37
Vrijdag 13 januari 2017
De tablet wordt gemeengoed, nu moet de leraar professionaliseren Veel basisscholen in Fryslân gebruiken tablets. Leerlingen kunnen opdrachten maken op hun eigen niveau en er is directe feedback. Toch zijn er ook kritische geluiden. Hendriëlle de Groot
D
e rekenles loopt op zijn einde. In de ‘rekentuin’, een virtuele omgeving op de tablet, oefenen kinderen van groep 7/8 van cbs Prins Constantijn in Leeuwarden tussen de planten en bloemen met breuken, delen en andere rekenvaardigheden. De tablets zitten in stevige, felgekleurde houders die je zo op tafel kunt zetten. Meester Sander Torensma loopt rond en beantwoordt vragen. Als hij een klassikale instructie geeft, leggen de leerlingen hun tablets op tafel. Even later wordt de les hervat. De kinderen mogen hun mening geven over wat ze vinden van iPads in de klas. De antwoorden worden meteen geprojecteerd op het digibord. ,,We doen dit ook wel in quizvorm”, zegt Torensma. ,,We kunnen bijvoorbeeld een word cloud maken of stemmen, als we les hebben over democratie.” Famke (12) haalt een schrift tevoorschijn. Dat de leerlingen werken met iPads, betekent niet het einde van het traditionele schoolschrift. Ze heeft een presentatie over wilde diersoorten voorbereid. De informatie die ze gevonden heeft op internet, staat in haar schrift genoteerd. De plaatjes van leeuwen en andere dieren laat ze zien via het programma Stopmotion: tegen de achtergrond van een gebergte stuiteren ze in hoog tempo voorbij.
Haar klasgenoten Cindy (11) en Esma (11) zijn dol op Adobe Sketch, een fotobewerkingsprogramma. Een snelle vingerbeweging en er zit er een laag oogschaduw op het gezicht van een popzangeres. Op veel Friese basisscholen zijn tablets in gebruik, blijkt uit een rondgang van het Friesch Dagblad. De manier waarop die worden ingezet, verschil per school. Op sommige scholen werken kleuters al met iPads of
Het is een krachtig middelen. Weet waarmee je werkt, wat de werking en de bijwerking is
andere tablets, op andere alleen leerlingen uit de bovenbouw. ,,De ervaringen zijn positief”, laat Jan Sijtsema weten, bestuurder van onderwijskoepel PCBO Tytsjerksteradiel, waar dertien christelijke basisscholen onder vallen. Die gebruiken ze allemaal. ,,De leerlingen krijgen meteen feedback, de lesstof wordt eventueel aangepast, de leerkracht heeft een goed overzicht van hoe de taken worden gemaakt en het scheelt behoorlijk qua correctietijd. Dus vermindert
de werkdruk en de leerlingen zijn veel gemotiveerder. Wel is afwisseling nodig. Dus niet de hele dag achter de tablet of iPad.” Steve Jobsscholen De zogenaamde Steve Jobsscholen gaan nog een stapje verder. Daar worden de iPads intensiever gebruikt. Dit schooltype heeft ook een eigen onderwijsfilosofie. In 2013 opende in Fryslân de eerste Steve Jobsschool de deuren, in Sneek. Inmiddels is een aantal scholen ook weer afgehaakt. De investeringen in ICT en kosten voor de begeleiding zijn erg duur. Ook de Prins Constantijnschool besloot na een proefperiode niet verder te gaan, niet alleen vanwege de kosten, ook vanwege het keurslijf waarin het concept de school zou dwingen. De meeste scholen van PCBO Tytsjerksteradiel gebruiken Snappet, een tabletsysteem waarin kinderen de verwerkingen voor rekenen, taal en spelling kunnen maken. De Finne in Jistrum was in 2013 de pilotschool van de koepel. De leerlingen van groep vier kregen de primeur. Vervolgens werd het programma gefaseerd ingevoerd in de andere groepen en later op de andere scholen. ,,We hebben een jong team, ze waren erg gemotiveerd om ermee te werken”, zegt Baukje Bouma van cbs De Ichthusschool in Gytsjerk. De tablet wordt in de toekomst ook gebruikt bij vakken als wereldoriëntatie. De school wil zich meer gaan richten op ‘gepersonaliseerd leren’ en aansluiten bij de onderwijsbehoefte van het individuele kind. Zo kan een kind uit groep vier, dat een voorsprong heeft met klokkijken, zelfstandig op het niveau van groep vijf oefeningen gaan doen. De Snappets worden daarbij geleidelijk vervangen door iPads. Bouma: ,, Maar we missen wel iets bij Snappet. Met een iPad heb je meer mogelijkheden, zoals een foto- en videocamera, allerlei apps en toeters en bellen. Snappet is
puur een verwerkingsprogramma, het is eigenlijk een beetje saai.” Een groot voordeel van tablets, is dat je kinderen op hun eigen niveau kunt laten werken, zegt Jurjen de Boer, die lesgeeft aan groep 6 van de Prins Constantijnschool. ,,Alle 25 leerlingen kunnen op verschillende niveaus werken, dat bereik je als docent nooit.”
Snappet is eigenlijk een beetje saai. Met een iPad heb je meer mogelijkheden
Een reden voor scholen om tablets te gebruiken, is om de leerlingen ‘21eeuwse’ vaardigheden te laten ontwikkelen. Het gaat dan om kritisch, creatief en probleemoplossend denken, om ICT-vaardigheden en mediawijsheid. Een tablet kan ook mogelijkheden bieden voor passend onderwijs. Daar zijn al goede ervaringen mee. Kritiek Kritische geluiden over het intensief gebruik van beeldschermen in de klas zijn er ook. Kinderen zouden minder goed leren schrijven, oppervlakkiger lezen vanaf een scherm en zichzelf constant afleiden met spelletjes. De Duitse hersenonderzoeker Manfred Spitzer concludeerde in zijn boek Digitale dementie (2013) dat digitale gegevens oppervlakkig worden onthouden. Hij noemde iPadscholen ‘kindermishandeling’ omdat de hersenen van jonge kinderen nog niet
toe zijn aan deze manier van informatieverwerking. Het vele gebruik van digitale media zou leiden tot aandachtsstoornissen, geheugenproblemen, agressief gedrag en gameverslaving. De aandacht en concentratie bij de kinderen neemt af, doordat ze constant moeten schakelen, zegt dr. Joost Meijer van het Kohnstamminstituut van de Universiteit van Amsterdam. ,,Multitasking is wel mogelijk bij geautomatiseerde handelingen, zoals autorijden. Maar niet als het om complexe taken gaat.” Meijer heeft samen met drie andere wetenschappers onderzoek gedaan naar het effect van het gebruik van tablets op school, in opdracht van Kennisnet. De onderzoekers brachten vier onderwijsapps in kaart. Bij slechts één daarvan - de rekenapp vertoonden de leerlingen meer inzet en meer leerplezier dan bij het gebruik van boeken. Op de vraag of tablets leiden tot betere leerprestaties en een hogere motivatie, is weinig te zeggen. Dat is van tal van factoren afhankelijk. Volgens Alfrons ten Brummelhuis van Kennisnet heeft de inzet van tablets niet voor elke leerling hetzelfde effect. Waar de ene leerling zijn aandacht goed vast kan houden, raakt zijn klasgenootje snel afgeleid. De docent moet er wel mee kunnen werken. ,,Het is een krachtig middel, wat nu iedereen mag inzetten, bekwaam of onbekwaam. Weet waarmee je werkt, wat de werking en de bijwerking is”, adviseert hij leraren. Waar bij de introductie van tablets vooral zaak was om leraren te verleiden om tablets überhaupt te gebruiken, zou het nu moeten gaan om professionaliteit. Het succes van de tablet valt of staat met de expertise van de leraar, maar is ook afhankelijk van de kwaliteit van de apps en waarvoor deze worden ingezet. ,,De leerling moet wel worden uitgedaagd om een niveau hoger te komen. Intelligente programma’s doen dat.”
Groep acht van cbs Prins Constantijn in Leeuwarden, de klas van meester Sander Torensma, rekent met behulp van de iPad. Op de voorgrond voert Bente Deelstra een opdracht uit. Foto: Marchje Andringa