YOĞUN BAKIMDA PARENTERAL İLAÇ UYGULAMA REHBERİ
AYLA YAVA AYNUR KOYUNCU
ISBN 978-605-335-045-3
YOĞUN BAKIMDA
PARENTERAL İLAÇ UYGULAMA REHBERİ
Hastanın Kilosuna Uygun Hesaplamaları Yapılmış İlaçlara Ait Şemalar (Şemamatik)
AYLA YAVA
AYNUR KOYUNCU
YOĞUN BAKIMDA PARENTERAL İLAÇ UYGULAMA REHBERİ Hastanın Kilosuna Uygun Hesaplamaları Yapılmış İlaçlara Ait Şemalar (Şemamatik)
Doç. Dr. Ayla YAVA
Uzm. Hemşire Aynur KOYUNCU
Hasan Kalyoncu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Yüksek Okulu Müdürü
Gülhane Askeri Tıp Akademisi Kalp Damar Cerrahisi Yoğun Bakım Bölümü
NOBEL TIP KİTABEVLERİ
© 2014 Nobel Tıp Kitabevleri Tic. Ltd. Şti. YOĞUN BAKIMDA PARENTERAL İLAÇ UYGULAMA REHBERİ Doç. Dr. Ayla YAVA, Uzm. Hemşire Aynur KOYUNCU ISBN: 978-605-335-045-3 5846 ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri yasası hükümleri gereğince herhangi bir bölümü, resmi veya yazısı, yazarların ve yayınlayıcısının yazılı izni alınmadan tekrarlanamaz, basılamaz, kopyası çıkarılamaz, fotokopisi alınamaz veya kopya anlamı taşıyabilecek hiçbir işlem yapılamaz. Bu kitapta verilen örnek doz şemaları Yoğun Bakımda günlük ilaç ve sıvı uygulamamıza kolaylık sağlaması açısından farklı doz seçenekleriyle, bir ilaç için hastanın kilosuna bağlı olarak minimum ve maksimum doz aralıkları hesaplanarak tablo haline getirilmiştir. Mevcut olan ilaçların farklı formlarına göre hazırlanan doz şemaları değişik seçeneklerle verilmiştir. Kitap ilaç ve sıvıların farmakolojik bilgisini vermeyi hedeflemediğinden ilaçların farmakoterapik, farmakodinamik ve farmakokinetik özellikleri hakkında bazı ilaçlarda sınırlı bilgi sunulmuştur. İlaçların farmakolojik özelliklerine ilişkin geniş bilgiler bu alanda yazılmaış kaynaklardan elde edilmelidir. İlaçlara, hastaların özelliklerine, hastalıkların etkilerine, uygulayıcılara bağlı olarak ortaya çıkabilecek komplikasyonlardan yazarlar sorumlu tutulamaz.
Yayımcı : Nobel Tıp Kitabevleri Tic. Ltd. Şti. Millet Cad. No:111 34104 Fatih-İstanbul Yayımcı Sertifika No : 15710 Baskı / Cilt : No-bel Matbaacılık San. Tic. Ltd. Şti. Kurtini Mevki, General Şükrü Kanatlı Cad. Ömerli - Hadımköy - İstanbul Matbaa Sertifika No : 12565 Sayfa Tasarımı - Düzenleme : Nobel Tıp Kitabevleri, Hakkı Çakır Kapak Tasarım : Hakkı Çakır Baskı Tarihi : Şubat 2014 - İstanbul
İthaf Hastalar için gerekli olan ilaçların doğru ve hızlı bir şekilde başlatılmasının iyileşme ve yaşamının uzatılmasında kritik bir öneme sahip olduğumu düşünürdüm. Annemin ameliyatı sırasında bu düşüncenin eksik olduğunu anladım. Yoğun bakım kapısının önünde beklerken, akşam saatlerinde acilen almamız istenilen bir reçete verildi. O andaki duygusallığımla annemin yaşatılmasında çok büyük anlamlar atfettiğim bu ilacı, tüm imkânlarımızı kullanarak kısa bir zamanda sağlık çalışanlarına ulaştırdım. Annemin iyileşebilmesi için yapabildiğim bu küçük katkı gergin geçirdiğim saatlerin ardından rahatlamamı sağladı, o gece gözlerimi kapatabildim. Aslında sağlık profesyonellerinin uygulamalardaki etkinliği; yalnızca hasta için değil aynı zamanda yakınını kaybetme korkusuyla yüreği titreyen insanlar için de umut iyileşme, yakınına kavuşma gibi büyük anlamlar taşıyor. Benim annem cahil bir kadındı. Anneme göre bir kız çocuğunun mutlu olabilmesi, çok şey bilmesi ve çok çeyizinin olmasına bağlıydı. Evde kanoviçe işler, komşuya gittiğinde dantel, televizyon izlerken paspas örerdi. O gün kaç motif yapacağını belirler ve o hedefe ulaşmadan uyumazdı. O günkü hedefine ulaşamamışsa nedenini mutlaka sorgulardı. İki yemeği aynı anda yapar, cam silmekten yorulunca pirinç ayıklar, pirinç ayıklamaktan sıkılınca bulaşıkları yıkardı. Zaman yönetimini, işleri değiştirerek dinlenmeyi, hayatıma hedefler koymayı ve bu hedeflere ulaşmayı annemden öğrendim. Mesleğimi icra ederken çok şey öğrenmeye gayret ettim. Bu kitabı; evlatlarından ayrılmak zorunda kalan annelere ve ömrünü mutlu olmam için adayan, beni yetiştiren, 22 Eylül 2013’te kaybettiğim anneme ithaf ediyorum. Aynur Koyuncu
iii
Teşekkür Mesleğime kalp damar cerrahisi yoğun bakımda başlamam; mesleki gelişimim için önemli bir fırsat oluşturdu. Kalp damar cerrahisindeki hocalarımdan çok şey öğrendim. Yaptığım bütün bilimsel faaliyetlerde desteğini esirgemeyen klinik hocam; Prof. Dr. Ufuk Demirkılıç’a, kalp damar cerrahisi doktor ve hemşirelerine, Mesleğimin ilk yıllarında ilaç dozu hesaplama en zorlandığım konulardan biriydi. Bu konuya olan gereksinimi düşünür ve hemşirelerin işini kolaylaştıracak bir rehberin hayalini kurardım. Bu kitabın yazılmasında benim gibi düşünen, benim gibi hisseden ve hayallerimi gerçek yapan ablam, Doç. Dr. Ayla Yava’ya, Mesleğimde sona doğru yaklaştıkça, hayatımın sonuna gelmiş gibi hissediyordum. Mesleğimin ikinci baharında, bana yeniden öğrenci olma imkânı veren ve öğrencisi olmaktan gurur duyduğum hocam, Prof. Dr. Fatma Eti Aslan’a mesleki gelişimime katkı sağlayan Prof. Dr. Nermin Olgun, Doç. Dr. Ükke Karabacak, Yrd. Doç. Dr. Hayat Yalın, Dr. Bahire Ulus, Dr. Zehra Kan Öntürk hocalarım’a teşekkür ederim. Aynur KOYUNCU
iv
Uzm. HemĹ&#x;ire Aynur KOYUNCU 11.02.1972’de KÄąrÄąkkale’de doÄ&#x;du. Ä°lk ve orta eÄ&#x;itimini KÄąrÄąkkale’de tamamladÄą.1990’da GĂźlhane Askeri TÄąp Akademisi/ TSK saÄ&#x;lÄąk meslek lisesinden mezun oldu (Ankara). 1990-1991 yÄąllarÄą arasÄąnda YĂźksek Ä°htisas hastanesinde kalp damar cerrahisi yoÄ&#x;un bakÄąm hemĹ&#x;ireliÄ&#x;i eÄ&#x;itimi aldÄą (Ankara).1991-1992 GĂślcĂźk Askeri hastanesinde genel cerrahi servis hemĹ&#x;ireliÄ&#x;i yaptÄą.1992’de GĂźlhane Askeri TÄąp Akademisi kalp damar cerrahisi kliniÄ&#x;ine atandÄą (Ankara). 2005’de II. TSK hemĹ&#x;irelik kongresinde sĂśzel bildiri birincilik ĂśdĂźlĂź aldÄą (Ä°stanbul). 2007’de III. TSK hemĹ&#x;irelik kongresinde sĂśzel bildiri birincilik ĂśdĂźlĂź aldÄą (Erzu rum). 2007’de Kosova TĂźrk Taburu Sultan Murat KÄąĹ&#x;lasÄąna geçici gĂśrevle atandÄą. Prizren’de revir hemĹ&#x;ireliÄ&#x;i yaptÄą. Kosova’nÄąn deÄ&#x;iĹ&#x;ik bĂślgelerinde saÄ&#x;lÄąk taramalarÄąna, insani yardÄąm malzemelerinin ve ilaç yardÄąmlarÄąnÄąn daÄ&#x;ÄątÄąmÄąna katÄąldÄą. 2007’de KÄązÄąlay hizmet dostu ĂśdĂź lĂźnĂź aldÄą (Prizren). 2008’de NATO hizmet anÄąsÄą barÄąĹ&#x; madalyasÄąnÄą aldÄą (Prizren). 2011’de AtatĂźrk Ăœniversitesi hemĹ&#x;irelik bĂślĂźmĂźnden mezun oldu (Erzurum). 2012-2013 yÄąllarÄą ara !sÄąnda 4 '* - ( * " # ' ! 6 * " "! 5 ,! # ( " ( : ;4 ") ' ! AcÄąbadem Ăœniversitesinde Cerrahi hemĹ&#x;ireliÄ&#x;i yĂźksek ' & lisans eÄ&#x;itimi aldÄą (Ä°stanbul). , ( +!+6# # ?EE> / ' # . # 5 "5 ! ' " /+# $! +5 /+# . * ($#' ( (* # +! 2012’de 12. Kalp Damar Cerrahisi DerneÄ&#x;i kongresinde sĂśzel bildiri birincilik ĂśdĂźlĂź aldÄą +/! . +!+6# , .! 7 + . ",!8 +'(+#+ * " "! * # ($#' B>> . * (Antalya). 2013’ de Genelkurmay BaĹ&#x;kanlÄąÄ&#x;Äą tarafÄąndan verilen TSK ĂźstĂźn hizmet cesaret! '/+'+" ve ( ' (* # ( 6# * . # $! + - ?EEA . ! # ' + (* # 7 '*$& 4 # ! '' 4 feragat ĂśdĂźlĂźnĂź aldÄą (Ankara). Çok sayÄąda yoÄ&#x;un bakÄąm kursunda; kurs koordinatĂśrlĂźÄ&#x;Ăź ve " ! . * # ( '- ( ") ' ! 4 ! ! # Askeri ! ' ($'+"!+ ") ' ! %' -! ' # +!+# +5 eÄ&#x;itimci olarak gĂśrev aldÄą. Halen GĂźlhane TÄąp Akademisi kalp damar cerrahisi yoÄ&#x;un bakÄąm bĂślĂźmĂźnde çalÄąĹ&#x;makta, evli ve iki çocuk annesidir. ?EEA9?EEC . !! ' ' ( # ' .$!$ ) ") ' ! %' - # .,',**,5 ?EEC . ! # ' " ) ( ' (* # ( ) ") ' ! 6# * # 5 ?EED9@>>> . !! ' ' ( # ! ! "! ' #(* *,(,6# 7 '' ") ' ! 8 ! # # ., ( ! ( #( * " # * " "! 5 .# . ! !&
v
Teşekkür ve İthaf Sağlık bakımında en önemli katkıyı sağlayan meslektaşlarımın, uygulamalarını kolaylaştırmalarında katkısı olacağını düşündüğümüz bu kitabı yazmamız konusunda fikir veren, büyük emeği olan, hemşirelik mesleğine değer katan, birlikte çalışmaktan her zaman gurur ve zevk duyduğum, sevgili arkadaşım ve meslektaşım Sayın Aynur KOYUNCU’ya, Tüm çalışmalarımızda destek olan Sayın Prof. Dr. Ufuk DEMİRKILIÇ’a, GATA Kalp Damar Cerrahisi Hemşirelerine ve kitaptaki fotoğraflarda yer alan İnci ARSLANKIRAN’a, fotoğrafları çeken Hakan DER’e, Tüm mesleki ve özellikle akademik yaşantım boyunca destekleri ile bana güç veren, birlikte geçireceğimiz zamanlarımızdan sürekli ödünç almama anlayış gösteren, yaşamıma anlam katan Eşim Coşkun, Sevgili Kızlarımız Elif, Berrin ve İpek’e sonsuz sabırları için Teşekkür ederim.
Bu kitabı, üzerimde büyük emeği olan, bana bu mesleği kazandıran, tanıdığım en ileri görüşlü insana, 12 yıl önce kaybettiğim sevgili Babam’a ithaf ediyorum. Ayla YAVA
vi
Doç. Dr. Ayla YAVA
Ä°lk, Orta ve Lise eÄ&#x;itimini KÄąrÄąkkale’de tamamladÄą. GĂźlhane Askeri TÄąp Akademisi (GATA), HemĹ&#x;irelik YĂźksek Okulu’ndan 1990 Haziran ayÄąnda SaÄ&#x;. TÄ&#x;m. Olarak mezun oldu. Mezuniyet sonrasÄą Ä°stanbul Tuzla Piyade Okulu’nda ßç aylÄąk “Subay TekâmĂźlâ€? kursunu tamamladÄąktan sonra 600 yataklÄą Erzurum Asker Hastanesi’ne tayin oldu ve 1995 yÄąlÄąna kadar bu hastanede “Ortopedi, genel cerrahi, ameliyathane servis hemĹ&#x;ireliÄ&#x;i, dâhili klinikler sorumlu hemĹ&#x;ireliÄ&#x;i gĂśrevlerinde bulundu.
1995-1997 yÄąllarÄą arasÄąnda GATA Kardiyoloji AD BaĹ&#x;hemĹ&#x;ireliÄ&#x;i gĂśrevini yĂźrĂźttĂź. 1997 yÄąlÄąnda SarÄąkamÄąĹ&#x; Asker Hastanesi BaĹ&#x;hemĹ&#x;ireliÄ&#x;i’ne atandÄą. 1998-2000 yÄąllarÄą arasÄąnda GATA SaÄ&#x;lÄąk Bilimleri EnstitĂźsß’nde “Cerrahi HemĹ&#x;ireliÄ&#x;iâ€? alanÄąnda yĂźksek lisans eÄ&#x;itimini tamamladÄą. AynÄą yÄąl GATA Kalp Damar Cerrahisi AD BaĹ&#x;hemĹ&#x;ireliÄ&#x;i gĂśrevine baĹ&#x;ladÄą. Cerrahi HemĹ&#x;ireliÄ&#x;i alanÄąndaki Doktora eÄ&#x;itimini 2004 yÄąlÄąnda tamamlayarak 2010 yÄąlÄąna kadar GATA HemĹ&#x;irelik YĂźksek Okulu’nda Cerrahi HemĹ&#x;ireliÄ&#x;i BD Ă–Ä&#x;retim GĂśrevlisi olarak çalÄąĹ&#x;tÄą. 2010 yÄąlÄąnda aynÄą Bilim DalÄąnda tek olan YardÄąmcÄą Doçent kadrosunun boĹ&#x;almasÄą Ăźzerine, sÄąnavÄą kazanarak kadroya atandÄą. 2011 Ocak ayÄąnda â€œĂœniversite Doçentiâ€? unvanÄą aldÄą. Ă–Ä&#x;retim Ăźyesi ve gĂśrevlisi olarak çalÄąĹ&#x;tÄąÄ&#x;Äą sĂźreçte YoÄ&#x;un BakÄąm, Acil, Kalp Damar Cerrahisi, Ameliyathane HemĹ&#x;ireliÄ&#x;i, Afet HemĹ&#x;ireliÄ&#x;i branĹ&#x;larÄąnda ve HemĹ&#x;irelikte AraĹ&#x;tÄąrma alanÄąnda yerli ve yabancÄą katÄąlÄąmcÄąlara yĂśnelik pek çok sayÄąda “Sertifika ve Kurs Program larÄąâ€? dĂźzenledi ve aynÄą zamanda bu programlarda eÄ&#x;itici olarak gĂśrev yaptÄą. UluslararasÄą ve ulusal hakemli dergilerde yayÄąnlarÄą, ĂśdĂźllĂź bildirileri ve hemĹ&#x;irelik alanÄąnda yazÄąlan kitap larda bĂślĂźmleri ve “Postoperatif AÄ&#x;rÄą ve HemĹ&#x;irelik BakÄąmÄąâ€? isimli bir kitabÄą bulunmaktadÄąr. UluslararasÄą ve ulusal pek çok bilimsel organizasyonda yer alan yazar, 2012 AÄ&#x;ustos ayÄąnda Albay rĂźtbesi ile ! 6 * " "! 5 ,! # ( TĂźrk SilahlÄą Kuvvetleri’nden emekli oldu.
!KÄądemli 4 '* - ( * " # ' ' & " ( : ;4 ") ' ! , ( +!+6# # ?EE> / ' # . # 5 "5 ! ' " /+# $! +5 /+# . * ($#' ( (* # +! +/! . * # ($#' B>> . * ! '/+'+" YĂźksek 2012 yÄąlÄąnda +!+6# , .! Gaziantep’te 7 + . bulunan ",!8 Hasan+'(+#+ * " "! Kalyoncu Ăœniversitesi, SaÄ&#x;lÄąk Bilimleri ( ' (* # ( 6# * . # $! + - ?EEA . ! # ' + (* # 7 '*$& 4 # ! '' 4 Okulu, HemĹ&#x;irelik BĂślĂźm baĹ&#x;kanÄą olarak gĂśreve baĹ&#x;ladÄą. 2013 Ekim ayÄąnda aynÄą Ăźniversite " ! . * # ( '- ( ") ' ! 4 ! ! # ! ' ($'+"!+ ") ' ! %' -! ' # +!+# +5
nin SaÄ&#x;lÄąk Bilimleri YĂźksek Okulu MĂźdĂźrlĂźÄ&#x;ß’ne atandÄą. Halen bu gĂśrevini sĂźrdĂźren yazar,
?EEA9?EEC . !! ' ' ( # ' .$!$ ) ") ' ! %' - # .,',**,5 ?EEC . ! # evli ve ßç çocuk annesidir. ' " ) ( ' (* # ( ) ") ' ! 6# * # 5 ?EED9@>>> . !! ' ' ( # ! ! "! ' #(* *,(,6# 7 '' ") ' ! 8 ! # # ., ( ! ( #( * " # * " "! 5 .# . ! !&
vii
Önsöz Halk hekimliği ve geleneksel tıp uygulamalarıyla başlayan ilaç uygulamaları, 1700’lü yıllardan itibaren başlayan sanayi devriminden sonra ilaçların seri bir şekilde üretilmeye ve dağıtılmaya başlamasıyla hastalıkların tedavisine hız kazandıran bir dönüm noktası olmuştur. Sağlık teknolojisindeki gelişim, aslında yaşanmış birçok acının, kaybedilmiş insan hayatının ve bunlardan kazanılan tecrübelerin ürünüdür. Bu gelişim hemşirelerin ilaç uygulamalarındaki rollerini ve sorumluluklarını arttırarak değiştirmiştir. Günümüzde hemşirelerden doğru uygulama becerisinin yanı sıra, ilaçların beklenen etkilerinin, yan etkilerinin gözlenmesi, hastanın ve ailesinin bilgilendirilmesi gibi becerilere de sahip olması beklenmektedir. İlaç uygulamaları hemşirelerin en önemli uygulayıcı rollerindendir. Hemşireliğin temel işlevlerinden biri olan ilaçların hazırlanması ve uygulanmasında en önemli konu hasta güvenliğinin sağlanmasıdır. İlaç uygulamalarında modern tıbbi cihazların kullanılması hasta güvenliğine katkı sağlamakla birlikte hemşirelik uygulamalarındaki ayrıntılara da önem kazandırmaktadır. Hemşirenin uygulayıcı rolündeki yetkinliği hastanın prognozunu belirleyen en önemli faktörlerden biridir. Günümüzde tıbbi hataların büyük bir kısmını ilaç hataları oluşturmaktadır. İlaç hataları hekimden, hemşireden, eczacıdan ve hastadan kaynaklanabilmektedir. Hemşirelerin ilaç hatalarını büyük oranda önleyebildiği araştırmalarda gösterilmiştir. İlaç hatalarının önemli bir nedeni de sistem hatalarıdır. Klinik ilaç protokollerinin ve uygulama prosedürlerinin geliştirilmemiş olması ya da hemşirelik uygulamalarına yön verecek yeterlilikte olmaması sistemden kaynaklanan hataları arttırmaktadır. İlaçların ambalajlarının ve isimlerinin birbirine benzemesi, bazı ilaçların etkisinin dozuna bağlı olması, hassas bir doz hesabının kısa sürede yapılma zorunluluğu hataları arttırmaktadır. Bu kitapta hemşirelerin yoğun bakım ortamında ilaç uygulamaları sırasında sık kullanabileceği pratik bilgiler yoğun bakım deneyimlerimizle birleştirilerek derlenmiştir. Tereddüt etmenin zaman kaybına neden olacağı durumlarda sağlık çalışanlarına ve hemşirelere yararlı olması dileğiyle…
Ayla YAVA
Aynur KOYUNCU
ix
İçindekiler BÖLÜM 1
YOĞUN BAKIM VE PARENTERAL İLAÇ UYGULAMALARI HAKKINDA GENEL BİLGİLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
Yoğun Bakım . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 İlaç ve Sıvı Uygulamada Temel Kavramlar ve Bilgiler . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 İlaç Uygulamalarına Yönelik Hemşirelerin Yasal Sorumlulukları . . . . . . . . . . 3 İlaç Uygulamalarına İlişkin Klinik Protokol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Hemşirelik Kayıtları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Yoğun Bakımda Parenteral İlaç Uygulama Yolları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Periferik Kateter ve Kanülasyon Yapılacak Venin Seçimi ve Kateter Bakımı . . . . 7 İlaç Uygulamalarında Kullanılan Cihaz ve Malzemeler . . . . . . . . . . . . . . . 11 Hasta Kontrollü Analjezi (HKA) Cihazları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
BÖLÜM 2
İLAÇ GÜVENLİĞİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
İlaçların Temini ve Saklanması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 İlaç Uygulama Prensipleri ve Önerileri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 İlaç Uygulamalarında Sekiz Doğru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 İlaç ve Sıvı Uygulamalarında Hemşirelik Öyküsü Alınması . . . . . . . . . . . . 20 Acil İlaçların Etiketlenmesinde Örnek Renkli Kodlama Sistemi . . . . . . . . . . 24 Monitorizasyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 İlaçların Uygulama Süreleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
BÖLÜM 3
DOZ ŞEMALARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
Doz Şemalarının Kullanılması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 Doz Hesaplamaları Yapılmış İlaç Şemaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 STERADİNE® 4 mg / 4ml . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 STERADİNE® 2 mg / 4ml . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
xi
xii
İçindekiler
ADRENALİN® 1mg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 ADRENALİN® 0,5 mg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 ADRENALİN® 0,25 mg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 DOPAMİNE® 200 mg /5ml . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 DOPADREN® 200 mg /5ml . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 DOPMİN® 200 mg /5ml . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 DOBUTREX 250mg/20ml . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 DOBCARD® 250mg/20ml . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 DOBUJECT® 250mg/5ml . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 DOBUTABAG® 250 mg /250ml Mediflex . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 DOBUTABAG® 500mg/250ml . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 DOBUTABAG® 1000mg/250ml . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 PERLİNGANİT® 10mg /10ml . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 NİTRONAL® 5mg/10ml . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 NİTRONAL® 10 mg/10ml . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 NİTRONAL® 25mg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 GLYCERYL TRİNİTRATE® 50mg/10ml . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 GLYCERYL TRİNİTRATE® 25mg/10ml . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 NİTROGLYSERİN® 25mg/10ml . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 AMİNOCARDOL® 240mg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 CARENA® 240mg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 FİLİNSEL® 240mg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 TEOBAG® 200 mg/100ml . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 TEOBAG® 400mg /500ml . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 EFEDRİN® 50 mg/2ml . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 ULTİVA® flk 5mg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 ULTİVA® flk 2mg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 ULTİVA® flk 1mg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 DORMİCUM® 5mg/5ml . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 DORMİCUM® 5mg/5ml . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 DORMİCUM® 15mg/3ml ampul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 DORMİCUM® Ampul 50mg/10ml . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 DEMİZOLAM® 5mg/5ml . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 DEMİZOLAM® 15mg/3ml ampul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 FENTANYL® Ampul 0,1mg / 2ml . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 FENTANYL® Ampul 0,5mg / 10ml . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 ILOMEDIN® Ampul 20mcg/1ml . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 MİLRİNONE® Ampul 10mg/ml . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 NİPRUSS® Ampul 60mg/5ml . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 AGGRASTAT® Flakon 12,5mg/50ml . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 HEPARİN® Flk 25000 ünite/5ml . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 CORDARONE® Ampul 150mg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
İçindekiler
ARİTMAL® %2 (100 mg/5ml) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 ARİTMAL® %10 (500 mg/5ml) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 JETMONAL® %2 (100 mg/5ml) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 JETMONAL® %2 (200mg/10ml) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 JETMONAL® %10 (500 mg/5ml) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 DİLTİZEM® Ampul 25mg/5ml . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 RYTMONORM® Ampul 70mg/20ml . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 GLYPRESSİN® Ampul /1mg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85 MORPHİNE HCI® Ampul 10 mg/1ml . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 MORPHİN HCI® Ampul 20mg/1ml . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 CONTRAMAL® Ampul 100 mg/2ml . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
BÖLÜM 4
YOĞUN BAKIMDA SIK KULLANILAN İLAÇ GRUPLARINA YÖNELİK KISA AÇIKLAMALAR, UYARILAR, UYGULAMA VE DEĞERLENDİRME ÖNERİLERİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
Antikoagülanlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 Koagülanlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 Nitratlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 Anti Aritmik İlaçlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 Antikolinerjikler (Muskarinik Antagonistler) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 Antibiyotikler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 Narkotik Analjezikler ve Kas Gevşeticiler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 Antihipertansifler (ABCD) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 Kalsiyum Kanal Blokerleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 Diüretikler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104 Elektrolitler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 Kardiyotonikler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 Kaynaklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
Dizin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
xiii
Bölüm
1
YOĞUN BAKIM VE PARENTERAL İLAÇ UYGULAMALARI HAKKINDA GENEL BİLGİLER
YOĞUN BAKIM Yoğun bakım, kısmen veya tamamen fonksiyonlarını yitirmiş olan organ veya organ sistemlerinin fonksiyonlarının geçici olarak sağlanması ve hastalığı oluşturan temel nedenlerin tedavi edilebilmesi için kullanılan yöntemler olarak tanımlanmaktadır. Yoğun Bakım üniteleri ise, yaşamı tehdit eden karmaşık tıbbi durumu nedeniyle sürekli, yoğun tedavi ve bakım gerektiren hastaların bulunduğu, ileri teknoloji içeren ekipmanla donatılmış bakım üniteleridir. Yoğun bakım tedavilerinin önemli bir bölümünü parenteral ilaç ve sıvı uygulamaları oluşturmaktadır. Bu bölümlerde hastalara uygulanan ilaç, elektrolit ve sıvılar, sıkılıkla hastanın kardiyovasküler ve solunum fonksiyonlarını düzeltmeye/sürdürmeye yöneliktir. Çoğunlukla aynı anda birden fazla ilaç ve sıvın hastaya verilmesi gerekebilir. İlaçların doz, titrasyon ve veriliş hızları hastadan alınan yanıta göre hızlı bir şekilde değiştirilebilir. Yoğun bakım hemşireleri, yoğun ve karmaşık ilaç tedavilerinin uygulandığı, tıbbi cihazlara bağımlı, ileri kardiyak yaşam desteği verilen hastalara güvenli bir bakım sağlamak için çoğunlukla hızlı kararlar vermek durumunda kalırlar. Yoğun bakım hemşirelerinin ilaçların hazırlanması, saklanması, doz hesaplamalarının hastaya uygun olarak yapılması, uygulanması, takibi ve kaydedilmesi konularında sorumlulukları vardır. Bu sorumluluklar Sağlık Bakanlığı Hemşirelik Yönetmeliği’nde yer almaktadır. Hemşirelerin yoğun bakımda güvenli ilaç uygulamaları için teorik bilgi ve deneyim yanında; iyi bir ilaç bilgisi ve uygulama rehberlerine de gereksinimleri vardır. Son yıllarda “Hasta Güvenliği” kavramı, hastanede yatan ya da ayaktan tedavi edilen tüm hasta ve sağlam bireylerle, aile ve yakınlarını içine alan, tıbbi uygulamaların güvenli yapılmasına yönelik rehberler öneren bir sistem olarak kabul görmektedir. Hasta güvenliği “sağlık bakım hizmetlerinin sunumu aşamasında, hastaya zarar verilmesini önlemek amacıyla kuruluş ve çalışan-
1
2
YOĞUN BAKIMDA PARENTERAL İLAÇ UYGULAMA REHBERİ
ların aldığı önlemler” şeklinde tanımlanmaktadır. Sağlık hizmetine bağlı hata (tıbbi hata), sağlık hizmeti sunumu sırasında bir aksamanın neden olduğu, kasıt niteliği taşımayan, beklenilmeyen sonuçlardır. Tıbbi hatalar da nedenlerine göre üçe ayrılmaktadır; • İşleme bağlı hatalar: Yanlış işlemi yapma, • İhmale bağlı hatalar: Doğru işlemi yapmama, • Uygulamaya bağlı hatalar: Doğru işlemi yanlış uygulama. Sağlık Bakım Organizasyonları Akreditasyonu Birleşik Komisyonu -Joint Commission on Accreditation of Healthcare Organizations (JCAHO) tarafından 2005 yılında açıklanan raporlara göre hasta güvenliğine ilişkin hatalı uygulamalar arasında ilaç hataları önemli bir yer tutmaktadır. İlaç uygulama hataları ilacın istemi aşamasından, uygulandıktan sonraki etkilerinin izlenmesini de içeren, oldukça geniş bir süreç içinde gerçekleşmektedir. İlaç uygulama hataları, ilacı yanlış zamanda uygulama, yanlış dozda verme, ilacı uygulamayı unutma, reçete edilmemiş ilacı uygulama, yanlış ilacı uygulama, ilacı uygun teknikle hazırlamama, etkileşime giren ilaçları aynı anda uygulama, uygulamayı kaydetmeme ve ilacın etkilerini gözlememe şeklinde sıralanmaktadır. Bu hatalar bakım personelinin kasıtlı davranışı sonucu değil, özellikle yoğun bakım gibi karmaşık tıbbi tedavilerin uygulandığı ortamlarda hemşirelerin yeterli zamanının olmaması ve sistem hatalarının bir sonucu olarak meydana gelmektedir. Tıbbi hatalar sağlık hizmetinin her evresinde ortaya çıkabilir. Yoğun bakımlarda yatan hastalar tıbbi hatalar ve hasta güvenliği yönünden daha yüksek risk taşımaktadır. Yoğun bakım ortamından kaynaklanan hatalı ilaç uygulamalarını önlemek ve güvenli ilaç uygulamalarına rehberlik etmek üzere geliştirilen bu kitapta ilaç uygulamaları hakkındaki terimler kısaca açıklanarak, yoğun bakımda sık kullanılan ilaçlar hakkında bilgiler ve doz hesaplamaları yapılmış ilaçlara ait şemalara yer verilmiştir.
İLAÇ ve SIVI UYGULAMADA TEMEL KAVRAMLAR ve BİLGİLER İlaç İstemi (Direktif, Order) Hemşireler ilaç uygulamalarına yönelik olarak hekimin yazılı istemlerini alırlar ve uygun tedavi planı ile hastalara uygularlar. Acil durumda sözel direktiflerle uygulanan ilaçlar en kısa zamanda yazılı hale getirilmeli, istemi yapan hekimin imzası alınmalıdır. Elektronik ortamda alınan direktifler iletişimden kaynaklanan hataları önlese de sözel direktifler gibi acil durumların dışında kullanılmamalıdır. Uygun olan ilaç isteminin en kısa zamanda hekimin el yazısıyla yazması ve imzalamasıdır. Elektronik ortamdan alınan direktifler yasal açıdan uygun değildir. Hekim direktifinde ilacın adı, dozu, verileceği yol, hasta aç veya tok iken verileceği vb. bilgiler açıkça belirtilmiş olmalıdır. İlaç istem formu aşağıdaki bilgileri içermelidir: • Hastanın adı, soyadı, protokol numarası • İlaç isteminin verildiği tarih ve saat
YOĞUN BAKIMDA PARENTERAL İLAÇ UYGULAMA REHBERİ
21
Resim 9-10. İlaç saklama ve hazırlama odası. Resim 9-10. laç saklama ve hazrlama odas
Sulandırma (dilüğe etme): Konsantre (yoğun) ilaçların sulandırılarak verilmesi gerekmektedir. İlaçların sulandırılmasında kullanılan sıvı miktarı aldığı/çıkardığı hesabına dâhil edilmeli, sulandırıcı miktarı hastanın günlük alması gereken sıvı miktarından düşülmelidir. Hastaya verilen ilaçların çokluğu ve sulandırıcı miktarının çeşitliliği sıvı dengesi hesabını karmaşık bir hale getirmektedir. İnfüzyon pompası cc küçük volümleri =mlzamana yayarak verebilme cc = ml ve perfüzör gibi cihazlar imkânına sahiptir. Sulandırma miktarının standart yapılması ve mümkün olan en az miktarlarda sulandırıcı kullanılması dengesine etkisini azaltacaktır (örnek: Perfüzör 1cc/ml =10dizyem=100ünite 1cc = 1mlilaç uygulamalarının sıvı cihazı 50ml).
1ml
= 10 dizyem
1Sulandırıcı dizyem = 10 ünite seçimi:
1dizyem
=0,1ml/cc=10ünite
1ünite
=0,1dizyem= 0,01cc/ml
Sulandırıcı olarak= kullanılan özelliğini ve =3gut hastanın fizyolojik dengelerini 1damla 1ml 100 ünitesıvı, ilacın kimyasal (Sodyum, Potasyum, magnezyum gibi elektrolit dengesi veya kan şekeri seviyesi) bozmayacak İntravasküler sıvı kaçışına (ödem) 1ml/cc =15-alana 20damla=5-7gut 3nitelikte gut olmalıdır. =1 damla alandan ekstravasküler/interstisiyel neden olabileceği için distile su yüksek volümle sulandırılması gereken ilaçlarda sulandırıcı ola1gr solüsyonlar=1000mg=1000000mcg 1ml = 20 damla rak seçilmemelidir. Sulandırmada en sık kullanılan %09 Sodyum Klorür ve %5’lik Dekstroz’dur. Hastanın sodyum değeri ve kan şekeri yakından takip edilmelidir.
1 gr
= 1000 mgr
1mg
=1000mcg= 0,001g
0,5 gr
= 500 mgr
1mcg
= 0,001mg =0,000001g
34
YOĞUN BAKIMDA PARENTERAL İLAÇ UYGULAMA REHBERİ
2. DOZ HESAPLAMALARI YAPILMIŞ İLAÇ ŞEMALARI Hastanın Kilosu 1kg 2kg 3kg 4kg 5kg 6kg 7kg 8kg 9kg 10kg 15kg 20kg 25kg 30kg 35kg 40kg 45kg 50kg 55kg 60kg 65kg 70kg 75kg 80kg 85kg 90kg 95kg 100kg
STERADİNE® 4 mg / 4ml Hastaya verilmek istenen doz mcg/kg/dk 0,1 0,075 0,15 0,225 0,3 0,375 0,45 0,525 0,6 0,675 0,75 1,125 1,5 1,875 2,25 2,625 3 3,375 3,75 4,125 4,5 4,875 5,25 5,625 6 6,375 6,75 7,125 7,5
0,2 0,15 0,3 0,45 0,6 0,75 0,9 1,05 1,2 1,35 1,5 2,25 3 3,75 4,5 5,25 6 6,75 7,5 8,25 9 9,75 10,5 11,25 12 12,75 13,5 14,25 15
0,3 0,225 0,45 0,675 0,9 1,125 1,35 1,575 1,8 2,025 2,25 3,375 4,5 5,625 6,75 7,875 9 10,125 11,25 12,375 13,5 14,625 15,75 16,875 18 19,125 20,25 21,375 22,5
0,4 0,3 0,6 0,9 1,2 1,5 1,8 2,1 2,4 2,7 3 4,5 6 7,5 9 10,5 12 13,5 15 16,5 18 19,5 21 22,5 24 25,5 27 28,5 30
0,5 0,375 0,75 1,125 1,5 1,875 2,25 2,625 3 3,375 3,75 5,625 7,5 9,375 11,25 13,125 15 16,875 18,75 20,625 22,5 24,375 26,25 28,125 30 31,875 33,75 35,625 37,5
0,6 0,45 0,9 1,35 1,8 2,25 2,7 3,15 3,6 4,05 4,5 6,75 9 11,25 13,5 15,75 18 20,25 22,5 24,75 27 29,25 31,5 33,75 36 38,25 40,5 42,75 45
0,7 0,525 1,05 1,575 2,1 2,625 3,15 3,675 4,2 4,725 5,25 7,875 10,5 13,125 15,75 18,375 21 23,625 26,25 28,875 31,5 34,125 36,75 39,375 42 44,625 47,25 49,875 52,5
0,8 0,6 1,2 1,8 2,4 3 3,6 4,2 4,8 5,4 6 9 12 15 18 21 24 27 30 33 36 39 42 45 48 51 54 57 60
0,9 0,675 1,35 2,025 2,7 3,375 4,05 4,725 5,4 6,075 6,75 10,125 13,5 16,875 20,25 23,625 27 30,375 33,75 37,125 40,5 43,875 47,25 50,625 54 57,375 60,75 64,125 67,5
1 0,75 1,5 2,25 3 3,75 4,5 5,25 6 6,75 7,5 11,25 15 18,75 22,5 26,25 30 33,75 37,5 41,25 45 48,75 52,5 56,25 60 63,75 67,5 71,25 75
2 1,5 3 4,5 6 7,5 9 10,5 12 13,5 15 22,5 30 37,5 45 52,5 60 67,5 75 82,5 90 97,5 105 112,5 120 127,5 135 142,5 150
3 2,25 4,5 6,75 9 11,25 13,5 15,75 18 20,25 22,5 33,75 45 56,25 67,5 78,75 90 101,25 112,5 123,75 135 146,25 157,5 168,75 180 191,25 202,5 213,75 225
4 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30 45 60 75 90 105 120 135 150 165 180 195 210 225 240 255 270 285 300
5 3,75 7,5 11,25 15 18,75 22,5 26,25 30 33,75 37,5 56,25 75 93,75 112,5 131,25 150 168,75 187,5 206,25 225 243,75 262,5 281,25 300 318,75 337,5 356,25 375
1 ampul Steradine 4mg / 4 ml %5 Dekstroz veya SF ile perfüzör Enjektörüne 50ml ye tamamlanmalıdır. Örnek hesaplama 70 kg olan hasta için dakikada 1mcg/dk için virgülden sonra üç haneli sayıya yuvarlanarak yapılmıştır. Formül: Mcg xkg xdk/1ml (mcg) 1ml hazır preparatta 4/50 1ml = 0,08mg = 80mcg olur. 1x70x60/80= 52,5ml Saatte gidecek ml=52,5ml
35
YOĞUN BAKIMDA PARENTERAL İLAÇ UYGULAMA REHBERİ
Hastanın Kilosu
STERADİNE® 2 mg / 4ml Hastaya verilmek istenen doz mcg/kg/dk
1kg
0,1 0,15
0,2 0,30
0,3 0,45
0,4 0,6
0,5 0,75
0,6 0,9
0,7 1,05
0,8 1,2
0,9 1,35
1 1,5
2 3
3 4,5
4 6
5 7,5
2kg
0,30
0,60
0,90
1,2
1,5
1,8
2,1
2,4
2,7
3
6
9
12
15
3kg
0,45
0,90
1,35
1,8
2,25
2,7
3,15
3,6
4,05
4,5
9
13,5
18
22,5
4kg
0,60
1,2
1,8
2,4
3
3,6
4,2
4,8
5,4
6
12
18
24
30
5kg
0,75
1,5
2,25
3
3,75
4,5
5,25
6
6,75
7,5
15
22,5
30
37,5
6kg
0,9
1,8
2,7
3,6
4,5
5,4
6,3
7,2
8,1
9
18
27
36
45
7kg
1,05
2,1
3,15
4,2
5,75
6,3
7,35
8.4
9,45
10,5
21
31,5
42
52.5
8kg
1,2
2,4
3,6
4.8
6
7.2
8,4
9,6
10,8
12
24
36
48
60
9kg
1,35
2,7
4,05
5,4
6,75
8,1
9,45
10,8
12,15
13,5
27
40,5
54
67.5
10kg
1,5
3
4,5
6
7,5
9
10,5
12
13,5
15
30
45
60
75
15kg
2,25
4,5
6,75
9
11,25
13,5
15.75
18
20.25
22,5
45
67,5
90
112,5
20kg
3
6
9
12
15
18
21
24
27
30
60
90
120
150
25kg
3,75
7,5
11,25
15
18,75
22,5
26,5
30
33,75
37,5
75
112,5
150
187,5
30kg
4,5
9
13,5
18
22,5
27
31,5
36
40.5
45
90
135
180
225
35kg
5,25
10,5
15,75
21
26,25
31,5
36,75
42
47,25
52,5
105
157,5
210
262,5
40kg
6
12
18
24
30
36
42
48
54
60
120
180
240
300
45kg
6,75
13,5
20,25
27
33,75
40,5
47,25
54
60,75
67,5
135
202,5
270
337,5
50kg
7.5
15
22,5
30
37,5
45
52,5
60
67,5
75
150
225
300
375
55kg
8,25
16,5
24,75
33
41,25
49,5
57,75
66
74,25
82,5
165
247,5
330
412,5
60 kg
9
18
27
36
45
54
63
72
81
90
180
270
360
450
65kg
9,75
19,5
29,75
39
48,75
58,5
68,25
78
87,75
97,5
195
292,5
390
487,5
70kg
10,5
21
31,5
42
52,5
63
73,5
84
94,5
105
210
315
420
525
75kg
11,25
22,5
33,75
45
56,25
67,5
78,75
90
101,25
112,5
225
337,5
450
562.5
80kg
12
24
36
48
60
72
84
96
108
120
240
360
480
600
85kg
12,75
25.5
38.25
51
63,75
76.5
89,25
102
114,25
127,5
255
382,5
510
637,5
90kg
13,5
27
40,5
54
67,5
81
94,5
108
121,5
135
270
405
540
675
95kg
14,25
28,5
42,75
57
71,75
85,5
99,75
114
128,25
142,5
285
427,5
570
712,5
100kg
15
30
45
60
75
90
105
120
135
150
300
450
600
750
1 ampul Steradine 2mg / 4 ml %5 Dekstroz veya SF ile perfüzör Enjektörüne 50ml ye tamamlanmalıdır. Örnek hesaplama 70 kg olan hasta için dakikada 1mcg/dk için virgülden sonra üç haneli sayıya yuvarlanarak yapılmıştır. Formül:Mcg xkg xdk/1ml (mcg) 1ml hazır preparatta 2/50 1ml = 0,04mg = 40mcg olur. 1x70x60/40= 105ml Saatte gidecek ml=105ml
36
YOĞUN BAKIMDA PARENTERAL İLAÇ UYGULAMA REHBERİ
ADRENALİN® 1mg Hastanın Kilosu 1kg
Hastaya verilmek istenen doz mcg/kg/dk 0,01 0,03
0,02 0,06
0,03 0,09
0,04 0,12
0,05 0,15
0,06 0,18
0,07 0,21
0,08 0,24
0,09 0,27
0,1 0,3
0,2 0,6
0,3 0,9
0,4 1,2
0,5 1,5
2kg
0,06
0,12
0,18
0,24
0,3
0,36
0,42
0,48
0,54
0,6
1,2
1.8
2.4
3
3kg
0,09
0,18
0,27
0,36
0,45
0,54
0,63
0,72
0,81
0,9
1,8
2,7
3,6
4,5
4kg
0,12
0,24
9,36
0,48
0,6
0,72
0,84
0,96
1,08
1,2
2,4
3,6
4,8
6
5kg
0,15
0,3
0,45
0,6
0,75
0,9
1,05
1,2
1,35
1,5
3
4.5
6
7,5
6kg
0,18
0,36
0,54
0,72
0,9
1,08
1,26
1,44
1,62
1,8
3,6
5,4
7,2
9
7kg
0,21
0,42
0,63
0,84
1,05
1,26
1,47
1,68
1,89
2,1
4,2
6,3
8,4
10,5
8kg
0,24
0,48
0,72
0,96
1,2
1,44
1,68
1,92
2,16
2,4
4,8
7,2
9,6
12
9kg
0,27
0,54
0,81
1,08
1,35
1,62
1,89
2,16
2,43
2,7
5,4
8,1
10,8
13,5
10kg
0,3
0,6
0,9
1,2
1,5
1,8
2,1
2,4
2,7
3
6
9
12
15
15kg
0,45
0,9
1,35
1,8
2,25
2,7
3,15
3,6
4,05
4,5
9
13,5
18
22,5
20kg
0,6
1,2
1.8
2,4
3
3,6
4,2
4,8
5,4
6
12
18
24
30
25kg
0,75
1,5
2,25
3
3,75
4,5
5,25
6
6,75
7,5
15
22,5
30
37,5
30kg
0,9
1,8
2,7
3,6
4,5
5,4
6,3
7,2
8,1
9
18
27
36
45
35kg
1,05
2,1
3,15
4,2
5,25
6,3
7,35
8,4
9,45
10,5
21
31,5
42
52,5
40kg
1,2
2,4
3,6
4,8
6
7,2
8,4
9,6
10,8
12
24
36
48
60
45kg
1,35
2,7
4,05
5,4
6,75
8,1
9,45
10,8
12,15
13,5
27
40,5
54
67,5
50kg
1,5
3
4,5
6
7,5
9
10,5
12
13,5
15
30
45
60
75
55kg
1,65
3,3
4,95
6,6
8,25
9,9
11,25
13,2
14,85
16,5
33
49,5
66
82,5
60kg
1,8
3,6
5,4
7,2
9
10,8
12,6
14,4
16,2
18
36
54
72
90
65kg
1,95
3,9
5,85
7,8
9,75
11,7
13,65
15,6
17,55
19,5
39
58,5
78
97,5
70kg
2,1
4,2
6,3
8,4
10,5
12,6
14,7
16,8
18,9
21
42
63
84
105
75kg
2,25
4,5
6,75
9
11,25
13,5
15,75
18
20,25
22,5
45
67,5
90
112,5
80kg
2,4
4,8
7,2
9,6
12
14,4
16,8
19,2
21,6
24
48
72
96
120
85kg
2,55
5,1
7.65
10,2
12,75
15,3
17,85
20,4
22,95
25,5
51
76,5
102
127,5
90kg
2,7
5,4
8,1
10,8
13,5
16,2
18,9
21,6
24,3
27
54
81
108
135
95kg
2,85
5,7
8,55
11,4
14,25
17,1
19,95
22,8
25,65
28,5
57
85,5
114
142,5
100kg
3
6
9
12
15
18
21
24
27
30
60
90
120
150
1 ampul Adrenalin 1mg / 1 ml %5 Dekstroz veya SF ile perfüzör Enjektörüne 50ml ye tamamlanmalıdır. Örnek hesaplama 70 kg olan hasta için dakikada 0,1mcg/dk için virgülden sonra üç haneli sayıya yuvarlanarak yapılmıştır. Formül: Mcg xkg xdk/1ml (mcg) 1ml hazır preparatta 1/50 1ml = 0,02mg = 20mcg olur. 0,1x70x60/20= 21ml Saatte gidecek ml=21ml
106
YOĞUN BAKIMDA PARENTERAL İLAÇ UYGULAMA REHBERİ
• •
3-9 mcg/kg/dk dozunda Kardiyak B1 resöptörlerini stimüle eder. Pozitif inotropik ve kronotropik etki ile kardiyak debiyi arttırır. Pulmoner kapiller wedge basıncı azaltır. 9-18 mcg/kg/dk dozunda Alfa resöptörlerini uyararak sisitemik damar direncini arttırır pulmoner kapiller wedge basınç artar. Kardiyak debi azalır, idrar miktarı azalır.
Dopamin 200mg örnek doz hesaplama İlaç: Dopamin İstem: Dakikada kg başına 5 mcg (1mg=1000 mcg) Hesaplama Hastanın kilosu: 10/ 60 kg Hesaplama 10 ml 200 mg Dopamin 50 ml’ye SF ile tamamlanr.
Formül: Mcg X kg X 60 10 ml 200 mg Dopamin 50 ml’ye SF ile tamamlanr.
10 ml hazrlanm 200 mg Dopamin 50 ml’ye 1 ml preparatta 4 mg SF ile tamamlanır. Dopamin bulunur .
10 ml 200 Dopaminpreparatta 50 ml’ye 4 mg 1 mlmg hazrlanm SF ile tamamlanır. Dopamin bulunur.
14mg=4000 ml hazırlanmış mcg preparatta 4 mg Dopamin bulunur .
1 ml hazırlanmış 4 mg 4mg=4000preparatta mcg Dopamin bulunur.
Formule göre: 5X10X60=3000mcg saatlik dozmcg 4mg=4000 3000/4000=0,75ml
Formule göre: 5X60X60=18000mcg saatlik doz 4mg=4000 mcg 18000/4000=4.5 ml
Formule göre: 5X10X60=3000mcg saatlik doz
Formule göre: 5X60X60=18000mcg saatlik doz
3000/4000=0,75ml
18000/4000=4.5 ml
Dopamin uygulanmas
•
Dopamin konsantre bir ilaçtr, seyreltilmeden uygulanmamaldr.
•
Yarlanma ömrü ksa bir ilaçtr bu nedenle sürekli verilmelidir.
Dopamin uygulanması
• Dopamin perfüzyonunda EKG ve arter monitorizasyonu gerekmektedir. • Dopamin konsantre bir ilaçtır, seyreltilmeden uygulanmamalıdır. • Santral yoldan mümkünse Swanganz kateterden uygulanmaldr. • Yarılanma ömrü kısa bir ilaçtır bu nedenle sürekli verilmelidir. Dopamin uygulanan yoldan yaplmamaldr. •• Dopamin perfüzyonunda EKG vefla lama arter monitorizasyonu gerekmektedir. • Santral yoldan mümkünse Swanganz kateterden uygulanmalıdır. • Dopamin uygulanan yoldan flaşlama yapılmamalıdır.
Dopamin kullanan hasta Ta ikardi ve Hipertansiyon açsndan yakndan izlenmelidir!!!
YOĞUN BAKIMDA PARENTERAL İLAÇ UYGULAMA REHBERİ
107
Dopamin kullanan hasta Taşikardi ve Hipertansiyon açısından yakından izlenmelidir!!!
Dopamin vazokonstriksiyon etkisi nedeniyle tek başına yüksek dozda uzun süre verilmemelidir. Dopamin myokardın oksijen ihtiyacını arttırır. Vazodilatörler ve İAB ile birlikte kullanılmalıdır.
Dobutamin/ Dobutrex /Dobutabag • Pozitif inotropik ve sempotomimetiktir. • Sentetik sempotomimetiktir, Alfa, B1, B2 reseptörlerine agonistidir. Norepinefrin salınımı yapmaz. • Dobutaminin pozitif inotropik etkisi dopamin rezervi ile ilgili değildir. • Pulmoner kapiller wedge basıncı azaltır. • Dobutaminin net hemodinamik etkileri kardiyak debide belirgin artış oluşturur.
Dopamin kalp hzndaki, Dopamin kalp atm dobutamin hızındaki, volümündeki artmaya dobutamin ba l olarak kardiyak atım volümündeki debiyi arttrr. artmaya bağlı olarak kardiyak debiyi arttırır.
Dobutamin örnek doz hesaplama laç: Dobutamin 250mg stem: Saatte kg ba na 10mcg Hastann kilosu: 10/ 70kg
Formül: Mcg X kg X 60