6
یهکشهممه
2010 /6/20
ژماره 29:
لهماوهی سێ مانگدا 34کهس خۆیان دهسوتێنن
ی خۆیان دهكوژن بهههمیشهیی لهدۆزهخدا دهمێننهوه" "ئهوان ه ی ی مێژوو بهدرێژای ی ی چهندین شێواز مرۆڤایهت جۆراوجۆر بۆ خۆكوشتن ی گیراونهتهبهرو رۆژ لهدوا رۆژیش گۆڕانكاری بهسهر شێوازهكانیدا هاتووه، بهاڵم خۆسوتاندن دیارترین ی شێوازی خۆكوشتن ی رهگهزی مێینهیه لهههرێم ی كوردستان ،ك ه لهم سااڵن ه دواییدا بهڕێژهیهكی بهرچاو زیادیكردووهو ئهوهش ی بووهته دیاردهیهك مهترسیدار لهمڕۆدا.
ڕامان سهعید لهسلێمانی ی زۆرو بهردهوام ههرچهنده ههوڵ ی ههیه بۆ ڕێگ������ریو كهمكردنهوه كوش������تنی ژن������ان ،بهاڵم س������اڵ ی بهس������اڵ ئام������ارهكان ژمارهیهك ی كچانو ژنان ی لهناوچوون نوێتر ئاشكرادهكهن. بهپێ������ی ئامارێكی نهخۆش������خانهی س������وتاوییو جوانكاریی لهشاری س������لێمانی ،رێژهی خۆس������وتاندن ی ههیهو بهتهنها لهس������اڵی درێ������ژه رابردوودا169 ،كهس كه تهمهنیان ی بووه ،خۆیان لهنێوان 19ـ 50ساڵ ی س������وتاندوهو ئهوهش بووهته هۆ گیان لهدهس������تدانیان .ههر بهپێی ئهو ئاماره لهس������ێ مانگی یهكهمی ئهمساڵدا 29كهس لهرهگهزی مێو پێنج كهس لهرهگهزی نێر خۆیان سوتاندووه. ی خۆسوتاندن ئهوانهی ههوڵ دهدهن پهشیمانن ئ������هو ك������چو ژنان������هی ههوڵ������ی خۆكوش������تنیان داوهو سهركهوتوو نهب������وون ،جهخت ل������هوه دهكهنهوه كه بهه������ۆی توندوتیژییهوه ناچار بوون خۆیان لهناوبهرن ،ئهوهشیان وهك دوا رێگهچارهی������هك زانیوه ی بۆبهرگرت������ن ل������هو توندوتیژییه بهرامبهریان نوێنراوه. ی ی ژنێك ی خ������وازراو دڵنیا ،ناو تهمهن 35س������اڵهو م������اوهی چهند مانگێ������ك پێش ئێس������تا لهرێگهی خۆس������وتانهوه ههوڵی خۆكوشتنی ی ی سوتان داوه ،ئهوهش بووهته هۆ ی جهس������تهی ،ب������هاڵم گیانی %65 لهدهس������ت ن������هداوه" ،ههرچهنده ی زۆرم ههب������وو لهگهڵ كێش������هیهك
"تێكچوونی شیرازهی خێزانو توندوتیژی ناو خێزانو لهشفرۆشیو نهبوونی ئاییندهیهكی رۆشن ،بهتایبهتی بۆ رهگهزی مێین ه لهكۆمهڵگای كوردیدا ی ی دروستبون دهبن ه هۆ ی خۆكوشتن" دیارده
36کهس %17 49- 15ساڵ 65- 50ساڵ
172کهس %83
ئهو ژنو كچانهی كهلهماوهی پێنج مانگی رابردووی 2010دا سووتاون یان خۆیان سوتاندووه ،لهپارێزگای سلێمانی
3کهس
%5
45 -15ساڵ
56کهس
65 - 45ساڵ
%95
ئهو كچو ژنانهی لهماوهی پێنج مانگی رابردوودا بههۆی سوتانهوه گیانیان لهدهستداوه 59 ،كهس بوون. ی تره ،بۆیه دهبێت ئهوانیش جۆرێك مێردهك������هم كه تهنان������هت جار ی لهسزا وهربگرن". ی داوم ،بهاڵم ماڵ واههب������ووه لێ������ ی ئهویان باوكیشم ههر پش������تگیر ی خۆیان دهسوتێنن ئهو ژنانه دهك������ردو دهیانوت گ������هر تهاڵقت پیاوهكانیان تۆمهتبار نابن ب������دات ،حهیام������ان دهچێ������ت"، ی ئهمس������اڵهوه وهزارهتی ههربۆی������ه ئهویش پهن������ای بردوته لهسهرهتا بهر خۆس������وتاندن" ،پهش������یمانم ناوخ������ۆ لهگ������هڵ كۆمهڵ������هی ل������هو كارهی كه ك������ردم ،چونكه ئهمریك������ی بۆ كورد (ئاس������ك) ئازارێكی زۆرم بینیو بهش������ێكی و رێكخراوهكان������ی كۆمهڵگ������هی مهدهن������ی پڕۆژهیهكیان تاوتوێكرد زۆر لهجهستهم سوتاوه". ههرچهن������ده ژن������ان ه������ۆكاری بهناوی (داڕش������تنی س������تراتیژی خۆكوش������تنیان بۆ نادادپهروهریو ههرێمی������ی بۆرووبهڕووبوونهوهی توندوتیژی������ی رهگ������هزی نێرینه خۆس������ووتاندن) ،ك������ه بڕی������اره ی ی نزیكدا بكهوێته بوار دهگهڕێننهوه ،بهاڵم پیاوان پێیانوایه لهماوهیهك كه ژن������ان بڕیاری خێ������راو ههڵه جێبهجێكردنهوه. دهدهنو لهژێر كاریگهریی س������ۆزو ئ������اری رهفی������ق ،بهڕێوهب������هری ی بهدواداچوون������ی توندوتی������ژی دژ عاتیف������هداو لهپێناو راكێش������ان ی بهرامبهرهكانی������ان پهنا بهئافرهت������ان لهوهزارهت������ی ناوخۆ س������هرنج باسی لهكۆبوونهوهكهیان كرد كه ی خۆیان. دهبهنه بهر لهناوبردن كهمال عهلی43 ،س������اڵ ،پیاوێكی بهنی������ازن لهپێن������او كهمكردنهوهی خێزاندارهو جهخت لهوه دهكاتهوه خۆسووتاندن پڕۆژهیهكی هاوبهش كه هیچ كێش������هیهكی نییه لهگهڵ ئامادهبك������هن ،ك������ه رێكخ������راوو هاوسهرهكهیو خۆكوشتنو ههوڵی میدیاكانیش تێیدا بهشداربن ،لهو خۆس������وتاندنیش بهچارهس������هری رووهوه نزیكهی 1450رێكخراوی كێش������هكان نازانێ������ت" ،زۆرجار مهدهنی لهوهزارهتی ناوخۆ مۆڵهتیان ی ژنان ئهوهیه وهرگرتووهو %98ی س������هرچاوهی ی س������هرهك كێش������ه كه زوو بڕی������ار دهدهن ،دواتریش داهاتیان لهحكومهتهوهیه ،س������هدان پهش������یمان دهبن������هوه ،بهداخ������هوه ملیۆن دۆالر لهحكومهت وهردهگرن، لهخۆكوشتندا تهنها زیان بهخۆیان "دهبێت پڕۆژهی ئهوان دیار بێت دهگهیهن������نو هی������چ س������ودێكیان بۆكێشهكان". ی ل������هوه كردهوه پێناگهیهنێ������ت" ،ه������هر بۆیه ئهو ناوب������راو ،جهخت پیاوه بهپێویس������تی دهزانێت الیهنه كه ئهو ژنانهی خۆیان دهس������وتێنن پهیوهندیدارهكان بهشێوهیهكی ورد پیاوهكانی������ان تۆمهتب������ار ناب������ن، لهوبارهوه توێژینهوهو بهدواداچوون پێویس������ته لهبری ئ������هوهی ژنهكان بكهن" ،ئافرهتێك س������وتاوه یان خۆیان بسووتێنن س������كااڵ تۆمار بههۆی سوتانهوه گیانی لهدهستداوه ،بك������هن" ،ئێم������ه بهدواداچ������وون هۆكارهكهی پیاوان یان الیهنێكی ب������ۆ كێش������هكانیان دهكهین ،نهك
خۆیان بسوتێنن ،چونكه ئهوكات ئهگهر خ������اوهن مافیش بن مافیان دهسوتێت ،بهداخهوه ژنان لهكاتی توش������وبونیان بهگرفتو كێشهی دهروون������ی پهنا بۆ یاس������ا نابهن، ك������ه ئ������هوه پهیوهندی بهئاس������تی رۆش������نبیری ئهو ژنانهوه ههیه كه خۆیان دهس������وتێنن ،چونكه ههتا ژن ئاس������تی رۆشنبیری بهرزبێت، كهمت������ر ئامادهی������ه پهنابباته بهر خۆسوتاندن". ی ی ئ������هو بۆچوون������ه بهپێچهوان������ه ی دواییدا س������هرهوه ،لهم س������ااڵنه ی خۆیان لهناوبرد بهشێك لهوانه ی خۆس������وتاندن چ چ بهرێگ������ه ی ی خۆكوش������تنو ش������ێواز بهرێگه دیك������ه ئهوانهبوون ك������ه لهناوهنده میدیای������یو رۆش������نبیرییهكاندا ی كاری������ان دهك������ردو دهرچ������وو زانكۆو پهیمانگاكان بوون ،ئهوهش ی مێینه دهیس������هلمێنێت كه رهگهز ی ی كوردس������تان لهكات لهههرێم������ ناچارییو بێئومێدبوونیان لهژیان، ی ی رۆشنبیریان هیچ رۆڵێك ئاست نهبینی������وه لهپهش������یمانكردنهوهو گۆڕینی بڕیارهكانیان. كولتورو كۆمهڵگای كوردیی هۆكارن لهخۆلهناوبردنی مێیینهدا خۆسوتاندن لهرووی سایكۆلۆژییهوه واته لهناوبردنی جهستهو روح لهژێر گوش������ارێكی تووندی دهروونی، كه دهبێته ه������ۆكاری بێئاگابوون لهدهوروبهرو الوازبوونی پهیوهندی ههستهوهرهكان لهگهڵ دهوروبهرو بێمان������ا بوونی ژیان ل������هالی ئهو كهسه.
ی ش������وان موحهم������هد ،توێژهرێك دهروونییهو ئاماژه بهسهرهكیترین ی خۆسوتاندن دهكات هۆكارهكان كه فاكت������هری دهروونییهو ئهوهش بههۆی گوش������اری زۆرهوه دهبێت كه لهالیهن كهس������انی دهوروبهرهوه دهكرێته سهر رهگهزی مێینه" ،ئهو حاڵهتهش لهدڵهڕاوكێوه دهگۆڕێت بۆ گرفتی بێ هیوا بوون لهژیان". بهوتهی ئهو توێ������ژهره ئهو كاتهی ژنان توشی ئهو حاڵهته دهروونییه دهبن ههس������ت دهكهن پهیوهندییان لهگ������هڵ دهوروب������هر الواز بووهو ناگونجێن ،ههستی ئهوهشیان لهال دروس������ت دهبێت كه كهس������ێكی نامۆنو ئهو حاڵهته دهبێته سهرهتای وروژاندنێك بۆكاركردنی الیهنی نائاگای������یو نهخۆش������ی خهمۆكی، ئ������هوكات بی������ر لهخۆكوش������تن دهكاتهوه ،وهكو رێگهچارهیهك بۆ دهربازبوون لهو ئازاره دهروونییهی كه بهس������هریدا هات������ووه ،چونكه "لهس������اتی بڕیاردان بهخۆكوشتن ویس������تی نائاگایی بههێزتر دهێت لهویستی ئاگایی". ش������وان موحهمهد ئاماژه بهچهند ی دهدات كه لێكۆڵینهوهیهك������ی خۆ ی ی خۆسوتاندن لهسهر هۆكارهكان ی ی كوردستان ئهنجام ژنان لهههرێم ی بۆ ئاش������كرابووه كه داوهو ئهوه ی كۆمهاڵیهتیو ئابورییش ه������ۆكار ی ئهو ی گرنگی������ان لهزیادبون رۆڵ حاڵهتانهدا ههبووه" ،بهكارهێنانی كولتوری توندوتیژیو زهبروزهنگی دهروونی ،لهگ������هڵ پهیڕهوكردنی نێرساالری لهنێوهندی دهسهاڵتدا دهوری گرژبوون������ی پهیوهندیی������ه س������ۆزدارییو خۆشهویستییهكانی داوه" ،ههربۆی������ه ئ������هو توێ������ژهره جهخت ل������هوه دهكاتهوه كه بهزۆر بهش������وودان ،ژنهێنانی نابهدڵیو ناپاكی هاوسهری لهالیهن رهگهزی نێرهوه هۆكارێكه بۆ دروستبوونی ئهو كێشهو گرفتانه" ،تێكچوونی شیرازهی خێزانو توندوتیژی ناو خێزانو لهشفرۆش������یو نهبوونی ئاییندهیهك������ی رۆش������ن ،بهتایبهتی ب������ۆ رهگهزی مێین������ه لهكۆمهڵگای ی ی دروستبون كوردیدا دهبنه هۆ ی خۆكوشتن". دیارده
هیچ كات توندوتیژیی چارهسهر نییه ی ههم������وو س������اڵێكو ل������هرۆژ ی ی ژن������انو رۆژ جیهان������ ی ی توندوتیژ بهرهنگاربوون������هوه خێزانیی������دا ،رێكخراوهكان������ی ژنانو ئافرهت������ان لهڕێگهی كارو چاالك������یو ئاههنگ������هوه ،جهخت ی لهوه دهكهنهوه ك������ه داكۆكیكار ی مافهكان������ی مێینهو سهرس������هخت پارێزهریان������نو توندوتی������ژی دژ بهكچانو ژنان رهتدهكهنهوه ،بهاڵم ی ئ������هو ههواڵنهش نهیانتوانیوه كۆ ی ئافرهتان سنوردار خۆلهناوبردن ی ی ریشهكێش������ بكاتو بهیهكجار بكات. ی چیم������هن س������اڵح لهڕێكخ������راو ی خوشكانی ئیسالمی یهكگرتوو كوردس������تان ،ئاماژه بهوه دهدات كه هیچ كاتێك توندوتیژی نابێته چارهسهری كێشهكانی نێوان ژنو پیاو ،بۆیه بهپێویس������تی دهزانێت رێكخ������راوهكان بهرنامهیهك������ی تایبهتیان بۆ ئهو كێشهیه ههبێت، "لهس������هر رێكخراوهكان پێویسته
"پهشیمانم لهو كارهی ك ه كردم ،چونك ه ئازارێكی زۆرم بینیو بهشێكی زۆر لهجهستهم سوتاوه" بهرنامهی تایبهت بهتوندوتیژی دژ بهژنان لهكهناڵهكانی راگهیاندنو كۆڕو سیمینار بۆ دایكانو كچانی الو لهگشت بوارهكاندا ساز بكهن، تا گیانی هاوكاریو تهبایی نێوان ژنو پیاو دروست ببێت". ناوب������راو ،بهپێویس������تی دهزانێت كه هانی ژن������ان بدرێت بۆئهوهی رۆڵی راستهقینهی خۆیان لهگشت بوارهكان������دا بگێ������ڕنو لهڕێگهی بیركردنهوهو پرسكردن بهكهسانی شارهزاو دهرونناس گرفتهكانیان چارهسهر بكهن. ئهوهی خۆی بكوژێت بهههمیشهیی لهدۆزهخدا دهمێنێتهوه مامۆستایانی ئایینی ئیسالم جهخت لهوه دهكهنهوه كه خۆكوشن لهژێر ی ههر بیانویهكدا بێ������ت ،زیانێك گ������هورهی لێدهكهوێتهوهو ئهوانهی ئهو كاره دهكهن ،ههردوو دنیایان لهدهست دهچێت. مهال عوسمان موحهمهد پێداگریی لهسهر ئهوه دهكات كه ژنان بههۆی نزمی ئاس������تی هۆش������یارییانهوه لهكات������ی رووبهرووبوونهوهی������ان لهگهڵ كێش������هكان ،بڕیاری ههڵه دهدهن كه بریتییه لهخۆكوش������تنو خۆس������وتاندن" ،بهدڵنیایش������هوه دواج������ار پهش������یمان دهبن������هوه"، ههربۆی������ه م������هال عوس������مان باس لهوه دهكات ك������ه ئهوانهی خۆیان دهكوژن رهنگ������ه بڵێن زیانیان بۆ ك������هس نییه" ،بهاڵم ئهو نهفس������ه بهدهستی خۆت نهتهێناوهته بوون، بۆیه دهوریشت لهالبردنیدا نابێت، ئهگهر كهس������ێك خۆی كوش������ت قاتله ،خوای گهوره س������زای زۆر گهورهی ب������ۆ داناوهو پێغهمبهریش (د.خ) دهفهرموێت ،ههر كهسێك خ������ۆی بكوژێ������ت بۆههمیش������هیی لهدۆزهخدا دهبێتو بهههر شتێك خۆی بكوژێت ل������هدوارۆژدا ههر بهوشێوهیه لهدۆزهخ دهمێنێتهوه". ئهو مامۆس������تا ئایینیی������ه ،بهداخه ی ئافرهت������ان پهنا دهبهنه بهر لهوه خۆس������وتاندنو ئ������هوهش نابێته ی چارهس������هری كێشهكانیان، هۆ ێ لهكاتی بوونی كێش������هدا "دهب������ دان بهخۆیان������دا بگ������رنو سهردانی مامۆس������تایانی ئایینی، كۆمهڵناس������ان بكهن یاخود الیهنی كهم كهسه دڵس������ۆزو نزیكهكانی خۆی������ان ئاگاداربكهن������هوه تارێگا چارهس������هرێكی گونج������او پهیدا دهكهن".