y sector addysg pecyn cymorth lles
prosiect addysgu
rhagair
MaedataariechydmeddwlyngNghymruyndogfennucynnydd cysonmewncyflyrauiechydmeddwlhirdymorymysgplantaphobl ifancerscanoly1990au.
ByddtuachwarteryplantynyDUyn profisalwchmeddwlarrywadegyneu bywydau(YoungMinds,2018)acmae cydnabyddiaethgynyddolbod profiadaubywydcynnaryneffeithio’n uniongyrcholariechydalles emosiynolhirdymor,gydahanneryr hollbroblemauiechydmeddwlabrofir ganoedolionynamlygueuhunain erbyn14oed.
Maediwylliant,ethosacamgylcheddyrysgolyndylanwaduar iechydallesdisgybliona’uparodrwyddiddysgu.Mewnlleoliadau addysgllemaellesiantyncaeleiflaenoriaethuacyngadarnhaol, gallplantaphoblifancdeimloeubodyncaeleucefnogiiddelioâ rhaio’ranawsteraua’rheriauymaentyneuhwynebuyneu blynyddoeddffurfiannola’ugoresgyn.
Oganlyniad,maedisgyblionsyddâgwelliechydallesemosiynolyn fwytebygologyflawni’nwellynacademaidd.
" ni allwch arllwys o gwpan gwag "
Dylaiysgolioniachynfeddyliolfodynlleoeddllemaeiechydalles corfforolacemosiynolpawbynbwysig,abodcamau’ncaeleu cymrydihyrwyddollesyrhollrhanddeiliaid.
3
Ermwyndarparucefnogaetheffeithioliblantaphoblifanc maeangenffocwsargymunedyrysgolgyfangansicrhaubod pawboblithstaff,disgyblion,rhieni,gofalwyra llywodraethwyrynteimlo...
Maegweithwyraddysgsy'nteimlodanstraenynllaiargaelyn emosiynoli'wmyfyrwyr. ymdeimladoberthyn, eubodyncaeleuclywed, eubodyncaeleucefnogi, bodrhywunyngofaluamdanynt, ynddiogelyngorfforolacynemosiynol.
Ermwyniddisgyblionalluhunan reoleiddio’nemosiynol,mae angenoedolynarnyntifodelu’r ymddygiadhwn. "
trwy ymarfer hunanofal, rydych chi hefyd yn modelu'r ymddygiad hwn ar gyfer y rhai o 'ch cwmpas " Ermwyni’rDullYsgolGyfan weithio,mae’nrhaidiysgolion feddwlamwellallesstafffeleu bodmewngwellsefyllfai gefnogi’rdisgyblion. 4
BETH NAD YW’R PECYN CYMORTH HWN
Nidyw'rpecyncymorthhwnyncynnignacyndarparu...
ymagweddunatebibawb”-maepoblleoliadaddysgyn unigrywacmae'nrhaidibobunddodohydi'wlwybreihuni sicrhau'rnewidiadausyddeuhangenermwynistaff,disgyblion arhanddeiliaideraillffynnu; cyngorarwellaiechydmeddwlallesemosiynol-mae lleoliadauaddysgynamgylcheddaudelfrydolargyfergalluogi arloesi,dysguoddiwrtheigilyddarhannuarferda; cyngorarddelioagiechydmeddwlgwael-galleichcyflogwr, meddygteulu(aceraill)gefnogiachyfeirioatsefydliadauaall helpu.
“
AR AGOR AR WERTH " un ateb i bawb"
YNGHYLCH Y PECYN CYMORTH HWN
5
Pwrpasypecyncymorthhwn ywhelpulleoliadauaddysgi symudymlaengydalles cyfannolibobaelodo gymunedyrysgol. BWRIAD Y PECYN CYMORTH HWN Drosytairblyneddnesaf,byddtîm prosiectWULFyngweithiogyda chydweithwyraddysgallesiantigreu, datblyguathyfumanar-leinllegalltimau llesiantgaelmynediadat,addasua defnyddiocyfresgyfanoofferymarferol i’wcefnogiyneugwaithisicrhaunewid diwylliantiwneudeulleoliadauaddysgyn lleoedddaiweithioadysguynddynt. Sefydluadatblygu'rtîmllesiant, Gynnalarolygonigasglu'rdatasyddeiangenifesurcynnydd, Gynllunioiweithredu. Nodypecyncymorthywarwainysgoliontrwybrosesauo... MEGIS DECHRAU YW HYN! 6
cynnwys Rhagair 3 Ynghylchypecyncymorthhwn 5 Ytîmllesiant 8 Amgylcheddadiwylliantyrysgol 16 Data 18 Arolygonaholiaduron 20 Yrarchwiliadlles 23 Dadansoddidata 26 Cynllunioiweithredu 29 7
Maedatblyguasefydlutîmllesiantynfancychwynda,ganei fodyncynnigeihuni’rprosesaudemocrataiddsy’nystyried barnpawb,sy’ncreuamrywiaethachynhwysiantynogystalâ setamrywiolounigolionigydyngweithiotuagatyrunnod, blemaeangenpobunohonyntisicrhaunewidiadauystyrlona chynaliadwyardrawscymunedyrysgolgyfan. Y TÎM LLESIANT Byddgwreiddioarferionllesahybuiechydcorfforolameddyliol cadarnhaolardrawscymunedyrysgolgyfanynbriodolyn cymrydamserabyddangenystyriedacymgorfforibarnpob aelodogymunedyrysgol(gangynnwysrhieni,llywodraethwyr, trigolionabusnesaulleolacymwelwyrâbuddiantyng ngweithredoeddyrysgol). Bethywpwrpastîmllesiant? Pwrpastîmllesiantmewnysgolion ywystyriedyranghenionllesyneu hysgol,gyda’rbwriadowneud gwelliannauparhaolsy’nhelpu, cefnogiahyrwyddollescadarnhaol pawb,waethbethfo’urôlneu statws. 8
Pwyddylaigaeleucynnwys? Dylai'rtîmllesiant,ynyrhirdymor,ystyriedennillmewnbwngan drawstoriadogrwpiauorhanddeiliaidyngnghymunedyrysgol,gan gynnwys… Disgyblion Rhieni Ymarferwyrdosbarth Staffnadydyntynaddysgu Rheolwyrcanol Uwcharweinwyr Llywodraethwyr Gwirfoddolwyr Eraill(e.e.gallaisefydliadauallanol neugrwpiaucynghorigaeleu cynnwysynytîmamgyfnodau penodoloamserneuargyfer ymgynghoriadcyfredol) Byddytîmllesiantyngweithiogyda,acochryn ochrâ’rhollranddeiliaid(gangynnwys sefydliadaucymorthallanol)iwneud argymhellionargyfernewidiadauafyddyn gwellaarferionastrategaethaullesiddatblygua gwelladiwylliantllesyrysgol. Byddnaturgynhwysol achynrychioliadoly tîmyncefnogiacyn cryfhauperthnasoedd rhwngyrhollgrwpiau orhanddeiliaid. Byddybrosesaddefnyddirgan bobysgoliddatblygueutîm llesiantynamrywiooysgoliysgola byddyndibynnuarsawlffactor (e.e.cyfyngiadaucyllidebola phryderonposibloranbaich gwaith). " mae iechyd meddwl a lles yn fusnes i bawb " 9
Manteisiondulltîmowellalles Maeganlaweroysgolionarweinyddneugydlynyddllesdynodedig eisoesarysafle.Foddbynnag,nidywhynynwirambobysgol.Gallhyn fodynbroblemusynddo’ihunoherwydd,ynanochel,maepoblyn symudymlaenirolauneuweithleoedderaill,aphrinyw’rystyriaetha roddiribarhadagwydnwchyrôlhon. ddarparuahyrwyddostrwythurmwycadarnagwydni weithioynddo; hyrwyddoamrywiaethachynhwysiant; caelgwaredarhaenauohierarchaethtrwygreuchwarae tegallaisibawbigefnogicreuamgylchedddiogelyn gorfforolacynseicolegol; ddarparucyfleoeddargyfermwyodrafodaeth, tryloywderaphersbectifynghylchanghenionllesyrysgol. Gallmabwysiaduadatblyguymagweddtîmatles... when when ''i' i' is replaced by is replaced by ''we' we' eeven ven 'illness' 'illness' ccan an bbecome ecome 'wellness' 'wellness' Bethywrôlytîmllesiant? Dylai’rtîmllesiantgyfarfodynrheolaiddachaelset gliroddisgwyliadau/nodauiweithiotuagatynt. GellircytunoarhynofewndogfenAmodau Gorchwyl. ByddyrAmodauGorchwylhefydyncynnwys gwybodaethmegis... Gweledigaethytîm; Amcanionytîm; Rolau,achyfrifoldebauaelodau'rtîm; Yradnoddausyddeuhangen; Dadansoddiadgwaith/tasgacamserlen. 10
diogelwch seicolegol Timau ffyniannus
Bethnadywrôlytîmllesiant?
ByddyrAmodauGorchwylyn darparuffynhonnell ddogfenedigowybodaethsydd eihangenargyfergwneud penderfyniadauynydyfodolac argyfercadarnhauneu ddatblygudealltwriaeth gyffredino'rtîm.
Mae’nbwysignodinadyw’rtîmllesiantargyfercymorthmewn argyfwngnacynoiwneudpenderfyniadauarsefyllfaoeddo argyfwng.Byddganyrhanfwyafoysgolionberson/rôlddynodedig argyferdelioâ'rdigwyddiadauhyn.
Ynbennaf,rôlytîmllesiantyw…
Herioagweddaunegyddola'rstigmasy'ngysylltiedigagiechyd meddwlgwaeltrwyddatblygupolisi,hyfforddiantarhannu gwybodaeth; Ystyriedynrhagweithiolsutihybuiechydallescorfforolac emosiynolcadarnhaolofewnysefydliad;
Nodianghenionhyfforddiardrawsyrhollgrwpiauorhanddeiliaid; Arfarnuacadolygueffeithiolrwyddpolisïauagweithdrefnauysgol mewnperthynasâlles;
Annogymagweddeangacamrywiolatgyrchucymorthpriodol(e.e. cyfeirioatasiantaethauallanolagweithwyrproffesiynol); Gweithioochrynochrâ’ruwchdîmrheoliihwylusonewid diwylliannolystyrlonoamgylchiechydallescorfforolacemosiynol ynstrategol. 11
Nodweddionaelododîmllesiant Mae’nbwysigcaelybobliawnarytîmllesiant.Efallaieu bodyn... Nidyw’rrhestrhon yngyflawnobell fforddacnidoes disgwyliaelodau’r tîmdiciopobblwch. Mae’nbwysicachcaelycydbwysedd cywirisicrhaugwrthrycheddac uniondebyngngwaithytîm. Cyfathrebueffeithiolapharchus; Ffocwsarles; Ymdeimladoberthynacymrwymiadrhagweithioli wellaiechydallescorfforolacemosiynolpobl; Setamrywiolounigolion,sy'ncynrychioli'rholl grwpiauorhanddeiliaid; Codymddygiadsy'nannogcyfrinachedd,gonestrwydd acymddiriedaeth; Cyfarfodyddrheolaiddwedi'urecordioirannu gwybodaethasyniadauacargyfercynllunioi weithredu; Llwyfanllemaeganbawbyrhawligaeleuclyweda chaelllaishebdeimloeubodyncaeleubarnu. Dylaielfennauallweddoltîmllesiantgynnwys… 12
SMART nodau rhestr wirio gosodiad Bethywcenhadaeth ytîm? Bethywdisgwyliad ytîmllesiant? Sutbyddllwyddiant yncaeleifesur? CENHADAETH GWNEUD PENDERFYNIADAU Pabenderfyniadau gweithredadwyy byddytîmyngallu eugwneud? Panewidiadauneu argymhellionnafydd ytîmyngallueu gweithredu? CYFARFODYDD Aoescynllunioymlaenllawargyfer cyfarfodydd?Prydfyddytîmyn cyfarfod?Pamoraml?Ble?Sut? Afyddcyfarfodyddyncyd-daro neu'ncysylltuâchyfarfodyddysgol allweddolagynllunnir?Maehynyn arbennigobwysigosyw’rtîm llesiantyngwneudargymhellioni’w trafodynycyfarfodyddhyn. Pagyfarfodydderaillardrawsyr ysgolybyddcynrychiolwyro’rtîm llesiantyneumynychu? 13
Aoescefnogaethi'rtîmgany pennaetha'ruwchdimrheoli? Aitîmysgolneuglwstwrfyddhwn,neu rywbetharall? Faintoboblfyddyncymrydrhan? Ayw'raelodauwedi'udewisneuwedi'u hethol,neu'rddau? Pamorhirfyddannhwynyswydd? Ayw'raelodau'ncynrychioli'rholl grwpiauorhanddeiliaid? Afyddganytîmllesis-grwpiau Sutycaiffytîmeiariannu?
tîm? Addylidymgynghorigydaneuofyni’rtîmgefnogi'r gwaithoddatblyguagwerthusopolisïaua gweithdrefnaumewnperthynasagiechydmeddwla lles? Pahyfforddiantfyddeiangenarytîmigyflawnieu rolau'neffeithiol? ROLAU A CHYFRIFOLDEBAU PROSESAUGRŴP EFFEITHIOL Sutbyddwchchi'ncreu amgylcheddoddiogelwch seicolegolofewnygrŵp? Afyddangenmentora,cefnogaeth neuoruchwyliaethallanol?Sutmae hynynmyndiddigwydd? Pagyfleoedddadfriffiosyddar gaelargyfermaterionsensitifneu drawmatig? Bethaddisgwylirgan randdeiliaid? Sutbyddrhanddeiliaid ynymgysylltuâ’rtîm? Sutbyddytîmyn ymgysylltuâthimauo rhanddeiliaideraill (e.e.,cynrychiolwyr undeb) YMGYSYLLTU Â RHANDDEILIAID gdpr Pasystemausyddarwaithiamddiffynpawb? Sutybyddwchynsicrhaucyfrinacheddyrhaiyrydychyn ymgysylltuânhw? 14
Nodirolau'rrhaisyddeuhangenarytîm. Ayweurolauynrhaicyflogedig,di-dâlneuwirfoddol? Pwysyddynysefyllfaorauifodynarweinyddneu gydlynyddlles? Sutydychchi'nrheoli'rddeinameg/perthnasoeddo fewnygrŵp? Bethywcyfyngiadau'rtîmneu'runigolionofewny
adrodd Argyferpwymae'rtîm yndarparu adroddiadau? Ymmhafformatymae'r tîmynadroddynôli'w grwpiauo rhanddeiliaid? Pamoramlmae'rtîmyn adroddynôl? GWERTHUSO Pamddylai’rtîmllesiantadolyguagwerthusocynnydd? e.e.dathlullwyddiannau,nodimeysyddi'wdatblygu. Sutbyddeffeithiolrwyddytîmyncaeleifesur? Bethyw'rdangosyddionmeintiol/ansoddolsy'n ymwneudânewidiadausyddwedidigwydd? Pamoramlydylai'rtîmhunanwerthuso? Sutbyddgwaithytîmyncaeleihyrwyddoiranddeiliaid(aceraill)? Sutbyddytîmynsicrhaubodiechydallesemosiynolyncaeleu hystyrieda’ucefnogiymmhobagweddamaesofywydysgol? Afyddytîmynrhoillesaryragendaargyferpobcyfarfod?Sut byddhynyncaeleigyflawni? Sutbyddytîmllesiantynrecriwtioaelodaunewyddi’rtîm? HYRWYDDO “Dim ond un person sydd ei angen i newid y byd - gadewch iddo ddechrau gyda chi.” 15
Maeganbobysgoleidiwylliantunigrywei hun,wedi’iffurfioganeigwerthoedd,ei blaenoriaethau,yboblsy’ngweithioyno,y plant,eurhienia’rgymunedehangach. gMaeamgylcheddysgolcadarnhaolyn dalluogi’rhollstaffadisgyblionideimlo’n diogelynemosiynolacyngorfforol. Panfyddpoblynteimlo’nddiogelyn seicolegol,maentynteimlollaiostraena phryderacmaepresenoldebapherfformiad yngwellaarhoddircyfleoeddiboblffynnua thyfu. Mae'rffactorauhynigydyncyfuno’n naturioliffurfioamgylcheddyrysgol. AMGYLCHEDD A DIWYLLIANT YR YSGOL " triniwch bobl fel eu bod yn gwneud gwahaniaeth ac fe wnânt " 16
DIOGELWCH SEICOLEGOL Bethywnodweddiongweithleda? Bethsy'ncreuamgylcheddgwaith cadarnhaolistaff? Bethywnodweddionysgoldda? Bethsy’ncreuamgylchedddysgu cadarnhaoliddisgyblion? Dawrhan arwyddocaologreu diwylliantcadarnhaol ynygweithleo’r systemausy’n llywodraethu arferionbeunyddiol yrysgol. MAE ANGEN I DIMAU LLESIANT YSTYRIED... MEDDYLIWCH AM ... Sutmaependerfyniadau'ncaeleugwneud-ydynnhwo'rpeni’r gwaelodneuaywpawbynrhanobenderfyniadausy'neffeithio areugwaith? Cyfathrebu-aydyntynachlysurolneu'ncaeleudarparufel gwybodaethynhytrachnagwahoddmewnbwn? Sutmae'rysgolyngwobrwyoacyncydnabodpobl-staff, disgyblionaceraill. P’unaoesprosesymgysylltuiboblgyfrannusyniadauargyfer gwellaaipeidio. Bethmaepobleraillyneiddweudamyrysgol-sutolwga theimladsyddareinhysgoliymwelwyr? Ayw'rTîmLlesiantyncefnogiacynhyrwyddo'rangenam ddiogelwchseicolegol? 17
PWYSIGRWYDD CASGLU DATA Galldatahelpuiamlygumeysyddo gryfderardrawssefydliadagallhefyd nodimeysyddsy’nperiproblemaua’u hachosion. Gallcasgludatahefyd gefnogi’rgwaithoadolygu agwerthuso effeithiolrwydd strategaethaupresennol (e.e.aydyntyndali ddiwallu’ranghenionaca ydyntyndalynaddasi’r diben?),anodiaoesangen euhaddasuneueunewid.. Maedataynddefnyddioldimondoscaiff eigasglumewnmoddamserolacosyw poblynonestynyrymatebionaroddant. Maedata’ncynyddu effeithlonrwyddagallhelpu ifesureffeithiolrwydd strategaethausyddwedi’u rhoiarwaith,ynenwedig panfyddystrategaethau wedi’urhoiarwaithi oresgynrhwystrneuher. beth yw data? gwybodaeth graffiau mesur arsylwadau ffeithiau niferoedd meintiau data 18
CASGLU'R DATA
Cyncynllunioneuwneud unrhywnewidiadaumae angencreugwaelodlini ganfodblemae’rysgolyn eisteddarhynobrydoran lles. Byddcynnaladolygiadsylfaenolhefydyn gyfleiamlyguarferdaynogystalâgalludeall sutmaepobgrŵporhanddeiliaidynteimlo amygweithleaciddyntnodimeysyddy maentynteimlobodangeneugwellaneueu datblygu. Gallaihyngynnwys cymysgeddoarolygon, arolygonbarn,cyfweliadau a/neusesiynaugrŵp ffocws. PA FATH O DDATA RYDYN NI'N EDRYCH AMDANO? Mae’rHSE(YrAwdurdodGweithredolIechydaDiogelwch)wedinodi 6ffactorrisgallweddolaalleffeithioarlesynygwaith.Dymanhw… Gofynionyswydd; Faintoreolaethsyddganweithwyrynyfforddymaentyn gwneudeugwaith; Pagefnogaethacanogaethaddarperirganysefydliad; Perthnasoeddacymddygiadderbyniol/annerbyniol; Dealltwriaethglirorolauachyfrifoldebau; Sutmaenewidsefydliadolyncaeleigyfathrebua'ireoliyny sefydliad. 19
SYLFAENOL
AROLYGON A HOLIADURON
O'ugwneudyndda,gallarolygonddarparugwybodaethddefnyddiol amfarn,safbwyntiauaphrofiadauacfe'udefnyddiri…
Gasglubarnasylwadauystyrlon; Annogtrafodaeth; Hwylusogwneudpenderfyniadauadatblygucynlluniau gweithredu; Sefydlugwaelodlinargyfercymharucanlyniadaudrosamser.
Byddsutaphrydigynnalarolwgoranddeiliaidstaffyn dibynnuarniferoffactorau… Dylidcynllunioarolygoni'wdefnyddio'nddienwermwyn sicrhaubodstaffynteimloeubodyngalluymatebyn onest.Meddyliwchamsutrydychchi'namddiffyn unigolionrhagcaeleuhadnabodyneicharolygon. Gallcanlyniadauarolygonamrywioyndibynnuaryradeg o'rflwyddyny'ucynhelir. Gallrhannucanfyddiadauachanlyniadauarolygonyn agoredgydastaff(arhanddeiliaideraill)fodyn ddefnyddiolargyfertrafodaethachynllunioiweithredu. Gallail-wneudarolygonyn‘rheolaidd’helpuysgolioni weldnewidachynnydd.
20
“Gallwchgaeldataheb wybodaeth,ondniallwchgael gwybodaethhebddata.” -DanielKeysMoranSTRATEGAETHAU AROLWG
Amcanionyrarolwg-yrhynyrydychameiddarganfod,ei nodineueifesur(e.e.barnstaffaramgylcheddygweithle); Dylunioarolwg–pagwestiynauymaeangenichieugofyni gwrddâ’chamcaniona’rfformataucwestiwnpriodoli’w defnyddioiofynycwestiynauhynny(e.e.dewissengl(bob amser,ynaml,weithiau,prinbyth,byth)a“Rwy’ncaeladborth adeiladolachefnogolarygwaithrydwi'neiwneud.”); Fformatyrarolwg-iaith,gosodiadatheipograffeg(clir, diamwysahebannibendod); Profieicharolwggydagrŵpbachcyneilansiogyda'chgrŵp targedorhanddeiliaid. MEDDYLIWCH AM ... Niddyliddiystyrupwysigrwydd dylunioarolygonda.Bydd ymgorffori’rcymysgeddcywiro gwestiynaumeintiolacansoddol ynffactorallweddolwrth gynhyrchudadansoddiad didueddarealistigo’rdata. DYLUNIO AROLWG FFURFIO CWESTIYNAU AROLWG Ermwyncasgludatagonest, cywiradefnyddiol,mae’narferda defnyddioamrywiaethofathauo gwestiynauafyddynennyn atebiongwirigwestiynausensitif. 21
Cwestiynauamlddewis(e.e.ticiwchbobunsy’n berthnasol);
Cwestiynaudewissenglneugwymplen(e.e. dewiswchun);
Graddfeyddrhifiadol,graddioneulithrydd(i gaelcipolwgarsgilneuberfformiad);
GraddfeyddLikert(cwestiynau cytuno/anghytunoaddefnyddirifesurbarna theimladau);
Cwestiynaumatrics(addefnyddirigrwpio graddfeyddachwestiynautebygiraddfalikert);
Cwestiynaugraddio(addefnyddiridrefnu ymatebionynôlteimladauneuddewis);
Cwestiynaupenagored(e.e.“dywedwchwrthym ameichprofiadau”).
MEDDYLIWCH SUT Y GALLECH CHI DDEFNYDDIO ... GDPR A CHYFRINACHEDD Ganddibynnuarfainteich ysgol,mae'ndebygolybyddwch amosgoigofynrhaicwestiynau aallaiadnabodyrunigolionsy'n cwblhau'rarolwg.Gallai'rrhain gynnwyscwestiynauyn ymwneudâ… Rolau/Cyfrifoldebau Meysyddpwnc CyfnodauAllweddol Gofynamamseriffwrddneu faterioniechydhysbys Unwaithybyddwchwedi dodohydi’rcwestiynau cywiri’wgofyn,maebron ynsicrybyddangenichi addasueichcwestiynau argyfergwahanol grwpiauorhanddeiliaid. 22 YDW YNAG DW
YR ARCHWILIAD LLES Dylidcreuacaddasu’rArchwiliad Llesigasglusafbwyntiaupobuno’r grwpiaucanlynol… Staff Arweinwyr Disgyblion Rhieni Llywodraethwyrsy’n wirfoddolwyr Baichgwaith,terfynauamsera'rgofynionaroddirarunigolion igyflawnieurolau'neffeithiol; Yramgylcheddgwaitha'reffaithagaiffareullescorfforol a/neuemosiynol; Awgrymiadauargyfernewidiadaua/neugefnogaethaallai helpu. GOFYNION MEDDYLIWCH AM … Mae'nbwysiggofynycwestiynaucywiribobgrŵporhanddeiliaid arbynciauamaterionsy'nberthnasoliddynt.Galldefnyddio’r6 ffactorrisgallweddolanodwydganHSEyneuPecynCymorth Siaradfodynfancychwynda. 23
Cyfleoeddigyfrannuatbrosesau gwneudpenderfyniadau; Ygalluifynegibarnarsutmae gwaithyncaeleiwneudneuei gwblhau; Defnyddirsgiliauunigolionyn effeithiol; Awgrymiadauargyfernewidiadau a/neugefnogaethaallaihelpu. RHEOLAETH Teimloeubodyncaeleugwerthfawrogia'ucefnogi; Gwybodbleifyndamgefnogaethahyderwrthofyn amhelp; Cyfleoeddidrafodmaterion; Awgrymiadauargyfernewidiadauaallaihelpu. CEFNOGAETH PERTHNASAU Barnamymddygiad,bwlioacaflonyddu; Didwylleddcyfathrebu; Gwybodaethambolisïauahyderiallu adroddaherioymddygiadannerbyniol; Awgrymiadauargyfernewidiadaua/neu gefnogaethaallaihelpu. 24
RÔL
Eglurderynghylchrôladisgwyliadau; Eglurderamcaniongwaith; Awgrymiadauargyfernewidiadaua/ neugefnogaethaallaifodo gymorth.
NEWID
PA MOR HIR DDYLAI'R AROLWG FOD?
Byddp'unaydychyncynnal unarolwgmawrneugyfreso raillaiyndibynnuaryrhyny byddwchyneiwneudâ'rdata aphryd.
Barnarsutmaenewid sefydliadolyncaelei reoli; Ymgynghoria chyfranogiadmewn prosesaucynllunio; Awgrymiadauargyfer newidiadaua/neu gefnogaethaallaifodo gymorth.
Byddyrarchwiliadcyntaf(neugyfresoarolygonbyrrach)yn darparu’rdatasylfaenolybyddytîmyngallueigymharuâ dataagasglwydmewnarchwiliadau/arolygonynydyfodol.
Dylai’rarchwiliadllesfodynailadroddolacyngylcholabydd gwybodpameichbodyncasglu’rdatayneicharwainwrth benderfynuprydaphamoramligynnalneuailadroddeich arolwg.Byddhynynhelpu'rtîm(arhanddeiliaid)igaelgwell dealltwriaethoeffaithunrhywnewidiadauaweithredirac addasustrategaethauynôlyrangen.
25
Dadansoddidatayw'rbroseso edrycharddataagasglwyder mwyn...
Maedadansoddidata yngalluogiysgolioni ddysgubethsy’n gweithio’nddaapha feysyddsyddangen sylw. Maeofferdadansoddi data,felExcelaGoogle Sheets,yncaniatáuichi greusiartiau,graffiaua delweddiadau cynhwysfawro'chdata meintiol.
Atebcwestiynau; Adnabodtueddiadau Echdynnumewnwelediadau –h.y.yrhynanodwydym mhrosesdylunio’rarolwg yw’rpethauymaeangeneu dysgu,eunodi,eumesurneu eudeall.
gwybodaethystyrlon.
Maegangasgliadau sy’ndeillioo’r wybodaetha gasglwyd,o’u harneisio’ngywir,y potensialiysgogi trafodaeth,gwneud penderfyniadaua gweithredu.
26
Maedadansoddidata ynrhanbwysigo'r brosesogael
“ ni allwch wella'r hyn nad ydych yn ei fesur " DADANSODDI DATA
RHESTR WIRIO DADANSODDI DATA Ddiffinioeinnodau’nglirynystodcam dylunio’rarolwg(h.y.aoeddemynglir ynghylchyrhynyroeddemameiddysguneuei ddarganfod?); Benderfynusutyroeddemynmyndifesurein nodau(h.y.awnaethomgynlluniocynnwysa mathauogwestiynauigasglueindata?)?; Gasglueindata(ac,osywarbapur, trosglwyddo'rdatahwnisystemddigidol?)? Awnaethom… MEINTIOL YN ERBYN ANSODDOL Maedataansoddolyrunmorbwysigâdatameintiolwrth ddylunioadadansoddiarolygon. Maedatameintiolynddata ystadegolstrwythuredigy gellireigyfrifneueifesur. Byddcyfuno dadansoddiaddata meintiolacansoddol ynrhoidarlunmwy cyflawnolesiantyn ygweithlellemae’n hawsadnabod tueddiadaua gwrando’nagosach arlaisygweithlu. Cesglirdataansoddolodestun, delwedd,sainafideoaallddarparu mewnwelediadpellach. 27
Cadwcywirdebydataacosgoirhagfarnwrth ddehongli. Bethyw'rcanfyddiadauallweddola gyflwynirganydata? Pastorimae'rdatayneihadrodd? Sutaphammae’rdatahwnynmyndifodyn bwysigi’rrhanddeiliaid? Aallwchgymharu'rdatahwnâdata canlyniadauarolygonblaenorolneuâ chanlyniadauoffynonellaueraill? Bethmaeunrhywbatrymauynydataynei ddweudwrthychchi? Ayw'rdata'ncyfatebiunrhyw ragdybiaethauawnaedynystodycam cynllunio/cwmpasu? Pagasgliadauygellirdodiddyntamy sefydliad,eistaff,systemaua/neubolisïau? Bethywargymhellionytîmllesiantorany data? MEDDYLIWCH AM … Hanfoddadansoddi dataywdatgelu patrymaua thueddiadauynydata. Maedehonglidatayn ymwneudârhoiystyri'r data. DEHONGLI DATA Galldehongli'rdatafodyn symlneu'ngymhleth,yn dibynnuarydataagasglwyd a’rhynygallwcheiddweud amydata.Byddydataa gasglwchbronynsicryncodi mwyogwestiynaunagy mae'nrhoiatebion. 28
Areilefelfwyafsylfaenol,bydd ydataagesgliryneicharolygon yndatgelugwirioneddauam lefelyrymgysylltiadyny gweithle.Gallhefydnodi’rhyn syddangeneiwneudnesafac maeganddo’rgalluiddangos tystiolaetho’rangenamnewid ahelpuiberswadioarweinwyra rheolwyriweithredu
Unwaithybyddwchwedidadansoddieichdata byddangenichigynhyrchuadroddiadi’w gyflwynoi’rtîmllesianti’wdrafodaciwneud argymhellion,cyneiddosbarthuneueirannu
CYNLLUNIO I WEITHREDU “ gwybodaeth ddiwerth yn unig yw data heb weithredu " Herio'ragweddaunegyddola'rstigmasy'n gysylltiedigagiechydmeddwlgwael; Nodianghenionhyfforddiardrawsygrwpiauo rhanddeiliaid; Arfarnuacadolygueffeithiolrwyddpolisïaua gweithdrefnauysgolmewnperthynasâlles; Annogymagweddeangacamrywiolatgyrchu cymorthpriodol; Weithioochrynochrynstrategolâ’ruwchdîm
29
ymhellach.Maehynynymgorfforistatwsytîm llesiantfelelfengydnabyddedigagwerthfawr ogymunedyrysgol.
rheoliihwylusonewiddiwylliannolystyrlono amgylchiechydallescorfforolacemosiynol. Meddyliwch sutybyddy tîmllesiantyn defnyddio data’rarolwg a’radroddiad dadansoddii…
DYLUNIO CYNLLUN GWEITHREDU MEDDYLIWCH AM …
AmcanionSMARTycamaugweithredu arfaethedigynytymorbyr,tymorcanoliga hirdymor; Aseiniadaurôl(h.y.pwysy'nmyndiwneudbeth); Yradnoddausyddeuhangen(e.e.dynol, technegol,ariannol);
Amserlenahydunrhywweithgaredd(h.y.pryd neupamorhirymaeangeni’rgweithredu ddigwydd);
Ydrefnneu'rdilyniantybyddygweithredoeddyn digwydd;
Cysylltuamseriadcamaugweithredu’rtîmllesiant ynstrategolâdyddiadaucalendrallweddol; Diffiniocerrigmilltir;
Sutydychchi'nmyndiolrhainycynnydda gwerthusoeffaithycamaugweithredu; Amserlennuneuosoddyddiadauadolygu.
HUNANOFAL
Dimondhannerystoriywgwneudnewidiadaui’ramgylchedd gwaithiwellallesardrawscymunedyrysgol.
Dylaiunigolionhefydgaeleuhannoga'ucefnogiifeddwlam hunanofalasutygallaihynnyedrychiddynt.
30
prosiect addysgu www.neu.cymru/mhw AM RAGOR O WYBODAETH EWCH I... NID DYMA'R DIWEDD!
2022 NEU Cymru www.neu.cymru/mhw