MỤC LỤC LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI HIỂU THẾ NÀO VỀ BẢO TÀNG? 1. Tổng quan về bảo tàng 2. Về đối tượng trưng bày trong bảo tàng 3. Về bảo tàng CHUYÊN ĐỀ - Bảo tàng LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 1. Tính đặc thù trong giải pháp quy hoạch (vị trí khu đất, bối cảnh khu vực)
2. Tính đặc thù trong giải pháp kiến trúc (Hình khối, công năng)
3. Tính đặc thù về đối tượng trưng bày 4. Tính đặc thù trong GIẢI PHÁP TỔ CHỨC BỐ CỤC 4.1. Tổ chức tuyến giao thông tham quan 4.2. Bố cục sắp xếp vật phẩm trong không gian trưng bày 4.3. Giải pháp tổ chức không gian trưng bày mới 5. Tính đặc thù trong GIẢI PHÁP SỬ DỤNG VẬT LIỆU 5.1. Vật liệu vỏ bao che công trình. 5.2. Vật liệu nội thất bên trong công trình. 5.3. Đặc thù về màu sắc trong bảo tàng làng nghề 6. Tính đặc thù trong GIẢI PHÁP XỬ LÝ ÁNH SÁNG 6.1. Chiếu sáng tự nhiên trong chiếu sáng vật phẩm. 6.1.1. Phân loại vật phẩm trưng bày trong bảo tàng 6.1.2. Các giải pháp chiếu sáng đối với từng loại vật phẩm trưng bày 6.2. Chiếu sáng nhân tạo trong chiếu sáng vật phẩm trong bảo tàng làng nghề 6.2.1. Chiếu sáng chung không gian 6.2.2. Chiếu sáng tập trung (còn gọi là chiếu sáng cục bộ) NHẬN XÉT - LỜI KẾT PHẦN 1: PHẦN 2: PHẦN 3:
Bảo tàng Vatican bảo tàng lâu đời nhất thế giớiTiến trình phát triển của nhân loại Bằng cách ghi chép và thu thập, nghiên cứu và kiểm chứng, khảo cổ và khai quật,... Việt Nam nói riêng và các quốc gia trên thế giới nói chung đều có cho mình một cách lưu trữ mà dễ thấy nhất chính là thông qua cávc công trình dùng để trưng bày hiện vật, một cách trực quan trực tiếp mang những bằng chứng từ quá khứ đến với công chúng. Thông qua đó, công chúng sẽ có một cái nhìn bao quát hơn, những tài liệu có độ chân thực cao hơn cũng như thỏa mãn được phần nào những câu hỏi về sự thật lịch sử, văn minh, văn hóa của nhân loại hiện đại.
LỜI MỞ ĐẦU
3KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ Lịch sử Trái Đất trải dài khoảng 4,55 tỷ năm, từ khi Trái Đất hình thành do các vụ nổ của Tinh vân Mặt Trời cho tới hiện tại. Những bằng chứng cho thấy sự sống hình thành vào khoảng hơn 3,7 tỷ năm. Trong khoảng thời gian dài đằng đẵng ấy, lịch sử đã chứng kiến hàng loạt các sự kiện, tiến hóa, diệt vong, sự phục hưng, cách mạng, chiến tranh, dịch bệnh, thiên tai,... Câu hỏi đặt ra là, chúng ta của hiện tại làm sao có thể nhận biết cũng như lưu truyền được quá khứ của vùng đất chúng ta đang sinh sống, những gì tổ tiên chúng ta từng trải qua, những thành tựu cũng như các nền văn minh, những giá trị văn hóa nghệ thuật cũng như những sai lầm và tội ác,....?
Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh TPHCM, Việt Nam với bố cục theo chủ đề, trưng bày trực tiếp hiện vật theo dạng vách và dạng khối.
Bảo tàng Chiến tranh nhân dân Trung Quốc với bố cục theo dạng định tuyến - chủ đề trưng bày dạng vách. Bảo tàng Chiến tranh thế giới Kansas City, Hoa Kỳ với bố cục định tuyến, kết hợp trưng bày hiện vật dạng vách và dạng khối theo hình thức trực tiếp và trực tuyến (màn hình điện tử).
4 Các công trình thuộc thể loại Bảo tàng (Museum) ở Việt Nam và trên thế giới nói chung đều có cùng một số đặc điểm như sau: 1. Là nơi trưng bày, lưu giữ, nghiên cứu tài liệu, hiện vật về 1 hoặc nhiều lĩnh vực, mục đích giáo dục, học tập, nghiên cứu. 2. Thường không thay đổi lĩnh vực trưng bày. 3. Các bộ sưu tập được trưng bày tạm thời và lâu dài.
KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ LỜI MỞ ĐẦU
5KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ Một thực trạng đáng buồn ở Việt Nam, cụm từ “Vắng như bảo tàng” đã và đang trở thành một thước đo sự vắng vẻ thay vì “chùa bà Đanh”. Tỉ lệ nghịch với giá trị to lớn của các hiện vật thậm chí là chi phí đầu tư khủng là sự hời hợt và thiếu hụt về kiến thức của đơn vị thiết kế và vận hành công trình bảo tàng lẫn người sử dụng gây lãng phí và không đạt bất cứ hiệu quả thông điệp gì. Về phía đơn vị thiết kế lại rất có vấn đề về tâm và tầm trong cả quy hoạch, thiết kế, xây dựng, hoàn thiện lẫn vận hành công trình và bảo tồn hiện vật. Bảo tàng Lịch sử Quốc gia Moesgaard và cách công trình ứng xử rất hòa nhập với cảnh quan địa hình hiện hữu tại địa phương, vừa đóng vai trò bảo tàng vừa là điểm vui chơi công cộng dành cho người dân và khách tham quan Bảo tàng Hà Nội, được đầu tư với kinh phí lớn và được đánh giá cao về mặt kiến trúc nhưng xây xong vẫn ế. Một phần, đặt trong bối cảnh đô thị Hà Nội công trình có vẻ quá đồ sộ quá cứng nhắc, cảnh quan vô cùng rối mắt; một phần, công trình không tạo được đột phá gì trong việc tương tác với người sử dụng cũng như dây chuyền vận hành. LỜI MỞ ĐẦU
6 Bảo tàng Lịch sử Quốc gia Moesgaard tạo ra những khoảng không gian để công trình, con người, bối cảnh có thể tương tác qua lại với nhau. Bảo tàng Lịch sử Quốc gia Moesgaard tạo được không gian trưng bày tương tác trực tiếp với du khách bên trong bảo tàng làm tăng cung bậc cảm xúc và giá trị thông điệp nhờ sự trải nghiệm đa chiều và đa dạng mà du khách có thể tham gia. Bảo tàng Hà Nội, có tổ chức cảnh quan nhằm tăng sự tương tác nhưng bị cơ giới hóa và quá cứng nhắc nên không đạt được bất kỳ hiệu quả nào. Bảo tàng Hà Nội, không gian trưng bày bên trong vẫn tiếp tục đi theo lối mòn - “treo - đặt - dán” vô tội vạ khắp nơi, du khách mạnh ai nấy tham quan mà không có bất kỳ trải nghiệm nào khác ngoại trừ việc nhìn - đọc. KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ LỜI MỞ ĐẦU
7KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ Bảo tàng Lịch sử Quốc gia Moesgaard được đầu tư về không gian trưng bày, trên một diện tích nhỏ có thể bố trí được nhiều hạng mục vật phẩm khác nhau, nhiều cách thức trưng bày tác phẩm Tượng người tiền sử qua các giai đoạn phát triển trưng bày trên lối thang bộ bên trong công trình, cách Bảo tàng Lịch sử Quốc gia Moesgaard khai thác diện tích giao thông trong công trình. Bảo tàng Hà Nội, trên một diện tích không gian lớn nhưng cách bố cục các hạng mục vật phẩm rất rập khuôn đơn điệu dễ gây nhàm chán Hình ảnh trong ngày khai trương ở Bảo tàng Hà Nội, không gian ramp dốc ngay thông tầng ở giữa công trình có vị trí rất đẹp nhưng chỉ được dùng như một lối giao thông vô thưởng vô phạt. LỜI MỞ ĐẦU
8 Về phía người sử dụng, đa số khách trong nước không mặn mà gì mấy với giá trị và thông tin của các mẫu vật. Một phần vì họ thiếu kiến thức chuyên môn để có thể đánh giá, đa phần - nhất là giới trẻ, đến bảo tàng chủ yếu để sống ảo, giơ smartphone ra chụp “tách” và một đi không trở lại. Đối với đối tượng khách nước ngoài đến với bảo tàng chủ yếu vì mục đích tìm hiểu văn hóa và lịch sử quốc gia họ đặt chân đến nên rất dễ thấy, họ thường dừng lại và thưởng thức các mẫu vật lâu hơn khách Việt Nam. Cách những người có hiểu biết xem bảo tàng. Cách đại đa số người trẻ Việt Nam đi bảo tàng. KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ LỜI MỞ ĐẦU
hội hiện đại với những làng nghề “vang bóng một thời” về kim hoàn, nghề mộc, nghề gốm,.... Các di vật là sản phẩm gốm cổ của các làng nghề ở Việt Nam bị “lạc trôi” và trưng bay trong các Bảo tàng tổng hợp. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
9KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ
Về hiện trạng bảo tồn và phát triển làng nghề ở Việt Nam. Có thể đại đa số làng nghề ở Việt Nam có lịch sử và truyền thống có lâu đời dựa trên sự kế thừa và phát triển từ các nghề thủ công truyền thống. Đáng nói đến những nghề mộc, nghề làm đồ kim hoàn, nghề làm đồ sơn, nghề dệt, nghề đúc đồng, nghề gốm, nghề thêu,... thông qua cái văn vật được khai quật và khảo cổ đều được chứng thực là những sản phẩm tuyệt vời về chất lượng cũng như giá trị nghệ thuật. VD: Trong các ngôi mộ cổ đầu Công nguyên, những nhà khảo cổ học tìm thấy những đồ sơn son thếp vàng, những bộ công cụ làm đồ mộc, đồ sơn tinh xảo và tráng lệ đến mức ngạc nhiên. Những chiếc khuyên tai, nhẫn bằng vàng, bằng kim loại dát vàng trong văn hóa Đông Sơn, Sa Huỳnh, Óc Eo làm cho mọi người thẫn thờ về trình độ và khả năng của những người thợ thủ công xưa, cùng với nhiều huyền tích và huyền thoại có liên quan, tạo ý tưởng hay cho những người làm trưng bày… Thế nhưng, tất cả những văn vật ấy, mới chỉ được khai thác đôi chút trong các bảo tàng mang tính tổng hợp lịch sử xã hội mà chưa được đặt trong các bảo tàng làng nghề, một phần vì sự hời hợt của xã
10
Về hiện trạng bảo tồn và phát triển làng nghề ở Việt Nam. Trong bối cảnh hội nhập, nhiều làng nghề truyền thống Việt Nam cũng đứng trước nguy cơ mai một, thất truyền. Một số giải pháp đã được đưa ra trong có có việc xây dựng bảo tàng làng nghề. Tiêu biểu phải kể đến Bảo tàng Làng nghề nhiếp ảnh Lai Xá (Hoài Đức, Hà Nội), Bảo tàng Gốm cổ (xã Kim Lan, Gia Lâm, Hà Nội), Bảo tàng Mỹ thuật Cổ Đô (Ba Vì, Hà Nội), Bảo tàng Nghề y truyền thống Hội An (Hội An, Quảng Nam), bảo tàng gốm của một số nghệ nhân làng gốm Bát Tràng (Hà Nội)… Sự xuất hiện của những bảo tàng này ít nhiều tạo không gian để du khách được ngắm nhìn, mua sản phẩm làng nghề, đồng thời tìm về với tinh hoa nghề truyền thống xưa. Tuy nhiên, so với số lượng hàng nghìn làng nghề truyền thống, số lượng bảo tàng vẫn còn quá ít ỏi. Thêm nữa, phần lớn các bảo tàng làng nghề mới chỉ được tổ chức ở quy mô rất nhỏ, chưa được quan tâm đầu tư thích đáng và đa số đều đi vào vết xe đỗ “vắng khách”, hoạt động thiếu hiệu quả. Đánh giá: nhìn chung các bảo tàng làng nghề ở Việt
Nam hoạt động còn đơn lẻ, thiếu khoa học trong thiết kế kiến trúc và bố cục, sắp xếp hiện vật, hạn chế về các hoạt động thuyết minh, trải nghiệm… Do đó, chưa tạo được ấn tượng sâu sắc để giữ chân du khách, chưa tăng được nhiều nguồn thu từ hoạt động bảo tàng. Bảo tàng Làng nghề nhiếp ảnh Lai Xá Bảo tàng Gốm cổ sông Hương Bảo tàng nghề y truyền thống Hội An KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
11KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ Về hiện trạng bảo tồn và phát triển làng nghề ở Việt Nam. Mặc khác, rất may phần “hồn” của các làng nghề truyền thống vẫn còn giữ được đến hiện tại, người ta quan tâm tới đền thờ tổ nghề, đến lễ hội hàng năm liên quan tới nghề truyền thống như một nhu cầu, không chỉ tâm linh, mà còn cả sự tự tôn, tự hào về truyền thống; người ta cần bám víu vào làng nghề để mưu sinh, từ đó tạo nên sợi dây liên hệ: con người sống nhờ làng nghề, làng nghề “sống” nhờ con người. Làng nghề đúc đồng Ngũ Xã Làng chài Cửa Vạn Làng hoa giấy Thanh Tiên LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
12 CÂU HỎI ĐẶT RA: TRƯỚC THỰC TRẠNG ĐÁNG TIẾC ĐÓ, CÔNG TRÌNH BẢO TÀNG NÓI CHUNG VÀ NGƯỜI THIẾT KẾ CÔNG TRÌNH BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ NÓI RIÊNG CẦN PHẢI CÓ NHẬN THỨC NHƯ THẾ NÀO ĐỂ TRUYỀN TẢI RÕ RÀNG GIÁ TRỊ CỦA CÔNG TRÌNH BẢO TÀNG CŨNG NHƯ THU HÚT DU KHÁCH? LÀM RÕ VỀ BẢN CHẤT CỦA BẢO TÀNG - CỤ THỂ LÀ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ THÔNG QUA VIỆC PH N TÍCH CÁC BẢO TÀNG ĐẠT ĐƯỢC HIỆU QUẢ VỀ CÔNG NĂNG VÀ TRUYỀN TẢI THÔNG ĐIỆP, ĐỒNG THỜI SO SÁNH VỚI BẢO TÀNG VÙNG NƯỚC NGOÀI ĐỂ RÚT RA NHỮNG ĐẶC TRƯNG CÓ THỂ ÁP DỤNG KHI NHẮC ĐẾN BẢO TÀNG CHUYÊN ĐỀ. KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Bảo tàng Gốm Bát Tràng, Hà Nội, Việt Nam PHẦN 1: HIỂU THẾ NÀO VỀ BẢO TÀNG?
1. TỔNG QUAN VỀ BẢO TÀNG Bảo tàng không chỉ là nơi đơn thuần để “chứa” hiện vật mà phải được xem như một tổng thể thống nhất giữa hình thức kiến trúc với nội dung trưng bày, giữa không gian nội thất và tổ hợp hình khối bên ngoài, giữa tổng thể công trình và bối cảnh khu vực. Các yếu tố ảnh hưởng đến thiết kế bảo tàng: - Chủ đề và thể loại: là những yếu tố cần xác định trước tiên để định hướng thiết kế. Căn cứ vào chủ đề về thể loại có thể sắp xếp công trình bảo tàng thành: 1. Bảo tàng tổng hợp: trưng bày hiện vật đa dạng, bao trùm nhiều chủ đề. VD: Bảo tàng Lịch sử, Bảo tàng Dân tộc học, Bảo tàng Lịch sử tự nhiên,... 2. Bảo tàng chuyên đề: trưng bày hiện vật theo chuyên ngành hẹp hoặc nhất quán một chủ đề rõ ràng. VD: Bảo tàng Hải quân, Bảo tàng Phụ nữ, Bảo tàng Áo dài,.... 3. Bảo tàng vùng: trưng bày hiện vật gắn với một vùng địa lý nào đó. VD: Bảo tàng Tây Bắc, Bảo tàng Nam Định,... 4. Bảo tàng danh nhân: giới thiệu về một (hay một nhóm) danh nhân. VD: Bảo tàng Hồ Chí Minh, Bảo tàng Tôn Đức Thắng, Bảo tàng Lenin,... 5. Bảo tàng di tích - danh thắng: vinh danh, khơi gợi sự kiện trọng đại gắn liền với di tích - danh thắng. VD: Bảo tàng Thành cổ Quảng Trị, Bảo tàng Chiến thắng Điện Biên Phủ,... - Địa điểm xây dựng: không nhất thiết tại trung tâm đô thị hoặc những địa điểm nổi bật về quy hoạch; địa điểm thường được chọn thường gắn liền với chủ đề và thể loại bảo tàng.
114
I/ LÀM RÕ VỀ BẢN
CHẤT CỦA BẢO TÀNG - CỤ THỂ LÀ BẢO TÀNG CHUYÊN ĐỀ KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ HIỂU THẾ NÀO VỀ BẢO TÀNG?
115
I/ LÀM RÕ VỀ BẢN CHẤT CỦA BẢO TÀNG - CỤ THỂ LÀ BẢO TÀNG CHUYÊN ĐỀ KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ HIỂU THẾ NÀO VỀ BẢO TÀNG?
Bảo tàng địa phương (Bảo tàng Đăk Lăk) nằm trong khuôn viên Biệt điện Bảo Đại rợp bóng cây xanh cổ thụ có giá trị khơi gợi không gian núi rừng bạt ngàn ở Tây Nguyên. Bảo tàng chuyên đề (Bảo tàng gốm Bát Tràng) nằm ở vị trí gần với làng gốm Bát Tràng, Hà Nội, được xây dựng nhằm mục đích tưởng niệm, vinh danh và phát triển làng nghề gốm Bát Tràng Bảo tàng danh nhân (Bảo tàng Tôn Đức Thắng) đặt tại quận 1, nhìn ra bến Bạch Đằng và vị trí âu tàu Ba Son xưa - vị trí gắn với sự kiện năm 1917 bác Tôn Tổ chức và lãnh đạo cuộc bãi công của học sinh Trường Bách nghệ và công nhân Nhà máy sửa chữa tàu thuỷ Ba Son. Sau đó sang Pháp làm thợ máy cho một đơn vị hải quân Pháp.
ảnh làng nghề làm nước mắm truyền thống ở Phan Thiết KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ HIỂU THẾ NÀO VỀ BẢO TÀNG?
Bảo tàng Ghibli, Nhật Bản tái hiện bối cảnh cùng hình tượng các nhân vật của hãng phim hoạt hình nổi tiếng Ghibli. Bảo tàng Nước mắm, Mũi Né, Việt Nam trưng bày và tái hiện
2. TỔNG QUAN VỀ ĐỐI TƯỢNG TRƯNG BÀY - Đối tượng trưng bày trong bảo tàng có vai trò quan trọng quyết định kịch bản và phương pháp trưng bày, từ đó định hình tính đặc trưng của bảo tàng. - Đối tượng trưng bày rất phong phú: hình ảnh phẳng, vật thể khối, ở trạng thái động hoặc tĩnh, có tính chất hữu hình hoặc vô hình (âm thanh, ánh sáng), có thể là vật chất hoặc phi vật chất (ấn tượng và cảm giác),.... - Đối với bảo tàng phân loại theo đặc điểm trưng bày (bảo tàng danh nhân, bảo tàng chuyên ngành, bảo tàng địa phương,...) đối tượng trưng bày thường sẽ được chọn lọc xoay quanh yếu tố chủ đề của bảo tàng. BẢO TÀNG - BẢO TÀNG
CỤ THỂ LÀ
116
CHUYÊN ĐỀ
I/ LÀM RÕ VỀ BẢN CHẤT CỦA
Bảo tàng áo dài, Việt Nam trưng bày quá trình phát triển của áo dài truyền thống Việt Nam. hình
Bảo tàng Hà NộiBảo tàng Do Thái, Berlin, Đức
VỀ
KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ HIỂU THẾ NÀO VỀ BẢO TÀNG?
CHẤT CỦA BẢO TÀNG - CỤ THỂ LÀ BẢO TÀNG CHUYÊN ĐỀ
- Cần đảm bảo các tuyến tham quan không chồng chéo, trùng lặp và khi kết thúc tuyến đứng cách trở lại sang một cách tự nhiên. Cách hình thành tuyến tham quan điển hình và rõ ràng nhất có thể dễ dàng thấy được ở Bảo tàng Do Thái, Berlin, Đức. LÀM RÕ BẢN
I/
2. TỔNG - Tùy chủng loại hiện vật mà diện tích trưng bày có thể là một không gian lớn (nếu số lượng hiện vật ít và tập trung) hay chia thành nhiều phòng riêng theo từng chủ đề, hoặc kết hợp cả hai hình thức (các ngăn nhỏ với những hiện vật phụ xung quanh một không gian chung cho những hiện vật chính có kích thước lớn). - Không gian trưng bày không nên dàn trải quá nhiều hiện vật như một bộ sưu tập, mà nên tập trung có chọn lọc, có trọng tâm, lưu ý nên tạo thành tuyến, thành các lớp nhằm đáp ứng các chương trình tham quan của khách.
117
QUAN VỀ ĐỐI TƯỢNG TRƯNG BÀY
1183. VỀ BẢO TÀNG CHUYÊN ĐỀ - Bảo tàng LÀNG NGHỀ 3.1. Thế nào là Bảo tàng chuyên đề? I/ LÀM RÕ VỀ BẢN CHẤT CỦA BẢO TÀNG - CỤ THỂ LÀ BẢO TÀNG CHUYÊN ĐỀ - Đặc điểm: là dạng bảo tàng trưng bày theo chuyên ngành hẹp hoặc các chủ đề rõ ràng - Tính chất: khối lượng trưng bày trong các bảo tàng dạng này thường có quy mô vừa hoặc nhỏ, nội dung trưng bày gắn với một chủ đề cụ thể, hiện vật có tính chất khá đồng nhất do đó quy trình tổ chức trưng bày tham quan cũng không quá phức tạp, chủ yếu - Yêu cầu thiết kế: v + Chú ý tính chất của bảo tàng để tạo hình và tổ chức không gian + Chú ý đặc điểm nổi bật của hiện vật trưng bày để thiết kế dây chuyền vận hành bảo quản hiện vật và tổ chức các tuyến tham quan Bảo tàng gốm Bát Tràng Bảo tàng Phụ nữ Nam bộ Bảo tàng Y học Cổ truyền Việt Nam KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ HIỂU THẾ NÀO VỀ BẢO TÀNG?
1193. VỀ BẢO TÀNG CHUYÊN ĐỀ - Bảo tàng LÀNG NGHỀ 3.2. Bảo tàng LÀNG NGHỀI/ LÀM RÕ VỀ BẢN CHẤT CỦA BẢO TÀNG - CỤ THỂ LÀ BẢO TÀNG CHUYÊN ĐỀ - Đặc điểm: đối tượng trưng bày thể hiện được đặc trưng của làng nghề, vị trí của làng nghề trong lịch sử, tiến trình hình thành và phát triển qua các giai đoạn, những dấu ấn, những thành tựu, thăng trầm,... vẽ nên bức tranh tổng thể làng nghề và truyền tải đến du khách một cách trực quan nhất. - Tính chất: khối lượng trưng bày thường có quy mô vừa hoặc nhỏ, nội dung trưng bày gắn với chủ đề LÀNG NGHỀ, hiện vật có tính chất khá đồng nhất, quy trình tổ chức trưng bày tham quan cũng không quá phức tạp, chủ yếu thiết lập được tuyến tham quan nói lên câu chuyện của LÀNG NGHỀ. - Yêu cầu thiết kế: + Chú ý tính chất của Làng nghề và bản sắc của địa phương nơi hình thành Làng nghề để tạo hình và tổ chức không gian phù hợp với bối cảnh. + Chú ý đặc điểm nổi bật của hiện vật trưng bày để thiết kế dây chuyền vận hành bảo quản hiện vật và tổ chức các tuyến tham quan + Kiến tạo được sự tương tác với bối cảnh (hoặc với chính làng nghề hiện hữu nếu có) Bảo tàng Giấy thủ công (Trung Quốc) Bảo tàng gốm sứ quốc gia Liling (Trung Quốc) Bảo tàng gốm Bát Tràng (Việt Nam) KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ HIỂU THẾ NÀO VỀ BẢO TÀNG?
20KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ
Bảo tàng Gốm trắng Xing (Trung Quốc) PHẦN 2: PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ
2II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ - Các bảo tàng Làng nghề thường có vị trí gần với các làng nghề đang hoạt động, hoặc nổi tiếng với các làng nghề, hoặc tại nằm tại nơi đã từng tồn tại làng nghề (nếu làng nghề đã bị di dời hoặc biến mất) 1. TÍNH ĐẶC THÙ TRONG GIẢI PHÁP QUY HOẠCH 1.1. Bối cảnh khu vực Bảo tàng gốm Bát Tràng (Việt Nam) có vị trí nằm trong xã Bát Tràng, huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội, vị trí rất cận với làng gốm Bát Tràng cũng như các công trình dịch vụ khác phục vụ sự phát triển của nghề gốm Bát Tràng (chợ, hoạt động tô tượng, hoạt động trưng bày tư nhân,...) - vốn có truyền thống lâu đời và nổi tiếng tại Hà Nội, Bảo tàng gốm Triana (Tây Ban Nha) đặt tại đô thị ven sông Triana, Tây Ban Nha, là một khu đô thị phức hợp bao gồm nhà dân và các xưởng thủ công phát triển từ giữa thế kỷ 20. Triana được biết đến là một huyện truyền thống của các nghệ nhân, đặc biệt là về nghệ thuật gốm và azulejos (một loại gạch đất nung). Vị trí xung quanh Bảo tàng Gốm Triana là các cửa hàng gốm sứ Centro de la Cerámica Triana. Toạ lạc tại Vallée de Joux, được biết đến như một trong những cái nôi của chế tác đồng hồ phức tạp tại Thụy Sĩ, Musée Atelier Audemars Piguet đại diện cho tinh thần của một chiến binh dẫn đầu, Musée Atelier Audemars Piguet (Thụy Sĩ) được xây dựng nhằm tôn vinh lịch sử thương hiệu đồng hồ lâu đời nổi tiếng của hãng. Công trình đặt cạnh tòa nhà lâu đời nhất của Audemars Piguet, nơi mà Jules Louis Audemars và Edward Auguste Piguet (hai người sáng lập) đã mở xưởng chế tác đầu tiên vào năm 1875 KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 22
KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 23 II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ
2
Bảo tàng Giấy thủ công (Trung Quốc) nằm ở vị trí thơ mộng trong làng Xinzhuang, dưới chân núi Gaoligong ở tỉnh Hồ Nam, Trung Quốc là nơi lưu truyền nghề làm giấy thủ công từ cây tre đã hơn 1.300 năm. Một thời làng từng là trung tâm sản xuất giấy nổi tiếng ở miền trung và nam Trung Quốc trước khi bị cạnh tranh bởi những loại giấy sản xuất công nghiệp.
Bảo tàng lò nung hoàng gia Jingdezhen (Trung Quốc) có vị trí nằm trong thành phố Cảnh Đức Trấn tỉnh Giang Tây, được coi là thủ phủ gốm sứ của Trung Quốc, gốm được sản xuất ở Cảnh Đức Trấn từ cách đây khoảng 2.000 năm, đến thời Đông Tấn, cách đây hơn 1.600 năm thì bắt đầu sản xuất đồ sứ. Công viên Di tích Lò nung Hoàng gia Tô Châu & Bảo tàng Gạch Lò nung Hoàng gia (Trung Quốc) nằm ở Quận Xiangcheng ở Tô Châu, nơi từng tồn tại một khu vực làm nghề nung các sản phẩm gốm cho Hoàng gia. Một di tích gần như hoàn thiện đã được tìm thấy tại vị trí đặt công trình, thông qua hoạt động của công trình góp phần bảo vệ các di tích lịch sử, trưng bày các di tích văn hóa. Đánh giá: - Nếu như Bảo tàng tổng hợp thường được xây dựng ở trung tâm các thành phố lớn, nơi hoạt động giao thương diễn ra mạnh mẽ, các luồng văn hóa dễ dàng du nhập và lượng du khách đông đúc sẽ giúp tạo được thu nhập cao để duy trì bảo tàng cũng như chi phí bảo quản số lượng rất lớn mẫu vật giá trị bên trong (Bảo tàng Lịch sử Việt Nam - TPHCM Việt Nam, Bảo tàng Munch - thành phố Oslo Na Uy, Bảo tàng Iberia - Jaen Tây Ban Nha,...); thì các Bảo tàng Làng nghề phải được đặt trong không gian bối cảnh gắn bó mật thiết với làng nghề hoặc truyền thống làng nghề.
Musée Atelier Audemars Piguet (Thụy Sĩ) nằm trong khuôn viên của một nhà xưởng chế tạo đồng hồ lâu đời tại thung lũng hẻo lánh của Dãy núi Jura của Thụy Sĩ. Thiết kế không sử dụng hàng rào không có đường bao, hình tượng các vòng xoắn ốc nhô lên liền mặt từ mặt đất của BIG mang đến một khung cảnh nguyên sơ và hài hòa một cách tự nhiên với tổng thể cảnh quan xung quanh. Đánh giá: - Trong mối quan hệ với bối cảnh, Bảo tàng Làng nghề đòi hỏi sự tương tác chặt chẽ và cộng sinh lẫn nhau. Để tránh công trình trở thành bảo tàng “chết”, không thể đặt công trình Bảo tàng Làng nghề tại một vị trí không liên quan gì đến làng nghề.
Bảo tàng Giấy thủ công (Trung Quốc) là một ví dụ dễ thấy nhất về tầm ảnh hưởng của bối cảnh tới công trình và ngược lại. Công trình đặt tại ngôi làng có truyền thống làm giấy thủ công lâu đời, sau khi tham quan bảo tàng du khách sẽ tiếp tục chuyến hành trình khám phá cách làm giấy thủ công của người dân trong làng - đấy là một hình thức cộng sinh giữa công trình với con người, công trình - con người - bối cảnh tác động qua lại một cách hài hòa qua đó giúp công trình bảo tàng có thể “sống”.
KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 24
2II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ
thiếu toàn diện, ít kết nối và manh mún. Điều đó dẫn đến tình trạng mất hài hòa trong tổng thể đô thị và cảm giác hụt hẫng tụt cảm xúc đối với người sử dụng khi từ không gian của Bảo tàng bước ra ngoài không có khoảng đệm để chiêm nghiệm và suy ngẫm…. KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 25 II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ
Bảo tàng Điện ảnh Pháp (Cinematheque Francaise) nằm trong khu công viên Bercy cạnh sông Seine. Dường như sự tồn tại của một tòa nhà hoành tráng với những mảng cong, khối xéo giữa một khu khá phức tạp ở Paris, trong công viên dù quy mô lớn, nhưng vắng vẻ và thiếu an toàn… là điều cần xem lại. Vị trí đặt công trình không chỉ làm giảm đi giá trị bảo tàng, gây ra lãng phí trong đầu tư, mà còn gặp khó khăn trong vận hành thực tế. Rất nhiều người dân và nhà chuyên môn đã xem nó như không tồn tại trong Paris. Trong mối quan hệ với bối cảnh, ở Việt Nam, bảo tàng Dân Tộc học Việt Nam, bảo tàng Chứng tích chiến tranh TPHCM… cũng chung tình trạng bước chân ra cửa là va đập với hiện trạng đô thị
2
2II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 1. TÍNH ĐẶC THÙ TRONG GIẢI PHÁP QUY HOẠCH 1.2. Vị trí khu đất (3 công trình tiêu biểu): - Vị trí: Quận Xiangcheng. Tô Châu, Trung Quốc - Đặc điểm vị trí: + Nơi phát hiện di tích khảo cổ quan trọng về lịch sử gốm Hoàng gia Trung Quốc cổ đại, nằm trong top 10 di khảo hàng đầu Trung Quốc + Vì tòa nhà được bao quanh bởi sự phát triển đô thị, nhóm thiết kế đã tìm cách tạo ra ‘một bầu không khí lịch sử đắm chìm’ thông qua cách bố trí của khu đất. - Đánh giá: vị trí công trình nằm trong bối cảnh chịu tác động của đo thị hóa, việc bảo tồn và duy trì di tích khảo cổ của nghề gốm Hoàng gia là vô cùng quan trọng đòi hỏi giải pháp xử lý sao cho vừa thể hiện được bản sắc nghề, vừa hạn chế tác động của đô thị xung quanh Công viên Di tích Lò nung Hoàng gia Tô Châu & Bảo tàng Gạch Lò nung Hoàng gia (Trung Quốc) KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 26
2 - Vị trí: Vallée de Joux, Le Chenit, Thụy Sĩ. - Đặc điểm vị trí: + Là nơi đặt nhà xưởng đầu tiên của một trong những thương hiệu đồng hồ chế tác hàng đầu Thụy Sĩ - Audemars Piguet + Vị trí đặt công trình là trên nền - nơi hợp nhất các xưởng sản xuất truyền thống được thành lập bởi những người sáng lập của Aude mars Piguet từ năm 1875 - Đánh giá: vị trí công trình khai thác tốt yếu tố thương hiệu của hãng Audemars Piguet, công trình có thiết kế ấn tượng hòa mình với cảnh quan và bối cảnh xung quanh một cách hài hòa. Bảo tàng Atelier Audemars Piguet (Thụy Sĩ) KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 27 II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ
2II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ
- Vị trí: Xinzhuang, Hồ Nam, Trung Quốc - Đặc điểm vị trí: + Công trình nằm trên một cánh đồng cạnh làng Xinzhuang - ngôi làng có truyền thống làm giấy thủ công lâu đời . + Dự án bảo tàng là một phần của kế hoạch bảo tồn và phát triển các nguồn tài nguyên truyền thống theo hướng “cộng sinh”, do đó có thể hình dung công trình đặt ở vị trí cửa ngỏ trước khi vào làng có vai trò chào đón và dẫn dắt du khách đến quần thể bảo tồn nghề giấy truyền thống lớn hơn - làng Xinzhuang. - Đánh giá: vị trí công trình khai thác rất tốt yếu tố địa phương - bản sắc của các mái nhà truyền thống trong làng, công trình giống với vai trò của một cổng làng có vai trò giới thiệu và đề cao giá trị làng nghề làm giấy thủ công truyền thống nơi đây. Bảo tàng Giấy thủ công (Trung Quốc)
KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 28
2 2. TÍNH ĐẶC THÙ TRONG GIẢI PHÁP KIẾN TRÚC 2.1. Hình khối: - Các bảo tàng Làng nghề được xây dựng nhằm vinh danh giá trị của Làng nghề, điều đó dễ giải thích khi đại đa số thiết kế hình khối cho các Bảo tàng Làng nghề đều dựa trên concept liên quan đến sản phẩm của Làng nghề, nhà xưởng của làng nghề, nhà truyền thống bản sắc của địa phương,.... Bảo tàng Giấy thủ công (Trung Quốc) thiết kế hình khối lấy cảm hứng từ những ngôi nhà truyền thống bản địa, giúp công trình hòa mình vào không gian chung của làng Taolin. Quan điểm thiết kế mong muốn toàn bộ ngôi làng sẽ hoạt động như một bảo tàng lớn vì mỗi ngôi nhà trong làng sẽ mở cửa cho du khách xem quy trình làm giấy, và công trình Bảo tàng giấy thủ công sẽ là cửa ngõ đón chào du khách.
KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 29 II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ
Bảo tàng Gốm trắng Xing (Trung Quốc) Sứ trắng Xing là một phần quan trọng trong lịch sử phát triển đồ sứ Trung Quốc. Sự phát minh và sản xuất của nó đã phá vỡ thế thống trị của men ngọc thế giới và mở ra hiện tượng “Celadon South & White North” nổi tiếng trong lịch sử gốm sứ Trung Quốc. Bảo tàng lấy hình tượng giố ng như bảy mảnh sứ trắng mộc mạc nổi trên mặt nước. Bảo tàng gốm Bát Tràng (Việt Nam) có hình thức khối lấy cảm hứng từ hình ảnh bàn xoay động, như quá trình người thợ chuốt khối đất sét, thổi hồn thành tác phẩm. Hình khối công trình là kết quả 7 bàn xoay gốm đấu vào nhau. Ngoài ra, tôn trọng nét mộc mạc, bình dị của làng gốm, các vật liệu địa phương như gạch nung và ngói Bát Tràng được sử dụng triệt để.
2II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ Bảo tàng gốm sứ quốc gia Liling (Trung Quốc) được thiết kế dựa trên cảm hứng từ vật liệu gạch nung, gốm sứ truyền thống, là tổ hợp gồm 3 công trình nhỏ, 1 viện bảo tàng gốm sứ và 2 viện bảo tàng thư pháp. Tất cả những công trình lớn nhỏ đều mang dáng vóc của tác phẩm gốm sứ khổng lồ, bên ngoài phủ lớp gốm sáng bóng với họa tiết trang trí nổi bật. Bảo tàng Atelier Audemars Piguet (Thụy Sĩ) công trình được bao phủ bằng kính hình vòng xoắn. Thiết kế xoắn ốc ngược chiều kim đồng hồ lấy cảm hứng từ những vòng bánh răng làm việc liên tục bên trong đồng hồ, qua đó tôn vinh giá trị của những nghệ nhân tỉ mỉ trau chuốt cho những chi tiết cấu tạo cũng như giá trị của chính chiếc đồng hồ hãng Audemars Piguet. Bảo tàng gốm Triana (Tây Ban Nha) được xây dựng trên nền di tích còn sót lại của một nhà xưởng làm gốm thủ công lâu đời ở Triana. Hình thức khối công trình chủ yếu dựa trên di tích có sẵn, điểm nhấn là ở các chi tiết trang trí mượn hình tượng của những bình gốm trên mặt ngoài của các sân trong. Công viên Di tích Lò nung Hoàng gia Tô Châu & Bảo tàng Gạch Lò nung Hoàng gia (Trung Quốc) Hình thức khối công trình được bao bọc bởi các bức tường cao lấy cảm hứng từ quy cách xây nhà “Tứ hợp viện” truyền thống của Trung Quốc, khu vực đầu hồi thiết kế một tòa tháp tái hiện hình ảnh “lò nung” gạch thủ công. KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 30
2 Mặt bằng công trình Bảo tàng Gốm trắng Xing (Trung Quốc) bố cục theo lối tập trung, các phòng ban phụ trợ nằm ở phần hình vuông bên ngoài, không gian trưng bày chính được “đóng gói” trong các vòng tròn ở trung tâm, không có câu chuyện điều hướng nhưng những vòng tròn lấy cảm hứng từ sản phẩm gốm trắng. 2. TÍNH ĐẶC THÙ TRONG GIẢI PHÁP KIẾN TRÚC 2.2. Dây chuyền công năng: - Giống với đa số các Bảo tàng Chuyên đề khác, giải pháp bố cục công năng của Bảo tàng Làng nghề chủ yếu xoay quanh câu chuyện của đối tượng trưng bày (Làng nghề) KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 31 II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ
2II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ
KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 32
Bảo tàng Atelier Audemars Piguet (Thụy Sĩ) với bố cục công năng theo dạng “tuyến tham quan” Bảo tàng Gốm trắng Xing (Trung Quốc) với bố cục công năng theo dạng tự do Bảo tàng Giấy thủ công (Trung Quốc) với bố cục công năng theo dạng “tuyến tham quan” - Một số công trình định hình không gian trưng bày phát triển theo dạng tuyến, trong khi một số khác tạo một không gian trưng bày mở hoàn toàn, du khách có thể tham quan tự do - Điều này phụ thuộc vào loại mẫu vật trưng bày: + Mẫu vật có nội dung thể hiện quá trình, quy trình chế tác sản phẩm => dạng tuyến + Mẫu vật thu thập đơn lẻ => dạng tự do
Bảo tàng Atelier Audemars Piguet (Thụy Sĩ)
KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 33 II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ
2 - Bố cục mặt bằng thiết kế theo dạng trôn ốc, ngăn cách không gian là các bức tường kính cường lực tạo cảm giác không gian được mở rộng và kết nối liên hoàng với nhau - Hành trình tham quan đi từ 2 - 5 - 4 (sảnh đón tiếp & giới thiệu sơ lược - lịch sử phát triển thương hiệu & quá trình chế tác - không gian trưng bày các mẫu đồng hồ từ xưa đến nay) Thông qua bố cục mặt bằng có thể thấy công trình định hướng tuyến tham quan khá rõ ràng: - Thiết kế hình trôn ốc dễ dàng dẫn dắt du khách theo câu chuyện Bảo tàng đặt ra - Điểm đầu hành trình giới thiệu sơ lược 1 vài mẫu vật, thông qua hành trình tham quan “quá trình chế tác” đến điểm cuối hành trình sẽ là nơi trưng bày những mẫu vật tinh tế và xuất sắc nhất.
2II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 34
2 Mặt cắt thể hiện phân khu chức năng của công trình, qua đó có thể thấy: - Công trình không quá tách biệt với không gian làm việc, có sự tương tác giữa không gian bảo tàng với các xưởng chế tác - Sự kết hợp giữa bảo tàng và xưởng làm việc giúp sợi dây liên hệ giữa bảo tàng với làng nghề trở nên khăng khít hơn, qua đó công trình có thể “sống”. KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 35 II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ
KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 36
- Công trình nằm cạnh con đường chính vào làng. - Bảo tàng có chức năng giống như một cửa sổ xem trước bản sắc ngôi làng, toàn bộ ngôi làng sẽ hoạt động như một bảo tàng lớn vì mỗi ngôi nhà trong làng sẽ mở cửa cho du khách xem quy trình làm giấy. - Bố cục mặt bằng thiết kế theo dạng phân tán với mỗi module nhà trưng bày là một công đoạn sản xuất giấy - Thông qua tuyến tham quan từ 1 đến 7, du khách sẽ nắm bắt được thông tin cơ bản về nghề làm giấy thủ công của làng, sau đó tiếp tục hành trình khám phá nghề làm giấy thủ công bằng cách chứng kiến quy trình chính người dân nơi đây làm ra một sản phẩm thực thụ
Bảo tàng Giấy thủ công (Trung Quốc)
2II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ
KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 37 II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ
2
Mặt cắt thể hiện phân khu chức năng của công trình, qua đó có thể thấy: - Thiết kế công trình theo dạng phân tán, mỗi khối nhà là một công đoạn của quy trình làm giấy thủ công truyền thống - Quá trình định hướng tuyến tham quan trong công trình có vai trò giới thiệu sơ bộ cho du khách trước khi bước vào bảo tàng chính - bản thân mỗi ngôi nhà trong làng.
2II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 3. TÍNH ĐẶC THÙ VỀ ĐỐI TƯỢNG TRƯNG BÀY - Như đã đề cập ở trên, thể loại mẫu vật ảnh hưởng phương thức bố trí các không gian chức năng cũng như giải pháp tổ chức hành trình tham quan trong công trình - Đối với thể loại Bảo tàng Làng nghề, để xuất mẫu vật có thể chia làm 3 loại: + Mẫu vật loại 1: Mẫu vật là hiện vật từ quá trình khảo cổ, thu gom, sưu tập,... có giá trị lịch sử văn hóa cao, có liên quan mật thiết đến làng nghề. VD: mẫu vật dạng khối bao gồm các sản phẩm bằng sứ, gạch, đất đá,....; mẫu vật là di tích khảo cổ;... + Mẫu vật loại 2: Mẫu vật là sản phẩm tái hiện của các nghệ nhân nhằm phục dựng lại bối cảnh làng nghề, hoặc hiện vật có giá trị nhưng đã bị hủy hoại. VD: mẫu vật dạng tấm phẳng bao gồm tranh ảnh, chiếu thư, Thánh chỉ,... đã bị hư hỏng do thời gian sẽ được nghiên cứu và cân nhắc phục dựng lại; phục dựng lại các công đoạn của quy trình chế tác thành phẩm của làng nghề,.... + Mẫu vật loại 3: Mẫu vật là sản phẩm của làng nghề kết hợp với nghệ thuật đương đại, được tạo ra nhằm mục tiêu quảng bá làng nghề (hoặc thương hiệu) đến với công chúng, đồng thời đề cao giá trị của làng nghề đó trong bối cảnh hiện tại. - Tùy vào số lượng hiện vật có được, thiết kế bảo tàng sẽ cân nhắc đến giải pháp trưng bày thích hợp. KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 38
2II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ Mẫu vật loại 1: Mẫu vật là hiện vật từ quá trình khảo cổ, thu gom, sưu tập,... có giá trị lịch sử văn hóa cao, có liên quan mật thiết đến làng nghề. Công viên Di tích Lò nung Hoàng gia Tô Châu & Bảo tàng Gạch Lò nung Hoàng gia (Trung Quốc) các mẫu di vật được cho là sản phẩm gạch lót sàn của di tích Lò nung Hoàng gia Tô Châu KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 39 II/ TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ
2II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ Bảo tàng Lò nung Xing (Trung Quốc) đang bao bọc gần như toàn bộ di chỉ khảo cổ Lò nung Xing có niên đại gần 1000 năm Bảo tàng Gốm trắng Xing (Trung Quốc) trưng bày các di vật khai thác lên từ di chỉ khảo cổ Lò nung Xing, nhiều trong số đó vẫn còn nguyên vẹn hình dáng và ký tự “Xing” ở dưới đáy. KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 40
2 Mẫu vật loại 2: Mẫu vật là sản phẩm tái hiện của các nghệ nhân nhằm phục dựng lại bối cảnh làng nghề, hoặc hiện vật có giá trị nhưng đã bị hủy hoại Công viên Di tích Lò nung Hoàng gia Tô Châu & Bảo tàng Gạch Lò nung Hoàng gia (Trung Quốc) Các mẫu vật là mô hình tái hiện quá trình làm gạch nung Hoàng gia KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 41 II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ
2II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ Công viên Di tích Lò nung Hoàng gia Tô Châu & Bảo tàng Gạch Lò nung Hoàng gia (Trung Quốc) Các mẫu vật là mô hình tái hiện quá trình làm gạch nung Hoàng gia. Một số trong đó được đặt cùng với di vật khảo cổ để tăng tính kết nối và giúp du khách dễ hình dung. Công viên Di tích Lò nung Hoàng gia Tô Châu & Bảo tàng Gạch Lò nung Hoàng gia (Trung Quốc) Mẫu vật tái hiện Thánh chỉ thành lập Lò nung Hoàng gia Tô Châu & quá trình “tác nghiệp” của các thợ làm gạch thủ công Hoàng gia xưa KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 42
2 Mẫu vật loại 3: Mẫu vật là sản phẩm của làng nghề kết hợp với nghệ thuật đương đại, được tạo ra nhằm mục tiêu quảng bá làng nghề (hoặc thương hiệu) đến với công chúng, đồng thời đề cao giá trị của làng nghề đó trong bối cảnh hiện tại. Bảo tàng Atelier Audemars Piguet (Thụy Sĩ) trưng bày các mẫu đồng hồ từng tạo trend của hãng qua các thời kỳ từ khi thành lập trên các bệ được thiết kế tinh tế theo hướng đương đại truyền tải thông điệp của hãng. KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 43 II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ
2II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ Bảo tàng Atelier Audemars Piguet (Thụy Sĩ) - những tấm ảnh qua các thời kỳ thăng trầm của hãng đồng hồ cũng như các mẫu đồng hồ và giai đoạn cải tiến của nó được lưu trữ và trưng bày kết hợp với các thiết kế bệ tinh tế Bảo tàng Gốm Bát Tràng (Việt Nam) - trưng bày những sản phẩm gốm tinh tế mang hơi thở đương đại từ làng gốm truyền thống Bát Tràng, qua đó quảng bá thương hiệu gốm Bát Tràng đến du khách. KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 44
Bảo tàng giấy thủ công trung quốc/TAO Giao thông dạng tuyến thiết kế xuyên phòng qua các phòng và kết thục tại 1 vị trí, không bị ngắt quãng hay trùng lặp.
2
II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 4.
tham quan: KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 45
- Giao thông được xem là xương sống của công trình, giúp cho người xem có thể định hình được không gian và luồng di chuyển, từ đây họ có những trải nghiệm tốt nhất khi tham gia tham quan tại bảo tàng.
- Bảo tàng chuyên đề vẫn phải đảm bảo những nguyên tắc chung của bảo tàng: + Đảm bảo dây chuyền trưng bày, để người xem phải đi theo một chiều nhất định, đi xem từ trái sang phải, xem vật phẩm từ trên xuống dưới không chồng chéo nhau. + Đảm bảo việc trưng bày vật phẩm, hiện vật theo quy tắc được sắp xếp bởi chương trình (kịch bản) trưng bày. + Trưng bày được nhiều vật phẩm nhất ( trong phạm vi có thể) nhưng phải đảm bảo cho người xem dễ tiếp thu, thoải mái. TÍNH ĐẶC THÙ TRONG 4.1. Tổ chức tuyến giao thông
GIẢI PHÁP TỔ CHỨC KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY
Bảo tàng gốm Triana / AF6 Arquitectos Tuyến giao thông không ngắt đoạn mà liền mạch, tạo dòng cảm xúc chảy liên tục, tạo hứng thú với người tham quan.
Hình 5 - Bố cục theo dạng mặt bằng hình tròn Hình 3 - Loại mặt bằng trưng bày các tượng tròn, vật phẩm có khối người xem cảm thụ theo dây chuyền một chiều. Hình 6 - Loại
bố cục mặt bằng có cách trưng bày tự do II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 4. TÍNH ĐẶC THÙ TRONG GIẢI PHÁP TỔ CHỨC KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY 4.1. Tổ chức tuyến giao thông tham quan: KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 46
2
Hình 1 - Bố cuc có hành lang các phòng nối tiếp nhau, song có tính độc lập được nối tiếp bằng hành lang.
Hình 4 - Bố cục không gian nhiều cạnh đa giác, kết hợp với vật phẩm trưng bày dạng khối (tủ, tượng) và dạng mặt phẳng Hình 2 - Bố cục mặt bằng theo kiểu xuyên phòng không có hành lang. a/ vật phẩm phẳng b/ vật phẩm tượng tủ
2II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ
Bảo tàng trưng bày theo câu chuyện về quá trình sản xuất của giấy vùng Dounan, Vân Lâm, Trung Quốc, các lỗi đi được định hình rõ ràng và nhất quán, không cắt nhau xuyên qua các không gian trưng bày, Khoảng sân trong mang tinh chất cộng đồng, kết nối những không gian còn lại về trung tâm, từ tất cả các phòng đều có thể đi đến được.Dạng giao thông công trình - hình 2b Bố cục mặt bằng theo kiểu xuyên phòng không có hành lang, vật phẩm trưng bày chủ yếu là vật phẩm để người
tham quan cảm nhận được sự liên hệ không tách rời của giấy và môi trường 4. TÍNH ĐẶC THÙ TRONG GIẢI PHÁP TỔ CHỨC KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY 4.1. Tổ chức tuyến giao thông tham quan: Bảo tàng giấy thủ công Trung Quốc/TAO KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 47
Bảo tàng đồng hồ
II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 48
Bố cục mặt bằng dạng xoắn ốc sử dụng vách kích ngăn cách không gian nhưng vẫn giải phóng được tầm nhìn. Mặt bằng có tính định hướng cao, các không gian trưng bày liền mạch và liên tiếp. Bố cục mặt bằng dạng xoắn ốc sử dụng vách kích ngăn cách không gian nhưng vẫn giải phóng được tầm nhìn. Mặt bằng có tính định hướng cao, các không gian trưng bày liền mạch và liên tiếp.
2
Atelier Audemars Piguet Thụy Sĩ/BIG+ATELIER
3 Bảo tàng Imperial Kiln Trung Quốc/ Studio Zhu-Pei II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 49
Không gian trưng bày hạn chế sự dụng vách ngăn, tạo luồng di chuyền tự do nhưng vẫn có tính định hướng (theo từng cụm chủ đề của bảo tàng), áp dụng phương pháp giải phóng mặt bằng, phô lên được hình khối kiến trúc độc đáo của công trình. Tuyến giao thông tham quan đi bắt đầu từ tầng trệt bên dưới và kết thúc ở tầng 2 bên trên, tạo thành tuyến không ngắt quãng. Bố cục mặt bằng theo kiểu xuyên phòng không có hành lang, vật phẩm trưng bày chủ yếu là các tủ kính, vật phẩm dạng khối, người tham quan đi xung quanh. Các không gian trưng bày thông nhau theo một lối nhất định định hướng người tham quan. Dạng giao thông công trình hình
-
2
Chủ đề của bảo tàng chạy dài theo dòng lịch sử, truyền tải nội dung theo mạch thời gian từ trước xưa đến nay. Bảo tàng đồng hồ Atelier Audemars Piguet Thụy SĨ/ BIG+ATELIER
Cách trưng bày đa dạng phụ thuộc vào kích thước và loại vật liệu hiện vật II/ PHÂN
2 4. TÍNH ĐẶC THÙ TRONG GIẢI PHÁP TỔ CHỨC KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY 4.2. Bố cục sắp xếp vật phẩm trong không gian trưng bày: - Trong bảo tàng, không gian trưng bày là thành phần chính, là linh hồn của bảo tàng, thực hiện nhiệm vụ trưng bày và giới thiệu hiện vật đến công chúng. Không gian này quyết định sự phân loại bảo tàng và tạo nên tính chất riêng của bộ sưu tập. - Để sắp xếp trong không gian trưng bày, ta cần quan tâm đến 2 vấn đề chính là yêu cầu về khuynh hướng trưng bày và yêu cầu về hình thức trưng bày. Về khuynh hướng trưng bày, trước tiên phải viết lên được kịch bản cho nội dung trưng bày, rành mạch. Hình thức trưng bày giúp thu hút mắt người nhìn, lôi cuốn người nhìn vào từng chủ đề trưng bày xuyên suốt chuyến tham quan. Bảo tàng gốm Bát Tràng Hà Nội/ 1+1>2
TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 50
trưng bày tường thuật - Để tác động hiệu quả đến thị giác của chủ đề, các hình thức trưng bày có nhiều khuynh hướng khác nhau, đã và đang được sử dụng trong các bảo tàn trên thể giới. Đối với thể loại bảo tàng chuyên đề, có 2 hình thức chính thường được sử dụng trong trưng bày là khuynh hướng trưng bày tường thuật và Khuynh hướng trưng bày theo chủ đề. II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 51
2
Bảo tàng gốm Bát Tràng Hà Nội/ 1+1>2 Các hạng mục trưng bày được sắp xếp ở tầng 2 và 3 với tầng 2 bao gồm các chủ đề như lịch sử phát triển của nghề gốm qua các thời kì, các hiện vật đặc trưng của nghề gốm như lò bầu, lò hộp, lò ga. Đến tầng 3 tiếp xúc với các tác phẩm gốm đương đại, hiện đại. Bố cục sắp xếp theo hình thức trưng bày theo chủ đề với từng nội dung ở mỗi tầng. Bảo tàng gốm Triana / AF6 Arquitectos Không gian trưng bày bố trí tập trung ở tầng 2, chủ đề của từng khu trưng bày là quá trình phát triển của gốm sứ vùng Triana qua từ thời kì, từ thời trung cổ cho đến hiện đại. Các chủ đề của các khu trưng bày liên tiếp nhau kết nối tạo thành dòng thời gian kéo dài từ lịch sử tới hiện tại, kể nên câu chuyện hình thành làng nghề = > khuynh hướng
II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 52
2
Bảo tàng Xing Kiln Trung Quốc/ YCA Bảo tàng cho thấy bề dày lịch sử về làm gốm qua các thời kì khác nhau, nổi bật là thời kì đỉnh cao Tùy - Đường. Các hiện vật được sắp xếp theo chủ đề lịch sử, các chủ đề kết nối với nhau tạo nên câu chuyện lịch sử. => khuynh hướng trưng bày tường thuật Bảo tàng đồng hồ Atelier Audemars Piguet Thụy SĨ/ BIG+ATELIER Bảo tàng trưng bày theo dạng hành lang tuyến tính, các không gian trưng bày đặt trên hành lang lối vào trung tâm với các chủ đề khác nhau như đã nói ở mục 2.2b. các chủ đề có tính riêng lẻ, không có tính liên kết chung => khuynh hướng trưng bày theo chủ đề
II/
2 - Đánh giá: bảo tàng chuyên đề vẫn áp dụng những hình thức trưng bày cơ bản nhất là sử dụng những mẫu vật đặt trên một hộp kính bảo vệ, trên nền chất liệu có thể bảo vệ và tôn vinh sản phẩm. Với hình thức này, đối với mỗi loại vật phẩm cụ thể thì có nhiều biến thể trưng bày tương ứng ( tủ cao, tủ thấp, mặt phẳng đặt vật nằm ngang, nằm nghiên,...) - Ưu điểm: vừa phô bày được vật phẫm, vừa tạo một giới hạn nhất định để bảo vệ vật mẫu, nhất là những vật mẫu giá trị cao, hoặc dễ hư hỏng, cần duy trì môi trường đặc biệt để bảo quản. Nhưng đôi khi mang lại cảm giác nhàm chán khi tham quan. Công viên Di tích Lò nung Hoàng gia Tô Châu & Bảo tàng Gạch Lò nung Hoàng gia (Trung Quốc)
PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 53
Lưu giữ các văn kiện lịch sử trong môi trường tủ kính được hút ẩm, bảo quản trong điều kiện an toàn. Bảo tàng Xing Kiln Trung Quốc/ YCA Các tượng gốm lâu đời đặt trong tủ kinh để tránh tiếp xúc với ánh sáng mạnh bên ngoài, không khí ẩm để dễ không làm hư bảo vật. Bảo tàng đồng hồ Atelier Audemars Piguet Thụy SĨ/ BIG+ATELIER Bảo tàng trưng bày theo dạng hành lang tuyến tính, các không gian trưng bày đặt trên hành lang lối vào
2II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ - Để tạo sự thân thiện hơn, người ta có kiểu trưng bày không lộng kính, nhưng có thể tạo một khoảng cách an toàn quanh vật mẫu bằng băng rôn, hàng rào... và trang bị thiết bị chống trộm tinh vi hơn. - Điều kiện: yêu cầu những mẫu vật phải chịu được điều kiện môi trường bình thường. Nó tạo được sự thân thiện, gần gũi hơn cho người tham quan. Bảo tàng gốm Triana / AF6 Arquitectos Các mẫu vật gốm được trưng bày nhằm tạo sự tương tác thực tế cho khách tham quan. Bảo tàng Gốm Bát Tràng Hà Nội/ 1+1>2 Các sản phẩm trưng bày tại đây được tạo nên bởi những nghệ nhân gốm hiện đại bằng phương pháp làm gốm truyền thống của gốm Bát Tràng tạo cảm giác trực quan với khách tham. Bảo tàng Lò nung Hoàng gia Tô Châu/ Jiakhun Architects Các hiện vật cổ có quy mô lớn được đặt trong những không gian trưng bày được quy định nghiêm ngặt về độ ẩm và thông khí, nhưng người tham quan vẫn có thể tham quan trực tiếp được bên trong. KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 54
các bảo tàng chuyên đề, giúp cho người xem cảm nhận được thiên nhiên, trời đất, con người, có cái nhìn trực quan hơn về bối cảnh lúc bấy giờ. KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 55
2II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ
Bảo tàng Gốm Bát Tràng Hà Nội/ 1+1>2
Bảo tàng trưng bày tượng làm bằng đất tái hiện hình ảnh nhữngnghệ nhân đang trong các công đoạn làm nên sản phẩm gốm xoay. - Tái hiện không gian cảnh quan cũng là hình thức sử dụng chủ yếu trong
Bảo tàng Làng Chài Xưa - Bảo tàng nước mắm / Seagull Bối cảnh làng chài xưa được dựng lên để mọi người có thể trải nghiệm mặc đồ và tham gia trải nghiệm chụp hình chung với bối cảnh. Bảo tàng Xing Kiln Trung Quốc/ YCA Bảo tàng dựng lại khung cách lò nung lớn và người dân đang nung chậu bên trong. Các bức tượng được làm bằng đất nung, tạo nên một kiệt tác trong trưng bày.
Bảo tàng Xing Kiln Trung Quốc/ YCA Tại vị trí bảo tàng đã từng tổ chức khảo cổ, nhóm khảo cổ đã phát hiện ra 11 tàn tích lò nung của các triều đại từ Bắc triều đến nhà Đường. Từ đây, bảo tàn được xây dựng ngay phía bên trên, vừa giúp bảo tồn khu di tích, vừa công khai tham quan học hỏi với bên ngoài. Bảo tàng gốm Triana / AF6 Arquitectos Kiến trúc của tòa nhà được tận dụng lại từ xưởng sản xuất đồ gốm cũ lâu đời trong khu vực, dừng hoạt động ở thế kỉ 20, qua quá trình khai quật lại thì phát hiện những lò nung, mảnh gốm còn được lưu lại. Tại đây họ sử dụng luôn các không gian của nhà xưởng để làm nơi trưng bày các sản phẩm gốm sử của địa phương đồng thời để bảo tồn nét văn hóa lâu đời nơi đây.
KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 56
2II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ
mắm ngon theo cách dùng hạt cơm của người dân Phan Thiết. 4. TÍNH ĐẶC THÙ TRONG GIẢI PHÁP TỔ CHỨC KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY 4.3. Giải pháp tổ chức không gian trưng bày mới: KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 57
2II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ - Để thu hút được công chúng đến với bảo tàng, ngày nay bảo tàng không chỉ đơn thuần đưa ra những trưng bày hay hoạt động mang tính chủ quan mà không quan tâm đến sở thích, nhu cầu hay ý kiến của công chúng. - Riêng với bảo tàng chuyên đề về làng nghề, việc ứng dụng những tư duy mới về trưng bày vào các hoạt động bảo tàng là thiết yếu. Khác với các bảo tàng lịch sử, vùng hoặc tổng hợp, yêu cầu về vấn đề thu hút người tham quan để tìm nguồn vốn duy trì rất quan trọng, đa số các bảo tàng làng nghề đa số được tư nhân mở ra sử dụng với mục đích bảo tồn và bên cạnh đó còn có mục đích thương mại.
Bảo tàng Imperial Kiln/ Studio Zhu-Pei Không gian kết nối cộng đồng kết hợp với nghỉ ngơi và thư viện, tổ hợp nhiều chức năng trong không gian rộng lớn thu hút người vào trải nghiệm. Bảo tàng Làng Chài Xưa - Bảo tàng nước mắm /Seagull Du khách còn được học cách “cẩn” nước mắm, một cách xác định nước mắm ngon của người xưa dựa vào màu, mùi, vị dưới ánh sáng. Thú vị hơn nữa là học cách phân biệt lựa chọn nước
KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC
Bảo tàng Xing Kiln Trung Quốc/ YCA Không gian khảo cổ thực tế được giữ nguyên vẹn, với quy mô lớn, hấp dẫn người xem bởi sự choáng ngợp của nó THÙ
2II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ Một số hình thức trưng bày mới được sử dụng trong bảo tàng chuyên đề - làng nghề: - Trưng bày hướng đến cộng đồng: Xu hướng mới của các bảo tàng trên thế giới là trưng bày phải đáp ứng được nhu cầu của công chúng. + Yêu cầu: phải tìm hiểu, nghiên cứu nhu cầu của công chúng trước mỗi cuộc trưng bày để đưa ra thông điệp đáp ứng được nhu cầu hiểu biết của họ. + Đặc điểm: khuyến khích sự tham gia của các chủ thể văn hoá vào các hoạt động của bảo tàng; khuyến khích sự tương tác qua lại giữa người với người, người với vật phẩm.
Bảo tàng Gốm Bát Tràng Hà Nội/ 1+1>2 Không gian để du khách trải nghiệm làm gốm có chủ đề là “Bàn xoay”, là hình thức mới trong cách tổ chức trưng bày. Tại đây họ được trải nghiệm như một người nghệ nhân làm gốm thực thụ.
CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 58
2II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ - Trưng bày theo hình thức giải phóng không gian: Thường trong những không gian rộng, các nhà thiết kế sẽ giải phóng không gian, chỉ đưa vách ngăn vào khi cần thiết. + Ưu điểm: Cách phân chia không gian như thế này sẽ khiến người xem có cảm giác choáng ngợp, thích thú hơn là bị gò bó chật hẹp trong khuôn khổ của những vách ngăn. Với cách xử lý như thế này, nội dung sản phẩm được trưng bày hợp thành một khối thống nhất, có sự dẫn dắt về tạo hình cũng như nghệ thuật sắp đặt xuyên suốt. + Yêu cầu: chia vật phẩm theo từng cụm chủ đề, giải quyết lối giao thông, sử dụng các hình thức trưng bày trên bục, kệ với độ cao, thấp khác nhau, bố trí dấu hiệu chỉ dẫn, giới thiệu dưới sàn, bảng thông minh, màn hình cảm ứng, các khối installation,... Bảo tàng Gốm Bát Tràng Hà Nội/ 1+1>2 Không gian trưng bày của bảo tàng được giải phóng. Gốm ngầm Cappadocia ở tỉnh Nevsehir, miền trung Anatolian với không gian trưng bày rộng rãi, tự do Bảo tàng đồng hồ Atelier Audemars Piguet Thụy SĨ/ BIG+ATELIER KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 59
2II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ - Đổi mới về hình thức trưng bày thông dụng hiện nay trong bảo tàng: Nếu như trưng bày thường xuyên chỉ có thể giới thiệu/nêu vấn đề một cách chung chung, điểm xuyết thì trưng bày chuyên đề/tạm thời là dịp để bảo tàng có thể khai thác một khía cạnh chuyên sâu nào đó mà trưng bày thường xuyên không đáp ứng được. - Kết hợp khoa học - mỹ thuật - kiến trúc - kỹ thuật vào trưng bày: cho phép tranh thủ được sự phối hợp của các mảng khác nhau công trình, miễn sao làm cho kiến trúc một công trình bảo tàng vừa phải có giá trị kiến trúc vừa phải thể hiện được sự đồng điệu giữa nội dung mỹ thuật và kiến trúc, nhằm đảm bảo trong tương lai. Bảo tàng mì Ramen Nhật Bản/ Các tô mì được gắn lên trên tường, gây cảm giác choáng ngộp & thích thú cho khách tham quan. Bảo tàng lò nung hoàng gia Tô Châu Trung Quốc/ Jiakun Architect KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 60
2II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ - Không gian nhỏ được đưa vào bên trong để giải phóng khu vực trung tâm sảnh - sảnh khánh tiếp, bên ngoài được đặt những không gian. - Hình thức kiến trúc BÀN XOAY chạy dọc theo khối nhà của công trình bằng đất nung, khoảng giũa là những khoảng thông tầng thu sáng lớn, tạo nên không gian ngoài trời và trong nhà kết hợp với nhau, kết nối được bên ngoài và bên trong không gian trưng bày. Hoạt động workshop trải nghiệm xoay đĩa nặn đất sét tại Bảo tàng gốm sứ Bát Tràng Hà Nội / 1+1>2 Bảo tàng gốm sứ Bát Tràng Hà Nội / 1+1>2 KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 61
- Thủ thuật giải phóng không gian trong bảo tàng được sử dụng, mặc dù không gian có cao độ thấp nhưng về mô hình chung vẫn tạo ra được một thể thống nhất của cả bảo tàng, phân chia được khu vực tham quan và các phòng bổ trợ riêng biệt. - Hình thức kiến trúc và nội thất hòa quyện vào chủ đề của bảo tàng - Đồng hồ, một thứ xuất phát từ những bánh răng, mũi kim của kim loại, sử dọng vật liệu có độ phản xạ và khúc xạ ánh sáng cao như kính, được bố trí trong tổng thể VÒNG XOÁY của thời gian. Như những bảo tàng hiện nay, hoạt động trải nghiệm của người tham quan cũng được quan tâm, tại trung tâm của VÒNG XOÁY chính là không gian chính tổ chức các buổi workshop để trau dồi kiến thức cũng như trải nghiệm cách thức tạo ra chiếc đồng hồ. Bảo tàng đồng hồ
2II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ
Atelier Audemars Piguet/ BIG+ATELIER KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 62
được sự thô ráp của vật liệu. Hình khối kiến trúc bảo tàng bao gồm các khối trụ nằm ngang đặt sát nhau, nhìn bên ngoài có vẻ tách biệt nhưng bên trong lại được liên thông với nhau, sử dụng hình thức giải phóng không gian, các không gian trưng bày được đặt trên cũng một mặt bằng rộng không ngăn cách vách, các hiện vật được trưng bày thành cụm, theo chủ đề cụ thể.
KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO
2II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ
Bảo tàng Imperial Kiln/ Studio Zhu-Pei TÀNG LÀNG NGHỀ
Nghệ thuật thiết kế đưa con người cảm thụ cả 5 giác quan: Tám hầm có kích thước, đường cong và độ sâu khác nhau, kết hợp cùng ánh sáng từ bên trên và các cửa bên kích thích thị giác. Mùi gạch nung lan tòa khắp nơi. tiếng gió thổi luồng vào các không gian, đi qua hàng tre và mặt nước. Chạm lên gạch nung để cảm nhận
PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 63
2II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ - Các công trình bảo tàng làng nghề đa phần được xây dựng dựa trên ý tưởng lấy từ hình ảnh các vật trưng bày ví dụ như bảo tàng về làng nghề gốm sẽ thường sử dụng vật liệu là đất nung, gạch,..bảo tàng về nghề làm giấy thủ công sử dụng vỏ bao che làm từ gỗ vách ngăn làm bằng giấy,... - Ngoài các vật liệu đặc trưng bảo tàng còn sử dụng những vật liệu địa phương nhằm bảo tồn những giá trị vốn có của vùng, làng nghề. 5. TÍNH ĐẶC THÙ TRONG CÁCH SỬ DỤNG VẬT LIỆU VÀ MÀU SẮC 5.1. Vật liệu vỏ bao che công trình Bảo tàng gốm trắng Xing (Trung Quốc) cả công trình được thiết kế dựa trên cảm hứng từ vật liệu sứ lam Các khối tròn có sử dụng vật liệu ốp trang trí mặt tiền mầu trắng trong suốt gợi mở hình ảnh các đồ tạo tác gốm sứ truyền thống đã từng được sản xuất và nổi danh nơi đây. Bảo tàng Nghề làm giấy thủ công (Yunnan, Trung Quốc) cả công trình được thiết kế từ vật liệu gỗ, tre nứa, đá và giấy,...các vật liệu địa phương việc xây dựng bảo tàng sẽ vừa là bảo tồn vừa là chuyển đổi truyền thống xây dựng địa phương bằng cách sử dụng nguồn lực địa phương và kỹ thuật phù hợp trong bối cảnh nông thôn Bảo tàng gốm Triana (Tây Ban Nha) cả công trình được sử dụng vật liệu truyền thống, linh hồn của địa phương đó là đồ gốm được tận dụng một cách tối đa để tạo nên màu sắc “chân thực” nhất là linh hồn cũng như biểu tượng của làng nghề gốm Triana. KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 64
2 - Ngoài việc sử dụng vật liệu truyền thống của làng nghề và vật liệu địa phương để làm tăng tính đặc thù của bảo tàng làng nghề thì kết hợp thêm vào không gian nội thất bên trong, cũng là nét riêng biệt vốn có của từng địa phương, không thể nhầm lẫn với nhau được. - Việc kết hợp đó buộc phải tinh tế và sáng tạo thì công trình mới đạt được sự tự nhiên mang lại ý nghĩa truyền đạt khác so với những thể loại bảo tàng khác như bảo tàng lịch sử, tự nhiên, khoa học,... 5. TÍNH ĐẶC THÙ TRONG CÁCH SỬ DỤNG VẬT LIỆU VÀ MÀU SẮC 5.2. Vật liệu nội thất bên trong công trình Bảo tàng gốm trắng Xing (Trung Quốc) Không gian bảo tàng sứ trắng tái hiện hình ảnh lò nung gốm kiểu Châu Châu và Jingxing - tiêu biểu cho nền sản xuất gốm sứ thời kỳ cổ đại. Trong không gian nội thất bảo tàng cũng trưng bày lộ thiên một phần khu khai quật mỏ khai thác đất sét trắng cổ đại phục vụ cho việc chế tác và sản xuất đồ gốm cổ.
Bảo tàng Nghề làm giấy thủ công (Yunnan, Trung Quốc) Giấy thủ công được sử dụng trên bề mặt hoàn thiện nội thất, áp dụng trên mỗi khung gỗ với mô-đun vuông 45x45cm. Bố trí triển lãm thích hợp dựa trên mô-đun này được tích hợp vào tường tạo ra một bầu không khí mềm mại và ấm áp và trừu tượng.
KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 65
TÍNH 5.3. Đặc thù về màu sắc trong bảo tàng làng nghề - Bên cạnh việc sử dụng vật liệu địa phương, những vật liệu mang tính đặc thù của bảo tàng làng nghề thì màu sắc cũng đóng vai trò quan trọng không kém mang lại cảm giác thu hút muốn được tham quan bảo tàng của khách. Mỗi không gian khác nhau nên sử dụng màu sắc khác nhau cho phù hợp với đồ vật trưng bày của làng nghề, đồng thời đánh mạnh vào tâm lý người xem sao cho phù hợp với chủ đề mà bảo tàng trưng bày. Những bảo tàng làng nghề hiện nay đang đi theo xu hướng hiện đại, nắm bắt kịp xu hướng chung của thế giới, các kiến trúc sư đã xử lý màu sắc rất tinh tế, phong phú, hiện đại, mang âm hưởng riêng của từng làng nghề, tác động trực tiếp tới yếu tố thị giác của người xem. - Một số nguyên tắc sử dụng màu sắc trong không gian trưng bày của bảo tàng làng nghề.
KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 66
ĐẶC THÙ TRONG CÁCH SỬ DỤNG VẬT LIỆU VÀ MÀU SẮC
2II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 5.
Màu sáng làm cho cảm giác không gian rộng rãi và xa hơn, còn màu sẫm đêm lại cảm giác không gian chật hẹp, nhưng ấm cúng, yếu tố này có thể được tận dụng để đánh lừa thị giác mang lại cảm giác khác lạ so với những bảo tàng thể loại khác. - Các không gian muốn tận dụng ánh sáng tự nhiên, tạo sự giao thoa giữa những cảm xúc và thực tại thì hay sử dụng màu trắng, vì màu này có khả năng bắt sáng và phản sáng rất tốt, khi đứng trong không gian như thế này, thì thị giác bị thu hút giống như bị thu hút màu sắc và ánh sáng thiên nhiên, tạo cảm giác thư giãn, thoải mái, tuy nhiên người thiết kế khi sử dụng không gian này cho ý đồ mục đích nào đó sẽ phải rất lưu ý vì nếu kết hợp khôn khéo và sắc độ màu không hợp lý sẽ gây cảm giác khó chịu, không phù hợp với chủ đề mà bảo tàng trưng bày.
2II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 5. TÍNH ĐẶC THÙ TRONG CÁCH SỬ DỤNG VẬT LIỆU VÀ MÀU SẮC 5.2. Vật liệu nội thất bên trong công trình VD: Bảo tàng làng nghề giấy, không sử dụng những gam màu mạnh mẽ như đỏ, cam,...vì những gam màu đó khiến người nhìn cảm giác bất an, không an toàn vì đỏ là hỏa, lửa, hoặc dùng khiến con người hừng hực khí thế chiến đấu, không phù hợp với việc trưng bày bảo tồn làng nghề làm giấy. Vì vậy những gam màu này thích hợp cho việc sử dụng trong các không gian trưng bày của bảo tàng chứng tích chiến tranh hoặc một thể loại bảo tàng chiến tranh khác. Bảo tàng gốm trắng Xing (Trung Quốc) cả công trình được thiết kế dựa trên cảm hứng từ vật liệu sứ lam nên sử dụng tông màu trắng là chủ yếu, giúp người tham quan cảm giác như đang hòa mình vào không gian sản xuất của những đồ sứ trắng. Bảo tàng di tích Lò nung Hoàng gia Tô Châu kiến trúc Jiakhun (Trung Quốc) vì là
bảo tàng gốm đất nung nên màu sắc sử dụng cũng cũng tông màu với màu đất nung, tạo kích thích thị giác, hài hòa với vật phẩm cũng như tính chất của làng nghề. Bảo tàng Nghề làm giấy thủ công (Yunnan, Trung Quốc) Giấy thủ công được sử dụng trên bề mặt hoàn thiện nội thất một màu trắng giúp ánh sáng có thể xuyên thấu lấy ánh sáng tự nhiên từ bên ngoài vào, màu của gỗ cũng phần nào mang đến sự ấm áp.
KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 67
- Kể từ cuối thế kỷ 19, hiệu ứng tàn phá của ánh sáng đối với màu sắc và vật liệu đã được đặc biệt nghiên cứu dựa trên mối tương quan giữa các tác phẩm nghệ thuật và những vật phẩm trưng bày trong bảo tàng.
tàng Lò nung Hoàng gia của Studio ZhuPei (Jingdezhen, Trung Quốc) Bảo tàng di tích Lò nung Hoàng gia Tô Châu kiến trúc Jiakhun (Trung Quốc) 6. TÍNH ĐẶC THÙ TRONG CÁCH SỬ LÝ ÁNH SÁNG 6.1. Chiếu sáng tự nhiên trong chiếu sáng vật phẩm: KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 68
- Quang phổ của ánh sáng ban ngày được xem là đặc biệt gây tổn hại do có chứa tia cực tím (UV) và ánh sáng thường mức độ cao. Tuy nhiên đặc tính màu sắc của ánh sáng ban ngày không đáp ứng được nhu cầu cần thiết và đặc tính này đem lại sự hấp dẫn trong các góc nhìn đối với các tác phẩm nghệ thuật và đồ tạo tác. Bảo tàng Nghề làm giấy thủ công (Yunnan, Trung Quốc) Bảo
2II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ
2II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 6. TÍNH ĐẶC THÙ TRONG CÁCH SỬ LÝ ÁNH SÁNG 6.1. Chiếu sáng tự nhiên trong chiếu sáng vật phẩm: 6.1.1. Phân loại vật phẩm trưng bày trong bảo tàng: - Ánh sáng tự nhiên tác động vào thị giác sẽ khiến cho người xem có cảm giác thân thiện, hòa quyện cùng thiên nhiên, tuy nhiên với độ bức xạ của ánh sáng tự nhiên cao như Việt Nam khiến cho công tác bảo quản đồ vật trong bảo tàng gặp nhiều khó khăn. - Trong đó phân làm 3 loại vật phẩm chính, đối với những đối tượng trong bảo tàng có tiềm năng bị ánh sáng tàn phá được xem xét trong ba loại sau: + Vật phẩm cực kỳ dễ bị ánh sáng phá hủy: Loại này bao gồm các tác phẩm trên giấy, dệt may, thuốc nhuộm tự nhiên, hiện vật lịch sử tự nhiên trong đó bao gồm cả lông thú, da thuộc, côn trùng và nguyên vật liệu thực vật. + Vật phẩm dễ bị phá hủy nhẹ: Loại này gồm các bức tranh sơn dầu trên vải, phần lớn xương gỗ, đồ gốm và thủy tinh, ngà và các vật liệu khác được sơn hoặc bôi màu. + Vật phẩm không dễ bị phá hủy bởi ánh sáng: Loại này bao gồm hầu hết các kim loại, các loại đá sỏi, các đối tượng bằng gỗ phần lớn đã được sử dụng bên ngoài môi trường hoặc nếu không bị mất màu tự nhiên của chúng thông qua thiết kế hoặc sử dụng KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 69
a. Đối với vật phẩm cực kỳ dễ bị ánh sáng phá hủy: - Ví dụ: trong bảo tàng giấy thì vật phẩm trưng bày sẽ được giấu đi, thay vào đó sẽ sắp xếp ghế ngồi cho khách tham quan ở những nơi có ánh sáng tự nhiên để hạn chế việc sử dụng ánh sáng nhân tạo, mang lại cảm giác gần gũi với gỗ (giấy) những gì mộc mạc nơi bảo tàng Nghề làm giấy thủ công (Yunnan, Trung Quốc).
2II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ
b. Đối với vật phẩm dễ bị phá hủy nhẹ: - Ví dụ như một số sản phẩm đồ gốm ở bảo tàng gốm trắng Xing (Trung Quốc) việc sử dụng kết hợp giữa ánh sáng tự nhiên và ánh sáng nhân tạo có chia khu vực và có phân loại các sản phẩm trưng bày mang lại sự trải nghiệm cho du khách ở nhiều phân đoạn làm gốm khác nhau từ khi còn chưa thành hình đến lúc đã ra sản phẩm hoàn thiện. c. Đối với vật phẩm không dễ bị phá hủy bởi ánh sáng. - Ví dụ trong bảo tàng đồng hồ Atelier Audemars Piguet/ BIG+ATELIER trưng bày đồng hồ là một vật làm bằng kim loại nên khi gặp ánh sáng tự nhiên không hề ảnh hưởng gì, việc bảo tàng ưu tiên trưng bày sử dụng ánh sáng tự nhiên, phô bày các mẫu sản phẩm mà không cần che chắn cũng có lí do và mục đích riêng, mang đến trải nghiệm thật nhất cho khách tham quan. Ngoài ra việc mở hết các không gian trưng bày, các xoắn ốc nơi sử dụng để trưng bày được thiết kế kết nối với cảnh quan công trình bên ngoài.
6. TÍNH ĐẶC THÙ TRONG CÁCH SỬ LÝ ÁNH SÁNG 6.1. Chiếu sáng tự nhiên trong chiếu sáng vật phẩm: 6.1.2. Các giải pháp chiếu sáng đối với từng loại vật phẩm trưng bày:
KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 70
Bảo tàng Nghề làm giấy thủ công (Yunnan, Trung Quốc) Vì gỗ và giấy sẽ bị ánh sáng tự nhiên tác động nhiều nên những sản phẩm trưng bày không được ưu tiên trưng bày ở những nơi có ánh sáng tự nhiên,. Đây cũng là sự khác biệt giữa bảo tàng làng nghề giấy với bảo tàng đồng hồ Atelier Audemars
ĐẶC
Piguet
Bảo tàng Lò nung Hoàng gia của Studio Zhu-Pei (Trung Quốc) thiết kế tối ưu cũng cho phép sử dụng ánh sáng cũng gợi lên những ký ức hữu hình và hoạt động. Ánh sáng tự nhiên bên trong được lấy từ cả giếng trời và sân trũng, lấy cảm hứng từ các lỗ thoát khói của lò gạch cổ. TÍNH THÙ
2II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ
CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 71
Với việc phát triển của công nghệ, ngày nay việc xử lý ánh sáng tự nhiên trong không gian trưng bày không còn là việc khó khăn, việc tận dụng ánh sáng tự nhiên trong ngày đã tạo nên một bức tranh, một hiệu ứng khá bắt mắt, tạo ra những khối lớn có bóng đổ theo ý đồ của người thiết kế, đối với các bảo tàng làng nghề việc tận dụng ánh sáng tự nhiên để kích thích tầm nhìn thị giác người xem hướng đến việc tạo ra cho họ một sân chơi với ánh sáng, mô tả thực nhất quá trình làm ra hiện vật của làng nghề, mang lại cảm giác trải nghiệm thật nhất cho người tham quan Musée Atelier Audemars Piguet (Thụy Sĩ) vì là bảo tàng trưng bày đồng hồ, làm bằng kim loại nên không bị tác động bời ánh sáng tự nhiên nên để ưu tiên thân thiện với môi trường và tiết kiệm được nguồn nhiên liệu cho quốc gia thì bảo tàng lựa chọn sử dụng ánh sáng tự nhiên, điều này khiến du khách tham quan có thể nhìn thấy rõ từ chi tiết nhỏ của các sản phẩm được bảo tồn đồng thời mang lại cảm giác chân thật nhất khi nhìn sản phẩm.
KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH
2II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 6. TÍNH ĐẶC THÙ TRONG CÁCH SỬ LÝ ÁNH SÁNG 6.2. Chiếu sáng nhân tạo trong chiếu sáng vật phẩm trong bảo tàng làng nghề: 6.2.1. Chiếu sáng chung không gian: - Như đã phân tích về độ hư hại khi sử dụng ánh sáng tự nhiên, những vật phẩm như giấy, gỗ không thể trưng bày dưới ánh sáng tự nhiên, như vậy thì đối với bảo tàng nghề làm giấy thủ công (Yunnan, Trung Quốc) chỉ có thể sử dụng ánh sáng nhân tạo. - Ngoài việc phục vụ cho những vật phẩm không thể tiếp xúc ánh sáng tự nhiên thì ánh sáng nhân tạo còn tạo điểm nhấn, thu hút có tính định hướng hoặc trang trí; nhấn mạnh những điểm quan trọng trong một không gian lớn. Tạo nên những hiệu ứng ánh sáng một cách chủ động, tạo cảm xúc mới mẻ, khác với hệ thống chiếu sáng tự nhiên, hoặc chiếu sáng tự nhiên không làm được. - Đó là hệ thống chiếu sáng chung cho không gian, đảm bảo đều, khắp cho những sinh hoạt, giao tiếp thông thường và cho giao thông. Chiếu sáng chung phải “phủ” được những không gian và diện tích người ta có thể lui tới và sinh hoạt trong phạm vi đó. - Chiếu sáng chung cần ánh sáng đều, không chói. Bảo tàng nghề Gốm (Đan Mạch)Bảo tàng Lò nung Hoàng gia (Trung Quốc) Bảo tàng Atelier Audemars Piguet (Thụy Sĩ) KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 72
2II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ Bảo tàng di tích Lò nung Hoàng gia Tô Châu kiến trúc Jiakhun (Trung Quốc) tại các không gian như sảnh, nơi đón tiếp hoặc là những hành lang cho khách di chuyển bảo tàng sử dụng hệ thống đèn chiếu sáng được lắp đặt ở một số vị trí nhất đinh trên trần như dọc theo hành lang hoặc là ngay trên chỗ tiếp tân để đảm bảo lượng ánh sáng đủ cho du khách có thể đọc được các bảng thuyết minh đồng thời cho thế thấy được rõ ràng mọi thứ xung quanh. Bằng cảm nhận cá nhân, các bảo tàng làng nghề thường sẽ trưng bày những sản phẩm hoặc quá trình sản xuất ra sản phẩm của làng nghề đó nên việc sử dụng ánh sáng trong chiếu sáng chung vô cùng quan trọng. Ví dụ trong bảo tàng di tích Lò nung Hoàng gia Tô Châu kiến trúc Jiakhun sử dụng nền và trần, tường màu tối, thì việc sử dụng ánh sáng trắng để chiếu sáng chung cho không gian là cần thiết, khiến cho không gian mà tác giả trưng bày thêm nổi bật và có sự nhấn nhá, tạo sự tương phản với các màu sắc của trần, tường, sàn. Đây cũng là sự khác biệt trong cách sử dụng ánh sáng chiếu sáng chung của các bảo tàng làng nghề so với các thể loại bảo tàng khác. KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 73
2II/ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 6.2.2. Chiếu sáng tập trung (còn gọi là chiếu sáng cục bộ): Là loại chiếu sáng dành cho các công việc hay sinh hoạt đặc thù; đây là loại chiếu sáng cần thiết trong việc trưng bày và làm tập trung gây sự chú ý vào sản phẩm, đặc biệt được sử dụng trong bảo tàng chuyên trưng bày các mẫu vật như những bảo tàng làng nghề.
KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ PHÂN TÍCH TÍNH ĐẶC THÙ CỦA BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ 74
Musée Atelier Audemars Piguet (Thụy Sĩ) Ví dụ điển hình cho việc sử dụng ánh sáng tập trung hay còn gọi là chiếu sáng cục bộ ở bảo tàng trưng bày về đồng hồ này là cách bố trí trưng bày các sản phẩm tập trung, vì tính chất của sản phẩm là nhỏ và dễ thất lạc (đồng hồ và một số kim loại, đá) nên việc trưng bày đơn lẻ và sử dụng chiếu sáng chung cho không gian gây sự nhầm lẫn và khiến người tham quan bị mất hứng thú với vật trưng bày. Một phần nữa vì là bảo tàng này mang cái tên riêng biệt là Musée Atelier Audemars Piguet (Thụy Sĩ) chẳng vì vậy mà nó được gọi là Musée Atelier Audemars Piguet Atelier ám chỉ sự tập trung vào kỹ thuật thủ công nên việc sử dụng chiếu sáng tập trung vào sản phẩm khiến sản phẩm đạt tới độ chi tiết khiến thị giác người xem được mãn nhãn hơn. Bảo tàng di tích Lò nung Hoàng gia Tô Châu kiến trúc Jiakhun (Trung Quốc) cũng giống với những bảo tàng làng nghề khác, ngoài việc sử dụng chiếu sáng chung thì bảo tàng còn nguồn chiếu sáng chính là chiếu sáng tập trung, với gen tự nhiên từ lò gạch truyền thống. bảo tàng này là sự chiết xuất của thiết kế công nghiệp đương đại - đơn giản và sạch sẽ đòi hỏi nguồn sáng cũng phải đơn giản và có cảm xúc. Việc sử dụng ánh sáng tập trung, tạo điểm nhấn trên các hốc tường, chiếu thẳng nguồn sáng vào những vật dụng nhằm giới thiệu làm bật nó ra khỏi cái màu của gốm, đồng thời mang lại sự tĩnh lặng, chiêm nghiệm trong không gian, thể hiện cảm xúc tôn kính tới những cái gì gọi là truyền thống của làng nghề.
KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ Mẫu vật bằng đất nung tại Bảo tàng Gốm Bát Tràng (Hà Nội, Việt Nam) PHẦN 3: NHẬN XÉT - LỜI KẾT
Bảo tàng nói chung và Bảo tàng làng nghề ở Việt Nam nói riêng còn vô cùng gian nan và lận đận, nhưng tiềm năng cho mô hình phát triển này là đầy hứa hẹn, không chỉ góp phần bảo tồn các giá trị văn hóa Làng nghề của dân tộc, mà còn mở ra cơ hội việc làm cho người dân làng nghề và quảng bá các sản phẩm của Làng nghề Việt Nam.Hiểu được thế nào là Bảo tàng Làng nghề cùng với cách mà các nước tiên tiến trên thế giới thiết kế và xây dựng các Bảo tàng Làng nghề của họ, nhóm chúng em tin rằng bài nghiên cứu có thể làm rõ về giá trị cũng như cách thức tiếp cận với chủ đề Bảo tàng Làng nghề, và cách thiết kế thế loại bảo tàng này sao cho không dẫm vào vết xe đỗ “vắng như Bảo tàng” như đã gặp ở Bảo tàng Hà Nội. Trong khi các Bảo tàng chỉ đơn thuần là nơi để “chứa” hiện vật và góc “check-in” cho giới trẻ, sứ mệnh của Bảo tàng Làng nghề còn là lưu giữ và truyền tải cái hồn, sự tinh túy và bản sắc của Làng nghề Việt Nam cho các thế hệ mai sau. Đó là sự tưởng niệm cho những giá trị đã mất, cũng là động lực để các Làng nghề đang tồn tại tiếp tục phát huy và phát triển. Bài nghiên cứu còn nhiều thiếu sót. chân thành cảm ơn thầy đã hướng dẫn và xem xét!
KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG NGHỀ NHẬN XÉT - LỜI KẾT 76
3
77KHÔNG GIAN TRƯNG BÀY _ BẢO TÀNG LÀNG qrpeT4j-HqV2smKi6Kx2hcoy5aXLhl9rd-HY7ysPs6tDtSxcR1EzxFOjLm70c24E-I6z6oeFYOE&s=1bao-tang-gom-bat-trang&h=AT2xqLwfyVMpmiTTqobsJhirPKnDciEDy4Cin8J1DnE9d5gbOK3GmKXMNHUVIP-MW0Vh-http://l.facebook.com/l.php?u=http%3A%2F%2F112.com.vn%2F%3Fq%3DvmSBcwU0GmmMMqjCmx6zGLjIlM2v304ROC2in_UT-0pUXvu5J60MPl4VHwUX-DuzVJWaY&s=1ay-thu-cong-tao%2F&h=AT0KOhGJ3EST-s88_90Cnh8jnD3vEKX1E4yqA9urGL4vUilBEBbbQIoRxxt7YMAnh86rDE8S5m-https://l.facebook.com/l.php?u=https%3A%2F%2Fkienviet.net%2F2017%2F05%2F15%2Fbao-tang-gi-l_6Q8Mpxs4sqYg&s=19Pcdw9gRa1g_exvIJMID_wHgyaYd4E0HOcHihaet_tZW-B2zJFEHj7jDIhRFMxsJKVYpILUjqGDN860GR52C00jCDgEy-seum-big%3Fad_source%3Dsearch%26ad_medium%3Dprojects_tab&h=AT14rxpRl2Ui8fX7QQSxzuSrHqL98oQde4yzD-https://l.facebook.com/l.php?u=https%3A%2F%2Fwww.archdaily.com%2F938537%2Fatelier-audemars-piguet-mu-w&s=1dk7T2eL4QQPT_YSP1HZC9HAOpnohFU6wAXCVBt0tjxzR4gZn6xlDYAW2ZXgoewkWNh4e4B2_xC-KBIHS5m-va4VuM-ins-park-museum-of-imperial-kiln-brick-1&h=AT0dmapDFI7o5kdcB0Hhnm2dL6NUaIJXI6CaSDbFcLbacXPl3nblJ-https://l.facebook.com/l.php?u=https%3A%2F%2Fwww.theplan.it%2Faward-2018-culture%2Fsuzhou-imperial-kiln-ru-Fgef9YTknvZY162AOCUo4kmZQLPtncesrDWt0Gg8xVouTMoflbrQVAo1B1lFLXVAN5I_UiGLT7cPHA84lltAqZKBMoQ&s=1perial-kiln-museum-by-studio-zhu-pei&h=AT30hF9giVGrA1vUiNLnLh1HuZ5lN3mAHVSEjDlRtv0OQxUWeMaN-https://l.facebook.com/l.php?u=https%3A%2F%2Fwww.architecturalrecord.com%2Farticles%2F15202-im-bao-ton.htmlhttps://ashui.com/mag/chuyenmuc/kien-truc/6511-hinh-thai-kien-truc-khu-pho-phap-o-ha-noi-va-phuong-phap-https://www.archdaily.com/search/projects/categories/museum?ad_medium=filtersNGHỀcontent%2F-TÀILIỆUTHAMKHẢO