Samenvatting Proefschrift Chicken eggshell

Kippeneierschalenmeel als onderdeel van een voedingssupplement ter bestrijding van botverlies op oudere leeftijd.

Pag.1

Samenvatting proefschrift Dr. Anne Schaafsma

Kippeneierschalenmeel in op zuivel gebaseerde voedingssupplementen

Kippeneierschalenmeel, een natuurlijk product voor extra calcium.

Bot is een levendig weefsel waarin botaanmaak en botafbraak hand in hand gaan. Zo corrigeert het bot onder andere voor veranderingen in belasting en houding en kunnen kleine scheurtjes worden gerepareerd.

Calcium is belangrijk voor het skelet Om voeding te verrijken kan gebruik worden gemaakt van diverse calciumbronnen. Gezuiverd calciumcarbonaat, alom gezien als goed en goedkoop, wordt veel gebruikt.

*

‘Piek botmassa’ Maximale botdichtheid

*

*

Risico zone

voorkomen behandelen mannen vrouwen

Al in 1948 werd gesuggereerd dat eierschalen een goede calciumbron zouden kunnen zijn voor de mens. In 1958 bleek dat ze succesvol waren in de behandeling van Engelse ziekte bij kinderen.

*

Gevaarlijk zone

10

20

30

40

50

Natuurlijke calciumbronnen zijn echter juist interessant vanwege het feit dat ze niet gezuiverd zijn. Naast calcium bevatten deze natuurlijke bronnen kleine hoeveelheden van andere mineralen en eiwitten die goed zijn voor het bot.

De eerste resultaten in de behandeling van osteoporose zijn beschreven in 1991.

60

70

80

90

Leeftijd

Figuur 1: schematische weergave van groei en afbraak van het skelet in de figuur is aangegeven wanneer voeding de botmassa kan stimuleren.

Gedurende de eerste 30 levensjaren, maar met name tijdens de pubertijd, neemt de botmassa toe (figuur 1). In de daarop volgende jaren kan dit bot worden behouden mits goede voeding (voldoende calcium en vitamine D) en zuinig met zout en eiwit) en een gezonde levensstijl (voldoende lichaamsbeweging, niet roken en matig met alcohol) in acht worden genomen.

Op oudere leeftijd neemt de botaanmaak af en krijgt botafbraak de overhand. Voor vrouwen is de botafbraak tijdens en vlak na de overgang tijdelijk versneld (vaak botontkalking genoemd) als gevolg van verouderen is een serieus probleem.

Uiteindelijk leidt botverlies tot verzwakte botten die gemakkelijk breken zonder extreme belasting (osteoporose). Met name het breken van de heup zorgt voor veel ongemak, invaliditeit, complicaties en hoge medische kosten. Ingezakte rugwervels resulteren in een pijnlijke kromme rug.

Ongeveer 20% van de postmenopausale vrouwen, in de leeftijd van 55 tot 70 jaar, heeft sterk verzwakte botten.

Het instandhouden van botten is dan ook van groot belang. Naast medicijnen (zoals hormonen en bisfosfonaten) is voeding een goed middel om de kwaliteit van het bot te bewaren.

Daarbij gaat het niet om één voedingsstof maar om meerdere. De veronderstelde, dagelijks benodigde hoeveelheden van deze voedingsstoffen worden echter niet gedekt door de gemiddelde Nederlandse voeding.

In het promotieonderzoek van Anne Schaafsma (Friesland Coberco Dairy Foods) is gedurende 6 jaar een nieuw voedingsmiddel bestudeerd. Dit product bevatte onder andere magnesium, de vitamine D3 en K1, en kippeneierschalenmeel. Het onderzoek is uitgevoerd in samenwerking met het Medisch Centrum Leeuwarden, het Academisch Ziekenhuis Groningen en de Universiteit Maastricht.

Goed beschikbaar calcium De belangrijkste mineralen in kippeneierschalenmeel (zie figuur 2) zijn calcium (39%) en strontium (ongeveer 0,05%).

Biggenproeven hebben aangetoond dat dit calcium goed door het lichaam kan worden opgenomen en daardoor beschikbaar is voor het bot.

De opname was minstens zo goed als vanuit gezuiverd calciumcarbonaat. In combinatie met soja verdient eierschalenmeel zelfs de voorkeur.

Strontium stimuleert waarschijnlijk de botaanmaak. Zelfs de kleine hoeveelheden in eierschalenmeel verhogen daadwerkelijk de dagelijkse inneming.

Andere mineralen komen slechts in onbeduidende hoeveelheden voor. Voor ongewenste stoffen zoals lood, cadmium, aluminium en kwik is dit heel belangrijk.

% 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

Calcium

Strontium

Vanadium

Magnesium

Koper

Figuur 2: de relatieve bijdrage aan de versonderstelde

dagelijkse behoefte van mineralen voor post-menopausale vrouwen bij een inneming van 3,8 gram eierschalen meel.

Kippeneierschalenmeel als onderdeel van een voedingssupplement ter bestrijding van botverlies op oudere leeftijd.

Pag.2

Samenvatting proefschrift Dr. Anne Schaafsma

Effecten op het bot van postmenopausale vrouwen.

Wie, wat, en waar is gemeten? 

Het onderzoek is uitgevoerd bij Friese en Groningse postmenopausale vrouwen.



De vrouwen uit Friesland waren geselecteerd op een lage botdichtheid (broze botten).



De vrouwen uit Groningen hadden een, voor hun leeftijd, normale botdichtheid.



Geen van de vrouwen had botklachten.



Volgens de Nederlandse richtlijnen consumeerden alle vrouwen voldoende calcium.

Een gehalte zo dicht mogelijk bij het gemiddelde calcium gehalte van het bot op 30 jarige leeftijd wordt als ideaal gezien. Dergelijke botten zijn sterk. Verder is de structuur van de botten erg belangrijk voor de sterkte van het bot (zie figuur 4).

Die structuur is echter moeilijk te meten. Vroegtijdig beginnen met het beperken van botverlies is dan ook van

Het onderzoek duurde 12 maanden. Gedurende die ‘Ward’s triangle’ Trochanter Totale proximale femur

Femurhals

Figuur 4: structuurverlies (links t.o.v. rechts) door ontkalking van het zogenaamde sponsachtige bot.

Intertrochanter

groot belang.

Lumbale wervelkolom (L1-L4)

Dijbeen

Wervelkolom

Figuur 3: Ruwe indicatie van plaatsen op het dijbeen en de wervelkolom waar botdichtheid is gemeten.

periode werd 3 keer de botdichtheid gemeten van de wervelkolom en van de heup (figuur 3).

Naast de botdichtheid is ook gekeken naar stoffen in bloed en urine die iets zeggen over botopbouw en botafbraak.

Met name een positief effect op het heupbot Tijdens het onderzoek kregen verschillende groepen vrouwen een eierschalenmeel verrijkt supplement of een zelfde supplement maar dan met gezuiverd calciumcarbonaat of standaard calcium- en vitamine D tabletten of een nepproduct (placebo).

Deze metingen vonden plaats in het Medisch Centrum Leeuwarden en in het Academisch Ziekenhuis Groningen.

De botdichtheid zegt iets over het calcium (kalk) gehalte van het bot.

Twaalf maanden na de start van het onderzoek bleek dat meer dan de helft van alle vrouwen geen bot verloren had van de wervelkolom (zie onderstaande tabel).

Meetpunt

Eierschalenmeel

Eierschalenmeel

Calciumtabletten

Gezuiverd calciumcarbonaat

Placebo

lage botdichtheid

normale botdichtheid

lage botdichtheid

normale botdichtheid

lage botdichtheid

Lumbale wervels

59,1

62,5

65,2

68,2

59,3

Femurhals

68,2

75,0

52,2

59,1

37,0

Trochanter

77,3

50,0

52,2

45,5

40,7

Intertrochanter

63,6

50,0

30,5

54,5

33,3

Totale proximale femur

68,2

50,0

43,5

45,5

48,2

Ward's triangle

77,3

70,8

60,8

63,6

65,2

Percentages vrouwen welke positief reageerden op diverse supplementen.

Kippeneierschalenmeel als onderdeel van een voedingssupplement ter bestrijding van botverlies op oudere leeftijd.

Pag.3

Samenvatting proefschrift Dr. Anne Schaafsma

De vrouwen met een lage botmassa die tabletten van calcium en vitamine D gebruikten toonden de beste resultaten.

Het eierschalenmeel verrijkte supplement was vooral goed voor de heup. De botdichtheid van de kwetsbare femurhals nam daadwerkelijk toe.

Vrouwen met het gezuiverde calciumcarbonaat supplement, of vrouwen die werden behandeld met de eerder genoemde tabletten, lieten op dit onderdeel

minder goede resultaten zien (figuur 5) BMD toename

Individuele vrouwen

afname toename

Standaard calcium (n = 45)

55,6% positief afname toename

Het botverlies na de menopauze wordt veroorzaakt door een verhoogde botombouwsnelheid en een verminderde aanmaak en een versnelde afbraak.

Op basis van stoffen in het bloed en de urine is duidelijk geworden dat door het verstrekken van met name extra calcium en vitamine D de botombouwsnelheid afneemt en daardoor ook het botverlies.

Te weinig vitamine D en vitamine K Aan de hand van specifieke stoffen in het bloed kan iets worden gezegd over de behoefte aan vitamine D en Vitamine K.

Eierschalenmeel (n=46)

71,7% positief

De snelheid van botombouw neemt af

Ons onderzoek geeft aan dat postmenopausale vrouwen baat hebben bij extra vitamine D. Voor vitamine K geldt een extra inneming voor vrouwen met een lage botmassa.

Maar, omdat deze vrouwen moeilijk zijn te onderscheiden van vrouwen met een normale botmassa is extra vitamine K voor alle vrouwen nuttig tenzij medicijnen tegen bloedklontering (bloedverdunners) worden gebruikt.

Samenvattend

Placebo (n = 27)

37,0% positief afname

Figuur 5: de effecten van verschillende supplementen bij de individuele vrouwen (aangegeven als balkjes) op de botdichtheid van de femurhals. Het genoteerde percentage geeft aan welk deel van de vrouwen na 12 maanden een toename van botmassa had. De hoogte van het balkje zegt iets over de mate van af- of toename.

Bij veel vrouwen inde placebogroep verminderde de botdichtheid van de heup, ondanks een calciuminneming volgens de Nederlandse aanbeveling.

De tabel op voorgaande pagina vermeldt het percentage vrouwen dat positief heeft gereageerd op het verstrekte voedingssupplement. Voor een indicatie van de meetpunten zie figuur 3.



Kippeneierschalen meel is een goede calciumbron voor mensen



Botverlies van de heup, maar ook van de wervelkolom, kan bij veel vrouwen sterk worden verminderd, door dagelijkse consumptie van het voedingssupplement met onder andere vitamine D3, Vitamine K1, magnesium en kippeneierschalenmeel.



De huidige, gemiddelde Vitamine D inneming voor postmenopausale vrouwen is onvoldoende.



Een verhoging van de vitamine K consumptie is nuttig.

Deze samenvatting is gebasseerd op het proefschrift ‘Chicken eggshell powder in nutritional intervention of age related bone loss’ van Anne Schaafsma (29 Juni 2000).