25 Lat Polskiego Towarzystwa W?glowego

PTW

POLSKIE TOWARZYSTWO WĘGLOWE

25 lat

Polskie

PTW

Towarzystwo Węglowe

PTW „Węgiel - materiał znany, ale ciągle niepoznany”

Wydawca Polskie Towarzystwo Węglowe

Polskie

PTW

Towarzystwo Węglowe

ul. Węgierska 188, skr. poczt. 94 33-300 Nowy Sącz tel. (0-18) 442-54-00 e-mail: jacek.skalba@pl.sglcarbon.de Redakcja: Piotr Ćwik

ISBN 978-83-928582-1-8 Skład, łamanie i korekta: Wydawnictwo „Nowa Energia” D. Kubek i M. Marchwiak Spółka Cywilna ul. Bosacka 52d, 47-400 Racibórz Druk i oprawa: LCL Dystrybucja sp. z o.o.

25 lat

Polskiego Towarzystwa Węglowego

RACIBÓRZ 2013

Koleżanki i Koledzy, Minęło 25 lat od czasu, kiedy nasi starsi koledzy, reprezentujący różne krajowe instytucje naukowe, placówki badawcze i krajowy przemysł materiałów węglowych i grafitowych, utworzyli grupę inicjatywną dla powołania organizacji, która jednoczyłaby świat ludzi zainteresowanych tymi materiałami. Miało to miejsce w czasie odbywającej się w Zakopanem IX Polskiej Konferencji Grafitowej we wrześniu 1988 r.

Pierwszym Prezesem Towarzystwa został prof. Aleksander Długosz z Akademii Górniczo-Hutniczej, a Towarzystwo zostało zarejestrowane w Sądzie Okręgowym w Nowym Sączu pod nazwą Polskiego Towarzystwa Grafitowego. Po 25 latach towarzystwo liczy około 125 członków i jest reprezentowane przez liczne ośrodki naukowo-badawcze skupione na uczelniach, w Instytutach badawczych, a także w przemyśle. Przemysł materiałów węglowych jest dzisiaj licznie reprezentowany przez pracowników SGL Carbon Polska.

Od czasu utworzenia Towarzystwa nastąpił niezwykle dynamiczny rozwój dziedziny badań związanej z tematyką materiałów węglowych. Węgiel jako pierwiastek ciągle zaskakuje i zadziwia świat. To przecież na przestrzeni ostatnich 20 lat już trzykrotnie uhonorowani nagrodą Nobla zostali naukowcy w dziedzinie fizyki i chemii, zajmujący się problematyką węgla. W ostatnich latach lawinowo zwiększyła się liczba prac naukowych, opracowań, publikacji i patentów poświęconych nowym formom węgla, badaniem ich właściwości i potencjalnych przyszłych możliwości zastosowania, od energetyki począwszy do możliwości leczenia chorób nowotworowych włącznie. W ślad za tymi publikacjami organizowane są liczne międzynarodowe spotkania i konferencje poświęcone w całości tematyce materiałów węglowych. Tematyka węglowa nie tylko nie straciła na ważności, ale stała się siłą napędową dla innych dziedzin badań, prac rozwojowych i wprowadzania coraz to nowych technologii do wielu dziedzin życia. Warto w tym miejscu przypomnieć historię włókien węglowych, których wprowadzenie przed laty na rynek materiałowy przyczyniło się do pokonania kolejnych barier technologicznych w takich dziedzinach przemysłu jak lotnictwo, motoryzacja, przemysł energetyczny czy inżynieria budownictwa. W ciągu ostatnich kilkunastu lat również w Polsce nastąpiły duże zmiany w dziedzinie organizacji i rozwoju badań naukowych, dotyczących syntetycznych materiałów węglowych i grafitowych. W obszarze klasycznych technologii węgla i grafitu podejmowane są badania i prace rozwojowe dla opracowania nowych, innowacyjnych rozwiązań, dotyczących materiałów surowcowych dla tego przemysłu oraz proekologicznych i prooszczędnych technologii. Powstało wiele nowych zespołów badawczych, podejmujących się tematyki związanej z no-

wymi materiałami węglowymi. Znacząco pogłębiło swą aktywność Polskie Towarzystwo Węglowe zarówno w kraju, jak i za granicą. W kraju PTW przez wiele lat aktywnie patronowało konferencjom pod nazwą „Torunian Carbon Symposium”, organizowanym przez naszych kolegów z Uniwersytetu Toruńskiego, a w ostatnich kilku latach także konferencji „Carbon Materials & Polymer Composites” organizowanej przez Lidię Kurzeję w Ustroniu-Jaszowcu. Warto w tym miejscu wspomnieć rolę zespołu prof. F. Rozpłocha z Uniwersytetu Toruńskiego, który pojął się przed laty kontynuacji krajowych konferencji, znanych jako Polskie Konferencje Grafitowe, organizowanych ( jeszcze przed powstaniem Towarzystwa) naprzemiennie przez Zakłady Elektrodowe w Raciborzu i Nowym Sączu. Torunian Carbon Symposium stało się cykliczną, ogólnokrajową konferencją, organizowaną co dwa lata przez zespół prof. F. Rozpłocha.

Wspominając krótko historię, chciałbym serdecznie podziękować wszystkim tym osobom, które przed 25 laty zainicjowali i utworzyli nasze Towarzystwo.

Podziękowania i wyrazy uznania składam tym członkom naszego Towarzystwa, którzy przyczynili się do tego, aby powstała niniejsza monografia. Jestem pewien, że nie będzie ona jedyną, a przy innej okazji zostaną dopisane kolejne karty nowej już historii naszego Towarzystwa. Na wydanie tej monografii uzyskaliśmy wsparcie finansowe ze strony przemysłu SGL Carbon Polska. Za wsparcie to serdecznie dziękuję.

Stanisław Błażewicz Prezes Polskiego Towarzystwa Węglowego

Historia Polskiego Towarzystwa Węglowego

PTW

W

e wrześniu 1988 r. powstał Komitet Założycielski Polskiego Towarzystwa Grafitowego w skład którego weszli Aleksander Długosz (AGH Kraków), Stefan Jasieńko (Politechnika Wrocławska), Jerzy Jastrzębski (ICHPW Zabrze), Mirosław Lebiedziejewski (SZEW Nowy Sącz), Kazimierz Skoczkowski (ZEW Racibórz) i Franciszek Rozpłoch (UMK Toruń).

Podczas IX Polskiej Konferencji Grafitowej w Zakopanem w dniu 27 września 1988 r. zorganizowano zebranie założycielskie Polskiego Towarzystwa Grafitowego, które poprzedzone zostało informacją rozesłaną przez grupę inicjatywną do uczestników Konferencji. Przy udziale 65 osób z krajowych ośrodków naukowych oraz z dwóch ówczesnych zakładów elektrodowych w Nowym Sączu i Raciborzu zadecydowano o powstaniu Towarzystwa Grafitowego i wybrano pierwszego Prezesa - prof. Aleksandra Długosza. Towarzystwo zostało zarejestrowane 22 lutego 1989 r. w Sądzie Okręgowym w Nowym Sączu, które to miasto stało się jednocześnie jego siedzibą.

Działało ono na postawie własnego statutu, stając się jednocześnie kontynuatorem i organizatorem cyklicznych konferencji krajowych poświęconych tematyce węgla i grafitu, które wcześniej organizowane były naprzemiennie przez sądeckie i raciborskie zakłady elektrodowe. W latach przemian ustrojowych i ekonomicznych w kraju nastąpiła przerwa w organizowaniu, cieszących się dużą popularnością, konferencji grafitowych.

Ich reaktywacji podjął się prof. Franciszek Rozpłoch, który w 1997 r. na walnym zebraniu wyborczym PTG w Bachotku k.Torunia został wybrany Prezesem Towarzystwa na kolejne kadencje. W tym czasie organizowane były cykliczne (co dwa lata) konferencje znane pod nazwą „Torunian Carbon Symposium".

Mimo, iż miały one charakter krajowy, uczestnikami byli także naukowcy z wielu państw, głównie europejskich. Znaczącym wydarzeniem za kadencji prof.

Rozpłocha było wprowadzenie PTG do stowarzyszenia europejskiego. Miało to miejsce 12 sierpnia 2000 r., kiedy PTG zostało pełnoprawnym członkiem European Carbon Association (ECA) którego członkami są również Niemcy, Francja, Wielka Brytania i Hiszpania.

Od kiedy PTW uzyskało członkostwo w ECA, zmieniły się zasady przyznawania prawa do organizacji cyklicznych węglowych konferencji europejskich. Prawo do organizacji uzyskuje stowarzyszenie, będące członkiem ECA, które wcześniej wyraziło chęć organizacji takiej konferencji na zasadzie konkursu (prezentacji), którego rozstrzygnięcie zapada w trakcie zebrania członków ECA drogą głosowania. Każde stowarzyszenie dysponuje jednym głosem, przy czym w trakcie samego głosowania nie biorą udziału bezpośredni zainteresowani organizacją. Spotkania, decydujące o wyborze kandydatury, odbywają się zwykle na kilka lat przez organizacją kolejnej konferencji.

W czasie siódmej konferencji toruńskiej Torunian Carbon Symposium we wrześniu 2005 r. odbyło się

8

PTW kolejne walne zgromadzenie Towarzystwa, w trakcie którego odbyły się wybory nowego Prezesa i wybory do władz poszczególnych organów Towarzystwa. Dotychczasowy Prezes, Franciszek Rozpłoch, po wielu latach „ojcowania" w trudnym czasie przemian ustrojowych, mimo nalegań wielu członków, zrezygnował z dalszego przewodniczenia naszemu Towarzystwu.

W wyniku przeprowadzonych wyborów na kolejną kadencję Prezesem został prof. Stanisław Błażewicz.

Przed Towarzystwem stanęły nowe wyzwania.

Dotychczasowy statut, który powstał jeszcze w czasach PRL, wymagał poważnych zmian, zarówno co do treści, jak i samej konstrukcji. Nazwa Towarzystwa nie oddawała w pełni charakteru naukowego, co do zakresu i tematyki zainteresowania, które m.in. towarzyszyło organizowanym cyklicznym konferencjom naukowym. Wątpliwości dotyczące poprawności nazwy Towarzystwa podnoszone były zarówno przez członków ECA, jak i przez samych członków PTG. Każdy, kto styka się zawodowo z tematyką dotyczącą materiałów węglowych wie, że pojęcie 'węgiel' jest pojęciem nadrzędnym wobec nazwy 'grafit'. Stąd zmiana statutu i zamiana nazwy Towarzystwa z Polskie Towarzystwo Grafitowe na Polskie Towarzystwo Węglowe. Po prawie rocznych zmaganiach prawniczo-językowych, ostatecznie decyzją Sądu Rejonowego dla Krakowa-Śródmieścia z dnia 24 listopada 2006 r. został zatwierdzony nowy statut wraz z wpisaniem do rejestru zmiany nazwy na Polskie Towarzystwo Węglowe.

W dniach 2-6 września 2007 r. PTW zorganizowało międzynarodową konferencję zatytułowaną Carbon for Energy Storage and Environment Protection, która odbyła się w Krakowie. Konferencja ta i jej tematyka pokazała rangę i znaczenie węgla we współczesnym świecie zagrożonym konsekwencjami wzrostu stężenia dwutlenku węgla w atmosferze.

W konferencji uczestniczyło wielu wybitnych ludzi nauki i przemysłu z całego świata, m.in. z USA, Wielkiej Brytanii, Francji, Niemiec, Japonii, Australii i Chin.

Dla Towarzystwa organizacja konferencji była bardzo znaczącym wydarzeniem i doświadczeniem. W 2012 r. Towarzystwo zorganizowało najbardziej prestiżową, światową konferencję CARBON 2012, która odbyła się w Krakowie. Konferencja zgromadziła ponad 600 uczestników z całego świata i była wielkim sukcesem Towarzystwa.

W styczniu 2013 r. Prezes PTW, prof. Stanisław Błażewicz, został prezydentem ECA na najbliższą kadencję, tj. na lata 2013-2016, i jednocześnie jest jednym z trzech członków World Carbon Board, reprezentujących Europę, Amerykę i Azję.

We wrześniu 2013 r. na Zamku Piastowskim w Raciborzu PTW obchodziło swoje 25-lecie.

Od lat PTW patronuje SGL CARBON Polska, który wspiera finansowo cykliczne konferencje, wspomaga organizacyjne spotkania zarządu i spotkania towarzyskie wszystkich członków. Bez tego patronatu możliwości funkcjonowania Towarzystwa byłyby znacznie ograniczone.

9

PTW

nauk technicznych, następnie doktora habilitowanego, a w 1974 r. uzyskał tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego. Stanowisko profesora zwyczajnego objął w 1991 r.

Przez dwie kadencje (1975-1981) sprawował funkcję Prorektora ds. Studenckich AGH. W roku 1975 współorganizował nowo powstały Instytut Energochemii Węgla i Fizykochemii Sorbentów (na prawach Wydziału) AGH, będąc jego V-ce Dyrektorem, a po przekształceniu w Wydział Paliw i Energii - Prodziekanem i Dziekanem. W latach 1979-2000 był Kierownikiem Katedry Wyrobów Węglowo-Grafitowych.

W czasach sprawowania funkcji kierownika katedry wypromowano około 230 prac dyplomowych - inżynierskich i magisterskich z koksownictwa, gazownictwa, metalurgii, energochemicznego przetwórstwa węgla i technologii wyrobów węglowo-grafitowych. Był promotorem 14 rozpraw doktorskich. Jest autorem i współautorem ponad 150 publikacji (w tym 3 książek) i 16 patentów.

Aktywnie współpracował z przemysłem hutniczym, koksowniczym oraz wyrobów węglowo - grafitowych. Był członkiem licznych Rad Naukowych, m.in.: Komitetu Karbochemii PAN, Zakładu Petro- i Karbochemii PAN, Komitetu Gospodarki Surowcami Mineralnymi PAN, Instytutu Górnictwa Naftowego i Gazownictwa, Rady Gospodarki Energetycznej.

Za swą działalność zawodową został wyróżniony licznymi odznaczeniami oraz tytułami honorowymi, m.in.: Krzyżem Kawalerskim, Oficerskim i Komandorskim OOP, medalem Zasłużonego Nauczyciela, Medalem Komisji Edukacji Narodowej.

W 1988 r. prof. Aleksander Długosz był członkiem Komitetu Założycielskiego Polskiego Towarzystwa Grafitowego i został jego pierwszym Prezesem.

Aleksander Długosz

Aleksander Długosz studiował na Wydziale Hutniczym Akademii Górniczo-Hutniczej uzyskując w 1956 r. tytuł magistra inżyniera metalurgii.

Pierwszą swoją pracę podjął początkowo w Instytucie Chemicznej Przeróbki Węgla w Zabrzu, a w 1958 r. przeniósł się do nowopowstałej Katedry Koksownictwa i Gazownictwa na Wydziale Metalurgicznym AGH. Na tym Wydziale uzyskał stopień naukowy doktora

10

PTW

zowskiego, założyciela i wieloletniego redaktora naczelnego czasopisma naukowego CARBON. Stamtąd prof.

Antonowicz „przywiózł" problem badań węglowych i elektronowy rezonans paramagnetyczny - bardzo przydatny w badaniach struktur węglowych. Prof. Antonowicz polecił mi na początku zapoznanie się z obszernym, ale też pięknym i mądrym, artykułem pt. „Carbon an Old but new Material" autorstwa P. L. Walkera. Przedrukował on ten artykuł po drobnych przeróbkach w 1972 r. w wydawanym przez siebie Chemistry and Physics of Carbon. Na początku moich badań współpracowałem z prof. Antonowiczem, dr. Stanisławem Orzeszką, dr. Tomaszem Szczurkiem i dr. Jerzym Wieczorkiem nad problemem struktury krystalicznej i elektronowej węgli amorficznych. Następnie zająłem się badaniami nad otrzymywaniem i badaniem struktury węgla pirolitycznego. Z tej tematyki napisałem pracę doktorską i w następnych latach pracę habilitacyjną.

W latach 1971-72 odbyłem pierwszy naukowy staż zagraniczny jako stypendysta Fundacji Alexandra von Humboldta na Uniwersytecie w Karlsruhe (wówczas w Niemczech Zachodnich) u znanego na świecie specjalisty z dziedziny materiałów węglowych. Był on Austriakiem i bardzo serdecznie odnosił się do wszystkiego co polskie. W ośrodku tym przebywałem wielokrotnie w następnych latach, zajmując się badaniem różnych struktur węglowych (włókna węglowe, węgiel szkłopodobny i cienkie warstwy diamentowe. Ten kontakt naukowy pozwolił mi na zbliżenie sie do problemów fizyki i chemii technicznej. Na Niemieckiej Konferencji Węglowej w 1986 r. za moje osiągnięcia w badaniu elektronowych własności struktur węglowych otrzymałem Międzynarodową Nagrodę SIGRI PREIS (obecnie SGL PREIS).

Franciszek Rozpłoch

We wrześniu 1965 r. zostałem zaproszony przez prof.

Kazimierza Antonowicza do współpracy naukowej w prowadzonej przez niego Katedrze Ciała Stałego Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii na UMK w Toruniu.

Prof. Antonowicz wrócił trzy lata wcześniej z dwuletniego stypendium z Uniwersytetu Buffalo w USA, Centrum Badań Węgla prowadzonego przez światowej sławy specjalistę fizyki węgla, prof. dr. hab. Stanisława Mro-

11

PTW

W Polsce w tym czasie badaniem struktur węglowych zajmowali się: zespół prof. Jasieńki na Politechnice Wrocłwskiej, zespół prof. Pampucha z młodymi wówczas współpracownikami dr. Stanisławem Błażewiczem i dr. Janem Chłopkiem na AGH. Były też na tej uczelni trzy inne zespoły zajmujące się badaniem struktur węglowych m.in. grupa prof. Aleksandra Długosza, prof. Żyły.

W ICHPW w Zabrzu prof. Jastrzębski i docent Heilpern.

W Poznaniu funkcjonowały dwie grupy na Politechnice Poznańskiej - prof. Jana Skowrońskiego i prof. Elżbiety Frąckowiak. Zespół chemików na UJ współpracował z chemikami na UMK. Ważne badania prowadzone były też w dwóch zakładach wytwarzających materiały węglowe i grafitowe: w ZEW w Raciborzu (dawny SIGRI) - dr K. Skoczkowski, dr Gonsior, dr. S. Duber; w Biegonicach-Nowym Sączu pani dr Szudek, dr K. Pawłowski i dr M. Lebiedziejewski. Ważnym ośrodkiem badawczym był i jest PAN-owski instytut KARBO. Prowadzili tam badania węgla pani prof. Marzec, prof. Kisiel, prof. Malinowski, prof. Bylicki, dr Duber i dr Krzesińska. Wspomniane wyżej dwa zakłady SZEW i ZEW organizowały co dwa lata konferencje węglowe poświęcone stanowi badań materiałów węglowych.

Konferencje te miały charakter międzynarodowy.

Braliśmy w nich czynny udział. IX Konferencja w 1988 r. organizowana była przez grupę z SZEW. Konferencja ta odbyła się jesienią w pięknym Zakopanem. Na konferencję tą zaproszono z referatem prof. Ericha Fitzera.

Ważną rolę w organizowaniu tej konferencji odegrał późniejszy senator dr Krzysztof Pawłowski. Profesor Fitzer po stwierdzeniu stanu badań węglowych w Polsce namówił nas do konieczności powołania Polskiego Towarzystwa Węglowego. Pod koniec Konferencji grupa samodzielnych pracowników naukowych i dyrektorów

SZEW i ZEW odbyła posiedzenie organizacyjne Polskiego Towarzystwa Węglowego. Zebranie poprzedzone było informacją wstępna, którą poparło 65 osób biorących udział w Konferencji. Na zebraniu założycielskim wybrany został pierwszy Prezes prof. Aleksander Długosz z AGH. Towarzystwo, ze względu na sprzeciw GIG, musiało zrezygnować z proponowanej nazwy „Węglowe" i zostało zarejestrowane 22 lutego 1989 r w Sądzie Okręgowym w Nowym Sączu pod nazwą Polskie Towarzystwo Grafitowe. Miasto Nowy Sącz jest też siedzibą Towarzystwa do dnia dzisiejszego. Towarzystwo działało na podstawie własnego statutu, opierającego się podczas opracowania na statucie Polskiego Towarzystwa Fizycznego.

Po krótkiej przerwie powrócono do organizowania cyklicznych konferencji poświęconych tematyce węgla i grafitu. Pierwsza taka konferencja odbyła się w Instytucie Fizyki UMK w Toruniu we wrześniu 1993 r. Następne konferencje organizowane były w ośrodku wypoczynkowym UMK w Bachotku k. Brodnicy. Konferencje te przyjęły nazwę Torunian Carbon Symposia. Na walnym zebraniu PTG w Bachotku w 1997 r. wybrany zostałem na Prezesa PTG na kolejną kadencję. Towarzystwo nasze wspierane było finansowo przez SZEW i ZEW, następnie przez reorganizowany z nich SGL CARBON Polska Dużym wsparciem cieszyło się Towarzystwo szczególnie ze strony ówczesnego Dyrektora dr. Franza Bergera.

W 2005 r. na kolejnym - VII Torunian Carbnon Symposium na walnym zebraniu Towarzystwa na mój wniosek Prezesem Polskiego Towarzystwa Grafitowego wybrany został prof. dr hab. Stanisław Błażewicz, który z dużym zapałem i pięknymi efektami międzynarodowymi prowadzi to Towarzystwo pod pierwotnie proponowaną nazwą „Węglowe" do dnia dzisiejszego.

12

Instytucje współpracujące z PTW

PTW

Akademia Górniczo-Hutnicza Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki Katedra Biomateriałów Marta Błażewicz, Jan Chłopek, Teresa Gumuła, Aneta Frączek-Szczypta, Stanisław Błażewicz.

Grupa realizuje projekty krajowe i międzynarodowe, prowadzone są prace doktorskie, magisterskie i inżynierskie.

Aktualnie prowadzone są prace nad opracowaniem nowych materiałów z bioresorbowalnych polimerów i kompozytów włóknistych dla potrzeb inżynierii tkankowej i sterowanej regeneracji tkanek; podłoża włókniste z modyfikowanych włókien węglowych zawierających biomakrocząsteczki; badania in vitro i in vivo biomateriałów przeznaczonych do leczenia tkanek; materiały przeznaczone do kontaktu z krwią (warstwy węgla LTI, LTI+Si na materiałach kompozytowych); projektowanie, wytwarzanie i testowanie implantów konstrukcyjnych z wykorzystaniem włókien węglowych jako fazy wzmacniającej biostabilne polimery, kompozyty typu węgiel/węgiel, węgiel/ceramika, polisiloksany/ włókna węglowe, nanorurki i nanowłókna węglowe do rekonstrukcji i leczenia nerwów obwodowych. We współpracy ze światowym producentem materiałów węglowych, SGL Carbon Company, grupa realizuje wspólne projekty dotyczące nowych, alternatywnych i ekologicznych technologii produkcji węgli i grafitów.

T

ematyka węglowa prowadzona jest na Wydziale Inżynierii Materiałowej i Ceramiki AGH od początku lat 80-tych. Pierwsze prace dotyczyły opracowania technologii włókien węglowych i kompozytów. Wkrótce potem badania zostały ukierunkowane na zastosowanie włóknistych form węgla i różnych kompozycji do zastosowań medycznych i technicznych. Aktualnie zespół badawczy rozwija tematykę zastosowania różnych form węgla w inżynierii materiałowej i bioinżynierii. Opracowane biomateriały weryfikowane są w praktyce klinicznej. Materiały kompozytowe zawierające włókna węglowe przeznaczone są m.in. dla budownictwa, inżynierii lądowej, przemysłu chemicznego, lotnictwa i energetyki.

Zespół prowadzi badania w ramach Katedry Biomateriałów, Wydziału Inżynierii Materiałowej i Ceramiki. W skład zespołu wchodzą następujące osoby:

14

PTW

Instytut Chemicznej Przeróbki Węgla IChPW

ul. Zamkowa 1, 41-803 Zabrze

I

dowych z surowców karbochemicznych i rozwoju technologii grafityzacji metodą Castnera. Opracowana w Instytucie technologia otrzymywania paków mezofazowych wykorzystywana była w prowadzonych we współpracy z AGH Kraków badaniach nad kompozytami C – C. Wyposażenie aparaturowe Instytutu pozwala na prowadzenie unikalnych badań w zakresie termicznej obróbki materiałów węglowych, włącznie z wyznaczaniem zależności kinetycznych opisujących szczegółowo te procesy, w tym także zachodzących pod zwiększonym ciśnieniem.

Oprócz tradycyjnego wyposażenia laboratorium smół i paków Instytut posiada stanowiska badawcze do badań pirolizy, karbonizacji i grafityzacji oraz termograwimetry sprzężone analizatorami instru-

nstytut Chemicznej Przeróbki Węgla (IChPW) został powołany w 1955 r. jako jednostka badawczo-rozwojowa przemysłu przetwórstwa węgla.

Misją Instytutu jest dostarczanie kompletnej wiedzy naukowo-technicznej, wspomagającej racjonalne użytkowanie paliw kopalnych, odpadowych i odnawialnych, będącej podstawą ochrony środowiska i ekonomicznej efektywności gospodarowania.

Główne obszary działalności Instytutu to koksownictwo i karbochemia, energetyka i ciepłownictwo, przemysł elektrodowy oraz nowe materiały węglowe. Wieloletnia współpraca z zakładami elektrodowymi polegała w głównej mierze na badaniach paków elektrodowych wykorzystywanych jako spoiwa i impregnaty oraz produkcji koksów elektro-

15

PTW mentalnymi, włącznie z nowoczesną termowagą ciśnieniową.

Obecnie działalność Instytutu związana jest w dużej mierze z pakietem klimatycznym UE, powodującym rozwój nowych technologii produkcji energii elektrycznej i ciepła. Pracownicy naukowi uczestniczą w wielu projektach Unii Europejskiej oraz Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, współpracując z przedsiębiorstwami przemysłowymi i uczelniami. W dziedzinie chemicznej przeróbki paliw kopalnych została nawiązana współpraca m.in. z DOE/NETL, J.Coal i trzema Instytutami Chemii Węgla Chińskiej Akademii Nauk. W Instytucie powstało Centrum Czystych Technologii Węglowych, w którym wybudowano nowoczesne instalacje pilotowe do prowadzenia badań w powiększonej skali, w tym m.in. zgazowania węgla i biomasy oraz spalania tlenowego. W akredytowanych laboratoriach wdrożono system jakości zgodnie z PN-EN ISOIIEC 17025 i ISO 9001.

Wizja przyszłości związana jest z inicjowaniem zrównoważonego rozwoju technologicznego w

obszarach działalności Instytutu, co oznacza oferowanie rozwiązań technicznych najmniej zagrażających środowisku, efektywnych energetycznie i ekonomicznie. Wizja ta obejmuje współdziałanie z naszymi tradycyjnymi partnerami przemysłowymi oraz, coraz szerzej, z lokalnymi małymi i średnimi przedsiębiorstwami, decydującymi w przyszłości o sytuacji gospodarczej regionu.

Jednym z najbardziej sympatycznych momentów związanych z dr. Bergerem jest wspomnienie spotkania w Bachotku w roku 2001, na którym został on wybrany na V-ce Prezesem PTW. Dr Berger przyjechał na to spotkanie swoim samochodem, nie dojechał natomiast garnitur, który miał zostać dostarczony przez kierowcę innym samochodem. Na spotkaniu otwierającym sympozjum dr Berger wystąpił w marynarce i …spodniach dresowych. Wyglądał przekomicznie, ale humor z jakim podszedł do całej sytuacji, swoboda i naturalność zachowania sprawiły, że po pierwszych chwilach ogólnego rozbawienia wszyscy potraktowaliśmy to jako coś zupełnie normalnego i przestaliśmy zwracać na to uwagę.

Wspomina Jacek Ogórek

16

PTW

Instytut Inżynierii Materiałów Polimerowych i Barwników w Toruniu ul. Marii Skłodowskiej-Curie 55 87-100 Toruń

oraz są zgłaszane do opatentowania. Instytut jest dobrze wyposażony w nowoczesną aparaturę badawczą (lista aparatów zawiera ok. 190 pozycji), w tym posiada liczne mikroskopy (np.: stereoskopowy, transmisyjny, fluorescencyjny, polaryzacyjno-interferescyjny, skaningowy mikroskop elektronowy wraz ze stanowiskiem do komputerowej obróbki obrazu), chromatografy cieczowe, chromatograf do badania stopnia biodegradacji, aparat do przyspieszonych badań starzeniowych, stanowiska do badań dynamicznych i zmęczeniowych, spektrometr absorpcji sił atomowych, aparaty do analizy termicznej (typu: DSC DMTA, TGA/SDTA, Vicata), aparaty do badań dielektrycznych, do oznaczenia palności i właściwości mechanicznych.

W Instytucie działają laboratoria akredytowane przez PCA oraz stanowiska do badań właściwości technologicznych tworzyw i ich przetwórstwa, takie jak wytłaczarki jedno- i dwuślimakowe współbieżne, wtryskarki, plastomer. Instytut jest organizatorem kilku konferencji międzynarodowych, wydaje 4 czasopisma naukowe oraz prowadzi szeroką współpracę z innymi Instytutami krajowymi i zagranicznymi.

I

MPIB jest jednostką badawczo-rozwojową, która w 2012 r obchodziła 50-lecie działalności. Od 2008 r. w skład Instytutu wchodzą 3 oddziały: oddział Farb i Tworzyw w Gliwicach, oddział Elastomerów i Technologii Gumy w Piastowie oraz oddział Przetwórstwa Tworzyw w Toruniu. Instytut zatrudnia obecnie 200 osób i należy do grupy największych instytutów przemysłu chemicznego w Polsce. Instytut prowadzi badania naukowe w ramach działalności statutowej, grantów badawczych, rozwojowych i celowych, projektów NCBiR i POIG oraz działalność badawczą, usługową i wdrożeniową na rzecz przemysłu. Wyniki badań są publikowane w czasopismach krajowych i anglojęzycznych posiadających IF, są prezentowane na licznych konferencjach krajowych i zagranicznych

17

PTW

w Zakopanym; w 1996 r. na The European Carbon w New Castle, w WB; w 1998 r. na Eurocarbon w Strasburgu; w 2009 r. na The Annual Word Conference on Carbon w Biarritz; w 2007 r. w Krakowie na CESEP, od 1995 r. na Torunian Carbon Symposium i .międzynarodowych konferencjach Carbon Materials & Polymer Composites w Ustroniu. Epoksydowe kompozyty z ciętym włóknem węglowym zostały zastosowane w przemyśle obronnym oraz zostały nagrodzone w 2007r złotym medalem na Międzynarodowych Targach Wynalazków Jena w Norymberdze, w 2008 r. złotym medalem i specjalnym wyróżnieniem burmistrza Brukseli na 57. Międzynarodowych Targach Wynalazczości, Badań Naukowych i Nowych Technik w Brukseli oraz w 2009 r. brązowym medalem Międzynarodowego Salonu Wynalazczości Concours Lépine w Paryżu. Dr inz. Lidia Kurzeja otrzymała również dyplomy i wyróżnienia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Obecna tematyka jej prac dotyczy kompozytów polimerowych z włóknem węglowym i nanonapełniaczami węglowymi. Od 1993 do 2001 r. dr inż. Lidia Kurzeja prowadziła współpracę naukową z Francją w ramach PICS, a od 2010 r. prowadzi dwustronną współpracę z Uniwersytetem Łomonosowa w Moskwie.

Dr inż. Lidia Kurzeja Badania związane z węglem i materiałami węglowymi rozpoczęła w Instytucie dr inż. Lidia Kurzeja, która do 2005 r. pracowała w Instytucie Materiałów Polimerowych i Węglowych w Gliwicach i Zabrzu, a od 2005 r. pracowała w IMPIBie w Gliwicach i Toruniu.

Od 1998 r. była członkiem Polskiego Towarzystwa Węglowego a w okresie 20052009 była członkiem Zarządu. Wspólnie z PTW od 2008 r. coroczne organizuje Międzynarodowe Konferencje Carbon Materials & Polymer Composites w Ustroniu-Jaszowcu.

Prace jej dotyczą wykorzystania różnorodnych form strukturalnych węgla (węgla kopalnego o różnym stopniu metamorfizmu, węgla Szungit z Karelii, włókna węglowego, nanorurek węglowych) do otrzymywania nowych, typu High-Tech materiałów i kompozytów oraz nanokompozytów polimerowo-węglowych. Wyniki tych badań zostały opublikowane i były prezentowane m.in. na licznych konferencjach węglowych krajowych i zagranicznych: Coal Structure ’96

18

PTW

Politechnika Poznańska Zakład Elektrochemii Stosowanej Zespół badawczy prof. dr. hab. Jana M. Skowrońskiego

W

zespole od ponad 30 lat prowadzone są badania dotyczące wytwarzania nowoczesnych materiałów węglowych i kompozytów węglowych, ukierunkowane na ich wykorzystanie w różnych dziedzinach technologii chemicznej i techniki, a w szczególności w energetyce elektrochemicznej.

W skład zespołu wchodzą członkowie Polskiego Towarzystwa Węglowego - dr Piotr Krawczyk i dr Jan Urbaniak. Realizowana problematyka obejmuje swym zakresem szereg kierunków badawczych zarówno o charakterze podstawowym, jak i aplikacyjnym.

Badania poświęcone wytwarzaniu zaawansowanych materiałów grafitowych i grafitopodobnych obejmują syntezę multiinterkalacyjnych związków grafitu, eksfoliowanego grafitu i grafenu oraz eksfoliowanych interkalacyjnych związków grafitu, zawierających w matrycy grafitowej katalitycznie i elektrokatalitycznie aktywne metale i tlenki. Kolejne klasy, będących przedmiotem badań materiałów nanokompozytowych, zawierają układy warstwowe typu Pd/Ni -nanorurki/nanowłókna, węglowe/polimery przewodzące oraz stopy międzymetaliczne-poligrafen.

W dziedzinie nanostrukturalnych materiałów porowatych rozwijane są badania nad karbożelami

19

PTW i kompozytami karbożeli domieszkowanymi poligrafenem i nanocząstkami katalitycznie aktywnych metali.

Syntezowane materiały badane są pod kątem ich zastosowania w chemicznych źródłach prądu, w procesach odwracalnego magazynowania woProf. dr hab. Jan M. Skowroński, doru oraz elektrocheWiceprezes PTW micznego usuwania toksycznych jonów metali i związków organicznych z wody i ścieków.

Niezapomniane były nasze wyjazdy na Konferencje do Bachotka pod Toruniem. Zawsze wyruszaliśmy z Raciborza zwartą, mocną grupą, a że droga daleka i kręta toteż zatrzymywaliśmy się po drodze, by zjeść jakiś mały obiadek… Za każdym razem byliśmy świadkami pewnego ciekawego rytuału. Otóż nasz kolega Józef zasiadał w restauracji i wnikliwie studiował menu, po czym niezmiennie zamawiał swoje ulubione flaczki. Z czasem stało się to przedmiotem niewinnych żartów, o czym zresztą Józef doskonale wiedział…

Pewnego razu, gdy zatrzymaliśmy się w jakiejś miłej restauracji i Józef rozpoczął tradycyjnie studiować, wyjątkowo opasłą tym razem, kartę dań, stało się jednak coś dziwnego - otóż omiótł nas nagle wzrokiem i z tajemniczą miną powiedział – „a dzisiaj was zaskoczę…”.

Z niecierpliwością i niekłamanym zaciekawieniem czekaliśmy, aż podejdzie do nas kelner.

Kiedy się w końcu pojawił, Józef ze stoickim spokojem złożył zamówienie - „PODWÓJNE FLACZKI PROSZĘ !!!” po czym popatrzył na nas, kompletnie zaskoczonych i z triumfującą miną i powrócił do studiowania menu…..

Wspomina Mariola Mikoda

20

PTW

Politechnika Poznańska Instytut Chemii i Elektrochemii Technicznej

wersja energii chemicznej w elektryczną.

Badania dotyczą takich układów elektrochemicznych jak: kondensatory, ogniwa litowo-jonowe, ogniwa paliwowe. Dużo uwagi poświęca się elektrosorpcji wodoru.

Stosowane są różnorodne materiały elektrodowe, np. węgle aktywne, materiały węglowe domieszkowane heteroatomami, kompozyty węglowe z polimerami przewodzącymi, nanorurki węglowe, grafeny. Badania prowadzone są w układach dwui trójelektrodowych zarówno w środowisku wodnym, organicznym, jak i w cieczach jonowych. Konstrukcja modeli superkondensatorów i chemicznych źródeł prądu w skali laboratoryjnej to wersja pryzmatyczna, Swagelok®, guzikowa i coffee bag. Określane są takie parametry techniczne ogniw jak: pojemność, energia, moc, cykliczność, samowyładowanie, prądy upływu.

Grupa badawcza posiada doskonałe zaplecze badawcze z punktu widzenia preparatyki materiałów węglowych, charakteryzacji fizykochemicznej (sorpcjometr ASAP2020, mikroskop Ramana DXR, termowaga sprzężona z kwadrupolowym spektrometrem mas). Do charakteryzacji elektrochemicznej stosowane są potencjostaty-galwanostaty (VMP3, ARBIN BT2000, AUTOLAB).

Prof. Elżbieta Frąckowiak

G

łówny skład zespołu: prof. Elżbieta Frąckowiak, dr hab. inż. Krzysztof Jurewicz, dr hab. inż. Grzegorz Lota, dr inż. Krzysztof Fic, dr Dominika Gastoł, mgr inż. Mikołaj Meller.

W ramach programu WELCOME w 2011 r. dołączył do zespołu prof. François Béguin z CNRSUniversité Orléans, Francja.

Rozwijana tematyka badawcza zespołu prof. Elżbiety Frąckowiak to magazynowanie energii i kon-

21

PTW Dokonania grupy badawczej publikowane w renomowanych czasopismach i prezentowane w trakcie konferencji na całym świecie, plasują ją w światowej czołówce specjalistów w dziedzinie magazynowania/ konwersji energii. Znaczenie i jakość publikowanych prac przekładają się wymiernie na wskaźniki bibliometryczne w postaci liczby cytowań czy tzw. indeksu Hirscha (H): F. Béguin cyt. 8800, H=47; E. Frąckowiak cyt. 6600, H=37; K. Jurewicz cyt. 1850, H=19; G. Lota cyt. 1200, H=14.

Zespół rozwija szeroką i długoletnią współpracę z krajowymi ośrodkami naukowymi (UAM, PWr, UW) oraz zagranicznymi jednostkami badawczymi we Francji, Szwajcarii, Niemczech, Czechach, Hiszpanii czy Ukrainie. Realizacja licznych projektów zapewniła zespołowi ścisłe kontakty z partnerami przemysłowymi, w tym SGL Carbon GmbH (Niemcy), Carbon Industrie (Francja), Solvay (Belgia), Iolitec GmbH (Niemcy).

Zespół z dużym sukcesem zorganizował w Poznaniu w czerwcu 2011 roku, przy udziale PTW, międzynarodową konferencję ISEECap 2011 na temat kondensatorów elektrochemicznych (www.iseecap2011.put.poznan.pl).

Osiągnięcia poszczególnych członków zespołu są także doceniane w kraju i za granicą: w 2011 r.

Fundacja na rzecz Nauki Polskiej uhonorowała swoją Nagrodą prof. Elżbietę Frąckowiak za całokształt osiągnięć w dziedzinie syntezy i elektrochemicznych zastosowań materiałów węglowych i ich kompozytów.

Mikroporowata węglowa włóknina wiskozowa

Kompozyt nanorurki węglowe/polianilina

22

PTW

Politechnika Wrocławska WYDZIAŁ CHEMICZNY

Zakład Materiałów Polimerowych i Węglowych

Profil działalności Zespołu Prace badawcze Zespołu Węgla i Materiałów Węglowych obejmują następujące obszary: ●● Preparatyka porowatych materiałów węglowych o pożądanej morfologii, strukturze porowatej i właściwościach powierzchniowych z ogólnie dostępnych surowców organicznych, takich jak węgle kopalne, paki, biomasa, syntetyczne polimery, ●● Synteza nanowłókien węglowych metodą katalitycznego chemicznego osadzania z fazy gazowej (CCVD), ●● Materiały węglowe i kompozyty jako anoda ogniwa litowo-jonowego, ●● Węgle aktywne do usuwania specyficznych zanieczyszczeń organicznych z wody, ●● Adsorbenty węglowe do rozdziału mieszanin gazowych oraz magazynowania metanu, ditlenku węgla i wodoru, ●● Materiały węglowe i kompozyty z nanowłóknami węglowymi dla kondensatorów elektrochemicznych,

Z

espół Węgla i Materiałów Węglowych jest na Wydziale Chemicznym Politechniki Wrocławskiej kontynuatorem ponad 60-letniej tradycji badań węgli kopalnych i materiałów węglowych, z którą związane są m.in. nazwiska wybitnych profesorów Błażeja Rogi i Stefana Jasieńki. Rozwijane aktualnie badania dotyczą różnych aspektów fizykochemii i technologii zaawansowanych materiałów i nanomateriałów węglowych oraz kompozytów dla zastosowań w ochronie środowiska i magazynowaniu energii. Aktualny skład zespołu to 3 profesorów (Grażyna Gryglewicz, Stanisław Gryglewicz, Jacek Machnikowski), 4 doktorów oraz 6 doktorantów.

23

PTW POIG.01.01.02-02-002/08 (2010-2014), ●● Development of carbon precursors from anthracene oil-based pitches for carbon fibre preparation, “EUROFIBRES”, Research Fund for Coal and Steel, RFCR-CT-2009-00004 (2009-2012), ●● Badania procesów adsorpcyjnego usuwania CO2.

Program strategiczny NCBiR „Opracowanie technologii zgazowania węgla dla wysokoefektywnej produkcji paliw i energii elektrycznej” (zadanie 2.3.2 (2011-2014)

●● Katalizatory na nośnikach węglowych, ●● Piroliza biomasy i tworzyw sztucznych, uszlachetnianie produktów ciekłych i stałych.

Aparatura badawcza Wyposażenie do procesów wytwarzania materiałów i kompozytów węglowych: ●● Analizatory porowatości i powierzchni metodą sorpcji gazów (ASAP, Micromeritics, NOVA, Quantachrome), ●● Mikroskopy optyczne do badań w świetle odbitym, ●● Chromatografy gazowe z różnymi systemami detekcji GC-MS/FID/ECD/TCD, ●● Wielokanałowy potencjostat-galwanostat (VMP3, Biologic) z wyposażeniem do budowy ogniw typu guzikowego, ●● Aparatury do badania adsorpcji gazów pod zwiększonym ciśnieniem (6 MPa) oraz adsorpcyjnej separacji mieszanin gazowych w systemach PSA, VPSA i TSA, ●● Komora rękawicowa (Brown), ●● Kalorymetr skaningowy (Mettler).

Gdzie mieszkają członkowie PTW? Wrocław Zabrze Warszawa Kraków Toruń Nowy Sącz

Ważniejsze projekty badawcze:

Poznań

●● Materiały i technologie dla zaawansowanych systemów magazynowania i konwersji energii (zad. 6) w ramach projektu „Wykorzystanie nanotechnologii w nowoczesnych materiałach, NANOMAT”,

Racibórz 0

24

10

20

30

PTW

Polska Akademia Nauk

CENTRUM MATERIAŁÓW POLIMEROWYCH I WĘGLOWYCH ul. M. Curie-Skłodowskiej 34, 41-819 Zabrze sorów do otrzymywania napełniaczy o różnej strukturze.

Kompozyty z udziałem napełniaczy węglowych są charakteryzowane pod kątem zależności pomiędzy sposobem organizacji płaszczyzn grafenowych w strukturze napełniacza a ich właściwościami fizycznymi. Możliwość zastąpienia

C

entrum Materiałów Polimerowych i Węglowych jest instytutem Polskiej Akademii Nauk, którego zasadniczym zadaniem jest prowadzenie interdyscyplinarnych badań naukowych nad otrzymywaniem, właściwościami oraz wykorzystaniem nowych materiałów polimerowych i węglowych. Badania materiałów węglowych dotyczące głównie ich struktury i właściwości realizowane są w Pracowni Materiałów Węglowych i Polimerowo-Węglowych.

Od lat prowadzone są prace nad możliwością zastosowania parametrów refleksyjności węgli i materiałów węglowych do oceny stopnia uporządkowania ich struktury i prognozowania właściwości fizycznych i technologicznych.

Równolegle realizowane są badania kompozytów polimerowo-węglowych z wykorzystaniem naturalnych materiałów węglowych jako prekur-

25

PTW m.in.: mikroskopy elektronowe SEM Quanta 250 FEG (FEI) i TEM Tecnai F20 TWIN (FEI), mikroskop optyczny Axioskop MPM 200 (Zeiss), spektrometr FTIR ATR Nicolet 6700 (Thermo Scientific), termograwimetr TGA/DSC1 (Mettler-Toledo), analizatory DSC 2010, DEA 2970 i DMA 2980 (TA Instruments).

Wyniki badań materiałów węglowych realizowane w CMPW PAN są przedmiotem publikacji w liczących się czasopismach naukowych oraz prezentacji na międzynarodowych konferencjach naukowych. Dr Sławomira Pusz jest członkiem kolegium redakcyjnego czasopisma International Journal of Coal Geology wydawanego przez Elsevier.

grafenów w kompozytach strukturami grafenowymi uzyskanymi z antracytu przyniosłaby wymierne korzyści ekonomiczne.

Przy współpracy z Bułgarską Akademią Nauk realizowane są badania nad wytwarzaniem pianek węglowych z polimerowych produktów ubocznych i odpadów. Badana jest morfologia i właściwości pianek, które następnie będą wykorzystywane jako napełniacze do otrzymania kompozytów polimerowo-węglowych.

Prowadzone są także badania nad opracowaniem podstaw nowej technologii otrzymywania z metanu nanorurek węglowych o kontrolowanej geometrii. Modyfikacja właściwości elektronowych i chemicznych nanomateriałów węglowych poprzez ich „dekorowanie” metalami lub tlenkami metali ma na celu wytworzenia hybryd materiałowych o właściwościach katalitycznych lub sensorowych.

Docelowe nanomateriały węglowe mogą być wykorzystywane na szeroką skalę w takich dziedzinach jak medycyna, elektronika czy kataliza. Rozwój wymienionych technologii otrzymywania nowych nanomateriałów węglowych może stanowić w przyszłości szansę dla Polski w zakresie produkcji i wykorzystania wysoko przetworzonych surowców kopalnych.

CMPW PAN dysponuje nowoczesną aparaturą badawczą umożliwiającą szeroką analizę struktury i właściwości materiałów węglowych, ze szczególnym uwzględnieniem metod obrazowania. Są to

26

PTW

Polska Akademia Nauk Instytut Fizyki Molekularnej

ul. M. Smoluchowskiego 17, 60-179 Poznań

węglowym [1]. Badanie kinetyki domieszkowania fulerenów metalami alkalicznymi i tworzenia się faz nadprzewodzących to jeden z głównych nurtów prezentowanych przez grupę poznańską na spotkaniach PTG. Zastosowanie w badaniach fulerenów technik EPR i MMMA pozwoliło na odkrycie nowej, niestabilnej fazy nadprzewodzącej w układzie KxC60. Opisanie tej fazy zostało umieszczone pomiędzy najważniejszymi osiągnięciami w dziedzinie nadprzewodnictwa w „Polsce u progu trzeciego tysiąclecia" [2], a badania kinetyki domieszkowania C60 metalami alkalicznymi zostały dwukrotnie uznane za osiągnięcia Instytutu Fizyki PAN w Poznaniu i jako takie zaprezentowano je w Zeszytach Działalność Naukowa PAN. Od 1995 r. przedstawiciele naszego Instytutu uczestniczyli regularnie we wszystkich organizowanych przez PTG, a później PTW, spotkaniach i konferencjach zarówno krajowych, jak i międzynarodowych (sam mogę pochwalić się obecnością we wszystkich tych spotkaniach). Prezentowano tam ww. zagadnienia. Nasz Instytut wraz z PTG współorganizował międzynarodową konferen-

M

ateriały węglowe w Zakładzie Fizyki Niskich Temperatur IFM PAN pojawiły się wraz z odkryciem nadprzewodnictwa w fulerydkach (1991). Pierwsze badania elektronowego rezonansu paramagnetycznego (EPR - badania centrów rodnikowych C60) oraz magnetycznie modulowanej mikrofalowej absorpcji (MMMA - badania faz nadprzewodzących fulerytów) przeprowadziliśmy na próbkach C60 domieszkowanych metalami alkalicznymi: potasem i rubidem. Próbki te, z inicjatywy prof. Jana Stankowskiego, przekazał nam dr Piotr Byszewski z Instytutu Fizyki PAN w Warszawie. Wyniki badań tych materiałów przedstawił po raz pierwszy prof. J. Stankowski na spotkaniach Polskiego Towarzystwa Grafitowego (PTG) przedstawił w Bachotku (III Toruńskie Sympozjum Węglowe) w 1995 r. Zostały one również zamieszczone w jednej z najbogatszych monografii poświęconych fulerenom i nanorurkom

27

PTW cję 8th Torunian Carbon Symposium (2-5.09.2009) jak również, jako Członek Komitetu Doradczego, wspomagałem organizowany przez PTW Światowy Kongres Węglowy: Carbon 2012, The Annual World Conference on Carbon (17-22.06.2012, Wojciech Kempiński, Kraków).

Członek Zarządu Polskiego Obecnie nasz InstyTowarzystwa Węglowego, Kierownik Zakładu tut reprezentowany jest w Fizyki Niskich Temperatur Polskim Towarzystwie Węglowym przez pięciu Członków zajmujących się badaniami nowoczesnych materiałów węglowych: fulerenów, nanorurek węglowych, nanowęgli aktywnych (w tym aktywowanych włókien węglowych ACF) oraz grafenem i jego modyfikacjami są to: ●● Prof. IFM PAN dr hab. Wojciech Kempiński Członek Zarządu PTW, ●● Prof. dr hab. Zbigniew Trybuła - Członek PTW, ●● Dr hab. Maria Augustyniak-Jabłokow - Członek PTW, ●● Dr Szymon Łoś - Członek PTW, ●● Mgr Krzysztof Tadyszak - Członek PTW

PTW liczy 125 członków, 30 z nich to Panie, a 95 to Panowie.

Co szósty członek PTW jest posiadaczem tytułu profesorskiego.

Ilu nas było w każdej kadencji ?

140 120 100 80 60 40 20 0

[1] M.S. Dresselhaus, G. Dresselhaus, P.C. Eklund, Science of Fullerenes and Carbon Nanotubes, Academic Press (1995) [2] J. Klamut w „Fizyka Polska u Progu Trzeciego Tysiąclecia”, Toruń (1998) 69

28

PTW

SGL GROUP THE CARBON COMPANY

S

zamiany materiałów tradycyjnych na innowacyjne, widoczny jest coraz większy popyt na wysokowydajne materiały i produkty firmy SGL Group. Nasze wyroby wykorzystywane są głównie w przemyśle stalowym, aluminiowym, motoryzacyjnym i chemicznym, a także w sektorze półprzewodników, LED, baterii słonecznych i litowo-jonowych. Ponadto wyroby SGL Group coraz częściej wykorzystywane są w przemyśle lotniczym i obronnym oraz dynamicznie rozwijającym się sektorze energii odnawialnej.

GL GROUP jest jednym z największych na świecie producentów wyrobów i materiałów węglowych. Szerokie portfolio firmy obejmuje produkty od wyrobów węglowych i grafitowych do włókien węglowych i kompozytów. SGL Group jest ekspertem w zakresie technologii wysokotemperaturowych i ich zastosowania oraz posiada szeroką wiedzę i doświadczenie zdobyte przez wiele lat obecności na rynku. Umożliwia to firmie pełne wykorzystanie rozległej bazy materiałowej. Wyroby węglowe produkowane przez SGL Group łączą w sobie niepowtarzalne właściwości, takie jak przewodność elektryczna i termiczna, odporność na działanie wysokiej temperatury i korozji oraz wytrzymałość połączona z niską masą.

Dzięki wszechobecnej industrializacji rozwijających się regionów Azji i Ameryki Łacińskiej oraz tendencji do

Our markets

29

PTW SGL Group jest firmą o światowym zasięgu. Posiada 45 zakładów produkcyjnych w Europie, Ameryce Południowej i Azji, a także sieć serwisową obejmującą ponad 100 krajów. W 2012 r. firma zatrudniała około 6700 pracowników i wygenerowała sprzedaż na 1 709 mln €. Siedziba SGL Group mieści się w Wiesbaden.

SGL Carbon Polska S.A. jest spółką akcyjną zarejestrowaną w 2003 r. dzięki połączeniu dwóch podmiotów gospodarczych SGL w Polsce: SGL Carbon Polska S.A. w Raciborzu (wcześniej ZEW Racibórz) i SGL Carbon Polska S.A. w Nowym Sączu (wcześniej Polgraph S.A.), która to następnie w grudniu 2004 r. wchłonęła SGL Angraph Sp. z o.o. w Nowym Sączu.

Właścicielem pełnego pakietu udziałów firmy jest SGL Carbon Holdings BV - holenderska firma będąca członkiem grupy.

W polskich zakładach SGL Group produkowane są bloki katodowe, wykładziny piecowe, elektrody węglowe oraz grafity specjalne, jak również materiał anodowy przeznaczony do produkcji baterii litowojonowych.

Długoletnie i szerokie doświadczenie w zakresie produkcji wyrobów węglowych i grafitowych stanowi podstawę naszej filozofii dążenia do doskonałości „SGL Excellence”, co w konsekwencji pozwala nam oferować Naszym klientom najlepsze rozwiązania.

Broad Base.

Best Solutions.

New ideas and solutions for profitable growth Innovation Excellence

Operational Excellence

Continuous improvement of our manufacturing, administrative and supply chain processes

Racibórz - Historia zakładu

Sustainable partnerships with our customers to secure our future

Commercial Excellence

People Excellence

­ 1895

Well educated employees as foundation of our success

30

Założenie zakładu produkcji elektrod w Raciborzu

PTW ­ 1916 Przejęcie przez Rütgerswerke AG ­ 1928 Utworzenie Siemens Company

(prekursora SIGRI) ­ 1945 Przejęcie firmy przez polski związek

(ZEW) ­ 1997 Wpisanie ZEW na Giełdę Papierów

Wartościowych w Warszawie ­ 2000 Pozyskanie przez SGL GROUP ­ 2003 Połączenie dwóch podmiotów SGL

w Polsce ­ 2004 Pozyskanie SGL Angraph

­ 1991

­ 1995 ­ 2003

­ 2004

Przekształcenie ze spółki skarbu państwa w spółkę akcyjną POLGRAPH S.A. Pozyskanie przez SGL GROUP Połączenie dwóch podmiotów SGL w Polsce Pozyskanie SGL Angraph

Siedziba firmy znajduje się w Raciborzu Nasz adres: SGL Carbon Polska S.A., ul. Piastowska 29 47-400 Racibórz, Polska tel: +48 32 45 95 212

Nowy Sącz - Historia zakładu

1960

­ 1964

­ 1971

Założenie SZEW jako spółki Skarbu Państwa Rozpoczęcie produkcji elektrod grafitowych Rozpoczęcie produkcji specjalnych wyrobów grafitowych

Racibórz Nowy Sącz

31

PTW

Odbywające się regularnie Sympozja w Bachotku k. Torunia były nie tylko okazją do wysłuchania świetnych naukowych wystąpień i podziwiania wcześniej przygotowanych posterów. Były także okazją do spotkania dawno niewidzianych przyjaciół, nawiązywania nowych znajomości, wspólnego śpiewania przy ognisku... Spacerowaliśmy nad pobliskim jeziorem... Obserwując jak norka wyławia z niego smakowite raki. Podziwialiśmy nadwiślańskie bulwary, by później wypić przysłowiowe piwko na rynku wśród toruńskich żabek i rzeszy rozbawionych studentów. Odwiedziliśmy nawet Obserwatorium Astronomiczne, gdzie potężne teleskopy nasłuchują każdego szmeru dochodzącego z odległych nam planet.

Właśnie dlatego jechaliśmy później do domów uśmiechnięci i pełni wrażeń, a do tego objuczeni pysznymi toruńskimi piernikami dlatego tak chętnie tam zawsze wracaliśmy…

Wspomina Piotr Ćwik

32

PTW

Uniwersytet Mikołaja Kopernika

U

niwersytet Mikołaja Kopernika jest jednym z ośrodków - inicjatorów powołania Polskiego Towarzystwa Grafitowego (Węglowego).

Problematyka węglowa jest przedmiotem badań na dwóch wydziałach naszego Uniwersytetu.

W Instytucie Fizyki badania struktur węglowych zapoczątkował w latach 60-tych prof. Kazimierz Antonowicz po powrocie z Uniwersytetu w Buffalo od prof. Stanisława Mrozowskiego. Grupa pod kierunkiem prof. Antonowicza zajmowała się z jednej strony uporządkowanymi strukturami węglowymi (węgiel pirolityczny), z drugiej strony węglami

amorficznymi i węglami amorficznymi wodorowanymi.

Po odejściu prof. Antonowicza na emeryturę w 1986 r. grupę węglową w Instytucie Fizyki prowadził prof. Franciszek Rozpłoch. W tym czasie rozszerzono problematykę badań o włókna węglowe, węgiel szkłopodobny i kompozyty węglowe. Innym nowym zagadnieniem były cienkie warstwy diamentowe uzyskiwane metodą CVD, fullereny i nanorurki węglowe.

Podstawową metodą badawczą w tej grupie były badania elektronowego rezonansu paramagnetycznego (EPR). Ważną techniką badawczą była również dyfrakcja rentgenowska oraz skaningowa i transmisyjna mikroskopia elektronowa.

W latach 80-tych ubiegłego wieku rozpoczęte

33

PTW zostały badania spektroskopii Ramana uzupełnione o spektroskopię absorpcyjną w podczerwieni, które nadal są rozwijane. W chwili obecnej badania koncentrują się na wytwarzaniu i charakteryzowaniu nanostruktur węglowych i grafenu.

Grupa węglowa z Instytutu Fizyki jest inicjatorem i organizatorem Toruńskich Sympozjów Węglowych.

Pierwsze Sympozjum odbyło się w 1993 r.

Obecnie konferencja ta ma zasięg międzynarodowy.

Na Wydziale Chemii badania nad zastosowaniem węgli aktywnych w przemyśle zapoczątkował prof. Antoni Swinarski.

Tematykę rozwinął prof. Janusz Siedlewski i od połowy lat 60Stanisław Biniak tych zespół skupiony w Zakładzie Podstaw Chemii zajmował się adsorpcją i katalizą związków siarki oraz badaniem wpływu struktury porowatej i chemicznej budowy powierzchni na te zjawiska. Z czasem tematykę poszerzono o inne grupy sorbatów i reagentów oraz, już po roku 2000, o nowe rodzaje materiałów węglowych. Aktualnie w ramach Katedry Chemii Materiałów, Adsorpcji i Katalizy badaniami materiałów węglowych zajmują się trzy zespoły badawcze. Główne tematy badań to: adsorpcja gazów, par i cieczy na materiałach węglach; kataliza i elektrokataliza na węglach; elektrochemiczne zachowanie się materiałów węglowych; poszukiwanie nowych materiałów do konstrukcji czujników chemicznych; spektroskopia w podczerwieni zjawisk powierzchniowych na węglach oraz teoria adsorpcji modele matematyczne i symulacje komputerowe.

Czym zajmują się członkowie PTW? 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 przemysł

nauka

Kto stanowi większość?

100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 panie

panowie

34

PTW

Uniwersytet Śląski

Międzyuczelniane Centrum Edukacji i Badań Interdyscyplinarnych ul. 75 Pułku Piechoty 1, 41-500 Chorzów www.smcebi.us.edu.pl

roko cytowanych, praca habilitacyjna oraz kilka prac doktorskich i magisterskich, w których obiektami badań były antracyty, sadza techniczna i atmosferyczna, struktura karbonizatów w tym węgli grafityzujących i niegrafityzujących, nanorureki, nanorożki, nanodiamenty, nanocebulki węglowe, grafen i materiały pochodne. Do interpretacji wyników doświadczalnych stosowane są zaawansowane techniki obliczeniowe z wykorzystaniem metod ab initio oraz klasycznej dynamiki molekularnej we współpracy z grupą teoretyków. Absolwenci fizyki, którzy realizowali swoje prace magisterskie w tych zespołach kontynuują swoje studia w SMCEBI, ale również na Politechnice w Zurichu czy w Uniwersytecie w Leuven. Zespoły te prowadzą szeroką współpracę z ośrodkami w Wielkiej Brytanii, Francji, Japoni i Belgii.

Obecności tych zespołów w SMCEBI stwarza duże możliwości dalszych badań nad strukturą i własnościami oraz technologią otrzymywania materiałów węglowych poprzez dostęp do wielu pracowni spektroskopii (UV, VIS, spektroskopii fotoelektronów,

Ś

ląskie Międzyuczelniane Centrum Edukacji i Badań Interdyscyplinarnych (SMCEBI) zostało oddane do użytku w listopadzie 2011 r. W jego skład weszło wiele zespołów badawczych, w tym zespół prof. dr. hab.

Andrzeja Buriana (Zakład Fizyki Molekularnej IF UŚ) i zespół dr. hab. Stanisława Dubera (Międzywydziałowa Pracownia Badań Strukturalnych). Te dwa zespoły już od ponad 15 lat prowadzą badania nad strukturą i własnościami materiałów węglowych pochodzenia naturalnego i syntetycznego oraz nad technologią otrzymywania węgla szklistopodobnego i nanorurek węglowych o ściankach amorficznych typu a-CNTs. W zespołach tych powstało wiele prac naukowych sze-

35

PTW Tematyka - struktura materiałów amorficznych, szkieł, węgli aktywnych, węgli grafityzujących niegrafityzujących, fulerenów, nanorurkek węglowych, nanorożków węglowych, nanodiamentów, nanocebulek węglowych, grafenów.

Metody: dyfrakcja neutronów i promieni X, spektroskopia Ramana, symulacje ab initio oraz dynamika molekularna.

Członek Polskiego Towarzystwa Fizycznego, Polskiego Towarzystwa Promieniowania Synchrotronowego, Polskiego Towarzystwa Węglowego.

Po ukończeniu studiów na kierunku fizyki w Uniwersytecie im. A. Mickiewicza w Poznaniu, rozpoczął pracę w 1972r. w Zakładowym Ośrodku Badawczym Zakładów Elektrod Węglowych (ZEW) w Raciborzu. W latach 1979-2000 pracował w Zakładzie Petro-i Karbochemii (później Zakład Karbochemii) PAN w Gliwicach, gdzie kierował Prof. dr hab. Andrzej Burian Pracownią Struktury Węgla i Materiałów Węglowych. Od 2000 r. do chwili obecnej pracuje w Uniwersytecie Śląskim w Katowicach i kieruje Międzywydziałową Pracownią Badań Strukturalnych.

Przez cały okres pracy zawodowej zajmuje się technologią materiałów węglowych w tym głów-

Ramana, RTF, magnetycznych, dielektryków), dyfrakcji promieni X (technik monokrystalicznych i proszkowych) mikroskopii (optycznej, elektronowej SEM i TEM) oraz pracowni technologicznych i biologicznych. Prowadzone w SMCEBI badania biofizyczne i fizykomedyczne stwarzają unikalne możliwości tym zespołom na skupienie się nad zastosowaniem materiałów węglowych w biologii i medycynie.

W zespołach tych nadal są prowadzone badania nad otrzymaniem supertwardych materiałów węglowych dla medycyny, nanorurek węglowych o ściankach amorficznych, kompozytów węgiel/węgiel i węgiel/ polimer oraz badania nad strukturą nanowęgli przy wykorzystaniu różnych technik badawczych dostępnych w SMCEBI oraz renomowanych ośrodków zagranicznych jak reaktorowe (Institute Laue-Langevin w Grenoble, we Francji) i spallacyjne źródła neutronów (Rutherford Appleton Laboratory ISIS w Didcot, w Anglii) oraz synchrotronowych źródeł promieniowania rentgenowskiego trzeciej generacji (European Synchrotron Radiation Facility w Grenoble, we Francji oraz École Normale Dr hab. Stanisław Duber Supérieure w Paryżu).

1972-1995 Zakład Fizyki Ciała Stałego PAN w Zabrzu 1995- Uniwersytet Śląski

36

PTW nie węgla szklistego i włókien węglowych oraz nanorurek węglowych o ściankach amorficznych typu a-CNTs. Drugim tematem zainteresowania są badania struktury węgla i materiałów węglowych pochodzenia naturalnego i syntetycznego, wykorzystując

do badań takie metody jak mikroskopia optyczna (refleksyjność), mikroskopia elektronowa SEM i TEM oraz elektronowy rezonans paramagnetyczny (EPR).

Jest członkiem PTW od chwili jego powstania.

Obecnie członek Zarządu PTW.

37

PTW

Uniwersytet Zielonogórski

Badania węgla w zielonogórskim ośrodku naukowym Instytut Fizyki, Wydział Fizyki i Astronomii prof. dr hab. Andrzej B. Więckowski, dr Lidia Najder-Kozdrowska ski UZ. W pracach zespołu badań węgla w różnym czasie uczestniczyły następujące osoby: prof. dr hab.

Andrzej B. Więckowski, prof. dr hab. Barbara Pilawa, dr Lidia Najder-Kozdrowska, dr Grzegorz P. Słowik i mgr Wanda Wojtowicz.

Efektem prac zespołu było stwierdzenie wieloskładnikowej struktury widm EPR macerałów węglowych: egzynitu, witrynitu i inertynitu, wydzielonych z litotypów węgla kamiennego: węgiel błyszczący (witryn), półbłyszczący (klaryn) i matowy (duryn). Rozkład numeryczny widm EPR na linie składowe o kształcie krzywej Gaussa lub Lorentza o różnej szerokości wskazywał na obecność w węglu czterech grup centrów paramagnetycznych, stanowiących rodniki posiadające niesparowane spiny elektronowe.

Poza tym w węglu wykazano obecność centrów paramagnetycznych w stanie trypletowym, powstających w wyniku termicznego wzbudzenia singlet (spin S=0) - tryplet (spin S=1), Stwierdzono również dwuskładnikową strukturę widm EPR węgla brunatnego. Ponadto przeprowadzono badania koksów, węgli alkilowanych

Badania węgla metodą elektronowego rezonansu paramagnetycznego EPR zostały rozpoczęte w Instytucie Fizyki na Wydziale Matematyki, Fizyki i Techniki WSP w Zielonej Górze w 1993 r. W tym roku pracę podjął prof. dr hab. Andrzej B. Więckowski, który przeprowadzał poprzednio badania węgla w Instytucie Fizyki Molekularnej PAN w Poznaniu. W roku 2001 r. z połączenia WSP w Zielonej Górze i Politechniki Zielonogórskiej powstał Uniwersytet Zielonogór-

38

PTW oraz węgli aktywnych w procesach katalitycznych. Badania były wykonywane przy współpracy z zespołami Zakładu Petro- i Karbochemii PAN w Gliwicach oraz Wydziału Chemii UAM w Poznaniu.

Wyniki badań węgla uzyskanych przez zespół w latach 1994-2013 zostały przedstawione w 53 publikacjach w czasopismach krajowych i zagranicznych.

Członkowie zespołu prezentowali swoje prace na wielu konferencjach międzynarodowych w kraju i za granicą, m.in. podczas 5th (2001), 6th (2003), 7th (2005) i 8th (2009) Torunian Carbon Symposium organizowanych przez Polskie Towarzystwo Węglowe PTW, które były następnie publikowane w czasopiśmie Karbo.

Członkowie zespołu byli wybierani do władz PTW. Prof. dr hab. Andrzej B. Więckowski był członkiem Za-

rządu PTW w latach 2001-2005 oraz wiceprzewodniczącym Komisji Rewizyjnej w latach 2005-2009. Dr Lidia Najder-Kozdrowska była członkiem Zarządu PTW w latach 2005-2009 i członkiem Komisji Rewizyjnej w latach 2009-2013.

W dniach 16-17 września 2004 r. odbyło się w Zielonej Górze wyjazdowe zebranie Zarządu PTW, które zaszczycił swoją obecnością JM Rektor UZ - prof. dr hab. Michał Kisielewicz. Podczas zebrania prof. dr hab. Andrzej B. Więckowski wygłosił referat pt. „Centra paramagnetyczne w węglu naturalnym”. Po zebraniu uczestnicy zwiedzili nowy gmach Instytutu Fizyki UZ. Następnie zwiedzili kopalnię węgla brunatnego w Sieniawie Lubuskiej oraz Zamek Joannitów w Łagowie Lubuskim.

Nie sposób nie wspomnieć w niniejszej Monografii Konferencji, które organizuje co roku w Ustroniu Jaszowcu nasza Koleżanka Lidka Kurzeja ze swoim zespołem. Na tychże Konferencjach nigdy nie zabrakło członków naszego Towarzystwa. Od lat niezmiennym od lat punktem programu są uroczyste kolacje przy muzyce, w czasie których nie brakuje wspólnego śpiewania, tańców oraz arcyciekawych dysput przy stole, pozwalających nam lepiej się poznawać i integrować. Tradycją tychże kolacji stały się już występy naszego Kolegi Andrzeja Mianowskiego, który wtedy się przeistacza z szacownego Profesora w wirtuoza gitary na miarę Santany i Hendrixa razem wziętych… Towarzyszenie grającemu zespołowi, a także solowe popisy w przerwach uzupełniają pełnię naszych doznań artystycznych i czynią te wieczory niezapomnianymi…

Wspomina Janusz Tomala

39

PTW

Sądeckie Zakłady Elektro-Węglowe

Raciborzu. Rok 1965 stanowił dla zakładu początek jego przemysłowej historii. W tym roku zakład opuściły pierwsze wyroby wytworzone w pełnym wielofazowym cyklu produkcyjnym.

W kolejnych latach nastąpił szybki i dynamiczny rozwój produkcji i poszerzenie liczby produkowanego asortymentu W 1970 r. produkcja osiągnęła 20 000 ton, znacząco wzrasta udział eksportu.

W roku 1972 oddany został do użytku nowy ciąg produkcyjny wyrobów drobnych z węgla i grafitu. Jego zdolność produkcyjna pozwoliła na wzrost produkcji zakładu o ponad 15%. W latach 1989-1993 zakład został poddany głębokiej modernizacji technologicznej, zainstalowano wówczas nowoczesne instalacje ochrony środowiska.

Procesy wytwarzania tworzyw węglowych i grafitowych ze względu na złożoność wymagają głębokiej wiedzy na temat surowców i znajomości procesów technologicznych. W marcu 1969 r. pod kierunkiem Marii Szudekowej rozpoczęło działalność Zakładowe Laboratorium Badawcze

H

istoria Sądeckich Zakładów Elektro-Węglowych sięga końca lat 50-tych XX wieku, kiedy ówczesny powiat nowosądecki realizował swój eksperyment, w wyniku usilnych starań gospodarzy regionu władze centralne uznały konieczność przemysłowej podbudowy przedsięwzięć gospodarczych.

Wmurowanie aktu erekcyjnego pod budowę zakładu nastąpiło 1 lipca 1960 r.

Myśl techniczna, pełna dokumentacja konstrukcyjna, wykonanie urządzeń oraz technologia produkcji były dziełem polskich inżynierów, techników i robotników.

Współtwórcą rozwiązań technicznych i bazą szkoleniową przeszłej załogi SZEW był odbudowany po wyzwoleniu Zakład Elektrod Węglowych w

40

PTW wyposażone w unikalną aparaturę badawczą. Pod jej kierownictwem w latach 70-tych opracowano i wdrożono produkcję szeregu nowoczesnych wyrobów. Działalność badawcza była rozwijana w kolejnych latach pod kierownictwem dr Krzysztofa Pawłowskiego, a później dr Jana Kolowcy, a jej rezultatem było wdrożenie w latach 80-tych nowych gatunków wysokointensywnych elektrod grafitowych (Czesław Dunajewski), wykładzin do elektrolizy aluminium (Sławomir Witkowski), grafitów czystych (Jan Kulpiński), tworzyw szczotkowych (Bronisława Bal). Kontynuowano badania nowych surowców (Janina Wróblewska, Jacek Ogórek). Trudny czas przemian politycznych i gospodarczych w latach 90-tych XX wieku (w 1991 r. powstała spółka POLGRAPH S.A) wymusił ograniczenie projektów badawczych i zmniejszenie personelu, niemniej jednak w momencie nabycia akcji firmy przez międzynarodowy koncern SGL CARBON GROUP (1995 r.) firma wniosła nie tylko wkład w postaci składników materialnych, ale może przede wszystkim ogromny potencjał wiedzy i doświadczenia pracowników, co pozwoliło w krótkim czasie doścignąć (a może nawet przewyższyć) inne zakłady koncernu. W latach 2005-2010 wdrożono produkcję elektrod dużych średnic oraz grafitowanych wyłożeń piecowych.

Wszystkim wymienionym i nie wymienionym twórcom historii Zakładu Elektro-Węglowego w Nowym Sączu dziękujemy za ich pasję i twórczy wkład w rozwój firmy.

Na spotkanie w Toruniu jedziemy dwoma samochodami, jest jesień i dość zimno.

Ja jadę z Jasiem i Marcinem, czas jest na styk.

W drugim samochodzie jedzie dyrektor Korzeń i Jacek Jesteśmy ubrani tak, żeby w drodze było wygodnie.

Przed Toruniem dzwoni dyrektor i rozmowa wygląda mniej więcej tak: - Jedziecie przed spotkaniem do hotelu?

- No chyba już nie zdążymy - A macie garnitury?

- Nie. - Macie mieć. Ja się nie będę za was przed tymi wszystkimi profesorami wstydził. Oni na pewno będą w garniturach, a wy co?

Czasu jest naprawdę mało, więc pada: -Jasiu zjedź do lasu. Przebierzemy się.

Jasiu skręca w najbliższą boczną drogę i zaczynamy się przebierać przy samochodzie.

Pojawia się rowerzysta. Widząc 3 facetów kręcących się w samych majtkach koło samochodu przy lesie - schodzi z roweru i ... wyraźnie zmienia pierwotnie zakładaną trasę.

Wspomina Stanisław Bieniek

41

PTW

Zakłady Elektrod Węglowych w Raciborzu Zakładowy Ośrodek Badawczy

A

nalizując ponad stuletnią historię naszej firmy wiemy, że przechodziła ona bardzo różne statusy zależne od sytuacji gospodarczej oraz politycznej Europy, struktur organizacyjnych Polski, zmieniających się różnych form własności.

Jednak pomimo tej historycznej zawiłości, trudnych warunków pracy, skomplikowanej i unikalnej technologii produkcji - od zawsze było wiadomo - że ludzie chętnie pracowali dla naszej firmy i wiązali się z nią na długie lata, a wręcz pokolenia.

Zespoły ludzkie zawsze wspierały się wzajemnie -

doskonale bezpośrednio komunikując się, co w połączeniu z dużą tradycją wytworzyło atmosferę wzajemnego szacunku i przyjemności pracy do dziś. Warto wspomnieć lata 1970-2000, gdzie na bazie ludzkiej myśli w Raciborzu powstało wiele innowacyjnych wyrobów o jakości i technologii mogącej konkurować z ówczesnymi światowymi liderami produkcji tworzyw z węgla i grafitu.

Niebagatelne zasługi dla rozwoju myśli technicznej i innowacyjności w produkcji wyrobów węglowych należy przypisać Zakładowemu Ośrodkowi Badaw-

42

PTW

czemu. Zasługi w tworzeniu Ośrodka należy z kolei przypisać mgr inż. Józefowi Kawie, będącemu pierwszym kierownikiem jego zalążku oraz mgr inż. Marii Szudekowej, organizatorce jego kształtu docelowego.

Natomiast twórcą idei oraz budowy nowego Ośrodka i nadania mu odpowiednio wysokiej rangi był dr Kazimierz Skoczkowski. Wieloletnim kierownikiem tego Ośrodka byli również dr inż. Józef Gonsior oraz mgr inż. Jerzy Nowak. W opisie historii tego okresu należy wspomnieć prace związane z rozwojem technologii produkcji, a przy tym ludzi związanych z rozwojem produktów, jak choćby: Janinę Hermanowską - specjalizującą się w doborze nowych surowców, która przeszukując źródła z całego świata z sukcesem stosowała je do obowiązującego portfolio produktów; Dorotę Świerkot, która miała olbrzymi wkład w tworzenie nowych gatunków katod węglowych do produkcji aluminium np. WAL-65 i wykładzin wielkopiecowych, np. WPW-65, których koncepcja przetrwała

do dziś; Ewę Gębską, Teresę Jeremicz i Piotra Stiebera uczestniczących w pracach związanych z technologią elektrod grafitowych wysokointensywnych oraz biorących udział w opracowaniu i wdrożeniu technologii produkcji anod wysokointensywnych; Teresę Nowak odpowiedzialną za badania nad surowcami, metodami laboratoryjnymi oraz technologią proszkową, mającą ogromny wkład w opracowanie technologii materiałów drobnoziarnistych, nowych materiałów szczotkowych do maszyn elektrycznych oraz grafitów czystych do urządzeń specjalnych; Hannę Kossobudzką, która opracowała między innymi technologie produkcji włókniny i włókien węglowych, grafitu rozprężonego oraz mas konstrukcyjnych ubijanych na zimno; Janinę Lukoszek, zajmującą się badaniami własności wyrobów i surowców, a w szczególności wprowadzeniem nieniszczących (ultradźwiękowych) metod badań wyrobów gotowych, prowadzącą także ocenę przydatności surowców, zwłaszcza antracytów; Alfreda Otlika, prekursora zastosowania badań mikroskopowych w badaniu materiałów węglowych, które kontynuowane są w Raciborzu do dziś jako Centralne Laboratorium Mikroskopowe tworzyw węglowych, pracujące na potrzeby SGL. W zakresie Kontroli Jakości i Zarządzania Jakością - Dorotę Helak - która dzięki dobrym, bezpośrednim kontaktom z klientami, rozumiejąc ich oczekiwania (pomimo, że Polska była wówczas bardzo zamknięta), wdrożyła poziom Kontroli Jakości, badań produktów oraz laboratorium na światowym poziomie. W obszarze

43

PTW Technologii - Tadeusza Kikowskiego - którego bez żadnej przesady nazwać można filarem raciborskiej technologii, gdyż cały swój potencjał i serce włożył w stabilność i rozwój produktów tego okresu. Józefa Ficę będącego współtwórcą doskonalenia technologii i rozwoju asortymentowego węgli aktywnych, wyrobów elektrodowych oraz elektrod grafitowych

wysokointensywnych. Lista osób jest tak długa, że nie sposób wymienić wszystkich, ale z pewnością wszystkim należą się podziękowania. Nie sposób także pominąć w tym miejscu Jerzego Szpinetera, Dyrektora Naczelnego a następnie Prezesa ZEW, będącego przez wiele lat prawdziwym motorem napędowym raciborskiego zakładu.

W Polskim Towarzystwie Węglowym jestem od momentu jego założenia w Zakopanem. Cała aktywność kręciła sie wokól tematyki węgla i grafitu, ale nie tylko! Dzięki wspaniale zorganizowanym wypadom do Toruńskiego Obserwatorium Astronomicznego, w ramach odbywających się co 2 lata Konferencji Naukowych w Bachotku k.

Torunia, udało mi sie, parafrazując naszego wielkiego klasyka literatury, sięgać tam gdzie wzrok nie sięga, łamiąc to co rozum nie złamie...

Słuchając na żywo wykładu o kosmosie z ust entuzjastycznego Profesora UMK, chciałem tylko jednego - zmienić profesję na astronoma i podziwiać piękne Adriannny z odległości kilkudziesięciu lat świetlnych i tam szukać jakiejś nowej formy węgla...

Wspomina Stanisław Bednarz

44

Oni współtworzyli tę historię

PTW

Kazimierz Antonowicz fity pirolityczne, węgle szkłopodobne, włókna węglowe). W 1974 r. ogłosił w Nature pracę zawierającą wyniki badań próbek węgla bezpostaciowego przez które przepuszczano prąd elektryczny. Okazało się, że próbki te stają się nie tylko wielokrotnie bardziej przewodzące, ale i po wyłączeniu prądu „zapamiętują” ten stan. Interpretacja tego zjawiska wskazuje na możliwość pojawienia się efektu nadprzewodnictwa w temperaturach pokojowych.

Członek Honorowy Polskiego Towarzystwa Grafitowego w latach 1991-2003.

(ur. 21 maja 1914 r. w Nowych Święcianach na Wileńszczyźnie, zm. 5 maja 2003 r. w Toruniu) - polski fizyk specjalizujący się w fizyce doświadczalnej.

W 1947 r. po dokonaniu formalnego zakończenia studiów na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika uzyskał stopień magistra filozofii w zakresie fizyki. W Katedrze Fizyki Doświadczalnej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika zatrudniony został w dniu 1 września 1950 r. Od 1959 r. przebywał na dwuletnim stypendium naukowym w USA, na Uniwersytecie w Buffalo, gdzie w Carbon Research Laboratory zapoznał się z problematyką fizyki fazy skondensowanej. Po powrocie do Polski został wybrany dziekanem Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii UMK (funkcje tą pełnił w latach 1962-1964). W tym czasie objął także stanowisko kierownika nowo utworzonej Katedry Elektroniki i Fizyki Ciała Stałego, które piastował do 1985 r. W 1966 r. uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego, zaś w 1978 r. profesora zwyczajnego. W 1963 r. powołany został w skład Honorowego Komitetu Wydawniczego międzynarodowego czasopisma Carbon. W latach 60. i 70. rozwinął, wraz ze swoim zespołem, poszukiwania nowych materiałów węglowych o niezwykłych własnościach fizycznych i chemicznych (węgle i gra-

Franz Berger Chociaż celem naszego stowarzyszenia jest skupianie osób zajmujących się badaniem węgla i grafitu w Polsce, w 25-letniej historii PTW członkami naszego towarzystwa byli także koledzy z zagranicy. Dr Franz Berger, z pochodzenia Austriak, wieloletni prezes zakładu SGL Carbon w Steeg (Austria), a od 1998 r. także zakładu SGL Carbon w Nowym Sączu, został członkiem PTW w 2001 r. Dr Franz Berger, związany od wielu lat z przemysłem grafitowym, kierował integracją zakładu w Nowym Sączu w struktury kon-

46

PTW

Stefan Jasieńko Prof. Stefan Jasieńko (8.02.1921-5.02.2009) Rodzinnymi stronami profesora Stefana Jasieńki było Podole, jednak cała Jego działalność zawodowa jest związana z Wrocławiem, w którym osiedlił się po zakończeniu II Wojny Światowej. Studia wyższe ukończył w 1950 r. na Wydziale Chemicznym Politechniki Wrocławskiej jako jeden z pierwszych absolwentów Uczelni. Pracę magisterską wykonał w Katedrze Technologii Chemicznej Węgla pod kierunkiem prof. Błażeja Rogi. Z Wydziałem Chemicznym Politechniki Wrocławskiej i tematyką węglową związana była cała działalność dydaktyczna i badawcza Profesora. Zawsze podkreślał, że jest uczniem prof. Rogi i został jego naturalnym następcą na stanowisku kierownika najpierw Katedry, a później Zakładu Chemii i Technologii Węgla w Instytucie Chemii i Technologii Nafty i Węgla.

Profesor S. Jasieńko był znany i ceniony w świecie zwłaszcza jako wybitny specjalista w zakresie węgli koksujących i procesu koksowania węgla. W tej dziedzinie wniósł szczególnie duży wkład do nauki światowej. W opublikowanej w 1965 r. monografii habilitacyjnej pt. „Badania fizykochemiczne własności i struktury węgli koksujących i otrzymanych

cernu SGL Carbon Group od momentu przejęcia POLGRAPH S.A. w 1995 r. Doświadczenia zdobyte w tym okresie wykorzystywał w czasie integracji zakładu ZEW S.A. w Raciborzu, który został włączony do SGL Carbon Group w 2000 r.

Z racji swojej długoletniej pracy w branży węglowo-grafitowej bardzo dobrze rozumiał specyfikę tego przemysłu i życzliwie wspierał PTW jako organizację jednoczącą praktyków i naukowców tej wąskiej specjalizacji w Polsce. Wyrazem tego wsparcia było coroczne dofinansowanie PTW, co umożliwiło m.in. kontynuowanie sympozjum węglowego w Bachorku k. Torunia. Dr Franz Berger pełnił funkcję V-ce Prezesa PTW od roku 2001 do momentu przejścia na emeryturę w kwietniu 2004 r.

Jest On człowiekiem dużej kultury i poczucia humoru, bardzo pozytywnie nastawionym do Polskii Polaków, dobrze znającym historię Polski, zwłaszcza małopolski. Wolny czas wykorzystywał do zwiedzania okolicy i odszukiwanie pozostałości kultury galicyjskiej.

47

PTW z nich koksów” jako pierwszy zastosował mikroskopię optyczną i analizę rentgenowską w badaniach struktury polskich węgli kamiennych i koksów, wykazując istotną rolę badań strukturalnych w ocenie ich właściwości technologicznych.

Zainteresowania praktycznymi aspektami badań strukturalnych przeniósł bardzo szybko na surowce i wyroby przemysłu elektrodowego, stając się w ten sposób pionierem tego typu badań w kraju.

Bez wątpienia kluczową rolę dla rozwoju tej nowej w zespole tematyki badawczej miało nawiązanie już w 1967 r. współpracy z Zakładami Elektrod Węglowych w Raciborzu. Realizowane w kolejnych latach prace dotyczyły m.in. badań struktury surowców elektrodowych, procesów karbonizacji paków i ekstraktów węglowych, grafityzacji termicznej i katalitycznej, roli heteroatomów w koksach elektrodowych i zjawiska „puffingu” czy też oceny przydatności grafitów naturalnych do wytwarzania grafitu rozprężonego. Nie ma więc żadnej przesady w stwierdzeniu, że badania dotyczyły ważnych i aktualnych w różnych okresach czasu problemów surowcowych i technologicznych związanych z produkcją elektrod. Współpraca kontynuowana była jeszcze po przejściu prof. S. Jasieńki na emeryturę w 1991 r., a jej ostatnim etapem były obszerne badania nad doborem lepiszczy i syciw w celu optymalizacji procesu nasycania wyrobów, realizowane w latach 1998-1999 w ramach projektu celowego „Modernizacja technologii nasycania (impregnacji) wyrobów z węgli uszlachetnionych”.

Wieloletnia współpraca z ZEW miała duży wpływ

na rozwój nowego kierunku badań w Zakładzie kierowanym przez Profesora. Z czasem tematyka materiałów węglowych zaczęła odgrywać wiodąca rolę w realizowanych pracach. Sprzyjało temu bardzo pozytywne nastawienie do badań naukowych kierownictwa Zakładów, a zwłaszcza kolejnych kierowników Zakładowego Ośrodka Badawczego. Można sądzić, że współpraca była korzystna także dla Zakładów Elektrod Węglowych - inspirowała wprowadzanie nowych metod oceny surowców i wyrobów, prace nad nowymi materiałami (włókna węglowe, grafit rozprężony), jak również podnoszenie kwalifikacji kadry inżynierskiej. Wśród doktorów wypromowanych przez prof. Jasieńkę byli także pracownicy Zakładów Elektrod Węglowych w Raciborzu, kolejno Józef Fica, Kazimierz Skoczkowski i Józef Gonsior.

48

PTW

Jerzy Jastrzębski

Profesor cieszył się ogromnym uznaniem i zaufaniem środowiska naukowego w kraju. Pełnił m. in. funkcje przewodniczącego Komitetu Karbochemii PAN, przewodniczącego sekcji Chemii Węgla Polskiego Towarzystwa Chemicznego, członka Centralnej Komisji ds. Tytułu i Stopni Naukowych. Był także członkiem rad naukowych instytutów badawczych oraz recenzentem wielu prac doktorskich, habilitacyjnych czy wniosków profesorskich (ponad 80 recenzji).

Ma duże zasługi w popularyzacji wiedzy o budowie i roli materiałów węglowych i powstaniu środowiska naukowego związanego z tą tematyką. Spośrod 21 prac doktorskich, których był promotorem 7 dotyczyło materiałów węglowych. Był też promotorem wielu prac magisterskich. Brał aktywny udział we wszystkich Sympozjach Przemysłu Elektrodowego, które przez blisko 30 lat gromadziły naukowców i praktyków z tej dziedziny. Należał także do grona członków-założycieli Polskiego Towarzystwa Grafitowego podczas IX Sympozjum w Zakopanem w 1988 r.

W uznaniu zasług został odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Komisji Edukacji Narodowej, Medalem Politechniki Wrocławskiej. Za całokształt osiągnięć badawczych został wyróżniony w 2003 r. Międzynarodową Nagrodą Iron and Steel Society Joseph Becker Award.

Jeden ze współzałożycieli Polskiego Towarzystwa Grafitowego w 1988 r.

W latach 1993-2001 Przewodniczący Sądu Koleżeńskiego.

Prof. dr hab. inż. Jerzy Jastrzębski (ur. w Bydgoszczy zm. 7 czerwca 1996 r.)

Studia wyższe ukończył na Wydziale Chemicznym Politechniki Wrocławskiej.

W 1964 r. uzyskał na Politechnice Sląskiej stopień doktora nauk technicznych a w 1968 r. doktora habilitowanego. W 1971 r. otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego nauk technicznych, a w 1988 r. profesora zwyczajnego nauk technicznych.

Prof. dr hab. inż. Jerzy Jastrzębski, pracujący w Instytucie Chemicznej Przeróbki Węgla, od 1960 r. był uznanym autorytetem w dziedzinie karbochemii, cenionym w kraju i za granicą. Od początku pracy w IChPW szybko dał się poznać jako zdolny naukowiec o dużej wiedzy i umiejętnościach organizacyjnych.

Ciągle pogłębiane doświadczenia badawcze okazały się bardzo przydatne w kierowaniu zespołami ludzkimi. Dlatego możliwy był jego awans, poprzez Kierownika Zakładu Produkcji Specjalnej w 1962 r. i Kierownika Zakładu Przerobu Węglopochodnych w 1968 r. na Zastępcę Dyrektora IChPW do spraw naukowo badawczych w 1973 r., a pod koniec swojej pracy objął funkcję Sekretarza Naukowego Instytutu.

Główne zagadnienia badawcze, którymi zajmował się w swojej długoletniej pracy naukowej to:

49

PTW ści naukowej był bardzo zaangażowany społecznie.

Jego działalność znalazła uznanie w postaci szeregu odznaczeń państwowych, nagród i wyróżnień.

Profesora Jastrzębskiego cechowała wysoka kultura bycia, był życzliwy dla innych, w otaczającym go środowisku budził duży szacunek.

●● opracowanie metod wyodrębnienia czystego germanu z produktów zgazowania węgla, ●● badania nad procesami termo preparacji paku do produkcji elektrod węglowych i mas anodowych, ●● opracowanie nowej technologii przerobu smół koksowniczych opartych na selektywnym rozdziale rozpuszczalnikowym, ●● zaprojektowanie i wdrożenie do produkcji koksu elektrodowego z surowców karbochemicznych, ●● opracowanie technologii produkcji powłok ochronnych smołowych i smołowo-asfaltowych do zastosowania w technice antykorozyjnej, budownictwie i drogownictwie, ●● kompleksowy program badań na bazie paków węglowych.

Wiele nowatorskich rozwiązań opracowanych w zespołach badawczych pod jego kierunkiem znalazło zastosowanie w przemyśle, stając się przedmiotem patentów i wdrożeń. Dorobek naukowy Profesora jest nieprzeciętnie bogaty, obejmuje on: ponad 90 publikacji krajowych i zagranicznych, ponad 150 prac naukowo - badawczych niepublikowanych, ponad 50 referatów zaprezentowanych na konferencjach krajowych i zagranicznych, ponad 28 patentów racjonalizatorskich. Jako jedno z Jego ważniejszych osiągnięć uznać można stały nadzór nad rozwojem młodej kadry naukowej. Przejawiało się to aktywnym udziałem w realizacji wielu prac magisterskich i doktorskich.

Profesor był członkiem wielu komitetów i rad naukowych uczelni wyższych, instytutów przemysłowych i Polskiej Akademii Nauk. Równolegle do działalno-

ADAM KORZEŃ Adam Korzeń rozpoczął pracę w Sądeckich Zakładach Elektro-Węglowych w Nowym Sączu w 1972 roku na wydziale Pomiarów i Automatyki, na stanowisku mistrza, a następnie zastępcy kierownika wydziału. W czasie pracy na tym wydziale zgłosił 30 projektów wynalazczych, w tym 4 patenty. W 1985 r. został Głównym Specjalistą ds. BHP i Ochrony Środowiska, zaś w 1989 r. objął stanowisko dyrektora ds.

Modernizacji i Ochrony Środowiska. Po przekształceniu zakładu w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa (POLGRAPH S.A.) Adam Korzeń objął stanowisko V-ce Prezesa Zarządu nadzorującego sprawy produkcji i techniki. Szczególnie istotną rolę odegrał po zakupie akcji POLGRAPH SA przez SGL Carbon Group.

W ciągu niespełna dwóch lat osiągnięto poziom jakościowy wyrobów odpowiadający standardowi wyrobów SGL, a w ciągu 3 lat - w zakresie kosztów produkcji, produktywności, wskaźników uzysku, poziomu

50

PTW

MIROSŁAW LEBIEDZIEJEWSKI

braków oraz rentowności. SGL Carbon SA Nowy Sącz stał się jednym z dwóch najlepszych zakładów w koncernie. Adam Korzeń był członkiem wielu międzynarodowych zespołów roboczych w ramach koncernu zarówno w obszarach techniki, produkcji, jak i organizacji. Był także ściśle związany z działalnością PTG, a następnie PTW. Jako członek Towarzystwa aktywnie uczestniczył w jego pracy, pełniąc między innymi funkcję V-ce Prezesa. Był odpowiedzialny w głównej mierze za organizację współpracy pomiędzy środowiskiem naukowym a przemysłem, który reprezentował. Osobiście uczestniczył w wielu Konferencjach oraz ważnych wydarzeniach w historii PTW jednocześnie umożliwiając uczestnictwo swoim podwładnym, co z kolei znacząco przyczyniło się do poszerzenia wiedzy oraz horyzontów i zacieśniania więzi pomiędzy środowiskami naukowymi i przemysłem. Zmarł po długiej i ciężkiej chorobie w dniu 11 lipca 2010 r. w wieku zaledwie 61 lat.

W 1958 r. ukończył studia magisterskie na Wydziale Mechaniczno-Energetycznym Politechniki Śląskiej w Gliwicach.

W latach 1968-1991 był Dyrektorem Naczelnym Sądeckich Zakładów Elektro-Węglowych w Biegonicach, a następnie w latach 1991-1997 Prezesem Zarządu Polgraph SA w Nowym Sączu.

Jest autorem doktoratu i książek na temat technologii produkcji elektrod grafitowych i wielu patentów z tej dziedziny.

Jest jednym z współzałożycieli Polskiego Towarzystwa Grafitowego, którego członkiem pozostał do dzisiaj. W latach 1988-2001 piastował funkcję V-ce Prezesa PTG. Po przejściu na emeryturę w latach 1997-2001 był Przewodniczącym Stowarzyszenia Wiedza i jednym z inicjatorów powstania Wyższej Szkoły Zawodowej w Nowym Sączu (1998), a następnie Prezesem Klubu Sądeckiego - Stowarzyszenia Wspierania Inicjatyw Społeczno-Gospodarczych.

W przeszłości był członkiem władz i wykładowcą przedmiotów technicznych w PWSZ w Nowym Sączu, znanym sądeckim działaczem politycznym i społecznym oraz prowadził doradczą firmę Legraph.

51

PTW

KRZYSZTOF PAWŁOWSKI i grafitu oraz pracowników badawczych i technologów z obu firm produkujących wyroby z węgla i grafitu, to jest: ZEW w Raciborzu i SZEW w Nowym Sączu. Do 1988 r. odbyło się 8 takich konferencji. Na przełomie 1986/87 r. zdecydowaliśmy się, że kolejną konferencję którą zorganizujemy nie zrobimy nie w Nowym Sączu, ale w Zakopanem (w hotelu Kasprowy który wtedy był symbolem luksusu) i zrobimy ją na poziomie międzynarodowym.

Wśród nielicznych zachowanych pamiątek z tego okresu znalazłem pierwszą ulotkę zapowiadającą konferencję (z maja 1987 r.) oraz program IX Konferencji Grafitowej, która odbyła się w dniach 25 -28 września 1988 r. Byłem sekretarzem Komitetu Organizacyjnego i jednym z inicjatorów przemiany naszych konferencji w międzynarodowe.

Tak jak pamiętam byłem też jednym z inicjatorów powołania PTG, które miało wzmocnić integrację polskiego środowiska zajmującego się badaniami

Absolwent Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego, doktor nauk fizycznych Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, doktor honoris causa National - Louis University (Chicago, USA).

W latach 1969-1989 Kierownik laboratorium badawczego w Sądeckich Zakładach Elektro-Węglowych. Senator RP I i II kadencji, Założyciel i Przewodniczący Rady Organizatorów Business Centre Club, Prezydent Wyższej Szkoły Biznesu - National Louis University z siedzibą w Nowym Sączu.

Po raz kolejny muszę się przyznać do wstydliwego braku dobrej pamięci. Bardzo intensywne życie, które prowadziłem w latach 1989-2012 niemal wyparło z mojej pamięci okres poprzednich 20 lat - to jest okres mojego pierwszego życia zawodowego, związanego w pracą w SZEW w latach 1969-1988. Przez wiele lat uczestniczyłem czynnie przy organizacji oraz przebiegu Konferencji Węglowych i Grafitowych odbywających się na zmianę w Raciborzu i Nowym Sączu - odbywały się one wyłącznie (o ile dobrze pamiętam) w gronie Polaków - pracowników naukowych kilku polskich uczelni, specjalizujących się w badaniach węgla

52

PTW

V-ce Prezes Zarządu SGL Carbon Polska S.A. Jestem związany z Polskim Towarzystwem Węglowym od początku XXI wieku. Nie ukrywam, że kluczową rolę w podjęciu decyzji o przystąpieniu do PTW odegrały wydarzenia związane z decyzją SGL Group o produkcji materiału anodowego używanego do produkcji baterii litowo-jonowych w Polsce. Decyzja ta była ogromnym wyzwanie dla Spółki Polskiej, gdyż wiązała się z wdrożeniem nowych dość skomplikowanych procesów technologicznych. Możliwość ścisłej współpracy z PTW w znacznym stopniu pomogła mi zrozumieć „świat grafitu” w skali mikro, co finalnie, zaowocowało w rozwój tego produktu. Dzisiaj po ponad 10-letniej ścisłej współpraca z firmą Hitachi w zakresie produkcji materiału anodowego można z dumą stwierdzić, że SGL Group wniósł dość istotny wkład w rozwój baterii litowo-jonowych.

węgla i grafitu. Nie ukrywam też,że w tej inicjatywie zawierało się dość naiwne przekonanie, że każde nowe niezależne politycznie stowarzyszenie czy fundacja poszerza obszar wolności w Polsce.

Konferencja w Zakopanem była dobrym miejscem do formalnego powołania naszego Towarzystwa. Rejestracja PTG nastąpiła 22 lutego 1989 r., a więc na początku przemian ustrojowych w Polsce, które wyłączyły mnie z dalszej działalności w PTG.

GRZEGORZ ROGOWSKI

Absolwent Wydziału Paliw i Energii Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie oraz Wydziału Technologii Chemicznej Politechniki Krakowskiej. Związany z produkcją materiałów z węgla i grafitu od początku lat 90-tych, gdzie podjął pracę w Zakładzie Elektrod Węglowych w Raciborzu.

W latach 1997-2007 piastował stanowiska kierownicze w obszarze operacyjnym w ZEW; produkcja zielona, obróbka termiczna oraz mechaniczna.

Od 2008 r. Dyrektor Grafitów Specjalnych w SGL Carbon Polska S.A. W latach 2010-2013 Dyrektor Operacyjny jednostki biznesowej produkcji Katod i Wyłożeń Piecowych w SGL Group. Od 2010 r.

53

PTW

Kazimierz Skoczkowski Pochodzę ze wsi, ojciec był rolnikiem i matka też.

Mieszkałem w powiecie grójeckim, we wsi Pacew nad Pilicą. Wybuch wojny zastał mnie w Warszawie, gdzie brałem udział w Powstaniu Warszawskim, a następnie walczyłem w Armii Krajowej. Wolność

Przemysłu Elektrodowego. Ich tematyka obejmowała technologię, badania naukowe, własności i zastosowanie wyrobów z węgli uszlachetnionych, a zapoczątkowana została konferencją Postęp Techniczny w Przemyśle Elektrodowym, zorganizowaną przez koło ZEW w 1965 r., a następnie Krajową Konferencję Techniczną zorganizowaną również przez Koło w 1975 r. Dążąc do rozwoju przemysłu elektrodowego, raciborskie Koło w 1975 r. opracowało „Memoriał o rozwoju przemysłu elektrodowego w Polsce”, który przy aktywnym poparciu posłów Ziemi Sądeckiej stał się podstawą decyzji Ministra Przemysłu Chemicznego, Antoniego Radlińskiego, o budowie Sądeckich Zakładów Elektro-Węglowych w Nowym Sączu [1].

W latach następnych systematycznie - co dwa lata naprzemiennie - Koła obu zakładów ZEW i SZEW organizowały Sympozja Przemysłu Elektrodowego ,początkowo mające charakter krajowy, a następnie międzynarodowy, na których prezentowano dorobek naukowo - technologiczny i techniczny krajowych oraz zagranicznych ośrodków badawczych. Prezentowano na nich nie tyko najnowsze i najważniejsze osiągnięcia w dziedzinie wytwarzania wyrobów z węgla i grafitu, ale były one również platformą wymiany doświadczeń uczestników, wytyczenia kierunków badań i rozwoju branży elektrodowej. Zbiory wydawanych referatów dokumentowały i propagowały postęp w tej branży. O zainteresowaniu i randze Sympozjów może świadczyć ilość uczestników.

zastała mnie w niewoli.

Po powrocie z wojny kontynuowałem naukę.

Zrobiłem maturę, później ukończyłem fizykę na Uniwersytecie Warszawskim. Doktoryzowałem się natomiast na Politechnice Wrocławskiej.

Doktorat był z dziedziny technologii wyrobów z węgli uszlachetnionych. Wtedy w kraju były dwa duże zakłady produkujące wyroby z węgla uszlachetnionego, elektrody grafitowane, wykładziny. W trybie nakazowym w 1953 r. dostałem skierowanie do pracy w Raciborzu gdzie pracowałem do emerytury.

Przez całą pracę zawodową związany byłem z Polskim Towarzystwem Grafitowym, które jest w pewnym sensie spadkobiercą i kontynuatorem działalności kół zakładowych Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego, Zakładów Elektro-Węglowych w Raciborzu i Sądeckich Zakładów Elektrod Węglowych w Nowym Sączu, które przez wiele lat systematycznie organizowały Sympozja

54

PTW

W Sympozjum zorganizowanym w 1984 r. w Raciborzu uczestniczyło 250 osób (w tym 52 z zagranicy z 11 krajów) i wygłoszono 84 referaty [1].

Zainteresowanie wszystkich ośrodków naukowych zajmujących się tematyką węgla i grafitu oraz nieprzemijający dorobek organizowanych sympozjów, były impulsem do powołania komitetu założycielskiego w 1988 r. (zarejestrowanego w 1989 r.)

Polskiego Towarzystwa Grafitowego przekształcone-

go w 2006 r. w Polskie Towarzystwo Węglowe. Dzięki temu wznowiona po kilkuletniej przerwie działalność Towarzystwa nawiązała do idei sympozjów, stając się de facto przedłużeniem ich działalności i na pewno przyczyni się do rozwoju badań naukowych w tej dziedzinie.

[1] Skoczkowski. K., Historia Zakładów Elektrod Węglowych w Raciborzu (1895-2000), Warszawa 2004.

55

Kamienie milowe w historii PTW

PTW 1988 - data założenia Polskiego Towarzystwa Grafitowego

1989 - opracowanie statutu Towarzystwa i rejestracja w Sądzie Okręgowym w Nowym Sączu

Lista założycieli PTG: Aleksander Długosz - AGH Kraków Stefan Jasieńko - Politechnika Wrocławska Jerzy Jastrzębski - IChPW Zabrze Mirosław Lebiedziejewski - SZEW Nowy Sącz Kazimierz Skoczkowski - ZEW Racibórz Franciszek Rozpłoch - UMK Toruń

2000 - przystąpienie Polskiego Towarzystwa Grafitowego do European Carbon Association 2006 - opracowanie nowego statutu i zmiana nazwy z Polskie Towarzystwo Grafitowe na Polskie Towarzystwo Węglowe, nowy wpis do Krajowego Rejestru Sądowego w Krakowie 2007 - organizacja międzynarodowej konferencji CESEP07

Konferencja CESEP (Carbon for Energy Storage and Environment Protection) jest międzynarodową cykliczną konferencją, która została zainicjowana przez Francuskie Towarzystwo Węglowe (GFEC-Group Francais d’Etude des Carbones) i po raz pierwszy odbyła się w 2005 r. w miejscowości Orléans we Francji. Propozycję organizacji drugiej z tego cyklu konferencji PTW otrzymało od ówczesnego prezy-

58

PTW denta GFEC - prof. François Beguin. Po przyjęciu zaproszenia komitet organizacyjny złożony z członków zarządu PTW rozpoczął prace nad przygotowaniem tego wydarzenia. Ciężar przygotowań łącznie z uruchomieniem strony internetowej, obsługi i wymiany korespondencji z uczestnikami konferencji przejął zespół pracowników z Wydziału Inżynierii Materiałowej i Ceramiki AGH w Krakowie. Konferencja odbyła się we wrześniu 2007 r. w Krakowie, wzięło w niej udział około 240 uczestników z całego świata, w tym 12 zaproszonych lektorów - ekspertów o uznanej międzynarodowej renomie w zakresie problematyki związanej z wykorzystaniem materiałów węglowych i węglopochodnych w produkcji i magazynowaniu czystej energii oraz ochrony środowiska.

Aus tr ia Austria

1%

Aus tr alia Australia

1% 1%

Belgium Belgium

1%

China China

Czech Republic Republic

1% 11%

Fr ance France

3%

Ger m any Germany

3%

Hungar y Hungary an IrIran

1%

r ael IsIsrael

1%

Italy Italy

1% 5%

ea Kor Korea

10%

Japan Japan Lithuania Lithuania

1%

Mexico Mexico

1% 3%

Nether lands Netherlands Poland Poland

34%

2%

tugal Por Portugal

4%

s ia Rus Russia

7%

Spain Spain

1%

Switzerland itzer land Sw Turkey k ey Tur

Konferencja CESEP07 w liczbach i statystyce

UK UK Ukraine r aine Uk

1% 1% 2% 5%

USA USA

0% 0%

Podczas konferencji odbyły się: 3 wykłady plenarne, 14 wykładów kluczowych (keynote lectures) oraz 54 zwykłe wystąpienia. Zaproszenie na wykłady plenarne przyjęli prof. Morinobu Endo z Japonii, prof.

François Beguin z Francji i prof. Frederick Becker z USA. W sesjach posterowych zaprezentowano 114 prac dotyczących problematyki związanej ze stosowaniem materiałów węglowych w nowych źródłach energii, w ochronie środowiska i medycynie. W konferencji uczestniczyli przedstawiciele 24 państw.

Poniższy diagram przedstawia procentowy udział uczestników konferencji z różnych krajów.

2% 2%

4% 4%

6% 6%

8% 8%

10% 10%

12% 12%

Otwarcie konferencji w auli plenarnej Akademii Górniczo-Hutniczej, Stanisław Błażewicz - przewodniczący konferencji CESEP07

59

PTW 2007 - spotkanie zarządu ECA (European Carbon Association) w Seattle, USA, i decyzja o organizacji Carbon 2012 w Krakowie przez PTW 2012 - organizacja World Carbon Conference Cracow 2012

Morinobu Endo (Japonia) w czasie wykładu plenarnego

Carbon 2012 The Annual World Conference on Carbon June 17-22, 2012 Krakow, Poland François Beguin (Francja) w czasie wykładu plenarnego

W trakcie naszej 25-letniej historii Towarzystwa mieliśmy bardzo ważne wydarzenie związane z organizacją światowej konferencji World Conference Carbon 2012 w Krakowie. Przypomnijmy, jak do tego doszło. O chęci zorganizowania takiej konferencji przez Polskie Towarzystwo Grafitowe (PTG) mówiło się jeszcze po koniec lat 90-tych. Nie było to jednak możliwe ze względów formalnych, bo nasze Towarzystwo nie było stowarzyszone z ECA (European Carbon Association), w skład której wchodzili reprezentanci Wielkiej Brytanii, Niemiec, Francji i Hiszpa-

Frederick Becker (USA) w czasie wykładu plenarnego

60

PTW ni, i oni drogą głosowania decydowali o miejscach kolejnych konferencji w Europie. Szanse starania się o organizację światowej konferencji uzyskaliśmy z chwilą przystąpienia naszego Towarzystwa do stowarzyszenia europejskiego ECA. Dzięki staraniom ówczesnego prezesa PTG, prof. Franciszka Rozpłocha, w sierpniu 2000 r. zostaliśmy pełnoprawnym członkiem ECA. Wybór kolejnych miejsc konferencji odbywał się drogą konkursu wśród członków zarządu ECA, organizowanego co trzy lata. Prawo do organizacji światowej konferencji Carbon w roku 2012 otrzymaliśmy podczas spotkania Zarządu ECA w Seattle w 2007 r., podczas World Carbon Conference 2007. Wygrał wtedy Kraków i PTG. Kraków, ze swoimi zabytkami, historią a także usytuowaniem na mapie Europy które stanowiły znaczące atuty, wpierające zasadnicze przesłanki merytoryczne wynikające z aktywności naukowej i publikacyjnej wielu naszych rodaków na forum międzynarodowym, zajmujących się problematyką materiałów węglowych. Początkowo wydawało sie, że okres pięciu lat na organizację konferencji to sporo czasu. Wkrótce okazało się, że to poważne przedsięwzięcie organizacyjne, wykraczające znacznie poza nasze dotychczasowe doświadczenia związane z organizacją m.in., konferencji krajowych czy nawet organizacją CESEP2007. Ta ostatnia konferencja była dla osób bezpośrednio zaangażowanych w jej przygotowanie trudnym przedsięwzięciem, a zebrane doświadczenia przydały się w dalszych pracach nad przygotowaniem Carbon 2012. Powołany w 2010 r. komitet techniczny miał za

zadanie organizowanie tego światowego spotkania w taki sposób, aby fakt ten został dobrze odebrany i zapamiętany przez jego uczestników. Jednym z zasadniczych problemów był wybór miejsca konferencji. Szukaliśmy miejsca w Krakowie, gdzie byłoby możliwe zorganizowanie tego przedsięwzięcia. Początkowo myśleliśmy o AGH - uczelni, która mocno wpisuje się w tradycje polskiego górnictwa węglowego i prace szeregu grup badawczych rozwijane na kilku wydziałach związanych z tematyką materiałów węglowych i grafitowych. Jednak usytuowanie konferencji na uczelni wymagałoby rezerwacji odpowiednich sal na sesje, w tym dużej sali na wykłady plenarne w różnych budynkach i na różnych wydziałach. Szczególnie dużym problemem był brak odpowiedniej sali do organizacji obrad plenarnych, takiej, która pomieściłaby jednorazowo 500-600 osób.

Z tego względu zdecydowaliśmy się na przeprowadzenie konferencji w jednym miejscu. Jedynym miejscem w Krakowie, które dysponowało odpowiednim zapleczem i budynkiem było Audytorium Maximum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Obiekt został zarezerwowany już na 4 lata przed organizacją konferencji.

Gdybyśmy zdecydowali się zrobić to rok później, byłoby już na późno. Centrum konferencyjne UJ miało już komplet zamówień na następne lata, aż do 2013 r. Miejsce konferencji spełniało wszystkie wymagania organizacji tej rangi światowych wydarzeń. Znaczącą pomoc w wyborze miejsca i przygotowaniu odpowiednich umów prawnych uzyskaliśmy od firmy Jordan, która podpisała z nami wstępną umowę inten-

61

PTW cyjną dotyczącą współpracy przy organizacji całego przedsięwzięcia.

Wydarzenie to, którego organizatorem było Polskie Towarzystwo Węglowe, odbyło się pod patronatem honorowym JM Rektora Akademii Górniczo-Hutniczej, prof. dr. hab. inż. Antoniego Tajdusia.

W konferencji brali udział ludzie nauki, inżynierowie, studenci, przedstawiciele przemysłu i rynku.

Celem tej konferencji tradycyjnie była wymiana doświadczeń, prezentacje własnych osiągnięć ludzi nauki, inżynierów i reprezentantów przemysłu z całego świata, a także dyskusje na temat najważniejszych potrzeb oraz perspektyw rozwoju w dziedzinie materiałów węglowych.

Obszar tematyczny konferencji obejmował praktycznie wszystkie aspekty nauki o węglu i jego pochodnych, aktualne i perspektywiczne dziedziny zastosowań w różnych gałęziach przemysłowych,

Gala Dinner, Carbon 2012, Kraków

począwszy od przemysłu energetycznego, źródeł odnawialnych, poprzez ochronę środowiska, skończywszy na zastosowaniach biologicznych i medycznych. Mimo, że główny obszar tematyczny konferencji dotyczył klasycznych problemów związanych z węglem i grafitem, które towarzyszą tym konferencjom na całym świecie, to jednak dominującym nurtem tematycznym w czasie obrad, a także w sesjach posterowych były nanoformy węgla i nauka o nanoformach wegla. Ponad 50% wszystkich wystąpień dotyczyło tego właśnie obszaru. Ten szczególny obszar badań nad węglem został także wyróżniony dwoma spośród pięciu zaplanowanych wykładów plenarnych.

Wykłady plenarne wygłosiły następujące zaproszone osoby: ●● Prof. Klaus Drechsler, Niemcy, „The potential of carbon composites for lightweight construction for aerospace and automotive application”; ●● Prof. Marek Ściążko, Polska, „Challenges for Development of clean coal technology”;

od lewej S. Błażewicz, S. Ijima, K. Konsztowicz, Carbon 2012, Kraków

62

PTW ●● Prof. Sumio Ijima, Japonia, „Nanoscience and nanotechnology of nanocarbon materials”; ●● Prof François Beguin, Francja, „Carbon for energy management solutions”; ●● Prof. Mauricio Terrones, USA, „New Generations of Nanocarbons: Theory, Synthesis and Applications”.

Organizacja tego wielkiego przedsięwzięcia nie byłaby możliwa bez wsparcia finansowego Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz przemysłu, szczególnie SGL Carbon Polska, a także bezinteresownej pomocy wielu osób przed i w trakcie konferencji, zarówno spośród członków naszego Towarzystwa jak i spoza Towarzystwa. W trakcie sesji konferencyjnych wydatną pomocą służyli pracownicy dydaktyczni, doktoranci i studenci Wydziału Inżynierii Materiałowej i Ceramiki AGH. Tylko na potrzeby obsługi technicznej poszczególnych sesji wykładowych i posterowych zaangażowanych było około 60 osób. Sesje wykładowe prowadziły kompetentne osoby (session chair) z całego świata, a kluczowe referaty prezentowane były przez naukowców wybranych na podstawie propozycji komitetu naukowego konferencji.

Szczególnie odpowiedzialną pracę w fazie przygotowania i podczas samej konferencji miały dwie nasze panie, członkinie PTW, p.Teresa Gumuła i p. Aneta Frączek-Szczypta z Wydziału Inżynierii Materiałowej i Ceramiki AGH. Ich działania uzupełniał Stanisław Bednarz odpowiedzialny za stronę finansową konferencji, przy znaczącym wsparciu Jacka Skałby, sekretarza PTW. Stanisław Bednarz był także odpo-

wiedzialny za współpracę z firmą Jordan w zakresie organizacji całego budżetu konferencji. Wszystkim tym osobom należą się wielkie podziękowania za zaangażowanie się w to przedsięwzięcie; wysiłek osobisty przy ogromnym wkładzie czasowym.

Warto odnotować fakt, że konferencja spotkała się z bardzo dobrym odbiorem w ocenie uczestników zarówno w kraju, jak i za granicą. Nasze Towarzystwo udowodniło, że potrafi zorganizować wydarzenie naukowe na światowym poziomie z uczestnictwem wszystkich znaczących postaci, reprezentujących świat nauki i przemysłu węgla i grafitu.

Konferencja Carbon 2012 w liczbach i statystyce Łącznie na konferencję nadesłanych zostało ponad 800 abstraktów, z czego 749 prac zostało zakwalifikowanych i opublikowanych w materiałach konferencyjnych.

63

PTW Wykłady odbywały się w następujących obszarach tematycznych: T1 - Węgiel w magazynowaniu energii T2 - Węgiel w medycynie I ochronie środowiska T3 - Prekursory i technologie T4 - Nanomateriały węglowe T5 - Węgiel porowaty T6 - Kompozyty i nanokompozyty na bazie węgla T7 - Grafen T8 - Nowe metody charakterystyki węgla T9 - Obliczenia oraz modelowanie T10 - Industrial news

kłe) oraz zaprezentowano ponad 460 posterów.

Poniższy diagram przedstawia procentowy rozkład abstraktów z poszczególnych krajów.

Rozkład procentowy abstraktów z poszczególnych krajów

Prezydent ECA, Marc Monthioux w czasie ceremonii wręczenia nagrody „ECA 2012 E.C.A. Award” Yuri Gogotsi’emu (USA) za promowanie współpracy naukowej między USA i Europą w dziedzinie węgla

China

United States of America

Australia

Poland

Russia

Italy

Japan

South Korea

Kazakhstan

France

Brazil

Portugal

Germany

United Kingdom

Turkey

Spain

Ukraine

Other Countries

Other Countries: Belgium, Mexico, Nederland, Taiwan, South Africa, Swewden, Switzerland, India,

W spotkaniu wzięło udział ok. 650 uczestników z różnych krajów. W ramach Konferencji zostało wygłoszonych 245 wykładów (plenarne, kluczowe i zwy-

Iran, Hungary, Pakistan, Romania, Finland, Venezuela, Algeria, Argentina, Canada, Colombia, Czech Republic, Ecuador, Egypt, Ghana, Greece, Israel, Lithuania, Luxembourg, Norway, Saudi Arabia, Serbia, Gambia, Slovakia, Tunisia, United Arab Emirates

64

PTW kiem World Carbon Board, reprezentującej Europę, Amerykę i Azję.

28 września 2012 r. - Międzynarodowe Centrum Badań Węglowych.

Z inicjatywy i przy wsparciu finansowym światowego konsorcjum węglowego, jakim jest SGL Carbon Company, powstała koncepcja utworzenia Międzynarodowego Centrum Badań Materiałów Węglowych przy AGH, w Krakowie. Niewątpliwie jest to wyraz pozycji, udziału i roli Polskiego Przemysłu Węglowego, w szczególności SGL Carbon Polska, w konsorcjum węglowym przemysłu światowego, a także osiągnięć naukowych szeregu polskich jednostek uniwersyteckich, instytutów badawczych, w których rozwijana jest tematyka materiałów węglowych. Lokalizacja takiego centrum badawczego w Polsce jest także wyrazem osiągnięć rozpoznawanych w świecie nauki naukowców z kraju i polskiego pochodzenia na forum międzynarodowym.

Poniższy diagram przedstawia procentowy udział tematyczny prezentacji w czasie Carbon 2012 Udziały procentowe prezentacji ustnych i posterowych w poszczególnych obszarach tematycznych

Od lewej: Janusz Tomala (SGL), Stanisław Błażewicz (AGH), Jan Chłopek (AGH), Robert Filipek (AGH), Jerzy Lis (AGH), Gerd Wingefeld (SGL), Zbigniew Kąkol (AGH), Hubert Jaeger (SGL), Andrzej Hotlos (SGL), Roman Nowak (SGL)

2013 - Prezes PTW zostaje prezydentem ECA na kadencję 2013-2016, zostaje również człon-

65

PTW

SGL Group and AGH University of Science and Technology, Krakow to establish an „International Carbon Center” • Framework agreement signed in Krakow on September 28th, 2012

sity of Science and Technology the partner of choice for SGL Group’s global research activities in the field of synthetic graphite. We look forward to working closely with one of Poland’s leading universities in the field of Science and Technology”.

Wiesbaden/ Krakow, October 5th, 2012. SGL Group - The Carbon Company - and the AGH University of Science and Technology in Krakow have signed a framework agreement for a joint „International Carbon Center” to be established at the Krakow University of Science and Technology. The objectives of the cooperation agreement are to promote and expand carbon and graphite knowledge in the educational sphere and to develop alternative and improved materials and processes for synthetic graphites. Supporting activities of SGL Group include the establishment of the „SGL Group” lecture hall, discourses about carbon materials as well as the creation of a carbon material laboratory at the AGH University.

Through a series of lectures on the subject of “Industrial carbon” (Oswin Oettinger, Janusz Tomala) as well as endowed scholarships for scientific work, SGL Group has continuously promoted the practical training of future engineers and scientists at the Krakow University of Science and Technology since 2011. This cooperation enlarges the graphite competence of AGH and supports the education of highly qualified scientists in carbon and graphite materials.

Within SGL Group’s global production network, their facilities in Racibórz and Nowy Sącz, Poland set the benchmark for efficiency and quality standards in their fields of production. Racibórz supplies furnace linings to some of the largest blast furnace projects in the world. In Nowy Sącz, SGL Group produces cathodes, furnace linings, carbon electrodes as well as industrial graphite materials, e.g. anode material for lithium ion batteries.

Dr Gerd Wingefeld, Member of the Board of Management of SGL Group: „It is both the university’s international reputation as well as its unique competence in metallurgy that have made the AGH Univer-

66

PTW

Obchody 25 Lecia Polskiego Towarzystwa Węglowego - Zamek Piastowski w Raciborzu

19 września 2013 r.

11.00 - 12.00 Rejestracja Gości, Zwiedzanie Zamku Piastowskiego 12.00 - 15.00 Walne Zebranie PTW 15.00 - 16.00 Lunch 16.00 - 16.30 Koncert Orkiestry Zakładowej SGL na dziedzińcu zamkowym 16.45 - 17.30 Msza Święta w intencji Członków i Sympatyków PTW, Parafia Jana Chrzciciela 18.30 - 23.00 Jubileusz 25-lecia PTW. Uroczysta kolacja, występ kwartetu smyczkowego DELL ARTE - Hotel „Racibor”

20 września 2013 r.

9.00 - 10.00 Zebranie nowo wybranego Zarządu PTW i Komisji Rewizyjnej PTW, Sala konferencyjna SGL Carbon Polska S.A. 9.00 - 10.00 Zwiedzanie Browaru Raciborskiego 10.00 - 14.30 Zwiedzanie Elektrowni Rybnik i Pałacu Cysterskiego z parkiem w Rudach Raciborskich 14.30 - 15.30 Lunch 15.30 - 15.45 Zakończenie Jubileuszu

67

PTW Plany na przyszłość Na zakończenie niniejszej monografii, przypominającej działalność towarzystwa od momentu jego założeniu do chwili obecnej, warto także popatrzeć w przyszłość i zastanowić się, jaką dalszą drogę powinniśmy obrać.

Ten krótki opis historyczny drogi towarzystwa zarówno na forum krajowym, jak i na międzynarodowym zaznacza się, w szczególności w ostatnich kilku latach, znaczącą aktywnością na forum międzynarodowym i jest konsekwencją wcześniejszych działań jego członków, w tym członków założycieli. Poza samym faktem powstania PTW 25 lat temu, niewątpliwie najważniejszym wydarzeniem w tej historii było przyznanie Towarzystwu organizacji światowej konferencji w 2012 r. Podjęliśmy wtedy zobowiązanie wobec europejskiego stowarzyszenia węgla (European Carbon Association), że Polskie Towarzystwo Węglowe przygotowane jest, aby taką konferencję przeprowadzić w kraju. Dzisiaj można powiedzieć, że z tego zadania się wywiązaliśmy. Na forum europejskim członkowie rady ECA toczą teraz dyskusję nad przyszłymi zasadami funkcjonowania tej organizacji, zasadami przyznawania organizacji światowej konferencji kolejnym krajom - członkom ECA, sposobem przyjmowania nowych członków, a także możliwości organizacji reprezentacji światowej dla rozwoju badań i nowych technologii materiałów węglowych. Od dwóch lat ECA powiększyło się o nowego partnera Towarzystwo Ukraińskie, a dalsi kandydaci oczekują

PTW na przyjęcie, mianowicie Towarzystwo Bułgarskie.

Na światowej konferencji Carbon 2011 w Szanghaju utworzony został nieformalny komitet założycielski organizacji WCC (World Carbon Council), którego zadaniem jest utworzenie w przyszłości „reprezentacji światowej”, która skupiałaby zarówno przedstawicieli instytucji naukowych, jak i przemysłowych dla rozwiązywania narastających problemów na świecie, związanych z organizacją różnych konferencji o tematyce węglowej, ochroną środowiska w kontekście dalszego rozwoju przemysłu materiałów węglowych i grafitowych itp.

Głównym celem i zadaniem takiej organizacji byłoby przygotowanie społeczności naukowej i przemysłowej, pracującej w dziedzinie materiałów węglowych na świecie, w szczególności młodych po-

68

PTW koleń, do życia w szerokiej rodzinie jednoczącej ludzi nauki i przemysłu w Europie i na świecie. Utworzenie takiej światowej wspólnoty dla materiałów węglowych wydaje się dzisiaj być wielkim wyzwaniem dla wszystkich stowarzyszeń. W tej dyskusji nie może także zabraknąć reprezentantów PTW. Co dalej z naszym Towarzystwem? Na czym powinna skupić się działalność naszego Towarzystwa w najbliższej perspektywie?

Istnieje pilna potrzeba kreowania nowych idei, pomysłów, planów dotyczących dalszej działalności.

Jednym z ważniejszym zadań w najbliższych latach wydaje się dbanie o to, aby Towarzystwo nadal było liczącym się partnerem w organizacji europejskiej, na forum międzynarodowym. To zadanie jest realne pod warunkiem stałego udziału w posiedzeniach Zarządu ECA polskiego przedstawiciela, a także udziału i aktywności członków PTW w liczących się na świecie konferencjach poświeconych problematyce węgla.

Na forum krajowym ważnym elementem integrującym środowisko naukowe i przemysłowe jest patronowanie i stały udział w organizacji sympozjów i konferencji krajowych poświęconych tematyce materiałów węglowych. Istotnym elementem działalności Towarzystwa były i powinny być spotkania członków zarządu, które do tej pory tradycyjnie organizowane były raz lub dwa razy w roku, naprzemiennie w różnych miejscowościach kraju. Należy także pamiętać o zapisanych celach statutowych Towarzystwa, z których niektóre warto tutaj przy-

pomnieć. Za działalność priorytetową dzisiaj i jutro uznajemy, zgodnie z naszym statutem: ●● promowanie i, w miarę możliwości, prowadzenie badań podstawowych, rozwojowych i stosowanych w zakresie różnych form węgla, wyrobów węglowych i surowców stosowanych do ich produkcji; ●● wspieranie poprzez różne inicjatywy rozwoju przemysłu materiałów węglowych, zaplecza badawczo-technologicznego i technicznego; ●● propagowanie osiągnięć krajowych grup badawczych i indywidualnych osiągnięć członków Towarzystwa; ●● wspieranie inicjatyw zmierzających do rozwoju krajowych jednostek badawczych i przemysłowych, pracujących w obszarze zagadnień związanych z węglem.

Podejmowanie nowych inicjatyw naszego Towarzystwa wydaję się być dzisiaj pilnym zadaniem i wyzwaniem dla nowych władz Towarzystwa. Nowe możliwości w tym zakresie daje nowym władzom i członkom korzystny stan finansów Towarzystwa.

Należy rozważyć możliwość fundowania jednorazowych stypendiów, nagród i rekompensat związanych z uczestnictwem w konferencjach krajowych i międzynarodowych, w szczególności dla studentów, doktorantów i młodych badaczy w dziedzinie materiałów węglowych. Niezbędna jest współpraca z uczelniami, placówkami naukowymi, innymi stowarzyszeniami naukowymi i przedstawicielami przemysłu w celu organizowania konferencji i seminariów dotyczących problematyki węglowej.

69

PTW Warto tutaj wspomnieć o inicjatywie, która zrodziła się wiele lat temu - organizacji dwustronnych, polsko-niemieckich seminariów dla młodych przedstawicieli instytucji naukowych, doktorantów i przedstawicieli przemysłu. Dla przypomnienia takie spotkanie odbyło się po raz pierwszy w Słubicach w 2002 r. z inicjatywy i przy współpracy PTW i AKK. Dzisiaj należy zastanowić się, jak można reaktywować ten kierunek naszej przyszłej działalności.

PTW, co najmniej do roku 2015, będzie gospodarzem strony internetowej stowarzyszenia europejskiego ECA. Fakt ten powinien zostać uwzględniony w planach dalszego wzbogacenia strony internetowej naszego Towarzystwa, m.in. poprzez odpowiednią dokumentację dotyczącą aktywności na forum międzynarodowym i planami w zakresie przyszłych naszych działań.

W zakresie wykorzystania Internetu i przekazu elektronicznego PTW powinno zadbać, aby uaktywnić te formy przekazu informacji, kontaktów, a także możliwości realizacji niektórych głosowań zarówno dotyczących podejmowanych decyzji zarządu, jak i tych, które powinny być poddawane głosowaniu wszystkich członków.

PTW od samego początku swojego istnienia dążyło do współdziałania ze środowiskami uniwersyteckimi i partnerami przemysłowymi w kraju. Zasady tej współpracy i współdziałania powinny nadal obowiązywać i należy je pielęgnować. Wzorcowym przykładem współpracy PTW z partnerem przemysłowym jest nasza wieloletnia współpraca z SGL Carbon

Polska. Z jednej strony wyraża się ona znaczącym udziałem członków towarzystwa wywodzących się z tego przemysłu, z drugiej zaś wieloletnim wspomaganiem finansowym i organizacyjnym naszej działalności przez tego partnera. Bez tego wsparcia nie było by możliwe zrealizowanie wielu naszych przedsięwzięć.

Chcemy by naszym wspólnym wysiłkiem PTW było nadal aktywną organizacją skupiającą ludzi pracujących w dziedzinie węgla, by nadal prowadziło i w miarę możliwości rozwijało różne formy spotkań, seminariów, konferencji i warsztatów problemowych, na które byłyby zapraszane także osoby, zespoły badawcze z krajowych ośrodków naukowych i przemysłowych, które nie są członkami towarzystwa.

Na zakończenie chciałbym złożyć serdeczne podziękowania wszystkim tym , którzy w tej monografii nie zostali wymienieni z nazwiska, a których aktywne uczestnictwo w działalności naszego towarzystwa przyczyniło się do jego obecnego statusu i pozycji w kraju i za granicą.

Stanisław Błażewicz

70

PTW Drodzy czytelnicy, a właściwie Koleżanki i Koledzy…

Kiedy w ubiegłym roku, na jednym ze spotkań Zarządu naszego Towarzystwa zaczęliśmy się zastanawiać jak uczcić Jubileusz 25-lecia jego istnienia, rzuciłem luźną myśl, by wydać z tej okazji Monografię Polskiego Towarzystwa Węglowego… Pomysł ten zyskał aprobatę, a ja osobiście zostałem zaszczycony funkcją koordynatora tego przedsięwzięcia. Początkowo, pełen optymizmu, nie zdawałem sobie nawet sprawy, jak trudnego podjąłem się zadania. Ale to przecież 25 długich lat istnienia i działalności bogatych w znaczące wydarzenia, niePiotr Ćwik zapomniane Sympozja, arcyważne Konferencje o zasięgu międzynarodowym, znaczące niczym kamienie milowe ten czas. To przede wszystkim ludzie, którzy tę historię napisali, znakomitości świata nauki, znamienici przedstawiciele branży przemysłowej, wiele, wiele wybitnych osobowości… Jak do nich dotrzeć, jak zebrać materiały do tej książki, jak w krótkim opracowaniu nie pominąć nikogo, kto dołożył swoją cegiełkę na przestrzeni tych lat, jak nie pominąć i nie pomieszać najważniejszych faktów, no i w końcu, jak to wszystko zebrać w jedną spójną i logiczną całość? Z tymi pytaniami przyszło mi się zmierzyć i muszę się przyznać, że najczęściej wtedy po głowie chodziła mi prozaiczna myśl - „człowieku, trzeba się było w odpowiednim momencie ugryźć w język…”

Dziś bierzecie Państwo do ręki książkę, która jednak powstała i pozostaje jedynie żywić nadzieję, że będzie ona miłą pamiątką, także z Raciborza, który ma zaszczyt Państwa gościć. Pozostaje żywić nadzieję, że udało nam się chociaż po części opowiedzieć historię Polskiego Towarzystwa Grafitowego, dziś Polskiego Towarzystwa Węglowego, no i w końcu, że udało nam się przedstawić sylwetki osób, które odcisnęły głębokie piętno na jego 25-letniej działalności. Zapewne nie wszystkich udało się wspomnieć, za co gorąco przepraszamy. Mamy jednak nadzieję, że w tym skromnym opracowaniu każdy z Państwa znajdzie cząstkę samego siebie… Choćby to miało być tylko jedno wydarzenie w którym osobiście uczestniczyliście…

Pragnę w tym miejscu podziękować wszystkim, którzy przyczynili się do powstania niniejszej książki, dostarczyli materiały, zdjęcia lub choćby krytyczne uwagi. Jednak szczególnie gorąco chciałbym podziękować Staszkowi Błażewiczowi, Jackowi Skałbie oraz Grzegorzowi Rogowskiemu za ustawiczne wsparcie oraz wydawcy - Wydawnictwu Nowa Energia z Raciborza za cierpliwość, wyrozumiałość (troszkę mieliśmy kłopot z dotrzymywaniem ustalonych terminów…) oraz profesjonalizm. Na koniec pragnę wyrazić nadzieję, że kolejne 25 lat działalności Polskiego Towarzystwa Węglowego będzie co najmniej równie udane jak minione, co z kolei będzie okazją do wydania jeszcze bardziej obszernej i barwnej Monografii…

71

PTW CZŁONKOWIE POLSKIEGO TOWARZYSTWA WĘGLOWEGO 1. Jacek Adamczyk, SGL Carbon Polska SA 2. Maria Augustyniak-Jabłokow, Instytut Fizyki Molekularnej PAN, Zakład Radiospektroskopii Ciała Stałego 3. Teresa Bandosz, The City of College of New York Chemistry Department 4. Stanisław Bednarz, SGL Carbon Polska SA 5. François Beguin, Politechnika Poznańska, Instytut Chemii i Elektrochemii Technicznej 6. Stanisław Bieniek, SGL Carbon Polska SA 7. Stanisław Biniak, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Wydział Chemii 8. Marta Błażewicz, Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki 9. Stanisław Błażewicz, Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki 10. Adam Bojeś, SGL Carbon Polska SA 11. Andrzej Burian, Uniwersytet Śląski, Zakład Biofizyki i Fizyki Molekularnej 12. Jan Chłopek, Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki 13. Wiesława Ciesińska, Politechnika Warszawska f. w Płocku, Wydział Budownictwa, Mechaniki i Petrochemii 14. Sabina Czech, SGL Carbon Polska SA 15. Leszek Czepirski, Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Energii i Paliw 16. Piotr Ćwik, SGL Carbon Polska SA 17. Marek Danielewski, Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki 18. Aleksander Długosz, emeryt AGH 19. Stanisław Duber, Uniwersytet Śląski, Międzywydziałowa Pracownia Badań Strukturalnych 20. Robert Fabiański, Politechnika Wrocławska, Instytut Chemii Fizycznej i Teoretycznej 21. Krzysztof Fic, Politechnika Poznańska, Instytut Chemii i Elektrochemii Technicznej 22. Józef Fica, emeryt SGL 23. Marek Flegel, SGL Carbon Polska SA 24. Elżbieta Frąckowiak, Politechnika Poznańska, Instytut Chemii i Elektrochemii Technicznej 25. Aneta Frączek-Szczypta, Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki 26. Jan Fuk, SGL Carbon Polska SA 27. Sylwester Furmaniak, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Wydział Chemii 28. Piotr Gauden, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Wydział Chemii 29. Artur Gawron, SGL Carbon Polska SA

72

PTW 30. Józef Gołąb, SGL Carbon Polska SA 31. Jan Górka, Carbo-graf Sp. z o.o.

32. Henryk Grajek, Wojskowa Akademia Techniczna, Wydział Nowych Technologii i Chemii 33. Grażyna Gryglewicz, Politechnika Wrocławska, Z-d Mat. Polimerowych i Węglowych 34. Teresa Gumuła, Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki 35. Łukasz Hawełek, Instytut Metali Nieżelaznych, Gliwice 36. Magdalena Hofman-Bieniek, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Wydział Chemii 37. Roman Holubek, emeryt SGL 38. Katarzyna Jasińska, SGL Carbon Polska SA 39. Krzysztof Jurewicz, Politechnika Poznańska, Instytut Chemii i Elektrochemii Technicznej 40. Jakub Kawala, SGL Carbon Polska SA 41. Piotr Kazimierski, Politechnika Łódzka, Katedra Termodynamiki Procesowej 42. Mateusz Kempiński, Uniwersytet Adama Mickiewicza, Wydział Fizyki 43. Wojciech Kempiński, Instytut Fizyki Molekularnej PAN, Zakład Fizyki Niskich Temperatur 44. Krzysztof Kierzek, Politechnika Wrocławska, Z-d Mat. Polimerowych i Węglowych 45. Tadeusz Kikowski, emeryt SGL 46. Piotr Kleszyk, Politechnika Poznańska, Instytut Chemii i Elektrochemii Technicznej 47. Andrzej Kołek, SGL Carbon Polska SA 48. Hanna Kossobudzka, emeryt SGL 49. Franciszek Kościsz, emeryt SGL 50. Mieczysław Kozłowski, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Wydział Chemii 51. Piotr Krawczyk, Politechnika Poznańska, Instytut Chemii i Elektrochemii Technicznej 52. Marta Krzesińska, Politechnika Śląska, Wydział Inżynierii Biomedycznej 53. Krystyna Kubica, Politechnika Śląska, Wydział Inżynierii Środowiska i Energetyki 54. Lidia Kurzeja, Instytut Inżynierii Materiałów Polimerowych i Barwników, Oddział Przetwórstwa Tworzyw Polimerowych 55. Mirosław Lebiedziejewski, emeryt SGL 56. Jacek Leśniowski, SGL Carbon Polska SA 57. Ewa Lorenc-Grabowska, Politechnika Wrocławska, Z-d Mat. Polimerowych i Węglowych 58. Grzegorz Lota, Politechnika Poznańska, Instytut Chemii i Elektrochemii Technicznej 59. Janina Łukoszek, emeryt SGL

73

PTW 60. Olga Łabędź, Uniwersytet Warszawski, Wydział Chemii 61. Grzegorz Łabojko, Instytut Chemicznej Przeróbki Węgla, Centrum Badań Laboratoryjnych 62. Jan Łatka, SGL Carbon Polska SA 63. Szymon Łoś, Instytut Fizyki Molekularnej PAN, Zakład Fizyki Niskich Temperatur 64. Jerzy Łukaszewicz, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Wydział Chemii 65. Jacek Machnikowski, Politechnika Wrocławska, Z-d Mat. Polimerowych i Węglowych 66. Grzegorz Makomaski, Politechnika Warszawska f. w Płocku, Wydział Budownictwa, Mechaniki i Petrochemii 67. Artur Małolepszy, Politechnika Warszawska, Wydział Inzynierii Materiałowej 68. Waldemar Marciniak, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Instytut Fizyki 69. Andrzej Marcinkowski, Centrum Materiałów Polimerowych i Węglowych PAN, Pracownia Materiałów Nano- i Mikrostrukturalnych 70. Andrzej Mianowski, Politechnika Śląska, Wydział Chemii 71. Jerzy Michałowski, Instytut Fizyki Jądrowej PAN, Dział Budowy Aparatury i Infrastruktury Naukowej 72. Mariola Mikoda, SGL Carbon Polska SA 73. Bożena Mitko, SGL Carbon Polska SA 74. Lidia Najder-Kozdrowska, Uniwersytet Zielonogórski, Instytut Fizyki 75. Jerzy Nowak, emeryt SGL 76. Piotr Nowicki, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Wydział Chemii 77. Jacek Ogórek, SGL Carbon Polska SA 78. Wojciech Pacholarz, SGL Carbon Polska SA 79. Jerzy Pater, SGL Carbon Polska SA 80. Jaromir Patyk, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Interdyscyplinarne Centrum Nowoczesnych Technologii 81. Mirosława Pawlyta, Politechnika Śląska, Wydział Mechaniczno-Technologiczny 82. Robert Pietrzak, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Wydział Chemii 83. Barbara Pilawa, Śląski Uniwersytet Medyczny, Katedra i Zakład Biofizyki 84. Dariusz Pociecha, SGL Carbon Polska SA 85. Krzysztof Poręba, SGL Carbon Polska SA 86. Marek Pulit, SGL Carbon Polska SA 87. Sławomira Pusz, Centrum Materiałów Polimerowych i Węglowych PAN, Pracownia Materiałów Węglowych i Polimerowo-Węglowych 88. Łukasz Radosiński, Politechnika Wrocławska, Instytut Chemii Fizycznej i Teoretycznej

74

PTW 89. Izabella Rajzer, Akademia Techniczno-Humanistyczna, Wydział Nauk o Materiałach i Środowisku 90. Paulina Rechnia, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Wydział Chemii 91. Zbigniew Robak, Instytut Chemicznej Przeróbki Węgla, Centrum Badań Laboratoryjnych 92. Grzegorz Rogowski, SGL Carbon Polska SA 93. Franciszek Rozpłoch, emeryt UMK 94. Marcin Rzemiński, SGL Carbon Polska SA 95. Jan Skalniak, SGL Carbon Polska SA 96. Jacek Skałba, SGL Carbon Polska SA 97. Kazimierz Skoczkowski, emeryt SGL 98. Jan Marian Skowroński, Politechnika Poznańska, Instytut Chemii i Elektrochemii Technicznej 99. Grzegorz Słowik, Gimnazjum nr 2 im. Adama Asnyka w Zielonej Górze 100. Łukasz Smędowski, Instytut Chemicznej Przeróbki Węgla, Centrum Badań Akredytowanych 101. Piotr Smyczek, SGL Carbon Polska SA 102. Piotr Stiebler, emeryt SGL 103. Leszek Stobiński, Instytut Chemii Fizycznej PAN, Z-d Fizykochemii Kompleksów Supermolekularnych 104. Ewa Stodolak, Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki 105. Janusz Szatkowski, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Instytut Fizyki 106. Paweł Szroeder, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Instytut Fizyki 107. Daniel Szlacheta, SGL Carbon Polska SA 108. Grzegorz Szymański, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Wydział Chemii 109. Andrzej Świątkowski, Wojskowa Akademia Techniczna, Wydział Nowych Technologii i Chemii 110. Dorota Świerkot, emeryt SGL 111. Krzysztof Tadyszak, Instytut Fizyki Molekularnej PAN, Zakład Fizyki Niskich Temperatur 112. Janusz Tomala, SGL Carbon Polska SA 113. Grzegorz Tomaszewicz, Instytut Chemicznej Przeróbki Węgla, Centrum Badań Laboratoryjnych 114. Teresa Topolnicka, Instytut Chemicznej Przeróbki Węgla, Centrum Badań Laboratoryjnych 115. Andrzej Trojgo, SGL Carbon Polska SA 116. Zbigniew Trybuła, Instytut Fizyki Molekularnej PAN, Zakład Radiospektroskopii Ciała Stałego 117. Grzegorz Trykowski, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Wydział Chemii 118. Jan Urbaniak, Politechnika Poznańska, Instytut Chemii i Elektrochemii Technicznej 119. Helena Wachowska, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Wydział Chemii

75

PTW 120. Mariusz Walczyk, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Wydział Chemii 121. Mariusz Walkowiak, Centralne Laboratorium Akumulatorów i Ogniw, Zakład Zaawansowanych Materiałów 122. Andrzej Więckowski, emeryt UZ 123. Grzegorz Wilczek, SGL Carbon Polska SA 124. Janusz Zieliński, Politechnika Warszawska filia w Płocku, Wydział Budownictwa, Mechaniki i Petrochemii 125. Andrzej Żmuda, Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Energii i Paliw

76

• Process Technology

• Graphite & Carbon Electrodes

• Graphite Specialties

Performance Products (PP)

• Aerostructures • Carbon Fibers & Composite Materials

Graphite Materials & Systems (GMS)

Advanced Materials

Advanced Materials

Performance Products (PP) • Graphite & Carbon Electrodes

• Cathodes & Furnace Linings

Base Materials

Carbon Fibers & Composites (CFC) Base Materials

• Cathodes & Furnace

Business structure

Graphite Materials & Systems (GMS)

• Graphite Specialties • Process Technology

Carbon Fibers & Composites (CFC) • Carbon Fibers & Composite Materials

• Aerostructures • Rotor Blades

Technology and Innovation (T&I) SGL Excellence (Six Sigma based)

Business structure

Page 1

• Cathodes & Furnace • Graphite & Carbon Electrodes

• Process Technology

• Aerostructures • Carbon Fibers & Composite Materials

SGL offers a comprehensive portfolio ranging from carbon and graphite products to carbon fibers and composites

• Rigid & soft felts

Advanced Materials

• Isostatic graphite

Base Materials

Carbon Fibers & Composites (CFC)

• Vibro-molded graphite

Graphite Materials & Systems (GMS)

• Extruded graphite

Performance Products (PP)

• Electrodes & cathodes

• Graphite Specialties

Comprehensive product portfolio

• Carbon fibers & composites

• Carbon fiber reinforced carbon • Die molded graphite • Expanded natural graphite • SiC coated graphite

Business structure

Page 2

• Graphite & Carbon Electrodes

• Process Technology • Graphite Specialties

Performance Products (PP)

• Aerostructures • Carbon Fibers & Composite Materials

Customized Solutions for Smelting Needs

• Cathodes & Furnace

Business Area Performance Products

Graphite Materials & Systems (GMS)

Carbon Fibers & Composites (CFC)

SGL Group has more than 100 years' experience in carbon and graphite production and an annual total capacity of more than 300000 tons. We offer solutions for smelting industries producing materials such as silicon metal, phosphorus, lead, nickel, copper, ferro-alloys and others. These industries may use different electrode column technologies such as prebaked carbon electrodes or self-baking electrodes – with or without graphite cores. SGL Group has products in its portfolio to meet the individual needs of all these applications.

Carbon electrodes

Business structure

Advanced Materials

Page 3

Base Materials

Graphite electrodes

• Cathodes & Furnace • Graphite & Carbon Electrodes

• Process Technology

• Aerostructures • Carbon Fibers & Composite Materials

Business Area Performance Products

• Graphite Specialties

Our Business Line ”Cathodes and Furnace Linings“ manufactures cathodes for the production of primary aluminium and furnace linings enable the production of pig iron.

Performance Products (PP)

Graphite Materials & Systems (GMS)

Carbon Fibers & Composites (CFC)

SGL Group is the only independent cathode supplier offering the complete product range from Amorphous to Graphitic and Graphitized Cathodes.

Sidewall blocks, ramming pastes and special glues round up the cathode product portfolio – providing complete custom-made solutions to optimally fit the requirements in the Aluminium smelter.

Furnace linings

Business structure

Advanced Materials

Page 4

Base Materials

Cathode blocks

• Graphite & Carbon Electrodes Performance Products (PP)

• Process Technology

• Aerostructures • Carbon Fibers & Composite Materials

• Graphite Specialties

The Business Line Graphite Specialties includes the four Business

• Cathodes & Furnace

Business Area Graphite Materials & Systems

Graphite Materials & Systems (GMS)

Carbon Fibers & Composites (CFC)

Segments Industrial Applications, Electronic Applications, High-Temperature Applications and Automotive & Mechanical Applications.

Our comprehensive range of materials extends from isostatically molded, extruded, die-molded and vibration-molded graphite through to carbon and graphite felt and carbon fiber-reinforced carbon.

We optimize them to the needs of our customers by drawing on our expertise in the planning, design and processing of complex components made from these materials.

Base Materials

Advanced Materials

Finishing options such as coating, impregnation and purification complete our product portfolio.

Page 5

Heat exchanger

Cooling ceiling element

Business structure

Charging tray

Performance Products (PP) Base Materials

• Graphite Specialties

Graphite Materials & Systems (GMS)

• Carbon Fibers & Composite Materials

Carbon Fibers & Composites (CFC)

Advanced Materials

SiC coated iso graphite susceptor

• Graphite & Carbon Electrodes

• Process Technology

• Aerostructures Iso graphite heating element

• Cathodes & Furnace

Business Area Graphite Materials & Systems

Sealings

Production sites in Europe, North America and Asia supply our materials to our own machining centers, which are located close to our customers worldwide.

Our Business Segment Automotive & Mechanical Applications sup-plies carbon and graphite components to the automotive industry, the home appliances industry and mechanical engineering companies.

Our customers include manufacturers of compressors, vacuum pumps, vane pumps, sealing systems and sliding elements, as well as processors of semifinished products.

Business structure

Page 6

Business structure

Aerostructures

Lightweight automotive parts

Fabrics

Rotor blades

Brake discs

Base Materials

Performance Products (PP) • Graphite & Carbon Electrodes

Page 7

Carbon fiber

Advanced Materials

Graphite Materials & Systems (GMS) • Graphite Specialties

Carbon Fibers & Composites (CFC) • Carbon Fibers & Composite Materials

Business Area Carbon Fibers & Composites: Product examples

• Cathodes & Furnace

• Process Technology

• Aerostructures

Business structure

Base Materials Performance Products (PP)

Advanced Materials Graphite Materials & Systems (GMS) Fabrics & Felts

Components

• Graphite Specialties

Carbon Fibers & Composites (CFC)

Carbon Fiber

Mega City Vehicle

• Graphite & Carbon Electrodes

Page 8

Precursor

• Carbon Fibers & Composite Materials

SGL Group is BMW’s partner in industrializing Carbon Fiber for automotive applications

• Process Technology

• Cathodes & Furnace

• Aerostructures

• Graphite Specialties

Carbon Fibers & Composites (CFC)

Werner-von-Siemens-Straße 18 86405 Meitingen/Germany Phone +49 8271 83-1568

Graphite Materials & Systems (GMS)

SGL CARBON GmbH

SGL CARBON GmbH

Werner-von-Siemens-Straße 18 86405 Meitingen/Germany Phone +49 8271 83-1212

Graphite Specialties

Performance Products (PP)

• Carbon Fibers & Composite Materials

Cathodes & Furnace linings

• Graphite & Carbon Electrodes

• Process Technology

• Aerostructures Smelting solutions

• Cathodes & Furnace

CONTACT:

SGL CARBON GmbH Drachenburgstraße 1

53170 Bonn/Germany

Phone +49 228 841-496

Fax +49 8271 83-1413

Fax +49 8271 83-1251

Fax +49 228 841-546

CE@sglcarbon.de

CE@sglcarbon.de

ama@sglcarbon.de

Base Materials

Advanced Materials

SGL CARBON Far East Ltd. Shanghai

SGL CARBON, LLC

SGL CARBON GmbH

12/F, Oriental Plaza, 31# Wujiang Road

8600 Bill Ficklen Drive

Drachenburgstraße 1

200041 Shanghai, PR China

Charlotte, NC 28269/USA

53170 Bonn/Germany

Phone +86 21 6097 6940

Phone +1 704 593-5210

Phone +49 228 841-399

Fax +86 21 5211 0025

Fax +1 704 593-5117

Fax +49 228 841-68399

Cindy.Liu@sglcarbon.com.cn

info-ge@sglcarbon.com

semiconductor@sglcarbon.com

SGL Carbon Polska S.A. ul. Piastowska 29, 47-400 Racibórz, Polska tel: +48 32 45 95 212 www.sglgroup.com

Business structure

Page 9