Landbouwbijlage fd

Vrijdag 8 september 2017

“Uit vele duizenden zaailingen ontstaat er in de regel maar één aardappelras waar je mee verder kunt. Veredelen is de kunst van het weggooien, is dan ook het motto in de branche.”

Arjan Douma, teeltdeskundige en exportmedewerker bij TPC Emmeloord

Landbouw

Pagina 39

L

WWW.OCI-AGRO.NL

’Ik wil alleen het beste. Ik bemest beter met Nutramon-KAS!‘

Daarom kiest u Nutramon-KAS! Ronde korrel • Perfect strooibeeld • Optimale stikstofbenutting • Hoog rendement ‘Over het bemesten van mijn land hoeft niemand mij iets te vertellen. Ik versta mijn vak en werk alleen met het beste materiaal. Met Nutramon-KAS heb ik standaard de beste stikstofkunstmest. Dé KAS met een optimale stikstofbenutting en een hoog rendement.

Bemest ook beter met Nutramon-KAS.’

Landbouw

Vrijdag 8 september 2017

35

Milk2Heat Restwarmte van koeienmelk leidt de weg naar energieneutrale stal Het woonhuis en straks ook kantoor, ontvangstruimte en kalverencouveuse van boer Rinus van der Zijl in Nijeholtpade worden met Milk2Heat verwarmd door de melk van zijn eigen koeien.

Jan Ybema

L

ommerrijke wegen, hier en daar een vrijstaande boom in het veld, waaronder koeien de schaduw opzoeken en ook strakke graslanden en hoog oprijzend maïs.

In deze contreien, net aan de Stellingwerfse kant van de Tsjonger, houdt Rinus van der Zijl zijn 320 stuks vee op 180 hectare land.

Wie bij Van der Zijl het erf oprijdt, ziet meteen dat hier een familie van moderne agrarische ondernemers aan het werk is. Het voorste deel van

Yn de stâl komt in kûveuze foar lytse kealtsjes mei flierferwaarming fia Milk2Heat

de oude ligboxenstal wordt verbouwd. „Hjir komt in kantoar mei ûntfangst-romte, foar fertsjintwurdigers, kontroleurs, wat der mar delkomt.” Daarachter een hygiënesluis waar bezoekers doorheen moeten voor ze de stal in mogen. Van een in te bouwen wc en douche kan straks

Van der Zijls personeel gebruik maken. „Wy dogge de measte bouwerij sels, mar it boerewurk giet ek troch, dat it duorret wat langer as dat wy wolle soenen.”

Van der Zijl runt de boerderij met zijn vrouw Jannie „yn de foarein” en zijn vier zoons in het landbouwwerk.

Hij moet aan de toekomst denken, want drie van de vier willen graag blijven boeren. Voor Van der Zijl zijn efficiëntie en grootschaligheid onontbeerlijk om het bedrijf levensvatbaar te houden voor de volgende generatie. Na de crisis bouwde hij een tweede ligboxenstal en toen het melkquotum begin 2015 werd afgeschaft, kocht hij er koeien bij. „Mar troch it fosfaatreduksjeplan kinne wy no net útwreidzje.”

De Friese boer in de Stellingwerven streeft dus naar efficiëntie en productiegroei, maar probeert tegelijkertijd de natuur niet uit het oog te verliezen. In ruil voor een vergoeding laat hij natuurvriendelijke oevers intact, beheert hij meerdere bossingels en ‘bonte weideranden’, waar hij niet bemest en later maait. Voor anderhalve cent extra per liter melk stuurt hij zijn koeien het land in, „want dat fine de minsken moai om te sjen”.

Milk2Heat Ook de Milk2Heat-installatie die Van der Zijl sinds begin dit jaar in gebruik heeft, past in zijn pogingen om efficiëntie te paren aan duurzaamheid. „Ik fûn it skande dat de waarmte fan de kowemolke ferlern gie. Dat wy binne op syk gien nei mooglikheden om dy restwaarmte nuttich te brûken.” Met de Milk2Heat-installatie kan Van der Zijl nu al de vloerverwarming in het woonhuis draaiende houden. Als straks de verbouwing klaar is, kan de warmte ook in de

Rinus van der Zijl bij het bedieningspaneel van zijn melkkoeltank. Foto: Marchje Andringa

nieuwe ontvangstruimte en het kantoor worden gebruikt. „En ik wol yn ’e stâl in kûveuze ha foar kealtsjes, dêr’t se lekker waarm bliuwe kinne.”

In de zomer, als er weinig gestookt wordt, heeft Van der Zijl nog een warmteoverschot van de melk. Gebruikswater in huis kan dan met de restwarmte van de melk verhit worden. Verder beperkt hij het zomerse overschot door de melk alvast wat af te koelen langs een andere warmtewisselaar. Daarmee warmt hij het grondwater dat hij aan de koeien te drinken geeft op tot 25 graden. De melk is dan al een stuk afgekoeld

voor het in de Milk2Heat-installatie terechtkomt. Is er ’s winters meer warmte in huis nodig, dan knijpt hij de eerste warmtewisselaar wat af. „It is net slim as dat drinkwetter wat koeler is.”

Los hoes Huisverwarming dankzij de koe: het is eigenlijk al een heel oud concept.

In het ‘los hoes’, een boerderijtype dat van de middeleeuwen tot in de negentiende eeuw gangbaar was in Twente en de Achterhoek, leefden vee en boerengezin onder één dak in dezelfde ruimte. Zo profiteerden de

bewoners van de warmte van de koeien. De 21e-eeuwse oplossing om niet de koe zelf, maar alleen haar melk als warmtebron te gebruiken, heeft uiteraard als groot voordeel dat men van de geuren verschoond blijft.

Van der Zijl hoopt de investering in zeven jaar terug te verdienen. Het is nu nog te vroeg om te bepalen hoeveel hij op de energierekening bespaart. „Wy geane derfan út dat wy it gasferbrûk mei twatredde werombringe kinne, mar wy stribje dernei om de stâlen op termyn enerzjyneutraal te krijen.” Zonnepanelen? „Dat is miskien de folgjende stap.”

Duurzame stal

Verwarming via Milk2Heat-installatie Melk komt met 37 graden uit de koe. In de melktank wordt het met een koudemiddel gekoeld tot 4 graden. Tijdens de koeling komt warmte vrij, maar in traditionele koelsystemen gaat die restwarmte verloren. De Milk2Heat-installatie zorgt ervoor dat deze restwarmte wordt overgedragen en vervolgens wordt opgeslagen in (warm-) waterbuffers. Daarmee wordt het water tot 45 graden opgewarmd. Met een warmtetransportpomp en -leiding kan het water als verwarmingssysteem fungeren, bijvoorbeeld in de woning. Tegelijk zorgt de unit voor de onderhoudskoeling zodat de melktemperatuur in de tank op 4 graden blijft.

Milk2Heat is ontwikkeld door Loohuis Agro Neutraal, een onderdeel van installatiebedrijf

FH Loohuis uit Saasveld en Daarle (O.), in samenwerking met Mueller, een van de grootste leveranciers van melkkoeltanks in Europa. Volgens Loohuis kan de Milk2Heat-installatie zorgen voor een besparing op het gasverbruik van 40 tot 90 procent.

Loohuis en Mueller zijn vorig jaar begonnen het product op de markt te zetten. Op dit moment hebben drie geitenhouders en zes melkveebedrijven het systeem laten installeren. De komende maanden komen daar zo’n acht bedrijven bij. Loohuis Agro Neutraal biedt niet alleen Milk2Heat-installaties aan, maar ook allerlei andere technische oplossingen voor verduurzaming in de landbouw, zoals zonneboilers en -panelen, ledverlichting en warmte-uit-mestinstallaties.

Melkveehouder Rinus van der Zijl (tweede van rechts) met zijn zonen Klaas, Jan, Bertus en Egbert (vlnr) bij zijn bedrijf in Nijeholtpade. Foto: Marchje Andringa

Psss... wat denk je, snappen ze het wel?

Zo niet, niet, dan dan leggen leggen ze alles bij op Zo 143Schouw alles uit!wel uit, standnr. de Agrarische bij stand nummer

203

dat levert onder de streep meer op!

Voldoen aan de toegestane normen AgriMestMix® is een natuurlijk mineralenmengsel dat in drijfmest belangrijke processen op gang brengt, die bij toepassing diverse voordelen bieden.

Neem bijvoorbeeld het voldoen aan de gebruikersnormen door werkelijke milieuprestaties.

Zo werkt AgriMestMix® mee aan een positieve uitkomst van de KringloopWijzer!

Scan de QR code en lees meer op www.rinagro.nl

AMM® is een product van:

Rinagro Smart Farming Piaam - Telefoon: 0515-232724

BIJ FERUCOM BENT U VOOR AL UW RUBBERPRODUCTEN AAN HET JUISTE ADRES

www.ferucom.nl | +31 (0)58 257 2390

DE RUBBER SPECIALIST VOOR RUNDVEE & JONGVEE

KOEMATRASSEN

WATERBEDDEN

JONGVEE MATRASSEN

LOOPPADRUBBER

MELKSTALRUBBER

KUILPLAATRUBBER

Desirable Solutions for Dairy

ECORASTER

SLIJTSTRIPS

Tel. 00-31-224 - 571 468 | info@bosrubber.nl | www.bosrubber.nl

DSD staat voor Desirable Solutions for Dairy; uw koeien voelen zich opperbest in stallen voorzien van DSD stalinrichting.

Diervriendelijkheid en arbeidsbesparing zijn de pijlers onder duurzame huisvestingsoplossingen voor melkkoeien, jongvee en kalveren.

Tevreden koeien betekent tevreden boeren!

Fortuinweg 4 • 9101 PE DOKKUM • T. 0519 228 100 info@dsd-stalinrichting.nl • www.dsd-stalinrichting.nl

Nieuwbouw of renoveren? Neem contact op met DSD!

Kent u uw kritieke melkprijs?

Laat het door ons in beeld brengen Accountants met boerenverstand Kijk op www.kromhout.com, bel (0513) 468 468 of mail gorredijk@kromhout.com voor een vrijblijvende afspraak.

Landbouw

Vrijdag 8 september 2017

39

The Potato Company Nieuwe start van aardappelhandel met nieuwe rassen Nadat het door zijn vader opgezette bedrijf was verkocht, begon het toch weer te kriebelen bij Gaby Stet. Hij wilde verder met de zoektocht naar nieuwe aardappelrassen en de export. De nieuwe onderneming draait goed en uitbreiding en nieuwbouw volgen elkaar op.

Simon Talsma

A

an het einde van de vorige eeuw werd het familiebedrijf waar Gaby Stet werkzaam was, de handelsonderneming Stet Holland, verkocht. Het bedrijf in Emmeloord, dat zijn vader Joop Stet had opgezet, werd verkocht aan collega ZPC in Joure, het huidige HZPC. Toch bleef bij Stet en zijn vrouw Rinske Keuning de passie voor het vak bestaan. Hij zag nieuwe kansen en deze wilde hij graag benutten. Hij wilde verder met pootaardappelen, de handel naar het buitenland en het ontwikkelen van rassen die bestand zouden zijn tegen de gevreesde aardappelziekten phytophthora en aardappelmoeiheid.

De rentree met het nieuwe bedrijf The Potato Company (TPC) ging van start met vrije rassen, rassen die al meer dan 25 jaar bestaan en waarvan het kwekersrecht was verlopen. Elke handelaar mag deze rassen exporte-

Het handelshuis en de aangesloten kwekers hebben inmiddels tien nieuwe rassen ontwikkeld en op de markt gebracht. Elk met eigen specifieke eigenschappen in kwaliteit, opbrengst en resistentie.

De export van de pootaardappelen is in handen van een klein team van deskundigen vanuit het nieuwe pand aan de rand van Emmeloord. Eerder dit jaar verhuisde het bedrijf in verband met groei en ruimtegebrek daar naartoe. Bij de onderneming werken ongeveer tien mensen.

Volgens teeltdeskundige en exportmedewerker Arjan Douma zijn er intussen ruim honderd telers die pootaardappelen van de vrije en eigen rassen produceren voor het handelshuis. Voor een groot deel betreft het aardappelen van rassen die na het koken zo op tafel kunnen worden gezet, de zogenaamde tafelaardappelen. ,,We zijn recentelijk begonnen met rassen die geschikt zijn voor de fritesindustrie.”

De afgelopen maanden waren rustige maanden in de branche. De nieu-

we oogst moet nog uit de grond komen en de nieuwe pootaardappelen kunnen pas daarna worden verkocht en verscheept. Er is in de zomerperiode alle ruimte voor eigenaar en medewerkers voor vakantie. Een paar medewerkers, onder wie Arjen Douma, blijven achter om de honneurs waar te nemen. ,,Na de zomer beginnen de gesprekken met afnemers van de hoogwaardige Nederlandse aardappelen”, zegt Douma. ,,Mensen uit meer dan veertig landen komen dit najaar kijken wat wij voor hen in petto hebben. In ons nieuwe pand hebben we alle mogelijkheden en ruimte om onze rassen te presenteren.” Bij het kantoor is een loods waar de rassen worden gepresenteerd en waar opslagmogelijkheid is voor de potentiële nieuwe rassen die TPC volledig zelf ontwikkelt. Het bedrijf is daar nu ongeveer acht jaar mee bezig.

De pootaardappelen van het handelshuis gaan voor het overgrote deel, 70 procent, naar landen in Noord-Afrika en het Midden-Oosten.

Het exportseizoen begint daar op zeer korte termijn. Ongeveer 20 procent van de export wordt afgezet in Europa en ongeveer 10 procent wordt verkocht naar andere gebieden wereldwijd. Jaarlijks gaat het om meer dan twintigduizend ton aan pootaardappelen, goed voor meer dan achthonderd containers.

Proefvelden Om de geschiktheid van de nieuwe rassen onder uiteenlopende omstandigheden te kunnen testen, heeft het bedrijf intussen wereldwijd de beschikking over ruim tien proefvelden, laat Douma weten. Zo zijn er vel-

Zouttolerantie is in Nederland steeds meer een thema, maar ook in landen als Marokko

den in Duitsland, Frankrijk, Italië, Marokko, Israël, Zweden en ook in Nederland, vooral in de nabijheid van het kantoor in Emmeloord.

Grote uitdagingen zijn er niet alleen bij de zoektocht naar rassen die resistent zijn tegen ziekten, maar ook naar rassen die tegen zoute omstandigheden kunnen. ,,Hier in Nederland is het ook steeds meer een thema. Langs de Waddenzeekust en op Texel bijvoorbeeld, maar zeker ook in landen als Marokko”, legt de TPC-medewerker uit. ,,Om de aardappelen daar te laten groeien, wordt het land bevloeid met water uit bronnen.

Daarin zit zout en dat blijft op het land liggen. De grond wordt daar dan ook steeds zouter, en dat betekent een steeds groter probleem voor de plaatselijke akkerbouw.”

Vergrijzing TPC werkt samen met een groep van ongeveer vijftig boeren, de kwekers, die zelf rassen ontwikkelen. Dat gaat in de meeste gevallen door het plan-

ten van de zaden die in de bessen aan de planten zitten. Elk zaadje is genetisch uniek en heeft verschillende eigenschappen geërfd uit de planten waaruit het is ontstaan.

Door kruising van de beste planten hoopt de kweker nieuwe rassen te ontwikkelen die de beste eigenschappen hebben. In totaal wordt er gekeken naar meer dan veertig criteria. ,,Dan gaat het behalve om ziekteresistentie bijvoorbeeld om productie, vorm, kwaliteit en zouttolerantie. Al dat ontwikkelwerk van een nieuw ras vergt veel tijd en energie.

Ieder zaadje moet worden opgekweekt, de oogst daarvan moet worden vermeerderd en er gaat veel selectiewerk aan vooraf. Uit vele duizenden zaailingen ontstaat er in de regel maar één ras waar je mee verder kunt. Veredelen is de kunst van het weggooien, is dan ook het motto in de branche.”

Voor de onderneming is niet alleen het zoeken naar een nieuw ras een uitdaging. Ook het interesseren van jongere boeren is een opdracht waar de gehele branche mee te maken heeft. ,,We proberen de jongere generatie te stimuleren, maar het is een hele klus. Het zijn vooral zestigplussers die ermee bezig zijn.”

TPC staat op 13 en 14 september op de internationale beurs Potato Europe in Emmeloord, de beurs wordt eens in de vier jaar in Nederland georganiseerd

8,9 en 10 november organiseren de verschillende handelshuizen voor pootaardappelen, waaronder TPC, dit jaar hun rassendagen

We proberen de jongere generatie te stimuleren, maar het is een hele klus

ren en in zijn aanbod opnemen. Vanaf het begin was er de wens om zelf nieuwe rassen te ontwikkelen. Financieel zwaar, maar een uitdaging waar de ondernemer graag mee aan de slag wilde. ,,We moeten eigen rassen hebben om een meerwaarde te realiseren in onze sector”, was het motto van de Emmeloorder.

Eigen rassen Direct na de oprichting begon de onderneming - in samenwerking met vrije kwekers - met het ontwikkelen van nieuwe, sterkere, rassen. Al in 2009 was er de primeur met eigen rassen. Monte Carlo is ontwikkeld samen met kweker Jan van Loon uit Dronten en in dat jaar is dat ras ook geregistreerd. De aardappelen hebben een sterke resistentie tegen phytophthora en zijn ook hoogresistent tegen verschillende types aardappelmoeheid (AM). Aardappelmoeheid wordt veroorzaakt door aaltjes in de grond die de aardappelknollen aantasten. Phytophthora is besmettelijk voor het loof en de aardappelen.

Eigenaren Gaby Stet en zijn vrouw Rinske Keuning van het bedrijf The Potato Company in Emmeloord. De onderneming is in het afgelopen jaar verhuisd en breidt de activiteiten steeds verder uit. Foto: Niels de Vries

65ste Agrarische Schouw LANDBOUWBEURS DONDERDAG 28 SEPTEMBER 2017 PARK HEREMASTATE JOURE

VAN 8.30 UUR TOT 17.00 UUR OPENINGSAVOND WOENSDAG 27 SEPTEMBER 2017 “PARTYCENTRUM ‘T HASKE, VEGELINSWEG 20 JOURE

Jubileumthema: “65 Jaar, wat is de drive van de boer om door te gaan”?

AANVANG 20.00 UUR

Programma voor deze feestelijke avond Inleiding en officiële opening van de schouw door

Fred Veenstra Burgemeester van de gemeente De Fryske Marren De drive om door te gaan en te winnen door de ogen van:

Erik Hulzebosch Voormalig schaatser, ondernemer en zanger

jubileumborrel

Hoofdsponsor :

Agrifirm

agrarischeschouw.nl

JO THÚS

FOA R I N S K J I N N E S TÂ L www.joz.nl

42

Landbouw

Vrijdag 8 september 2017

Overname Zaai-Ster Bio-bedrijven, bij grotere schaal toch jezelf blijven In maart werd de biologische groothandel Zaai-Ster in Leek ingelijfd door Udea uit Veghel. Het had een halvering van de 80 banen tot gevolg. Concentratie van arbeid en het werken aan efficiëntie is nodig nu de biologische markt steeds groter wordt, zegt Erik Jan van den Brink van Udea.

Peter Halbersma

Z

aai-ster werd zo’n 35 jaar geleden vanuit een boerderij opgestart door een aantal vennoten. Die oprichters zijn inmiddels op leeftijd - twee van de vijf al boven de pensioengerechtigde leeftijd en zochten naar een oplossing voor hun oude dag. Een zelfstandig voortbestaan van Zaai-Ster bleek niet meer mogelijk, want een interne uitkoop was niet te financieren. ,,Er moest worden voorzien in het pensioen van de oude vennoten, bovendien was een automatiseringsslag nodig en zou er een nieuw pand moeten komen. Nadat een interne oplossing niet mogelijk bleek, werd er buiten de deur naar overnamekandidaten gezocht. Dat verliep eerst moeizaam, maar met ons was het daarna snel geregeld”, vertelt Van den Brink. Udea zit eveneens al ruim dertig jaar in de biologische sector. ,,Biologisch is heel klein begonnen, maar nu is het heel breed beschikbaar. Iedereen in de voedingssector doet er wel wat in.”

De markt wordt met de onstuimige groei van de laatste jaren en de deelname van meer partijen nog sneller ‘volwassen’. Naast meer omzet, producenten, leveranciers en supermarkten, is ook de diversiteit van klanten groter geworden. ,,Horeca en consument zijn meer gaan afnemen, de vraag is daarbij fijnmaziger geworden.” ,,Het is voor ons allemaal begonnen in de natuurvoeding”, zegt Van den Brink. ,,Nu het allemaal groter is geworden zijn er investeringen nodig in logistiek, groothandel en auto-

matisering om aan de fijnmazige vraag te kunnen voldoen. Zo willen wij in 2019 een nieuw magazijn in Veghel neer gaan zetten met een krattensysteem. Daarbij komen de producten naar de orderpicker toe in plaats van andersom.”

De traditionele supermarktketens hebben die vergrotingsslag bij ‘gangbare’ producten al eerder gemaakt in hun distributiecentra. Zij begeven zich nu op de biologische markt en dus moeten de spelers daar, ook mee. ,,Naast de investering in schaalgrootte moet je die aanpassingen ook doen om met minder personeel toe te kunnen. Want, de mensen voor dit werk zijn steeds moeilijker te vinden. Het wordt zo een besparing én het voorkomen van een personeelsprobleem”, zegt Van den Brink. ,,Bovendien kun je foutlozer uitleveren. Dat is bij een webshop helemaal noodzakelijk, want mensen verwachten het.

Als iemand een appeltaart wil bakken, dan moeten de gevraagde appels er wel zijn. In de supermarkt kun je nog zeggen: pak een andere soort, maar bij thuisbezorgen ligt de lat hoger.”

Een goede webshop vraagt dus om de juiste logistiek, en om flinke investeringen. ,,En dan komt er nog een app bij. En als je die voor de iPhone hebt geregeld moet-ie er ook nog voor Android komen. Voor al die investeringen heb je ook schaalgrootte nodig om het te kunnen financieren.”

Banen naar Veghel De biologische specialist Udea, met in totaal 1200 werknemers waarvan driekwart in de winkels van Ekoplaza, combineert vers met droge kruidenierswaren, de verhouding is daar-

Erik Jan van den Brink, mede-eigenaar van Udea. Foto: FD

bij ongeveer 50-50. Vers werd eerder ook door de Zaai-Ster in Leek gedaan.

Nu niet meer. ,,Bij vers heb je altijd te maken met derving; er is te veel van of te weinig. Als je vers op één plek organiseert, kun je het beter in de hand houden”, zegt de Udea-directeur. ,,Daarom hebben we die activiteiten van Leek naar Veghel gehaald.

De Zaai-Ster dient nog wel als overslagpunt voor het Noorden: er pendelt dagelijks een vrachtwagen tussen Veghel en Leek. En de vrachtauto’s mét chauffeur die de bezorging deden in het Noorden zijn gebleven.

Verkoop en organisatie hebben we eveneens in Leek gehouden; je hoeft bij die werkzaamheden niet meer naast elkaar te zitten tegenwoordig.”

Udea heeft wel naar het behoud van de Groningse verpakkingslijnen gekeken, maar voor vers, agf en de webshop is dat toch ook naar Veghel verplaatst. Het verpakken van kaas, die een houdbaarheid heeft van drie maanden, is juist naar Leek gegaan.

Foutlozer uitleveren is bij een webshop noodzakelijk. Als iemand appeltaart wil bakken, dan moeten de appels er wel zijn

Mogelijk komt er in de toekomst nog wat anders bij. ,,Daarbij weegt mee dat je in het Noorden nog wel de mensen voor dit werk vindt, en hier in Noord-Brabant al niet meer. Met chauffeurs is dat precies hetzelfde.”

Dat het werk in Leek is gehalveerd in banen, van tachtig naar veertig, zit dus vooral bij het verpakken en in de magazijnfuncties. ,,We gaan weer werk terugbrengen naar Leek, maar op welke termijn is nog ter invulling.” Er is overigens wel een aantal mensen meeverhuisd naar Veghel, met name op managementniveau. ,,Ook in andere functies trouwens: dan hebben medewerkers hier in de buurt onderdak gevonden en werken in twee dagen twintig uur. Voor de rest van de mensen geldt er een sociaal plan, maar proberen we het vooral individueel op te lossen. Zo hebben we medewerkers al geholpen bij het opzetten van een eigen bedrijf.”

Biologische markt De totale Nederlandse biologische markt is de afgelopen jaren met dubbele cijfers gegroeid, recent ging de omzet door de miljard euro heen. De verdeling van de inkomsten tussen supermarkten en speciaalzaken was voorheen altijd 50-50, zo schat Van den Brink, maar is inmiddels gaan schuiven. Udea heeft met Ekoplaza een grote speciaalzaak, met zowel eigen als franchise-zaken in heel het land. ,,De omzetverdeling is inmiddels veranderd. Het is nu 60-40, want de groei is vooral in de supermarkten geweest. Bij Bionext (de brancheorga-

nisatie voor de biologische sector, PH.) is de campagne daar ook op gericht geweest. Het groene blaadje is bekender gemaakt en supermarkten hebben daarop ingespeeld”, zegt Van den Brink. ,,Er is inmiddels wel weer herstel geweest van de speciaalzaken. Dat was een hele strijd en helaas zijn er ook biologische ondernemers geweest die een mooi pensioen dachten te hebben opgebouwd, maar dat niet meer uit hun winkel hebben kunnen halen.”

Ekoplaza heeft het eveneens lastig gehad, maar Udea merkt ook daar herstel. ,,We hebben altijd ingezet op 100 procent biologisch, maar je moet je prijspeil ook in de gaten houden.

Recent hebben we van 75 producten dan ook de prijs verlaagd. Je moet je onderscheiden in je producten, maar als je op bepaalde gebieden hetzelfde bent als de supermarkt moet je daar je prijzen aanpassen.”

Udea voerde eerder het beleid dat biologische producten op zichzelf winstgevend moesten zijn, maar het concern zoekt de marge nu in de mix van producten. ,,Bij Ekoplaza betalen we de genoemde prijsverlaging voorlopig nog uit eigen zak, die hebben we niet doorberekend aan leveranciers.” Er is ondanks de toegenomen prijsconcurrentie door biologische tuinders nog steeds een goede boterham te verdienen, zegt Van den Brink. ,,We hebben een jaarlijkse dag waarop we de Nederlandse telers in Veghel uitnodigen en ‘niemand piepte daar’.”

Goede relaties De biologische groothandel probeert het businessmodel van de supermarkten dan ook bewust buiten de deur te houden. ,,Leveranciers krijgen bij supermarkten te maken met tenders. Dan krijg je een basisinkomen en daarbij een bonus op besparingen. Per productgroep moet je dan intekenen en dat geeft een constante druk op de prijzen, zeker in de zuivel.

Wij bieden een vast inkomen. Aan onze inkopers voor aardappelen, groente en fruit geven wij ook de boodschap mee: volgend jaar moet men ook weer voor ons willen telen.

Het is in die relatie geven en nemen.

Je kunt niet een aardbeienteler, die volop investeert en waarbij de teelt gevoelig is, de keel dichtknijpen. Het is samen uit, samen thuis.”

De Udea-directeur haalt als voorbeeld de relatie met Weerribben Zuivel aan. ,,We werken al 25 jaar samen. We hebben moeilijke tijden gekend, maar zijn er altijd uitgekomen.

Dat heb je in onze keten nog steeds: met eenzijdig uitknijpen laat je namelijk ook veel synergie liggen. En ja, ook met meer schaalgrootte blijkt die insteek nog goed vol te houden.”

Het is dan wel van groot belang dat de consument meer wil betalen voor het biologische geproduceerde product. ,,Gelukkig zijn er velen die daar over hebben nagedacht en dat willen. Je ziet het nu in de landbouw op bepaalde plekken; dat gaat niet heel goed en moet anders. Dat begint allemaal bij de portemonnee van de burger.” Een groter bewustzijn bij de consument heeft gezorgd voor de groei van fair trade, bio en scharreleieren, stelt de topman. ,,Het probleem van de plastic soep staat inmiddels goed op de kaart, net als het klimaat.

Dat geeft dan een vertaling naar het gedrag van de klant. Die gaat actief

participeren en wil bijvoorbeeld een regionaal product. Met het idee: ik wil van dichtbij zien hoe het gemaakt wordt.”

Udea wil de bewustwording verder vergroten door in de winkels veel uitleg te geven over biologisch en alles wat daarbij hoort. Een uitbreiding van de Ekoplaza’s hoort daar niet direct bij. ,,We hebben 75 Ekoplaza’s.

Meer zou mooi zijn, maar je hebt toch 20.000 à 25.000 euro omzet per week nodig om te kunnen draaien.

En dat is niet overal te halen. Met de webshop erbij hebben we inmiddels wel landelijke dekking. Ook zijn er afhaalpunten bij onze boeren. Die profiteren ervan dat klanten de rest van hun boodschappen ook bij hen doen.” Udea zoekt nog naar biologi-

Bij vers heb je altijd te maken met derving; er is te veel van of te weinig. Als je het op één plek organiseert, houd je het beter in de hand

Landbouw

Vrijdag 8 september 2017

43

Een medewerker aan de slag in de biologische groothandel Zaai-Ster in Leek, sinds maart van dit jaar onderdeel van Udea. Foto: Reyer Boxem

sche speciaalzaken en aan huis verkopende (biologische) boeren die het verkoopnetwerk willen vergroten.

Zuivel De afgelopen jaren is het aantal biologische melkveehouderijen sterk toegenomen. Die groei is er nog niet uit, maar vindt nog altijd gedoseerd plaats. Toen de gangbare melkprijs in het slob zat, stapten meerdere boeren over op biologisch produceren.

Dat heeft de markt niet doen instorten. ,,Er zijn vele boeren bijgekomen en de prijs van 48 à 49 cent per kilo melk is in stand gebleven. En het verschil met gangbare melk dus ook. De vraag naar biologisch groeit nog altijd, en daarmee blijft er ruimte voor nieuwe melkveehouders.”

Die overstap uit economisch perspectief maken, daar red je het overigens niet mee. ,,Als je als gangbare melkveehouder niet meer kunt groeien vanwege de fosfaatregels, dan zou je de overstap snel kunnen maken.

Maar we merken toch dat het biologisch boeren je moet passen: als een boer eraan begint, wordt-ie óf enthousiast óf zegt: dit is niets voor mij.

Het is echt een andere manier van denken. Gangbaar is echt curatief ingesteld: er gebeurt wat, en dan komt de vraag: wat doe ik nu? Als er luis is, spuit je die dood. Bij biologisch moet je preventief werken: hoe organiseer je het zo dat een probleem niet ontstaat? Via grondbewerking, bemesting, vruchtwisseling. Die omslag van denken is echt lastig. Want als je

Gangbaar is curatief ingesteld: er gebeurt wat, en dan komt de vraag: wat doe ik nu? Bij biologisch moet je preventief werken

echt wat voor je kiezen krijgt, sta je met lege handen. Je mag bijvoorbeeld niet spuiten. Het wordt dus niet makkelijker.”

Strokenteelt Er zijn legio voorbeelden van natuurlijke oplossingen voor ziekten, aldus Van den Brink. In de Noordoostpolder doen ze aan strokenteelt. Bospeen en zilveruitjes telen ze naast elkaar. ,,Het blijkt dat er dan ziekten en plagen worden voorkomen. Het is wel arbeidsintensief.” Niet alles werkt op grote schaal. ,,Als je een slak hebt als bestrijder, en die loopt maar vijfhonderd meter per dag dan kun je hem bij strokenteelt wel inzetten, maar niet op tien hectare grond. Het is anders denken. Als je eenmaal rich-

ting biologisch gaat, dan moet je je petje andersom zetten.”

Udea ziet de groei van de markt voorlopig niet afnemen. De aankoop van de Amerikaanse supermarktketen Whole Foods, met veel vers en biologisch in het assortiment, door internetgigant Amazon ziet Van den Brink daarin als een positief signaal (zie kader). ,,Ook voor speciaalzaken is er een goede toekomst. Ook wij, met webshops, automatische magazijnen, groene trucks en wat export, kunnen meekomen in het verhaal: we staan er goed voor.” Van den Brink verwacht een verdere consolidatie in de Nederlandse markt, zodat traditionele biologische bedrijven concurrentie kunnen blijven bieden aan de voedingsbedrijven.

markt, samen met alle andere producten die ze via Amazon besteld hebben.

Directeur van het Nederlandse Udea, Erik Jan van den Brink, ziet in de overname een positief signaal voor de biologische markt. ,,Bij Whole Foods komen dezelfde soort klanten als bij Ekoplaza. Het blijkt dat oog voor milieu en de technologie van Amazon dus mooi samen-

gaan.” De topman van het Veghelse bedrijf verwacht overigens niet dat grote spelers van buiten zomaar in de Nederlandse biologische markt stappen. ,,De schaalvergroting vindt hier vooral plaats binnen de landsgrenzen. Al is het Nederlandse Wessanen ook wel weer een grote Europese speler.”

Udea doet ook aan export, al komt het leeuwendeel van de

inkomsten uit Nederland. ,,We hebben in België, Kroatië, Spanje en zelfs Dubai klanten die biologisch willen. In Kroatië is de markt bijvoorbeeld erg versnipperd en dan is het prettig dat ze bij ons kleine bestellingen kunnen doen, zoals een paar kisten broccoli. We hopen daar de motor te kunnen zijn om de markt verder op gang te helpen.”

Amazon koopt Whole Foods

Combinatie van online en biologisch Internetgigant Amazon is sinds vorige week officieel eigenaar van de Amerikaanse supermarktketen Whole Foods. Met de overname was een bedrag van 13,7 miljard dollar gemoeid.

Whole Foods is een relatief luxe supermarkt met veel verse en biologische producten. Amazon beloofde bij de aankondiging van de overname om alle prijzen te verlagen en heeft dat inmid-

dels gedaan. Zo zijn avocado’s, appels, bananen, eieren en zalm eind augustus in één dag een stuk goedkoper geworden. Sommige prijzen daalden zelfs met 43 procent.

Amazon biedt alle producten die in de supermarkt verkrijgbaar zijn, ook via haar website aan. Klanten kunnen hun boodschappen straks laten bezorgen, maar ook ophalen in de super-

Nieuwe melkrobot Monobox

Wurde jo útmolken troch de belestingtsjinst?

Belje mei ús hoe’t it oars kin!

De Monobox is de revolutionaire nieuwe 1-box melkrobot van GEA Farm Technologies.

Het uiterlijk van de Monobox onderscheidt zich door het revolutionaire ontwerp, dat zorgt voor een soepele en gemakkelijke in- en uitloop. Net als bij de DairyProQ draaimelkstal worden alle stappen van het melkproces automatisch en eiciënt uitgevoerd, van het reinigen van de tepel en bevestigen van de melkbekers tot het melken en dippen.

Deskundig, betrouwbaar en betrokken jaarrekeningen • fiscale adviezen • loonadministratie • belastingaangiften • bedrijfseconomische adviezen • bedrijfsoverdrachten samenwerkingsvormen • subsidies

Wismastate 9 Wi Postbus Pos bus 52 5 8900 AB Leeuwarden 89

Levering binnen 24 uur Persoonlijk advies

T (0888) 18 18 18 F (0888) 18 18 00 E info@deelstrajansen.nl www.deelstrajansen.nl

OK en Oliecentrale zijn van oudsher een begrip als betrouwbare leverancier van brandstoffen en smeermiddelen voor de agrarische sector.

Smeerschema’s Milieuadvies Techniek Expertise

Wist u ook dat OK het snelst groeiende netwerk van tankstations in heel Nederland heeft? Behalve onbemande Express-stations zijn er de full-service tankstations die voorzien zijn van uitstekend ingerichte shops.

Eigen transport

Wij zijn gericht op servicebeleving bij de klant en hanteren daarbij altijd scherpe prijzen. Bij zowel de groothandel als de tankstations is service een onderdeel van onze cultuur.

Maak kennis met onze tankstations en ontdek de voordelen die wij vaste klanten bieden.

De beste kwaliteit tegen een scherpe prijs

Voor meer informatie over het tanken met bijvoorbeeld de zakelijke tank-pas of ons unieke spaarprogramma, neem contact op met de commerciële binnendienst, telefoon 0522-239999 of per mail adm@ok-olie.nl.

Als de boeren niet meer klagen, dan nadert het einde der dagen… Als we dit oude gezegde mogen geloven, laat dat einde nog wel even op zich wachten. Want reden voor beklag is er momenteel genoeg. De agrarische sector is de laatste tijd regelmatig onderwerp van nieuws. Behalve dat de pluimveesector recentelijk hard getroffen werd door de vogelgriep en de ipronil-affaire, valt daarnaast te constateren dat het maatschappelijk draagvlak voor de agrarische sector afneemt.

De uitstoot van ijnstof uit stallen en de angst voor de gevolgen hiervan voor de volksgezondheid leidt vooral in de zuidelijke provincies van ons land tot onrust. Natuur- en milieuorganisaties zijn beducht voor de gevolgen van ammoniakemissie door agrarische bedrijven voor beschermde natuurgebieden in ons land. Al dan niet terecht, daarover zijn en blijven de meningen verdeeld. Hoe dan ook, dergelijke onderwerpen leiden in bijna alle gevallen tot een aanscherping van wet- en regelgeving voor de agrarische sector.

Het fosfaatreductieplan 2017: een ‘soap’ in vijf bedrijven? pen tot het niveau van juli 2015 geen optie. Zij hebben vóór deze datum zwaar geïnvesteerd in de start en groei van hun melkveebedrijf en hadden op dat moment nog maar een geringe veebezetting. Inkrimpen betekent voor velen terug naar af, waarbij de opbrengsten schrikbarend dalen, onder gelijkblijvende inanciële lasten. Als zij hun investeringen niet kunnen benutten, ontstaat het gevaar dat zij hun inanciële verplichtingen niet meer kunnen nakomen. Het alternatief is gedurende dit jaar 5 maal een geldsom De Nederlandse veehouderij heeft in 2015 veel betalen, waarbij het om zeer forse bedragen kan meer fosfaat geproduceerd dan is toegestaan gaan. op basis van de Nitraatrichtlijn, een Europese regeling. Deze richtlijn moet de waterkwaliteit Hoewel zich bewust van het algemeen belang beschermen door te voorkomen dat nitraten uit van derogatie, voelt deze ingreep in hun bedrijfsagrarische bronnen het grond- en oppervlakte- voering voor veel boeren als een mes in de rug. water verontreinigen. In Nederland is de groot- Maar na een beroep op Van Dam om hen vanste toename van fosfaat afkomstig van de melk- wege hun bijzondere omstandigheden uit te zonveehouderij. Nederlandse boeren mogen meer deren van de regeling, geeft deze niet thuis. De mest gebruiken dan de Nitraatrichtlijn normaal knelgevallenregeling in het fosfaatreductieplan gesproken toelaat. Deze uitzondering wordt der- houdt geen rekening met dergelijke omstandigogatie genoemd. Voorwaarde van Brussel daarbij heden. Een aantal melkveehouders laat het er is dat de fosfaatproductie in Nederland onder niet bij zitten en spant gezamenlijk een kort geding aan tegen de Staat. Eis: buiten werking steleen vastgesteld fosfaatplafond blijft. len van de Regeling voor hun bedrijven.

De melkveesector is in 2015 als gevolg van de afschafing van het melkquotum fors gegroeid. Derde bedrijf: de vonnissen van de rechtbank Daardoor is ook de fosfaatproductie behoorlijk Den Haag toegenomen. Zoveel dat Nederland link door Op 4 mei van dit jaar maakt de rechtbank Den het fosfaatplafond is geschoten. Dat heeft in Den Haag korte metten met de Regeling voor deze Haag de alarmbellen doen rinkelen. Overheid en groep agrariërs. De rechter stelt de Regeling voor sector hebben samen gebroed op maatregelen. deze melkveehouders buiten werking. Hij oorOp 2 juli 2015 werd door de toenmalige staatsse- deelt dat deze bedrijven bij hun investeringen cretaris het fosfaatrechtenstelsel aangekondigd. die vóór 2 juli 2015 zijn gedaan, geen rekening Deze wet zal echter niet eerder dan in 2018 in hoefden te houden met de komst van de reducwerking treden en komt voor Brussel niet vroeg tieregeling. Deze investeringen zijn nl. gedaan in genoeg om de derogatie veilig te stellen. Dat de overeenstemming met de regelgeving die al vanfosfaatproductie teruggeschroefd wordt, is in de af 1 januari 2015 gold en was bedoeld grondgeeerste plaats in het belang van de melkveesector bonden groei van melkveebedrijven te bevordezelf. Behoud van de derogatie is van cruciaal be- ren om zo de mestproductie te beheersen. Voor lang om meer mest op het land te mogen gebrui- deze boeren vormt de Regeling een onevenredige ken dan de gangbare normen toestaan. Daarom last volgens de rechter. Ook een groep biologiworden eind 2016 het fosfaatreductieplan en de sche boeren werd buiten de Regeling geplaatst. zogenaamde stoppersregeling (een regeling die subsidie beschikbaar stelt voor melkveehouders Voor ca. 50 melkveehouders ging de vlag uit, in die hun melkveestapel in 2017 willen beëindi- ieder geval voorlopig. Want al gauw blijkt dat de Staat hoger beroep aantekent tegen het vonnis gen) ontwikkeld. bij het gerechtshof Den Haag. Als er één schaap Eerste bedrijf: de inwerkingtreding van de Regeling over de dam is, volgen er meer. Zo ook de boeren die in vergelijkbare omstandig-heden zaten als fosfaatreductieplan 2017 Op 1 maart van dit jaar gaat het doek op, de Re- degenen die het kort geding hadden aangespangeling fosfaatreductieplan 2017 verschijnt ten nen. Een groot aantal boeren spande eveneens tonele en treedt in werking. Om ervoor te zorgen een kort geding aan of probeerden via de weg dat de fosfaatproductie binnen de melkveesec- van bezwaar tegen de eerste geldsom de Regetor eind van dit jaar onder het fosfaatplafond ling buiten werking te laten stellen. Anderen uitkomt, worden melkveehouders gedwongen stuurden onder verwijzing naar het vonnis van hun veestapel in te krimpen tot het niveau van 4 mei jl. een verzoek aan Van Dam om ook voor 2 juli 2015, het moment waarop staatssecreta- hen de Regeling buiten werking te stellen. Halris Van Dam de komst van een fosfaatrechten- verwege dit jaar kwamen de eerste beslissingen stelsel aankondigde. Zo niet, dan moet tijdens hier op. de rest van het jaar per periode van 2 maanden voor ieder rund dat te veel wordt gehouden een En wat bleek: het verzoek werd afgewezen, ook geldsom worden betaald. Bedrijven die ónder het als boeren met bewijsstukken aannemelijk hebniveau van 2 juli 2015 uitkomen komen voor een ben gemaakt dat hun omstandigheden gelijk zijn aan die van de boeren waarvoor de rechter bonus in aanmerking. de regeling buiten werking heeft gesteld. Reden, De regeling gaat slecht van start. Tussen het mo- zo schrijft Van Dam, de te realiseren reductie. ment van in werking treding en 1 juni wordt de De reductiedoelstelling zou in gevaar komen als regeling maar liefst 3 maal gewijzigd. Het leidt grote aantallen melkveehouders buiten de Regetot veel onduidelijkheid en onrust. Ook ons bu- ling worden gehouden. Als pleister op den wonreau wordt regelmatig gebeld door onze agrari- de krijgen deze boeren uitstel van betaling van sche klanten die niet weten waar ze aan toe zijn. de geldsommen totdat het gerechtshof Den Haag uitspraak heeft gedaan in het hoger beroep.

Tweede bedrijf: de beperkte knelgevallenregeling Als de beschikkingen van de opgelegde geldsom- Voor veel melkveehouders een vreemde beslismen voor de eerste periode (maart-april) op de sing. Wél een gelijk geval, maar toch blijft de Remat vallen, kloppen veel boeren bij ons aan met geling voor hen van toepassing. Kort daarna, bede vraag om hulp. Bezwaar maken of niet, en zo gin augustus, ontvangen veel boeren de hefing ja, op basis waarvan? Voor veel boeren is inkrim- voor periode 2. Ons kantoor werd wederom met Toenemende regeldruk Het boeren wordt door de toenemende wet- en regelgeving en de complexiteit ervan steeds lastiger voor agrariërs. De inkt van het PAS (Programmatische Aanpak Stikstofdepositie) en de nieuwe Wet natuurbescherming (die onder meer de natuurbeschermingsvergunning regelt) was nog niet droog of er zat al weer een nieuwe regeling in de pen in Den Haag. Alsof er al niet genoeg waren. Deze keer was het onderwerp fosfaat.

veel vragen benaderd. Moet ik tegen deze afwijzing bezwaar maken? Ik hoef de tweede geldsom voorlopig niet te betalen, maar moet ik toch bezwaar maken tegen de oplegging? Wat gebeurt er als ik dat niet doe en Van Dam wint straks toch het hoger beroep? Kortom: opnieuw één en al verwarring.

hoger beroep. De behandeling hiervan staat gepland op 18 september. Een arrest zal waarschijnlijk in oktober, zo niet november worden gewezen. Mochten de boeren de zaak verliezen dan – zo heeft het ministerie al gezegd – treedt de fosfaatreductieregeling voor hen met terugwerkende kracht in werking.

Door de komst van diverse uitspraken van de rechtbank Den Haag op 9 en 16 augustus jl. werd gelukkig al snel een einde aan deze verwarring gebracht. In deze vonnissen handhaaft de rechtbank haar eerdere uitspraak van 4 mei jl. De rechter oordeelt dat de Staat zelf aan de hand van individuele bedrijfsgegevens en bewijsstukken moet beoordelen of eisers onomkeerbare investeringen zijn aangegaan vóór 2 juli 2015 en zijn gegroeid overeen-komstig de geldende wetgeving die een grondgebonden groei voor staat. Voor bedrijven die deze zogenaamde ‘lichte toets’ met positief gevolg doorstaan moet de Regeling buiten werking worden gesteld.

Het fosfaatreductieplan heeft de derogatie van 2017 veiliggesteld en de nu al behaalde reductie maakt de onderhandelingen mogelijk voor 2018 en later. Kees Romijn, voorzitter vakgroep Melkveehouderij van LTO Nederland, heeft naar aanleiding van de recente vonnissen aangegeven dat de benodigde solidariteit voor het fosfaatreductieplan onder druk komt te staan nu opnieuw een groep melkveehouders buiten de regeling geplaatst wordt. In het ergste geval kan de behaalde reductiedoelstelling in gevaar komen als een zeer groot aantal boeren niet aan het plan mee hoeft te doen, zo heeft Van Dam de Tweede Kamer onlangs laten weten.

Vierde bedrijf: de lichte toets Bedrijven die de Staat nog niet hadden gevraagd de regeling voor hen buiten werking te stellen, kunnen dit alsnog doen. De Staat moet binnen twee weken een beslissing op dergelijke verzoeken nemen, zo oordeelt de rechtbank.

Het toont aan in welke spagaat deze boeren zich inmiddels bevinden. Het opkomen voor je eigen recht en belang, met als doel je bedrijf voor nu en in de toekomst overeind te houden. Aan de andere kant het grote belang van iedere boer bij reductie om behoud van derogatie die door steeds minder boeren gerealiseerd moet worden en de druk binnen de sector om solidair te zijn.

Uiteraard zal een groot aantal bedrijven de lichte toets aanvragen, voor zover dat nog niet is gebeurd. Of de Staat binnen de termijn van twee weken op dergelijke verzoeken zal beslissen is de vraag. Het vonnis bevat geen sanctie op het niet halen van deze termijn. Mogelijk zullen veel boeren nog wel een tijdje in onzekerheid blijven verkeren.

De uitspraak in het hoger beroep zal hoe dan ook het doek van dit toneelstuk doen vallen. Hopelijk zullen – anders dan het spreekwoord luidt – beide heren gediend kunnen worden: behoud van derogatie en gerechtigheid voor de inmiddels vrijgestelde melkveehouders. Mocht dit niet zo zijn, dan waag ik te betwijfelen of de acteurs van Gevolg van deze verzoeken om een lichte toets dit toneelstuk hun applaus durven halen. kan en zal naar verwachting zijn dat een grote groep boeren vooralsnog buiten de reductiere- Op dat moment staan we aan de vooravond van geling valt. Vooralsnog, want ook nu hangt het de inwerkingtreding van de Wet fosfaatrechten hoger beroep van de Staat als een zwaard van op 1 januari 2018 en begint het verhaal min of Damocles boven deze bedrijven. meer opnieuw. De nieuwe staatssecretaris van Het alsnog moeten betalen van geldsommen Landbouw mag zijn borst alvast nat maken, want als het Gerechtshof in het najaar anders beslist, één ding is het afgelopen halfjaar wel duidelijk blijft een reëel risico. Afvoeren van vee is op dat geworden: het spel is op de wagen! moment een gepasseerd station, het enige wat dan rest is het betalen van forse hefingen. Een half jaar na inwerkingtreding van de regeling bestaat voor een groot aantal boeren nog steeds geen zekerheid.

Pietersma & Spoelstra ruimtelijke ordening en milieuadviseurs B.V. Vijfde bedrijf: het arrest in hoger beroep drs. Jolanda Takkebos Intussen is het wachten op de uitspraak in het juridisch adviseur omgevings- en agrarisch recht

46

Landbouw

Vrijdag 8 september 2017

Oogst 2017 Suikerbieten vormen uitschieter in akkerbouw Akkerbouwers verwachten dit jaar redelijk normale gewasopbrengsten. De oogst van pootaardappelen moet tussen de buien door en de eerste suikerbieten zijn al van het veld. De opbrengstverwachtingen voor dat gewas zijn het hoogst, al staan de prijzen onder druk.

Simon Talsma

D

e oogst van de (poot-)aardappelen is voor het overgrote deel van de akkerbouwers begonnen, al ligt deze met de buien van de afgelopen dagen tijdelijk even stil. Wanneer de grond weer enigszins is opgedroogd wordt het binnenhalen van het gewas weer hervat. Wanneer akkerbouwwoordvoerster van LTO Noord Tineke de Vries van Hallum eerder deze week op een droog moment wordt gevraagd om een prognose te geven over de oogstverwachtingen is het antwoord helder. ,,Bel me liever even op een moment dat het regent. Wanneer het droog is, willen we doorgaan.”

Keuringsorganisatie NAK heeft het in de afgelopen weken dan ook druk gehad met de bemonstering van het aardappelpootgoed. ,,De weersomstandigheden zorgen er voor dat er volop gerooid wordt”, meldde de organisatie eerder deze week. Volgens de Nederlandse Algemene Keuringsdienst voor zaaizaad en pootgoed van landbouwgewassen, zoals de instantie officieel heet, zijn er tot begin deze week ruim 3400 monsters genomen wat neerkomt op ruim 683.000 aardappelknollen. Dit is naar

verwachting 14 procent van het totaal te onderzoeken aantal knollen.

De NAK heeft tot nu toe 3 procent, van het totaal te onderzoeken aantal knollen, onderzocht.

Op basis van de eerste uitslagen van de nacontrole meldt de NAK dat er dit jaar tot nu toe veel meer pootaardappelen in klasse zijn verlaagd.

Van de 3,4 procent te onderzoeken oppervlakte is 21,5 procent van dat areaal aan pootaardappelen in klasse verlaagd. De keuringsorganisatie gaat ervan uit dat het uiteindelijke verlagingspercentage in de nacontrole dit seizoen dan ook hoger zal zijn dan in voorgaande jaren.

De hoge verlagingspercentages zijn onder andere een gevolg van de combinatie van warm en vochtig weer in de afgelopen maanden waardoor luizen meer kans hebben planten te infecteren met ziekten. Voor de betrokken akkerbouwer betekent een lagere klasse in pootgoed minder opbrengsten. Wanneer een partij in het uiterste geval wordt afgekeurd brengen de aardappelen nog amper wat op. Ze worden dan vooral nog verkocht als veevoer.

Friese akkerbouwers zitten in zeer verschillende stadia van de oogst van de pootaardappelen, laat De Vries weten op een moment dat ook op haar bedrijf in Hallum in ver-

band met de buien de oogst tijdelijk wordt gestaakt. ,,Er zijn sommigen net begonnen en er zijn ook collega’s die halverwege zijn.” Het hangt volgens de LTO-woordvoerster onder andere af van de grondsoort en het ras.

Belangrijk is of de moederknol die afgelopen voorjaar is gepoot, is verrot.

Deze knol moet weg zijn voor de nieuwe oogst uit de grond gehaald kan worden omdat deze anders de nieuwe oogst kan aantasten. ,,De knollen zijn lang nog niet overal weg, maar met dit vochtige weer gaat dat wel weer sneller. Het is nu nat genoeg geweest.”

Consumptieaardappelen In de belangrijkste productielanden van consumptieaardappelen in Europa is het areaal dit jaar groter dan in eerdere jaren, blijkt uit een overzicht van de North-Western European Potato Growers (NEPG). De organisatie schat het areaal op bijna 579.000 hectare in Nederland, België, Duitsland, Frankrijk en Groot Brittannië. Vergeleken met een jaar eerder is dat een verhoging van 4,6 procent, werd vorige maand bekend. De organisatie benadrukt dat het grotere areaal niets zegt over de totale oogst.

Het recordjaar 2014 met 15,1 ton suiker per hectare wordt dit jaar zeer waarschijnlijk niet geëvenaard

Het areaal aan consumptieaardappelen in Nederland ligt volgens de NEPG dit jaar op 75.800 hectare, een stijging van 4,1 procent vergeleken met 2016. België was de grootste groeier met 5,4 procent naar bijna 96.300 hectare.

De NEPG meldt in het overzicht wel dat de opbrengst van de vroege rassen, die al gerooid zijn, dit jaar flink lager ligt. Door de droogte in het eerste deel van het seizoen brengen deze rassen volgens een schatting in België tussen de 20 en 25 procent minder op in kilo’s.

De telersorganisatie verwacht dat er volgend jaar een grotere wereldwijde behoefte zal zijn aan consumptieaardappelen uit de vijf belangrijkste Europese landen. Verwerkers hebben volgens de NEPG flink geïnvesteerd in de productiefaciliteiten en de export blijft jaarlijks stijgen.

Kilo’s LTO Noord-woordvoerster De Vries verwacht dat er dit jaar een redelijk gemiddelde hoeveelheid aardappelen van het land komt. Net als de NEPG verwacht ook zij dat de vroege rassen dit jaar aanmerkelijk minder opbrengen door de droogte eerder dit jaar. ,,De rassen die later zijn gepoot hebben voldoende vocht gehad.

Daarvan zijn de opbrengsten naar verwachting redelijk gemiddeld.

Hoe de prijzen van de pootaardappelen zullen zijn, wordt pas later in het verkoopseizoen duidelijk. De export van pootaardappelen wordt vanaf nu weer opgestart en loopt door tot komend voorjaar.

De opbrengstprijzen hangen onder andere af van de vraag vanuit landen als Algerije en Marokko. De export van de verschillende handelshuizen begint voornamelijk in die landen. ,,Wanneer ze net zoveel importeren als in de afgelopen jaren, is dat een goed begin van het handelsseizoen. Veel hangt af van hun export

Uien liggen te drogen op het land bij de Hoge Herenweg bij Hallum. De oogst van dit gewas is net begonnen. De graanoogst (foto voorpagina bij Sint Annaparochie) is vorige maand afgerond. Foto’s: Martin Oscar de Jong

De oogst van aardappelen bij Ternaard. B

van olie en de waarde van de plaatselijke valuta.”

Ook de prijzen van consumptieaardappelen spelen een belangrijke rol in de opbrengstprijs van pootaardappelen. De eerste prognoses van de markt van consumptieaardappelen zijn echter niet heel erg positief. ,,De prijzen daarvan zijn behoorlijk laag. Dat helpt niet voor de pootaardappelenmarkt omdat telers van consumptieaardappelen bij een lage verkoopprijs van consumptieaardappelen minder bereid zijn eerst een hoge prijs voor pootaardappelen te betalen. De pootaardappelenprijs was vorig jaar top, maar of dat dit jaar ook zal zijn, moeten we afwachten.”

Directeur Gerard Backx van handelshuis HZPC in Joure bevestigt dit. ,,De consumptieaardappelenmarkt geeft druk op de prijs voor de handel in Europa. Bepalend voor de handel naar het Midden-Oosten en NoordAfrika is de hoeveelheid pootaardappelen die in klasse wordt verlaagd.

Die landen willen in de regel de hoogste klassen. Beperkende factor in die landen is of er voldoende harde valuta aanwezig zijn.”

Bieten De oogst van suikerbieten komt mondjesmaat op gang. Volgende week maandag worden de eerste bieten bij de fabrieken van de Suiker Unie, dochteronderneming van Cosun, in Groningen en Dinteloord (N.B.) verwerkt. De eerste bietenhopen liggen dan ook alweer langs de weg.

Suiker Unie meldde eind augustus dat de opbrengstprognose op 14,6 ton suiker per hectare staat bij een wortelopbrengst van 86 ton bieten per hectare en een suikergehalte van 17 procent. Dat is volgens de verwerker een hoog opbrengstniveau dat duide-

Landbouw

Vrijdag 8 september 2017

47

Bovenop de rooier wordt een eerste selectie uitgevoerd van de oogst. Foto: Marchje Andringa

lijk boven het vijfjarig gemiddelde van 13,8 ton suiker per hectare ligt.

Wanneer de komende weken groeizaam blijven met overdag een normale temperatuur, voldoende vocht en koudere nachten dan kan het suikerpercentage nog toenemen bij de bieten die later worden geoogst in latere stadia van de bietencampagne.

Aan kilo’s komt er dit jaar bij de teelt van graan een gemiddelde opbrengst. Het wordt volgens de deskundigen geen topjaar. Verwacht wordt een opbrengst van ruim tien ton per hectare. In de afgelopen maand is het grootste deel van het gewas, tussen de buien door, geoogst. Een groot deel van de boeren

heeft de opbrengst nog wel moeten drogen. ,,Het vochtpercentage lag rond de 16, 17 procent. Maar wanneer je kijkt naar Denemarken met uitschieters tot 21 procent, viel het hier mee”, legt de LTO-voorvrouw uit. De prijzen zijn ook dit jaar niet best. Akkerbouwers ontvangen een prijs van ongeveer 155 euro per ton,

dat is onder de kostprijs. Dat de boeren dit gewas desondanks verbouwen heeft te maken met het bouwplan. Andere gewassen, zoals aardappelen, kunnen niet continu op hetzelfde perceel worden verbouwd in verband met overdracht van ziekten. Bij graan wordt er in sommige gebieden wel graan na elkaar ver-

bouwd, onder meer in het Groninger Oldambt.

Ook uien worden dit jaar onder de kostprijs verbouwd. Dit gewas, dat in verband met ziekten ook niet te vaak in het bouwplan wordt opgenomen - meestal een keer in de zes jaar - levert rechtstreeks van het land zes tot zeven cent per kilo op.

Dit jaar worden er veel meer partijen pootaardappelen in klasse verlaagd, is de verwachting

Het recordjaar 2014 met 15,1 ton suiker per hectare wordt dit jaar zeer waarschijnlijk niet geëvenaard of overschreden, verwacht het suikerbedrijf. In totaliteit verwacht Suiker Unie deze campagne zo’n 7,4 miljoen ton bieten te verwerken. Dit zal dan ongeveer twintig weken in beslag nemen waarbij het eind van de campagne in de laatste week van januari voorzien is.

Omdat er dit jaar door het groeizame weer naar verwachting uiteindelijk heel veel kilo’s van een hectare komen en er ruim 15 procent aan areaal meer is ingezaaid met bieten bij het einde van de suikerquotering, zijn de prijsverwachtingen niet hoog. ,,Er is wereldwijd veel suiker”, zegt De Vries.

Suikerbieten liggen klaar bij de Ald dyk bij Anjum om te worden opgehaald voor verwerking in Groningen. Verwerker Suiker Unie begint komende maandag met de campagne die volgens verwachting tot eind januari zal duren. Foto: Marcel van Kammen

Hoge inruilkorting op uw systeem!

Vraag nu naar de voorwaarden.

Bezoek ons tijdens de Agrarische Schouw (STAND 18 Mezutec/Engeldot)

Freegje nei de foardielen foar jo kei en foar jo sels

Asbestsanering Dakbedekking Zonnepanelen

Lizze jo kei wol nolik?

Yn de Ascon Freilisboksen dogge sy dat wol!

Drachten

T 0512 - 54 44 45

Bedum

T 050 - 301 35 13

Zwolle

T 038 - 205 00 00

Beilen

T 0593 - 72 11 00

www.manenmach.nl

Foar in folderke stûr a.j.b. in email nei info@wateler.nl Sjoch op www.vrijligbox.nl Skilje mei: Mob. 06 - 262 55 018, os nei kantoar: 0518 - 481 961

IS UW GEZUIVERDE BRONWATER OOK NOG STEEDS TE ZACHT EN NIET BELUCHT MET VERSE ZUURSTOF? LEES DAN VERDER...

passie voor water

Nog steeds zijn er agrariërs die bronwater zuiveren met alleen een ontharder. Ze weten niet dat het bronwater dan uit evenwicht is. Dit betekent te weinig essentiële kalkmineralen geen verse zuurstof en een onstabiele PH in het water. Het water wordt zelfs afgekeurd als veedrinkwater door laboratoriums (minimale ondergrens is 4 ºdH).

Gevolgen:

Uw gehele installatie wordt online gemonitord. Dit biedt vele voordelen...

klauwproblemen, verminderde wateropname en een slechte gezondheid van uw dieren.

VRIJBLIJVEND MEER INFORMATIE

0594 64 80 80

De oplossing: Remon ontgassingsmodule

info@remon.com

Door een Remon ontgassingsgmodule achter uw bestaande ontharder te zetten wordt uw water belucht, ontgast en opgehard. Uw water zal weer goedgekeurd worden en de gezondheid en prestaties van uw dieren zullen herstellen.

Kortom uw bronwater is weer in evenwicht.

www.remon.com MARUM I OSPEL I DALFSEN Schakelstraat 4 9363 TH Marum

t f

+31 (0)594 64 80 80 +31 (0)594 64 25 43

NIEUW MODEL 2017

Altijd op zoek naar schonere brandstoffen, met betere prestaties

Veenema Olie, Chemie en Energie Als 100% familiebedrijf weten we wat er bij komt kijken om de zaak draaiende te houden. Als leverancier van Texaco brandstoffen, smeermiddelen, chemie en gassen doen we daarom net dat beetje meer. En als exploitanten bevoorrader van Texaco Tankstations lopen we daarom net dat stapje harder.

Non-stop Veenema T (0515) 42 01 51 |













veenemaolie.nl

Een dag herder zijn van echte schapen? workshops voor predikanten, oudsten- en kerkenraden Op Bongastate ben je als ‘herder’ van een gemeente een dag herder van echte schapen. Dit kan in twee verschillende workshops: 1. Herder tussen de schapen. Deze workshop met als thema ‘inspirerend leidinggeven’ is gericht op voorgangers en leiders in kerken en gemeenten, en is geaccrediteerd door de PKN als studieactiviteit binnen het open erkend aanbod van de Permanente Educatie. De eerstvolgende workshop vindt plaats op 12 oktober 2017.

2. Weidedag voor kerkenraden, kerkbesturen en parochiebesturen.

Deze workshop is gericht op persoonlijk leiderschap, leidinggeven, samenwerken en teambuilding. Ook zeer geschikt als startdag kerkenraad.

Zie voor meer informatie www.bongastate.nl/kerken

Loon & Grondverzetbedrijf

Uw DAK is ons VAK De vakman voor nieuwbouw, vernieuwen en onderhoud van

RIETEN DAKEN

Tevens • isoleren van daken • vernieuwen van dakpannen • leggen van asbestvrije golfplaten Door onze 80-jarige ervaring kunnen wij u over DAKCONSTRUCTIE, ISOLATIE en BRANDBEVEILIGING van advies dienen.

Bel vrijblijvend voor advies en offertes:

P. T. Roosma Franeker, Tel. 0517-392268 P. Roosma Makkum, Tel. 0515-233021 S. Roosma Oudemirdum, Tel. 0514-571996

Fax 0515-232317 E-mail: info@roosma.nl www.roosma.nl

Door onze jarenlange ervaring op het gebied van agrarisch onroerend goed kunnen wij u van dienst zijn bij: • Aan- en verkoop van landbouwbedrijven Maak vrijbli jvend • Aan- en verkoop van productierechten eens een afs praak.

• Advisering en begeleiding bij onteigening • Taxaties t.b.v. overdracht, successie, inanciering e.d.

• Emigratiebegeleiding van agrarische ondernemers naar buitenland

Telefoon 0512 – 530422, fax 0512 – 526004

De Lange West 110, 9201 CH Drachten Postbus 609, 9200 AP Drachten

Kun jij reanimeren?

Red levens in jouw buurt.

Meld je aan op hartstichting.nl/reanimatie

Landbouw

Vrijdag 8 september 2017

51

‘De boer op’ Boeren helpen bij het maken van de juiste keuzes Harke Hibma uit Menaam was 34 jaar landbouwvoorlichter. Van 1948 tot 1982 hielp hij Friese boeren om hun bedrijven verder te ontwikkelen en zorgde hij ervoor dat ze de juiste keuzes maakten. Hibma heeft zijn ervaringen in een boek vastgelegd.

Hinne Bokma

A

l lerend op pad’ is de titel van een hoofdstuk in het boek De boer op, waarin Hibma zijn rijke leven bij de Rijkslandbouwvoorlichtingsdienst beschrijft.

In de beginjaren was het werk vrijwel geheel gericht op de aanleg en het onderhoud van de grote en kleine proefvelden bij de boeren in de bouw- en weidestreek. Het was eerst voornamelijk handwerk. ‘Wij vulden de zakjes mest met de handen’, schrijft Hibma. In de autobus naar huis hing er een ammoniaklucht. ‘Twee rijen banken voor mij bleven leeg.’

Het is voor de inmiddels 97-jarige Hibma, die nog zelfstandig woont in Menaam, zijn derde boek. Eerder verscheen Indië moet vrij, waarin hij schreef over zijn periode als oorlogsvrijwilliger bij het Fryske bataljon in Indië. Vijf jaar later, in 2010, kwam zijn boek Het dorp met de rode toren uit.

Daarin haalt hij herinneringen op aan zijn jeugd en aan zijn geboortedorp Sexbierum. De trilogie wordt voltooid met De Boer op. Hibma beschrijft daarin niet alleen zijn werk als voorlichter, maar neemt de lezers ook mee naar het Fryslân van na de Tweede Wereldoorlog, toen de wederopbouw van het verwoeste land centraal stond.

Bij de voorlichtingsdienst was hij achtereenvolgens assistent bij de proefvelden, specialist voor bodemen bemestingszaken en adjunctvoorlichtingsdeskundige. In deze laatste functie hield hij zich veel bezig met de voorlichting in streekverbeteringen en ruilverkavelingen. In de zeventiger jaren werd Hibma bedrijfstakdeskundige voor de rundveehouderij en werd teamhoofd van een groep voorlichters.

Op 18 augustus 1948 kwam Hibma aan in de haven van IJmuiden en zette hij een streep onder zijn militaire verleden. Hij keerde terug naar Sexbierum, naar zijn vrouw en andere familieleden. Op de boot had hij al heimwee naar de dessa, naar de bedrijvigheid van de bewoners op de rijstvelden, van de ploegende tani en de herkauwende en langzaam voortbewegende karbouwen. Aanvankelijk had hij na zijn militaire dienst in Indië willen blijven. Hij kreeg echter het dringende advies uiteindelijk toch voor terugkeer naar Nederland te kiezen. Achteraf een goed besluit.

Het voormalige Nederlands-Oost-Indië had onafhankelijkheid verworden en onder het presidentschap van Soekarno was het voor de Nederlanders op de ondernemingen niet meer veilig.

Hibma kwam uit een gezin van acht kinderen. Vader Tjipke had een

gardeniersbedrijf, dat zich richtte op de teelt van groenten in kassen, pootaardappelen, tulpen en zaadgewassen in de volle grond. Later werd het bedrijfje overgenomen door zijn jongste broer Sietse. Inmiddels heeft diens zoon Tjipke het roer in handen.

Het hoofdproduct is tegenwoordig komkommers, die voornamelijk via groentekwekerij Hartman in Sexbierum worden afgezet.

Dankzij bemiddeling van goede vriend en gardenier Bieuwe Stoer kreeg Hibma bij thuiskomst uit Indië een baan aangeboden bij de de Rijkslandbouwvoorlichtingsdienst.

De dienst verdiepte zich in allerlei problemen, die zich in de boerenpraktijk voordeden. Het ging onder meer om grondonderzoek, bemesting, grondverbetering, ontwatering, mechanisatie, onkruidbestrijding, het gebruik van bestrijdingsmiddelen, hooien en inkuilen en vee- en stalverbetering.

Een onderdeel van het werk was het organiseren van excursies naar voorbeeldbedrijven. In het begin van de vijftiger jaren werden in Zuidwesten Zuidoost-Fryslân Verenigingen voor Bedrijfsvoorlichting opgericht.

De verenigingen versterkten de contacten tussen boeren en voorlichters.

Overigens was niet iedereen even blij met de komst van de Verenigingen voor Bedrijfsvoorlichters. De boerenorganisaties Friese Mij, CBTB en ABTB deden zelf veel op het gebied van voorlichting en vonden dat zij de geëigende kanalen waren om de boeren van technische en economische voorlichting te voorzien. De Friese Mij organiseerde bijvoorbeeld veekeuringen en landbouwtentoonstellingen en bevorderde het landbouwonderwijs en de landbouwvoorlichting.

Onkruid In de eerste naoorlogse jaren kwamen de eerste onkruidbestrijdingsmiddelen op de markt. Chemische bestrijding van onkruid stond toen nog in de kinderschoenen. ‘In onze kring van veelal pas aangestelde voorlichters was hierover aan het einde van de veertiger jaren weinig bekend’, schrijft Hibma. Van een vertegenwoordiger van de zaadhandel kreeg de voorlichtingsdienst een pakje aangeboden. ‘Hierin moet een middel zitten dat onkruiden kapot maakt. Ik weet er verder niets van, er zit geen gebruiksaanwijzing bij. We moeten het maar eens proberen.’ Dat gebeurde op een perceel uien bij Gardenier Nieuwehuizen in Sexbierum.

De proef mislukte. De uien gingen verloren. De voorlichtingsdienst vergoedde de schade. ,,Roerend waren we het er over eens: er mocht geen ruchtbaarheid aan dit incident worden gegeven. En het mocht nooit

Harke Hibma (97) is decennialang landbouwvoorlichter geweest. Over zijn ervaringen heeft hij een boek geschreven. Foto: FD

Boerenorganisaties deden zelf veel aan voorlichting en vonden dat zij de geëigende kanalen waren weer gebeuren”, aldus Hibma.

Hibma denkt met plezier terug aan een voorval in Jorwert. Daar trok een perceel weiland de aandacht van voorbijgangers. Het land lag bezaaid met groen-grijze bobbelige bulten.

De landbouwvoorlichtingsdienst ging op onderzoek uit. ,,We begonnen een veldje zware knipgrond om te spitten tot een diepte van 60 centimeter. Gelukkig was ik als tuinderszoon zeer gewend aan spitwerk. Het karwei nam de hele week in beslag”, vertelt Hibma. De diepspitproef leverde niets op. De boer, een vrijgezel, woonde samen met zijn 83-jarige moeder op de boerderij. Hij had al jaren niets aan het stukje weiland gedaan. Zij hield de hand op de knip.

Voor graslandverbetering was geen geld. Van krachtvoer voor de koeien wilde ze niets van weten. Hibma opperde om de voorlichting te vragen om een voeradvies op te stellen. ,,Wat zou die er nou van weten”, zei de oude boerin afwijzend.

Hibma heeft in zijn werkzame periode heel wat percelen landbouw-

grond bezocht en onderzocht. Zo moest de zwaarte van de bovenste grondlaag, waar de wortels van de planten in groeien, in kaart worden gebracht. Het was een meerjarenklus. Het bepalen van de zwaarte van de bouwvoor ging op gevoel. ,,Door duim en wijsvinger met het vliesje vochtig gemaakte grond over elkaar te wrijven kreeg ik een tamelijk nauwkeurig beeld van het percentage klei en zand in noordelijk Fryslân”, aldus de schrijver. Hij zegt te hebben genoten van die zwerftochten over de akkerbouw- en graslandperceeltjes. ,,Glibberend over modderige gedeelten soms. Springend over slootjes, pittoresk omzoomd met riet.” Het deed hem denken aan de veldpatrouilles in Indië. ,,Als wij zwetend op onze tochten door kloven en spleten zwoegden en klauterden en door ruisende riviertjes met watervalletjes moesten waden of zwemmen.”

Hibma schrijft ook over het moeizame bestaan van de kleine gardeniers. Het waren kleine akkerbouwers, die niet meer dan twee à drie hectare land gebruikten. Veel van die kleine bedrijfjes waren ontstaan in de laatste decennia van de negentiende eeuw, toen de landbouw in een crisis terecht was gekomen. In de dertiger jaren van de twintigste eeuw hadden veel gardeniers het financieel zwaar. Na de Tweede Wereldoorlog trad, dankzij het beleid van landbouwminister Sicco Mansholt, voorzichtig herstel op. Maar het was geen vetpot. ,,Ze moesten lang en hard werken voor hun bestaan. Vrouw en kinderen werkten vaak in weer en

wind mee op het land”, aldus Hibma.

De leerplichtwet stelde later wel beperkingen aan de hulp door de kinderen, al hielden niet alle ouders zich daar aan. Uiteindelijk hield de gardeniersstand in de kleibouwstreek van Fryslân op te bestaan. De gardeniers zwermden uit. AOW van ‘Drees’, naar de sanering met een beëindigingsvergoeding of emigratie.

Hibma beschrijft in zijn boek het proces van schaalvergroting. De opkomst van de ligboxenstallen, de verbetering van de werkmethoden in de landbouw, de mechanisatie en de ruilverkavelingen. De Nederlandse boeren kregen het voor elkaar de beste van de wereld te worden. ,,Zien we op de ‘Periode Hibma’ terug, dan kunnen we spreken van een epos. De honger in Europa is gestild, de export van landbouwproducten leverde ons land miljarden op. En met dank aan wetenschap en voorlichting werden boeren van het loodzware boerenwerk verlost”, stelt de Friese auteur Hylke Speerstra. Hij mocht de tekst op de achterflap van het boek schrijven. Het boek levert volgens hem een waardevolle bijdrage aan een tot nu toe onderbelicht deel van onze landbouwgeschiedenis.

De Boer op, memoires van een landbouwvoorlichter 1948-1982 is te bestellen bij Geiske Hibma: ghibma@outlook.com of 033-4945433

Van klusjesman naar professioneel grasscutter fokker Dit is Gershon Adumdzah, een enthousiaste ondernemer uit Ghana. Hij nam deel aan een onderwijsproject van Heifer. Samen met zo’n 1.000 andere jongeren is Gershon op weg geholpen naar de arbeidsmarkt met de productie van grasscutters (rietratten). U zult denken, rietratten? Het klinkt ons niet zo smakelijk in de oren, maar in Ghana is het een echte delicatesse, waar veel vraag naar is.

Gershon: “Voordat ik aan het project deelnam was ik lang werkloos. Om een inkomen te verdienen werkte ik bij anderen op het land en hielp de dorpstimmerman. Ik werkte zo hard als ik kon, maar het was nooit voldoende om mijn gezin er goed van te onderhouden.

Van Heifer heb ik geleerd hoe je grasscutters moet fokken, wat ze eten, hoe je ziektes kunt voorkomen, signaleren en genezen. Daarnaast heb ik mijzelf gespecialiseerd in het bouwen van hokken.

Inmiddels heb ik op aanvraag al 6 hokken gebouwd en verkocht. Na jarenlang overleven is mijn gezin nu zelfvoorzienend, verdienen we een prima inkomen

Wilt u meer weten over de projecten van

en kan ik een belangrijke bijdrage leveren aan mijn

Heifer of een donatie doen?

gemeenschap.”

Kijk op www.heifer.nl

Kostprijsverlaging, uw wens, onze uitdaging!

Rolcontainer, 1000 liter,

€ 20,50 per lediging inclusief huur container, afvalverwerking en milieuheing. www.farmers4all.nl (agrarische bedrijven) www.mkbbespaarnu.nl (overige bedrijven) www.farmers4all.nl info@farmers4all.nl 0523 681357

www.mkbbespaarnu.nl info@mkbbespaarnu.nl 085 273 69 60

ADVERTORIAL

A7 Noord dierenartsen geeft Cursus mestonderzoek voor schapenhouders ‘Kunnen wij ook zelf de mest van onze schapen controleren op wormeieren?’ was de vraag die we kregen van een van onze schapenhouders.

Toen is het idee ontstaan om een cursus op te zetten voor microscopisch mestonderzoek. Voor alle deelnemers zijn er microscopen en telramen besteld. Daarna konden we beginnen.

Op de theorie avond werden de verschillende wormsoorten, resistentie en weideschema’s uitgebreid besproken. Tijdens de tweede avond, de praktijk avond, is er flink geoefend zodat de veehouders zelf met mest onderzoek aan de slag konden gaan.

Standaard ontwormen van schapen, geiten, paarden of alpaca’s is niet meer van deze tijd. Ook bij ons in de praktijk zien we steeds meer problemen met resistente maag- en darmwormen. Het gebruikte middel werkt dan niet meer en er moet gezocht worden naar een ander ontwormingsmiddel. De dieren worden ziek, groeien slecht en kunnen zelfs sterven door een zware wormbesmetting. Door regelmatig mest te laten onderzoeken kan de wormbesmetting bij uw dieren gecontroleerd worden en kunnen problemen voorkomen worden. Lever dus mest in bij uw dierenartsenpraktijk, zodat er een behandelplan op maat gemaakt kan worden.

Milk2Heat unit

Drachten Nipkowlaan 17 0512 - 30 14 44 Burgum Tussendijken 41 0511 - 46 40 60 info @ a7noorddierenartsen.nl www.a7noorddierenartsen.nl

Bezoek ons op Potato Europe en beleef de VIP tour!

13 & 14 Tolsma-Grisnich gaat deze editie nog een stap verder door onze innovaties ook op praktijkbedrijven te laten zien. Naast onze stand op de beurs en live demonstraties op onze productielocatie in Emmeloord kunt u tijdens de VIP tour onze ‘preferred farmers’ bezoeken. Zien we u dan?

Meld u aan voor de VIP tour op de stand!

Improving your agribusiness in an intelligent way www.tolsmagrisnich.com

SEPTEMBER STAND B274

Live demo’s en bedrijfsbezoeken

Hollema Bouw B.V. \ Postbus 98 \ 9230 AB SURHUISTERVEEN T 0512-362255 \ F 0512-362254 \ E info@hollemabouw.nl

NIEUW!

NIEUW!

AGRABOUW \ Innovatieve ontwerpen en moderne oplossingen \ Begeleiding vergunningen en eventueel MDV-certiďŹ catie van ontwerp tot realisatie \ Mestkelders van gestort beton \ Emissie-arme stalsystemen \ Systeembouw of maatwerk \ Nieuwbouw, verbouw en upgrading

STALINRICHTING \ Levering en montage Spinder stalinrichting \ Huisvesting kalveropfok voor buiten \ Renovatie bestaande stalinrichting, voerhekmuren etc. \ Vraag vrijblijvende prijsopgave en/of advies ROOSTERS VERVANGEN \ Het vervangen van roostervloeren door nieuwe roosters of emissie-arme vloeren \ Uitvoering d.m.v. speciale apparatuur \ Vraag naar de verschillende mogelijkheden

ASBESTSANERING \ Verwijderen en afvoeren van asbesthoudende golfplaten \ Aanbrengen van nieuwe golfplaten of sandwichpanelen \ Eventueel in combinatie met zonnepanelen \ Wij geven u graag advies voor een totaal aanpak

\ \ \ \ \

MELKSTALLEN INBOUW MELKROBOTS LOODSEN / SCHUREN LEVERING BOUWMATERIALEN VERHUUR BEKISTINGSYSTEEM

www.hollemabouw.nl

56

Landbouw

Vrijdag 8 september 2017

Bongastate Herder van schapen en mensen Overname van het ouderlijk bedrijf zat er voor Chris de Jong uit Hilaard niet in. Zijn loopbaan lag buiten het bedrijf. Via een softwarehuis kwam hij in het bankwezen terecht en werd hij bankdirecteur. Nu houdt hij schapen en geeft cursussen hoe kerkelijke werkers met hun ‘kudde’ om kunnen gaan.

Simon Talsma

V

ader was koeienboer en de oudste zoon was overduidelijk de bedrijfsopvolger.

Voor de tweede zoon, Chris de Jong (nu 51), lag er voor de toekomst dus iets anders in het verschiet. ,,Mijn ouders hadden een bedrijf in de Krimpenerwaard in Zuid-Holland. Mijn moeder kwam uit een groot gezin en had graag willen studeren. Dat zat er voor haar toen niet in. Ze heeft ons echter altijd gestimuleerd om te studeren.

Voor mij betekende dat een studie bedrijfseconomie aan de Erasmusuniversiteit met daarna een baan bij een softwarehuis.”

Een mooie loopbaan volgde. Na een periode bij een adviesbureau kon De Jong aan de slag bij ABN Amro. ,,Ik kwam te werken bij International Payments en nadat dit overging naar de Royal Bank of Scotland werd ik vicepresident van die afdeling.”

Alle ingrediënten leken op dat moment aanwezig voor een mooie carrière in de (internationale) bankenwereld en niets wees er op dat hij uiteindelijk toch in de agrarische sector terecht zou komen. Toch voelde de bankdirecteur zich niet helemaal op zijn plek. Dat gevoel versterkte zich na het lezen van een artikel over een loopbaanswitch die iemand had gemaakt. ,,Tijdens mijn werk bij de bank heb ik vaak geroepen dat ik dingen aan het doen was ‘die nergens over gingen’. Je bent vaak abstract bezig. De aansturing verliep vanuit Londen en er werd altijd gekeken naar kortetermijnresultaten. Dan was je

net bezig met het opstarten van grote projecten en dan moest het toch weer anders. Reorganisatie volgde dan ook vaak op reorganisatie. Na het lezen van het artikel over een carrièreswitch heb ik mij afgevraagd of ík nog wel op de goede plek zat.”

Carrièreswitch Voor de bankdirecteur bleek dat niet het geval te zijn. ,,Ik ben verder gaan kijken. Een baan moet passen bij je vaardigheden. Oké, dat was zeker het geval. Maar het moet ook passen bij je interesse. En die lag in mijn geval bij dieren. Ik heb toen rigoureus de keuze gemaakt om veehouder te worden.”

Een van de broers van De Jong had op dat moment al een melkschapenbedrijf. ,,Er was toen veel vraag naar schapenmelk en de vooruitzichten waren goed. Een koeienbedrijf overnemen was voor mij geen optie. Vanuit het niets een dergelijk bedrijf overnemen is niet echt te doen.”

Een geiten- of schapenbedrijf kopen, lag voor de startende ondernemer meer voor de hand. Het is volgens De Jong minder kapitaalsintensief en er lagen, vooral op dat moment, in de melkschapenhouderij veel kansen. ,,De geitenhouderij was al veel groter. Er waren, en er zijn ook nu nog, relatief weinig melkschapenhouderijen. ,,In deze sector is er dus veel meer kans om het verschil te maken en daar ligt dan ook de uitdaging.”

Dat de ondernemer in Fryslân terecht zou komen, lag helemaal niet voor de hand. ,,We woonden in Amersfoort en ik werkte in Amsterdam. We hebben eerst in die regio

rondgekeken, maar de grondprijzen zijn daar heel erg hoog. Toen zijn we verder van huis gaan kijken.”

Een geitenhouderij in Hilaard kreeg de aandacht van de bankdirecteur en zijn partner. ,,Dit was een bedrijf met vijfhonderd geiten. In die branche zit je qua grootte dan aan de onderkant, maar in de schapenhouderij is het dan al een groot bedrijf.

Alle reden dus om hier een kijkje te nemen.”

De boerderij met zeventien hectare (deels koop en deels pacht) is op oudejaarsdag van 2008 gekocht. In het begin van 2009 is de ondernemer begonnen met zijn bedrijf Bongastate. ,,Begin 2008 had ik al tweehonderd lammeren gekocht in de Krimpenerwaard en aan het eind van het jaar kwam daar nog een koppel bij. We zijn met vierhonderd dieren hier begonnen.”

Voor de ondernemer was het een logische volgorde om eerst de dieren te kopen en dan een bedrijf dat er bij paste. ,,Goede melkschapen zijn schaars. Wanneer je een bedrijf koopt en je kunt geen schapen krijgen, loop je financieel grotere risico’s. De maandelijkse lasten beginnen dan al te lopen terwijl er geen inkomsten tegenover staan. Wij hebben het andersom gedaan. In de tijd dat we nog geen eigen boerderij hadden, hebben we de dieren eerst bij iemand anders ondergebracht.”

Voor een goede voorbereiding heeft De Jong in 2008 bij zijn broer ervaring opgedaan. ,,In dat jaar werkte ik nog bij de bank, vier dagen in de week. Wekelijks was ik de vijfde dag bij mijn broer aan de slag. Ik heb daar veel opgestoken waar ik het jaar daarna mijn voordeel mee kon doen.”

Leerzaam Toch was de praktijk voor de ondernemer pittig, zoals hij het omschrijft.

Vooral de aflammerperiode met vierhonderd schapen was intensief. ,,En je leert om continu bij te sturen. Onder andere op het gebied van de melkgift en het voeren. Het is een vak dat je in de praktijk onder de knie moet krijgen. Je moet leren de dieren niet te overvragen. Dan worden ze vatbaarder voor ziektes zoals ‘het bloed’. Maar wanneer je de andere kant uitschiet gaat dat weer ten koste van de melkgift. Je moet altijd zoeken

naar een evenwicht en ervoor zorgen dat de dieren in goede conditie kunnen blijven.”

Een ander belangrijk aspect waar de schapenhouder mee te maken heeft, is het graslandmanagement.

Het vraagt ook de nodige tijd en aandacht om de graslandproductie zo optimaal mogelijk te houden en op tijd het voer te oogsten.

De dieren worden bewust niet buiten gelaten in het grasland. ,,Tot een half jaar geleden neigde ik daar zeker wel naar, maar ik ben er van overtuigd dat het welzijn van de dieren daar uiteindelijk minder bij gebaat is.

Natuurlijk, de maatschappelijke wensen zijn er om dieren in de wei te laten lopen, maar het gaat hier dan wel ten koste van de gezondheid.”

Volgens De Jong komt dat vooral door de aanwezigheid van wormen en leverbot in het verse gras. ,,In deze polder komt er leverbot voor. Die is moeilijk te bestrijden en de schapen

Een workshop met schapen is een bijzondere invulling voor een startdag van een kerkenraad

hebben daar veel last van. Je moet voor de bestrijding van de leverbot sterke medicijnen gebruiken en dat heeft als consequentie dat ik dan geen melk mag leveren. Resten van de middelen zouden dan in de melk terecht komen en dat is verboden.

Hier iets verderop is zelfs resistente leverbot aangetroffen, en die is helemaal niet te bestrijden. Wanneer je schapen daarmee geïnfecteerd worden, moet je ze wegdoen.”

Zwoegerziekte Wat voor de ondernemer ook een rol speelt om de dieren binnen te houden is het behoud van de zwoegerziektevrije status van zijn bedrijf. Deze ziekte zorgt ervoor dat de conditie van de dieren onderuit gaat en ze minder kunnen produceren. ,,Ik ging ervan uit dat de stapel waarmee ik was begonnen zwoegerziektevrij was. Dat bleek uiteindelijk niet zo te zijn. Wanneer ziektevrije dieren in aanraking komen met dieren die het wel onder de leden hebben, ben je als bedrijf zo weer besmet. En daar zit ik niet op te wachten.”

De kans dat de dieren buiten contact kunnen maken met dieren die de ziekte wel hebben, is volgens de schapenhouder reëel. ,,Er hoeft hier maar een dier door de sloot te gaan en er is al contact en een risico voor besmetting. Buiten lopen is dan wellicht wel diervriendelijker, maar niet goed voor de diergezondheid. Deze twee factoren zijn hier strijdig met elkaar.”

De start van het bedrijf verliep op financieel vlak niet heel florissant.

Grote tegenvaller was de markt voor schapenmelk. ,,De internationale crisis die in 2008 uitbrak, had ook zijn

weerslag op de handel in de dure schapenmelk. In 2009 was er geen vast contract meer te krijgen voor de afzet van melk. De afzet was onzeker en er kwam ook nog een faillissement van een afnemer tussendoor.

Dat heeft ons veel geld gekost.”

De dip van slechte opbrengstprijzen heeft ongeveer vijf jaar geduurd en in die periode is landelijk het aantal professionele melkschapenhouders afgenomen van ongeveer dertig naar twintig.

Betere perspectieven De perspectieven zijn nu echter veel beter, weet de Hilaarder. ,,Schapenmelk is in opkomst. Het wordt gezien als een gezond alternatief voor koeienmelk, waar een deel van de bevolking niet goed op reageert met aandoeningen als koemelkallergie of lactose-intolerantie. Schapenmelk is veel neutraler.”

Ook de technische resultaten van het bedrijf zijn na jaren zwoegen veel beter. De ondernemer is bezig om een eigen afzet te creëren van yoghurt van schapenmelk en de productie stijgt. De melkprijzen liggen nu rond de 1,40 per kilo melk met standaardgehalten (10,5 procent vet en eiwit).

Op het bedrijf wordt sinds enkele jaren ook yoghurt gemaakt van de eigen melk. ,,In de jaren dat het qua opbrengsten minder ging kwam ik een Australiër tegen die in dat land schapen melkt. Hij heeft mij uitgelegd dat het prijstechnisch een veel betere optie is om van de melk yoghurt te maken. Het smaak- en kwaliteitsverschil tussen schapenkaas en kaas van koemelk is kleiner dan het verschil in kostprijs, waardoor het moeilijk is een voldoende hoge prijs voor schapenkaas te krijgen. Bij yoghurt komt het specifieke van schapenmelk veel beter tot uitdrukking. Door het hoge vetgehalte krijg je een romige yoghurt, het hoge eiwitgehalte geeft een standyoghurt met een kwarkachtige structuur en het zoete van schapenmelk zorgt voor een zachte yoghurt.

‘Je moet er yoghurt van maken’, zei die Australiër dan ook. Hoe maak ik dat, vroeg ik hem.”

Omdat De Jong met zijn bedrijf aan de andere kant van de wereld geen concurrent was, kreeg hij het yoghurt-recept van de Australiër. De eerste hoeveelheden maakte De Jong bij een collega. ,,Die had apparatuur ervoor en is gecertificeerd. Al snel kwamen er steeds meer enthousiaste reacties en lag het product in supermarkten in de buurt.”

De zaken breiden zich gestaag uit.

Groothandel Hanos had belangstelling net als verschillende winkels van de Jumbo in Leeuwarden. Inmiddels is de schapenmelkyoghurt van Bongastate een landelijk artikel bij Spar, Poiesz en Jumbo, wat betekent dat alle winkels van deze organisaties het product in het assortiment kunnen opnemen. Deze maand komt de yoghurt bij Albert Heijn in het assortiment. Flesjes melk zijn er sinds vorige maand al bij deze grootgrutter.

Uitbreiding De ondernemer wil zijn veestapel het komende jaar verder uitbreiden. Hij wil toe naar ongeveer vijfhonderd schapen. Nu bestaat een groot deel van zijn melkveestapel nog uit Friese melkschapen. Hij is van plan vanaf volgend jaar over te stappen op alleen schapen van een Frans ras: de Lacaune. ,,Dit ras is in de afgelopen decennia in de Franse regio Roquefort gefokt op een hoge productie, net zoals het in de rundveehouderij is gebeurd met de Fries Hollandse koeien

Landbouw

Vrijdag 8 september 2017

57

Chris de Jong tussen zijn koppel melkschapen op zijn bedrijf Bongastate in Hilaard (foto boven). Op de foto linksonder verpakkingen met producten van zijn bedrijf die intussen in de winkelschappen van verschillende landelijke supermarktorganisaties liggen. Foto’s: Marchje Andringa

die in de Verenigde Staten puur om de melkproductie zijn gefokt waaruit het Holstein Frisian-ras is ontstaan.

De Lacaune-schapen worden in het gebied van oorsprong gehouden in extensieve gebieden. Met de uitgebalanceerde voeding die ze hier krijgen, kunnen ze nog beter produceren. Daarbij blijven ze ook nog eens gemakkelijker in conditie, ook op dit aspect is in Frankrijk gelet bij de fokkerij.”

De schapenhouder wil met de vervanging van de veestapel uitkomen boven een gemiddelde productie van vijfhonderd liter per dier per jaar. ,,Nu doe je het al goed bij een dergelijke hoeveelheid. Met de Lacaune verwachten we daar de komende jaren bovenuit te komen. We willen ons ook meer richten op de eigen productie van yoghurt, daar liggen ook mogelijkheden.”

Herder In de afgelopen jaren is de ondernemer ook bezig gegaan met het ontplooien van heel andere werkzaamheden op Bongastate. Hij richt zich op het geven van workshops aan predikanten en kerkenraden, hoe zij met de kennis van een schapenhou-

der hun ‘kudde van mensen’ nog beter kunnen hoeden.

Mensen die leiding geven kunnen volgens de schapenhouder veel leren van het omgaan met dieren. ,,Veel dingen die je automatisch doet bij het houden van dieren, passen managers niet toe met hun personeel. Zouden ze dat wel doen, dan kunnen ze daar veel voordeel uit halen. Zo ga ik bijvoorbeeld ’s morgens, voordat ik begin met melken, eerst bij het jongvee langs en kijk ik of alles wel goed gaat met de koppels. Mocht er ergens iets verholpen moeten worden, een waterbak die niet goed doorloopt of een dier dat vast zit, dan doe ik dat eerst zodat het welzijn optimaal is en de dieren goed kunnen presteren.

Het gekke is dat veel managers dat niet doen. Velen gaan ’s morgens meteen hun kantoor in en richten zich alleen op het werk, in plaats van even met het personeel te praten over hoe het met hen gaat.”

Een ander voorbeeld dat De Jong noemt is het verhuizen van een koppel schapen. Ook dit vergelijkt hij met hoe managers met hun personeel (kunnen) omgaan. ,,Wanneer je een groep schapen naar een ander perceel wilt brengen en je jaagt ze op,

dan zien ze alleen jou als gevaar. Ze gaan alle kanten op, behalve de goede kant richting het hek dat open is gezet. Je wilt ze een betere omgeving geven, met nieuw gras maar ze zien het niet. Zo kun je dat ook vertalen

Maatschappelijke wensen zijn er om dieren in de wei te laten lopen, maar het gaat hier dan wel ten koste van de gezondheid

naar mensen. Wanneer je wilt dat de groep een andere richting uitgaat, moet je ze in alle rust laten zien of laten ervaren hoe die andere richting er uitziet. Dan verloopt het proces bijna vanzelf. Wanneer je ze als manager opjaagt, geeft dat vaak alleen maar stress en verloopt het proces niet soepel.”

Workshops Het idee om workshops te gaan geven aan dominees, kerkenraadsleden en andere kerkelijke bestuurders is afkomstig van de vrouw van de Hilaarder schapenhouder. ,,Zij is leerlingbegeleider in het onderwijs en relatietherapeute. Ze geeft ook trainingen op scholen en aan docenten.

Tijdens een van die sessies hier op het bedrijf deed ze oefeningen met mensen en schapen. Het ging onder andere om het contact maken met dieren en hoe je contact maakt met mensen.

Daar zitten veel overeenkomsten tussen. Schapen houden je een spiegel voor. Mijn vrouw overtuigde me dat ik hier ook mee aan de slag moest gaan. ‘Chris, daar moet je wat mee’, zei ze op een gegeven moment.”

Voor De Jong was het helder dat hij zich met de cursussen wilde rich-

ten op theologen en mensen die werken in christelijke gemeenschappen.

Verschillende aspecten speelden hierin een rol, zo legt hij uit. ,,In de afgelopen jaren is er in de opleidingenmarkt veel geschrapt. Voor het bedrijfsleven heeft het bedrijf De Baak een groot aandeel in de markt, theologen kennen het thema van de omgang van de herder met zijn kudde. Velen van hen spreekt het aan om een dag herder te zijn van echte schapen, en te zien wat ze daarvan kunnen leren.”

In de afgelopen jaren is de Hilaarder met zijn werkzaamheden steeds bekender geworden bij kerkelijke gemeenten. ,,Een workshop met schapen is een bijzondere invulling voor een startdag van een kerkenraad. Het geeft bezinning over de manier van leidinggeven aan de gemeente en daarnaast is het ook meteen een mooie teambuildingactiviteit.”

Daarnaast heeft De Jong ook de cursus Herder tussen de schapen, die is geaccrediteerd voor de permanente educatie van predikanten in de KPN en die gaat over het thema inspirerend leidinggeven. ,,Deze maand ontvangen we een tiental Friese predikanten voor deze cursus.”

Drachten Nipkowlaan 17 0512 - 30 14 44

Burgum Tussendijken 41 0511 - 46 40 60

www.a7noorddierenartsen.nl

MÉÉR MELK EN MÉÉR WERKPLEZIER

Gezonde bedrijfsvoering met Actisan en Lithamax SL

BEKIJK DE VIDEO:

De koeien tonen veel meer glans; hebben meer vlees op de botten. Maar belangrijker nog: we hebben minder mastitis en de productie is van 8.000 liter gestegen naar ruim 9.000 liter per koe. Ook de vruchtbaarheid is verbeterd. We zaten op 1.8 dekkingen gemiddeld; dat is inmiddels gedaald naar 1.6 dekkingen. Bijkomend voordeel van Lithamax SL is het gebruiksgemak. Lithamax is verpakt in 25 kilogram zakken. Door één zak te verdelen over 3 emmers en vervolgens per dag één emmer te mengen in de doseerwagen krijgt iedere koe 100 gram Lithamax per dag.’

Renée en Wilco van der Vaart: ‘De inzet van Actisan en Lithamax resulteren in méér melk en méér werkplezier. Daar doen we het voor!’

Renée (33) en Wilco (38) Van der Vaart ervaren veel voldoening bij de toepassing van Actisan en Lithamax SL op hun bedrijf: méér melk en méér werkplezier!

E

en hoog celgetal, schommelend rond de 200.000, vormde voor Mts. Van der Vaart aanleiding om Actisan boxstrooimiddel te gaan gebruiken. Sindsdien is het celgetal fors gezakt, naar een acceptabel niveau rond 50.000. Ook de inzet van Lithamax weerstandsmineralen heeft een significant positief effect op de gezondheid én productie. Renée en Wilco van der Vaart beamen volmondig: ‘Met Actisan en Lithamax is de algehele gezondheidsstatus van ons bedrijf enorm verbeterd.’

Renée en Wilco van der Vaart runnen gezamenlijk een melkveebedrijf in het Utrechtse Tienhoven. Op het bedrijf worden rond de tachtig melkkoeien gemolken, hoofdzakelijk Holstein Frisian, gecombineerd met Canada Holstein van Semex. Volgens Wilco resulteert dit in grote, sterke koeien met een lange levensduur. ‘No-nonsense koeien’, aldus Wilco, die verantwoordelijk is voor de koeien. Renée legt zicht toe op de kalveropfok. Een taak die haar prima is toevertrouwd; voordat ze Wilco leerde kennen werkte ze bij Bonda, later bij Agrifirm. Opgedane kennis brengt ze dagelijks succesvol in de praktijk.

Actisan

Actisan

Wilco: ‘Wij zijn Actisan vanaf januari 2016 gaan gebruiken, omdat we toen met een te hoog celgetal kampten van rond de 200.000 en veel mastitis. Sinds het gebruik zijn we gezakt naar een celgetal rond 50.000. Actisan maakt de boxen droger. Het neemt veel vocht op, maar heeft met name ook een zware desinfecterende werking. De spenen van de koe worden niet aangetast; de koe heeft er geen last van. We passen het ook toe op de kalverafdelingen en in het afkalfhok van de koeien, om daar ook een goede desinfectie te hebben.

Een bijkomend voordeel van Actisan is dat er minder vliegen in de stallen aanwezig zijn.

Toepassing van Actisan geschiedt eenvoudig met een strooier die door een accuboormachine wordt aangedreven. Door langs de boxen te lopen, wordt Actisan gelijkmatig over de boxen verdeeld.

Box-instrooimiddel met bewezen desinfectie; neemt de oorzaak van mastitis weg.

Lithamax SL

Gebruiksvriendelijke toepassing van Actisan

Geprikkeld door de goede resultaten met Actisan van Timac Agro gebruikt maatschap Van der Vaart sinds dit voorjaar ook Lithamax SL. Wilco vervolgt: ‘De vitaliteit van de koeien was een aandachtspunt op ons bedrijf.

Mengdosering 100 gram Lithamax SL per koe

Op advies van Patrick Timmermans van Timac Agro zijn we Lithamax SL gaan gebruiken.

Lithamax zijn weerstandsmineralen, met name om de koeien sterker te maken. Sinds het gebruik is de gezondheid absoluut verbeterd. Al snel was de betere vertering in de mest waarneembaar in de vorm van egalere, constantere mest. Pakweg zes weken later waren ook effecten qua klauwgezondheid zichtbaar. Minder rode plekken in de klauwen; ook het percentage Mortellaro daalde sterk. Nu, een half jaar later zien we de algehele gezondheid van de koeien verbeteren.

Actisan en Lithamax SL zijn producten van Timac Agro Nederland BV, een specialist op het gebied van diervoeding, bodemverbetering en bemesting in de agrarische sector. Als onderdeel van de Roullier groep levert Timac Agro Nederland BV zijn distributiepartners en eindgebruikers gepatenteerde en kwalitatief hoogwaardige producten. Binnen de groep waarborgen internationale samenwerkverbanden met universiteiten, onderzoeksinstanties en een R&D-afdeling met voortdurende innovatie.

■ Desinfecterend, werkzaam tegen schadelijke bacteriën die in ligbedden voorkomen: E.coli, Klebsiella en Streptococcen ■ Vochtbindend vermogen: > 250% ■ Behoud van de speenkwaliteit ■ Inzetbaar tijdens lactatie én droogstand ■ Aangename geur en makkelijk strooibaar

Lithamax SL Uniek voedingssupplement ter verbetering van de vertering en het afweersysteem; voor topprestaties van melkvee.

■ Stabiliserende werking op de pens pH ■ Gunstig effect op pensflora: aantoonbaar resultaat ■ Hogere verteerbaarheid van ruw-/krachtvoer ■ Betere uiergezondheid ■ Hogere weerbaarheid tegen infecties en parasieten

Meer info over Act isan en/of Litham ax SL: timac-agr Bel Johanna Dra o.nl/hygiene-en aijer (Noord) 06 -voeding 13 13 46 49 of Ed zard van Delden 06 11 39 52 07

Wij geven u vrijblijvend advies

Goed verzekeren is van levensbelang.

Onze Risicospecialist regelt het voor u.

Gerichte advisering, bemiddeling en onderhoud De Rabobank Risicospecialist spart samen met u over de beste oplossing. Of of dat een verzekering is of preventie, uw belang staat voorop. Wij maken daarbij gebruik van de risico-expertise en oplossingen van verschillende (agrarische) verzekeraars.

Maak een afspraak met de Rabobank Risicospecialist

Een aandeel in elkaar