorzec osobowy

gimnazjum

FILMOWE lekcje

między kulturami Internet pozwala przekraczać granice krajów szybciej niż kiedykolwiek. Warto jednak pamiętać, że różnimy się od siebie i te różnice są ogromnym bogactwem ludzkości.

Jak nauczyć młodych ludzi, którzy doskonale odnajdują się w tej nowej rzeczywistości, umiejętnego korzystania z wielkiej mapy świata? Choć współczesna zglobalizowana kultura wydaje się bardzo jednorodna, podobieństwa są tylko pozorne. Odkrywanie różnic nie jest tak trudne w momencie, gdy środki komunikacji pozwalają nam na błyskawiczne przemieszczanie, a łatwo dostępna wiedza pomaga w przygotowaniach do tych podróży. Nawet jeśli są to tylko podróże filmowe. Filmy przemawiają do widza z dużą intensywnością, co ułatwia w znacznym stopniu zwrócenie uwagi na nowe informacje o świecie, w tym też na różnice międzykulturowe. Zwłaszcza jeśli pochodzą z różnych kręgów kulturowych, pokazują zjawiska wynikające ze spotkania na granicy, takie jak: asymilacja, izolacja, tożsamość etniczna czy narodowość.

na www.nhef.pl znajdziesz dodatkowo • informacje o poziomie trudności • opinie psychologów o filmach • listę miast, w których realizowany jest ten cykl • daty spotkań w twoim kinie

112—113

powiązanie z podstawą programową z języka polskiego II. Analiza i interpretacja tekstów kultury.

Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela.

Uczeń: 1.1. opisuje odczucia, które budzi w nim dzieło: wszystkie filmy w cyklu; 1.2. rozpoznaje problematykę utworu: wszystkie filmy w cyklu; 2.10. znajduje w tekstach współczesnej kultury popularnej (np. w filmach, komiksach, piosenkach) nawiązania do tradycyjnych wątków literackich i kulturowych; wskazuje przykłady mieszania gatunków: Slumdog. Milioner z ulicy, Persepolis; 2.11. uwzględnia w analizie specyfikę tekstów kultury przynależnych do następujących rodzajów sztuki: literatura, teatr, film, muzyka, sztuki plastyczne, sztuki audiowizualne: Slumdog. Milioner z ulicy, Persepolis, Przeznaczone do burdelu, Latawce; 3.1. przedstawia propozycję odczytania konkretnego tekstu kultury i uzasadnia ją: wszystkie filmy w cyklu; 3.2. uwzględnia w interpretacji potrzebne konteksty, np. biograficzny, historyczny: wszystkie filmy w cyklu (tu: kontekst społeczny, polityczny, kulturowy); 4.1. ze zrozumieniem posługuje się pojęciami dotyczącymi wartości pozytywnych i ich przeciwieństw oraz określa postawy z nimi związane, a także rozpoznaje ich obecność w życiu oraz w literaturze i innych sztukach: Fighter – kochaj i walcz, Latawce, Przeznaczone do burdelu, Cygan; gimnazjum

4.2. omawia na podstawie poznanych dzieł literackich i innych tekstów kultury podstawowe, ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne, np. miłość, przyjaźń, śmierć, cierpienie, lęk, nadzieja, wiara religijna, samotność, inność, poczucie wspólnoty, solidarność, sprawiedliwość; dostrzega i poddaje refleksji uniwersalne wartości humanistyczne: wszystkie filmy w cyklu; 4.3. dostrzega zróżnicowanie postaw społecznych, obyczajowych, narodowych, religijnych, etycznych, kulturowych i w ich kontekście kształtuje własną tożsamość: wszystkie filmy w cyklu.

miedzy kulturami

okiem nauczyciela Między kulturami to cykl przeznaczony dla uczniów szkół gimnazjalnych, który można połączyć z treściami podstawy programowej z języka polskiego, wiedzy o społeczeństwie, etyki i z tematami realizowanymi na godzinach z wychowawcą. Siedem filmów, które układają się w filmową podróż po krajach o różnych kulturach, wyznaniach, systemach politycznych i poziomie gospodarczym to doskonałe uzupełnienie wiedzy ucznia o świecie współczesnym, pozwalające kształtować dojrzałość społeczną. Treści nowej podstawy programowej oraz zalecane warunki i sposoby jej realizacji odnoszą się do istotnych pojęć i problemów, takich jak: równość, kształtowanie relacji między ludźmi, otwieranie się na różnorodność kultur w otaczającym świecie, mniejszości narodowe i etniczne oraz poszanowanie ich praw, emigracja (Persepolis). Zaproponowane filmy pomogą wprowadzić młodych ludzi w tematy i staną się doskonałym punktem wyjścia do dyskusji na lekcji i zajęciach pozalekcyjnych. W zaleceniach MEN dotyczących III etapu edukacyjnego (gimnazjum) znajduje się fragment: Należy wskazywać podstawy ładu w świecie, czemu ma służyć obcowanie z kulturą. Wybór powyższego programu umożliwia realizację tego zadania w sposób wieloaspektowy i interdyscyplinarny, a co najważniejsze – dostosowany do trudnego okresu wchodzenia w dorosłość, naznaczonego podkreślaniem własnej podmiotowości z równoczesnym zabieganiem o akceptację grupy rówieśniczej.

Anna Równy nauczycielka języka polskiego i WOK, członkini grupy SuperBelfrzy RP, konsultantka metodyczna, edukatorka filmowa i medialna, autorka publikacji i scenariuszy z zakresu edukacji humanistycznej

114—115

Slumdog. Milioner z ulicy reż. D. Boyle | W. Brytania 2008 | 120’ Temat Pokonać siebie Opis filmu Zrealizowana z rozmachem historia osiemnastoletniego Jamala pochodzącego ze slumsów Bombaju, który niespodziewanie wygrywa popularny teleturniej.

Czy uda mu się żyć tak, jak zapragnie?

Nagrody 2008: osiem Oscarów (m.in.: najlepszy film, muzyka, zdjęcia, montaż) Wybrane wątki z prelekcji podziały społeczne, system kastowy a ekonomiczna sytuacja w Indiach kult celebrytów, jaka jest rola programów typu „Milionerzy”? egzotyczna bajka czy prawdziwy obraz hinduskiej mentalności, jakie wrażenie wywiera film na mieszkańcach świata zachodniego?

Materiały dydaktyczne język polski: Tak było zapisane, czyli o przeznaczeniu w kulturze geografia: kontrasty społeczne i gospodarcze Indii wiedza o kulturze: Kino Bollywood Film jako kontekst przy omawianiu Faraona Bolesława Prusa (np. ambicje młodego Ramzesa wobec nieżyczliwości doradców, kastowość społeczeństwa egipskiego z czasów faraonów) Pojęcia kluczowe podziały społeczne | kastowość

nowe horyzonty edukacji filmowej

Persepolis

Fighter – kochaj i walcz

reż. V. Paronnaud, M. Satrapi | Francja, USA 2007 | 95’

reż. N. Arthy | Dania 2007 | 100’

Temat Wierność sobie Opis filmu Rewolucja islamska w Iranie ukazana z punktu widzenia dojrzewającej dziewczyny – czas terroru, zniewolenia, zakazy i nakazy doprowadzą główną bohaterkę do emigracji.

Nagrody 2008: Cezar za debiut reżyserski i scenariusz adaptowany Wybrane wątki z prelekcji rozterki i tęsknota bohaterki, która emigruje ze zniewolonego Teheranu do dekadenckiego Wiednia narracja kobieca (dojrzewanie, stawanie się kobietą w państwie, w którym prawa mają jedynie mężczyźni) animacja oparta na komiksie, czarno-biała (wymiar dokumentalny) Materiały dydaktyczne język polski: Dojrzewanie w kraju islamskim język polski, lekcja wychowawcza, etyka: Religia miarą wartości człowieka lekcja wychowawcza, WOS: O blaskach i cieniach życia emigranta w Persepolis Film jako kontekst przy omawianiu Latarnika Henryka Sienkiewicza (dylematy emigranta a problem wierności swoim ideałom) Pojęcia kluczowe emigracja | ograniczenia kulturowe i religijne

Temat Pasja Opis filmu Aicha po lekcjach trenuje sztuki walki w szkolnej drużynie. Jej pasja nie spotyka się z przychylnością konserwatywnych rodziców.

Nagrody 2008: Stiges – Festival Internacional de Cinema de Catalunya: Semra Turan (nagroda dla najlepszej aktorki) Wybrane wątki z prelekcji jakie typy mniejszości wyróżniamy, czy ich prawa są respektowane, z jakimi trudnościami się borykają? historia wielokulturowości Polski trzy światy bohaterki (tradycyjny dom, liberalna Kopenhaga, treningi – miejsce, w którym kreuje swoją tożsamość) Materiały dydaktyczne język polski: Czy warto marzyć?

WOS: Marzenia i łzy lekcja wychowawcza: Jak bohaterka filmu może osiągnąć swój cel i zrealizować marzenia, jednocześnie pozostając w zgodzie z rodziną i tradycją?

Film jako kontekst przy omawianiu książki My, dzieci z dworca ZOO Christiane F. (marzenia głównej bohaterki, które legły w gruzach, a wierność i lojalność wobec ojca) Pojęcia kluczowe dialog międzykulturowy | patriarchat | mniejszość

gimnazjum

miedzy kulturami

Dziewczynka w trampkach

Latawce

reż. H. Al-Mansour | Niemcy, Arabia Saudyjska 2012 | 100’

reż. B. Dzianowicz | Polska 2008 | 52’

Temat Kobiety w świecie islamu Opis filmu Wadjda mieszka w Rijadzie. W swojej szkole uchodzi za buntowniczkę, gdyż nosi trampki i przyjaźni się z chłopcami. Wadjda chciałaby, tak jak jej koledzy, mieć swój rower, jednak w Arabii Saudyjskiej tego typu rozrywki są uznawane za niestosowne dla dziewcząt.

Nagrody 2012: Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Wenecji, Nagroda CinemAvvenire, Nagroda C.I.C.A.E. Wybrane wątki z prelekcji islam a wychowanie religia, tradycja i ich wpływ na system norm i kształtowanie obyczajów konserwatywna postawa kobiet saudyjskich – czy zasady są odzwierciedleniem prawodawstwa, czy też postaw i interpretacji? bunt i determinacja w osiągnięciu celu Materiały dydaktyczne język polski: Człowiek wobec tradycji geografia: specyfika krajów Bliskiego Wschodu Film jako kontekst przy omawianiu fragmentu książki Chłopiec z latawcem Khaleda Hosseiniego (opanowanie sztuki pisania sposobem na pokonanie granic zakazanego świata) Pojęcia kluczowe religia | tradycja | islam | konserwatyzm | normy i obyczaje | bunt

Temat Krajobraz po bitwie Opis filmu Zapis życia we współczesnym Kabulu z perspektywy afgańskich nastolatków. Udział w dokumentalnym projekcie zorganizowanym przez polskich filmowców dał możliwość stawiania pytań i szukania, czasami niełatwych, odpowiedzi.

Nagrody 2008: MFF WATCH DOCS „Prawa Człowieka w Filmie” – nagroda publiczności Wybrane wątki z prelekcji różnice między kulturami relatywizm kulturowy – nie należy porównywać i oceniać kultur, gdyż takie porównanie zawsze będzie nieobiektywne Afganistan podczas rządów talibów a sytuacja młodych ludzi w stolicy Materiały dydaktyczne geografia: Współczesny Afganistan – warunki naturalne, ludność, gospodarka historia: Codzienność w mieście zniszczonym wojną język polski: Trud stawiania pytań i odwaga słuchania odpowiedzi... Zobaczyć Kabul waszymi oczami Film jako kontekst Przy omawianiu fragmentu książki Epizod nad Gangesem [w:] Shusaku Endo Głęboka rzeka (aspiracje zawodowe dziennikarza a granice moralne) Pojęcia kluczowe relatywizm kulturowy | stereotyp kulturowy

116—117

nowe horyzonty edukacji filmowej

Przeznaczone do burdelu

Cygan

reż. Z. Briski, R. Kauffman | Indie, USA 2004 | 85’

reż. M. Šulík | Czechy, Słowacja 2011 | 100’

Temat Sztuka dystansu Opis filmu Przejmujący dokument ukazujący życie dzieci zamieszkujących dzielnicę Czerwonych Latarni w Kalkucie, które biorą udział w lekcjach fotografii zorganizowanych przez twórców filmu. Czy żyjącym w nędzy i ubóstwie bohaterom potrzebna jest sztuka?

Nagrody 2004: Oscar za najlepszy film dokumentalny Wybrane wątki z prelekcji kim są dzieci z dzielnicy Czerwonych Latarni? dlaczego w niej żyją? czy mają perspektywy na zmianę? symbolika fotografowania miasta, cele projektu przeprowadzonego przez Zanę Brisky zagadnienie filmu dokumentalnego jako obiektywnego zapisu rzeczywistości czym jest przeznaczenie i w jaki sposób można je modelować Materiały dydaktyczne geografia: Indie, jakich nie znamy język polski: Interwencja w przeznaczenie Film jako kontekst przy omawianiu tematów związanych z gatunkami dokumentalnymi w literaturze (np. reportaż) Pojęcia kluczowe wykluczenie | przeznaczenie | kasta | role społeczne

Temat Wybór Opis filmu Adam mieszka w biednej romskiej wiosce na Słowacji.

Przeżywa śmierć ojca i ponowne małżeństwo matki.

Zafascynowany boksem i piękną dziewczyną Julką próbuje przeciwstawić się wychowaniu na „prawdziwego Roma”.

Nagrody 2011: cztery nagrody na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Karlovych Varach (w tym Specjalna Nagroda Jury dla reżysera filmu) Wybrane wątki z prelekcji problemy mniejszości narodowych, potrzeba tolerancji sytuacja społeczności romskiej na Słowacji okres dojrzewania: trudności w dokonywaniu wyboru, samotność „romski Hamlet” – reinterpretacja figury ojca Materiały dydaktyczne język polski: Trudne wybory i samotność w filmie Cygan i dramacie Hamlet Williama Szekspira WOS: Mniejszości narodowe we współczesnych społeczeństwach wielokulturowych film jako kontekst przy omawianiu Hamleta Szekspira (problem samotności bohatera) Pojęcia kluczowe mniejszość narodowa | tolerancja | Romowie | Hamlet

gimnazjum

miedzy kulturami

świat współczesny Filmy poruszają ważne problemy i rozwijają wrażliwość młodych ludzi. Czy kino współczesne musi kojarzyć się tylko z komercją? Czy atrakcyjność filmu zawsze pokrywa się ze środkami przeznaczonymi na jego kampanię reklamową?

Film Księżycowe dzieci został włączony do programu dzięki uprzejmości Instytutu Goethego.

Świat współczesny oprócz prezentacji nieznanych, często niedostępnych pozycji, ma zachęcić do własnych poszukiwań. Uczy sprawniejszego i bardziej krytycznego poruszania się po repertuarze kina oraz uważniejszego śledzenia premier w poszukiwaniu filmów poruszających, mądrych i estetycznie ciekawych. Zebrane w nim filmy gościły na polskich ekranach w ostatnich latach. Miały jednak dużo mniejsze nakłady na promocję niż wielkie superprodukcje i zbyt małe, by się przebić do świadomości ludzi. Poruszają one problemy współczesności w zrozumiały i atrakcyjny sposób. Dotyczą jednak spraw poważnych i tak też traktują młodych widzów. Cykl może stanowić propozycję zarówno dla starszych, jak i młodszych gimnazjalistów, jednak tematyka filmów wymagać będzie od widzów dojrzałości.

na www.nhef.pl znajdziesz dodatkowo • informacje o poziomie trudności • opinie psychologów o filmach • listę miast, w których realizowany jest ten cykl • daty spotkań w twoim kinie

118—119

nowe horyzonty edukacji filmowej

powiązanie z podstawą programową z języka polskiego II. Analiza i interpretacja tekstów kultury.

Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela.

Uczeń: 1.1. opisuje odczucia, które budzi w nim dzieło: wszystkie filmy w cyklu; 1.2. rozpoznaje problematykę utworu: wszystkie filmy w cyklu; 2.10. znajduje w tekstach współczesnej kultury popularnej (np. w filmach, komiksach, piosenkach) nawiązania do tradycyjnych wątków literackich i kulturowych; wskazuje przykłady mieszania gatunków: Boy; 2.11. uwzględnia w analizie specyfikę tekstów kultury przynależnych do następujących rodzajów sztuki: literatura, teatr, film, muzyka, sztuki plastyczne, sztuki audiowizualne: Dziennik z podróży; 3.1. przedstawia propozycję odczytania konkretnego tekstu kultury i uzasadnia ją: wszystkie filmy w cyklu; 4.1. ze zrozumieniem posługuje się pojęciami dotyczącymi wartości pozytywnych i ich przeciwieństw oraz określa postawy z nimi związane, a także rozpoznaje ich obecność w życiu oraz w literaturze i innych sztukach: Mój biegun; Dziennik z podróży; 4.2 omawia na podstawie poznanych dzieł literackich i innych tekstów kultury podstawowe, ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne, np. miłość, przyjaźń, śmierć, cierpienie, lęk, nadzieja, wiara religijna, samotność, inność, poczucie

gimnazjum

wspólnoty, solidarność, sprawiedliwość; dostrzega i poddaje refleksji uniwersalne wartości humanistyczne: Jak to jest, Przytul mnie, Mój biegun; Księżycowe dzieci; 4.3 dostrzega zróżnicowanie postaw społecznych, obyczajowych, narodowych, religijnych, etycznych, kulturowych i w ich kontekście kształtuje własną tożsamość: Tysiąc razy silniejsza; Boy, Przytul mnie. (...)

świat współczesny

okiem nauczyciela Jednym z podstawowych zadań nauczyciela języka polskiego na III etapie edukacyjnym jest wychowanie kompetentnego i świadomego odbiorcy tekstów kultury. Cykl Świat współczesny pozwala łatwiej zmierzyć się z tym wyzwaniem, gdyż każdy z siedmiu zaproponowanych filmów porusza tematy ważne dla gimnazjalistów, czyli takie, o których młodzież chętnie rozmawia. Jeśli w czasie lekcji zestawimy je z czytanymi lekturami, okaże się, że pewne tematy, takie jak: przyjaźń, pokonywanie własnej słabości, podążanie za marzeniami, wartość drugiego człowieka, lęk przed śmiercią, samotność, dojrzewanie, presja grupy, inność czy obrona własnych poglądów, są ponadczasowe. Dodatkowo takie uniwersalne tematy zalecane są w nowej podstawie programowej i programach wychowawczych szkół.

Bohaterowie proponowanych filmów są też w wieku gimnazjalistów, łatwiej więc wzbudzają emocje i skłaniają do dyskusji. Każdy z proponowanych filmów ma również ciekawą formę, dzięki czemu można ćwiczyć analizę i interpretację tekstów kultury, zwracając uwagę na specyfikę języka filmu (co także ujęte jest w podstawie programowej). Jeśli nawet uczniom jakiś film nie przypadnie do gustu, to z pewnością może być punktem wyjścia do przedstawienia własnej propozycji odczytywania tekstu kultury i konfrontacji różnych punktów widzenia.

Dorota Bąk nauczycielka języka polskiego w Liceum Filmowym z Oddziałami Dwujęzycznymi przy Warszawskiej Szkole Filmowej

120—121

Mój biegun reż. M. Głowacki | Polska 2011 | 93’ Temat Przełamywanie słabości Opis filmu Mój biegun to oparta na faktach z życia Jana Meli opowieść o walce, przełamywaniu słabości i wierze w to, co z pozoru nieosiągalne. Jan jako młody chłopak ulega poważnemu wypadkowi.

Początkowo nikt nawet nie przypuszcza, że kilka lat po tym wydarzeniu zostanie najmłodszym zdobywcą biegunów, będąc jednocześnie pierwszą osobą z niepełnosprawnością fizyczną, która tego dokonała.

Nagrody W 2012 roku film został uhonorowany między innymi na festiwalu filmowym w Los Angeles nagrodą za najlepszy film, najlepszy scenariusz oraz nagrodą dla najlepszego aktora drugoplanowego (Bartłomiej Topa) Wybrane wątki z prelekcji niepełnosprawność fizyczna a codzienność bariery, które wytycza świat ludzi „zdrowych” przełamywanie słabości fizycznych i psychicznych na przykładzie bohatera filmu Materiały dydaktyczne lekcja wychowawcza: Ponad horyzonty, czyli jak walczyć z przeciwnościami Film jako kontekst przy omawianiu wiersza Jerzego Liberta Uczę się ciebie człowieku Pojęcia kluczowe niepełnosprawność fizyczna | dążenie do celu | wsparcie | rodzina

nowe horyzonty edukacji filmowej

Boy

Księżycowe dzieci

reż. T. Waititi | Nowa Zelandia 2010 | 87’

reż. Reż. M. Stacke | Niemcy 2006 | 87’

Temat Droga do dojrzałości Opis filmu Jedenastoletni Boy wychowuje się bez ojca.

Po latach rodzic powraca i chce stać się dla chłopca wzorem. Z czasem Boy odkrywa, że stracone lata nie są łatwe do nadrobienia, a drogę ku dorosłości i dojrzałości musi odnaleźć sam.

Nagrody 2010: MFF Berlinale – Nagroda Specjalna dla najlepszego filmu Wybrane wątki z prelekcji kim jest człowiek dojrzały? formalne elementy opisu rzeczywistości świat wyobraźni (animacje oraz wstawki slapstickowe i teledyskowe) przenikanie się elementów tradycyjnej kultury Maorysów i kultury popularnej Materiały dydaktyczne język polski: O dorastaniu, marzeniach, rozczarowaniach Boya – chłopca, który chciał być jak Michael Jackson język polski: Homogeniczna papka, czyli kultura masowa Film jako kontekst przy omawianiu utworu literackiego opisującego relację: rodzic – dziecko, np. Irena Jurgielewiczowa Ten Obcy (Ula i jej ojciec) Pojęcia kluczowe dojrzałość | kultura | przenikanie się kultur

Temat Trudne sytuacje Opis filmu Lisa spędza każdą wolną chwilę ze swoim młodszym bratem. Z powodu choroby Paul nie może mieć kontaktu ze światłem słonecznym. Dopiero po zmroku wychodzi z domu. Lisa chcąc rozweselić coraz gorzej czującego się chłopca wymyśla świat, do którego przenoszą się w wyobraźni – pełen statków kosmicznych, fantastycznych międzygwiezdnych przygód i postaci. Księżycowe dzieci to film o sile fantazji i miłości między rodzeństwem.

Wybrane wątki z prelekcji trudne sytuacje, których doświadcza każdy z nas jak okazać wsparcie komuś, kto przeżywa trudne chwile? jak radzić sobie w trudnych chwilach i do kogo zwrócić się z prośbą o pomoc?

Materiały dydaktyczne Lisa i jej księżycowy świat. Rozmawiamy o postawie bohaterki filmu Księżycowe dzieci.

Film jako kontekst przy omawianiu Trenów Kochanowskiego (żałoba jako stan pogodzenia ze stratą), przy omawianiu Oskara i pani Róży Schmitta (człowiek wobec nieuchronnej choroby) Pojęcia kluczowe wsparcie | akceptacja | miłość braterska | dojrzałość | fantazja

gimnazjum

świat współczesny

Przytul mnie

Tysiąc razy silniejsza

reż. K. Munk | Dania 2010 | 80’

reż. P. Schildt | Szwecja 2010 | 85’

Temat Niewinny „żart” Opis filmu Film oparty na prawdziwych wydarzeniach.

Dziewczyna pada ofiarą brutalnego żartu innych uczniów. Gdzie leży granica między empatią a brakiem zrozumienia, między wygłupem a tragedią?

Nagrody 2010: Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Mannheim-Heidelbergu – Nagroda Jury Ekumenicznego dla Kaspara Munka Wybrane wątki z prelekcji rozwój emocjonalny nastolatków wpływ zewnętrznych okoliczności i obecności innych na zachowania jednostki (psychologia tłumu) na czym polega upokorzenie? co to jest godność? gdzie szukać pomocy, gdy w klasie dzieje się coś złego? jak reagować, będąc świadkiem takich sytuacji?

Materiały dydaktyczne lekcja wychowawcza: Jednostka w społeczeństwie lekcja wychowawcza: Czy jestem samotna/samotny w tłumie?

Film jako kontekst do omówienia współczesnej młodzieżowej powieści obyczajowej, traktującej o problemach dojrzewania Pojęcia kluczowe empatia | psychologia tłumu | agresja | etyka | moralność | rodzina

Temat Wpływ grupy Opis filmu Historia klasy, w której chłopcy zdecydowanie dominują nad dziewczętami. Sytuacja zmienia się, gdy do klasy dołącza Saga. Jak wyzwolić nasz potencjał? Jak nie poddawać się grupie?

Nagrody 2012: MFF dla Dzieci w Kairze: Nagroda Główna dla filmu pełnometrażowego Wybrane wątki z prelekcji w jaki sposób przedstawiane są dziewczęta we współczesnym kinie skierowanym do młodych ludzi? jakie zmiany wnosi pojawienie się nowej uczennicy, Sagi? tożsamość grupowa (identyfikacja z grupą, poczucie przynależności, prawa rządzące grupą) pułapki nonkonformizmu Materiały dydaktyczne język polski: Uczysz, sprzątasz, czy prasujesz, zasługujesz na szacunek – o feminizmie i rolach społecznych Film jako kontekst przy omawianiu współczesnych młodzieżowych powieści obyczajowych w których główną bohaterką jest dziewczynka, np. proza Małgorzaty Musierowicz i Doroty Terakowskiej Pojęcia kluczowe grupa | tożsamość grupowa | stereotyp | płeć | indywidualizm | nonkonformizm

122—123

nowe horyzonty edukacji filmowej

Dziennik z podróży

Jak to jest

reż. P. Stasik | Polska 2013 | 52’

reż. B. Webb | Wielka Brytania 2009 | 100’

Temat Świat w obiektywie – dokument filmowy Opis filmu 82-letni Tadeusz Rolke – mistrz fotografii reportażowej i 15-letni Michał zafascynowany robieniem zdjęć wyruszają we wspólną podróż. Jej celem jest projekt fotograficzny. Mistrz i uczeń przemierzają Polskę starym samochodem z urządzoną w środku ciemnią. Równie ważne, jak robione przez nich zdjęcia, są rozmowy, które prowadzą w drodze.

Wybrane wątki z prelekcji typy filmu dokumentalnego film dokumentalny – obiektywny zapis rzeczywistości? czy kino dokumentalne może manipulować emocjami widza?

Materiały dydaktyczne język polski: Film dokumentalny – obiektywny zapis rzeczywistości?

Film jako kontekst przy omawianiu tematów dotyczących gatunków publicystycznych w literaturze i mediach, czyli tych opartych na relacjach z rzeczywistością Pojęcia kluczowe dokument | obiektywizm | rzeczywistość | emocje

Temat Przyjaźń wystawiona na próbę Opis filmu Robbie trafia do szpitala, ponieważ jest śmiertelnie chory. Najbardziej boi się, że umrze jako prawiczek.

Ziggy, czując odpowiedzialność za przyjaciela, musi znaleźć jakieś rozwiązanie jego problemu.

Nagrody 2010: Złote Koziołki na MFFMW Ale Kino! w Poznaniu Wybrane wątki z prelekcji ewolucja w postrzeganiu dojrzałości typy dojrzewania czy trzeba być dorosłym, by być dojrzałym? czy bycie dorosłym gwarantuje dojrzałość? „pierwszy raz”, czyli symbol wszystkiego, od czego śmiertelnie chory bohater zostanie odcięty Materiały dydaktyczne język polski: trudna sztuka dojrzewania na podstawie filmu Jak to jest język polski: Inicjacja – jak to jest? lekcja wychowawcza: Blaski i cienie przyjaźni Film jako kontekst przy omawianiu powieści Aleksandra Kamińskiego Kamienie na szaniec (przyjaźń i strata | śmierć przyjaciela) Pojęcia kluczowe inicjacja | przyjaźń | choroba | śmierć | dorosłość | dojrzałość

gimnazjum

świat współczesny

młodzi w obiektywie Problemy młodych ludzi to temat często poruszany w kinie i entuzjastycznie przyjmowany przez nastoletnich widzów.

Warto zadbać o to, by obejrzeli oni filmy wartościowe i mogli identyfikować się z bohaterami w swoim wieku.

Filmy wybrane do tego cyklu pozwalają spojrzeć z nowej perspektywy na tematy i zjawiska, które dotyczą młodych ludzi. Bohaterami większości z nich są rówieśnicy gimnazjalistów. Specjalnie przygotowane prelekcje pozwalają odejść od filmoznawczego punktu widzenia i skupić się na problemach ogólnokulturowych. Mamy tu do czynienia z historiami dotyczącymi takich spraw, jak realizowanie swojej pasji wbrew stereotypom i opinii uprzedzonych ludzi, odkrywanie swojej seksualności czy niepełnosprawność. Dotykamy również problemu przemocy i rozmawiamy o sposobach radzenia sobie z nią. Młodzi w obiektywie to cykl dość prostych formalnie filmów, które poruszają poważne tematy. Innymi słowy, składa się on z filmów, które uczniom „dobrze się ogląda”, natomiast do pełnego zrozumienie tematyki potrzebna jest emocjonalna dojrzałość widza, a nierzadko również pomoc nauczyciela i przede wszystkim rozmowa po seansie.

na www.nhef.pl znajdziesz dodatkowo • informacje o poziomie trudności • opinie psychologów o filmach • listę miast, w których realizowany jest ten cykl • daty spotkań w twoim kinie

124—125

nowe horyzonty edukacji filmowej

powiązanie z podstawą programową z języka polskiego II. Analiza i interpretacja tekstów kultury.

Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela.

Uczeń: 1.1. opisuje odczucia, które budzi w nim dzieło: wszystkie filmy w cyklu; 1.2. rozpoznaje problematykę utworu: wszystkie filmy w cyklu; 2.10. znajduje w tekstach współczesnej kultury popularnej (np. w filmach, komiksach, piosenkach) nawiązania do tradycyjnych wątków literackich i kulturowych; wskazuje przykłady mieszania gatunków: Ślepaki, Była sobie dziewczynka; 2.11. uwzględnia w analizie specyfikę tekstów kultury przynależnych do następujących rodzajów sztuki: literatura, teatr, film, muzyka, sztuki plastyczne, sztuki audiowizualne: Mały lalkarz; 3.1. przedstawia propozycję odczytania konkretnego tekstu kultury i uzasadnia ją: wszystkie filmy w cyklu; 3.2. uwzględnia w interpretacji potrzebne konteksty, np. biograficzny, historyczny: wszystkie filmy w cyklu (tu: kontekst społeczny, polityczny, kulturowy); 4.1. ze zrozumieniem posługuje się pojęciami dotyczącymi wartości pozytywnych i ich przeciwieństw oraz określa postawy z nimi związane, a także rozpoznaje ich obecność w życiu oraz w literaturze i innych sztukach: wszystkie filmy w cyklu;

gimnazjum

4.2. omawia na podstawie poznanych dzieł literackich i innych tekstów kultury podstawowe, ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne, takie jak: miłość, przyjaźń, śmierć, cierpienie, lęk, nadzieja, wiara religijna, samotność, inność, poczucie wspólnoty, solidarność, sprawiedliwość; dostrzega i poddaje refleksji uniwersalne wartości humanistyczne: wszystkie filmy w cyklu; 4.3. dostrzega zróżnicowanie postaw społecznych, obyczajowych, narodowych, religijnych, etycznych, kulturowych i w ich kontekście kształtuje własną tożsamość: wszystkie filmy w cyklu. (...)

młodzi w obiektywie

okiem nauczyciela To cykl filmów stanowiących w świetle podstawy programowej nauczania języka polskiego niezastąpione źródło tematów do dyskusji, uzasadniania własnego zdania, przyjmowania poglądów innych i polemizowania z nimi (III.5), a tym samym do kształcenia umiejętności tworzenia spójnych wypowiedzi ustnych oraz pisemnych (III.1). Filmy zawarte w cyklu mogą zainteresować również nauczycieli WOS i WDŻR, każdy z nich bowiem porusza tematy nierozerwalnie związane z czasem dorastania. We wstępie do podstawy programowej czytamy: W procesie kształcenia ogólnego szkoła na III i IV etapie edukacyjnym kształtuje u uczniów postawy sprzyjające ich dalszemu rozwojowi indywidualnemu i społecznemu, takie jak: uczciwość, wiarygodność, odpowiedzialność, wytrwałość, poczucie własnej wartości, szacunek dla innych ludzi, (…) gotowość do (…) podejmowania inicjatyw oraz do pracy zespołowej.

Wszystkie te pojęcia odnajdziemy w tematyce filmów. W podstawie programowej WOS (wymagania szczegółowe) czytamy, że uczeń powinien wymieniać i stosować podstawowe sposoby podejmowania wspólnych decyzji (Żałuję!), przedstawiać i stosować podstawowe sposoby rozwiązywania konfliktów w grupie i między grupami (Bluebird, Żałuję!), wyjaśniać na przykładach, jak można zachować dystans wobec nieaprobowanych przez siebie zachowań grupy lub jak im się przeciwstawić (Bluebird, Podkręć jak Beckham, Żałuję!). W odniesieniu do WDŻR uczeń powinien znać organizm ludzki i zachodzące w nim zmiany oraz akceptować własną płciowość, poznawać, analizować i wyrażać uczucia, (…) okazywać szacunek innym ludziom, doceniać ich wysiłek i pracę, (…) umieć korzystać z systemu poradnictwa dla dzieci i młodzieży (należałoby wymienić tu wszystkie ujęte w cyklu tytuły).

Katarzyna Michalska nauczycielka języka polskiego i wychowania do twórczości w Gimnazjum nr 1 w Bytomiu, w latach 2010–2012 doradca metodyczny z zakresu edukacji humanistycznej

126—127

Podkręć jak Beckham reż. G. Chadha | W. Brytania 2002 | 112’ Temat Walka o marzenia Opis filmu Jess Bhamra pochodzi z tradycyjnej hinduskiej rodziny mieszkającej w Anglii. Wbrew tradycjom przełamuje schemat hinduskiej dziewczyny uczącej się roli żony i wstępuje do drużyny piłkarskiej. Musi pokonać obawy rodziców i uprzedzenia znajomych Hindusów, by udowodnić, że jej pomysł na życie jest słuszny.

Nagroda 2002: Nominacja do Europejskiej Nagrody Filmowej za najlepszy film europejski Wybrane wątki z prelekcji podążanie za marzeniami bohater w poszukiwaniu własnej odrębności budowanie relacji dziecko – rodzice odwaga podejmowania własnych decyzji materiały dydaktyczne lekcja wychowawcza lub WOS: Wielokulturowość – co nas łączy, a co dzieli lekcja wychowawcza: W jaki sposób bohaterka filmu może osiągnąć swój cel i zrealizować marzenia, pozostając w zgodzie z rodziną i tradycją, w której została wychowana?

Film jako kontekst przy omawianiu powieści Ewy Nowak Yellow bahama w prążki (problemy nastolatków a proces kształtowania się ich osobowości w zderzeniu z codziennością) Pojęcia kluczowe nonkonformizm | idealizm | oportunizm | tożsamość | bunt

nowe horyzonty edukacji filmowej

Ślepaki

Żałuję!

reż. B. Sahling | Niemcy 2004 | 87’

reż. D. Schram | Holandia 2013 | 95’

Temat Niepełnosprawność Opis filmu Marie i Inga mają po 13 lat i są niewidome.

Pewnego dnia spotykają Herberta, który jest nielegalnym imigrantem i marzy o powrocie do Kazachstanu. Postanawiają mu pomóc.

Nagrody 2004: The Golden Cairo – Nagroda UNICEF od jury dziecięcego na MFF dla Dzieci w Kairze (Egipt) Wybrane wątki z prelekcji osoby z niepełnosprawnością fizyczną i psychiczną wciąż obecna bariera między światem ludzi zdrowych i osób niepełnosprawnych jak wygląda życie ludzi niewidomych? w jaki sposób postrzegają otaczającą ich rzeczywistość? jak sobie radzą w codziennych obowiązkach?

Materiały dydaktyczne język polski: Jak pokazać świat „niewidziany” przez bohaterów filmu – narracja subiektywna lekcja wychowawcza: Rozmawiamy o niepełnosprawności Film jako kontekst przy omawianiu powieści Macieja Pieprzycy Chce się żyć (historia dająca nadzieję na przezwyciężenie przeciwności losu, wyjście poza własne ograniczenia i znalezienie szczęścia) Pojęcia kluczowe wytrwałość | przyjaźń | sytuacja ludzi niewidomych | tolerancja | pokonywanie barier

Temat Jak reagować na bullying?

Opis filmu Jochem na każdym kroku doświadcza w szkole niemiłych sytuacji. Jest drażniony i dręczony przez rówieśników. Koledzy z klasy – David i Vera chcą mu pomóc, ale nie mają odwagi, by przeciwstawić się reszcie grupy. Tymczasem nasilający się wobec chłopca klasowy bullying doprowadza do fatalnych skutków.

Wybrane wątki z prelekcji rozwój emocjonalny nastolatków wpływ zewnętrznych okoliczności i obecności innych na zachowania jednostki (psychologia tłumu) na czym polega upokorzenie? co to jest godność? gdzie szukać pomocy, gdy w klasie dzieje się coś złego? jak reagować, będąc świadkiem takich sytuacji?

Nagrody Film otrzymał wiele nagród, w tym Nagrodę Młodego Widza Europejskiej Akademii Filmowej.

Materiały dydaktyczne język polski: Czasu nie da się cofnąć – rozmawiamy o postępowaniu bohaterów filmu Żałuję! lekcja wychowawcza: Co to jest byllying?

Film jako kontekst przy omawianiu Rok 1984 G. Orwella – samotność jednostki wobec grupy, wyizolowanie, poczucie osamotnienia i wykluczenia, skutki przemocy psychicznej, psychologia tłumu Pojęcia kluczowe psychologia tłumu | agresja | bullying | konformizm | empatia

gimnazjum

młodzi w obiektywie

Była sobie dziewczynka

Bluebird

reż. M. Monheim | Niemcy 2014 | 104’

reż. M. de Jong | Holandia 2004 | 90’

Temat Konsekwencje moich decyzji Opis filmu Charleen ma prawie szesnaście lat. Nikomu, nawet najbliższej przyjaciółce, nie zdradza, że chce popełnić samobójstwo. Próba kończy się jednak niepowodzeniem i dopiero w tym miejscu rozpoczyna się właściwa akcja filmu. To ciepła i zabawna opowieść o nastolatce, która ponosząc konsekwencje swojej decyzji, próbuje odnaleźć się w zwariowanej rodzinie, nauczyć się rozmawiać z ekscentrycznym terapeutą i znaleźć miejsce wśród mniej dojrzałych od niej rówieśników.

Nagrody Nagroda za Najlepszy film pełnometrażowy w: sekcji „Enfants Terribles” i Nagroda Publiczności „Enfants Terribles” (Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Gijón), Najlepsza początkująca aktorka: Jasna Fritzi Bauer (Bavarian Film Awards) Wybrane wątki z prelekcji bunt i wyobcowanie – cechy okresu dojrzewania nasze decyzje a ich konsekwencje kino młodzieżowe – główne cechy Materiały dydaktyczne język polski: Gdy świat się zmienia – wchodzenie w dorosłość bohaterki filmu Była sobie dziewczynka lekcja wychowawcza: Między pokoleniami Film jako kontekst przy omawianiu Buszującego w zbożu J.D. Salingera – problem poszukiwania własnej tożsamości, bolesność wchodzenia w dorosłość, oscylowanie pomiędzy światem dorosłych i dzieci. Zagubienie i osamotnienie oraz poszukiwanie kompromisu z samym sobą Pojęcia kluczowe bunt | dojrzewanie | konsekwencje | dialog

Temat Przemoc wśród rówieśników Opis filmu Trzynastoletnia Merel jest bardzo pilną uczennicą.

Udziela się na zajęciach artystycznych i sportowych, a po szkole troskliwie opiekuje się niepełnosprawnym bratem. Staje się jednak ofiarą spirali przemocy.

Nagrody 2005: Szklany Niedźwiedź na Berlinale Wybrane wątki z prelekcji co oznaczają terminy „wykluczenie” i „ostracyzm”? kto może zostać wykluczony i z jakich powodów? przemoc fizyczna i psychiczna w jaki sposób można przeciwdziałać przemocy w szkole, w klasie? co może zrobić osoba nękana przez rówieśników, a co obserwator takiej sytuacji?

Materiały dydaktyczne język polski: Bohater wykluczony, odmieniec lekcja wychowawcza: Jak nie poddawać się przemocy?

Film jako kontekst przy omawianiu fragmentu książki Pawła Huellego Weiser Dawidek (bohater wykluczony, problem tolerancji wśród rówieśników w trudnych czasach wojny i okupacji) Pojęcia kluczowe wykluczenie | ostracyzm | mechanika tłumu | procesy grupowe

128—129

nowe horyzonty edukacji filmowej

Juno

Mały lalkarz

reż. J. Reitman | USA 2007 | 96’

reż. T. Paladino | Polska, Francja 2010 | 52’

Temat Nastoletnia miłość Opis filmu Czternastolatka zachodzi w ciążę z kolegą ze szkoły. Postanawia znaleźć dla swojego dziecka rodzinę zastępczą. Okraszony humorem portret przedwczesnego wchodzenia w dorosłość.

Nagrody 2008: Oscar za najlepszy scenariusz (Diablo Cody) Wybrane wątki z prelekcji dojrzałość jako umiejętność przewidywania konsekwencji czynów i analizy sytuacji wpływ otoczenia, norm, zasad, najbliższych i naszej osobowości na podejmowane decyzje różnice między akceptacją i tolerancją Materiały dydaktyczne język polski: Zawsze można zacząć na nowo – o filmie Juno Jasona Reitmana etyka: Wolność lekcja wychowawcza: Ćwiczenia „odpowiedzialność i opieka” oraz „wsparcie i zaufanie” Film jako kontekst przy omawianiu wybranej powieści Małgorzaty Musierowicz z cyklu Jeżycjada (do wyboru: Kwiat Kalafiora, Opium w rosole, Szósta klepka) Pojęcia kluczowe dojrzałość | niedojrzałość | dorosłość | odpowiedzialność | seksualność

Temat Śladami mędrca Opis filmu Historia przyjaźni Sergio Dottiego, mistrza sztuki lalkarskiej we Francji, i 9-letniego zafascynowanego teatrem Adriena. Odbywają podróż po Nicei, jej celem jest sięganie do własnej wyobraźni i dzielenie się nią z przygodnymi ludźmi. Teatr jest również drogą do dojrzałości Adriena, a dla mistrza Sergio spuścizną, którą próbuje komuś przekazać.

Nagrody Nagroda Publiczności na Planete+ Doc Film Festival w Warszawie Wybrane wątki z prelekcji trwałość renesansowych wartości i postaw rzemieślnik i artysta – sposoby uprawiania sztuki wędrowanie jako sposób poznawania świata i siebie międzypokoleniowa dyskusja na temat celów i wartości Materiały dydaktyczne język polski: Motyw wędrówki w filmie Mały lalkarz. lekcja wychowawcza: Czy potrzebne nam autorytety?

Film jako kontekst przy omawianiu Oskara i pani Róży E.E. Schmitt – rola autorytetu, mentora w życiu, zaufania do drugiego człowieka, odkrywanie potrzeby magii i wyobraźni, aby żyć pełniej i mądrzej. Tu również Pudełko zwane wyobraźnią Z. Herberta Pojęcia kluczowe inspiracja | portret | pejzaż | przeżycie estetyczne | dyskurs

gimnazjum

młodzi w obiektywie

130—130

nowe horyzonty edukacji filmowej

szkoła ponadgimnazjalna

więcej niż lekcja, więcej niż kino

wywiad

kino polskie Współczesną kulturę cechuje audiowizualność, w związku z tym w edukacji ponadgimnazjalnej nie może zabraknąć filmu.

Wybrane pozycje z dorobku polskich twórców to atrakcyjny materiał nie tylko dla polonistów.

Filmy tworzące cykl, mimo iż często ważny jest w nich kontekst historyczny, ukazują uniwersalne problemy i wartości.

Dobrze wykorzystane przez nauczycieli (różnych przedmiotów) i wychowawców pozwolą młodym odbiorcom wnikliwiej patrzeć na otaczającą rzeczywistość, lepiej zrozumieć współczesność, dostrzegać wpływ przeszłości na nią, rozpoznawać etyczne aspekty jednostkowych wyborów, inspirować do samodzielnych poszukiwań i refleksji. Cykl może być realizowany w klasach 1–3 szkoły ponadgimnazjalnej, będzie idealnym kontekstem dla treści programowych z języka polskiego, wiedzy o społeczeństwie, historii, etyki, wiedzy o kulturze.

na www.nhef.pl znajdziesz dodatkowo • informacje o poziomie trudności • opinie psychologów o filmach • listę miast, w których realizowany jest ten cykl • daty spotkań w twoim kinie

132—133

nowe horyzonty edukacji filmowej

powiązanie z podstawą programową języka polskiego Poziom podstawowy Teksty kultury wybrane filmy z twórczości polskich reżyserów (np. Krzysztofa Kieślowskiego, Andrzeja Wajdy): Człowiek z żelaza, Amator II. Analiza i interpretacja tekstów kultury (Cele kształcenia. Wymagania ogólne) II. 1–1,2 uczeń stosuje w analizie podstawowe pojęcia z zakresu poetyki; w interpretacji tekstu wykorzystuje wiedzę o kontekstach, w jakich może być on odczytywany; poznaje niezbędne dla lektury fakty z historii literatury i innych dziedzin humanistyki; odczytuje rozmaite sensy dzieła; dokonuje interpretacji porównawczej: wszystkie filmy w cyklu; prezentuje własne przeżycia wynikające z kontaktu z dziełem sztuki; określa problematykę utworu: wszystkie filmy w cyklu; II. 2–2,4 rozpoznaje w utworze sposoby kreowania świata przedstawionego i bohatera (narracja, fabuła, akcja): wszystkie filmy w cyklu; wskazuje zastosowane w utworze środki wyrazu artystycznego i ich funkcje: wszystkie filmy w cyklu.

Interpretacja. Uczeń: II. 3–1,2,4 porównuje funkcjonowanie tych samych motywów w różnych utworach literackich; odczytuje treści alegoryczne i symboliczne utworu: Amator, Rewers, Sztuka znikania; wykorzystuje w interpretacji elementy znaczące dla odczytania sensu utworu (np. słowa klucze, wyznaczniki kompozycji): wszystkie filmy w cyklu;

szkoła ponadgimnazjalna

II. 3–2 wykorzystuje w interpretacji utworu konteksty (np. literackie, kulturowe, filozoficzne, religijne): wszystkie filmy w cyklu.

4. Wartości i wartościowanie. Uczeń: II. 4–2 dostrzega obecne w utworach literackich oraz innych tekstach kultury wartości narodowe i uniwersalne: Beats of freedom – Zew wolności, Człowiek z żelaza, Amator, Rewers, Chce się żyć.

II. 4–3 dostrzega w świecie konflikty wartości (np. równości i wolności, sprawiedliwości i miłosierdzia) oraz rozumie źródła tych konfliktów: Beats of freedom – Zew wolności, Człowiek z żelaza, Amator, Wszystko, co kocham.

kino polskie

okiem nauczyciela Kino polskie to cykl pomocny w realizacji podstawy programowej, w której wśród wymienionych tekstów kultury film znalazł swoje miejsce. Podstawa nie precyzuje, jakie konkretnie tytuły powinien znać absolwent szkoły ponadgimnazjalnej, wymienione w niej zostały przykładowe nazwiska reżyserów, między innym Andrzeja Wajdy i Krzysztofa Kieślowskiego. Względna swoboda doboru tekstów kultury jest podporządkowana zapisom określającym wymagania dotyczące analizy i interpretacji tychże tekstów, wartości i wartościowania.

Proponowany cykl pozwala realizować podstawę programową z języka polskiego (poziom podstawowy i rozszerzony), daje możliwość zaplanowania ciekawych lekcji wychowawczych, a ze względu na problematykę znacznej części filmów może być źródłem inspiracji i pomocą w realizacji podstawy z historii, WOS oraz HIS w klasach niehumanistycznych. Składające się na cykl pozycje to filmy nie tylko poszerzające wiedzę o współczesności, ale także wartościowe artystycznie, co w wielu przypadkach potwierdzają nagrody, którymi były honorowane. Cykl łączy klasykę polskiego kina (filmy Wajdy, Kieślowskiego) z atrakcyjnymi przykładami najnowszego kina (Lankosz, Pieprzyca). Oprócz filmów fabularnych zawiera też ciekawe przykłady dokumentów.

Jolanta Manthey polonistka w I LO Gdańsku, współautorka programu nauczania i podręcznika dla szkół ponadgimnazjalnych, autorka cyklu Kino polskie w programie NHEF

134—135

Rewers reż. B. Lankosz | Polska 2009 | 101’ Temat Inne oblicze (rewers) historii Opis filmu Mroczne czasy stalinizmu ukazane w konwencji czarnej komedii. Historia przedstawiona z perspektywy trzech kobiet, reprezentantek trzech pokoleń.

Uczuciowe perypetie naiwnej miłośniczki poezji pretekstem do ukazania codzienności lat 50. naznaczonej wpływem państwa i jego służb.

Nagrody 2009: XXXIV Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni – Złote Lwy (najlepszy film; za zdjęcia; najlepsza rola kobieca; najlepsza rola męska).

Wybrane wątki z prelekcji stalinizm w Polsce wpływ partii na życie obywateli konwencje gatunkowe w filmie postmodernizm materiały dydaktyczne język polski: Czy historia jest czarnobiała? O Rewersie Borysa Lankosza.

Film jako kontekst Romantyzm – konwencja miłości, synkretyzm gatunkowy, współczesność – literatura ukazująca totalitaryzm Pojęcia kluczowe totalitaryzm | PRL | konwencja | synkretyzm | postmodernizm

nowe horyzonty edukacji filmowej

Człowiek z żelaza

Wszystko, co kocham

reż. A. Wajda | Polska 1981 | 147’

reż. J. Borcuch | Polska 2009 | 91’

Temat Człowiek wobec historii Opis filmu Powstały podczas „karnawału Solidarności” film według scenariusza Aleksandra Ścibora-Rylskiego, który stworzył go w rekordowym tempie 6 dni na podstawie dokumentów i magnetofonowych zapisów relacji świadków i uczestników sierpniowych wydarzeń.

Przestawia skomplikowane losy przybywającego na Wybrzeże na zlecenie radia dziennikarza mającego za zadanie zrealizować „słuszny” reportaż.

Nagrody 1981: Złota Palma w Cannes 1982: nominacja do Oscara Wybrane wątki z prelekcji historyczny kontekst powstania filmu twórczość Andrzeja Wajdy (Człowiek z marmuru) etos inteligenta w polskiej tradycji społeczna funkcja dziennikarstwa materiały dydaktyczne język polski: Człowiek z żelaza A. Wajdy, czyli historia zapisana w biegu. język polski: Wokół Wesela S. Wyspiańskiego i Człowieka z żelaza A. Wajdy – rozważania o zadaniach i funkcji dziennikarza.

Film jako kontekst Romantyzm – utwory poświęcone walce o wolność, problematyce buntu (Dziady cz. III); Młoda Polska, Wesele – postać dziennikarza, etos inteligenta; współczesność – literatura ukazująca totalitaryzm Pojęcia kluczowe totalitaryzm | manipulacja | solidarność | inteligencja | etyka zawodowa

Temat Dorastanie z historią w tle Opis filmu Janek jest uczniem liceum i założycielem punkrockowego zespołu. Zakochuje się w Basi. Wszystko zdaje się rozwijać pomyślnie: zespół szykuje się do występu na festiwalu, Basia odwzajemnia uczucie Janka.

Wkrótce jednak sprawy się komplikują – ponieważ Janek jest synem wojskowego, ojciec Basi – działacz Solidarności, nie chce, by córka wiązała się z Jankiem.

Beztroskie czasy kończą się ostatecznie 13 grudnia 1981 roku wraz z ogłoszeniem stanu wojennego.

Nagrody 2009: Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni – Nagroda Publiczności, 2010: Festiwal Filmowy w Sundance – nominacja do Nagrody Głównej Wybrane wątki z prelekcji kontekst historyczny akcji (przełom lat 70. i 80.) stan wojenny dojrzewanie muzyka jako sposób wyrażania siebie materiały dydaktyczne język polski: Wszystko może być romantyczne…

– opowieść o miłości, z historią w tle w filmie Wszystko, co kocham Jacka Borcucha. historia: Wolność w muzyce, czyli Polska w okresie stanu wojennego.

Film jako kontekst Romantyzm – konwencja miłości; dwudziestolecie; Przedwiośnie – bohater dojrzewający w burzliwych czasach; współczesność – literatura ukazująca totalitaryzm Pojęcia kluczowe dojrzewanie | stan wojenny | bunt

szkoła ponadgimnazjalna

kino polskie

Beats of Freedom – Zew wolności reż. L. Gnoiński, W. Słota | Polska 2010 | 75’ Temat Muzyka jako przestrzeń wolności – forma buntu Opis filmu Świetnie zrealizowany film dokumentalny ukazujący znaczenie dla wolności muzycznej kontrkultury.

Złożony z materiałów archiwalnych związanych z festiwalem w Jarocinie oraz komentarzy między innymi Kazika Staszewskiego, Muńka Staszczyka, Kory Jackowskiej, Jurka Owsiaka, Marka Niedźwieckiego. Dla młodych widzów może być, jak pisał Robert Sankowski: „porządną, nieortodoksyjną i alternatywną” lekcją historii. Pokazuje znaczenie muzyki rockowej dla pokolenia dorastającego w latach 80. w systemie totalitarnym. Jest uzupełnieniem, kontekstem dla fabularnego filmu Jacka Borcucha.

Wybrane wątki z prelekcji kontrkultura w PRL, jej rozwój i oblicza (rozwój alternatywnej sceny muzycznej, pomarańczowa alternatywa) cechy filmu dokumentalnego materiały dydaktyczne język polski: Czy muzyka może zmienić świat? Czytamy teksty kultury.

WOS: Co to jest kontestacja?

Film jako kontekst Romantyzm – sztuka jako broń w walce o wolność, artysta jako buntownik; współczesność – literatura ukazująca totalitaryzm Pojęcia kluczowe kontrkultura | muzyka alternatywna | film dokumentalny | wolność | bunt | kontestacja

136—137

Sztuka znikania reż. B. Konopka | Polska 2013 | 52’ Temat Dokument niejedno ma imię Opis filmu Bartosz Konopka powszechne uznanie zyskał swoją niebanalną opowieścią o murze berlińskim.

W równie niekonwencjonalny sposób przedstawia fragment historii Polski w Sztuce znikania.

Lata 80. oglądamy tu oczami przybyłego z Haiti szamana voodoo, Amona, który pojawił się w 1980 r. w Polsce sprowadzony przez legendę teatru Jerzego Grotowskiego. W zabawny, pełen ironicznego dystansu sposób Konopka portretuje Polaków, ukazuje ich postawy i świat wartości, przywołując jednocześnie tak różne momenty polskiej historii, jak: wojny napoleońskie, „karnawał Solidarności”, stan wojenny, w filmie, który łączy różne konwencje gatunkowe.

Wybrane wątki z prelekcji sylwetka Bartosza Konopki; nowatorska forma filmu dokumentalnego inspiracja powstania filmu (Jerzy Grotowski, Amon Fremon) materiały dydaktyczne język polski: Narrator w filmie i literaturze.

Film jako kontekst Oświecenie – satyryczny portret społeczeństwa; romantyczne wizje narodu; współczesność – literatura ukazująca totalitaryzm; film dokumentalny jako kontekst dla różnych form literatury faktu Pojęcia kluczowe film dokumentalny | synkretyzm

nowe horyzonty edukacji filmowej

Amator

Chce się żyć

reż. K. Kieślowski | Polska 1979 | 117’

reż. M. Pieprzyca | Polska 2013 | 107’

Temat O odpowiedzialności i granicach swobody twórczej Opis filmu Filip Mosz, bohater filmu, szczęśliwy mąż i ojciec, pracuje jako zaopatrzeniowiec. Chcąc uwiecznić ważne momenty życia rodzinnego, kupuje kamerę. Wkrótce dostaje propozycję nakręcenia filmu z okazji jubileuszu zakładu, w którym pracuje. Przyglądanie się rzeczywistości okiem kamery zmienia Filipa, wyostrza jego spojrzenie na to, co dzieje się wokół. Sukcesy reżysera amatora stają się jednocześnie przyczyną konfliktów Filipa z rodziną, jego praca wpływa na życie innych ludzi. Sytuacja zmusza go do refleksji nad odpowiedzialnością twórcy.

Nagrody 1979: Festiwal Polskich Filmów Fabularnych – Złote Lwy Wybrane wątki z prelekcji sylwetka twórcza Kieślowskiego kino moralnego niepokoju; etyczne aspekty zawodu filmowca materiały dydaktyczne język polski: Kiedy film kręci człowieka Film jako kontekst Romantyzm – koncepcja twórcy, wpływ sztuki na rzeczywistość, konflikt artysty – z rodziną, sobą samym, władzą; współczesność – literatura ukazująca czasy PRL Pojęcia kluczowe kino moralnego niepokoju | twórca | etyka zawodowa

Temat O problemach z komunikacją i sile tkwiącej w człowieku Opis filmu Budująca, oparta na faktach historia niepełnosprawnego Mateusza, skutecznie walczącego o swoją godność i człowieczeństwo.

Nagrody 2013: Festiwal Polskich Filmów Fabularnych – Srebrne Lwy za reżyserię; nagroda publiczności Wybrane wątki z prelekcji najnowsze kino polskie – tematy uniwersalne sytuacja i problemy ludzi niepełnosprawnych problem bohatera z komunikacją wartość życia materiały dydaktyczne język polski: Jak to jest być człowiekiem?

O filmie Chce się żyć Macieja Pieprzycy. język polski: Człowiek w świecie znaków – o znaczeniu komunikacyjnej funkcji języka w kontekście filmu Chce się żyć Macieja Pieprzycy.

Film jako kontekst Najnowsze kino polskie – tematy uniwersalne sytuacja i problemy ludzi niepełnosprawnych problem bohatera z komunikacją wartość życia Pojęcia kluczowe godność | niepełnosprawność | rodzina

szkoła ponadgimnazjalna

kino polskie

wielokulturowość w filmie Współczesna kultura i rozwój techniki zamieniły świat w globalną wioskę. Jej mieszkańcy muszą umieć odnaleźć się w tyglu narodowości, kultur i obyczajów.

Świat „zmniejsza się” z roku na rok. Coraz łatwiejsze staje się komunikowanie i odwiedzanie odległych miejsc. Granice tracą na znaczeniu. Młody człowiek jest już nie tylko Polakiem; czuje się również Europejczykiem czy mieszkańcem globalnej wioski. Może z łatwością kontaktować się z ludźmi z całego świata, uczyć się, pracować i żyć w wybranym kraju.

Jednak aby w pełni funkcjonować w takiej rzeczywistości, należy nauczyć się oswajania inności i międzykulturowej empatii. Cykl obejmuje zagadnienia związane z funkcjonowaniem w wielokulturowym świecie. Tytuły wprowadzają pojęcia z zakresu podstawy programowej, a jednocześnie ilustrują zagadnienia takie jak tożsamość, etniczność czy poszanowanie innej kultury. Filmy prezentowane w tym cyklu przeznaczone są dla uczniów, którzy są już wstępnie przygotowani do dyskusji o problemach odnalezienia się w obcej kulturze, funkcjonowania w globalnym świecie, tolerancji dla odmienności etnicznej czy narodowościowej.

na www.nhef.pl znajdziesz dodatkowo • informacje o poziomie trudności • opinie psychologów o filmach • listę miast, w których realizowany jest ten cykl • daty spotkań w twoim kinie

138—139

nowe horyzonty edukacji filmowej

powiązanie z podstawą programową z języka polskiego Poziom podstawowy II. Analiza i interpretacja tekstów kultury.

Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela.

Uczeń: 1.1. prezentuje własne przeżycia wynikające z kontaktu z dziełem sztuki: wszystkie filmy w cyklu; 1.2. określa problematykę utworu: wszystkie filmy w cyklu; 2.4. rozpoznaje w utworze sposoby kreowania świata przedstawionego i bohatera (narracja, fabuła, sytuacja liryczna, akcja): wszystkie filmy w cyklu; 3.2. wykorzystuje w interpretacji utworu konteksty (np. literackie, kulturowe, filozoficzne, religijne): wszystkie filmy w cyklu; 4.2. dostrzega obecne w utworach literackich oraz innych tekstach kultury wartości narodowe i uniwersalne: wszystkie filmy w cyklu; 4.3. dostrzega w świecie konflikty wartości (np. równości i wolności, sprawiedliwości i miłosierdzia) oraz rozumie źródła tych konfliktów: wszystkie filmy w cyklu.

szkoła ponadgimnazjalna

Poziom rozszerzony Spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto uczeń: 2.1. wskazuje związki między rożnymi aspektami utworu (estetycznym, etycznym i poznawczym): wszystkie filmy w cyklu; 2.3. rozpoznaje aluzje literackie i symbole kulturowe (np. biblijne, romantyczne) oraz ich funkcję ideową i kompozycyjną, a także znaki tradycji, np. antycznej, judaistycznej, chrześcijańskiej, staropolskiej: 5 rozbitych kamer, Cud purymowy; 3.4. konfrontuje tekst literacki z innymi tekstami kultury, np. plastycznymi, teatralnymi, filmowymi: wszystkie filmy w cyklu. (...) więcej na stronie www.nhef.pl

wielokulturowość w filmie

okiem nauczyciela Cykl Wielokulturowość w filmie doskonale wpisuje się w podstawę programową edukacji historycznej i obywatelskiej dla szkół ponadgimnazjalnych (przedmioty takie jak: historia, WOS). Realizuje on również postulaty polityki horyzontalnej UE, czyli polityki równości i społeczeństwa masowego, informacyjnego i zrównoważonego rozwoju.

Jednym z głównych celów kształcenia ogólnego na IV etapie edukacyjnym jest kształtowanie u uczniów postaw warunkujących sprawne i odpowiedzialne funkcjonowanie we współczesnym świecie.

Zaproponowany cykl świetnie wprowadza uczniów w ten (wielokulturowy) świat. Wybrane filmy przybliżają uczniom problemy kultury współczesnej, a przy tym pomagają zapobiegać dyskryminacji poprzez kształtowanie wrażliwości społecznej i tolerancji (WOS poziom podstawowy, podstawa programowa, punkty 6.5, 6.6). Uczniom poszerzającym wiedzę na lekcjach WOS filmy te pozwolą zrozumieć procesy narodowościowe i społeczne we współczesnym świecie (WOS poziom rozszerzony, p. p., pkt 7): stworzą podstawę do porównania odmiennych modeli polityki kilku państw wobec mniejszości narodowych i imigrantów (Spotkanie); podpowiedzą, dlaczego integracja imigrantów z państw pozaeuropejskich rodzi w Europie trudności (Klasa, Na krawędzi nieba, Combat girls. Krew i honor).

Filmy te mogą również stanowić ciekawy materiał podczas realizacji bloku „Swojskość i obcość”, w ramach przedmiotu historia i społeczeństwo (w wytycznych (E.5.2) czytamy: Uczeń analizuje, na wybranych przykładach, współczesne społeczeństwa wielokulturowe). Cykl ten kształtuje postawy nowoczesnego patriotyzmu i stymuluje rozwój społeczny młodego człowieka, polegający na kształtowaniu postawy obywatelskiej, postawy poszanowania tradycji i kultury własnego narodu, a także postawy poszanowania dla innych kultur i tradycji. Łukasz Kusiak nauczyciel historii i wiedzy o społeczeństwie w Gimnazjum i Liceum im. T. Reytana w Warszawie, autor materiałów dydaktycznych, popularyzator edukacji filmowej

140—141

Spotkanie reż. T. McCarthy | USA 2007 | 108’ Temat Prawa imigranta Opis filmu Walter Vale, wykładowca akademicki, w dość niecodziennych okolicznościach poznaje Tareka i Zainab – nielegalnych imigrantów. Przyjaźń z nimi wyrywa go z rutyny codzienności. Stanie się również powodem do walki o możliwość pozostania w kraju Tareka, aresztowanego przez urząd deportacyjny.

Nagrody 2009: nagroda Independent Spirit przyznawana przez Film Independent dla najlepszego reżysera Wybrane wątki z prelekcji Nowy Jork jako miasto wielokulturowe i wielonarodowościowe zestawienie postaci Waltera – człowieka wolnego z Tarekiem – człowiekiem walczącym o swoją wolność polityka imigracyjna USA po zamachach z 11 września 2001 roku problematyka legalizowania pobytu imigrantów w Polsce materiały dydaktyczne WOS: Migracja ludzi – współczesne wyzwanie dla ochrony praw człowieka Film jako kontekst przy omawianiu fragmentów powieści Edwarda Redlińskiego Szczuropolacy (sytuacja polskich emigrantów w USA) Pojęcia kluczowe imigrant | prawo imigracyjne | azyl

nowe horyzonty edukacji filmowej

Combat girls. Krew i honor

Klasa

reż. D.F. Wnendt | Niemcy 2011 | 103’

reż. L. Cantet | Francja 2008 | 128’

Temat Przełamywanie uprzedzeń Opis filmu Marisa ma dwadzieścia lat i nienawidzi obcokrajowców. Pewnego dnia poznaje afgańskiego uchodźcę i od tego momentu jej wyobrażenia o świecie zaczynają się powoli zmieniać.

Nagrody 2011: First Steps Awards (Niemcy) – nagroda dla najlepszego fabularnego filmu pełnometrażowego Wybrane wątki z prelekcji swój – obcy – inny (definicje i przykłady) czym był nazizm? skąd się biorą i dlaczego zyskują na popularności ruchy neonazistowskie? jak walczyć z uprzedzeniami i nie dopuszczać do rozwoju ruchów neonazistowskich Materiały dydaktyczne WOS: Combat Girls. Krew i honor – zagadnienia narodowościowe lekcja wychowawcza: Wokół świata neonazistów.

Jak rodzi się i gaśnie fascynacja tą grupą?

Film jako kontekst przy omawianiu tekstów literackich dotyczących II wojny światowej ukazujących mechanizmy nazizmu; potraktowanie filmu jako przyczynku do dyskusji na temat przyczyn obecności neonazizmu we współczesnym świecie Pojęcia kluczowe uprzedzenia | ksenofobia | rasizm | szowinizm | nazizm | neonazizm

Temat Społeczeństwo wielokulturowe Opis filmu Film pokazuje na przykładzie uczniów paryskiej szkoły – Francuzów i imigrantów – problemy związane z wzajemną akceptacją, poszanowaniem odmienności i porozumieniem.

Nagrody 2008: MFF w Cannes, Złota Palma dla najlepszego filmu Wybrane wątki z prelekcji szkoła w filmie i literaturze szkoła jako przestrzeń wielokulturowa (korzyści i zagrożenia) co jest źródłem wielokulturowości w społeczeństwie i jakie to stawia przed nim wyzwania? elementy formalne filmu: łączenie cech dokumentalnych i fabularnych Materiały dydaktyczne język polski: Obraz szkoły w Klasie L. Canteta i sposób jego kreowania Film jako kontekst przy omawianiu Ferdydurke Witolda Gombrowicza (obraz szkoły) Pojęcia kluczowe społeczeństwo wielokulturowe | różnice kulturowe | wartości

szkoła ponadgimnazjalna

wielokulturowość w filmie

Na krawędzi nieba

5 rozbitych kamer

reż. F. Akin | Niemcy, Turcja, Włochy 2007 | 122’

reż. E. Burnat, G. Davidi | Palestyna, Francja, Izrael, Holandia 2011 | 90’

Temat Izolacja i asymilacja kulturowa Opis filmu Wielowątkowa opowieść o tureckiej mniejszości żyjącej w jednym z niemieckich miast. Niektórzy jej przedstawiciele doskonale zasymilowali się z obcą kulturą, nie tracąc przy tym niczego ze swojej tożsamości. Inni muszą żyć w prawie całkowitej izolacji, walcząc o lepszy los.

Nagrody 2007: MFF w Cannes – Złota Palma za najlepszy scenariusz dla Fatiha Akina Wybrane wątki z prelekcji konfrontacja mentalności tureckiej i europejskiej społeczność turecka w Niemczech imigranci pierwszego pokolenia i drugiego pokolenia – izolacja i asymilacja motyw poszukiwania jako podstawowy temat filmu Materiały dydaktyczne język polski: kilka słów o wielokulturowości WOS: O traceniu i odnajdywaniu własnej tożsamości – czyli o mniejszościach (nie tylko) narodowych (nie tylko) w Polsce Film jako kontekst Przy omawianiu powieści Witolda Gombrowicza Transatlantyk (różne postawy imigrantów oddalonych od ojczyzny) Pojęcia kluczowe izolacja | asymilacja | tożsamość

142—143

Temat W cieniu wielkiej polityki Opis filmu Emad mieszka w wiosce na zachód od miasta Ramallah, na Zachodnim Brzegu. Używając pięciu kamer, dokumentuje różne oblicza walki jego wioski z izraelską opresją. Film jest nie tylko rejestracją dokumentującą konflikt izraelsko-palestyński. To również osobista wypowiedź na temat walki przeciw przemocy, opresji i polityki mającej wpływ na „szarego” człowieka.

Nagrody Film 5 rozbitych kamer jest zdobywcą nagrody głównej Millennium na PLANETE+ DOC FILM FESTIVAL w 2012 roku Wybrane wątki z prelekcji konflikt izraelsko-palestyński realia konfliktu znane z przekazów telewizyjnych a indywidualne dramaty „zwykłych” ludzi film dokumentalny Materiały dydaktyczne historia: Film dokumentalny jako źródło historyczne WOS: Historia konfliktu izraelsko-palestyńskiego Film jako kontekst Przy omawianiu zagadnień dotyczących różnych portretów Żydów w polskiej literaturze Pojęcia kluczowe konflikt palestyńsko-izraelski | przemoc | film dokumentalny

nowe horyzonty edukacji filmowej

Cud purymowy

Dumni i wściekli

reż. I. Cywińska | Polska 2000 | 57’

reż. M. Warchus | Wielka Brytania, Francja 2014 | 120’

Temat Tożsamość kulturowa Opis filmu Jan Kochanowski jest robotnikiem mieszkającym wraz z żoną i synem – zaciekłym kibicem – na jednym z łódzkich osiedli. W otaczającej go rzeczywistości jedną z najgorszych obelg jest nazwanie kogoś Żydem.

W życiu bohatera wszystko zaczyna się zmieniać, gdy do Jana dociera wiadomość o spadku, który zapisał mu wuj, oraz o tym, że zarówno krewny, jak i on sam mają żydowskie pochodzenie.

Nagrody film otrzymał nagrodę Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji podczas Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni oraz dwie nagrody w Berlinie: Nagrodę Specjalną Parlamentu Europejskiego i Nagrodę Publiczności im. Willy’ego Brandta Wybrane wątki z prelekcji nastroje antysemickie w powojennej Polsce wzorce rodzinne, narodowe, religijne, społeczne, cechy biologiczne jako czynniki kształtujące tożsamość dzisiejsze przejawy antysemityzmu w Polsce i przykłady walki ze stereotypami i przejawami agresji i nietolerancji Materiały dydaktyczne lekcja wychowawcza: Co buduje naszą tożsamość? historia: Sytuacja Żydów w powojennej Polsce Film jako kontekst przy omawianiu tekstów ukazujących zagadnienie antysemityzmu w polskiej literaturze (np. Maria Konopnicka Mendel Gdański, Andrzej Szczypiorski Początek) Pojęcia kluczowe tożsamość | tożsamość kulturowa | antysemityzm | nietolerancja

Temat Ponad podziałami Opis filmu Gdyby nie fakt, że Dumni i wściekli są filmem opartym na prawdziwych wydarzeniach, trudno byłoby uwierzyć w tę historię. Konserwatywne górnicze miasteczko ogarnia fala strajków. Wraz z niezadowoleniem ludzi wzrasta ich agresja i wrogość. Niespodziewanie do miasteczka przyjeżdża kolorowy bus z gejami i lesbijkami ze stolicy, chcącymi wesprzeć strajkujących.

Czy możliwe jest porozumienie ponad podziałami?

Nagrody British Independent Film Award 2014: najlepszy brytyjski film niezależny, BAFTA 2015: najlepszy debiutujący brytyjski reżyser, scenarzysta lub producent (D. Livingstone, S. Beresford) Wybrane wątki z prelekcji Wielka Brytania w czasach Margaret Thatcher czy ludzie powinni mieć prawo do strajku? jak przeciwdziałać podziałom?

Materiały dydaktyczne język polski: Dumni i wściekli – ta historia wydarzyła się naprawdę WOS: Protesty społeczne w Wielkiej Brytanii lat 70. i 80. XX wieku Film jako kontekst przy tematach związanych z podziałami społecznymi, wzajemną akceptacją odmienności Pojęcia kluczowe wykluczenie | podziały | strajk

szkoła ponadgimnazjalna

wielokulturowość w filmie

trudne tematy Problem przemocy wśród młodzieży, braku realnej tolerancji dla odmienności narodowościowej, religijnej, rasowej i seksualnej to przedmiot rozważań coraz większej liczby artystów.

Kino współczesne coraz częściej i odważniej podejmuje tematy egzystencjalne, społeczne i cywilizacyjne. Wybrane tytuły cyklu Trudne tematy stanowią punkt wyjścia do dyskusji o tym, z czym nastolatek na co dzień spotyka się w szkole, wśród znajomych lub co dociera do niego ze świata mediów. Wybrane filmy otwierają przed młodzieżą nowe perspektywy patrzenia na rzeczywistość, kształtują wrażliwość i postawę moralną. Cykl adresowany jest do młodych ludzi, którzy w sposób otwarty i dojrzały starają się poznawać prawdę o otaczającej ich rzeczywistości. Ma on uwrażliwić młodego człowieka na los innych, pomoc mu zrozumieć złożoność świata i ludzkiej natury, kształtować u niego postawę poznawczą i umiejętność obrony własnych przekonań, a przede wszystkim skłonić do dyskusji.

na www.nhef.pl znajdziesz dodatkowo • informacje o poziomie trudności • opinie psychologów o filmach • listę miast, w których realizowany jest ten cykl • daty spotkań w twoim kinie

144—145

nowe horyzonty edukacji filmowej

powiązanie z podstawą programową z języka polskiego Poziom podstawowy II. Analiza i interpretacja tekstów kultury.

Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela.

Uczeń: 1.1. prezentuje własne przeżycia wynikające z kontaktu z dziełem sztuki: wszystkie filmy w cyklu; 1.2. określa problematykę utworu: wszystkie filmy w cyklu; 2.4. rozpoznaje w utworze sposoby kreowania świata przedstawionego i bohatera (narracja, fabuła, sytuacja liryczna, akcja): wszystkie filmy w cyklu; 3.1. wykorzystuje w interpretacji elementy znaczące dla odczytania sensu utworu (np. słowa klucze, wyznaczniki kompozycji): wszystkie filmy w cyklu; 3.2. wykorzystuje w interpretacji utworu konteksty (np. literackie, kulturowe, filozoficzne, religijne): Ja też!, Nietykalni; 4.2. dostrzega obecne w utworach literackich oraz innych tekstach kultury wartości narodowe i uniwersalne: wszystkie filmy w cyklu; 4.3. dostrzega w świecie konflikty wartości (np. równości i wolności, sprawiedliwości i miłosierdzia) oraz rozumie źródła tych konfliktów: Wymyk, Ja też!, Nietykalni, W jego oczach;

szkoła ponadgimnazjalna

Poziom rozszerzony Spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto uczeń: 2.1. wskazuje związki między rożnymi aspektami utworu (estetycznym, etycznym i poznawczym): wszystkie filmy w cyklu; 2.2. dostrzega przemiany konwencji i praktykę ich łączenia (synkretyzm konwencji i gatunków): Bejbi blues; 2.3. rozpoznaje aluzje literackie i symbole kulturowe (np. biblijne, romantyczne) oraz ich funkcję ideową i kompozycyjną, a także znaki tradycji, np. antycznej, judaistycznej, chrześcijańskiej, staropolskiej: Wymyk; 3.4. konfrontuje tekst literacki z innymi tekstami kultury, np. plastycznymi, teatralnymi, filmowymi: wszystkie filmy w cyklu. (...) więcej na stronie www.nhef.pl

trudne tematy

okiem nauczyciela Autorka wskazówek metodycznych nauczania języka polskiego umieszczonych w podstawie programowej, kreśląc portret psychologiczny licealisty, zwraca uwagę, że jest to etap wchodzenia w dorosłość.

Uczniowie szczególnie cenią sobie niezależność, samodzielność, dokonują życiowych wyborów, kształtują swój światopogląd. W stawianiu pytań i szukaniu odpowiedzi szczególnie cenne okazują się teksty kultury, oczywiście czytane (i oglądane) w sposób refleksyjny. Cykl Trudne tematy przeznaczony dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych przede wszystkim daje okazję do zapoznania widzów z różnymi postawami moralnym i skłonienia do refleksji nad konsekwencjami dokonywanych wyborów.

Jest to jednym z nadrzędnych celów kształcenia kulturowego wpisanych w podstawę programową.

Siedem filmów – siedem trudnych tematów. Wina i kara (Wymyk), trauma szkolna (Zjazd absolwentów), zmaganie się z niepełnosprawnością i wykluczeniem (Ja też!, Nietykalni), akceptacja własnej orientacji seksualnej (W jego oczach), konsekwencje decyzji (Wymyk, Bejbi blues), odpowiedzialność za siebie i innych (każdy film), miłość i nienawiść (Mama).

Tematy oczywiste i kontrowersyjne, czyli takie, które nie pozwalają na obojętność. Zaproponowane filmy mają też ciekawą formę estetyczną, chociażby Zjazd absolwentów, performance połączony z filmem fabularnym i dokumentalnym. Wartością tego cyklu jest też jego wychodzenie poza ramy jednego przedmiotu, każdy film można swobodnie włączyć np. do programu wychowawczego klasy.

Dorota Bąk nauczycielka języka polskiego w Liceum Filmowym z Oddziałami Dwujęzycznymi przy Warszawskiej Szkole Filmowej

146—147

Wymyk reż. G. Zgliński | Polska 2011 | 85’ Temat Wina i kara Opis filmu Brutalny napad, którego ofiarą jest Jerzy, a niemym świadkiem jego brat Albert, to początek historii o winie i karze, wyrzutach sumienia i konsekwencjach decyzji, które podejmujemy.

Realistyczny obraz rodzinnych relacji, które zostają zburzone przez tragedię i wzajemne oskarżenia.

Nagrody 2011: Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni – najlepszy scenariusz (Janusz Margański, Greg Zgliński); najlepszy debiut reżyserski lub drugi film (Greg Zgliński); najlepsza drugoplanowa rola kobieca (Gabriela Muskała) Wybrane wątki z prelekcji Wymyk jako uniwersalna opowieść o wyzwaniach człowieczeństwa kino psychologiczne kultura współczesna – Internet a banalizacja zła Materiały dydaktyczne język polski lub lekcja wychowawcza: Co można, a czego nie powinno się oceniać w kategoriach czarne – białe? język polski: O „dochodzeniu do siebie” Film jako kontekst przy omawianiu motywu winy i kary w literaturze romantyzmu (np. II cz. Dziadów i ballady Adama Mickiewicza) Pojęcia kluczowe odpowiedzialność | zło moralne | poczucie winy

nowe horyzonty edukacji filmowej

W jego oczach

Zjazd absolwentów

reż. D. Ribeiro | Brazylia 2014 | 95’

reż. A. Odell | Szwecja 2013 | 88’

Temat Akceptacja Opis filmu Leonardo jest niewidomy. Jego ograniczenia powodują, że matka daje mu mało samodzielności, której chłopak w jego wieku potrzebuje. Nastolatek ma dość tej sytuacji i myśli o wyjeździe na semestr do zagranicznej szkoły. W klasie Leonarda pojawia się nowy uczeń. Fascynacja rodząca się między chłopcami każe Leonardowi przemyśleć jeszcze raz plany związane z wyjazdem. Ten niezwykle subtelny film pozwala zmierzyć się z problemem akceptacji na dwóch poziomach – związanych z niepełnosprawnością oraz z orientacją seksualną.

Nagrody Berlinale: Nagroda Międzynarodowej Federacji Krytyki Filmowej (FIPRESCI) i Nagroda Teddy (Najlepszy film pełnometrażowy poświęcony gejom i lesbijkom) Wybrane wątki z prelekcji co to jest akceptacja? jak działa społeczeństwo? dlaczego niektórzy są wykluczeni społecznie? czym jest mniejszość? czym dla człowieka jest samodzielność i niezależność?

Materiały dydaktyczne język polski: O bólu dorastania – problematyka filmu W jego oczach lekcja wychowawcza: Jesteśmy różni na tysiąc sposobów Film jako kontekst przy omawianiu zagadnień dotyczących motywu dojrzewania w rożnych tekstach kultury (np. Tadeusz Konwicki Kronika wypadków miłosnych) Pojęcia kluczowe akceptacja | wykluczenie | mniejszość | samodzielność | niezależność

Temat Relacje w grupie Opis filmu Zjazd absolwentów to jednocześnie fabuła, dokument i performance. Reżyserka aranżuje w nim sytuację, która odwołuje się do prawdziwych wydarzeń. Powraca do czasów szkolnych, w których była prześladowana przez rówieśników. Film jest rekonstrukcją zjazdu absolwentów z jej udziałem. Ale to dopiero połowa projektu – w drugiej części reżyserka obdzwania byłych kolegów z klasy, a także nagrywa ich reakcje podczas prezentacji filmu.

Nagrody MFF T-mobile Nowe Horyzonty: główna nagroda w Międzynarodowym Konkursie Filmów o Sztuce Wybrane wątki z prelekcji Zjazd absolwentów – między fabułą, dokumentem a performance’em Anna Odell – artystka kontrowersyjna prześladowanie rówieśników i bullying – czy to się często zdarza? wpływ czasów szkolnych na dalsze życie Materiały dydaktyczne język polski: Performance, fabuła czy dokument – rozmawiamy o formie Zjazdu absolwentów. lekcja wychowawcza: Spojrzenie Anny Odell na szkolne lata Film jako kontekst potraktowanie filmu jako przyczynku do dyskusji na temat relacji między rówieśnikami i źródeł przemocy między nimi Pojęcia kluczowe fabuła | dokument | performance | bullying

szkoła ponadgimnazjalna

trudne tematy

Ja też!

Bejbi blues

reż. A. Pastor, A. Nawarro | Hiszpania 2009 | 105’

reż. K. Rosłaniec | Polska 2012 | 98’

Temat Przezwyciężanie ograniczeń Opis filmu Bezpretensjonalny obraz dojrzewania do samodzielności. Daniel to 34-latek z zespołem Downa, który usiłuje udowodnić rodzinie i przyjaciołom, że upośledzenie nie musi oznaczać braku niezależności. Jak pomagać, by nie ograniczać?

Nagrody 2009: Międzynarodowy Festiwal Filmowy w San Sebastián: Srebrna Muszla dla najlepszej aktorki (Lola Dueñas) i najlepszego aktora (Pablo Pineda) oraz Nagroda Światowego Katolickiego Stowarzyszenia Komunikacji Społecznej (SIGNIS) Wybrane wątki z prelekcji pojęcie stereotypu oraz ocena funkcjonujących w opinii społecznej stereotypów potrzeby i uniwersalność dążeń osób z upośledzeniem umysłowym estetyka dokumentu Materiały dydaktyczne język polski: Wszyscy jesteśmy ludźmi – refleksje wokół filmu Ja też! lekcja wychowawcza, WOS: Ja też!

Czego potrzebują ludzie?

Film jako kontekst przy omawianiu fragmentów książki Anny Sobolewskiej Cela. Odpowiedź na zespół Downa Pojęcia kluczowe upośledzenie | stereotyp | estetyka dokumentu

Temat Odpowiedzialność Opis filmu Natalia ma 17 lat, interesuje się modą i zostaje matką.

Razem ze swoim chłopakiem, Kubą, próbują podołać nowym obowiązkom. Czy mimo młodego wieku uda się im przyjąć odpowiedzialność za nowo narodzone dziecko?

Nagrody Berlinale: Kryształowy Niedźwiedź (Nagroda Jury Młodych Generacji 14plus – najlepszy film pełnometrażowy) Wybrane wątki z prelekcji jaki styl życia prowadzą bohaterowie filmu? jak postrzegają swoją sytuację życiową? czym jest dojrzałość i odpowiedzialność? na czym polega związek uczuciowy? aspekty formalne: czy film może być blogiem?

Materiały dydaktyczne wiedza o kulturze: Filmowy blog, pokolenia nastolatków lekcja wychowawcza: Filmowe spojrzenie na rodzinę i pokolenie nastolatków, które wkracza w dorosłe życie Film jako kontekst przy omawianiu motywu matki Polki w literaturze (potraktowanie filmu jako pretekstu do dyskusji o obecności tego motywu we współczesnej kulturze) Pojęcia kluczowe związek uczuciowy | relacje międzyludzkie | rodzina | odpowiedzialność

148—149

nowe horyzonty edukacji filmowej

Nietykalni

Mama

reż. O. Nakache, E. Toledano | Francja 2011 | 112’

reż. X. Dolan | Kanada 2014 | 140’

Temat Niepełnosprawność Opis filmu Phillipe jest bogatym arystokratą i mieszka w najdroższej dzielnicy Paryża. Jest całkowicie sparaliżowany i musi zatrudnić nowego pielęgniarza. Wybór pada na Drissa, który właśnie wyszedł z więzienia i stara się o zasiłek. Czy poruszanie się na wózku musi oznaczać wykluczenie? Jak go uniknąć?

Nagrody 2012: Cezar dla najlepszego aktora (Omar Sy) Wybrane wątki z prelekcji niepełnosprawność ruchowa a stwarzanie barier przez społeczeństwo co można zrobić, by usunąć bariery z przestrzeni publicznej i ułatwić ludziom niepełnosprawnym łatwość życia i poruszania się? charakterystyka porównawcza bohaterów Materiały dydaktyczne język polski: Kiedy spotykają się dwa różne światy WOS: Ochrona praw ludzi niepełnosprawnych lekcja wychowawcza: Usprawnienie przestrzeni Film jako kontekst przy omawianiu fragmentu powieści Macieja Pieprzycy Chce się żyć Pojęcia kluczowe niepełnosprawność | stereotyp | wykluczenie

Temat Między pokoleniami Opis filmu Steve, nadpobudliwy nastolatek, zostaje wydalony z ośrodka terapeutycznego i trafia z powrotem pod opiekę matki. Diane nie jest zachwycona tym, że musi się nim zająć. Sama jest niezorganizowaną, nieprzystosowaną do roli rodzica i przeciążoną swoimi problemami osobą. Nieoczekiwanie w ich życiu pojawia się Kyla, tajemnicza sąsiadka, która sprawia, że w życiu matki i syna znów pojawia się nadzieja na lepszą przyszłość.

Nagrody Cannes: Nagroda Jury dla najlepszego filmu, Cezar dla najlepszego filmu zagranicznego Wybrane wątki z prelekcji Xavier Dolan – „cudowne dziecko” współczesnego kina filmy Dolana – kino zanurzone w popkulturze relacje rodzic – dziecko format 4x4, czyli film „zamknięty” w kwadracie Materiały dydaktyczne język polski: Xavier Dolan – reżyser młodego pokolenia? wiedza o kulturze: Kino zanurzone w popkulturze Film jako kontekst przy omawianiu tekstów kultury czerpiących z popkultury czy estetyki kiczu; przy tematach związanych z relacjami rodzic-dziecko, matka-syn Pojęcia kluczowe popkultura | psychodrama | relacje między pokoleniami | ADHD

szkoła ponadgimnazjalna

trudne tematy

analiza filmu Analityczny i krytyczny odbiór filmów jest umiejętnością, która służy nie tylko edukacji filmowej.

Jest również podstawą świadomego istnienia w kulturze.

Zdolność odczytywania jej elementów pozwala bowiem na pełniejsze zrozumienie otaczającej nas rzeczywistości.

Zajęcia zaczynają się – odmiennie niż w przypadku pozostałych cykli – od projekcji. Po niej widzowie biorą udział w wykładzie ilustrowanym prezentacją multimedialną, dzięki któremu dowiadują się, w jaki sposób można interpretować obejrzany przed chwilą film oraz jakich narzędzi warto używać do analizy tekstów kultury. Zaproponowane tematy z powodzeniem znajdą zastosowanie podczas omawiania innych filmów, ale również dzieł literackich, malarskich czy sztuk teatralnych.

Cykl wymaga od uczniów uwagi i zaangażowania. Prezentowane filmy są bardzo atrakcyjne dla młodych widzów, jednak tylko uważne ich oglądanie gwarantuje późniejsze odczytanie treści zawartych zarówno w fabule, jak i w formie. Wiedza zdobyta na tych zajęciach pozwala w sposób bardziej świadomy uczestniczyć w kolejnych seansach filmowych. uwaga Analiza filmów odbywać się będzie po projekcjach filmowych.

Kolejność filmów w cyklu może ulec zmianie.

na www.nhef.pl znajdziesz dodatkowo • informacje o poziomie trudności • opinie psychologów o filmach • listę miast, w których realizowany jest ten cykl • daty spotkań w twoim kinie

150—151

nowe horyzonty edukacji filmowej

powiązanie z podstawą programową z języka polskiego Poziom podstawowy II. Analiza i interpretacja tekstów kultury.

Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela.

Uczeń: 1.1. prezentuje własne przeżycia wynikające z kontaktu z dziełem sztuki: wszystkie filmy w cyklu; 1.2. określa problematykę utworu: wszystkie filmy w cyklu; 2.1. wskazuje zastosowane w utworze środki wyrazu artystycznego i ich funkcje: Labirynt Fauna, Ida, Erratum, Body/Ciało; 2.4. rozpoznaje w utworze sposoby kreowania świata przedstawionego i bohatera (narracja, fabuła, sytuacja liryczna, akcja): wszystkie filmy w cyklu; 3.1. wykorzystuje w interpretacji elementy znaczące dla odczytania sensu utworu (np. słowa klucze, wyznaczniki kompozycji): Motyl i skafander, Ida, Control, Walc z Baszirem, Body/Ciało; 3.2. wykorzystuje w interpretacji utworu konteksty (np. literackie, kulturowe, filozoficzne, religijne): Labirynt Fauna, Motyl i skafander, Ida, Control, Erratum, Body/Ciało; 3.4. odczytuje treści alegoryczne i symboliczne utworu: Labirynt Fauna, Ida, Erratum, Body/Ciało; 4.2. dostrzega obecne w utworach literackich oraz innych tekstach kultury wartości narodowe i uniwersalne: wszystkie filmy w cyklu;

szkoła ponadgimnazjalna

4.3. dostrzega w świecie konflikty wartości (np. równości i wolności, sprawiedliwości i miłosierdzia) oraz rozumie źródła tych konfliktów: Ida, Walc z Baszirem.

Poziom rozszerzony Uczeń: 2.1. wskazuje związki między różnymi aspektami utworu (estetycznym, etycznym i poznawczym): wszystkie filmy w cyklu; 2.2. dostrzega przemiany konwencji i praktykę ich łączenia (synkretyzm konwencji i gatunków): Labirynt Fauna, Control, Walc z Baszirem; 2.3. rozpoznaje aluzje literackie i symbole kulturowe (np. biblijne, romantyczne) oraz ich funkcję ideową i kompozycyjną, a także znaki tradycji, np. antycznej, judaistycznej, chrześcijańskiej, staropolskiej: Ida, Erratum; 3.4. konfrontuje tekst literacki z innymi tekstami kultury, np. plastycznymi, teatralnymi, filmowymi: wszystkie filmy w cyklu. z wiedzy o kulturze I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń: 2) wskazuje różne funkcje dzieła sztuki (np. estetyczną, komunikacyjną, społeczną, użytkową, kultową, poznawczą, ludyczną): wszystkie filmy w cyklu; 4) analizuje film lub spektakl teatralny, posługując się podstawowymi pojęciami z zakresu właściwej dziedziny sztuki: wszystkie filmy w cyklu.

analiza filmu

okiem nauczyciela Analiza filmu to cykl przeznaczony dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych, powiązany z treściami podstawy programowej z języka polskiego i wiedzy o kulturze. W celach kształcenia w pkt II podstawy programowej z języka polskiego odnajdujemy: II. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń stosuje w analizie podstawowe pojęcia z zakresu poetyki; w interpretacji tekstu wykorzystuje wiedzę o kontekstach, w jakich może być on odczytywany (...); odczytuje rozmaite sensy dzieła; dokonuje interpretacji porównawczej. Podstawa programowa z WOK treści te określa w pkt I celów kształcenia: Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń odbiera teksty kultury i wykorzystuje informacje w nich zawarte, z uwzględnieniem specyfiki medium, w którym są przekazywane i III: Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń posługuje się pojęciem kultury rozumianej jako całokształt ludzkiej działalności; analizuje i interpretuje teksty kultury – potoczne praktyki kultury, a także dzieła sztuki.

Wśród siedmiu filmów odnajdujemy różne gatunki i przykłady cennych osiągnięć kinematografii polskiej, europejskiej i amerykańskiej ostatniej dekady naszego wieku, tytuły wyróżniane najważniejszymi nagrodami filmowymi. W trakcie prelekcji, które w przypadku tego cyklu wyjątkowo odbywają się po projekcjach filmu, poruszane są tematy związane z analizą filmowych środków wyrazu, wprowadzaniem pojęć z pogranicza filmu i literatury, takich jak: mit, kompozycja, kontekst, adaptacja. Uczeń, który zapozna się z filmami tego cyklu i ich problematyką, z pewnością stanie się świadomym odbiorcą dzieł filmowych, a wiedza i umiejętności zdobyte w trakcie rocznego projektu przełożą się również na analizowanie innych tekstów kultury, takich jak: malarstwo, fotografia, rzeźba, architektura, muzyka.

Wymienione umiejętności są nieodzowne na nowej maturze z języka polskiego.

Anna Równy nauczycielka języka polskiego i WOK, członkini grupy SuperBelfrzy RP, konsultantka metodyczna, edukatorka filmowa i medialna, autorka publikacji i scenariuszy z zakresu edukacji humanistycznej

152—153

Labirynt Fauna reż. G. del Toro | Hiszpania, Meksyk, USA 2006 | 112’ Temat Mit Opis filmu Rok 1944, po zakończeniu wojny domowej Hiszpania pozostaje pod autorytarnymi rządami frankistów.

Mała Ofelia przenosi się wraz z ciężarną matką i sadystycznym ojczymem, kapitanem Vidalem, do ukrytego w lesie wojskowego posterunku.

Pewnego dnia osamotniona Ofelia odkrywa tajemniczy labirynt, w którym spotyka Fauna.

Nagrody 2007: Oscar (najlepsza charakteryzacja, najlepsza scenografia, najlepsze zdjęcia) Wybrane wątki z prelekcji symbolika: spojrzenie, wzrok, percepcja ustalenie perspektywy narracyjnej bajka o róży: motyw matczynego łona, narodzin, nowego życia, klucz kolorystyczny, relacja między dwoma światami, montaż roletkowy, dążenie do nieśmiertelności labirynt jako figura rytuału przejścia, inicjacji, dorastania, wyboru interpretacja historyczna Film jako kontekst Przy omawianiu dosłownej i metaforycznej wymowy motywu labiryntu w literaturze, np. mitologia (labirynt Minotaura), Franz Kafka Proces Pojęcia kluczowe mit | symbol | narracja | baśń | labirynt | inicjacja | faszyzm

nowe horyzonty edukacji filmowej

Motyl i skafander

Ida

reż. J. Schnabel | Francja, USA 2007 | 112’

reż. P. Pawlikowski | Polska, Dania 2013 | 80’

Temat Perspektywa widzenia Opis filmu Film przedstawia życie francuskiego dziennikarza, redaktora naczelnego Elle, Jeana-Dominique’a Bauby’ego po udarze mózgu. Choroba powoduje u mężczyzny paraliż niemal wszystkich mięśni i niezdolność poruszania się. Jedynym sposobem, w jaki może kontaktować się z otoczeniem, jest mruganie powieką.

Nagrody 2007: Złota Palma (najlepsza reżyseria) Wybrane wątki z prelekcji analiza czołówki: zdjęcia rentgenowskie w kontekście całego filmu kamera oddająca punkt widzenia bohatera, zaburzenia optyki mit artysty znaczenie pracy operatora – świat z perspektywy sparaliżowanego bohatera czy widzimy tylko to, co wiemy? czy wiemy tylko to, co potrafimy dostrzec? punkt widzenia – identyfikacja z bohaterem figura hrabiego Monte Christo Film jako kontekst przy omawianiu fragmentów książki Macieja Pieprzycy Chce się żyć Pojęcia kluczowe perspektywa widzenia | operator | optyka | identyfikacja z bohaterem | Monte Christo

Temat Filmowa podróż Opis filmu Lata 60. w Polsce. Anna jest nowicjuszką, sierotą wychowywaną w zakonie. Przed złożeniem ślubów matka przełożona stawia warunek: Anna musi odwiedzić swoją ciotkę Wandę, jedyną żyjącą krewną.

Obie wyruszają w podróż, która ma im pomóc nie tylko w poznaniu tragicznej historii ich rodziny, ale i prawdy o tym, kim są. Poruszający, kameralny, wybitny w obrazie dramat, którym reżyser wraca do rodzinnego kraju. Z wielkim wyczuciem łączy intymną historię młodej kobiety z historycznym i społecznym tłem.

Nagrody Oscar dla najlepszego filmu nieanglojęzycznego Złota Żaba dla najlepszego operatora (Camerimage) 9 Złotych Lwów Nagroda Specjalna na MFF w Toronto Wybrane wątki z prelekcji Ida jako film o historii najnowszej dziedzictwo Polskiej Szkoły Filmowej Ida jako rodzaj baśni: bohaterka po odbyciu podróży wraca jako odmieniona osoba estetyka: filmowanie przez tafle, szyby, okna – symboliczne odgrodzenie od świata bohaterek Polska po Holocauście, wędrówka przez Polskę lat 60.: powojenne zniszczenia, krajobraz postapokaliptyczny, marazm i smutek wyzierające z kadrów Film jako kontekst przydatny w rozmowie na temat antysemityzmu i stalinizmu (historia, WOS). Zalecany do wykorzystania na lekcjach języka polskiego, etyki/religii – o kondycji duchowej człowieka XX wieku Pojęcia kluczowe antysemityzm | kino religijne

szkoła ponadgimnazjalna

analiza filmu

Control

Walc z Baszirem

reż. A. Corbijn | USA, Japonia, W. Brytania, Australia 2007 | 121’

reż. A. Folman | Australia, Belgia, Finlandia, Francja, Niemcy, Szwajcaria, USA, Izrael 2008 | 90’

Temat Demitologizacja ikony Opis filmu Film opowiada o życiu Iana Curtisa, wokalisty legendarnej grupy postpunkrockowej Joy Division.

Wokalista rozdarty między życiem rodzinnym, karierą muzyczną, a miłością do innej kobiety popełnił samobójstwo w wieku 23 lat, w przeddzień pierwszej trasy koncertowej po Stanach Zjednoczonych.

Joy Division zmieniło oblicze muzyki rockowej.

Nagrody 2007: Złota Kamera (wyróżnienie specjalne) na festiwalu w Cannes Wybrane wątki z prelekcji filmy biograficzne o muzykach sylwetka twórcza reżysera punk rock w latach siedemdziesiątych teledysk: emocje, historia, estetyka format szerokoekranowy, powierzchnia kadru, kompozycja, przestrzeń, symetria relacje przestrzenne, relacje między bohaterami kompozycja – podziały symbolika, światło, montaż Film jako kontekst przy omawianiu motywu artysty w różnych tekstach kultury, np. Cyprian Kamil Norwid Fortepian Szopena, Stanisław Przybyszewski Confiteor (fragmenty) Pojęcia kluczowe teledysk | format | kadr | kompozycja | przestrzeń | symetria | symbolika | światło | montaż

Temat Innowacja formy Opis filmu Połączenie animacji i formuły dokumentalnej.

Bohater filmu – Arie – próbuje przypomnieć sobie swoje traumatyczne przeżycia związane z wojną w Libanie.

Opowiada je staremu przyjacielowi z jednostki.

Czym jest tytułowy walc z Baszirem? Czy bohaterowi uda się usystematyzować wspomnienia?

Nagrody 2009 Cezar: najlepszy film zagraniczny Wybrane wątki z prelekcji śledztwo i amnezja historia wojny libańskiej i historia prywatna reżysera film dokumentalny a film animowany charakter komiksowy forma telewizyjna jak działa nasza pamięć? – próba zrozumienia siebie (halucynacje, dynamika, wybiórczość pamięci) czy poetyka obrazu wojennego ma swoje ikony? nierealność wojny – gra komputerowa, zabawa w destrukcję interpretacja tytułu Film jako kontekst przy omawianiu zagadnień dotyczących synkretyzmu gatunkowego i rodzajowego w literaturze Pojęcia kluczowe animacja | dokument | Liban | komiks | ikona

154—155

nowe horyzonty edukacji filmowej

Erratum

Body/Ciało

reż. M. Lechki | Polska 2010 | 90’

reż. M. Szumowska | Polska 2015 | 90’

Temat Terapia w kinie Opis filmu Michał przy okazji służbowych obowiązków jedzie do rodzinnego miasta. Niefortunny splot wypadków sprawia, że musi pozostać tu dłużej. Czy w zapomnianych miejscach i ludziach odnajdzie smak dzieciństwa i młodości? Czy odbuduje relacje z ojcem?

Nagrody 2010: Złote Lwy na festiwalu w Gdyni – najlepszy debiut reżyserski Wybrane wątki z prelekcji film psychologiczny relacje z bliskimi – wykorzystanie języka filmu świadome znaczeniotwórcze stosowanie głębi ostrości świadome kadrowanie wbrew powszechnie przyjętym zasadom fotograficzna fragmentaryzacja świata – jako znak rozpadu przestrzeń jako nośnik informacji na temat relacji między bliskimi wzburzona woda – leitmotiv Film jako kontekst przy omawianiu opowiadań Brunona Shulza (relacja syn – ojciec) Pojęcia kluczowe film psychologiczny | język filmu | głębia ostrości | kadrowanie | fragmentaryzacja | przestrzeń | leitmotiv

Temat Metafizyka codzienności Opis filmu Cyniczny prokurator i jego cierpiąca na anoreksję córka próbują, każde na swój sposób, odnaleźć się po tragicznej śmierci najbliższej osoby.

Gdy pewnego dnia terapeutka dziewczyny, Anna oznajmi im, że zmarła skontaktowała się z nią z zaświatów i ma dla nich wiadomość, będą zmuszeni zweryfikować swoje poglądy na życie i na śmierć.

Nagrody 2015: Srebrny Niedźwiedź za najlepszą reżyserię na Festiwalu Filmowym w Berlinie Wybrane wątki z prelekcji Body/Ciało jako film podejmujący dialog z późnym kinem Krzysztofa Kieślowskiego film jako refleksja o ciele i jego modyfikacjach na różnych etapach: w życiu, po śmierci i... w zaświatach? trzy pokolenia aktorów i trzy różne podejścia do rzemiosła: Body/Ciało jako film aktorów i w pewnym sensie o aktorach, którzy definiują swoje emploi na ekranie samotność jako temat – trójka bohaterów czuje się osamotniona, bo nie mają pojęcia, jak podjąć dialog z drugim człowiekiem rys dokumentalny opowieści: Body/Ciało jako obraz współczesnej Warszawy i Polski zagubienie współczesnego człowieka: poszukiwanie innych form duchowości (spirytystyka, buddyzm etc.)

Film jako kontekst film można wykorzystać na lekcjach języka polskiego, religii, etyki, filozofii (tematy: śmierć/życie, dusza/ciało).

Pojęcia kluczowe anoreksja | symbol | życie po śmierci | metafizyka | ironia | dystans | medium | terapia | dokumentalizm

szkoła ponadgimnazjalna

analiza filmu

między tekstami kultury

na www.nhef.pl znajdziesz dodatkowo • informacje o poziomie trudności • opinie psychologów o filmach • listę miast, w których realizowany jest ten cykl • daty spotkań w twoim kinie

156—157

nowe horyzonty edukacji filmowej

Powiązanie z podstawą programową z języka polskiego II. Analiza i interpretacja tekstów kultury 1) Uczeń: prezentuje własne przeżycia, wynikające z kontaktu z dziełem sztuki i określa problematykę utworu (wszystkie pozycje cyklu jako materiał do dyskusji i dzielenia się wrażeniami artystycznymi).

2) Uczeń: wykorzystuje w interpretacji utworu konteksty, np. kulturowe (w tym – filmowe), filozoficzne, religijne (wszystkie filmy w cyklu są ułożone według epok historyczno-literackich, stanowiąc interesujące konteksty literatury i kultury danego okresu).

3) Uczeń: dostrzega i rozumie obecne w tekstach kultury wartości narodowe i uniwersalne oraz konflikty wartości (przykładowo w klasie I: uczeń zostanie zaproszony przez Kieślowskiego w Dekalogu I do rozmowy na temat wiary współczesnego człowieka, zapozna się z „polską” adaptacją Hamleta Szekspira, przeniesionego do Stoczni Gdańskiej; w niezwykłym dokumencie Klasztor, Pan Vig i zakonnica pozna bohatera szukającego całe życie Sensu i Absolutu; przyjrzy się konfliktowi dobra i zła, miłości i nienawiści, wiary i władzy w dramatycznej Misji).

III. Tworzenie wypowiedzi 1) Uczeń: tworzy dłuższy tekst pisany lub mówiony, np. rozprawka, recenzja, wypowiedź argumentacyjna (w materiałach dydaktycznych dla nauczycieli są propozycje zarówno pisemnych prac domowych, jak i krótkich wypowiedzi ustnych o charakterze argumentacyjnym, ćwiczących, szkoła ponadgimnazjalna

zgodnie z zaleceniami NPP, logikę wywodu, np.: Zinterpretuj sceny przygotowań przedstawienia bożonarodzeniowego w kontekście toposu teatru jako symbolu pewnego stylu życia – Fortepian / Witek Długosz, bohater filmu Przypadek jako postać romantyczna). przedmiotów artystycznych (wiedza o kulturze, zajęcia artystyczne) I. Uczeń: odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji Uczeń odbiera teksty kultury i wykorzystuje informacje w nich zawarte, z uwzględnieniem specyfiki medium, w którym są przekazywane (wszystkie pokazy cyklu są poprzedzone prelekcjami specjalistów, którzy akcentują specyfikę medium filmowego).

II. Uczeń: tworzenie wypowiedzi. Analiza i interpretacja tekstów kultury Uczeń tworzy wypowiedzi, celowo posługując się różnymi mediami i aktywnie współtworzy kulturę lokalną (uczestnicy cyklu dzięki zapoznaniu się z wartościowymi dziełami filmowymi i refleksją filmoznawczą prelegentów mogą samodzielnie próbować swoich sił jako twórcy – redaktorzy szkolnych gazetek i stron internetowych, blogerzy oraz filmowcy amatorzy).

Cykl Między tekstami kultury realizuje zatem dwa podstawowe cele kształcenia humanistycznego, jakimi są: • przygotowanie do świadomego i krytycznego odbioru tekstów kultury; • doskonalenie sprawności ich analizy i interpretacji.

między tekstami kultiury

Celem cyklu jest rozwijanie w uczniach aktywnej, twórczej (nie – konsumenckiej) postawy i motywowanie ich do różnych form udziału w kulturze.

Cykl zawiera w swoim programie wartościowe pozycje kinematografii polskiej i światowej, zgodnie z zaleceniem MEN o wpisaniu do zestawu lektur wybranych filmów z twórczości polskich reżyserów, np. Krzysztofa Kieślowskiego, Andrzeja Munka, Andrzeja Wajdy, Krzysztofa Zanussiego – poziom podstawowy, oraz wybranych pozycji z klasyki kinematografii światowej – poziom rozszerzony. Uczestnictwo w cyklu pomoże nauczycielom w: • stymulowaniu i rozwijaniu zainteresowań humanistycznych uczniów; • wprowadzaniu ucznia w świat różnych kręgów tradycji – polskiej, europejskiej, światowej; • zapoznaniu uczniów z najważniejszymi tendencjami w kulturze współczesnej.

okiem nauczyciela Trzyletni cykl Między tekstami kultury, dostosowany do nowej podstawy programowej języka polskiego, ale także przydatny w nauczaniu historii, historii i społeczeństwa, WOK-u, zajęć artystycznych, WOS-u, religii, etyki czy języków obcych, otwiera przed nauczycielami i młodzieżą nowe perspektywy szkolnej dydaktyki, włączając film do programu realizowanego na lekcjach.

Zarówno starannie dobrane przez doświadczonego nauczyciela praktyka pozycje klasyki filmowej, jak i dzieła reprezentatywne dla nurtów współczesnego kina nie tylko dostarczą młodym ludziom wielu wrażeń estetycznych, ale wzbogacą ich wiedzę o obszarach szeroko pojętej kultury dawnej i obecnej, zapoznają ze zjawiskiem intertekstualności, pomogą zrozumieć literaturę w ciekawych kontekstach filmowych, a więc w konsekwencji – lepiej poznać samego siebie i otaczający świat. Uczestnik cyklu – odbiorca multimedialnej prelekcji przygotowanej przez specjalistę i widz pokazu filmowego zostanie wyposażony w niezbędne narzędzia analizy i interpretacji tekstu kultury, która to kompetencja pomoże mu nie tylko zdać maturę, ale też pozwoli świadomie i satysfakcjonująco funkcjonować w świecie kultury.

Program cyklu przygotowuje (od I klasy, zgodnie z wytycznymi NPP i układem treści w nowych podręcznikach) do nowej formuły egzaminu wewnętrznego z języka polskiego. Wskazuje przyszłym maturzystom bogate konteksty kulturowe, do których mogą się odwołać nie tylko w trakcie wypowiedzi ustnej, ale także – na maturze pisemnej – budując rozprawkę czy pisemną wypowiedź argumentacyjną. Zadanie egzaminacyjne jest tak sformułowane, by zdający mógł zaproponować różne konteksty kulturowe (w tym – filmowe) związane problemowo z tekstem źródłowym.

Małgorzata Wiśniewska nauczycielka języka polskiego i wiedzy o kulturze w IX LO im. K. Hoffmanowej w Warszawie, prelegentka NHEF, autorka scenariuszy lekcji i cyklu Między tekstami kultury

158—159

nowe horyzonty edukacji filmowej

klasa 1 W klasie I naszą wędrówkę rozpoczynamy od nietypowo ukazanego świata starożytnego (Juliusz Cezar we współczesnym rzymskim więzieniu), a kończymy w wieku XVIII, akcentując współczesną perspektywę oglądu i rozumienia odległych czasów, nieutrwalonych na fotografii czy taśmie filmowej, dostępnych jednak widzom dzięki wyobraźni twórców i technice kinowego medium. Wskrzeszonym na ekranie epokom, problemom i namiętnościom: trudnego wyboru między drogą ascezy i duchowym powołaniem a ludzkim pragnieniem związania się z kochanym człowiekiem (Meteora), walki o idee Oświecenia, przebiegającej w tle gorącego romansu duńskiej królowej i nadwornego lekarza (Kochanek królowej) czy konfrontacji duszpasterskiej pracy wśród Indian, prowadzonej z sukcesem przez XVIII-wiecznych misjonarzy, z brutalną polityką państw kolonialnych w Ameryce Południowej (Misja), towarzyszą dzieła komentujące przeszłość i jej uniwersalne wartości z perspektywy XX/XXI wieku (Cezar musi umrzeć, Klasztor, Pan Vig i zakonnica, H.).

Poziom trudności Adresowany do wszystkich uczniów klas I, którzy zaczynają swoją przygodę z ambitnym kinem i chcą poszerzyć swe kulturowe horyzonty, wzbogacając siebie, a przy okazji – swoją szkolną wiedzę i kompetencje o filmowe konteksty.

szkoła ponadgimnazjalna

Cezar musi umrzeć reż. P. i V. Taviani | Włochy 2012 | 76’ Temat Starożytność Opis filmu Niezwykła adaptacja Szekspirowskiego Juliusza Cezara, wystawiana przez więźniów w rzymskim zakładzie karnym o zaostrzonym rygorze. Dzieło braci Tavianich łączy dokumentalizm i teatralność, oddając z jednej strony tragizm buntu podjętego w obronie republiki, z drugiej – pokazując, jak sztuka Szekspira uczłowiecza pospolitych przestępców, skłaniając ich do refleksji nad własnym życiem.

Nagrody Złoty Niedźwiedź i Nagroda Jury Ekumenicznego na Festiwalu Filmowym w Berlinie 2012 Wybrane wątki z prelekcji postać Juliusza Cezara i historia spisku na jego życie tematyka tragedii Szekspira: tragizm Brutusa praca nad tekstem – więźniowie w roli aktorów i spiskowców relacje między sztuką a życiem: katarktyczna siła teatru i tekstu Szekspira materiały dydaktyczne język polski: Co ma Szekspir do powiedzenia współczesnym więźniom? – o świadomości tragicznej zabójców Cezara – bohaterów historii, szekspirowskiej tragedii i życia film jako kontekst w dyskusji na temat rozumienia tragizmu w dramacie klasycznym i szekspirowskim.

Jako inspiracja w dyskusji nad rolą teatru w dzisiejszym życiu i nad terapeutyczną funkcją sztuki Pojęcia kluczowe tragizm | świadomość tragiczna | tragedia Szekspira

między tekstami kultiury

Dekalog I

Klasztor. Pan Vig i zakonnica

reż. K. Kieślowski | Polska 1989 | 53’

reż. P. R. Gronkjaer | Dania 2006 | 84’

Temat Starożytność Opis filmu Film otwierający znany telewizyjny cykl, nawiązujący do treści pierwszego przykazania biblijnego, ale skupiony raczej na „duchu”, a nie na „literze” Dekalogu, otwarty na różne interpretacje, inspirujący do dyskusji zarówno wierzących, jak i niewierzących.

Współczesny moralitet, pokazujący starcie skrajnego racjonalizmu i scjentyzmu z metafizyką i wiarą.

Problem zawodności Nauki jako XX-wiecznego boga.

Nagrody 1990 – Srebrna Taśma – najlepszy film zagraniczny we Włoszech 1989 – Wenecja (MFF) – nagroda FIPRESCI i Young Cinema 1989 – Nagroda Krytyki: Dunkirk IFM i Montreal (World Film Festival), Sao Paulo (MFF) Wybrane wątki z prelekcji geneza filmowego cyklu – o potrzebie refleksji nad tym, w co wierzy współczesny człowiek jak pogodzić wiarę z zasadami rozumu? człowiek wobec tajemnicy życia i śmierci między sacrum a profanum: dwie przestrzenie filmu etyczne kanony Europy Zachodniej materiały dydaktyczne język polski: Nieważne, gdzie się stawia kamerę, ważne – po co... – o pytaniach stawianych przez Krzysztofa Kieślowskiego. film jako kontekst w rozmowie na temat współczesnego rozumienia Dekalogu i uniwersalnych wartości (religia|etyka, język polski) Pojęcia kluczowe Dekalog | sacrum | profanum | kanon

Temat Średniowiecze Opis filmu Protestancki pastor i podróżnik postanawia pod koniec długiego i bogatego życia zostawić po sobie trwały ślad… Bogu na chwałę i ludziom dla pożytku.

Zrujnowany zamek na duńskiej prowincji staje się domem rosyjskich prawosławnych mniszek. Medytacja o ludzkiej naturze i jej osobliwościach, o humanizmie i tolerancji, obejmującej różne formy religijności.

Nagrody Nagroda Millennium i tytuł Najlepszego Filmu na 4. Festiwalu Filmowym PLANETE DOC REVIEW Wybrane wątki z prelekcji dialog wyznań wiara i poszukiwanie Absolutu we współczesnym świecie konfrontacja dwóch silnych charakterów, postaw kulturowych i religijnych: pastora Viga i siostry Amwrosji charakterystyka dokumentu filmowego przedstawienie zasad Dogmy materiały dydaktyczne język polski: Zostawić ślad po sobie... – o bohaterach dokumentu Klasztor. Pan Vig i zakonnica film jako kontekst przydatny w dyskusji na temat dialogu wyznań i współczesnych form religijności (szególnie polecany jako materiał do lekcji etyki|religii) oraz poszukiwania świętości (w kontekście średniowiecznej idei ascezy: św. Aleks, św. Franciszek) pojęcia kluczowe sacrum i profanum | ekumenizm | dokument filmowy | Dogma

160—161

nowe horyzonty edukacji filmowej

Meteora

H.

reż. S. Stathoulopoulos | Francja, Grecja, Niemcy 2012 | 80’

reż. J. Klata | Polska 2004 | 100’

Temat Średniowiecze Opis filmu Poświęcenie się Bogu czy miłość do człowieka?

Sacrum czy profanum? Sfabularyzowana opowieść o rodzącym się uczuciu między młodym mnichem i zakonnicą, wpisana w ramy stylizowanej na prawosławne ikony animacji, kontrastuje z surowym górskim pejzażem i paradokumentalnymi scenami z życia greckiej wsi, dając w efekcie poruszającą przypowieść o materialno-fizycznym i duchowym wymiarze ludzkiej egzystencji.

Nagrody nominacja do Nagrody Złotego Niedźwiedzia na Berlinale 2012 Wybrane wątki z prelekcji hybrydyczna forma filmu (animacja, fabuła, quasi-dokument) muzyczność i malarskość dzieła (inspiracje ikonami i muzyką cerkiewną) – intertekstualność fizyczny i duchowy wymiar człowieka istota powołania materiały dydaktyczne język polski: Między niebem a ziemią. Bogiem a człowiekiem… – dylematy egzystencjalne i moralne bohaterów Meteory film jako kontekst jako filmowa ilustracja zajęć religii|etyki, poświęconych kulturze prawosławnej. Pozycja zalecana przy omawianiu idei średniowiecznego monastycyzmu. Kontekst do tematu maturalnego – Trudne relacje między człowiekiem i Bogiem Pojęcia kluczowe sztuka cerkiewna | religia prawosławna | powołanie | intertekstualność

Temat Renesans Opis filmu Prowokacyjna, twórczo zaadaptowana i zaktualizowana historia duńskiego księcia, osadzona w przestrzeni Stoczni Gdańskiej i skonfrontowana ze współczesną Polską. Hamlet Klaty to wyraziciel tęsknot i pragnień młodej generacji, pragnącej zrobić coś, co nada rzeczywistości ciężar i sens, szukającej wartości w świecie pozorów, kłamstwa i nieprawości.

Zarejestrowany spektakl Teatru Wybrzeże.

Nagrody Jan Klata został uhonorowany za ten spektakl nagrodą indywidualną w konkursie na najlepszą inscenizację dzieł dramatycznych Williama Szekspira w sezonie artystycznym 2004|2005 Wybrane wątki z prelekcji przedstawienie awangardowego twórcy teatru Jana Klaty – „konstruktora katastrof międzyludzkich” zasady twórczej adaptacji teatralnej – zabiegi adaptatorskie symbolika Stoczni Gdańskiej jako miejsca akcji H. groteskowa wizja świata – Polski po transformacji spektakl jako zaproszenie do dyskursu o wolnej Polsce materiały dydaktyczne język polski: A to Polska właśnie… – przekleństwo polskiej pamięci i tradycji – dramat jednostki i pokolenia w adaptacji teatralnej H. Jana Klaty (Teatr Wybrzeże) wg Hamleta W. Szekspira Spektakl jako kontekst w dyskusji nad uniwersalnością i ponadczasowością sztuk Szekspira oraz współczesnymi, aktualizacyjnymi adaptacjami jego dramatów Pojęcia kluczowe awangarda | twórcza adaptacja teatralna | sceniczny dyskurs

szkoła ponadgimnazjalna

między tekstami kultiury

Misja

Kochanek królowej

reż. R. Joffe | Wlk. Brytania 1986 | 126’

reż. N. Arcel | Czechy, Dania, Szwecja 2012 | 137’

Temat Oświecenie Opis filmu W oświeceniowej Europie chwieje się autorytet religii, a Kościół przechodzi kryzys. Hiszpania i Portugalia konkurują ze sobą o wpływy w zamorskich koloniach. Polityka i ekonomia wkraczają do serca amazońskiej dżungli, gdzie jezuici prowadzą swoją misję wśród Indian Guarani. Wybucha konflikt władzy i wartości, bezwzględnego zysku i miłosierdzia.

Dramat nawrócenia, oczyszczenia i ofiary.

Wybrane wątki z prelekcji losy jezuickich misji w Ameryce Południowej (elementy historii) konflikt postaw i wartości: władzy i wiary, dobra i zła, wolności i niewoli, miłości i nienawiści znaczenie conradowskich wyborów moralnych w życiu człowieka odkrycie osobowości ludzkiej niezdeterminowanej ideologią materiały dydaktyczne język polski: Między dobrem i złem, miłością i nienawiścią, moralnością i polityką – dylematy bohaterów filmu Misja Rolanda Joffé film jako kontekst zalecany w dyskusji nad ideami epoki Oświecenia: wolnością, braterstwem i tolerancją. Przydatny na lekcjach wiedzy o kulturze, poświęconych różnorodności i równorzędności. Motywy przemiany duszy i postawy człowieka: upadku i nawrócenia, ofiary i poświęcenia siebie dla innych jako materiał do rozmowy na lekcjach etyki/religii.

Pojęcia kluczowe jezuici i ich misje | wolność | równość | tolerancja | wielokulturowość

Temat Oświecenie Opis filmu Tragiczna w skutkach historia niemieckiego lekarza Johanna Friedricha Struenseego – wyznawcy idei Woltera, Locke’a, Diderota i Rousseau, który pod koniec XVIII wieku zostaje nadwornym medykiem niezrównoważonego psychicznie króla Christiana VII, ale i kochankiem jego nieszczęśliwej i zaniedbywanej żony. Dzięki swojemu uporowi, inteligencji oraz przyjaźni i zaufaniu władcy główny bohater ma szansę wprowadzić w życie oświeceniowe ideały, które zmienią królestwo. Rzeczywistość przynosi mu jednak gorycz rozczarowania… nagrody 62. Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Berlinie: nagroda główna – Złoty Niedźwiedź, Srebrny Niedźwiedź dla najlepszego aktora i za scenariusz Wybrane wątki z prelekcji prezentacja ideałów epoki Oświecenia barwny obraz końca XVIII wieku (architektura, stroje, obyczaje, mentalność) filmowy dyskurs o mechanizmach władzy kreacja Madsa Mikkelsena jako nadwornego lekarza materiały dydaktyczne język polski: Niebezpieczne związki miłości i polityki – dramat bohaterów filmu Nikolaja Arcela, Kochanek królowej film jako kontekst interesujący kontekst do rozważań o władcach i naturze władzy (Makbet, Hamlet Szekspira).

Wartościowy poznawczo obraz epoki Pojęcia kluczowe dramat kostiumowy | Oświecenie | władza | nieszczęśliwa miłość

162—163

nowe horyzonty edukacji filmowej

klasa 2 Kontynuacja cyklu z klasy I, ukazująca XIX stulecie w sposób niekonwencjonalny, pogłębiony i wieloaspektowy. Romantyczna jednostka zmagająca się z wewnętrznym, twórczym niepokojem, wyrażanym poprzez muzykę (Fortepian), znajdzie swe odbicie w wariantowej biografii współczesnego bohatera (Przypadek), potwierdzając tym samym tezę o funkcjonowaniu „romantycznego paradygmatu człowieka w kulturze” (M. Janion). Ekranizacja wstrząsających wspomnień czarnoskórego Salomona Northupa, podstępnie porwanego i sprzedanego handlarzom niewolników to temat Zniewolonego. 12 Years a Slave – dzieła przekonującego o sile nadziei i pragnienia bycia wolnym. Wartość wielkiej literatury XIX wieku, która pozwala odkryć wewnętrzną wolność i przetrwać najgorszy czas, odzwierciedla chiński obraz Balzac i Mała Chinka, a ciekawy zestaw animacji (Świteź, Łagodna, Zbrodnia i kara) nie tylko wyzwoli wyobraźnię odbiorców, ale także umożliwi dotarcie do metafizycznych sensów romantycznej ballady i psychologicznej głębi prozy Dostojewskiego. Z kolei zainteresowanie pokrytym patyną czasu pozytywizmem pobudzi z pewnością Dług, podejmujący tematykę „kapitalizmu po polsku”. W XX wiek wkroczymy Ziemią obiecaną Wajdy, która brutalnie demaskuje kapitalistyczną pogoń za pieniądzem.

Poziom trudności Skierowany do wiernych fanów cyklu, którzy zarażeni bakcylem kina są ciekawi, co „będzie w następnym odcinku”.

szkoła ponadgimnazjalna

Fortepian reż. J. Campion | Australia, Nowa Zelandia 1993 | 121’ Temat Romantyzm Opis filmu Unikający ograniczeń wiktoriańskiego romansu oraz podejmujący polemikę z przypisanymi kobiecie tradycyjnymi rolami społecznymi i kulturowymi film Jane Campion subtelnie, a jednocześnie przejmująco obrazuje świat wrażliwości i uczuć głównej bohaterki.

Ada, jako niemowa, szuka w muzyce formy autoekspresji i komunikacji ze światem. Dzięki niej znajduje też miłość… narody 8 nominacji do oskara, 3 nagrody: min. dla najlepszego scenariusza oryginalnego. W sumie dzieło zebrało 58 nagród i wyróżnień. Warto nadmienić, że Fortepian był pierwszym filmem nagrodzonym w Cannes Złotą Palmą, którego reżyserem była kobieta Wybrane wątki z prelekcji prezentacja sylwetki Jane Campion jako przedstawicielki „kina kobiet” portret niemej artystki i jej życiowej pasji portret dziecka w filmie materiały dydaktyczne język polski: Sztuka i miłość. Muzyka jako forma komunikacji ze światem i sposób wyrażania siebie – w filmie Jane Campion Fortepian Film jako kontekst na zajęciach poświęconych romantycznej koncepcji artysty (Fortepian Szopena); przydatny w definiowaniu cech i postawy bohatera romantycznego – kobiety (por. – George Sand, Delfina Potocka); filmowy obraz romantycznego, nadwrażliwego i uzdolnionego artystycznie dziecka (por. Orcio); Pojęcia kluczowe kino kobiet | funkcje muzyki | romantyzm w filmie

między tekstami kultiury

Przypadek

Zniewolony. 12 Years a slave

reż. K. Kieślowski | Polska 1981 | 122’

reż. S. McQueen | USA, Wielka Brytania 2013 | 134’

Temat Romantyzm Opis filmu Zrealizowana w formule oświeceniowej powiastki filozoficznej historia Witka Długosza ukazuje trzy wersje życiorysu silnie zakotwiczonego w powojennej historii lat 1956–1980. Przypomina też wariantowość biografii romantycznej (choćby Kordiana), ewokuje wreszcie tragizm polskiego losu. Kieślowski stawia pytania o zależność życia człowieka od przypadku, o sens aktywności i możliwość kształtowania rzeczywistości. wybrane Wątki z prelekcji przedstawienie sylwetki reżysera wyjaśnienie terminów: „kino moralnego niepokoju” i „półkownik” granice wolności i konieczności w życiu bohatera rola przypadku paraboliczna konstrukcja filmu bohater filmu a Kordian materiały dydaktyczne język polski: Człowiek wobec historii i transcendencji – na przykładzie filmu Krzysztofa Kieślowskiego Przypadek język polski: Wariantowość biografii bohatera literackiego i filmowego: Kordian (Kordian Juliusza Słowackiego) i Witek (bohater Przypadku Krzysztofa Kieślowskiego) Film jako kontekst w charakterystyce bohatera romantycznego i jego ponadczasowej postawy. Przy analizie Kordiana Juliusza Słowackiego (wariantowego elementu biografii romantycznej) Pojęcia kluczowe kino moralnego niepokoju | półkownik | parabola

Temat Romantyzm Opis filmu Jest rok 1841. Czarnoskóry wolny mieszkaniec Nowego Jorku Solomon Northup zostaje podstępnie porwany i sprzedany jako niewolnik na południe Stanów Zjednoczonych. Żeby przetrwać dwunastoletnią gehennę, musi ukryć swą tożsamość, wykształcenie (jest skrzypkiem), wiedzę i obycie pod maską przybranego imienia, maską „zwykłego” niewolnika. To opowieść o społeczeństwie klasowym, wyzysku, okrucieństwie nie do przyjęcia, pysze, duchowej pustce, umysłowym ograniczeniu, sadyzmie, perfidii, cierpieniu, tęsknocie, samotności, bólu, lęku, bezsilności (Anna Tatarska).

Nagrody Oscary 2014: najlepszy film; najlepszy scenariusz adaptowany; najlepsza aktorka drugoplanowa (Lupita Nyong’o) wybrane Wątki z prelekcji historia niewolnictwa w USA – geneza filmowej fabuły opartej na faktach źródła dramatu Solomona różne postawy bohaterów (czarnych i białych) wobec problemu niewolnictwa rola muzyki i obrazu, kreacje aktorów materiały dydaktyczne język polski: Psychologiczne studium zniewolenia – przypadek Solomona i innych – na podstawie filmu Steve’a McQueena Zniewolony Film jako kontekst na lekcjach historii, historii i społeczeństwa oraz WOS, poświęconych tematyce niewolnictwa w różnych formach; w dyskusji o różnych aspektach wolności i zniewolenia (język polski, etyka) Pojęcia kluczowe niewolnictwo | wolność

164—165

nowe horyzonty edukacji filmowej

Balzac i Mała Chinka reż. D. Sijie | Chiny, Francja 2002 | 116’ Temat Romantyzm / Pozytywizm Opis filmu Chiny z czasów rewolucji kulturalnej Mao. Poetycka i zarazem tragikomiczna opowieść o mocy wielkiej literatury (Hugo, Balzac, Flaubert) i muzyki (Mozart), które zmieniają człowieka, wzbudzając w nim nowe potrzeby i marzenia oraz tęsknotę za innym światem. Historia prostej wiejskiej dziewczyny, która za miłość z romansów płaci wysoką cenę. wybrane Wątki z prelekcji prezentacja głównych bohaterów: konfrontacja wykształconych przybyszów – nosicieli wiedzy i cywilizacji z analfabetami – ubogimi i prostymi mieszkańcami wioski dramat bohaterki: cena wyzwolenia relacje między życiem a literaturą (problem literaryzacji rzeczywistości) walory artystyczne filmu: rola pejzażu i muzyki materiały dydaktyczne język polski: Kto cię odmienił? – Balzac – o bohaterach filmowych i literackich, których życie zmieniła literatura – na podstawie filmu Balzac i mała Chinka Daia Sijie i wybranych pozycji literackich Film jako kontekst W rozważaniach poświęconych wpływowi literatury na życie bohaterów (np. Gustawa z IV części Dziadów, Wokulskiego z Lalki, Kostylewa z Innego Świata). Na zajęciach związanych tematycznie z twórczością pisarzy, podejmujący problematykę kobiet i ich roli w społeczeństwie.

Pojęcia kluczowe zakazana literatura | literaryzacja rzeczywistości | kultura i natura

szkoła ponadgimnazjalna

Zestaw filmów krótkich: POZYTYWIZM łączny czas: 67’ Świteź | reż. K. Polak | Dania, Francja, Kanada, Polska, Szwajcaria 2010 Łagodna | reż. P. Dumała | Polska 1985 Zbrodnia i kara | reż. P. Dumała | Polska 2002 Temat Romantyzm|Pozytywizm Opis zestawu Świteź Kamila Polaka to uniwersalna i ponadczasowa, apokaliptyczna opowieść o odwiecznych zmaganiach między dobrem i złem, o wierze, która działa cuda, i nadziei silniejszej od śmierci. Film stanowi ciekawe połączenie literatury, malarstwa, muzyki i animacji.

Z kolei obie adaptacje Dostojewskiego zostały wykonane unikalną metodą – na specjalnie wydrapanych i pomalowanych płytach gipsowych, co pozwoliło na uzyskanie malarskości i płynności obrazowania. wybrane Wątki z prelekcji ballada Mickiewicza i jej filmowa reinterpretacja „przeklęte problemy” bohaterów Dostojewskiego i ich filmowy ekwiwalent walory artystyczne adaptacji: obraz i muzyka Materiały dydaktyczne język polski: Symboliczny wymiar wędrówki bohatera animacji Świteź Kamila Polaka – twórcze odczytanie romantycznej ballady Adama Mickiewicza język polski: Świat wewnętrzny bohaterów Dostojewskiego w filmach Piotra Dumały Filmy jako kontekst jako uzupełnienie zajęć poświęconych Mickiewiczowi (ballada Świteź) i Dostojewskiemu (Zbrodnia i kara) w powiązaniu z lekcją WOK o technikach animacji Pojęcia kluczowe animacja | adaptacja | reinterpretacja | korespondencja sztuk

między tekstami kultiury

Dług

Ziemia obiecana

reż. K. Krauze | Polska 1999 | 107’

reż. A. Wajda | Polska 1975 | 140’

Temat Pozytywizm Opis filmu Paradokumentalny zapis autentycznej podwójnej zbrodni, popełnionej w 1994 roku przez młodych warszawskich biznesmenów wywodzących się z porządnych inteligenckich domów. Etyczne koszty transformacji ustrojowej i ekonomicznej, darwinizm społeczny oraz narodziny moralności ponowoczesnej budują kontekst tego makabrycznego zdarzenia.

Reżyser poddaje gradacji zmienne stany bohaterów: od euforii, poprzez zdumienie, rosnący lęk, desperację, ulgę i wyrzuty sumienia. Studium zbrodni i kary.

Nagrody Nagrody na 24. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni: Złote Lwy dla najlepszego filmu i za pierwszoplanową rolę męską dla Andrzeja Chyry.

Polskie Nagrody Filmowe Orły 2000 za najlepszy film, najlepsze role męskie dla Roberta Gonery i Andrzeja Chyry oraz dla reżysera i scenarzystów wybrane Wątki z prelekcji postać twórcy Długu poetyka paradokumentu filmowy obraz ustrojowej i moralnej transformacji konteksty literackie: Ojciec Goriot, Zbrodnia i kara Film jako kontekst przy omawianiu Ojca Goriot (Rastignc a Adam i Stefan; Vautrin a Gerard) i Zbrodni i kary (psychologiczne studium zbrodniarza) Pojęcia kluczowe paradokument | transformacja | ponowoczesna moralność

Temat Modernizm Opis filmu Nominowana do Oscara adaptacja powieści Władysława St. Reymonta z 1899 roku. Epicki obraz narodzin kapitalizmu w Łodzi końca XIX stulecia, czyli ówczesnej „ziemi obiecanej”, ukazany przez pryzmat kariery trzech przyjaciół, początkujących fabrykantów: Polaka, Żyda i Niemca. Konfrontacja praw i mechanizmów brutalnej industrialnej rzeczywistości z młodzieńczymi marzeniami i ideałami, które, niestety, przegrywają w walce o pieniądze i pozycję.

Nagrody Nominacja do Oscara, Złoty Medal na MFF w Moskwie wybrane Wątki z prelekcji tematyka powieści Reymonta interpretacja tytułu prezentacja trójki bohaterów antyurbanizm walory adaptacji materiały dydaktyczne język polski: O kondycji moralnej człowieka końca XIX wieku. Analiza i interpretacja fragmentu Ludzi bezdomnych Stefana Żeromskiego i Ziemi obiecanej w reżyserii Andrzeja Wajdy Film jako kontekst do wykorzystania przy lekturze powieści Reymonta lub jej fragmentów; przydatny w dyskusji na temat urbanizmu w literaturze Pojęcia kluczowe naturalizm | antyurbanizm

166—167

nowe horyzonty edukacji filmowej

klasa 3 Maturzystom proponujemy pogłębioną refleksję nad historią Polski lat 50. i 60. z perspektywy człowieka uwikłanego w mechanizmy komunistycznego terroru. Jak działa stalinowski aparat władzy? Co dzieje się z człowiekiem poddanym bezwzględnej indoktrynacji?

W jakim stopniu jednostka może przeciwstawić się wrogiemu systemowi? Odpowiedzi na te i inne pytania poszukamy w filmach, które próbują w różnych konwencjach i różnymi językami diagnozować zło. Obnażają mechanizmy stalinowskiej propagandy i zniewolenia społeczeństwa poprzez narzucane odgórnie, nieludzkie normy ekonomiczne (system współzawodnictwa i przodownictwa pracy), jak i podsuwane przez ówczesną zideologizowaną sztukę wzorce zachowań i kreacje bohaterów (Człowiek z marmuru). Z kolei w Rewersie, tak jak i w filmie Wajdy, zastosowano współczesną perspektywę oglądu i oceny lat 50., tyle że w formule czarnej komedii. Odpór nieludzkiemu, choć czarującemu systemowi (w postaci przystojnego amanta – agenta) dają kobiety, zaś ich moc drzemie w sile domowego ogniska.

Burzliwy rok ’68 znajdzie odzwierciedlenie w Marcowych migdałach, opowiadających o doświadczeniach licealistów z prowincjonalnego miasteczka postawionych nagle wobec problemu, kto z nich jest dobrym Polakiem, a kto – syjonistą. Poszukiwanie własnej tożsamości i prawdziwych, niezawłaszczonych przez politykę i ideologię wartości w zawiłych meandrach XX wieku jest także tematem nagrodzonej Oscarem Idy. szkoła ponadgimnazjalna

Człowiek z marmuru reż. A. Wajda | Polska 1997 | 156’ Temat Wiek XX Opis filmu Rekonstrukcja losów „człowieka z marmuru” – Mateusza Birkuta. Utrzymana w czarno-białej konwencji kroniki filmowej poruszająca historia kariery i upadku bohatera – przodownika pracy uwikłanego w mechanizm socjalistycznego współzawodnictwa, propagandowego kłamstwa i politycznej niesprawiedliwości, zniszczonego przez system niedopuszczający do indywidualnego protestu jednostki w imię prawdy i uczciwości.

Nagrody Nagroda Międzynarodowej Federacji Krytyki Filmowej – FIPRESCI w Cannes (1978) Nagroda Specjalna na Festiwalu Filmowym w Gdańsku (1977) wybrane Wątki z prelekcji przedstawienie sylwetki Andrzeja Wajdy i okoliczności powstania filmu tło polityczno-społeczne fabuły: stalinizm estetyka socrealizmu źródła dramatu Mateusza Birkuta i jego pokolenia struktura i poetyka filmu Materiały dydaktyczne język polski, WOS: Zniewolone umysły. O wpływie mediów na świadomość społeczną język polski: Człowiek z marmuru Andrzeja Wajdy – jako metafora zmagań jednostek z różnymi formatami politycznego i artystycznego zniewolenia historia: Od Bieruta do Gierka – obraz zmian w PRL Film jako kontekst Przy omawianiu fragmentów Zniewolonego umysłu Czesława Miłosza Pojęcia kluczowe stalinizm | socrealizm | propaganda

między tekstami kultiury

Rewers

Marcowe migdały

reż. B. Lankosz | Polska 2009 | 101’

reż. R. Piwowarski | Polska 1990 | 89’

Temat Inne oblicze (rewers) historii Opis filmu Stalinizm inaczej – w konwencji czarnej komedii. Podobnie jak w Człowieku z marmuru, w tym filmie zastosowano dwie płaszczyzny czasowe: lata 50. i perspektywę współczesną, która domyka wątki i pozwala spojrzeć na trudną przeszłość z dystansu. Perypetie nieładnej, ale wrażliwej Sabinki, którą mama i babcia próbują, nie bez problemów, wydać za mąż, rzucają inne (bo to wszak „rewers”), humorystyczno-satyryczne spojrzenie na lata stalinowskiego mroku. Głoszą triumf kobiecej siły i fantazji, zdolnej przeciwstawić się tępej, nagiej przemocy.

Nagrody Złote Lwy w Gdyni dla najlepszego filmu 2009. Nagroda Orła 2010 Polskiej Akademii Filmowej aż w ośmiu kategoriach Wybrane wątki z prelekcji prezentacja gatunku czarnej komedii tematyka filmu filmowy obraz lat 50. kreacje głównych bohaterów, zwłaszcza portrety kobiece wartość poznawcza filmu materiały dydaktyczne język polski: Siła kobiecości w filmie Borysa Lankosza Rewers Film jako kontekst na zajęciach języka polskiego poświęconych portretom kobiecym w literaturze i filmie (temat maturalny) oraz obrazowi stalinizmu w kulturze polskiej (temat maturalny) Pojęcia kluczowe totalitaryzm | PRL | konwencja | synkretyzm | postmodernizm

Temat Wiek XX Opis filmu Marzec 1968. Grupa młodzieży z prowincjonalnego miasteczka konfrontuje swoje ideały i przyjaźnie ze zbliżającym się „kryzysem czechosłowackim” i polowaniem na „syjonistycznych wichrzycieli”.

Poddani politycznej indoktrynacji młodzi buntują się, ale w końcu płacą najwyższą cenę – rozłąki i wyjazdu z kraju. Dramat oszukanego pokolenia, oparty na wspomnieniach reżysera.

Nagrody Nagroda Międzynarodowego Forum Kultury (1990) wybrane Wątki z prelekcji okoliczności powstania filmu propozycje odczytania tytułu tło polityczne fabuły – rok 1968 metody gomułkowskiej indoktrynacji i manipulacji – język propagandy portret straconego pokolenia materiały dydaktyczne język polski: Marzec ’68 w publicystyce i filmie Marcowe migdały Radosława Piwowarskiego.

Dramat straconego pokolenia film jako kontekst wartościowy komentarz do zajęć z historii/WOS, poświęconych mechanizmom społecznego i politycznego terroru; materiał do lekcji polskiego badających wpływ propagandy na język („marcowe gadanie”) Pojęcia kluczowe indoktrynacja | propaganda | Marzec ’68

168—169

nowe horyzonty edukacji filmowej

Ida reż. P. Pawlikowski | Polska, Dania 2013 | 80’ Temat Wiek XX Opis filmu Lata 60. Młodziutka nowicjuszka, nieświadoma swego żydowskiego pochodzenia, i jej jedyna żyjąca krewna, stalinowska sędzia, wyruszają w podróż, która ma im pomóc nie tylko w poznaniu tragicznej historii ich rodziny, ale i prawdy o tym, kim są. Subtelne, wyciszone, psychologicznie pogłębione kino drogi.

Nagrody Oscar 2015 dla najlepszego filmu nieanglojęzycznego; Złota Żaba dla najlepszego operatora (Camerimage), 9 Złotych Lwów, Nagroda Specjalna na MFF w Toronto Wybrane wątki z prelekcji tło polityczne filmowych wydarzeń portrety głównych bohaterek: ich charaktery, systemy wartości, wybory i postawy odkrycie własnej przeszłości – problem antysemityzmu kontrast jako dominanta stylistyczna filmu materiały dydaktyczne język polski: Ida Pawła Pawlikowskiego filmem o konfrontacji dwóch postaw i systemów wartości oraz o poszukiwaniu własnych korzeni i tożsamości Film jako kontekst przydatny w rozmowie na temat antysemityzmu i stalinizmu (historia, WOS). Zalecany do wykorzystania na lekcjach języka polskiego, etyki/religii – o kondycji duchowej człowieka XX wieku Pojęcia kluczowe antysemityzm | kino religijne

szkoła ponadgimnazjalna

między tekstami kultiury

inne projekty

Zanurzmy się w filmie!

2. festiwal filmowy kino dzieci: 26.09 – 4.10.2015 kilkanaście miast oraz ponad 70 filmów Po raz kolejny rozpoczynamy rok szkolny od festiwalu filmowego. Zanurzcie się z nami w wyjątkowych filmach – historiach, emocjach i obrazach.

Festiwale i przeglądy są stałym elementem w kinowych repertuarach wielu miast. Filmowe wydarzenia dla dzieci pojawiają się jako propozycja kulturalna zdecydowanie rzadziej. Po co najmłodszym widzom festiwal filmowy?

Kino Dzieci, czyli wydarzenie stworzone specjalnie dla najmłodszych Kino Dzieci powstało z potrzeby prezentowania niezwykłego kina i stworzenia przeciwwagi dla tych produkcji, które na co dzień zajmują miejsce na kinowych ekranach. Idea festiwalu to wyświetlanie filmów, których twórcy mają unikatową umiejętność przyjmowania dziecięcej perspektywy. Nie silą się na puszczanie oka do dorosłych. Wręcz przeciwnie, zapraszają wszystkich do świata dzieci, dając możliwość wspólnego spojrzenia na rzeczywistość z dziecięcej perspektywy.

Kino Dzieci, czyli jak zanurzyć się w filmie Zapraszamy przedszkolaków i uczniów szkół podstawowych na wyjątkowe seanse. Program Kina Dzieci to filmy aktorskie, animacje, pełne metraże i zestawy filmów krótkich. Charakter festiwalu tworzą przede wszystkim ciekawe i głębokie fabuły dające możliwość zanurzenia się w opowieściach o młodych bohaterach przeżywających wyjątkowe, przygody, ale również wyzwania czy dylematy. To także okazja, by oglądać filmy wyjątkowe wizualnie – niezwykłe i różnorodne animacje oraz niebanalne kino aktorskie.

Kino Dzieci, czyli czas na przygodę w kinie Festiwal trwa również poza salami kinowymi. Rodzinne warsztaty i zabawy sprzyjają przeżywaniu wspólnie obejrzanych filmów. Kino Dzieci otwieramy rodzinnym śniadaniem filmowym w kilkunastu warszawskich i wrocławskich lokalnych klubokawiarniach. W ramach Kina Dzieci organizowane są spotkania z gośćmi i wydarzenia specjalne. To okazja do spędzenia wspólnie czasu z najbliższymi w weekend oraz możliwość wyjścia z uczniami w tygodniu na wyjątkową filmową lekcję.

Kino Dzieci, czyli każdy ma głos i własne zdanie Festiwale dają możliwość poszukiwania wyjątkowych tytułów, oceny obejrzanych filmów, znalezienia tych, które wyjątkowo nas poruszają lub intrygują. Sekcja konkursowa Kina Dzieci prezentowana we wszystkich festiwalowych miastach to również okazja to wyrażenia własnej opinii dzięki plebiscytowi publiczności. Warsztaty i dyskusje po filmach zainspirują również do dzielenia się swoim zdaniem. Propozycje prac plastycznych, materiały dydaktyczne, analizy filmów opracowane przez psychologów dziecięcych oraz proponowane przez nich wątki do dyskusji umożliwią także odniesienie się do filmów po powrocie do domu lub szkoły.

2. FF Kino Dzieci odbędzie się m.in. w Warszawie, Wrocławiu, Dąbrowie Górniczej, Elblągu, Ełku, Gdańsku, Gliwicach, Jarocinie, Katowicach, Krakowie, Łodzi, Olsztynie, Poznaniu, Toruniu, Wągrowcu, Chodzieży.

Program i szczegóły dotyczące festiwalu na www.kinodzieci.pl

172—173

nowe horyzonty edukacji filmowej

Letnia Akademia Nowe Horyzonty we Wrocławiu To ważny, uskrzydlający epizod w moim życiu osobistym, towarzyskim i zawodowym.

Grzegorz, nauczyciel historii z Krakowa

Dzięki Wam przeżyłam najlepszy tydzień moich wakacji – inspirujący, energetyczny, twórczy, wyczerpujący – ale pozytywnie.

Kasia, nauczycielka nauczania zintegrowanego z Elbląga

Tak sympatycznie nie było jeszcze na żadnym wyjeździe zawodowym.

Daniel, nauczyciel wiedzy o społeczeństwie z Praszki

Jakoś nic nie cieszyło przez pierwsze dni w domu i nie mogłam sobie znaleźć miejsca. Za to pomysłów mnóstwo i nie mogę się doczekać września, aby moje klasy filmowe zarazić entuzjazmem.

Marlena, nauczycielka matematyki z Konina

inne projekty

Czy można połączyć wakacje, wypoczynek, uczestnictwo w festiwalu filmowym i doskonalenie swojego warsztatu? Letnia Akademia Nowe Horyzonty, czyli wrocławskie warsztaty dla nauczycieli, jest tego najlepszym przykładem.

Od dziesięciu lat podczas Festiwalu Filmowego T-Mobile Nowe Horyzonty spotykamy się we Wrocławiu w niezwykłej, filmowej atmosferze.

Lipcowe warsztaty to propozycja dla nauczycieli, którzy chcą rozwijać swoją kreatywność, doskonalić warsztat filmowy, rozwijać filmowe i kulturoznawcze horyzonty.

Na Letnią Akademię Nowe Horyzonty zapraszamy co roku kilkadziesiąt osób z całej Polski, które przez tydzień uczestniczą w: • zajęciach o zróżnicowanym poziomie zaawansowania, różnorodnej tematyce i różnych metodach pracy (warsztaty z realizacji filmów, warsztaty wykorzystujące film jako narzędzie w pracy z uczniami, warsztaty wspierające kreatywne i twórcze wykorzystanie oraz analizowanie filmów), • wykładach specjalistów zajmujących się tematyką filmoznawczą, kulturoznawczą i społeczną, • spotkaniach z gośćmi ze świata filmu, • projekcjach Festiwalu Filmowego T-Mobile Nowe Horyzonty.

Program warsztatów oraz informacje o zapisach w maju 2016 roku na www.nhef.pl

letnia akademia nowe horyzonty

O filmie się rozmawia!

Zapraszamy nauczycieli i rodziców na specjalne cykle warsztatów psychologiczno-edukacyjnych opartych na projekcjach filmowych. Pokażemy i pomożemy w wyborze najlepszej metody, która pozwoli wykorzystać filmy jako pretekst do ważnych rozmów.

Seans w kinie to przygoda, która może stać się punktem wyjścia do rozważań na tematy poruszane w filmie. Jak wykorzystać oglądane filmy w rozmowach na temat wartości, modeli postępowania czy światopoglądu?

Przykłady prezentowanych przez filmowych bohaterów postaw i wyborów to podstawa do dyskusji, które pomogą budować dialog, rozwiewać wątpliwości i zachęcać do świadomej analizy otaczającego świata.

Opiekun, oglądając film razem z dzieckiem, przenosi się wraz z nim do innego świata. Takie wspólne doświadczenie, podróż do innego wymiaru buduje relację między małym i dużym. Ma siłę łączenia wspólnym śmiechem i kręcącą się w oku łzą, a tym samym – umacnia więzi.

Justyna Kuczmierowska, psycholog

174—175

nowe horyzonty edukacji filmowej

Wychowanie w kinie – spotkania dla nauczycieli Współorganizatorem projektu Wychowanie w kinie w Warszawie jest Warszawskie Centrum Innowacji Edukacyjno-Społecznych i Szkoleń oraz Muzeum Historii Żydów Polskich.

Współorganizatorem projektu we Wrocławiu jest Departament Edukacji Urzędu Miasta Wrocławia i Młodzieżowy Dom Kultury Fabryczna Wrocław.

W tym cyklu pokazujemy ważne i pobudzające do dyskusji filmy, które można oglądać z dziećmi od 5. do 19. roku życia.

• w ciągu roku szkolnego 2015/2016: sześć spotkań w Warszawie (dla nauczycieli z Warszawy) oraz we Wrocławiu (dla nauczycieli z Wrocławia) • raz w miesiącu projekcja połączona z warsztatem • warsztaty prowadzone przez psychologów i pedagogów doświadczonych w pracy z dziećmi i młodzieżą • różnorodne metody pracy, ważne dyskusje • zapisy we wrześniu 2015 r., na koniec zaświadczenie o ukończeniu kursu

O filmie się rozmawia – spotkania dla rodziców i dzieci Współorganizatorem projektu Wychowanie w kinie w Warszawie jest Warszawskie Centrum Innowacji Edukacyjno-Społecznych i Szkoleń.

Współorganizatorem projektu we Wrocławiu jest projekt WIESZ.TO.

inne projekty

Cykl warsztatów rodzinnych opartych na mądrych i ciekawych filmach skierowanych do rodziców i dzieci w wieku 4–12 lat.

• projekcja filmu, a po filmie: dla rodziców inspirujące spotkania z doświadczonym psychologiem dziecięcym, dla dzieci warsztaty plastyczne lub psychoruchowe • raz w miesiącu od jesieni w weekendy w kinie Muranów w Warszawie oraz w Kinie Nowe Horyzonty we Wrocławiu • wymiana doświadczeń i atmosfera zaufania • warsztaty w cenie biletu na film

o filmie się rozmawia

5 rozbitych kamer 142 A Alfie, mały wilkołak 69 Amator 137 B Bejbi blues 148 Balzac i mała Chinka 165 Beats of freedom – Zew wolności 136 Biuro Detektywistyczne Lassego i Mai. Sekret Rodziny Von Brom 76 Bluebird 128 Body/Ciało 155 Boy 121 Brak zasięgu 83, 89 Była sobie dziewczyna 128 C Cezar musi umrzeć 159 Chce się żyć 137 Chłopiec i świat 91 Combat girls 141 Control 154 Cud purymowy 143 Cygan 117 Człowiek z marmuru 167 Człowiek z żelaza 135 D Dekalog 160 Dług 166 Dumni i wściekli 143 Dzieci z Bullerbyn 71 Dziennik z podróży 123 Dziewczynka w trampkach 116 E Ernest i Celestyna 57, 63 Erratum 155 Eskil i Trynidad 85, 96 F Felix 85, 88 Figther – kochaj i walcz 115 Fortepian 163 Gnijąca panna młoda 110

H H. 161 Hokus-pokus, Albercie Albertsonie 51 I Ida 153, 169 J Ja też 148 Jak to jest 123 Jan z Księżyca 69 Jill i Joy 51 Juno 129 K Kacper i Emma – ferie zimowe 50 Kacper i Emma – najlepsi przyjaciele 48 Karla i Jonas 102 Karlsson z dachu 64 Klasa 141 Klasztor. Pan Vig i zakonnica 160 Kłopoty Pana Patyka 70 Mamo, kocham Cię 90 Kochanek królowej 162 Krokodyle z przedmieścia 94 Księżycowe dzieci 121 L Labirynt fauna 152 Latawce 116 Lodowy smok 95 M Madika z Czerwcowego Wzgórza 65 Magiczne święta Kacpra i Emmy 49 Mały lalkarz 108, 129 Mama 149 Marcowe migdały 168 Mean Creek 110 Mecz życia 90 Meteora 161 Misja 162

Moja mama jest w Ameryce i spotkała Buffalo Billa 57, 65 Motyl i skafander 153 Mój biegun 120 N Na krawędzi nieba 142 Niesforny Bram 56 Nietykalni 149 Nocturna 74 Nowe przygody dzieci z Bullerbyn 76 P Persepolis 115 Podejmując ryzyko 84, 101 Podkręć jak Beckham 109, 126 Przeznaczone do burdelu 117 Przyjaciel na balkonie 71 Przypadek 164 Przytul mnie 122 R Rewers 134, 168 Ronja, córka zbójnia 77 S Sekret Eleonory 59, 62 Sierżant Pepper 70 Slumdog. Milioner z ulicy 114 Spotkanie 140 Superbrat 84, 89 Svein i szczur 58, 75 Sztuka znikania 136 Ś Ślepaki 127 T Twardziele 97 Tysiąc razy silniejsza 122 W W jego oczach 147 Walc z Baszirem 154 We Are the Best 109

Wicher 82, 101 Wojna na deski 83, 95 Wszystko będzie dobrze 111 Wszystko może się przytafić, Drzazga 111 Wszystko, co kocham 135 Wymyk 146 Z Zestaw filmów krótkich: przyjaźń 49 Zestaw filmów krótkich: wyzwania 50 Zestaw filmów krótkich: dlaczego warto współpracować? 58 Zestaw filmów krótkich: przyroda wokół nas 59 Zestaw filmów krótkich: wyobraźnia 63 Zestaw filmów krótkich: dorośli i dzieci 64 Zestaw filmów krótkich: różne strony świata 68 Zestaw filmów krótkich: animacje 77 Zestaw filmów krótkich: wyzwania 4–6 91 Zestaw filmów krótkich: dorośli i dzieci 4–6 97 Zestaw filmów krótkich: kino nieme 100 Zestaw filmów krótkich: filmowe konwencje 103 Zestaw filmów krótkich: pozytywizm 165 Ziemia obiecana 166 ZigZag Kid 102 Zjazd absolwentów 147 Zniewolony. 12 Years a Slave 164 Zostawcie Mississippi 75 Ż Żałuję! 127 Życie według Nino 96

więcej niż lekcja więcej niż kino

ogólnopolski program dla przedszkoli i szkół podstawowych, gimnazjalnych, ponadgimnazjalnych lista miast biorących udział w programie na www.nhef.pl

organizator

partnerzy

isbn 978-83-940347-9-5

mecenas

patroni