ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΦΩΝΗΤΙΚΗΣ
Μάλερ
ΜΕΛΩΔΙΑΣ: η προσέγγιση του
G. MAHLER Lieder eines fahrenden Gesellen (IV) (Die zwei blauen Augen)
Ενορχηστρωτική προσέγγιση:
Ο
Μάλερ σε ολόκληρο τον κύκλο τραγουδιών, όσο και εδώ, στα "Δύο μπλε μάτια" ενισχύει την μελωδική γραμμή της φωνής (σχεδόν αποκλειστικά) σε ταυτοφωνία. Αυτό προσδίδει μεγαλύτερη ευκρίνεια στην εκφορά του λόγου και έναν πιο προσωπικό, εξομολογητικό τόνο, που αντανακλάται και στην ενορχήστρωση, με τη σολιστική γραφή των οργάνων και την ομαδοποίησή τους σε αμιγή σχήματα, χωρίς περιττές προσμίξεις (π.χ. 3 φλάουτα, 2 κλαρινέτα συν μπάσο κλαρινέτο, α' και β' βιολιά σε τριμερή διαμοίραση, στη συνέχεια 3 κόρνα, κ.λπ.). Αυτή η διακριτική, όσο και σημειακά δυναμική προσέγγιση, συγγενεύει περισσότερο με την αντιφωνική λογική της μουσικής δωματίου, παρά με τις σύνθετες, ηχητικές δομές μιας συμφωνικής ορχήστρας.
Η μορφολογία του ποιήματος υποβοηθείται μουσικά, με την οργάνωσή του σε μικρές φραστικές υποενότητες ή αυτόνομα 'ρητορικά' σχήματα, που επιτρέπουν στον συνθέτη
να εκφράσει με μεγαλύτερη ακρίβεια τις λεπτές ψυχολογικές διακυμάνσεις του κειμένου. Παρά την σχετικά αργή ρυθμική αγωγή, η ύφανση της ενορχήστρωσης έχει ένα δυναμικό προφίλ, ταξινομώντας τις οργανικές υποομάδες με την γνωστή "μέθοδο της σκυτάλης".
Παρατηρήσεις:
1. Όπως προειπώθηκε, οι οργανικές υποομάδες που ενισχύουν τη φωνή, είναι ενιαίες ως προς την ηχοχρωματική τους ταυτότητα, χωρίς δηλαδή δευτερογενείς διπλασιασμούς και προσμίξεις που αποσπούν την προσοχή μας, ενώ τα ξύλινα, για λόγους ευκρίνειας και δυναμικής ισορροπίας, αντιπαρατίθενται με την φωνή επί ίσοις όροις, δηλαδή ως solo και όχι ντουμπλαρισμένα (a 2).
2. Οι επαναλαμβανόμενες νότες στη μέτζο σοπράνο μεταφράζονται είτε με αφαιρετικές στίξεις υπό την μορφή τενούτας (βλ. μ. 5-6, βιόλες) ή απλουστευμένων ρυθμών (μ. 25, φλάουτο), ώστε η φωνή να έχει πάντα την πρωτοκαθεδρία αλλά και την απαιτούμενη ρυθμική - ερμηνευτική ελευθερία
3. Σύμφωνα με την πάγια τακτική του Μάλερ, όπου ο ρόλος κάθε οργανικής ομάδας αλλάζει και επαναπροσδιορίζεται μέσα από μία διαλεκτικά ρυθμιζόμενη συνθετική λογική, τα σημεία ηχοχρωματικής εστίασης εναλλάσσονται και αναδιατάσσονται τακτικά, ωστόσο, η συχνότητα και η ποιότητα εναλλαγής τους είναι άμεσα συναρτημένη με την φραστική αλληλουχία και το νόημα του ποιητικού κειμένου. Η χρήση σουρντίνας στην φράση: "Ω, μπλε μάτια, γιατί με κοιτάξατε; Tώρα είμαι γεμάτος αιώνιο πόνο και θλίψη!" είναι απολύτως ενδεικτική αυτής της προσέγγισης (μ. 8-15).
Συμπεράσματα:
Μπορώ να ‘ζωγραφίσω’ και με την ορχήστρα μία φωνητική μελωδία, αλλά κυρίως με τέμπερες όχι με λάδι! Φρασάρω ενορχηστρωτικά και αυτό με βοηθάει να προσδιορίσω την κάθε επικείμενη αλλαγή - επιτρέπω στην ορχήστρα να "τραγουδήσει" χωρίς να βαραίνω τον ήχο
με περιττές προσμίξεις ή διπλασιασμούς – η απόλυτη συγκέντρωση στο νόημα του κειμένου
δίνει πάντα τις καλύτερες λύσεις στις ενορχηστρωτικές μας επιλογές.
Ν. Τ. 23.05.2023
