ElektroVisie 2020 nr 2 - NL

Nelectra, Beroepsorganisatie voor de elektrobranche · Stationlei 78 bus 1/1 · 1800 Vilvoorde · 6 x jaar · 31ste jg · afgiftekantoor 2030 Antwerpen X / P2A9571 − April 2020 – 2

Afval bestaat niet bij ons.

Koen De Bels | Ninove | Elektricien

Samen met Renewi draag jij je steentje bij voor een betere buurt. Want het afval dat jij vandaag in je Renewi-container deponeert, wordt morgen opnieuw tot grondstoen verwerkt.

Duurzame handel, dat begint bij jou.

Scoor nu als duurzame onderneming met het label van Renewi op www.renewi.com/afvalbestaatniet-bijons.

VIVIANE REFLECTEERT

Oproep van het bestuur en het Nelectra-team in coronatijden Een uitzonderlijke “Viviane reflecteert” ditmaal.

Op 13 maart werden we namelijk allen wakker in een ander land.

De overheid nam drastische maatregelen tegen het covid-19 virus, die ook gevolgen hebben voor onze elektro-ondernemingen, zowel installateurs als handelaars.

In een brief riep Nelectra haar leden op om vooral onze verantwoordelijkheid te nemen en solidair te zijn met elkaar. Solidariteit is het fundament van onze federatie en nu meer dan ooit kunnen we dit tonen. We riepen ook op tot solidariteit met collega-ondernemers in andere sectoren, die verplicht moeten sluiten. Mekaar helpen en ondersteunen is onze positieve boodschap in deze moeilijke tijden. Daarom ontwierpen we ook een campagne die we in al onze communicatie gebruiken en nu ook op onze cover plaatsen: wij dragen je een warm hart toe!

Nelectra ijverde/ijvert mee om maatregelen te nemen die ondernemingen in deze uitzonderlijke tijden kunnen helpen, zoals de versoepeling van tijdelijke werkloosheid, uitstel van betaling van btw, uitstel of vrijstelling van betaling van sociale bijdragen, enz…

Onze handelaars werden verplicht hun winkels te sluiten.

Nelectra deed de afgelopen weken samen met Unizo haar best om compensatiemaatregelen van de overheid te bekomen voor de verliezen die daardoor geleden zullen worden.

Eerder deden we al een oproep om eventuele problemen die leden al ondervonden door het coronavirus te signaleren. We blijven deze oproep herhalen en blijven vragen welke bijkomende ondersteuningsmaatregelen volgens u nodig zijn voor onze sector. Uw bekommernissen en voorstellen zijn welkom op info@nelectra.be.

Hou ook onze website www.nelectra.be in de gaten. Dagelijks wordt de covid-19 informatie bijgewerkt. Want in deze onzekere tijden is de juiste informatie cruciaal.

Het Nelectra team staat zoals steeds paraat om haar leden te helpen en ondersteunen. Hou het gezond allemaal.

Viviane Camphyn

Dirk Van Steenlandt

Gedelegeerd bestuurder

Nationaal Voorzitter

3

4 I N H O U D

18 12 8

Syntra Midden-Vlaanderen opent Green Power Lab

ISE 2020 was een speciale editie

“Kan u mij de correcte formule voor de berekening van een kabelsectie bezorgen?”

Informatietijdschrift voor de professionelen uit de elektro­sector.

ElektroVisie/ElectroVision heeft een oplage van 7.450 exemplaren en is een tweemaandelijkse uitgave van: Beroeps-organisatie voor de elektrobranche Stationlei 78 bus 1/1 1800 Vilvoorde · t 02 550 17 11 · f 02 550 17 29 · www.nelectra.be redactieraad Viviane Camphyn, Eric Claus, Linda Claeys, Fallon Declerck, Pieter Feys, Els Heyrman, Ludo Holemans, Ronny Lannoo, Rudy Van den Bergh, Danny Hermans, Denise Weyers, Dirk Van Steenlandt

hoofdredacteur Els Heyrman 02 550 17 21 els.heyrman@nelectra.be reclameregie Trevi · Maria Walgraeve Meerlaan 9 · 9620 Zottegem 09 360 62 16 maria.Walgraeve@treviplus.be

reportages Linda Claeys linda.claeys@nelectra.be verantwoordelijke uitgever Viviane Camphyn Stationlei 78 bus 1/1 · 1800 Vilvoorde 02 550 17 11

drukkerij Bredero Graphics administratie Nadia Van Nuffel · 02 550 17 17 nadia.vannuffel@nelectra.be Marian Hemerijckx · 02 550 17 18 marian.hemerijckx@nelectra.be

vertaling Akira Translations

De artikels en de advertenties verschijnen onder de verantwoordelijkheid van de auteurs en de adverteerders.

Overname van artikels is toegestaan mits schriftelijke toestemming van de uitgever.

Lid van de Unie van Uitgevers van de Periodieke Pers.

Nelectra verwerkt uw persoonsgegevens met het oog op leden- of prospectenbeheer. Indien u dit niet wil, volstaat een mail naar info@nelectra.be. U kan uw gegevens inkijken en laten aanpassen via een eenvoudig verzoek, mét bewijs van identiteit, aan Nelectra, Stationlei 78 bus 1/1, 1800 Vilvoorde of via info@nelectra.be. Met vragen of klachten over gegevensverwerking kan u terecht bij de Gegevensbeschermingsautoriteit. Het algemeen privacybeleid vindt u op onze website www.nelectra.be. Uw gegevens werden mogelijks verkregen via een externe databank. Op eenvoudig verzoek kunt u meer info verkrijgen.

INHOUD

20 3

Nelectra in gesprek met Wim Adriaens, gedelegeerd bestuurder VDAB

#nelectrasolidarity

Viviane reflecteert

24 Hoe gaan onze voorzitters om met de coronacrisis?

6

EDSS ontpopt zich als batterijspecialist

27 Technische info

8

Nelectra informeert 8 Hallo Nelectra?

10 Dank voor uw mening en uw appreciatie 11 Bestel het nieuwe AREI aan voordeeltarief 12 Syntra Midden-Vlaanderen opent Green Power Lab 14 Volta opleidingen in het kader van werkbaar werk

16 Sectornieuws 17 Intersolution is weerspiegeling van groeiende solarmarkt 18 ISE 2020: bijzondere editie 19 Europa Wat betekent de ‘European Green Deal’ voor Europa en Vlaanderen?

20 Nelectra in gesprek met VDAB Wim Adriaens: “Werkplekleren is uitermate belangrijk in uw zoektocht naar geschikt personeel”

27 Domotica en de slimme meter 28 Meer inzicht in Zeer Lage Spanning en de symbolen 30 CE-markering op elektrisch materieel voor laagspanning (LS) en zeer lage spanning (ZLS) 32 HCL (deel 2): nieuwe lichtgrootheid MEDI

33 Nelectra 60 33 Danny Hermans en Rudy Van den Bergh: een uniek dubbelinterview

35 8 vragen aan Bart De Bruyne (Managing Director Obo Bettermann België en Luxemburg)

5

6 N E L E C T R A

BEZOEK T HA AR LEDEN

EDSS ontpopt zich als bat Frank Degezelle (links op de foto) van Electric Design Solar Systems (EDSS) uit Moorsele toont samen met Matthijs Vuylsteke de off-grid opstelling van zonnepanelen, een omvormer en batterijen. Als zoon van EDSSvennoot Geert Vuylsteke onderzocht Matthijs met deze opstelling de mogelijkheden van de opslag van zonne-energie. Oorspronkelijk ontwierp hij deze opstelling als student van het VTI te Menen en nu wil hij deze verder uitwerken aan de Gentse Universiteit.

Wanneer kan een batterij een meerwaarde zijn? “We krijgen ontzettend veel vragen van onze klanten of er opslagcapaciteit is,” vertelt Frank Degezelle, “Maar op dit moment is een batterij nog ontzettend duur en is de toekomst onzeker met betrekking tot het prosumententarief.

Als dat in de toekomst verandert, zijn wij klaar voor het sturen van het verbruik. Met deze opstelling maken we ons bedrijf EDSS trouwens futureproof op twee vlakken: we hebben een grote knowhow over de mogelijkheden van batterijen en met Matthijs zijn we verzekerd van opvolging voor ons bedrijf.”  Els Heyrman  Pat Verbruggen

tterijspecialist

NELECTR A BEZOEK T HA AR LEDEN

 7

8 N E L E C T R A

INFORMEERT

Bij Nelectra kan u als lid steeds terecht bij onze adviseurs met al uw vragen over juridische, technische, sociale, fiscale, …. materies. Een greep uit de meest gestelde vragen van de voorbije maand. Meer info?

Contacteer onze adviseur Freddy Steenackers.

Ik werk met een meettoestel met CE-certificaat, maar de kabel heeft die niet. Moet het geheel CE zijn?

Voorbeeld 1 Gegevens van de leiding: Het vermogen P= 3kW. De spanning U=230V. De leiding l=33m lang.

De toegelaten spanningsval p=3%.

De arbeidsfactor cosϕ= 1 Wat is de doorsnede (A) van de geleider?

Hierbij de verschillende stappen die tot een oplossing zullen leiden: 1. Bereken de spanningsval Δ U. pxU 3x230 ΔU = --------- = ---------------- = 6,9V 100 100

2. Welk is de spanning (Uv) op het einde van de leiding?

Uv = U - ΔU

Het CE-certificaat (of de EU-verklaring van overeenstemming) is een document dat moet worden ondertekend door de fabrikant, waarmee deze verklaart dat het product aan de relevante Europese productveiligheidswetgeving voldoet. De conformiteitsverklaring is een wettelijk verplicht document voor alle producten die binnen de CE-markering vallen.

Meetinstrumenten vallen binnen deze CEverklaring. In de bijgeleverde technische documentatie zullen de van toepassing zijnde normen vermeld worden. Op die manier kan u op een veilige manier met het meettoestel werken en metingen uitvoeren. In de normen zal aangegeven worden wat u met het meettoestel mag meten en hoe u dat moet doen.

Hebt u meetsnoeren en toebehoren nodig? Dan gebruikt u deze die bij het toestel meegeleverd werden en dus ook CE-gemarkeerd zijn.

Wil u andere meetsnoeren gebruiken, dan zal u voor het meettoestel en meetkabel zelf een nieuwe CE-verklaring moeten opstellen en dat is geen eenvoudige klus.

(FS)

Kan u mij de correcte formule voor de berekening van een kabelsectie bezorgen?

Aan de hand van twee voorbeelden geven we u hierbij de berekening van de geleidersectie aan de hand van de doorsnede van de geleider.

Uv = 230 - 6,9 = 223,1V

3. Hoeveel stroom (I) zal er door de leiding vloeien?

U 3000 I = ---------------- = ----------------- = 13,45A Uv x cosϕ 223,1 x 1

4. Welke is de weerstand (Rg) van de geleider? ΔU 6,9 Rg = ------------- = ----------- = 0,51Ω I 13,45

5. Welk is de doorsnede (A) van de geleider.

2. Berekening van de geleider doorsnede.

100 x ρ x l x P 100 x 0,0175 x 75 x 7500 A = ---------------- = --------------------------- = 1,23 mm2 p x U2 5 x 4002

In dit tweede voorbeeld zal u voor een stroom van 15A een geleider sectie van 1,5mm2 en een kabellengte van 75m in de tabellen van de kabelleverancier geen geschikte kabel vinden. Dus u zal moeten overgaan naar een kabelsectie van 2,5mm².

Als we de motor regelmatig moeten starten en stoppen zal de aanzetstroom van de motor ook een rol spelen. Indien de aanzetstroom 25A (of meer) zou zijn, moet overgegaan worden naar een 3x4mm2 en dient de aangepaste automaat gekozen te worden.

Een ander aandachtspunt: in de berekeningswijzen hebben we geen rekening gehouden met het soort elektrische leiding (adermateriaal, isolatiemateriaal en samenstelling) de gekozen beveiliging, plaatsing in de grond of niet, de omgevingstemperatuur, de plaatsingswijze, de nabijheid van andere geleiders, enz.

2xlxρ 2 x 33 x 0,0175 A = ----------- = ----------------------- = 2,26mm2 Rg 0,51

In dit eerste voorbeeld zal u voor een stroom van 14A een geleider sectie van 2,5mm2 moeten gebruiken.

Voorbeeld 2 Gegevens op de kenplaat van de motor: Het vermogen P= 7,5 kW. De spanning: 230/400V Lengte leiding l=75m Rendement η=0,9; De arbeidsfactor cosϕ= 0,8; De spanningsval is p=5%.

Voor meer informatie, contacteer onze Nelectra-adviseur

Wat is de doorsnede (A) van de geleider?

Hierbij de verschillende stappen die tot een oplossing zullen leiden: 1. Hoeveel stroom zal er door de leiding vloeien?

P 7500 I = ---------------------- = ------------------------- = 15,05 A √3 x U x η x cosϕ 1,73 x 400 x 0,9 x 0,8

Freddy Steenackers freddy.steenackers@nelectra.be 02 550 17 23

9 9

N E L EPCUTBRLAI RIENPFOORRTM AE GEER T

Duurzame handel begint bij Koen uit Ninove We ontmoeten Koen De Bels in de Brico in Kraainem, waar hij met zijn team aan allerhande grote elekrotechnische installaties werkt, van elektriciteitscircuits en internetbekabeling tot beveiligingssystemen en domotica. Na bijna twintig jaar als zelfstandige heeft hij grote, vaste klanten zoals winkelcentra en bekende ketens. Hij spitst zich vooral toe op industriële installaties, waardoor hij de particuliere markt grotendeels achterwege laat. Wanneer er nieuwe installaties geplaatst worden, wordt zoveel mogelijk van de oude installaties gerecupereerd.

Maximale recuperatie Gebruikte materialen zomaar bij het afval deponeren is geen optie voor Koen. “We raden onze klanten resoluut ledverlichting aan. En wanneer de oude verlichting aan vernieuwing toe is, recupereren we wat we kunnen.

Tegenwoordig kan je zoveel recycleren.

Het zou zonde zijn om het niet te doen.”

Lampen, metaal, kabels ... Alles wordt gescheiden en gesorteerd door Koen en zijn team. “Er kruipt werk, tijd en ruimte in, maar ik haal er wel echt voldoening uit.”

Beter sorteren Koen moedigt zijn team om aan om altijd juist te sorteren, want dat vindt hij zijn plicht als ondernemer. “Vroeger was dat allemaal niet mogelijk, maar toen ik de uitgebreide dienstverlening van Renewi ontdekte op de website, besefte ik dat we nog zoveel meer kunnen recycleren.” Hij verzamelt zijn restafval en tl-lampen aan zijn kantoor in Ninove, want daar heeft hij er plaats

voor. De lampen worden opgehaald op oproep, en zijn restcontainer wil hij maandelijks laten legen. “Ik probeer mijn afval te beperken – voor het milieu maar vooral voor de volgende generatie.

Als iedereen een beetje bewust leeft en werkt, kunnen we onszelf heel wat problemen besparen.”

Duurzame handel begint bij Koen De Bels, zoveel staat vast. Dankzij zijn inspanningen kunnen we samen bijdragen tot een afvalvrijer Ninove.

Wil je ook je steentje bijdragen aan jouw buurt? Vraag vrijblijvend advies via www.renewi.com.

10 N E L E C T R A

S TA AT T O T U W D I E N S T

Dank voor uw mening en uw appreciatie!

Uw mening is belangrijk voor ons! Daarom stuurt Nelectra een enquête uit naar een selectie van haar leden om te peilen naar hun tevredenheid over diverse aspecten van onze dienstverlening.

Zo kon men onlangs opnieuw zijn mening geven over ons advies, onze website, ons vakblad, onze nieuwsbrieven…. en nog zoveel meer.

En met een algemene, gemiddelde tevredenheidsgraad van meer dan 96%, kregen wij grote onderscheiding. Dank daarvoor!

Wij stuurden onze bevraging per post uit en kregen een respons van maar liefst 32%. Als u weet dat specialisten een reactiepercentage van 20 tot 30% als zeer succesvol beschouwen, zijn we bij Nelectra ontzettend dankbaar met de betrokkenheid van onze leden.

Tijdsgebrek Als we wat meer in detail kijken, dan merken we aan een aantal cijfers dat onze leden steeds minder tijd hebben. Alles lezen en alle informatie verwerken wordt dus moeilijk. Uiteraard waren we ons daar al van bewust en we willen daar in de toekomst nog meer rekening mee houden. Daarbij denken wij onder meer aan het zo beknopt mogelijk melden van alle belangrijke informatie via nieuwsbrieven en onze website. Ook onze keuze om af en toe infosessies via een webinar tot bij onze leden te krijgen, speelt in op dit tijdsgebrek.

Fijn om te vermelden: ondanks het tijdsgebrek wordt onze website de afgelopen 2 jaar meer geconsulteerd.

Minder nieuwigheden?

In onze bevraging krijgen onze leden ook de kans om wat extra commentaar te geven en daarin kwam onder meer naar voor dat ElektroVisie (EV) minder innovaties toonde. En dat zou wel eens kunnen kloppen, want EV probeert zo goed mogelijk te reflecteren wat er op de markt gebeurt en we merken dat fabrikanten inderdaad een pak minder nieuwe producten in de markt zetten.

Neemt niet weg dat de redactieraad van ElektroVisie de innovatieve vinger aan de technologische pols houdt en dat Nelectra haar leden ook via ledenmails en adviezen bijstaat met informatie over innovaties.

Belangenbehartiging Tot slot stellen wij verheugd vast dat onze leden heel tevreden zijn over onze belangenbehartiging. Nelectra heeft zich recent inderdaad hard ingezet om de belangen van (alarm)installateurs en elektrohandelaars te behartigen in diverse comités, bij de wetgevers en zelfs in Europa. Zo blijven wij hameren op de correcte interpretatie van de binnengehaalde lastenverlaging voor werken in onroerende staat in ploegverband, ijveren wij ervoor dat de wetsvoorstellen inzake betaaltermijnen van facturen geen nadelige gevolgen heeft voor onze kmo’s en ook ons lobbywerk draait op een hoger niveau!

Alle acties achter en voor de schermen hier opsommen zou ons te ver leiden. Wie regelmatig onze website www.nelectra.be consulteert, kan meer voorbeelden zien van waar Nelectra zich voor haar sector inzet.

Het doet ons dan ook een groot plezier dat onze inspanningen op dat vlak opgemerkt worden, want het is een belangrijke rol die wij als federatie hebben. Dit kan trouwens enkel door de steun van onze leden, want hoe meer bedrijven wij vertegenwoordigen, hoe relevanter we worden rond de tafel!  Linda Claeys

NELECTRA ONDERSTEUNT

11

Bestel het nieuwe AREI aan voordeeltarief op www.nelectra.be Indien er wegens de covid-19 crisis geen beslissing tot uitstel van de invoegetreding volgt, treedt vanaf 1 juni 2020 het nieuwe AREI in voege, dat het huidige AREI en zijn ministeriële besluiten vervangt. Hou de website en de ledenmails in het oog voor up-to-date informatie.

• Boek 1: Elektrische installaties op laagspanning en op zeer lage spanning • Boek 2: Elektrische installaties op hoogspanning • Boek 3: Installaties voor transmissie en distributie van elektrische energie

De 3 boeken digitaal beschikbaar voor leden Voor onze leden stellen we een gratis tool ter beschikking om het meest recente AREI te raadplegen op de website in de rubriek Tools & Ledenvoordelen.

Bestel boek 1 van het nieuwe AREI Nelectra-leden kunnen het eerste boek (elektrische installaties op laagspanning en op zeer lage spanning) tijdelijk aan het voordeeltarief van 61,32€ per boek (excl.

6% btw & verzendkosten) bestellen in de Nelectra-webshop. Onderwijsinstellingen die een informatiebijdrage betalen, kunnen ook genieten van deze gunstige ledenprijs. Het boek is gratis voor nieuwe leden van Nelectra.

In het nieuwe AREI werd het meer dan 280 artikelen tellende reglement herschikt en opgedeeld in drie boeken. Opzet is de leesbaarheid te verhogen en het AREI meer evolutief te maken.

Elk van de 3 thematische boeken bevat een installatieniveau en de reglementaire veiligheidsvereisten voor de bewuste installaties:

DUURZAME ENERGIE LUCHT | WATER-WARMTEPOMPEN

De HPA-O CS Plus Compact D Set S: De alles in één warmtepomp > Verwarming, warmwaterbereiding en koeling (in optie) > Met energiezuinige invertertechnologie (label A++) > Laag geluidsniveau Ondek onze volledige gamma op: https://www.stiebel-eltron.be/lucht-water

STIEBEL-ELTRON bv - ‘T Hofveld 6-D1 - 1702 Groot-Bijgaarden

www.stiebel-eltron.be

12 N E L E C T R A

INFORMEERT

Syntra Midden-Vlaanderen opent Green Power Lab Midden maart had het volledig nieuwe Green Power Lab bij Syntra Midden-Vlaanderen te Sint-Niklaas officieel geopend moeten worden door Hilde Crevits (Vlaams minister van Economie, Innovatie, Werk, Sociale economie en Landbouw). Maar het coronavirus besliste er anders over en de officiële opening werd uitgesteld naar een nader te bepalen datum.

Gelukkig kregen wij al in avant-première een rondleiding in het Green Power Lab. Het nieuwe labo komt niks te vroeg, want we staan voor een kantelmoment op vlak van energiebeheer en – consumptie. Trendwatchers voorspellen dat off-grid systemen over drie jaar realiteit zullen zijn. Installateurs zullen zich moeten aanpassen en om dat te vereenvoudigen organiseert Syntra in dit nieuwe drievoudig lab voortaan een aantal innovatieve opleidingen: • Batterijopslag • Laadpalen • PV-cellen (erkende Rescert opleiding) • Energie-opslag vandaag Green Power Lab is enig in zijn soort: de installaties weven drie specialisaties vlot door elkaar: fotovoltaïsche zonnesystemen met batterijlaadsystemen en elektrische laadpalen. Met deze innovatieve ‘speel- en proeftuin’ maakt Syntra de vertaalslag van ingewikkelde theoretische modellen naar de uitvoeringspraktijk van de installateur.

Leerkrachten met meerwaarde Voor deze opleidingen doet Syntra Midden-Vlaanderen een beroep op drie dynamische leerkrachten die niet alleen ervaring hebben in the field, maar die ook gepassioneerd zijn door ‘hun’ onderwerp: Hendrik Smits (batterijopslag, energieopslag vandaag), Matthias Nys (pv-cellen) en Alex De Swaef (laadpalen).

Alle drie staan ze met een eigen bedrijf in de praktijk en sluiten daardoor perfect aan bij het DNA van Syntra, waar alle opleidingen altijd gekruid zijn met ondernemerschap.

NELECTRA INFORMEERT

13

“Daarmee onderscheiden we ons van andere opleidingsverstrekkers,” vertelt een trotse Wim Van Stappen. “Onze lesgevers staan met 2 voeten in de vakspecialisatie.”

Inspelen op een behoefte Met dit volledig nieuwe lab speelt Syntra Midden-Vlaanderen in op een groeiende behoefte naar meer kennis rond hernieuwbare energie. “Ik ben er vast van overtuigd dat iedereen zich zal moeten aanpassen aan een markt waarin groene energie en energieopslag een verplichting wordt,” besluit Wim Van Stappen.

“En het is voor installateurs ontzettend belangrijk dat zij hun kennis up to date houden. Een grondige markt- en productkennis is absoluut noodzakelijk en dat is net wat wij kunnen bieden met onze cursussen.”  Linda Claeys  Syntra

Korting bij Syntra voor Nelectra-leden Wist u dat u 10% korting krijgt op alle technische cursussen die u bij Syntra Midden-Vlaanderen volgt? (dit geldt sinds kort trouwens ook voor de technische cursussen bij Syntra West-Vlaanderen) Meer informatie op: www.nelectra.be en doorklikken naar ledenvoordelen.

PHBP

Performance

Industriële ruimtes zijn vaak een hele uitdaging om de optimale verlichting te creëren.

De uiterst performante PHBP led klok biedt een duurzame oplossing voor elk type magazijnen, werkplaatsen en loodsen.

PIR sensor

Microwave sensor

PHBP, met een efficiëntie tot maar liefst 170lm/W, is standaard uitgerust met een geïsoleerde driver en is 1-10V dimbaar.

Met een eenvoudige draai & klik voegt u een beweging en lichtsensor toe, makkelijk te programmeren met de universele handzender.

Meer info via www.integratech.be

14 N E L E C T R A

INFORMEERT

Volta opleidingen in het kader van werkbaar werk Conflicten op de werkvloer, personeelsverloop, langdurige ziekte, stress, burn-out, enz. Elk bedrijf komt er wel eens mee in aanraking. Hoe zorgt u ervoor dat het werk binnen uw bedrijf werkbaar blijft en uw bedrijf aantrekkelijk is voor huidige en nieuwe werknemers?

Wat is werkbaar werk?

Een job krijgt de stempel ‘werkbaar werk’ als tegelijkertijd aan volgende 5 voorwaarden voldaan is: • De job is boeiend en uitdagend.

• Er is voldoende ruimte om arbeid en privé op elkaar af te stemmen.

• Het werk biedt de kans om te ontplooien en bij te leren.

• De job breng de geestelijke en/of lichamelijke gezondheid geen schade toe.

• Er is voldoende zekerheid over het behoud van werk.

Kort samengevat: werkbaar werk is werk dat rekening houdt met wat werknemers kunnen, kennen en willen.

Uw voordeel

Bedrijven die ervoor zorgen dat hun medewerkers in goede gezondheid en met meer plezier hun werk doen, kennen een hogere productiviteit, een lager ziekteverzuim en een lager personeelsverloop. Dit maakt dat deze bedrijven aantrekkelijker worden voor de arbeidsmarkt. Nog een mooi gevolg: als er een lager ziekteverzuim is, dan gaan de kosten voor het bedrijf ook naar beneden.

Peterschapsopleiding van Volta In het kader van werkbare loopbanen is bijblijven en kennis niet laten verloren gaan een belangrijk credo. Eén van de acties die dat kan versterken, is bijvoorbeeld het opzetten van systemen voor werkplekleren.

Om bedrijven hierbij te ondersteunen, organiseert Volta de peterschapsopleiding.

Dit traject duurt 32 uur en is opgedeeld in verschillende opleidingsonderdelen.

• Mentoropleiding (16u) • Ergonomie “heffen en tillen” (4u) • Veiligheid “Rolsteiger, schaarlift (1d), schaarlift incl. telescooplift (1d), VCA basisopleiding, Veilig werken aan elektrische hoogspanningsinstallaties – theorie en praktijk” (8u) • Technische module “overzicht nieuwe technologieën” (4u)

Mentoropleiding Als bedrijf krijgt u vaak de vraag om op te treden als stageplaats of leerwerkplek. Ervaren werknemers nemen de rol van mentor op om deze nieuwkomers te begeleiden. Met deze opleiding geeft u hen de nodige tools die hen helpen hun kennis en kunde over te dragen. Een mix van theorie en praktijk zorgt dat deze dadelijk zijn effect heeft op de werkvloer.

Ergonomie “heffen en tillen” Preventie van rugklachten op het werk is belangrijk voor onze werknemers én onze bedrijven.

Als peter of meter kan u risico’s verbonden aan verkeerde werkhoudingen of aan het manueel hanteren van lasten helpen voorkomen en verminderen. Bij verkeerd manueel hanteren van lasten ondervindt het lichaam overbelasting. Wat als iets te zwaar is om zelf te tillen? En hoe kan dan wel correct getild worden? Wat zijn de alternatieven? Dit wordt uitgebreid bekeken in deze 4 uur durende opleiding.

Veiligheid Veiligheid “Rolsteiger, schaarlift (1d), schaarlift incl. telescooplift (1d), VCA basisopleiding, Veilig werken aan elektrische hoogspanningsinstallaties – theorie en praktijk” Voor dit onderdeel kiest u zelf welke module u wenst te volgen.

Wil u iets nieuws bijleren, wil u bepaalde informatie nog een keer opfrissen, …? De keuze is aan u!

Technische module “overzicht nieuwe technologieën” De technologische vooruitgang gaat razendsnel, daarmee trappen we een open deur in. Met welke nieuwe technologie komt u straks in aanraking? Wat betekent CEMS, netwerksecurity, intelligente verlichting, …? Volta selecteerde alvast verschillende interessante topics om bij te blijven met deze technische evolutie waarmee u vroeg of laat in contact komt.

Wenst u meer informatie te ontvangen over werkbaar werk of over de peterschapsopleiding? Dan kan u terecht op de Voltawebsite : www.volta-org.be

%

ZELFCONSUMPTIE ZELF DUURZAME ENERGIE OPWEKKEN ÉN GEBRUIKEN? HET KAN! 100% zelfconsumptie is mogelijk, dankzij slim energiemanagement in combinatie met een PV-installatie, laadinfrastructuur, energieopslag en systemen zoals een warmtepomp en warmtepompboiler.

16 S E C T O R N I E U W S Cebeo neemt EGM over Cebeo heeft de distributieactiviteit en het bijhorende personeel overgenomen van Elektro Groothandel Meetjesland (EGM) uit Eeklo. Het akkoord voor de overname werd ondertekend op 2 maart 2020.

De distributieactiviteit van EGM is goed voor een jaaromzet van 3.4 miljoen euro en een tewerkstelling van 8 mensen. Alle medewerkers maken mee de overstap naar Cebeo.

Voor Cebeo kadert deze acquisitie in zijn groeistrategie en in de verdere versterking van zijn positie als marktleider in de elektrotechnische distributie. In de provincie Oost-Vlaanderen breidt Cebeo, dankzij dit nieuwe filiaal in Eeklo, vanaf 1 april 2020 zijn aanwezigheid verder uit tot acht verkoopfilialen. Dit kadert in de strategische keuze van optimale klantennabijheid.

Cebeo breidt ook zijn technische expertise uit door integratie van de 8 nieuwe medewerkers, die deel zullen uitmaken van de Cebeo verkoopregio Oost- en West-Vlaanderen.

en dochterbedrijven Vergo Galva en Vergo Coating. Hij speelde samen met Filip Goris een sleutelrol in het voorbereiden van Vergokan voor de overname door Atkore. Daarnaast is hij mee verantwoordelijk voor de ontwikkeling, productie en lancering van Vergokans succesvolle klikbare kabelgoot, de KBSCL Fusion.

Jan Bosquet en Eef Tuerlinckx vervoegen het directieteam van Vergokan als Commercial Director en Finance Director Sinds 4 november 2019 is Jan Bosquet aan de slag bij Vergokan als Commercial Director Europe. Jan bouwde een uitgebreide managementervaring op bij o.a.

Bosch Thermotechnology en Eaton.

Eef Tuerlinckx vervolledigt het managementteam sinds 14 november 2019 als Finance Director van Vergokan. Eef brengt ruim 15 jaar ervaring als Finance en HR Director met zich mee.

Wago nodigt scholen uit op Batibouw

Nieuw directieteam bij Vergokan

Ook dit jaar kreeg elke leerling die zich kwam aanmelden met de leerkracht een zakje met “Compact universele” klemmen van het type 221, samen met de nodige documentatie.

Nieuwe afmetingen voor XL-lades van Sortimo Sortimo, marktleider in bedrijfsvoertuiginrichting en slimme mobiliteitsoplossingen, breidde onlangs zijn aanbod van XL-schuiflades, de Jumbo-Unit-lades, uit. De nieuwe afmetingen van de lades laten toe dat de beschikbare ruimte in bedrijfsvoertuigen gemaximaliseerd wordt, een meerwaarde voor de dagelijkse praktijk van vakmannen. Dankzij hun robuuste design en vlaklast tot 100 kg, maken de ‘Jumbo-Unit’-lades het bovendien mogelijk om eenvoudig, snel en veilig, grote en zware ladingen in het voertuig op te bergen.

Recupel plaatst ‘Verborgen Parels’ van België in de spotlights

Vanaf 1 februari 2020 wordt Gino Declercq de nieuwe Managing Director van Vergokan (deel van Atkore International).

Hij volgt Filip Goris op die na bijna 5 jaar bij Vergokan beslist heeft om een nieuwe uitdaging aan te gaan.

Sinds 2015 is Gino Declercq (53) als Operations Director verantwoordelijk voor de dagelijkse bedrijfsvoering bij Vergokan

Wago denkt aan de toekomst en is ervan overtuigd dat goede en professionele informatie van de fabrikant zeer belangrijk is bij de opleiding van leerlingen. Daarom engageerde het bedrijf zich om alle leerlingen die zich aanboden op de Wago-stand op Batibouw, een degelijke en uitgebreide presentatie te geven betreffende het principe, de mogelijkheden en alle voordelen van de Wago veerklemtechniek.

Bijna 10 miljoen: dit is het aantal lampen en armaturen die de Belgen in 2018 inzamelden. Een inspanning die beloond mag worden! Daarom lanceerde Recupel in het najaar van 2019 een campagne

Blue De Blue e+ koelaggregaten besparen gemiddeld 75% energie dankzij componenten met toerentalregeling en heatpipe-technologie.

Alle info op www.rittal.be

waarbij elke Belg zijn of haar ‘verborgen parels’ kon signaleren: mooie maar ondergewaardeerde plekjes die het verdienen om in de spotlights geplaatst te worden.

Tussen 21 oktober en 17 november 2019 werden in totaal 249 verborgen parels ingezonden. Hieruit distilleerde een professionele vakjury de mooiste en technisch haalbare inzendingen. De 9 winnaars zijn: Hoeilaart (‘Oude gietijzeren weg’), Temse (‘Het Voske’ - foto), Dinant (‘Le four à pain’), Yvoir (‘Collège St. Paul Godinne’), Brussel (‘Het Kanaal’), Ternat (‘De Kakelbank’), Gullegem (‘De Dromer’), Leuven (‘Walvis’) en Hooglede (‘Het Gesprek’).

Met een goed geplaatste spot bracht Recupel deze charmante locaties onder de aandacht van inwoners en passanten. De gebruikte verlichting is energiezuinig (enkel Ledlampen) en van Belgische makelij.

Integratech werpt een nieuw licht op industrie Industriële ruimtes zijn vaak een hele uitdaging om optimale verlichting te creëren. De

performante PHBP led klok biedt een duurzame oplossing voor elk type magazijnen, werkplaatsen en loodsen. PHBP, met een efficiëntie tot 170lm/W, is standaard uitgerust met een geïsoleerde driver en is 1-10V dimbaar.

Optioneel voegt u met een eenvoudige draai & klik een PIR of RF bewegingssensor toe. Mits een 1-10V bedrading kan één toestel met sensor verschillende andere toestellen aansturen.

De universele handzender helpt u de sensoren makkelijk in te stellen en de gewenste instellingen snel te kiezen.

Sonepar België heeft midden maart zijn aandelen in Eltra nv en Elar bv verkocht aan Heylen Group (onder voorbehoud van goedkeuring door de Belgische mededingingsautoriteit).

De beslissing komt er omdat Sonepar Group en Sonepar België zich verder willen richten op de strategische core activiteiten, waar de DIY-markt niet meer toebehoort en Eltra nv heeft als activiteit de distributie van elektrisch doe-het-zelfmateriaal.

Intersolution is weerspiegeling van groeiende solarmarkt

Intersolution trok om en bij de 3.800 bezoekers en is daarmee uitgegroeid tot een netwerkevent, waar je als bezoeker de belangrijkste spelers van de PV sector kan ontmoeten. Dat op zich is al een verdienste.

Toch blijft Intersolution een lokale beurs met hoofdzakelijk lokale spelers, waar elk jaar nagenoeg dezelfde producten/diensten getoond worden. Een paar gevestigde waarden pakken hier en daar wel uit met vermogenswinst en rendementswinst, maar voor de echt grote

OBO BETTERMANN

Sonepar verkoopt aandelen in Eltra en Elar

NELECTR A BEZOEK T BEURZEN

Begin dit jaar werd de 9e editie van InterSolution georganiseerd.

Wie de beurs een bezoekje bracht, kon zien dat de solarmarkt booming business is: een groeimarkt waarbij de aandacht voor zonne-energie toeneemt en bedrijven blijven investeren in solaroplossingen.

Nieuw bij

Kabeldoos + Hars Artikel 2010007

nieuwigheden, zullen we wellicht moeten wachten tot de internationale Intersolar te Munchen in juni.

We ontdekten wel dat er grondig nagedacht wordt over betere en efficiëntere batterijopslag.

Daarin kadert ook de nieuwe combinatie met een oplader voor elektrische voertuigen, waarbij de omvormer gebruikt wordt om de auto op te laden.

Interessant was ook de lineaire verwarmingsweerstand bij MyPv: deze thermische opslag recupereert overtollige elektriciteitsproductie en geeft die terug vrij aan bijvoorbeeld een warmteboiler. Hij doet dat bovendien lineair, wat wil zeggen dat hij niet de volle capaciteit nodig heeft om te werken.

Tot slot willen we nog even benadrukken dat de solarmarkt heel enthousiast is! Tot voor de covid-19 crisis hadden de meeste PV-installateurs een mooi gevulde portefeuille voor dit najaar en dat is goed nieuws, ook voor de beurs Intersolution, die volgend jaar opnieuw zal plaatsvinden in Flanders Expo Gent.

Afspraak op 27 en 28 januari 2021!  Bram Leys en Linda Claeys

Meer info via uw groothandel of www.obo.be

18 N E L E C T R A B E Z O E K T B E U R Z E N

ISE 2020: bijzondere editie ISE 2020 was zonder meer een bijzondere editie van de grootste AV beurs ter wereld. Niet alleen was er het stormachtige weer en de invloed van het coronavirus dat resulteerde in het ontbreken van Oosterse fabrikanten en bezoekers, er was ook het gegeven dat de beurs voor het laatst doorging in Amsterdam.

De stijgende populariteit en het daaruit voortvloeiende acute plaatsgebrek verplicht de organisatoren immers om de volgende editie van ISE te verhuizen naar Barcelona.

8K Eén van de belangrijkste trends op de editie van dit jaar is zeker 8K (= zeer hoge resolutie die 4 x scherper en gedetailleerder is dan de tot nu toe gangbare 4K). Deze technologie komt terug bij de scherm- en ledwall fabrikanten, bij de bekabeling, de extender- en switching-apparatuur alsook bij de beeldbronnen.

Hierbij valt ook de steeds stijgende kwaliteit van de schermen op, alsook het alsmaar moeilijker te onderscheiden verschil tussen de ledwalls, videoschermen en projectoren. Ze hebben elk nog hun eigen toepassingen, maar de lichtopbrengst, resolutie en contrast komen alsmaar dichter bij elkaar in de buurt.

Bredere servicemogelijkheden Een andere trend is het brede aanbod van tools en platformen, die het de integrator/installateur eenvoudiger moeten maken om zijn service naar zijn klanten te verzorgen. Alle apparaten worden gemonitord zodanig dat de integrator/ installateur in één oogopslag inzicht krijgt in de installatie bij de klant op afstand. Netwerkkennis wordt dan ook alsmaar belangrijker.

Dat merken we ook bij de verschillende AV-fabrikanten waarbij Dante en SDVoE (Software Defined Video over Ethernet) steeds meer van toepassing zijn.

AED Group, die we nog kennen van onze Nelectra familiedag, stelde met trots zijn eigen Audio-lijn voor waarbij de trend van Dante in combinatie met een uitgebreid remote control platform nogmaals bevestigd werd.

Wachten op Light + Building Bij de Home & Building fabrikanten ontdekten we weinig nieuws. We vermoeden dat we voor die innovaties moeten wachten op de hoogmis van de building automation: Light & Building te Frankfurt, die normaal gezien midden maart moest doorgaan, maar die wegens het coronavirus uitgesteld werd tot september.

ISE 2021 staat alvast in onze agenda: 2 tot 5 mei. Dan trekken we met plezier richting Barcelona. Met wat geluk zonder mondmasker en desinfecterende handgel.  Pieter Feys en Linda Claeys

E U R O PA

19

Wat betekent de ‘European Green Deal’ voor Europa en Vlaanderen?

Eind januari organiseerden het Vlaams-Europees Verbindingsagentschap Vleva en de Minaraad, milieu en natuur Vlaanderen, een infosessie over de European Green Deal. Dé topprioriteit van de nieuw aangetreden Europese Commissie en van commissievoorzitster Ursula von der Leyen. Zij wil van Europa het eerste klimaatneutrale continent maken tegen 2050.

Kurt Vandenberghe van de Europese Commissie verzorgde de keynote. Hij was tot voor kort Directeur Beleidsontwikkeling en Coördinatie bij DG Onderzoek en Innovatie. Inmiddels is hij opgenomen in het kabinet van commissievoorzitter von der Leyen, waar hij haar adviseert over de Europese Green Deal.

Deze sessie kon rekenen op zeer veel belangstelling: met 170 deelnemers werd een maximale zaalcapaciteit bereikt.

Europa wil het verschil maken Kurt Vandenberghe verklaarde nadrukkelijk dat de Green Deal een topprioriteit is van de Europese Commissie: “Momenteel is de actualiteit zeer gebeurtenisrijk.

Daarbij denken we aan Libië, Iran, Brexit, coronavirus (nvdr: toen nog in zijn prille aanvangsfase)... Dit zal de Commissie in belangrijke mate in beslag te nemen, maar toch zijn er drie domeinen waarin voorzitter von der Leyen op continue basis het verschil wil maken: de groene transitie, de digitale transitie, en de geopolitieke dimensie van deze transities.

De beide transities zijn zeer belangrijk voor onze toekomst, voor de toekomst van onze waarden en voor de toekomst van onze plaats in de wereld. Indien we ergens zelf vorm kunnen geven aan onze toekomst, dan is het op deze domeinen.

Het zijn ook terreinen waarin de Europese instellingen de hefbomen in handen hebben om het verschil te maken. Dit laatste in tegenstelling tot sommige strategische prioriteiten uit het verleden - bijvoorbeeld groei en werkgelegenheid waarop de impact van de Europese instellingen feitelijk beperkter gebleken is.”

Project op lange termijn Bij de groene en de digitale transities zijn er heel wat hefbomen beschikbaar op het Europese niveau, die ingezet zullen worden in samenspraak met de nationale overheden. Het gaat bijvoorbeeld om reglementering, standaardisering, investeringen, innovatiebeleid, hervorming van de nationale economieën (Europees semester) en daaraan gekoppeld internationale samenwerking, via de externe dimensies van de respectievelijke beleidsdomeinen.

“Met de Green Deal beogen we niet een project van één à twee jaar,” benadrukt Vandenberghe. “Wel een project dat we gedurende tientallen jaren volhouden. De horizon is 2050.”

Snel schakelen De Green Deal werd op 11 december vorig jaar door commissievoorzitter von der Leyen en vice-voorzitter Timmermans voorgesteld.

Dit gebeurde dus 11 dagen na het aantreden van de Europese Commissie in zijn nieuwe samenstelling – wat ongezien was. Het is een sportieve en teamversterkende ervaring geweest: nieuwe commissarissen en kabinetten moesten op korte tijd hun weg en elkaar zien te vinden bij het vormgeven van een gemeenschappelijk programma. Gelukkig kon men hierbij rekenen op heel wat voorbereid werk van de verschillende diensten. Waarom deze snelle start? “Vooreerst is het zo dat de wetenschap zeer duidelijk is in verband met de urgentie van de groene omwenteling die nodig is,” legt Kurt Vandenberghe uit. “Er is bij de wetenschappers een markant pessimisme over de staat van het klimaat. Elke ton CO2 die nu nog uitgestoten wordt, maakt

het moeilijker onze doelen te halen. Ten tweede was er de mobilisatie bij de jeugd: zij vragen met nadruk om iets te doen aan deze klimaatuitdaging. Dit is vertaald geweest in de Europese verkiezingen, waarbij er voor het eerst een grotere opkomst is geweest.

Een derde reden is dat er ook een internationale kalender is van conferenties, waarbij de Europese Commissie onmiddellijk aanwezig moest zijn en haar prioriteiten op tafel moest kunnen leggen.”

Het was bijvoorbeeld zeer belangrijk dat de EU op de dan lopende COP Klimaat (Madrid) aanwezig was en er een eensgezinde en wervende positie zou innemen.

Dit heeft weliswaar nog niet geleid tot het verhoopte het resultaat, maar het heeft er wel voor gezorgd dat de EU opnieuw een rolmodel kan opnemen.

Daarnaast was er ook de Europese Top van 12 en 13 december, voor het eerst voorgezeten door de nieuwe president , Charles Michel. Die top was gewijd aan het Meerjarig Financieel Kader (MFK) en aan de Green Deal, twee punten die sterk gelinkt zijn.

“Om het punt van het MFK op een geloofwaardige wijze te kunnen bespreken, was er nood aan een beleidsdocument van de Europese Commissie, met name de Green Deal,” stelt Kurt Vandenberghe.

“De laatste en belangrijkste reden is van een andere orde: alles wat we als Europese Commissie willen doen, willen we voortaan framen in de context van die Green Deal. Voor de komende jaren hebben we geen Lissabonstrategie meer.

Wat ons betreft is de Green Deal onze nieuwe strategie, waaraan alles wat we doen getoetst moet worden: het gaat om een systemische transformatie die wordt beoogd. Ook de digitale agenda zal aan de Green Deal gelinkt moeten worden.

De Europese Commissie heeft een heel positieve ontvangst mogen noteren van de Green Deal, bijvoorbeeld ook in het Europees Parlement (11 december) en de Europese Raad (12 december - unanieme positieve reactie).”  Linda Claeys

20 N E L E C T R A

IN GESPREK

Werkplekleren is uitermate belangrijk in uw zoektocht naar geschikt personeel Er waait een nieuwe wind bij de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB). Niet alleen omdat de markt in een serieuze transitie zit, maar ook omdat er een nieuwe man aan het roer staat. Wim Adriaens is een dikke 8 maanden aan de slag als gedelegeerd bestuurder en was bereid om zijn eerste inzichten met ons te delen.

Hoewel hij VDAB uiteraard wel kende, was Wim Adriaens initieel toch verwonderd door de intense samenhang van VDAB met de rest van de maatschappij: “Het grote aantal samenwerkingen met een pak partners zorgt voor een zeer complex landschap. Het is echt mooi om te zien hoe VDAB een belangrijke schakel is tussen al die verschillende partijen en daardoor diep ingebed is in onze maatschappij.”

Nieuwe rol voor VDAB Als sociale partner van het paritair vormingsfonds Volta volgt Nelectra de samenwerking tussen VDAB en Volta op de voet. Binnenkort wordt de bestaande samenwerking via een nieuwe overeenkomst bestendigd en gestroomlijnd om acties te versterken voor de tewerkstelling in de elektrotechnische industrie. Dit samenwerkingsverband is tevens complementair aan het sectorconvenant dat wordt afgesloten tussen Volta, de Vlaamse Regering en de sectorale sociale partners van paritair subcomité 149.01.

In de beleidsnota Werk en Sociale Economie van Minister Hilde Crevits lazen we bij Nelectra dat de minister -samen met VDAB- vacatures centraal wil stellen en daarom ondernemingen en vooral kmo’s wil ondersteunen om vacatures competentiegericht te formuleren, duurzaam in te vullen, een retentie-beleid te ontwikkelen om mensen aan de slag te houden, in te zetten op ontwikkeling van competenties om medewerkers te laten doorstromen. Een hele uitdaging, zowel voor ondernemers als voor VDAB. “VDAB staat meer dan 50 keer vermeld in de beleidsnota van de minister,” lacht Wim Adriaens bevestigend. “Ik ben oprecht blij met dat vertrouwen en zal er alles aan doen om de hoge ambities waar te maken.”

VDAB is jarenlang bekend geweest als ‘de organisatie van de werklozen’, maar

ondertussen moet de focus verlegd worden naar de ‘organisatie van de talenten’. Daarbij neemt VDAB niet alleen de rol van werkbemiddelaar op zich, maar wordt ook sterk geïnvesteerd in loopbaanbegeleiding én in het bereiken en aantrekken van het niet werkende deel van de bevolking. Het is de bedoeling om elke burger een loopbaanperspectief te bieden en in het verlengde daarvan moet de werkgever zicht krijgen op diverse talenten die er vandaag nog zijn op de arbeidsmarkt.

VDAB evolueert van supermarkt van kanten-klaarmaaltijden, naar Hello Fresh waar de eigenlijke maaltijd nog moet klaargemaakt worden.

Wim Adriaens: “Ik ben vooral heel enthousiast over de manier waarop nu aangekeken wordt tegen werk en werkoriëntering.

Daarbij ligt de focus nu op loopbaanpaden en continu opleiden. Ik ben er al lang van overtuigd dat het opbouwen van competentie niet stopt wanneer iemand werk heeft! Kennis en vaardigheden verwerven is een continu proces dat gedurende de ganse loopbaan belangrijk blijft.”

Loopbaanbegeleiding Zeker in het kader van het optrekken van de pensioenleeftijd tot 67 jaar, moet er inderdaad meer aandacht komen voor loopbaanbegeleiding en arbeidsvreugde over de ganse lijn, vindt ook Viviane

NELECTRA IN GESPREK

Wie is Wim Adriaens?

Camphyn: “Nelectra geeft daar zelf het goede voorbeeld met de ontwikkeling van haar Top Team spel, een tool die de werkgever samen met zijn personeelsleden speelt. Het doet hen gezamenlijk nadenken over hoe hij en zijn medewerkers zo klantgericht mogelijk kunnen samenwerken en hoe zij het bedrijf in de toekomst slagvaardiger kunnen maken. Daarbij wordt vooral gelet op de afzonderlijke competenties en of die wel goed benut worden. Op die manier wordt iedereen betrokken bij zijn eigen loopbaan en kan men zelf aangeven of er veranderingen of verschuivingen gewenst zijn.” (meer info over het Top Team Spel vindt u op onze website www.nelectra.be onder Tools & voordelen voor leden).

“Knap dat jullie daarmee bezig zijn,” klinkt het bij Wim Adriaens. “Vooral bij kleinere bedrijven zien we inderdaad al te vaak dat de werkgever veel te veel taken naar zich toe trekt, terwijl er tal van mogelijkheden zijn om zichzelf te ontlasten en de talenten van de eigen werknemers beter gaat gebruiken.”

Werkvloer centraal Onze gedelegeerd bestuurder Viviane Camphyn wijst erop dat onze elektrosector een gezonde, groeiende sector is. “Onze

ondernemers willen aanwerven, maar vinden nauwelijks geschikte mensen,” raakt zij een pertinent probleem aan.

“De competenties van de huidige poule werkzoekenden stelt ons voor uitdagingen,” beseft Wim Adriaens. “Maar we moeten er mee aan de slag en er bestaan geen wonderoplossingen. Het zal niet eenvoudig zijn om alle knelpuntberoepen van voldoende mensen te voorzien, maar ik blijf ervan overtuigd dat we over een aantal belangrijke middelen in handen hebben die ons daarbij kunnen helpen.”

Daarbij schuift hij vooral IBO en Duaal Leren naar voor, want volgens hem is de werkvloer nog altijd de beste plaats om een werkzoekende op te leiden of bij te schaven tot een geschikte werknemer: “Ik maak even de vergelijking met de voedingsmarkt: VDAB fungeerde vroeger als een soort supermarkt van kant-en-klaarmaaltijden, waar werkgevers kwamen shoppen naar het geschikte personeel.

Nu moet je ons eerder als een soort Hello Fresh zien, waarbij we kijken naar de ingrediënten of competenties waarover iemand beschikt waarmee we kunnen gaan werken, maar waar de eigenlijke maaltijd nog moet klaargemaakt worden op de werkvloer.”

Een andere belangrijke boodschap die VDAB in dat verband nog wil meegeven aan de werkgevers is de volgende:

Wim Adriaens is sinds 1 juli 2019 gedelegeerd bestuurder van VDAB. Net de 40 voorbij is hij niet alleen jong en dynamisch, maar kan hij ook een mooi cv voorleggen.

Hij studeerde Germaanse talen, Toegepaste Economische Wetenschappen en rechten.

Zijn carrière begon hij bij de FOD Budget en Beheerscontrole. In 2009 ging hij aan de slag bij het kabinet van minister Muyters, eerst als raadgever en sinds 2016 als kabinetschef.

21

22 N E L E C T R A

IN GESPREK



Even terug naar het verleden!

Nelectra’s gedelegeerd bestuurder Viviane Camphyn tekende in 1991 als directeur van Vormelek (nu Volta) samen met de sectorale sociale partners de allereerste samenwerkingsovereenkomst tussen de sector en de VDAB. Een jaar eerder werd op het kabinet Tewerkstelling het officiële startsein van de samenwerking gegeven.

Op de foto herkennen we onder meer Fons Leroy (uiterst links), toenmalig kabinetschef en later administrateur-generaal van de VDAB, Roger Ost (derde van links), ere-secretaris-generaal van Nelectra, Viviane Camphyn (vierde van links), huidig gedelegeerd bestuurder van Nelectra en toenmalig eerste directeur van Vormelek en wijlen Roger Dewulf, minister van tewerkstelling.

begin op tijd met het invullen van een vacature; anticipeer voldoende. “Vaak zijn werkgevers er zich niet van bewust hoe lang het kan duren, vooraleer er geschikt personeel gevonden is. En daar zit niet meteen verandering in aan te komen, want de krapte op de arbeidsmarkt zal door de vergrijzing blijven.”

Anticipeer voldoende en begin op tijd met het invullen van een vacature.

Het belang van Duaal Leren Met het verdwijnen van het overkoepelende Syntra Vlaanderen (nvdr: de regionale Syntra-afdelingen Syntra West, Syntra Limburg en Syntra Midden Vlaanderen blijven uiteraard bestaan) zullen een aantal bevoegdheden ingebed worden bij VDAB. Daarbij is het voor onze sector uitermate belangrijk dat Duaal Leren een sterk merk blijft, want de elektrosector was één van de pilootprojecten. Dat vindt ook Wim Adriaens: “Wij geloven sterk in werkplekleren en daar is Duaal Leren een belangrijk onderdeel van. Het sluit

tevens aan bij onze visie om werkgevers op langere termijn te laten denken en hen te motiveren om werkplekken aan te bieden voor Duaal Leren, want het is een uitstekende manier om hen in een vroeg stadium goede arbeidskrachten te helpen opleiden en mogelijke toekomstige werknemers te laten kennismaken met hun onderneming.”

Anderstalige arbeidskrachten Gelet op het grote tekort aan personeel, wijst Viviane Camphyn op het potentieel van arbeidskrachten die het Nederlands niet machtig zijn: welke initiatieven zijn er om anderstaligen die voldoende capaciteiten en competenties hebben, inzetbaar te maken op onze arbeidsmarkt?

Wim Adriaens ziet in dat het broodnodig is om ook die mensen te activeren: “VDAB pakt dit probleem zeker aan. Taal is voor ons een competentie als een andere.

Daarom kiezen we er niet voor om deze doelgroep onder te dompelen in lange taalcursussen, maar om hen de taal te laten leren in een concrete context, in functie van de concrete noodzaak. Opnieuw staat de werkvloer centraal. Uiteraard moet alles veilig kunnen verlopen. Dat is de minimumvoorwaarde om iemand te laten starten. Maar zodra die basiskennis aanwezig is, proberen we mensen te laten starten. Taal moet je immers ook kunnen oefenen en onderhouden in een context,

anders is de kennis snel weer weg. Daarbij is het minstens even belangrijk om de collega’s van het bedrijf te tonen hoe ze kunnen samenwerken met anderstaligen.

Integratie in een nieuwe werkomgeving is heel belangrijk en moet op meerdere niveaus aangepakt worden. Tegelijkertijd pleiten we er ook voor om de gebruikte taal eenvoudiger te maken, zonder aan kwaliteit in te boeten. Misschien worden er daar onnodige drempels gelegd. Maar ik besef dat dit een werk van lange adem is.”

Nog veel werk aan de winkel dus, maar zoals reeds gezegd kijkt Wim Adriaens kijkt ernaar uit om alle uitdagingen aan te pakken, met als ultieme doel: elk talent aan de slag! Op die manier wil VDAB de werkgevers voldoende perspectieven op talent aanbieden…  Linda Claeys  Studio Dann

Het netwerkmoment voor professionals uit de elektrosector Bezoek, ontdek en ontmoet al deze deelnemers op de Elektrobeurs van Nelectra West-Vlaanderen. Lekker eten en drinken wordt voorzien door sfeervolle foodtrucks. Tot dan!

R

C A B L E

S U P P O R T

S Y S T E M S

SES-EUPEN

Schrijf nu gratis in → nelectra.be/elektrobeurs2020

24 D O S S I E R

CORONA

Hoe gaan onze voorzitters om met de coronacrisis?

Bij het maken van dit artikel, beheerste corona al onze levens. De lockdown was net een week bezig en wij vroegen ons af op welke manier onze voorzitters hun bedrijven en hun levens op de rails houden.

Is hun bedrijf gesloten? Wordt er gebruik gemaakt van de regeling ‘tijdelijke werkloosheid’? Hoe brengen zij hun tijd door? Was Nelectra een steun? Hoe zien zij de wereld evolueren na corona?

DOSSIER CORONA

Dirk Van Steenlandt (nationaal voorzitter Nelectra)

Bram Leys (voorzitter Antwerpen en werkgroep installatie)

25

flexibel en creatief mensen kunnen zijn, we worden gedwongen na te denken over ons doen en laten buitenshuis. Als je ziet hoe een belangrijk deel van de werkende mensen plots toch van thuis uit kunnen werken, hun auto niet nodig hebben,…

Tegelijkertijd erken ik ook de economische impact voor de vele werknemers en werkgevers: het zal niet eenvoudig zijn om hier weer bovenop te geraken. Maar ik ben positief ingesteld en geloof dat we mits solidair correcte, politieke maatregelen veel kunnen rechttrekken.”

Denise Weyers (voorzitter werkgroep beveiliging)

“Met of zonder corona is het bij mij lastig, want mijn enige personeelslid is al een tijdje arbeidsongeschikt en zit thuis met een ziektevergoeding. Mijn overige medewerkers zijn interims en onderaannemers.

We zijn -sinds midden maart- gesloten.

Dit vooral omdat onze klanten zelf vroegen om geen activiteiten meer uit te voeren bij hen, wegens mogelijk besmettingsgevaar.

Voor onze interims betekent dit een contractverbreking en op het moment van onze sluiting, waren er geen onderaannemers operationeel.

Zelf vullen we de tijd met het inhalen van de administratie en dringende depannages. Daarnaast zijn er ook interessante webinars met productopleidingen en andere interessante informatie. Wij proberen ook alle informatie die we krijgen via Nelectra en andere bronnen in verband met de coronamaatregelen op te volgen.

Wat vooral zorgen baart is het opnieuw inplannen van lopende activiteiten, want dat is niet eenvoudig wegens de onzekere toekomst.

Hoe de toekomst eruit ziet, na corona?

Er zal sowieso allerhande veranderen, maar in eerste instantie moeten we proberen te overleven en hopen dat we onze klanten kunnen behouden. Want de kans is reëel dat er sommige failliet gaan of in financiële problemen raken.”

“Klanten kunnen op mij rekenen indien er iets dringend zou zijn. Met name zware defecten, stroompannes of een defect aan een productie-installatie zonnepanelen.

Ik kan momenteel voor quasi 100% van thuis uit werken en gelukkig heb ik een rustige bureauruimte ter beschikking zodat mijn gezinsleden zich niet hoeven in te houden en ik ongestoord videocalls kan doen.

Eigenlijk is deze speciale periode een mooie zelfreflectie geworden: ik sta ervan versteld hoeveel tijd er vrij gekomen is door het stilvallen van ons sociaal leven, jeugdbewegingen en sportclubs. Dat constante gevoel van druk-druk-druk is weg. Ik besef nu pas hoe relatief alles is of wat we onszelf aandoen. Het is ook opmerkelijk hoeveel rustiger het leven in de stad zelf geworden is: na 20u ’s avonds is alles helemaal leeg en dat is voor mij het ideale moment om me wat beweging te geven, een lange avondwandeling of fietstocht met of zonder gezinsleden. Ik kan die rust en stilte enorm appreciëren. In de weekends maak ik werk van de lang uitgestelde klussen in en rond onze woning.

Ik hoop dan ook dat deze coronacrisis één en ander zal veranderen en dan bedoel ik vooral het respect en de solidariteit voor elkaar. Dat we eens goed nadenken over onze bedrijfsprocessen. De milieu-impact is voor mezelf heel belangrijk en ik hoop dat we verder bouwen aan de energietransitie en het gebruik van fossiele brandstoffen zoveel mogelijk beperken.

Ik hoop ook dat we straks na de crisis niet terug met z’n allen in de file gaan staan. We ervaren nu aan den lijve hoe

“Wij zijn gesloten sinds 19 maart en de enige werken die we uitvoeren zijn interventies vanop afstand (indien mogelijk) en administratieve taken.

Wij hebben 5 personeelsleden en zij zijn nu allemaal tijdelijk werkloos.

Zelf proberen wij vaak te facetimen met de (klein)kinderen en een duidelijk schema aan te houden: voormiddag werken en in de namiddag toch even wandelen of fietsen.

Jammer genoeg wordt die namiddag vaak anders ingevuld, door de vele onduidelijkheden en het geregel naar aanleiding van de maatregelen die steeds veranderen.

Wij hebben zeer veel steun gehad aan Nelectra. Er was constant overleg in verband met de maatregelen en de onduidelijkheden.

Hoe de wereld er zal uitzien na corona?

Dit is een ‘wake up call’! Ik zou iedereen willen zeggen: stel je prioriteiten, hou rekening met wat echt belangrijk is en stop met hollen van hier naar ginder. Een andere mindset is nodig!”

26 D O S S I E R

CORONA

Jan Develtere (voorzitter West-Vlaanderen)

“In ons bedrijf werken momenteel nog 8 arbeiders; 16 arbeiders zijn tijdelijk werkloos. Alle bedienden zijn nog aan het werk: afwerken van administratie, achterstallige facturatie….. nu is er nog voldoende werk voor alle bedienden.

Door de coronacrisis hebben veel van onze klanten ons de toegang tot hun bedrijf ontzegd, waardoor de tijdelijke werkloosheid onvermijdelijk werd.

Als bedrijfsleider heb ik zorgen over de toekomst: nu is er nog voldoende werkvolume, maar de toekomst na corona is erg onzeker.”

Dringende herstellingen worden wel nog steeds on-site uitgevoerd.

Er werken 8 personeelsleden bij Domica en we proberen steeds minstens 2 mensen afwisselend actief te houden in functie van projecten en opdrachten. De overige medewerkers vallen onder de regeling tijdelijke werkloosheid.

Ikzelf werk nog steeds door: achterstallige administratie, wat research, op punt zetten van een aantal procedures en intussen uitwerken en opvolgen van offertes.

Dagelijks is er overleg met enkele medewerkers om de planning en opportuniteiten te overlopen.

Door de duidelijke communicatie van Nelectra hebben we op tijd de correcte beslissingen kunnen nemen, ook de begeleiding in het opstarten van de tijdelijke werkloosheid was fantastisch, want we hadden dat nog nooit zelf moeten doen.

Wat er zal veranderen na corona? Ik heb het gevoel dat er een betere band geschapen wordt tussen opdrachtgevers en aannemers in tijden waar iedereen rekent op begrip van elkaar. Ik verwacht ook dat er in de toekomst heel wat zaken terug in het juiste perspectief zullen gezien worden.”

Frank Vanlangendonck (voorzitter Limburg)

Pieter Feys (voorzitter Oost-Vlaanderen)

“Bij Domica worden momenteel enkel de taken uitgevoerd die toegelaten zijn: de wachtdienst en preventieve remote control bij de klanten, opvolgen dossiers en voorbereiding van projecten.

“Ik heb alle activiteiten volledig gestopt.

Aangezien ik geen werknemers heb, hoefde ik geen gebruik te maken van de regeling voor tijdelijke werkloosheid.

Zelf vul ik de tijd door -alleen- verder te werken aan eigen verbouwingen. Daar is nog veel werk, dus ik zal me niet snel vervelen.

Hoe ik de toekomst zie? Ik sluit mij aan bij wat één van mijn vrienden vorige week zei: dit wordt een verloren jaar. Als we al

terug aan de slag kunnen in juni, zullen we de rest van het jaar nodig hebben om te recupereren. Verder hoop ik dat we met z’n allen wat voorzichtiger zullen leven, al denk ik eerder dat we gewoon verder zullen gaan zoals we bezig waren: mensen vergeten snel.”

Ludo Holemans (voorzitter werkgroep retail)

“Onze winkel is verplicht gesloten, maar de herstellingen aan levensnoodzakelijke toestellen worden wel nog uitgevoerd (koelkast, diepvries, wasmachine en kookplaat).

We vragen wel aan klanten om afstand te bewaren tijdens een interventie. Bij twijfel draag ik een mondmasker en handschoenen. Dit is geen gemakkelijke manier van werken en ik krijg nu nog meer respect voor de verpleging: werken in dergelijke omstandigheden is echt niet eenvoudig.

De sluiting geeft mij tijd om onze werkplaats en de magazijnen op te ruimen en te poetsen. Ik ben ook bezig met het nazien van onze bestelwagen, onze voorraad,… Tot slot werken we ook de administratie bij en proberen we de moed erin te houden met een lekker glaasje op ons terras.

Nelectra bezorgde ons in deze tijden snelle en correcte informatie in verband met de coronamaatregelen en de mogelijkheden voor het aanvragen van premies.

De informatie werd ook snel up-to-date gehouden.

En na corona? Ik hoop dat mensen gaan beseffen -nu we allerhande tijdelijk moeten missen- dat we het nog zo slecht niet hebben. Ik hoop dat er meer tevredenheid zal zijn en minder wrevel bij de minste tegenslag. En tot slot hoop ik ook dat consumenten meer Belgisch gaan kopen.”

TECHNISCHE INFO

27

Automatisering en de slimme meter: hoever staan we?

Legrand Op onze redactieraad kwam de vraag naar meer Momenteel beschikt Legrand over twee informatie omtrent de oplossingen voor de Smart Home markt digitale meter en de concrete het bedrade systeem MyHome Up en het draadloos systeem “With Netatmo”. toepassingen in bestaande Voor geen van beide is er momenteel een domoticasystemen. Op welke koppeling met de slimme meter. manier wordt de digitale Na de zomer komt Legrand wel met een energieteller binnen de oplossing “With meter geïmplementeerd?

Netatmo”, die compatibel is met Linky, de Kunnen slimme systemen slimme meter in Frankrijk. “We zijn nu aan al de metingen van een het onderzoeken of deze ook kan communiceren met de slimme meter in België,” digitale meter gebruiken vertelt Jurgen Van Zaelen, product om rechtstreeks toestellen manager. “De energiemeting gebeurt aan te sturen? Wij trokken bij onze oplossingen ter hoogte van het stopcontact of door een torus, die rond de met onze vragen naar een elektrische geleider gebracht wordt.” aantal fabrikanten en kregen Met MyHome Up kan Legrand op basis antwoord van ABB, Hager, van energieverbruik een voorkeurschakeling activeren (bijvoorbeeld niet Legrand, Loxone en Qbus.

ABB ABB heeft geen -voorlopig- geen plugand-play oplossingen en kon ons geen informatie bezorgen.

Hager

tegelijkertijd droogkast en wasmachine laten draaien). Dit wordt echter niet zozeer in België toegepast, maar bijvoorbeeld wel in Italië vanwege het beperkt aantal ampère die ze daar hebben.

Loxone Loxone kan alles uitlezen. Daarnaast zijn er verschillende externe devices mogelijk en één daarvan is de ‘youless’.

Deze kan men dan koppelen zodat de Loxone-energiemanager in de software de opbrengsten van onder meer zonnepanelen kan meten. Vervolgens kunnen dan, op basis van verbruik en opbrengst, toestellen toepasselijk in- en uit worden geschakeld door Loxone.

Qbus De digitale meter kan geïmplementeerd worden via een koppelmodule tussen Qbus en de DSMR poort.

Qbus kan zowel via USB als via puls de gegevens van de digitale meter uitlezen.

“Deze waarden kunnen gebruikt worden in onze logica om zo andere uitgangen aan te sturen,” aldus Tom Vanden Bussche

De nieuwe domovea server van Hager combineert vandaag de functies van de easy link KNX-server, de domovea visualisatieserver en de IoT-server (Internet of Things) in één enkel product.

De server is beschikbaar in 2 versies : domovea basic en expert. Deze gateways kunnen worden geprogrammeerd in lokale modus of op afstand via easy link of ETS. Het nieuwe domovea besturings- en visualisatiesysteem legt een nieuwe basis voor residentiële en commerciële toepassingen door de mogelijkheden van het systeem uit te breiden en door een nieuwe, meer intuïtieve en ergonomische gebruikersinterface aan te bieden.  Linda Claeys

28 T E C H N I S C H E

INFO

Meer inzicht in Zeer Lage Spanning (ZLS) en de symbolen Al vanaf het eerste gebruik van elektriciteit als bron van energie heeft de mens zich moeten beschermen tegen de gevaren van deze potentieel gevaarlijke energie. Zowel in de installatie als in de gebruikstoestellen wordt alles in het werk gesteld om de gebruiker te vrijwaren tegen elektrische schokken.

Op basis van studies van de effecten van stroom op de mens en van de goede kennis van de weerstand van het menselijk lichaam heeft men bij benadering, en rekening houdend met verschillende veiligheidsfactoren, de absolute conventionele grensspanning vastgesteld op 50V bij wisselspanning. Dit is de spanning die een persoon in gewone omstandigheden kan aanraken gedurende een relatief lange tijd (meer dan 5 seconden) zonder gevaar voor een dodelijke afloop ten gevolge van de stroomdoorgang door het menselijk lichaam. Inderdaad, de gemiddelde weerstand van het menselijk lichaam bij 50V is ongeveer 2000 ohm, wat dus een stroom geeft van 50V/2000ohm = 25mA, een waarde die dicht bij de grens ligt van het risico van ademhalingsverlamming.

De huidige veiligheidssystemen zijn beter ontwikkeld en zij doen steeds meer en meer beroep op gebruik van de “zeer lage spanning”. Deze zeer lage spanning, die in sommige gevallen een bescherming kan bieden tegen rechtstreekse en onrechtstreekse aanraking, krijgt meer en meer aandacht.

Per definitie is een zeer lage spanning een spanning waarvan de waarde lager is dan: • 50 V wisselspanning; • 75 V gelijkspanning met rimpel; • 120 V gelijkspanning zonder rimpel.

Deze waarden zijn deze van de conventionele grensspanning die de maximale waarde is van de contactspanning die men onbeperkt mag aanraken en dit bij welbepaalde omstandigheden van uitwendige invloeden.

Deze definitie weerspiegelt het veiligheidskarakter dat vervat zit in de notie van zeer lage spanning, maar enkel en alleen indien de omstandigheden van “voeding en uitvoering” zo zijn dat de grenswaarden nooit overtroffen worden, zelfs niet in geval van een fout.

Voeding op ZLS De zeer lage spanning wordt geleverd: 1. hetzij door autonome voedingsbronnen, zoals: • elektrochemische voedingsbronnen (vb. accumulatorbatterijen); ofwel • andere autonome voedingsbronnen waarvan de voeding niet van elektrische aard is;

2. hetzij vanaf een elektrische installatie door middel van toestellen met elektrisch gescheiden wikkelingen, op voorwaarde dat deze toestellen: • scheidingstransformatoren zijn; • inrichtingen zijn die een veiligheidsniveau hebben dat gelijkwaardig is aan dit van scheidingstransformatoren; • zodanig ontworpen zijn dat bij een fout tussen de primaire en de secundaire wikkeling vermeden wordt: - dat hetzij de massa’s van elektrisch materieel op zeer lage spanning onder een niet-veilige contactspanning komen door bij dit materieel de beschermingsmaatregelen tegen onrechtstreekse aanraking toe te passen; - dat hetzij een niet-veilige contactspanning behouden blijft op de massa’s van elektrisch materieel op zeer lage spanning gedurende een tijd die de maximale duur overtreft door deze massa’s te verbinden met de beschermingsgeleider van de primaire stroombaan en door, voor dit materiaal, de beschermingsmaatregelen overeenkomstig laagspanning toe te passen; 3. hetzij door elektronische inrichtingen, waarbij constructieve maatregelen genomen zijn om te voorkomen dat, zelfs in geval van een inwendig defect van deze inrichtingen, de spanning aan de uitgangsklemmen niet hoger kan worden dan de absolute conventionele grensspanning.

Symbolen op transformatoren, elektronische drivers en verlichtingsmaterieel

TECHNISCHE INFO

Elektrische bescherming tegen overstroom

Uitvoeringsvormen ZLS De functionerings- en exploitatievoorwaarden kunnen van die aard zijn dat ze het veiligheidsniveau naar beneden halen.

Daarom heeft het AREI drie soorten zeer lage spanningen gedefinieerd waarvan de waarde beperkt blijft tot deze van de absolute conventionele grensspanningen onder bepaalde voorwaarden: • ZLFS: Zeer Lage Functionele Spanning – in normale bedrijfsomstandigheden; • ZLBS: Zeer Lage Beschermings Spanning – in normale bedrijfsomstandigheden en in foutomstandigheden, met uitzondering van aardfouten in andere stroombanen; • ZLVS: Zeer Lage Veiligheids Spanning – in normale bedrijfsomstandigheden en in foutomstandigheden, met inbegrip van aardfouten in andere stroombanen.

Wanneer de ZLS gebruikt wordt in omgevingen waar de spanning veilig moet zijn in alle omstandigheden (badkamers, zwembaden, …) is alleen de ZLVS toegelaten.

Bijzonder aandacht is dan te besteden aan de elektronische drivers voor onder andere led-verlichting.

Deze drivers moeten voldoen aan de norm EN 61347-2-13, toebehoren voor lampen, bijzondere eisen voor AC of DC gevoed elektronisch schakelmaterieel voor LED-modules. In deze norm is er een bijzondere bijlage I waaraan de driver moet voldoen om te mogen spreken van ZLVS. Wanneer de fabrikant voldoet aan de bijlage I voor ZLVS dan geeft hij dit weer op de driver met de bijkomende verplichte aanduidingen: het symbool van een gesloten kortsluitvaste veiligheidstransformator en de aanduiding van SELV (geen SELV-equivalent)

De elektrische bescherming tegen overstromen moet vermijden dat het elektrisch materieel wordt doorlopen door stromen die schadelijk kunnen zijn voor het materieel zowel als voor de omgeving.

Deze bescherming moet gebeuren door een of meerdere toestellen die de stroom onderbreken vooraleer een opwarming kan ontstaan die gevaarlijk is voor de isolatie, de verbindingen, de geleiders en hun omgeving.

De toelaatbare stroom Iz van een elektrische leiding is functie van: • de doorsnede van de geleiders; • de isolatie van de geleiders; • de samenstelling van de elektrische leiding; • de plaatsing en de omgeving van de elektrische leiding; • de omgevingstemperatuur.

Hieronder een tabel met de maximale stroomwaarden van de beveiligingen in functie van de elektrische leidingen: Doorsnede van de geleider (mm²)

Maximale nominale stroom van de smeltveiligheid

Maximale nominale stroom van de automatische schakelaar

(A)

(A)

0,5

2

4

0,75

4

6

1

6

10

1,5

10

16

2,5

16

20

4

20

25

6

32

40

10

50

63

16

63

80

25

80

100

35

100

125

 Rudy Van den Bergh Innovation & Training manager Electro-Test

29

30 T E C H N I S C H E

INFO

CE-markering op elektrisch materieel voor laagspanning (LS) en zeer lage spanning (ZLS) In het AREI staat dat de elektrische installaties moeten uitgevoerd worden met veilig elektrisch materieel overeenkomstig hun bestemming en dit moet zodanig dat correct onderhoud mogelijk is in al hun samenstellende delen. Dit moet gebeuren volgens de voorschriften van het AREI en de regels van goed vakmanschap (indien de voorschriften niet in het AREI bestaan).

De normen bekrachtigd door de Koning of geregistreerd door het NBN, indien er bestaan, en alle bepalingen, die ten minste een gelijkwaardig veiligheidsniveau bieden, moeten beschouwd worden als regels van goed vakmanschap.

De als dusdanig uitgevoerde installaties brengen, bij correct onderhoud en bij gebruik overeenkomstig hun bestemming, de veiligheid van personen alsook het behoud van goederen niet in gevaar.

In een elektrische installatie mogen slechts veilige elektrische machines, toestellen en leidingen aangewend worden. Dit wil zeggen dat ze moeten gebouwd zijn volgens de regels van goed vakmanschap en dat ze in geval van foutloze installatie en onderhoud, en toepassing volgens hun bestemming, zowel de veiligheid van personen als het behoud van goederen niet in gevaar mogen brengen.

Elektrisch materieel wordt verondersteld de vereiste veiligheid te bieden wanneer het overeenkomstig is met de criteria bedoeld in het Wetboek van economisch recht, Boek IX, Veiligheid van producten en diensten, wat betreft het op de markt brengen van niet-gereglementeerd elektrisch materieel en in zijn uitvoeringshandelingen.

Met betrekking tot de veiligheid van elektrisch materiaal dat op de Europese markt gebracht wordt zijn er 3 richtlijnen over de veiligheid: Veiligheid van elektrisch materiaal De laagspanningsrichtlijn heeft betrekking op de gevaren voor de gezondheid en voor de veiligheid van personen, huisdieren en goederen van elektrisch materiaal op laagspanning dat op de Europese markt wordt gebracht. Dit wil zeggen met een nominale wisselspanning tussen 50 en 1000 V en een nominale gelijkspanning tussen 75 en 1500 V. Er is elektrisch materiaal op laagspanning waarop de richtlijn niet van toepassing is zoals

materiaal voor gebruik in een explosieve omgeving, contactdozen en contactstoppen voor huishoudelijk gebruik, materiaal op zeer lage spanning, …

Elektromagnetische compatibiliteit van elektrisch materiaal De richtlijn “elektromagnetische compatibiliteit” (de “EMCrichtlijn”) heeft betrekking op de elektromagnetische storingen die kunnen ontstaan tussen elektrische installaties en elektrisch apparaten onderling. Alle elektrische en elektronische apparaten vallen in principe onder deze richtlijn voor zover zij storing zouden kunnen veroorzaken of hierdoor gestoord kunnen worden.

Veiligheid van producten voor gebruik in explosieve atmosfeer De richtlijn “Apparaten voor gebruik in explosieve atmosferen” (de “ATEX-richtlijn”) behandelt het op de markt brengen van toestellen en beschermingssystemen op plaatsen waar ontploffingsgevaar kan heersen.

CE-markering De hierboven aangehaalde richtlijnen leggen het aanbrengen van een CE-markering op. Wanneer meerdere richtlijnen van toepassing zijn die elk een CE-markering eisen, volstaat één CE-markering op het materiaal. De CE-markering moet door de fabrikant of de invoerder op het materiaal aangebracht worden nadat hij een EU-conformiteitsverklaring heeft opgesteld waarin hij aangeeft aan welke richtlijnen het materiaal voldoet en welke (geharmoniseerde) normen gevolgd zijn om aan die richtlijnen te voldoen.

Sommige richtlijnen leggen geen CE-markering op.

Materiaal op ZLS Elektrisch materiaal op ZLS valt buiten de LS-richtlijn. Andere richtlijnen waaraan dat materiaal moet voldoen zijn de EMCrichtlijn voor het geval het actieve of storingsgevoelige apparatuur is, de ecodesign-richtlijn indien het gaat om energie gerelateerde apparatuur, de RohS-richtlijn ter bewaking van de hoeveelheid gevaarlijke stoffen in elektr(on)ische apparatuur.

Voor de gevaren voor de gezondheid en de veiligheid van personen, huisdieren en goederen bij de keuze en installatie van materiaal op ZLS moet men zich bijgevolg baseren op de technische documentatie en de installatievoorschriften.

Elektrisch materiaal wordt immers als veilig beschouwd wanneer het in overeenstemming met de door het NBN geregistreerde normen gemaakt is. De normen die gevolgd zijn worden in de technische documentatie weergegeven.

Daarnaast moeten bij het installeren de installatievoorschriften van de fabrikant gevolgd worden. Net zoals voor materiaal op

TECHNISCHE INFO

LS moeten dezelfde veiligheidsaspecten meegenomen worden wanneer materiaal op ZLS geïnstalleerd wordt.

Hier gelden dus eveneens de volgende aandachtspunten: • Rekening houden met de uitwendige invloedsfactoren • Bescherming tegen rechtstreekse aanraking waarborgen • Bescherming tegen onrechtstreekse aanraking waarborgen • Bescherming tegen overstroom waarborgen • Voorzorgsmaatregelen tegen brand nemen Bij het evalueren van een aantal van bovenstaande aandachtspunten zal men rekening moeten houden met de voeding van het materiaal op ZLS: • Zeer lage spanning • Zeer lage functionele spanning • Zeer lage beschermingsspanning • Zeer lage veiligheidsspanning

Conclusie Daar waar bij LS-materiaal de CE-markering een vermoeden van conformiteit met de van toepassing zijnde richtlijnen geeft, dus ook met de LS-richtlijn, geeft de technische documentatie van het bij ZLS-materiaal enigszins uitsluitsel of het veilig is voor personen, dieren en goederen. De normen waarnaar verwezen wordt in deze documentatie geven aan dat het materiaal gebouwd is volgens de regels van goed

vakmanschap en bijgevolg veilig volgens de voorschriften van de fabrikant kan geïnstalleerd en gebruikt worden. Indien er nog bijkomende installatie- en beschermingseisen in het AREI vermeld worden die niet door de installatievoorschriften van de fabrikant worden afgedekt moet aan deze bijkomende eisen ook voldaan worden steeds rekening houdend met de gebruikte ZLS.  Danny Hermans (VOLTA vzw)

Warmtepompen zonder buitenunit:

De IKCS reeks Als we het hebben over de toekomst van HVAC, dan hebben we het vooral over ‘hernieuwbare energie’, en deze wordt vooral aangestuurd door elektriciteit.

Stiebel Eltron is in dit opzicht een vooruitstrevend bedrijf omdat het zich vooral richt op warmtepompen en elektrische toestellen.

Vandaag de dag weten we dat warmtepompen de toekomst zijn. De sector merkt een toename in de verkoop ondanks de resterende obstakels. Geluidsoverlast, nood aan een buitenunit,… zijn vaak

tegenargumenten voor lucht|water warmtepompen. Maar Stiebel Eltron ontwikkelde een ideale oplossing: de WPL ICKS Classic type monobloc. Met een geluidsniveau van +/- 51 Db en een installatie zonder buitenunit sluit dit overlast voor de buren uit en biedt het zelfs de mogelijkheid om in appartementsgebouwen te worden geplaatst. Bovendien is bij deze warmtepomp geen tussenkomst van een koelspecialist vereist. Er zijn enkel 2 luchtopeningen naar buiten, een wateraansluiting en elektrische aansluitingen nodig, wat de plaatsing vereenvoudigt.

R454C Safe • Efficient

Eco-friendly

Nieuw Stiebel Eltron laat het hier niet bij. Europa heeft zijn wetgeving rond F-gassen voor 2030 aangescherpt, waardoor de regelgeving inzake koeltechnologie steeds strenger wordt. Daarom besloot Stiebel Eltron om vanaf dit najaar over te schakelen op het milieuvriendelijkere R454c-gas. R454c heeft een GWP (aantal keer dat het koudemiddel schadelijker is dan CO2) van 148; een aanzienlijke verbetering ten opzichte van het GWP van 675 van R32. Eerst worden de bodem|water warmtepompen aangepast, daarna de lucht|water warmtepompen.

31

32 T E C H N I S C H E

INFO

Human Centric Lighting, deel 2: nieuwe lichtgrootheid MEDI De nieuwe lichtgrootheid die door de CIE ontwikkeld is om het welzijnseffect van licht op de mens de kwantificeren is de melanopisch daglichtequivalente verlichtingssterkte (MEDI). Het symbool voor MEDI is E D65 v,mel en de eenheid is lux net zoals bij fotopische verlichtingssterkte. We ontrafelen deze grootheid voor u:

Ev: “Ev” is het symbool voor verlichtingssterkte. Het is belangrijk dat de MEDI op ooghoogte in de kijkrichting wordt gemeten omdat we de lichtinval op de IPRGC’s (Intrinsically photosensitive retinal ganglion cells) in het oog willen capteren.

Rechtstreeks met spectrofotometer: Dit toestel meet de bestralingssterkte per golflengte en weegt deze automatisch voor de melanopische ooggevoeligheidscurve. De resultaten kunnen gewoon afgelezen worden op het toestel

D65: Daglicht (D65) wordt als referentie in de MEDI opgenomen omdat daglicht de meest natuurlijke lichtbron is om ons circadiaans systeem aan te sturen. MEDI kunnen we dus uitdrukken als de hoeveelheid fotopische lux daglicht die nodig is om de melanopische lux van een bepaalde lichtbron te bekomen.

Aangezien daglicht de referentie is, zal de fotopische verlichtingssterkte bij daglicht dus altijd gelijk zijn aan de MEDI. Bij de meeste lichtbronnen zal de MEDI echter lager zijn dan de fotopische verlichtingssterkte.

Mel: De spectrale bestralingssterkte wordt bij de MEDI niet gewogen door de fotopische ooggevoeligheidscurve (visueel systeem), maar wel door de melanopische ooggevoeligheidscurve (niet-visueel systeem). De melanopische ooggevoeligheidscurve heeft een piekgevoeligheid op 490 nm (=cyaan) in tegenstelling tot de piekgevoeligheid van de fotopische ooggevoeligheidscurve die ligt op 555 nm (=groen).

Een hoge MEDI is vooral belangrijk van zodra we opstaan tot rond 11u. Voor volwassenen raden we 250 MEDI aan, voor senioren mag dit tot 500 gaan.

Hoe MEDI meten?

De MEDI wordt altijd verticaal op ooghoogte gemeten. Idealiter wordt het meetinstrument ook 15° gekanteld ter compensatie van onze wenkbrauwen die een deel van de lichtinval tegenhouden.

Hoe MEDI verhogen?

• Lampen: - Gebruik lampen met hoge lumen (bv. 1000) en een hoge MDER of CCT (bv. 5000K). Let wel, vanaf 17u best dimmen of lampen aanzetten met lagere lumens (bv. 150) en de CCT laten zakken tot min. 2700K om onze biologische klok niet te ontregelen. Laat u niet vangen door de tunable white-hype: enkel CCT regelen is niet voldoende om welzijnseffecten te bekomen.

- Indirecte of hoge diffuse verlichting met een breed oppervlak helpt om meer licht via reflecties op ons oog te doen invallen.

• Interieur: vermijd zwarte en rode kleuren want deze absorberen veel van het gewenste licht. Lichte en cyaan kleuren reflecteren beter.

• Architectuur: veel ramen zorgen voor veel daglicht en daglicht helpt om onze biologische klok juist te zetten.  Eowyn Van de Putte (KU Leuven) en Sara Kindt (Howest)

Omrekenen met luxmeter (Ev x MDER = MEDI): Wanneer u fotopische verlichtingssterkte vermenigvuldigt met de melanopsinewerkzaamheidsfactor (MDER; Melanopic Daylight Efficacy Ratio) van de lamp bekomt u de MEDI. De MDER kan opgevraagd worden bij de lichtfabrikant. Hoe hoger de MDER, hoe beter de lamp is in het activeren van het niet-visuele systeem.

Indien de MDER = 1 dan wil dit zeggen dat de lamp even effectief is als daglicht in het stimuleren van het fotopigment melanopsine (bijvoorbeeld: MDER fluolamp T8 840, 4000K = 0.59).

Eowyn Van de Putte en Sara Kindt zijn samen mede-uitvoerders van het door VLAIO-gesubsidieerde TETRA-project rond ‘Human Centric Lighting’.

NELECTRA 60

33

Twee prille 60-ers over hun ambities en ervaringen In onze redactieraad zetelen twee gewaardeerde leden die -net als Nelectra- de respectabele leeftijd van 60 jaar bereikt hebben. Beide jonge heren nemen af en toe ook de pen ter hand om de meer technische artikels in ons vakblad vorm te geven.

Maar wie zijn Danny Hermans en Rudy Van den Bergh nu echt? Maak kennis met deze technische redacteurs in dit unieke dubbelinterview.

Beide heren kunnen terugblikken op een rijk gevulde carrière (zie kaderstukken op volgende pagina), maar wij vroegen ons af wat zij zich het best zullen herinneren.

Danny Hermans moet niet lang nadenken: “Dat was zonder twijfel Technopolis. Ik was toen aan het werk bij studiebureau Technum en

Dat doe ik al 13 jaar lang: eerst hulpkok, dan kok en daarna specialisatiecursussen (vegetarisch, gastronomisch…). Dat is pure ontspanning voor mij: de ideale manier om mijn hoofd leeg te maken. Ik studeerde ook nog voedingsleer en dieetleer.”

Ondertussen heeft Rudy van zijn lievelingshobby ook zijn bijberoep gemaakt: hij kookt voor 2 personen in een thuissituatie én voor hele grote groepen.

En wat eet hij dan zelf graag, vroegen wij ons af: “Als er lamscarré met look of gamba’s met look op het menu staan….,” glimlacht hij.

Naast deze drukke bezigheden heeft hij nog weinig tijd voor andere hobby’s. Vroeger fotografeerde hij ook graag, maar daar is nu minder tijd voor. Hij fotografeert wel nog zijn gerechten! En hij houdt van bridge en daarvoor heeft hij 2 jaar avondschool gevolgd.

kreeg het project toegewezen. Ik was er verantwoordelijk voor de

Trappisten en wandelen

elektrische installaties, hoogspanning, laagspanning, verlichting èn

Danny is een grote wandelliefhebber. Hij gaat zelf op zoek naar mooie

zelfs de audiovisuele installatie in het auditorium, het opmaken van

wandelingen via GPS: “De afgelopen tijd heb ik een aantal mooie

de lastenboeken, opvolging van de offertes, keuze van de aannemers

wandelingen gedaan in de Voerstreek en het Land van Herve.”

en de werfopvolging.

Het gaat -zo blijkt- over stevige wandelingen van om en bij de 20

Wanneer ik er nu op bezoek ga, dan denk ik met genoegen terug aan

kilometer. Daar horen een rugzak en een picknick bij: “Heerlijk zo’n

die periode. Aan de vele discussies met de bouwheer én aan de vele

picknick op een bankje met een prachtig uitzicht.”

aanpassingen, waarbij onder meer de volledige verlichting in de tentoonstellingsruimte aangepast diende te worden omdat de architect zomaar de kleur en de vorm van het plafond gewijzigd had…”

Danny werkt ook heel graag in de tuin èn hij geniet van de betere biersoorten. “Ik drink inderdaad graag van een goeie trappist,” glimlacht hij. “Vooral Orval, want ik hou van de bittere smaak én het

Rudy Van den Bergh heeft niet zozeer één gebeurtenis waar hij met

is niet al te sterk; je kan er een paar van drinken. Maar ik hou van

tevredenheid en trots op terugblikt, maar wel een periode in zijn

veel lekkere bieren en koop ze overal. Onlangs was ik nog in café De

leven: hij was 25 jaar vrijwilliger bij het Rode Kruis. “Ik werkte 10 jaar

Vrede te Westvleteren, zowat het bekendste trappistenbier ter wereld

lang mee in het Universitaire ziekenhuis van Antwerpen als vrijwilliger

en daar heb ik alles wat ik mocht/kon meebrengen mee naar huis

op de ziekenwagendienst,” vertelt hij. “En dit voor 40 oude Belgische

gesleept.”

franken per nacht (n.v.d.r. voor de jongeren: dat is 1 euro). Ik reed er

Pensioen in zicht?

met de Klini, dat is het voertuig dat naast de MUG en de ambulance ingezet wordt om de patiënt met dokter te vervoeren naar het ziekenhuis na stabilisatie. Ik werkte er ten tijde van urgentiearts Beaucourt, vooral bekend voor zijn presentaties over de gevolgen van alcohol in het verkeer.

Als we Danny vragen naar zijn plannen bij zijn pensioen, dan kijkt hij ons verbaasd aan: “Daar ben ik echt nog niet mee bezig. Als ik gezond mag blijven, dan is 65 zeker geen einddatum. Ik heb een grote vrijheid op het werk en dat is een motivatie om nog wat te blijven werken.”

Lekker koken Wij kennen Danny en Rudy vooral van hun interessante teksten in ElektroVisie, maar hoe ziet hun leven er naast hun professionele bezigheden eruit?

Iedereen die Rudy kent weet dat hij graag kookt: “Van kindsbeen af sta ik al in de keuken. Eerst de gewone dagelijkse keuken, maar het was Mieke, mijn echtgenote, die mij aangezet heeft om er verder mee te gaan. Ik ben dan cursussen gaan volgen aan het PIVA (n.v.d.r.: Provinciaal Instituut voor Voedingsbedrijven Antwerpen).

Ook Rudy is niet van plan om te stoppen. Hij zou in principe al volgend jaar met pensioen kunnen, maar heeft al aangekondigd om er zeker nog 2 jaar bij te doen: “Net als Danny ben ik vrij in mijn werk en dat geeft goesting om door te doen,” besluit hij op een positieve noot.

En zo is ook ElektroVisie verzekerd van nog heel wat jaren van hun inzicht en expertise.  Linda Claeys

34 N E L E C T R A

60

Wie is Rudy Van den Bergh?

Rudy werd geboren op 29 december 1959. Hij schrijft artikels voor ElektroVisie sinds 2005 en daarnaast fungeert hij ook al 20 jaar als lesgever voor de infosessies van Nelectra.

Rudy studeerde af op 17-jarige leeftijd (A2 elektriciteit). Zijn eerste job kreeg hij bij wegenbouw Blondé en Van Steenbeeck als onderhouds­ elektricien. Na het faillissement van dit bedrijf kon hij aan de slag bij

Wie is Danny Hermans?

Danny werd geboren op 16 februari 1960. Hij schrijft artikels voor ElektroVisie sinds 2010, als opvolger van zijn gewaardeerde collega Paul De Potter.

Hij studeerde af als industrieel ingenieur elektriciteit. Zijn eerste werkgever was PRB, de bommen- en granatenfabriek te Balen. Na een tussenstop als ploegleider in een meubelfabriek, trok hij naar Turnhout en Eindhoven om in de R & D afdeling van Philips Lighting de pilootproductie van hogedruk gasontladingslampen voor auto’s op te zetten. Hij was daar actief tot begin jaren ’90. Vervolgens werkte Danny als lesgever. Onder meer bij Groep T te Leuven, een hogeschool die ondertussen onder de koepel van KU Leuven zit. “Ik gaf er les aan industrieel ingenieurs,” vertelt hij. “Eén van de vakken was het AREI, een ander ‘labo elektrische machines’.”

Tegelijkertijd was ‘meester Hermans’ ook aan het lesgeven in bedrijven. Monsanto en BASF behoorden onder meer tot de gelukkigen: “Mijn leerlingen waren heel enthousiast, omdat ik vanuit de praktijk veel voorbeelden kon geven.”

Danny werkte graag in het onderwijs, maar hij had te weinig anciënniteit opgebouwd toen de hogeschool in de universiteit geïntegreerd werd en dus moest hij noodgedwongen op zoek naar een andere job.

Die vond hij snel als keurder. “Ik heb er maar één jaar gewerkt, maar de keuringen in de gevangenis van Merksplas en in de operatiekwartieren van ziekenhuizen, waren bijzondere ervaringen,” weet hij nog.

Bij het studiebureau Technum -zijn volgende werkgever- begeleidde hij het bijzondere Technopolis project alsook het VAC te Hasselt.

Vanaf 2000 ging hij aan de slag in de engineeringafdeling van EMGO (Europese Maatschappij voor Glazen Onderdelen, een joint-venture van de verlichtingstakken van Philips en Osram, gesloten door de opkomst van de led-verlichting), omwille van zijn interesse in PLCsturingen en computergestuurde video-inspectiesystemen.

Tot slot ging hij eind 2009 aan de slag bij het VEI, dat ondertussen in Volta geïntegreerd werd.

bouwbedrijf Cosimco voor 2 jaar. In 1990 startte hij bij AIB -dat later AIB Vinçotte werd- als keurder. Ondertussen werkt hij nu 7 jaar bij Electro-Test.

Rudy Van den Bergh is ondertussen al 30 jaar werkzaam in de sector van de controle-organismen. Een beroep dat hij -met zijn diploma A2 elektriciteit- normaal gezien niet kon uitoefenen. Toch heeft hij dit voor elkaar gekregen: “Ik heb mij het eerste jaar via zelfstudie vastgebeten in de wetgeving en heb mij het AREI eigen gemaakt,” graaft hij in zijn geheugen.

Voor de proef om toegelaten te worden bij AIB heeft hij ook psychotechnische proeven ondergaan, waar hij heel sterk uit kwam. “Ik hou erg veel van dit soort dingen en scoor er doorgaans heel goed in,” verklaart hij. De combinatie van zijn goede psychotechnische proeven en de belofte om te blijven studeren, kon hij aan de slag als keurder bij AIB.

8 VR AGEN A AN

35

De mens achter….

Bart De Bruyne Managing Director Obo Bettermann België en Luxemburg

Op deze pagina willen wij bekende en niet-zo-bekende mensen uit de elektrosector een aantal minder evidente vragen stellen. Privé-vragen, die de mens achter de professional laten zien. Deze maand is het de beurt aan Bart De Bruyne.

Welke serie heeft de afgelopen tijd indruk op u gemaakt? Waarom?

De reeks ‘The bridge’ (op Canvas) vond ik goed. Vooral ‘Saga’ (de detective) vond ik top!

Hoe brengt u graag uw vrije tijd door?

Ik zit niet graag stil, dus heb ik diverse vrijetijdsbestedingen die ik probeer te combineren. Gepassioneerd door tweewielers staan zowel motorrijden als fietsen bovenaan mijn lijstje

Op welke verwezenlijking bent u trots?

Het feit dat ik het energielandschap mee heb helpen veranderen naar aanleiding van de liberalisering van de energiemarkt. Ook de ‘change’ in de organisatie (Electrabel) die daar een belangrijk aandeel in had, heb ik helpen vormgeven.

Wat wilde u worden toen u klein was?

Benzinepomphouder. Had wellicht te maken met het feit dat ik graag met mensen in contact kom.

Wat is uw levensmotto?

“Kies en zie niet om”.

Het verleden is wat het is. Daar kan je niets meer aan veranderen. Kijk vooral naar wat er nog voor je ligt.

Wanneer krijgt u uw beste ideeën?

Dat kan op elk moment van de dag zijn. Ik gebruik regelmatig een app (Braintoss – een aanrader) om mijn ideeën aan mezelf door te geven.

Wat was de moeilijkste keuze/beslissing die u in uw carrière hebt moeten maken?

Een keuze maken is eigenlijk niet moeilijk, want dat heb je zelf in de hand. De fases die voorafgaan aan een keuze, zijn wel bepalend en die zorgen wel voor enige (positieve) stress

En in het kader van 60 jaar Nelectra: waar wil u staan op uw 60 jaar?

Ik leef in het nu en ben niet echt bezig met waar ik wil staan over 5 jaar. In ieder geval iets wat ik graag doe en waar ik energie uit haal.

En dat kent geen (eind)datum…