BAKKERS EN BOEREN
Een project over tolerantie en vooroordelen
Daar maak je geschiedenis mee
DOCENTENHANDLEIDING & LEERLINGENMATERIAAL VOOR GROEP 3, 4 & 5 VAN HET BASISONDERWIJS
OVER DIT LESPAKKET U heeft gekozen voor het educatieve project: ‘Bakkers en Boeren’ voor groep 3 t/m 5 van het Basisonderwijs. In dit lespakket kun je het volgende vinden: – Introductie Nederlands Openluchtmuseum; – Wat biedt het museum nog meer? – Introductie project ‘Bakkers & boeren’; – Voorbereidende les met leerlingenmateriaal; – Museumbezoek;
Dit lespakket bestaat uit: - Docentenhandleiding - Werkbladen De werkbladen moeten gekopieerd worden.
CONTACT Voor inhoudelijke vragen over dit project en het lesmateriaal kunt je contact opnemen met de afdeling Educatie. Wij zijn het beste te bereiken via het e-mailadres: res@openluchtmuseum.nl of bel voor een afspraak met de afdeling Reserveringen, telefoon: 026 357 61 23. COLOFON Productie: Afdeling Educatie, Nederlands Openluchtmuseum, 2017. Met medewerking van Sandra van Ginkel. Met dank aan de leerlingen en leerkrachten van de PCBS De Klimroos in Westervoort en BS De Arcade in Arnhem.
3 4 4 5
BAKKERS & BOEREN – DOCENTENHANDLEIDING
WELKOM IN HET NEDERLANDS OPENLUCHTMUSEUM Het Nederlands Openluchtmuseum is er voor iedereen die Nederland en de wijze waarop de Nederlanders leefden, wil ontdekken, zien en beleven. In het uitgestrekte museumpark ondergaan jij en je leerlingen de geschiedenis van het dagelijks leven.
DE PLEK VOOR KINDEREN Het Kindererf is het centrale punt van diverse educatieve activiteiten in het museum. Het is gevestigd in een oude Brabantse boerderij en is dé plek voor kinderen! Leerlingen kunnen hier allerlei karweitjes doen die vroeger heel gewoon waren, zoals water pompen, wassen met een wasbord en de koe melken. Kortom: een plek waar je je naar hartenlust kunt uitleven!
Naast de oude trams zijn er meer dan tachtig historische huizen en bedrijven in het park en vrijwel allemaal zijn ze toegankelijk voor publiek. Op veel plekken kunnen de leerlingen echte vaklieden aan het werk zien, zoals de smid, de papierschepper of de olieslager. Alle zintuigen worden geprikkeld bij een bezoek aan het museum!
GEWOON EVEN LEKKER SPELEN Even gewoon lekker spelen kan ook in het museumpark. Op het plein in de Zaanse buurt staat het historische speelgoed, zoals hoepels, vélocipèdes en de Vliegende Hollanders al klaar. Naast het historische doolhof is een moderne speeltuin ingericht om even lekker uit te razen.
EDUCATIEVE PROJECTEN
SMIKKELEN EN SMULLEN Ontdekken en spelen in de buitenlucht maakt hongerig. Het Openluchtmuseum biedt daarom verschillende mogelijkheden om een hapje te eten.
Voor alle groepen uit het primair onderwijs, speciaal onderwijs en de onderbouw van het voortgezet onderwijs zijn educatieve projecten ontwikkeld. Elk project duurt twee uur, waarin kinderen op hun eigen niveau worden uitgedaagd actief bezig te zijn met een stukje Nederlandse geschiedenis. Een overzicht van alle educatieve projecten vindt je achterop deze brochure.
Schrijf samen met uw leerlingen geschiedenis en kom een dagje ontdekken, spelen, proeven en speuren!
3
BAKKERS & BOEREN – DOCENTENHANDLEIDING
INTRODUCTIE BAKKERS & BOEREN
TIJDSDUUR De les bestaat uit twee delen van elk 30–45 minuten.
DOELGROEP Het project is bestemd voor groep 3 tot en met 5 van het basisonderwijs.
DOEL 1. Voorbereiding op het museumbezoek, waarin het thema verder wordt uitgediept. 2. Leerlingen verdiepen zich in elkaar. Ze beseffen dat wat je bedenkt over een ander zonder voorkennis, anders kan zijn dan de werkelijkheid.
THEMA Het project ‘Bakkers en Boeren’ gaat over tolerantie. Het aspect vooroordelen wordt nader uitgewerkt. Op school kijken de leerlingen naar elkaar en ontdekken wat vooroordelen zijn. In het museum spelen ze de rol van bakker of boer, die ieder zo zijn eigen mening over de ander heeft.
ORGANISATIE
DOEL Leerlingen laten zien dat mensen soms heel anders zijn dan dat ze aanvankelijk denken.
DEEL 1 Verdeel de klas in groepjes van twee leerlingen (aan te raden is geen hartsvrienden te laten samenwerken). De tweetallen vullen eerst de eerste bladzijde van het boekje in. Daarna vullen ze afzonderlijk bladzijde 2 ‘Dit denk ik’ in.
OPZET VAN HET PROJECT Het project bestaat uit drie onderdelen 1. introductieles op school 2. museumbezoek 3. lessuggesties na afloop aan het bezoek.
DEEL 2 In deel 2 interviewen de leerlingen elkaar. Vervolgens vullen ze opnieuw de vragen over de klasgenoot op bladzijde 3 ‘Zo is het’ in. Ze kunnen nu de score berekenen en de verschillen tussen voor het interview en na het interview bespreken.
KERNDOELEN Het project sluit aan bij het leergebied overstijgende kerndoelen ‘Zelfbeeld en sociaal gedrag’ en de kerndoelen ‘Samenleving nr. 16’, ‘Gezond en redzaam gedrag nr. 24’ en ‘Spel en bevordering van het taalgebruik F nr. 13’.
ENKELE SUGGESTIES Vragen die je jouw leerlingen tijdens de bespreking kan stellen: - Was er verschil in je antwoorden voor en na het interview? - Wanneer wist je meer van je klasgenoot: voor of na het interview? - Was het moeilijk om van te voren de vragen te beantwoorden? - Waarom wel/niet? - Heb je een verklaring voor de verschillen?
VOORBEREIDENDE LES NODIG: WERKBLADEN 1, 2 & 3 De werkbladen 1, 2 & 3 bestaan uit drie boekjes ‘Bakkers en Boeren’. Elk boekje heeft een ander niveau met oplopende moeilijkheidsgraad. U kunt zelf bepalen welke versie voor uw leerlingen geschikt is. Kopieer het door jou gekozen boekje voor jouw leerlingen. Elk boekje kan dubbelzijdig gekopieerd worden en vervolgens dubbel gevouwen worden.
4
BAKKERS & BOEREN – DOCENTENHANDLEIDING
BEZOEK AAN HET MUSEUM
NODIG: WERKBLADEN 4 & 5
leiders (waarvan één leerkracht) op een groep van 30 leerlingen en verwachten van de begeleiders een actieve rol. Natuurlijk is de museumdocent tijdens de activiteiten aanwezig ter ondersteuning en advies. Zorg dat je op tijd bij het project bent. (Het is een kwartiertje lopen van de entree naar het Kindererf.)
WERKBLAD 4 Brief ‘Hallo allemaal’ De brief is een introductie op het museumbezoek en is bestemd voor de leerlingen. Het is de bedoeling dat je de brief voorafgaand aan het bezoek aan de leerlingen voorleest. Leerlingen van groep 4 & 5 kunnen de brief zelf lezen.
AFSLUITENDE LES KORTE OMSCHRIJVING De afsluitende les bestaat uit een aantal vragen en opdrachten. Hierbij zijn geen werkbladen nodig.
WERKBLAD 5 ‘Begeleiding tijdens het museum-bezoek’ Dit werkblad is een introductie op het museumbezoek en is bestemd voor alle begeleiders. Hierin vind je wat je van het museum kan verwachten en wat het museum verwacht van de begeleiders. Het is de bedoeling dat je dit werkblad kopieert voor alle begeleiders en voorafgaande aan het bezoek met elkaar bespreekt en meeneemt naar het museum.
TIJDSDUUR 30 minuten DOEL Leerlingen kunnen verschillende culturen en hun vooroordelen onderscheiden. Zij weten het verschil tussen vooroordeel en werkelijkheid/feit. VRAGEN EN OPDRACHTEN 1. Kies als onderwerp een vreemde cultuur die tot de verbeelding spreekt. Bijvoorbeeld: de Indianen, Eskimo’s, Cowboys etc. Ga met zijn allen brainstormen over de kenmerken van die cultuur (woning, kleding, levensonderhoud, taal, hoe vieren ze feest, eten/drinken). Daarna gaat de klas in boeken of op internet opzoeken hoe de werkelijkheid is. 2. Onderzoek hoeveel verschillende culturen in de klas (of dorp, stad) te vinden zijn. Wat weet je ervan, of denk je ervan te weten? Probeer de volgende onderdelen van die culturen te vergelijken: woning, kleding, taal, dans en eten/drinken. Klopt de werkelijkheid met wat de kinderen eerst dachten? Hebben de culturen kenmerken van elkaar overgenomen? 3. Bespreek met de kinderen wat een vooroordeel is. Wat is het verschil tussen een vooroordeel en een feit? Bijvoorbeeld: Donkere kinderen spreken de Nederlandse taal niet goed, alle Nederlanders dragen klompen, Blondjes zijn dom, eten met je handen is onbeleefd, etc.
KORTE OMSCHRIJVING In het museum wordt de klas in twee groepen verdeeld: de bakkers en de boeren. Beide groepen leren het één en ander over hun eigen beroep. De bakkers en boeren gaan samen op pad. Onderweg ontdekken ze dat ze elkaars kwaliteiten nodig hebben om hun gezamenlijke doel te bereiken. TIJDSDUUR Het project duurt 2 uur. DOEL Het is belangrijk dat de kinderen begrijpen dat het niet altijd waar is wat je over iemand denkt. In de museumles wordt deze gedachtegang verder uitgewerkt. ORGANISATIE Uw groep wordt ontvangen door een museumdocent op het Kindererf, die het project tijdens het museumbezoek begeleidt. De museumdocent verzorgt de introductie en de afsluiting van het project. Je gaat dus zelf met de leerlingen aan de slag. Wij vragen minimaal vier bege-
5
Wat klopt niet en teken hier het goede:
Samen met je klasgenoot ga je nu de vragen doen. Kijk wat jezelf dacht. Klopt alles?
ZO IS HET
voorzijde
VAN HET 1 NEDERLANDS OPENLUCHTMUSEUM
‘BAKKERS EN BOEREN’
DIT BOEKJE HOORT BIJ HET PROJECT
BAKKERS & BOEREN - WERKBLAD 1 A
6
jaar oud
7
Voor mijn verjaardag wil ik:
Dit eet ik graag:
Dit drink ik graag:
Mijn liefste dier is:
Ik ben
Plak hier jouw pasÂfoto of teken je gezicht
DIT BOEKJE IS VAN
achterzijde
Voor zijn/haar verjaardag wil hij/zij:
Dit drinkt hij/zij graag:
Hij/zij eet graag:
Zijn/haar liefste dier is:
Dit is mijn vriend(in):
Schrijf op wat jouw klasgenoot denkt en doet. Als je het niet weet, verzin je zelf iets.
DIT DENK IK
BAKKERS & BOEREN - WERKBLAD 1 B
jaar
8
Als mijn klasgenoot iets stom vindt, zegt hij zij
Als mijn klasgenoot iets leuk vindt, zegt hij/zij
Totaal
Mijn klasgenoot houdt wel/niet van dansen
mensen
tegen elkaar
Als mijn klasgenoot een vriend ziet, zegt hij/zij
Als hij/zij jarig is wil hij
Mijn klasgenoot drinkt graag
Mijn klasgenoot eet graag
’s Morgens zeggen ze
Bij mijn klasgenoot thuis wonen
Zijn lievelingsdier is
Zijn lievelingskleur is
Kleur ogen is
Mijn klasgenoot is
Mijn klasgenoot heet
Kijk wat je zelf dacht. Klopt het? Dan mag je achter de vraag een kruisje zetten.
Samen met je klasgenoot ga je nu de vragen doen.
ZO IS HET Score
voorzijde
VAN HET 2 NEDERLANDS OPENLUCHTMUSEUM
‘BAKKERS EN BOEREN’
DIT BOEKJE HOORT BIJ HET PROJECT
BAKKERS & BOEREN - WERKBLAD 2 A
jaar
9
Als ik jarig ben vraag ik
Ik houd wel/niet van dansen
Als ik iets heel stom vind, zeg ik
Als ik iets heel leuk vind, zeg ik
Ik drink graag
Dit zeg ik als ik mijn vader of moeder zie
Dit zeg ik als ik mijn vriend zie
Ik speel graag met
Kleur ogen
Mijn haar is
Ik ben
Naam:
DIT BOEKJE IS VAN
Dit ben ik
achterzijde
jaar
tegen elkaar
mensen
Mijn klasgenoot houdt wel/niet van dansen
Als mijn klasgenoot iets stom vindt, zegt hij/zij
Als mijn klasgenoot iets leuk vindt, zegt hij/zij
Wij zeggen tegen elkaar
Als mijn klasgenoot jarig is wil hij/zij
Hij/zij drinkt graag
Hij/zij eet graag
’s Morgens zeggen ze
Bij hem/haar thuis wonen
Zijn/haar lievelingsdier is
Zijn/haar lievelingskleur is
Zijn/haar kleur ogen is
Mijn klasgenoot is
Mijn klasgenoot heet
Schrijf op wat jouw klasgenoot denkt en doet. Als je het niet weet, verzin je zelf iets.
DIT DENK IK
BAKKERS & BOEREN - WERKBLAD 2 B
mensen
jaar oud
10
Mijn klasgenoot vindt dansen wel/niet leuk
Als mijn klasgenoot iets stom vindt, dan noemt hij/zij dat
Als mijn klasgenoot iets leuk vindt, dan noemt hij/zij dat
Als mijn klasgenoot een vriend(in) tegenkomt, dan zegt hij/zij
Mijn klasgenoot wil graag als cadeau
Het lievelingsdrankje van mijn klasgenoot is
Het lievelingseten van mijn klasgenoot is
Mijn klasgenoot zegt ’s morgens bij het opstaan tegen familieleden
Bij hem/haar thuis wonen
Zijn/haar lievelingskleren zijn
Zijn/haar lievelingskleur is
Zijn/haar kleur ogen is
Mijn klasgenoot is
Mijn klasgenoot heet
Je gaat nog een keer de vragen over je klasgenoot beantwoorden. Nu mag je je klasgenoot eerst vragen stellen. Zet daarna een kruisje bij de antwoorden die hetzelfde waren voor en na het interview.
ZO IS HET Score
Totaal
voorzijde
VAN HET 3 NEDERLANDS OPENLUCHTMUSEUM
‘BAKKERS EN BOEREN’
DIT BOEKJE HOORT BIJ HET PROJECT
BAKKERS & BOEREN – WERKBLAD 3 A
jaar oud
11
Ik wil graag als cadeautje krijgen
Ik houd wel/niet van dansen
Als ik iets heeel stom vind, dan noem ik dat
Als ik iets heeel leuk vind, dan noem ik dat
Lievelingsdrankje
Zo groet ik mijn moeder of vader
Zo groet ik mijn beste vriend: (bijvoorbeeld kussen, hoi zeggen, omhelzen)
Hobby’s
Kleur ogen
Mijn haarkleur is
Ik ben
Plak hier jouw pasfoto of teken je gezicht
DIT BOEKJE IS VAN
achterzijde
Mijn klasgenoot vindt dansen wel/niet leuk
Als mijn klasgenoot iets stom vindt, dan noemt hij/zij dat
Als mijn klasgenoot iets leuk vindt, dan noemt hij/zij dat
Als mijn klasgenoot een vriend(in) tegenkomt, dan zegt hij/zij
Mijn klasgenoot wil graag als cadeau
Het lievelingsdrankje van mijn klasgenoot is
Het lievelingseten van mijn klasgenoot is
Mijn klasgenoot zegt ’s morgens bij het opstaan tegen familieleden
Bij hem/haar thuis wonen
Zijn/haar lievelingskleren zijn
Zijn/haar lievelingskleur is
mensen
jaar oud
Zijn/haar kleur ogen is
Mijn klasgenoot is
Mijn klasgenoot heet
DIT DENK IK
Je gaat zelf bedenken wat jouw klasgenoot denkt en doet. Als je het niet weet, verzin je zelf iets.
BAKKERS & BOEREN - WERKBLAD 3 B
BAKKERS & BOEREN - LEERLINGENMATERIAAL
WERKBLAD 4 BRIEF VAN HET MUSEUM HALLO ALLEMAAL, Jullie komen binnenkort naar het Nederlands Openluchtmuseum voor het project ‘Bakkers en Boeren’. Daar gaan jullie meespelen in een spannend verhaal. Het verhaal gaat er over dat mensen verschillend zijn. Je hebt vast ook wel eens dat je iemand gek vindt. Dat kan zijn omdat hij er anders uit ziet dan jij of dat hij dingen zegt die je niet begrijpt. Maar als je hem dan beter leert kennen dan valt het allemaal erg mee. Dan is hij ineens niet zo vreemd meer. In ons verhaal over bakkers en boeren is het net zo: Er was eens een heel klein dorpje. Het lag aan de bosrand en vlak naast een grote rivier. Het was een mooi en rustig dorp, waar de mensen vredig naast elkaar leefden. Er woonden allerlei mensen in het dorp en de meesten konden het wel goed met elkaar vinden. Als ze elkaar tegenkwamen op straat dan maakten ze een praatje of gingen ze even een kop koffie drinken. Maar er waren twee groepen die elkaar niet konden uitstaan: de bakkers en de boeren. Heel soms kwamen zij elkaar tegen bij de molenaar. Dit was als de boeren het graan voor hun meel hadden afgeleverd en de bakkers het meel kwamen halen voor hun brood. Nu moesten ze elkaar wel groeten, maar ze deden het altijd een beetje mompelend. Ze hadden duidelijk een hekel aan elkaar. In het museum horen jullie hoe het verhaal verder gaat. Jullie moeten het zelfs afspelen. In het museum worden jullie zelf bakker of boer. Je leert van alles over je eigen vak en je snapt ook waarom de bakkers en de boeren elkaar vreemd vinden. Toch moeten jullie samen een probleem oplossen. Als dat maar goed gaat... We zullen zien. Groeten van de medewerkers van de afdeling Educatie
12
BAKKERS & BOEREN - BEGELEIDERSMATERIAAL
WERKBLAD 5 BEGELEIDING TIJDENS MUSEUM BEZOEK EEN SCHOOLPROJECT IN HET NEDERLANDS OPENLUCHTMUSEUM
HOE GAAT HET IN Z’N WERK? BEGELEIDERS Uw groep wordt ontvangen op het Kindererf door een museumdocent, die het project tijdens het museumbezoek begeleidt. De museumdocent verzorgt de introductie en de afsluiting van het project. Je gaat dus zelf met de leerlingen aan de slag. Wij vragen minimaal vier begeleiders (waarvan één leerkracht) op een groep van 30 leerlingen en verwachten van de begeleiders een actieve rol. Natuurlijk is de museumdocent tijdens de activiteiten aanwezig ter ondersteuning en advies. Zorg dat je op tijd bij het project bent. Het Kindererf is een kwartiertje lopen van de Entree. Als je de tram neemt, stapt je uit bij halte Lint-Tuinen.
5
6
LEGENDA
4
1 Parkeren bussen, toiletten 2 Betalen bij kassa en kaartcontrole 3 Canongebouw 4 Met de tram of te voet naar het Kindererf (Halte Lint-Tuinen) 5 Ontvangst museumdocent 6 Even lekker spelen
3 2 1
13
OVERZICHT VAN ONS AANBOD PER GROEP OVERZICHT EDUCATIEVE PROJECTEN
GROEPEN
Educatieve projecten
Kenmerkende thema’s
Keuterboeren
Opa & oma, groeien, de boerderij, dieren, de supermarkt, koken, eten
Wat wil je later worden?
Beroepen, ambachten, dit ben ik!
Bakkers en boeren
Discriminatie, pesten, jezelf en elkaar leren kennen, respect en tolerantie, samenwerken
Brood! Dat koop je toch in de winkel?
Waar komt ons voedsel vandaan, eten, land bewerken, de bakker, de boerderij
Feest! In Nederland
Feesten van alle culturen
Dossier bouwen
Bouwen, huisvesting, uitvindingen, hout- en vlecht constructies, vloeren, muren, daken
Kinderarbeid
Opa en oma, werkervaringen opdoen, derde wereld, kleding, de rechten van het kind, meningsvorming
Architecten gezocht
Ontwerpen, bouwen, huis en wonen, inrichten, van boerderij tot woonhuis, samenwerken
Canonproject
De hele Nederlandse geschiedenis
Sint Nicolaas
Feesten van nu zoals ze vroeger gevierd werden
Elfstedentocht
Friesland, wintertradities, bewegen
*Het Nederlands Openluchtmuseum presenteert vanaf oktober 2017 de Canon van Nederland. De presentatie bevat de Tien Tijdvakken van De Rooy en de 50 Canonvensters.
1
2
3
4
5
6
7
8
In het museum zijn vanaf 2017 de nieuwe presentaties in meerdere zalen te zien. Kinderen kunnen nu al kennismaken met twee vensters uit de canon die juist hen zullen aanspreken: Verzet tegen Kinderarbeid en Veelkleurig Nederland.
Hoeferlaan 4, Arnhem, Reserveringen: T 026 357 61 23, res@openluchtmuseum.nl, www.openluchtmuseum.nl