Dagblad van de Drentsche Aa 2015 by NDC mediagroep

22 juni - 5 juli 2015

TEST UW KENNIS Doe de ken-uw-Drentsche-Aa-zonder-te-Googlen quiz

IN BEELD Een Haren greep uit de flora en fauna ● 3

Zuidlaardermeer

Nationaal onaal La tsche Aa Drentsche

4 ●

DRENTSCHE AA

5 ●

6 ●

van de Dr WWW.DVHN.NL N 24 UUR NIEUWS

Voor u ligt het eenmalige Dagblad van de Drentsche Aa, een ode aan één van de mooiste Nationale Parken van ons land. In 2015 is het vijftig jaar geleden dat de eerste plannen voor het gebied rond de rivier die vele namen draagt en samenvloeit als Drentsche Aa, het daglicht zagen. Dat jubileum wordt uitbundig gevierd: met een 520 pagina’s dikke landschapsbiografie, een nationaal congres, de Week van de Drentsche Aa, theatervoorstellingen en een festival. Te veel om op te noemen. De liefhebber krijgt er niet genoeg van om erover te lezen. Vandaar Dagblad van de Drentsche Aa. Over kunst, over flora en fauna, over vroeger, over leven en wonen in het gebied, over natuurbeheer. Trots op de Drentsche Aa, dat zeker.

Drentsche Aa dringt tot ver in Europa door. Internationaal bestaat grote belangstelling voor de wijze waarop de nog gave beekdalen worden beheerd. Het is niet alleen de brede waaier van beken zelf die de aandacht trekt. Al zou dat op zich geen verbazing wekken. De verscheidenheid aan landschappen op een relatief beperkt oppervlak is groot. Van oudsher herbergt het beekdalstelsel daardoor een enorme variëteit aan natuur- en cultuurhistorische waarden. ,,Het zijn met name drie pijlers onder het beekdal die nationaal en internationaal de aandacht trekken”, verwoordt Theo Spek, hoofd van het Kenniscentrum Landschap aan de Rijksuniversiteit Groningen. Interdisciplinair onderzoek is er één van. Wetenschappers opereren niet louter vanuit hun eigen vakgebied, maar werken zo veel mogelijk samen. Cultuurhistorie, geografie, natuur, ecologie, geologie en archeologie beïnvloeden elkaar, waardoor nieuwe inzichten ontstaan. ,,We zijn al in zeven landen uitgenodigd om deze formule uit te dragen”, zegt Theo Spek, zelf historisch geograaf. De tweede pijler vormt de betrok-

ZEEGSE Het bekenstelsel van de

kenheid van de bevolking bij het beheer en de ontwikkeling van het gebied. Een beweging die in de late jaren zestig en zeventig op gang komt. In het verleden botsten de belangen wel eens, maar vanouds heerst er een gevoel dat ‘je er samen moest uitkomen’. Een eeuwenoude samenwerking van de marken ging eraan vooraf: een groot deel van het gebied was gemeenschappelijk eigendom. Integraal landschapsbeheer vormt pijler nummer drie. Een beheer dat wordt afgestemd op alle facetten van het landschap, waarbij natuurbeheerders, boeren, burgers en wetenschappers hun inbreng leveren. ,,Het gaat altijd om bruggen bouwen en verbinden”, onderstreept Theo Spek. ,,Als wetenschappers elkaar niet kunnen bereiken, dan gaat het mis.” De integrale aanpak weerspiegelt zich in de Landschapsbiografie van de Drentsche Aa, een monumentaal boek- en plaatwerk dat op donderdag 2 juli verschijnt. De redactie is in handen van prof.dr.ir. Theo Spek, dr. Hans Elerie (historisch geograaf), prof.dr. Jan Bakker (ecoloog) en eindredacteur Ineke Noordhoff. Het viertal schakelde tientallen deskundigen, fotografen en cartografen in. Het boek is voor een breed publiek geschreven en samengesteld.

e ts

ED VAN TELLINGEN

Theo Spek ziet op elke plek landschappen door elkaar lopen en Dr

Drentsche Aa stroomt Europa in

Inspiratiebron voor beeldend kunstenaars

kunstwerk Siepelveen

Zeegse

12,5 kilometer lopen tussen spaghettisliertjes

Sandra van Es: ’Drenten zijn trots op de Drentsche Aa, maar ze dragen het niet uit’

Reis mee in de tijdmachine van dr. Hans Elerie

DRENTSCHE AA

22 juni 5 juli 2015 DAGBLAD VAN HET NOORDEN

TROTS OP ... DE CAMPINGBAAS

‘Kijk vooral tussen de bosjes door’

ndré Niewijk van Camping de Hondsrug in Eext: ,,We zitten hier tot volle tevredenheid. We wijzen onze gasten graag op alle mogelijkheden om te fietsen en te wandelen. Je kunt hier heel mooi de variaties in het landschap zien, tussen het Nationaal Park de Drentsche Aa en de Hunze Vallei bijvoorbeeld.’’ ,,In een compact gebied is hier heel veel te zien. De hunebedden, de stukken hei, de bossen, het Pinetum. Voor ons als campinghouders is het erg belangrijk dat we hiervan goed op de hoogte zijn. We verkopen niet alleen een plek op de camping, maar ook de beleving van het gebied er om heen.’’ ,,Ik raad mensen bijvoorbeeld aan om richting Schipborg te

fietsen, naar het gebied waar je de Drentsche Aa ziet meanderen. Ik raad hen dan aan om eens van de fiets te stappen, even op een picknickbank te gaan zitten en tussen de bosjes door te kijken. Dan zie je veel meer van de mooie plekjes dan als je er alleen tussendoor fietst.’’ ,,Onze camping bestaat sinds 1960. Eerst was er houtbouw op dit terrein, door de gerooide bomen kwam er steeds meer ruimte voor de kampeerders. Aanvankelijk waren het vooral caravans. Nu hebben we in totaal vijfhonderd plaatsen, zowel vaste chalets als kampeerplaatsen. En we hebben een binnen- en buitenzwembad. Onze gasten komen vooral uit de noordelijke helft van Nederland.’’

Magische driehoek Het bekenstelsel van de Drentsche Aa ligt ingebed in de driehoek Assen, Gieten en Glimmen. Een gebied dat eigenlijk alles weerkaatst wat Drenthe bijzonder maakt. Beekdalen die elke keer opnieuw een ander vergezicht tonen. Theo Spekman verrast ook, hij is een Drentsche Aa’er tot in zijn tenen. ED VAN TELLINGEN

A Roots

ijn moeder werd geboren min of meer aan de oevers van de Drentsche Aa, op een boerderij tussen Assen en Rolde. Als klein meisje ging ze wel eens zwemmen in de Aa, of beter gezegd: in het Deurzerdiep, zoals de beek daar wordt genoemd. Zwemmen mocht alleen als haar broers in de buurt aan het werk waren op het land. In ’t diepie zaten kolken en dat was best een beetje gevaarlijk! Een slordige 90 jaar later loop ik langs het Deurzerdiep, dat momenteel in oude, meanderende staat wordt hersteld. Zoals mijn moeder het nog heeft gekend, met van die draaikolkjes dus in de beekkronkels. Het is heerlijk weer. In het stroomdal bloeit een wilde bloemenpracht, onzichtbare vogels zingen, op de hoge termiek draait een buizerd rondjes. Mijn moeder vertrok later naar het Groningerland. Haar hele leven zou ze ons daar met weemoed blijven vertellen over haar gezegende jeugd aan het Deurzerdiep. En ik zou nu willen dat voor één moment de jaren terugdeinsden en mijn moeder en mijn ooms heel even zichtbaar werden, ginds aan de overkant. Wat ik mij nooit zo heb gerealiseerd is dat via mijn moeder voor een deel hier dus ook mijn eigen roots liggen. Nou, dat kon wel minder! Het stroomdal is een prachtige plek om je roots te hebben. Dit plotselinge besef voelt toch een beetje als een wedergeboorte en onverwijld zet ik koers naar het terras van café De Aanleg in Deurze, om daar midden op de klaarlichte dag een vorstelijk glas wit te nuttigen. De zon schijnt, de wijn stuift het glas uit en ik drink in stilte op het leven. En op de Drentsche Aa in het algemeen en het Deurzerdiep in het bijzonder. En op mijn roots. Mijn eigen prachtige Drentse roots! Jan Wierenga

l die jaren dat ik zat te kijken, op het terras aan de rivier, dacht ik: zoals hier, zo moet het zijn. Dichter, schrijver en psychiater Rutger Kopland dichtte de regels op het terras bij café-restaurant De Drentsche Aa in Schipborg. We zitten op hetzelfde terras, waar nu prof.dr.ir. Theo Spek zijn kennis spuit. Dat doet hij met zoveel geestdrift en bezieling dat het niet verbaast dat het Kenniscentrum Landschap aan de Rijksuniversiteit Groningen (waarvan hij hoofd is) niet meer is weg te denken in het Noorden. Hij deelt zijn kennis van het landschap met zoveel mogelijk mensen. ,,Hoe meer je van het landschap weet, des te meer geniet je ervan.” En kennis leidt tot beheer en behoud van datzelfde landschap. ,,Wie de bijzonderheden van het landschap in zijn eigen omgeving ontdekt, wil zich ervoor inzetten.” Het landschap in de breedste zin van het woord, met al het erfgoed dat daarmee onlosmakelijk is verbonden. Naast ons de brug. De withouten vleugelbrug, waarop Kopland (in 2012 overleden) zo vaak heeft gestaan. Met de ogen (en de woorden) van Kopland kijken wij vanaf diezelfde brug hoe het landschap van de rivier zich voor ons uitstrekt, hoe de

weilanden worden meegenomen door de rivier naar waar onze ogen hem moeten loslaten. Elk woord over het stroomgebied van de Drentsche Aa is er eigenlijk eentje te veel. Het woord hapert en verkrampt omdat het de ziel van het landschap niet pakt. Niet eens in de buurt ervan komt. Het stroomdal lijkt gehuld in een waas, waarin een mens zou willen oplossen als hij zijn leven heeft geleefd. Nog vlug een blik naar beneden op het snel vlietende Schipborger Diep dat hevig kronkelend zich een weg zoekt en bochten uitschuurt zoals het leven het lichaam uitbeent.

,,Ik heb mijn hele leven langs de Drentsche Aa gezeten.’’

Theo Spek in het stroomgebied van de Drentsche Aa. FOTO’S MARCEL JURIAN DE JONG

Nog even de blik opzij naar de hooilanden, de elzenbosjes met hun voor een beekdal karakteristieke silhouetten en het robuuste eikenhout. Dan een laatste blik omhoog waar altijd wel vogels zweven op de thermiek en de onzichtbare koekoek van zich laat horen. Dan is het genoeg. Dan is het voorbij, voorbij, o en voorgoed voorbij, zoals staat op de gedenksteen van dichter J.C. Bloem bij het kerkje van Paasloo, niet zo ver hier vandaan in de Kop van Overijssel bij het Nationaal Park De Weerribben. De mooiste dichtregels ontkiemen, niet toevallig, aan de boorden van stroompjes en rivieren. We drijven af, maar het is de hartenklop van het stroomdal die deze hartritmestoornis teweegbrengt. Welkom in het Nationaal Park Drentsche Aa. Het vormt de harde kern van het Nationaal beek- en esdorpenlandschap van de Drentsche Aa. Een hele mond vol voor een nog bijna puntgaaf bekenstelsel dat zo’n tienduizend jaar geleden zijn huidige vorm kreeg. Een uiteengerekt gebied van 360 vierkante kilometer. Een gebied dat jubileert; het werd in 1965 in het hart gesloten. Een halve eeuw later ligt er de Landschaps-

22 juni 5 juli 2015 DAGBLAD VAN HET NOORDEN

van de Drentsche Aa

biografie van de Drentsche Aa, een rijk geïllustreerd boek van 514 pagina’s, samengesteld door een team van dertig wetenschappers, kartografen, vormgevers en fotografen. Theo Spek tekent een driehoek die Glimmen verbindt met Assen en Gieten, grofweg het complete stroomgebied. Bijna een magische driehoek. Vanuit het perspectief van Drenthe lijkt het op een waarschuwingsbord: u betreedt het Drents esdorpenlandschap waarin loopjes en beken slingeren rond hooilanden, zandverstuivingen, essen, brinkdorpen, bronbosjes en heide. Vanaf grondgebied van Groningen oogt de driehoek als een voorrangsbord: de natuur en de mensen die erin werken hebben voorrang. Let wel, met het accent op ‘werken’: het nationale beek en esdorpenlandschap bestaat bij de gratie van de wisselwerking tussen natuurbeheer en bedrijvigheid. Met de recreatiesector als motor van het gebied. ,,Er zijn elders nog wel gave beken”, vertelt Spek, ,,maar niet een heel stelsel van kleine loopjes, middenlopen en één benedenloop. Dat is uniek in Noordwest-Europa.” De ‘loopjes’ of ‘diepjes’ (de haarvaten van het gebied) vormen de smalle stroompjes, zoals het Zeegser loopje, het Anlöer Diepje en het Scheebroekerloopje. Zoveel poëzie, alleen al die namen.

De ‘diepjes’ monden uit in een middenloop (‘diep’), zoals het Schipborger Diep, het Gasterense Diep en het Taarlosche Diep. Uiteindelijk vloeit alles samen in de hoofdstroom van de Drentsche Aa en het Hoornse Diep. In de stad Groningen (een Drents esdorp!) stroomt het water verder langs het Hoge en Lage der Aa. Ten noorden van de stad verenigt het zich met de Hunze, om via Winsum, Baflo en Pieterburen uit te komen in de Waddenzee. Zo was de situatie duizenden jaren, tot in de late middeleeuwen. Een ‘Drent’ stapte bij Grolloo in zijn boomstamkano en liet zich lekker meevoeren tot aan de Waddenzee. Duizelig moet hij zijn uitgestapt, want al die riviertjes kronkelden als een gek. Later slibde de benedenloop in Groningen dicht en vervolgde het water zijn tocht via het Reitdiep. Dat omgekeerde soepbord is Drenthe altijd gebleven. Aan de zuidkant stroomt het water naar Coevorden en Meppel en via het Zwarte Water naar het IJsselmeer. Overal in Europa en Nederland zijn beken gekanaliseerd. Waarom hier niet? Ook niet na de oorlog toen veel landschappen zijn ‘verwoest’ in de drang om de landbouw voorrang te geven. Dat alleszins begrijpelijk was, na de oorlog waarin hongersnood en hongerwinter het land hadden geteisterd. Ruilverkaveling

‘Wanneer ik hier wandel, lopen veel tijdlijnen door mijn hoofd’

gloorde aan de horizon, de voedselproductie moest omhoog. Ook een groot deel van Drenthe ging onder het mes, maar de taartpunt van de Drentsche Aa bleef grotendeels onaangeroerd. Dat danken we aan het Gedachtenplan (1965) van Harry de Vroome, Freek Modderkolk en Edgar Stapelveld. Drie heren van Staatsbosbeheer die hun tijd ver vooruit waren. Een driemanschap dat gesteund werd door de provincie, en ook dat was in die tijd bijzonder. Al in de jaren vijftig was er een kloek rapport verschenen over de uitzonderlijke waarden van de Drentse beekdalen. Staatsbosbeheer (met op het provinciehuis Bernhard Hanskamp als ankerpunt) keek verder dan natuurbeheer alleen. ,,We moeten vernieuwing en ontwikkeling koppelen aan

het behoud van het waardevolle.’’ Dat was, en is nog steeds, het uitgangspunt. En daarmee liep Drenthe voor de troepen uit. Theo Spek: ,,Iedereen is nu lyrisch over de Drentsche Aa. Het is allemaal halleluja, maar de strijd tussen boeren en natuurbeheerders liep toen hoog op. Er waren veel spanningen. Het was niet voor iedereen een feestje. Maar ze zijn er wel samen uitgekomen. Hier bestond al een eeuwenlange samenwerking via de marken. Een groot deel van de grond was gemeenschappelijk eigendom. Je móést het samen wel rooien.” En de strijd was al gestreden toen later elders in Nederland de belangen van natuur en landbouw heftig botsten. Het gave stelsel van beekdalen bekoort, maar het is slechts een onderdeel van wat het gebied zo uitzonderlijk maakt. Zoals alle diepjes en loopjes uiteindelijk allemaal samenvloeien in één benedenloop, zo komen wetenschap, landschap, flora, fauna, archeologie en ecologie samen in een brede stroom. ,,Wanneer ik hier wandel, lopen veel tijdlijnen door mijn hoofd”, vertelt Theo Spek. Hij ziet op elke plek landschappen door elkaar lopen. Drie ijstijden walsten over het gebied heen, ook de Elster ijstijd die 300.000 jaar geleden potklei achterliet. En ‘poesjeszand’, ‘peelozand’ dat fluwelig zacht aanvoelt.

Archeologisch is het een topgebied. ,,Hier zetelde wel de Randstad van de prehistorie”, illustreert Theo Spek. Een dichtbevolkt gebied in de steen-, brons- en ijzertijd. Er is zoveel meer. Het historische esdorpenlandschap is nog helemaal intact, met zijn brinkdorpen, zijn madelanden, blauwgraslanden, zandverstuivingen en oude bossen. En dan die ongekende rijkdom aan flora en fauna. Theo Spek woont dicht bij het café, dicht bij de brug van Schipborg, in het vroegere onderkomen van de schilder Van Dulmen Krumpelmann, die in 1987 overleed. ,,Zijn atelier is nu mijn werkkamer.” Hij prijst zich gelukkig in de woning aan het Zeegser loopje, omringd door steenuilen, bosuilen, ransuilen en kerkuilen. Als er één allround kenner rondloopt in het gebied van de Drentsche Aa, dan is hij dat. Maar Theo Spek weert af. Elke wandeling is anders, elke keer weer ontdekt hij iets nieuws. Rutger Kopland komt nog even ter sprake wanneer we struinen door hooilanden vol echte koekoeksbloemen, scherpe boterbloemen, orchideeën, ratelaars en fluitenkruid. Een groot deel van zijn leven koesterde Kopland zich in de omarming van het bekenstelsel. Maar, zegt Spek: ,,Ik heb mijn hele leven langs de Drentsche Aa gezeten en ik ken de Drentsche Aa nog steeds niet.’’

Uitgerust wakker worden in een Royal Dreams boxspring van Bosma Bedden

Maak kennis met de nieuwe boxspring lijn ROYAL DREAMS. Exclusief verkrijgbaar bij BOSMA BEDDEN. De collectie bestaat uit een BASIC, SILVER en GOLD lijn.

COMPLETE BOXSPRING

ROYAL DREAMS BASIC* met HR afdeklagen

Leverbaar in 6 stof- en 6 lederlookkleuren, keuze uit 2 hoofdborden. Maten: 160x200/210 en 180x200/210.

Alle Royal Dreams boxsprings zijn compleet met hoofdbord, boxen, gestoffeerde pocketmatrassen, topdekmatras en potenset.

Vlakke uitvoering: €1998,-

NU €1598,Elektrische uitvoering: €3098,-

NU €2598,-

NIEUW! COMPLETE BOXSPRING

ROYAL DREAMS SILVER* met HR afdeklagen

EXTRA INTRODUCTIE VOORDEEL: GRATIS! LINNENPAKKET t.w.v.

Leverbaar in 17 stof- en 7 lederlookkleuren, keuze uit 6 hoofdborden. In: 140x200/210, 160x200/210 en 180x200/210

Elektrische uitvoering: €3998,-

* €250,= BIJ AANK0OP BASIC ELEKTRISCH * €350.= BIJ AANKOOP SILVER ELEKTRISCH * €450.= BIJ AANKOOP GOLD ELEKTRISCH

NU €3498,-

(Bij vlakke uitvoering 10% van het aankoopbedrag)

Vlakke uitvoering: €2498,-

NU €1998,-

Ook in 220 cm lengte en in 200 cm breedte leverbaar (meerprijs)

COMPLETE BOXSPRING

ROYAL DREAMS GOLD* met speciale afdeklagen

Leverbaar in 18 stof- en 9 lederlookkleuren, keuze uit 4 hoofdborden. In: 140x200/210, 160x200/210 en 180x200/210.

Vlakke uitvoering: €3198,-

NU €2598,Elektrische uitvoering: €4998,-

NU €4298,Uniek 1 as-systeem bij verstelbare uitvoering - Ook in 220 cm lengte en in 200 cm breedte leverbaar (meerprijs)

GRATIS THUISBEZORGD GRATIS MONTAGE CBW-GARANTIE Bij

ons

lig t

het

jaar

nèt

even

anders!

2015

DA’S PAS SERVICE!

A sse n • Bo rgstee 12 (teg e n ove r Tu i n lan d ) • (0592) 37 55 70 • bo sm ab edde n.n l

DRENTSCHE AA

22 juni 5 juli 2015 DAGBLAD VAN HET NOORDEN

A(a)dembenemend landschap Het beekdallandschap van de Drentsche Aa is een bonte lappendeken van met houtwallen doorsneden akkers, weiden, duinen, bossen, heidevelden en oude hooilanden die in de lente geel en paars kleuren van de dotterbloemen en orchideeën. De natuur is hier rijk en gevarieerd en bovenal adembenemend mooi.

MICHEL BRANDSMA, JANNEKE VAN DER HEIDE

2 ●

Nationaal Landschap Drentsche Aa ● ● ● ● ● ● ● ● ●

1 ●

Haren

34.000 ha. natuur- en cultuurgronden 21 dorpen en gehuchten 100 kilometer beken en riviertjes 28 vistrappen 45 faunapassages 800 plantensoorten (helft van alle inheemse soorten in ons land) 45 plantensoorten op de Rode Lijst 3500 archeologische monumenten zoals grafheuvels, celticfields (akkers uit de ijzertijd) en hunebedden Binnen het Nationaal Landschap ligt het Nationaal Park van 10.000 ha. Het geheel wordt aangeduid met de officiële naam Nationaal beek- en esdorpenlandschap Drentsche Aa

3 ●

Adder Kamsalamander Levendbarende hagedis Heikikker

DAGVLINDERS Gentiaanblauwtje Bruine vuurvlinder Heivlinder Heideblauwtje Kommavlinder

5 ●

PLANTEN

Bosgeelster Bosgeels lster Brede orchis Dotterbloem Gevlekte orchis Ge Holpijp Ho Jeneverbes Je Kamgras Ka Moeraskartelblad Mo Moerasrolklaver Moer Moer erasstreepzaad Moerasstreepzaad Welrie iekende nachtorchis Welriekende Rietorch orchis Rietorchis Schede degeelster Schedegeelster Spaanse e ruiter Waterdri rieblad Waterdrieblad Zwartblauw uwe rapunzel Zwartblauwe Stengelloz oze sleutelbloem Stengelloze

VISSEN

7 ●

Boompieper Graspieper Grauwe klauwier IJsvogel Kneu Kwartelkoning Nachtzwaluw Paapje Roodborsttapuit Veldleeuwerik Wielewaal

Weid idebeekj ebeekj eekj kjuffer Weidebeekjuffer

6 ● van de Drentsche Aa

VOGELS

LIBE LI BELL BE LLEN LL EN LIBELLEN

Nationaal onaal Landscha Landschap Drentsche tsche Aa

4 ●

Een bescheiden greep uit de ﬂora en fauna REPTIELEN & AMFIBIEËN

ZwartZw Zwar artblau blauwe bl auwe rapunzel ra rapu punzel punz

Zuidlaardermeer

9 ●

●

13 ●

12 10 ● ● 11 ●

14 ●

wielewaal

MUIZEN MUIZ MU IZEN IZ EN

Waterspitsmuis Wate terspitsmuis rs tsmu

17 ●

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14.

15 ●

18 ●

Oude Aa Schipsloot Drentsche Aa Westerdiep Zeegserloopje Schipborgsche Diep Eischenbroeksche loop Taarlosche Loopje Oudemolensche Diep Gastersche Diep Smalbroeken loopje Taarlosche Diep Anlooër diepje

Andersche Diep Grolloër diep

MARTERACHTIGEN MARTERAC MARTER MA RT ACHTIG

Wi Witterdiep

Dren ents h ents heideschaap de Drents Heid idekoe idek id ek ekoe Heidekoe

ZOOGDIEREN ZO OG Bever Beve ver Otter Otte ter (niet te (nie zeker) (n Ree e

SPRINKHANEN Zompsprinkhanen Moerassprinkhaan

Heikikker

Ree

Snoek

Naast algemene soorten als zeelt, baars, brasem, snoek, blankvoorn en paling ook kenmerkende beeksoorten als winde, riviergrondel, alver, bermpje, serpeling, rivierprik en rivierdonderpad

VOCHT MAAKT MEER KAPOT DAN JE LIEF IS… Beleef je DrentheMoment op de Hondsrug

“Mag ik u een tip geven? Als u met uw elektrische fiets achter op uw auto op pad gaat, doe er dan een goede fietshoes omheen. Bijna niemand heeft in de gaten dat de regen tijdens een autorit met een kracht van 4 á 5 bar binnendringt in gevoelige onderdelen van de fiets, zoals lagers, sensoren en accu. Ik krijg geregeld te horen dat mensen tijdens de vakantie met een kapotte e-bike staan. Daarom is mijn advies: laat ‘m voor vertrek nakijken en doe er een goede regenhoes omheen. Ik zal u er graag alles over vertellen in onze winkels.”

Beleef uw DrentheMoment op de Hondsrug. In dit noordoostelijke deel van Drenthe vindt u rust en ruimte met altijd reuring om de hoek.

n in ee n

Gieten

Superprestige

steden als Assen, Groningen en Emmen kunt u genieten van de prachtige afwisselende landschappen en rijke cultuurhistorie. Onze gastvrije ondernemers ontvangen u graag.

Stationsweg 91, Zuidlaren

www.steenbergenﬁetsen.nl

Beleef dit unieke deel van Drenthe waar stilte tot leven komt!

en s e l i j k te mp

G a s t vr

te nie

Boomkroonpad

Drouwen

Op slechts een steenworp afstand van grote

30 JAAR

• PVC • Laminaat • Massief hout

Annen

De Hunze

Schaapskudde

Balloo / Exloo

1985 - 2015

• Open trap • Dichte trap

Een leuk huis, een mooie vloer, een fraaie keuken...

@hondsrugdrenthe

Nu nog een mooie trap?

facebook.com/hondsrugdrenthe www.hondsrugdrenthe.nl

Showroom: do. 10.00 – 17.00 u vr. 10.00 – 16.00 u

Beleef je DrentheMoment op de Hondsrug!

Roald Amundsenstr. 29, Emmen

(0591) 394 252 spanplafonds - traprenovatie

Douglas kapschuur Overkapping Leverbaar in de basismaten 405 x 432, 505 x 432 en 605 x 432, diverse mogelijkheden met zijwanden. Nu 10% korting!! van € 2248,voor (vanafprijs) € 2025,-

Blokhut 015 Scandinavisch vuren inclusief zwart dakleer Afmeting 200 x 190 cm, houtdikte 19 mm van € 635,voor € 419,-

Blokhut CA 1904 Scandinavisch vuren inclusief zwart dakleer Afmeting 296x296 cm Houtdikte 19 mm. van € 1089,- voor € 689,-

Blokhut B043 Scandinavisch vuren inclusief groen dakleer Afmeting 220 x 320 cm, houtdikte 28 mm van € 1459,- voor € 699,AFHAAL AANBIEDING! MEER DAN 50% KORTING

Blokhut B049 Scandinavisch vuren inclusief groen dakleer Afmeting 296x296 cm, houtdikte 28 mm van € 1499,- voor € 799,AFHAAL AANBIEDING! 45% KORTING!

Blokhut P720 Scandinavisch vuren Incl. EPDM dakbedekking Afmeting 296x296 cm Houtdikte 19 mm. van € 1249,- voor € 935,-

Multischerm 21 planks RECHT FSC geïmpregneerd 21 lamellen van 95 mm br. Afmeting 180 x 180 cm 21 planks van € 35,95 voor € 25,95

Plankenscherm Recht & toog Afmeting 180 x 180 cm Plankdikte: 13 mm 15 Planks. Geschroefd. Van € 49,95 voor € 34,50

ENORM AANBOD HILLHOUT PRODUCTEN TOT 50% KORTING! Schommel op één poot Gemaakt uit 15x15 lariks Ideaal tijdens het grasmaaien! Div. lengtes mogelijk. Prijs is excl. accessoires Vanaf € 189,-

Van € 259,-

voor € 129,-

Van € 119,-

voor € 59,-

Van € 129,-

voor € 99,-

Van € 124,-

voor € 69,-

Van € 259,-

voor € 149,-

Van € 99,-

Van € 189,-

voor € 59,-

voor € 99,-

Kijk op www.hillhoutoutlet.nl

Speelhuisje Sebas Houtpakket onbehandeld, inclusief hang en sluitwerk.

van € 299,-

voor € 199,-

LARIKS / DOUGLAS SUPERSTUNT

Plank geschaafd Geïmpregneerd 1.6 x 14 x 300 cm € 2,85 1.6 x 14 x 360 cm € 3,45 1.6 x 14 x 400 cm € 3,80 1.6 x 14 x 450 cm € 4,30 1.6 x 14 x 500 cm € 4,75 Bij meer dan 50 mtr. schroeven GRATIS

Tuinpaal vierkant 7,0x7,0 € 2,26 p/mtr. Lengtes:150/180/210/240/ 270/300/400 9,0x9,0 € 3,74 p/mtr. Lengtes: 180/210/240/270/300/400 12x12x300 € 26,85 stuk 14x14x300 € 36,00 stuk

Potdekselplank zwart lariks/douglas zwart gedompeld en gespoten 2.3x17x300/400/500 cm Vanaf € 7,95 per plank

Rabatdelen Geïmpregneerd Werkende hoogte 13 cm. 1.8 x 14.5 x 400 € 5,75 1.8 x 14.5 x 480 € 6,95

Hardhouten palen 6,0x6,0x275 € 10,50 6,0x6,0x300 € 11,35 6,5x6,5x140 relief € 6,50 6,5x6,5x275 met 2 v-groef € 13,50 6,5x6,5x300 met 2 v-groef € 14,75 10,0x10,0x300/500 m1 € 11,00

€ 4,24 20 x 20 cm x L 4M € 20,00 € 1,85 100 x 25 cm x L 7M € 12,50 € 2,50 € 3,75 Planken fijn bezaagd: € 5,00 2.2 x 20 cm x L 4/5M € 2,20 € 4,80 (zwart gedompeld) € 7,50 € 5,00 Dakbeschot: € 7,20 Halfhouts rabat 1.8x19.5 cm x 5M € 2,65 € 7,20 GG deel + V-groef 1.8x125 cm x 5M € 1,79 ALLES UIT VOORRAAD LEVERBAAR - PRIJZEN PER METER

4.5 x 16 cm x 4 M 5 x 7.5 cm x 2.5/4/5M 5 x 10 cm x 5M 5 x 15 cm x 3/4/5M 5 x 20 cm x 5M 6 x 16 cm x 5M 7.5 x 20 cm x 6M 10 x 10 cm x 3M 12 x 12 cm x 3/5M 12 x 12 cm x 3/5M

10.000 m2 tuin-bouw-hobby-klusplezier!

Maatschappijweg 4, Schoonoord. Tel. 0591-381852

Voor meer informatie en aanbiedingen bezoek ook onze website.

www.fixetschoonoord.nl

www.fixetschoonoord.nl info@fixetschoonoord.nl Voor aanbiedingen geldt op = op!!! Onder voorbehoud van druk- en zetfouten

Openingstijden ma., di., wo. en do. vrij. zat.

RUIME KEUS IN: * Bouwmaterialen * Hout van 8.30-18.00 uur * Tuinartikelen van 8.30-20.00 uur * Diervoeder van 8.30-17.00 uur * Paardentoebehoren

Alles uit voorraad leverbaar - kijk ook op www.fixetschoonoord.nl

* Verf en behang * Blokhutten * Werkkleding * Afrastering * Tuinmeubelen

DRENTSCHE AA

22 juni 5 juli 2015 DAGBLAD VAN HET NOORDEN

Route

Veel water dus ook veel bruggetjes.

FOTO’S MARCEL JURIAN DE JONG

Lopen tussen spaghettisliertjes

Via het natuurgebied Molenveld komt Oudemolen dichterbij. Een dorp, u raadt het al, met een molen. De Zwaluw, daterend uit 1837, ziet er perfect geconserveerd uit, een juweeltje om te zien. Dat mag ook wel, na twee restauraties in de tweede helft van de vorige eeuw. Het Molenveld is een natuurgebiedje dat de afgelopen jaren behoorlijk is uitgedijd. Daar waar tot voor een aantal jaren

De waterpartij daar tussenin is het Siepelveen. Geen ui (= siepel) te zien in de wijde omgeving. Wel beenbreek, een zeldzaam en beschermd plantje, ook wel siepelgras genoemd. Geen rare gevolgtrekking om te vermoeden dat het veenmeertje zo aan zijn naam gekomen is. Het Siepelveen wordt geflankeerd door een intieme zandverstuiving die zelfs een zandstrandje aan de zuidkant heeft gemaakt. De regendruppels zorgen voor een regelmatig gaatjespatroon in het zand. Hoe anders is het er op een warme zomerdag, wanneer het mulle zand tot ’s avonds laat warm aan de voeten voelt. Het laatste deel van de route voert door het ministroomdal van het Zeegserloopje, vlak voordat het uitmondt in de hoofdstroom die daar Westerdiep heet. Een jong stukje natuur, want nog niet zo heel lang geleden waren de oeverlanden nog in gebruik om vee te weiden. Nu kronkelt er een graspad door het gebied dat zich aanbiedt als een afscheidscadeautje aan het eind van deze tocht. Met een denkbeeldig briefje erbij: Kom nog eens terug.

Start/Finish

K.I.-hok

ente, zomer, herfst, winter. Het maakt niet uit: het is altijd mooi in het Drentsche Aa-gebied. Het jubilerende stroomdal is niet eens zo groot, maar een indrukwekkend aantal kilometers zand-, wandelen fietspaden – de honderd ver overstijgend – doorkruist het gebied. Zeker zoveel kilometers beek, loop, diep, of hoe je de watergangen ook wilt noemen, bewegen erdoorheen. Van bovenaf lijkt het net een landschap van spaghettisliertjes. Een kleine twintig stroompjes, elk met een eigen naam en een onnavolgbaar kronkelpatroon, komen samen in de Drentsche Aa die richting stad Groningen koerst. Nog maar net op pad stuit de wandelaar op een bouwsel dat nog het meest weg heeft van een half open houten berging. Besmeurd met weinig bloemrijk proza: scheet houd van je, xx. Het verhaal achter het

Na de eerste brug over het Zeegserloopje komt links De Zevensprong in beeld, een land art-project van kunstenaar Derk den Boer uit Groningen. Struiken en planten ontnemen deels het zicht op het kunstwerk. Echter, wie gevoelig is voor aardstralen en energiebanen zal de plek al hebben voelen aankomen. Den Boer zag een ster in het weiland en liet zijn kunstenaarshart spreken. Hij groef in 2004 een verdieping in het land, markeerde de zeven ’sterpunten’ met reusachtige keien – tevoorschijn gekomen bij de renovatie van het Noorderplantsoen in Groningen. Langs de rand stelde hij roestige ’oermensen’ op ware grootte op. Het hart van het kunstwerk bestaat uit een bewerkte kei, centrum van onzichtbare energiebanen.

melkkoeien rondliepen, hebben Schotse hooglanders het nu voor het zeggen. Bij Oudemolen is het enige stukje (een paar honderd meter, niet meer) van de route dat moet worden gelopen langs een doorgaande weg. Voor stappers is naast de weg een wandelvlonder uitgerold en een voetgangersbrug over het Oudemolensche Diep gebouwd. Niet de laatste keer dat het water wordt overgestoken. De vlonder over het Anlooërdiepje, het ’hoogholtje’ over het Schipborgschediep en als laatste nogmaals over een leuningloos bruggetje over het Zeegserloopje volgen nog.

ELLEN KOCH

halfopen bouwsel is aardiger dan je op het eerste oog zou vermoeden. Het is een ouderwetse afwerkplek, echt. In het KI-hok zetten boeren midden vorige eeuw tochtige koeien uit de wei vast. In de loop van de dag kwam de inseminator met stierensperma langs. Na ’behandeling’ kon de koe de wei weer in. De KI-hokken waren een vinding van de boeren in Tynaarlo. Ooit hadden dorp en omgeving er meer dan tien. Twee zijn een aantal jaren geleden gerenoveerd.

ts en Dr

Met de titels nationaal park (2002) en nationaal landschap (2007) op zak maakt de Drentsche Aa duidelijk dat zich binnen de driehoek Assen-Gieten-Glimmen iets bijzonders bevindt. Natuur, landbouw en kleinschalige bewoning gaan er hand in hand. De tocht van 12,5 kilometer vanaf toegangspoort Wedbroeken toont een eldorado voor wandelaars, hardlopers, mountainbikers, ruiters en vogelaars.

Start: parkeerplaats bij toegangspoort Wedbroeken van het nationaal park Drentsche Aa aan de weg (N386) tussen Tynaarlo en Zuidlaren. 1. Loop vanaf de parkeerplaats over het keienpad naar ruilverkavelingsweg Wedbroek, RA. 2. Daar waar asfalt overgaat in zandpad, LA fietspad op. 3. Aan einde fietspad (ANWB-paddenstoel 24352) RA. 4. Weg komt uit op doorgaande weg (Tynaarlo-Zeegse); oversteken en (bij paddenstoel 22445) RD fietspad op. 5. Na ±100 meter bij haakse bocht RD zandpad op. 6. Pad volgen door houtwal, langs akker en verder (buigend naar links) door houtwal. 7. Aan einde pad LA ruilverkavelingsweg op. 8. Na ±50 meter bij eenzame boom RA graspad op, langs akker, door bos, langs weiland. 9. Pad komt uit op fietspad. LA. 10. Fietspad komt uit op doorgaande weg (Zeegse-Oudemolen); weg schuin naar rechts oversteken, Schapendrift op en direct rechts zandpad, parallel aan doorgaande weg, op. 11. Na ± 50 meter bij zandpad (met parallel fietspad) LA. 12. Zandpad kruist fietspad; wildrooster over. 13. Bij driesprong rechts aanhouden (graspad). 14. Bij volgende driesprong L aanhouden (zandweg). 15. Na bocht naar rechts (en paaltje met blauwe kop) LA; na volgende blauwe paaltje LA, richting molen. Zandweg wordt asfalt. 16. Weg komt uit op doorgaande weg (Oudemolen-Gasteren). Weg oversteken en LA vlonderpad op. 17. Na brug weg oversteken en LA breed zandpad op. 18. Na paaltje met blauwe kop LA. 19. Bij driesprong R aanhouden (grafheuvel links laten liggen), graspad op. 20. Bij volgende paaltje met blauwe kop R aanhouden. 21. Pad komt uit op zandweg, LA. 22. Voor houtwal RA. 23. Vlonderpad (in slechte staat) van Anlooërdiepje oversteken; aan overkant (bij bos) LA. 24. Pad eerst langs bosrand, later bos inbuigend volgen: bij kruising LA. 25. Zijpaden negeren. Links stroomt het Oudemolensche Diep. Pad komt uit bij hoogholtje (links door bomen zichtbaar) over beek. 26. Hoogholtje over en pad langs water volgen. 27. Op driesprong RA. 28. Bij volgende driesprong (bij picknickbank) LA. 29. Bij volgende driesprong (klinkerweg) RA. Na ± 50 meter LA klinkerweg (Koesteeg) op. 30. Klinkerweg door donker bos volgen. Vlak voor het bord van de bebouwde kom van Zeegse RA breed zandpad op. 31. Bij eerste zandpad (Heikant) LA. 32. Zijpaden negeren. Voor bord doodlopende weg, rechtdoor heidegebied in. 33. Pad blijven volgen, versmalt tot paadje. Zijpaden negeren. Kleine zandverstuiving oversteken. 34. Duiker oversteken. Over zandrug met links waterplas Siepelveen. Zijpaden negeren. 35. Voorbij het water R aanhouden, recht op picknickbank af. Onderaan zandrug L aanhouden (picknickbank links houden). 36. Pad komt uit op zandpad (Schipborgerweg) met geasfalteerd fietspad, RA. 37. Na ± 30 meter (na paddenstoel 22145) LA zandpad op, gemarkeerd met paaltje met oranje kop. 38. Pak het spoor met de oranje paaltjes op. Pad volgen langs open veld, door bosrand, door grasland. 39. Via graspad weiland schuin naar rechts oversteken. Komt uit bij Zeegserloopje, daar LA. 40. Langs beekje (water rechts) lopen, beekje oversteken, graspad (water links) verder volgen. Gemarkeerd door oranje paaltjes. 41. Aan einde door klaphek, daarna RA ruilverkavelingsweg (Wedbroek) op. 42. Na ± 300 meter is de parkeerplaats links.

kunstwerk Siepelveen

Zeegse

molen

Oudemolen © DvhN 080615 | RH | Kaart: Archief DvhN

Drentse

DRENTSCHE AA

22 juni 5 jul; 2015 DAGBLAD VAN HET NOORDEN

TROTS OP ... DE HARDLOPER

’Ik ken de Drentsche Aa op mijn duimpje’ Er zijn loopgroepen die voor het geluk zijn geboren en de loopgroep De Drentsche Aa behoort tot dat selecte gezelschap. Welke loopgroep beschikt over zo’n achtertuin als deze loopgroep uit Zuidlaren? Harm de Kleine (59) uit Zuidlaren zal het niet ontkennen. Het minste dat je dan kunt doen is je loopgroep noemen naar het beekdal dat deze weken jubileert. Een groen logo siert zijn loopshirt. De Kleine veegt het zweet even van zijn voorhoofd, maar echt druppen doet hij niet. Een ervaren hardloper, dat straalt hij uit. Zo’n twintig jaar geleden stond hij langs de kant van de Zuidlaardermarktloop. Het kriebelde, hij zou toch eens moeten meedoen. Het jaar erna liep hij mee om nooit meer met hardlopen op te houden. ,,Ik ken het gebied van de Drentsche Aa op mijn duimpje”, vertelt hij. ,,Met onze loopgroep waaieren we alle kanten uit.” Als je dat al zoveel jaren doet, dan durf je te zeggen dat je het beekdal goed kent. Hoewel? Even gas terugnemen: ,,Toch komen we nog steeds op plekjes waar we nog nooit hebben gelopen.” Een geboren Drent, in Vries. Uit Zuidlaren gaat hij nooit meer vandaan. Waar vind je zo’n heerlijke uitvalsbasis? ,,Wij waarde-

ren dit gebied gigantisch.” Bescherming en natuurlijk beheer staan voorop, en dat is om velerlei redenen van belang, doceert de Zuidlaarder. Hij werkt bij het Waterlaboratorium Noord in Glimmen. De inwoners van stad Groningen danken hun schone drinkwater aan het beekdalstelsel van de Drentsche Aa. ,,Het gebruik van bestrijdingsmiddelen is funest voor gezond drinkwater.” Bijna niet te kiezen, want alles is mooi, maar Harm de Kleine heeft een favoriet gebied. Neem de weg van Oudemolen naar Gasteren en sla dan voorbij het bruggetje over de Drentsche Aarechtsaf. Dan kun je kiezen: rechtsaf het bos met de hoge bomen, linksaf de Gasterse Duinen. Allebei even mooi.

TROTS OP ... DE AGRARIËR

Nog de enige boer in het dorp Drie generaties Speelman hebben de boerderij in Anloo bestierd. Opa Evert begon met een stal in het achterhuis, vader Jan bouwde er een loopstal bij. De laatste uitbreiding, een nieuwe loopstal, zette zoon Jacob er in 2010 neer. ,,Ik ben er vier jaar mee bezig geweest”, vertelt Jacob (37), die nu met vrouw Yvonne en hun drie kinderen woont op de boerderij op de hoek van de Gasterenseweg en Anderenseweg. Het kostte nogal wat moeite de jongste uitbreiding te realiseren. ,,Die moest passen in het landschap. Op de stal moest een wolfskap en de kuilopslag moesten we verdiept aanleggen. Anders werd het zicht op de kerk verstoord.” Maar melkveehouder Speelman zegt verder geen beperkingen opgelegd te krijgen in het nationaal park Drentsche Aa. ,,Voor mij gelden dezelfde regels voor fosfaatuitstoot als boeren buiten het gebied.” Speelman heeft 90 melkkoeien en daarnaast 50 stuks jongvee. ,,Ik kan nog uitbreiden naar 110 melkkoeien. Maar nog een nieuwe stal bouwen, zal wel moeilijk worden.” Jacob is de enige overgebleven boer in het dorp Anloo. De rest is gestopt. ,,We hebben er wat land bij kunnen kopen en hebben nu een aaneengesloten stuk van 50 bunder.” Daarnaast huurt hij een stuk

land van Staatsbosbeheer. ,,Het vee mag er grazen en ik mag het maaien. Ik gebruik het alleen om te maaien. Het gras is minder vet, dat is goed voor de koeien die binnenkort moeten kalven.” De melkkoeien van Speelman lopen overdag buiten. ,,Dat is beter voor de poten. Daar kleeft minder mest aan en ze krijgen meer beweging. En een koe in de wei staat mooi in het landschap.” Hij krijgt er van FrieslandCampina een weidemelkpremie voor. Vrouw Yvonne werkt 2,5 dag per week bij de gemeente BorgerOdoorn. En ze helpt met de administratie op de boerderij. ,,We hebben nog drie kinderen, hè.” Ze zijn gelukkig op de ouderlijke boerderij. ,,We wonen binnen de bebouwde kom, niet ergens achteraf. We hebben nog buren, gelukkig.”

De Drentsche Aa geniet een halve eeuw bescherming. Maar de waaier van beken vormde zich al 10.000 jaar geleden. Om nog maar te zwijgen over de voetafdrukken van drie ijstijden. Dat die vierde ijstijd nog maar even wegblijft.

Jubilerende Drentsche Aa is topje van de ijsberg ED VAN TELLINGEN

IJstijden, Atlantische wouden, stootoevers en potstallen zoeven voorbij alsof we een vaste route rijden door de tijd. In het voorbijgaan zien we jagers en boeren en maken nog een bijzonder uitstapje naar de neanderthalers die 40.000 jaar geleden in de buurt van Assen moeten hebben geleefd. Even een korte stop bij de bisschopshof van Anloo om vandaar door te jassen naar Groningen. Want daar, onder de vloer van de Martinikerk, zijn fundamenten gevonden van een kerkje dat als twee druppels water lijkt op de bisschopskerk van

Anloo. En dicht bij het tufstenen kerkje van Groningen lag ook de bisschopshof en de noord-es. Hoe fascinerend is niet die configuratie van Groningen met de situatie in Anloo. Wat maar gezegd wil zijn: wie in de tijdmachine belandt van historisch geograaf dr. Hans Elerie, banjert met lieslaarzen door ijstijd en draaft met speciaal schoeisel door het pokdalige landschap van toendra’s. Om even later rond te kijken in het Anloo van de middeleeuwen of de ‘razend intrigerende’ wereld van de neanderthalers. Veel van die wetenschappelijke bevindingen, hypotheses en wetenswaardigheden vinden hun weerslag in het boek Land-

schapsbiografie van de Drentsche Aa. Wees gerust: het is een bijzonder toegankelijk boek- en plaatwerk en vertaald voor een breed publiek Fijn om te weten: de eigentijdse geschiedenis van de beekdalen van de Drentsche Aa komt ruim aan bod in het monumentale boek. Dan gaat het om de laatste vijftig jaren, vanaf het moment dat het startschot valt voor het omstreden Gedachtenplan Stroomdallandschap Drentsche Aa. ,,Dat is heel wezenlijk”, vindt Elerie. ,,Zo kunnen mensen hun eigen geschiedenis volgen en hun positie erin bepalen.” Een houvast voor iedereen, zoals de meandering van de Drentsche Aa dat ook is. Een fijnmazig vaatstelsel waarin telkens vers bloed wordt rondgepompt door een landschap van beekdalen, zandverstuivingen, esdorpen en heidevelden. Maar dat landschap krijgt pas vorm vanaf de middeleeuwen, en dan stapje voor stapje. De meandering zelf – het icoon van het gebied van de Drentsche Aais al van veel vroeger tijden, grofweg in de overgang van de nieuwe steentijd naar de bronstijd, zo’n 10.000 jaar geleden. Feitelijk lag toen het bekenstelsel van de Drentsche Aa vast. Het landschap rondom zal nog telkens veranderen, maar het afwateringssysteem functioneerde al min of meer. ,,Dan komt de meandering op gang”, onderstreept Elerie. ,,Het water wordt afgevoerd. Oevers schuren uit. Er ontstaan ‘stootoevers’ die afkalven en oevers die aanslibben.” Het is goed om even stil te staan bij het beeld van heftig kronkelende stroompjes en het beekdalenlandschap dat zich heeft gevormd rond Schipborg, Zeegse, Anloo, Gasteren, Anderen, Balloo, Grolloo, Loon en Taarlo. Houd dat beeld scherp voor ogen, want wie Hans Elerie opzoekt – in Anloo, waar anders – en midden in zijn imposante bibliotheek van zijn huis belandt, raakt al snel verzeild in de krochten van de prehistorie. Maar die prehistorie hoort erbij. Wis en waarachtig. Wie in de buurt wil komen van de ziel van het stroomdallandschap van de Drentsche Aa moet zijn weg zoeken in het duister van de ijstijden. Geen twee maar drie opeenvolgende ijstijden lieten vanaf 400.000 jaar geleden

22 juni 5 juli 2015 DAGBLAD VAN HET NOORDEN

Hans Elerie: ,,De ijstijd komt eens terug.’’ hun sporen achter, vooral ook in het noordelijk deel van Drenthe. ,,Elke ijstijd is op bepaalde plekken zichtbaar in het landschap in reliëfvorm of bodemkarakteristiek”, schetst Elerie. De potklei en het zachte peelozand in het gebied van de Drentsche Aa dateren van de vroegste ijstijd. En dan is er natuurlijk de ‘explosie’ van veldkeien die in de tweede ijstijd (tot 200.000 jaar geleden) hier uit Scandinavië terechtkwamen. Het land lag onder 2 kilometer landijs. Onder grote druk ontstaan ijsstromen die de stenen meevoeren. In de laatste ijstijd vormen zich de ruggen in het landschap. De Hondsrug, de Rolder rug en de rug van Taarlo. ,,De ijstijd komt eens terug.” Het is een ‘fijne’ constatering. ,,Het is een wet van Meden en Perzen”, vervolgt Elerie stoïcijns. ,,Het is een heel gek idee. Iedereen maakt zich druk om van alles en nog wat, maar bij de komst van een nieuwe ijstijd is het afgelopen met de Noord-Europese beschaving.” Voor mensen is dat nauwelijks te bevatten. Onze horizon blijft zeer beperkt. Wij denken in generaties. De laatste ijstijd verdween zo’n 40.000 jaar geleden, hooguit een rimpeltje in de geschiedenis van de aarde. Het is tegelijk een geruststelling. Het zal nog wel even duren voordat een eind komt aan deze ‘warme periode’. Van belang is dat de voorbije ijstijden alle hun stempel hebben gedrukt op het huidige landschap van de Drentsche Aa. Loop eens door het Balloërveld, voor een historisch geograaf als Hans Elerie een waar openluchtmuseum. ,,Het is een paradijs voor geologen”, verwoordt hij. ,,Daar kun je de gelaagdheid van het gebied nog heel goed zien.” Wie er

FOTO’S MARCEL JURIAN DE JONG

‘Bij de komst van een nieuwe ijstijd is het afgelopen met de Noord-Europese beschaving’

loopt voelt hoe de honderdduizenden jaren oude bodem langs de broekspijpen omhoog kruipt en in de botten gaat zitten. Het lijkt geen toeval dat de Drentse blues juist in de nabijheid van Grolloo en Balloo tot wasdom kwam. We strijken neer in Gasteren, de plek waar achter in de 13de eeuw de eerste boerenerven verschijnen, dicht bij de Gasterse Duinen, een zandrug die 12 meter boven NAP ligt. Gasteren zou uitgroeien tot een karakteristiek brinkdorp vol Saksische boerderijen, met een noord-es en een zuid-es. ‘Gasteren’ vormt de spil in de vijf uitklapkaarten in de Landschapsbiografie. Een staaltje vakmanschap van Ulco Glimmerveen uit Dwingeloo, die tot wanhoop werd gedreven door de input van Hans Elerie, Theo Spek en Jan Bakker. Maar de bioloog/ ecoloog/illustrator/computerspecialist kwam eruit en zijn 3D-reconstructies geven het boek extra diepgang en glans. Het zijn vijf reconstructies van de levensfasen van de Drentsche Aa, al-

le gegroepeerd rond Gasteren. Hoe ziet dat gebied eruit in de tijd van de late ijstijd en de tijden die erna komen? Geschiedenis komt tot leven. Neem de ijzertijd (vanaf 600 voor Christus). Celtic fields verschijnen, de ‘raatakkers’, de honingraatachtige veldjes waarop gewassen worden verbouwd. Spectaculaire lasermetingen vanuit de lucht maken de structuren zichtbaar die nog onder de essen liggen. Huisjes staan te midden van de raatakkers. Elerie: ,,Toen was er al een primitief systeem van een esdorpenlandschap. Heel kleine akkertjes die met een ‘eergetouw’ werden omgewerkt. Een ploeg was er nog niet.” Een sprong naar de 17de eeuw. In de perioden ervoor raakte Drenthe ontvolkt. Er groeit een dynamisch maar kaal landschap, mensen wijken uit naar het kweldergebied in Groningen waar de eerste terpen ontstaan. Daardoor kan het landschap zich herstellen en groeien nieuwe bossen op de lemige zandgronden. Het is in deze tijd dat de esdorpen met ’lo’-namen hun oorsprong hebben. Elerie: ,,Toen is de basis gelegd van het landschap van essen.” Het dorp Gasteren is inmiddels opgeschoven richting het Gasterse Diep. Het schaap had al in de 15de eeuw zijn intrede gedaan. In de vroegere middeleeuwen hadden mensen alleen paarden en runderen. Met de komst van de schapen vormt zich het systeem van de potstal. Heide wordt ontgonnen, plaggen worden gelegd in de stal en vermengen zich met schapenmest. Voor de bemesting van 1 hectare esgrond was 10 hectare heide nodig. In de 18de en 19de eeuw wordt het plaggen sterk opgevoerd en ontstaan hele heidesteppen.

Hans Elerie (67) is met zijn deskundigheid adviserend lid van het Overlegorgaan Nationaal Beek- en Esdorpen Landschap, waarin hij, als directeur van de Brede Overleggroep Kleine Dorpen, al eerder zat. Zijn vriend en leermeester was Harry de Vroome, de landschapsarchitect wiens naam als geen ander verbonden is aan het beekdal van de Drentsche Aa.

Daarmee zijn we terug in 1965, het jaar waarin de waaier van de Drentsche Aa de waardering en bescherming krijgt die het beekdal verdient. Een halve eeuw geschiedenis van behoud en ontwikkeling volgt. Boeiende jaren, maar ze vormen feitelijk niet meer dan het topje van de ijsberg die honderdduizenden jaren diep schuilgaat onder dit deel van Drenthe.

Uw vertrouwde Drentsche Aa

wandel specialist Ruime keuze in wandelschoenen

Bank Walker

van o.a. Lowa, Meindl, Salomon en Grisport

Fautail Turner

Salontafel Roling

Poef Marlow Carpet Liam Fons - sportspecialist Koop je schoenen nooit te klein. Je voeten zwellen tijdens het wandelen op. Als je je schoen aan hebt moet je nog een vinger achter je voet kunnen steken.

Stationsweg 14 - 16 Zuidlaren t 050 409 1262 www.ruchti.nl

Thuiskomen in Tynaarlo

De wereld ziet er mooi uit hier in de kop van Drenthe. Je gaat van dit gebied houden. Van de heidevelden, de kronkelendee beken, de bossen en de meren. Van het goede leven in onze landelijke omgeving. Wonen in Tynaarlo is ronduit genieten. Genieten van het zonlicht door de bomen, onderweg naar huis. Van spelende kinderen in de straat. Of van het geluid van n

www.tynaarlobouwt.nl

de vogels. En dat op een kwartiertje rijden van de Grote Markt of - nog dichterbij - Nationaal Park de Drentsche Aa.

DIT IS DE PLEK OM TE LEVEN

OM THUIS TE KOMEN

ELKE DAG OPNIEUW

DRENTSCHE AA

22 juni 5 juli 2015 DAGBLAD VAN HET NOORDEN

Wat ruischt daar in het struikgewas? U dacht alles al te weten over de Drentsche Aa? Het stroomdallandschap heeft geen geheimen meer voor u? Doe dan de ken-uw-Drentsche-Aa-zonder-te-googelen quiz. Test uw kennis, kijk dan pas naar de antwoorden onderaan de pagina. En verbaas u. Of niet. INKI DE JONGE

1. Wat ruischt daar in het struikgewas rondom de Drentsche Aa? Het is een: a. rode weduwnaar b. borstpieper c. robotap 2. Welke sprookjesfiguur fladdert, vliegt, bromt of bloeit in dit gebied? a. sneeuwwitje b. rapunzel c. repelstelige moeraszegge 3. De eerste brug van Drenthe werd eeuwen geleden over het Gasterschediep gelegd. Tollenaar Frederik Tijmens had zo zijn eigen oplossing voor passanten die weigerden toegang te betalen. Hij: a. stuurde ze terug naar waar ze vandaan kwamen b. hakte de schobbejakken een vinger af c. liet ze naast de brug door het water banjeren 4. Koeien die hooi krijgen van de hooggelegen natuurgraslanden, eten: a. chic, met orchideeën b. slecht, ze kunnen beter veevoer eten. c. beter dan koeien die in een ‘gewone’ graswei staan, want daarin groeien minder wilde planten 5. Op 16 juli 1965 trad de Drentsche Aa buiten zijn oevers. Boeren stonden tot aan de buiken in het water om hun vee te redden. Oogsten werden verwoest. Wat was de reden van deze overstroming? a. het had 40 dagen en 40 nachten geregend

b. de Drentsche Aa had steeds meer moeite water af te voeren vanwege de toenemende ontginning van het land c. het omgekeerde soepbord-effect 6. Wat heeft Ameland met de Drentse Aa te maken? a. de voorletter. b. de Drentsche Aa eindigt in de stad Groningen in ‘de bocht van Ameland’. Daar vertrok de boot naar Ameland c. de Drentsche Aa loopt uit in de Bocht van Ameland. Dat betekent: Land van de Ame of A, ofwel: het drassige land van de Drentsche Aa in de stad Groningen 7. Hoe blaat een Hemelgeit? a. met zijn staart b. met zijn bek c. met zijn vleugels 8. Hoe meer beekdallandschap, hoe a. veelkleuriger de wereld b. rijker de grond c. basaler de kleuren van de vegetatie 9. Een heidekoe is a. een heide-etend rund b. een kleine koe die de planten eet waarvoor grote melkkoeien hun snoet optrekken c. een grap 10. Er was eens een kunstschilder, die per spoor onderweg was van Zwolle naar Assen. Onderweg werd hij zo getroffen door een tafereel aan het water dat hij aan de noodrem trok en de trein uitrende. Hoe heette hij? a. Evert b. Ahmed c. Erasmus

Oplossing 1c: rondom de Drensche Aa tref je de grauwe klauwier (op de foto), de watersnip en de roodborsttapuit, de laatste wordt door vogelaars ook wel robotap genoemd. 2b: de blauwzwarte, om precies te zijn. 3c: klinkt hard, is het niet. De brug werd gebouwd op de enige doorwaadbare plaats.

4a en c: op de door Staatsbosbeheer aangekochte hooggelegen graslanden bloeien allerhande bloemen, waaronder de wilde orchidee. Die zit dus ook in het hooi dat Staatsbosbeheer aan de boeren verkoopt. Maar antwoord c is ook goed. 5b: zucht naar rechtlijnigheid beheerste het Nederland van de jaren vijftig en zestig: kanalisering en ruilverkaveling was het devies. De schilder Evert

Musch portretteerde het oude landschap van de Drentsche Aa vanaf de Kymmelberg om het beeld voor altijd vast te leggen. Het was dit schilderij dat landschapsarchitect Harry de Vroome inspireerde om te vechten voor behoud van het landschap. 6c: van ’de bocht van Ameland’ in Groningen vertrok de boot naar Schiermonnikoog en Ameland.

7a: de watersnip wordt Hemelgeit genoemd omdat hij een eigenaardig mekkerend geluid kan produceren. Dat doet hij door de veren van zijn staart tegen elkaar te wrijven. 8c: hoe meer beekdallandschap, hoe schraler de grond, hoe minder uitbundig gekleurde bloemen je zult aantreffen. 9b: heidekoeien begrazen de heidevelden rondom de Drentsche Aa, het

zijn kleine, winterharde koeien. Ze eten onder meer pitrus, een plant die onze gewone melkkoe laat staan. 10c: ook Evert Musch en Ahmed Haraji schilderden de Drentsche Aa, maar het was de door De Ploeg geïnspireerde Erasmus Herman van Dulmen Krumpelman die er badende kinderen in schilderde. Dat tafereel was wat hem ter hoogte van Meppel naar de noodrem deed grijpen.

DRENTSCHE AA

22 juni 5 juli 2015 DAGBLAD VAN HET NOORDEN

TROTS OP... DE BOSWACHTER

‘Ik sta graag op dit omgekeerde soepbord’

arry Offringa (57), boswachter te Oudemolen, wijst met een breed armgebaar om zich heen. ,,Wat hier mooi aan is?’’, zegt hij. ,,Kijk om je heen. De ruimte. De stilte.’’ ‘Hier’ is De Heest, een gebied van ongeveer 120 hectare groot, ingeklemd tussen het Taarloseen het Gasterensediep. We zien een groene zee van golvend gras, bespikkeld met het geel van boterbloemen en roestrode zuring, hier en daar wapperen de gerafelde roze blaadjes van een ‘echte’ koekoeksbloem in de wind. Offringa wijst en vertelt. Over het diepje waar ze boomstammen in hebben gegooid om het waterpeil te verhogen en daarmee het omringende land natter te maken. Over de vorm van het landschap, dat rechtlijnig lijkt, maar het niet is: ,,Dit is een omgekeerd soepbord. Daar achter de eik loopt het naar beneden, het water dat hier door de grond zakt, komt verderop in het beekdal weer boven als kwelwater.’’ Hij staat hier graag, de boswachter. Hij weet nog hoe het hier vroeger een lappendeken van losse perceeltjes was, en dat het een van de eerste door Staatsbosbeheer aangekochte gebieden is waar een groot robuust

1 gebied van is gemaakt. Het was een van zijn eerste projecten, toen hij 25 jaar geleden als boswachter in Oudemolen begon. En als hij hier rondkijkt, is hij er best trots op. Maar waar hij nou echt trots op is, zegt hij, dat zijn z’n dertien collega’s. De houtwallen-snoeiende, beekdalgras- en-heidevelden-maaiende, excursies-gevende, met-boeren-overleggende, 150-vrijwilligers-begeleidende boswachters die zich met hart en ziel inzetten voor dit gebied. ,,En dat mag ook wel eens een keer gezegd worden.’’

TROTS OP... DE WANDELAARS

’Mensen halen ons binnen met koffie’ Zie ze lopen door het beekdal van de Drentsche Aa: Harrie en Annemie Groenen uit Venray, buitengewoon ervaren wandelaars die het Drenthepad afwisselen met het Maas-Niederrheinpad. Gebruind gelaat, tanig lichaam. Een up-to-date rugzak waarin alles zit voor een weekje wandelen. Zoals Harrie het formuleert: ,,Wij leven uit de rugzak.” Het Pieterpad? Hebben ze al lang gelopen. En Annemie (65) pakt binnenkort de pelgrimsroute naar Santiago de Compostela weer op vanaf Vezelay. Haar wandelmaatje moest terug naar Nederland. Vandaar dat ze eerder terug was. ,,We zijn echte natuurwandelaars”, onderstreept Annemie. Lopen doet ze al haar hele leven. De Vierdaagse van Nijmegen is een tussendoortje. ,,Maar we zijn geen machtslopers.” Ze houdt de kilometers niet bij. Het tempo is pittig voor de doorsnee wandelaar, maar ontspannen voor het Limburgse duo. Het gaat de Limburgers om de natuur en de beleving. En die overspoelt hen in het beekdal. Ze luisteren naar de vogels, kijken naar het snel vlietende water. Ze dromen weg en kunnen urenlang in stilte wandelen. Niet dat ze elkaar niets meer te vertellen zouden hebben. Integendeel, maar natuur maakt stil.

Drentsche Aa Het was een schilderij dat aan de basis stond van het behoud van het Stroomdallandschap Drentsche Aa. Toeval? Vast niet. De Drentsche Aa heeft beeldend kunstenaars altijd geïnspireerd en doet dat nog steeds. Waarvan acte.

INKI DE JONGE

Jaren geleden liepen ze hier ook al, toen nog als etappe van het Pieterpad. Nu zijn ze terug. Even bijkomen op het terras van restaurant De Drentsche Aa bij Schipborg. Straks wandelen ze naar Gasselte, een route van 25 kilometer. Een makkie. In drie dagen lopen ze van Glimmen naar Emmen. Route Drentsche Aa en de Hondsrug. Ze overnachten bij particulieren en dat bevalt hen uitstekend. Gastvrije bevolking in Drenthe. ,,Mensen halen ons binnen met koffie”, vertelt Annemie. ,,Ze zien dat we rondtrekken. Ze vertellen ons van alles. Over de brinken en dobben. Dat woord kenden we nog niet.” Hoe paradijselijk de plek ook is, de wandelschoenen willen verder. Sta op en wandel. En dat doen ze.

erst was er het landschap, toen was er de kunst en toen weer het landschap. De schilder Evert Musch hoorde in 1946 dat de Drentsche Aa mogelijk gekanaliseerd zou worden. Om de oude situatie vast te leggen, schilderde hij het uitzicht op ‘zijn’ landschap vanaf de Kymmelsberg in Schipborg. Landschapsarchitect Harry de Vroome zag het doek, en schreef later aan de kunstenaar dat dit schilderij hem ertoe aanzette om zich in te zetten voor de bescherming van het gebied. De begeesterde De Vroome zou later zijn schoonzoon Berend Groen, ooit drummer van The R-od-Ys, later schilder, inspireren. Urenlang kon Groen, gewapend met een schetsboek, door dit landschap baggeren,

4 op zoek naar de oerstructuren ervan. De Vroome is overleden, evenals Musch, Groen en die andere grote Drentsche Aa-schilder: Erasmus Herman van Dulmen Krumpelman. Maar ook nu nog inspireert de Drentsche Aa beeldend kunstenaars. Willem Komduur probeert vooral de ruimte en de stilte te vatten. ,,Het is net alsof je daar altijd alleen loopt’’, zegt hij. ,,Vooral in de vroege herfst, als de bladeren net beginnen te verkleuren, is het er prachtig.’’ Arjen Broersma valt voor ‘de romantiek van het landschap, waar de mens nog niet heeft ingegrepen.’ Dat is ook wat Geke Hoogstins boeit. ,,Die stroom, daar heeft niemand aan geprutst.’’ Haar lievelingslocatie is het Oudemolensediepje. ,,Waar je dat kwelwater ziet kolken en stro-

22 juni 5 juli 2015 DAGBLAD VAN HET NOORDEN

door schildersogen

5 men, je beseft de eeuwenoude cyclus van de natuur.’’ De Drentsche Aa doet de in Iran geboren kunstenaar Ahmad Haraji denken aan de rivieren in zijn vaderland. ,,Toen ik in Nederland kwam, dacht ik: wat een eentonig landschap. Maar de Drentsche Aa! Dat was anders!’’ Coby Schoonhoven en Gerard Schuil schilderden ‘en plein air’; in de open lucht, Schoonhoven maakte haar schilderij vanaf het parkeerterreintje bij Schipborg. Ze is geboeid door ‘dat slingerende’ van het water . ,,Dat er beweging in zit. De Drentsche Aa is het mooist in mei en juni, als de kleuren fris zijn.’’ Schuil, die in Kropswolde woont en de Drentsche Aa dus zowat in de achtertuin heeft, prepareert zijn

doeken eerst met een basiskleur en brengt ter plekke met een paletmes de verf aan om een vibrerend effect te krijgen. ,,Het landschap is zo mooi ruig gestoffeerd, dat past bij mijn manier van schilderen. Die priegelkleuren door elkaar vind ik mooi, dat spiegelende water, de beweging, de kronkels in het landschap. Nu groeit de zuring met zo’n mooie dieprode kleur.’’ Soms verzamelt zich een schare mensen achter hem. ,,Die gaan dan fluisteren. Dat haalt me uit mijn concentratie en dat is goed. Je moet af en toe afstand nemen van je doek.’’ Beeldend kunstenaar Gineke Zikken woont in Amsterdam, is geboren in Annen, en als ze haar moeder in Gieten bezoekt, trekt ze er met haar schildersspullen op uit naar ‘haar’

Drentsche Aa. Waar ze vooral het landschap schildert, niet zozeer het water. Water is haar te onrustig, ze zoekt de harmonie in de horizontale gelaagdheid van het Drentse coulisselandschap. Op haar doeken geen wildbewolkte luchten, want ze houdt niet van romantische landschappen. ,,Mijn lievelingsplek is dat stukje tussen Anderen en Gasteren, waar de aarde zo mooi schuin loopt. Dat heb ik vaak geschilderd.’’ Romantisch, realistisch, geschetst met krijt, geschilderd met acryl- of olieverf; een ding hebben deze kunstwerken gemeen: ze zijn vooral heel leeg. Soms een vogel, hier en daar een paard, verder is het stil in het land. ‘Als je daar bent’, zei Berend Groen in een interview uit 1992, ‘dan moet

8 je luisteren naar het landschap; luisteren, kijken, ruiken.’ Erasmus Bernhard van Dulmen Krumpelman zette als enige mensen in en om het water. Het was zijn handelsmerk, zegt zijn kleindochter Lydeke. ,,Mijn grootvaders werk stond bekend om zijn levendigheid.’’ Voor de meeste schilderijen geldt: Kijk, maar er staat niet altijd wat er staat. Veel schilders lieten hun fantasie de vrije loop. De nevel die daar op dat moment niet was, de lucht die grijs was of juist te hinderlijk aanwezig, het water dat eigenlijk groen was maar blauw werd vanwege de contrastwerking. Zoveel schilders, zoveel zinnen: eerst was er het landschap, toen de kunst, en daar heeft uiteindelijk de maker het laatste woord.

Onder Stroomdal van de Drentsche Aa gezien vanaf de Kymmelsberg te Schipborg, 1946/1954 van Evert Musch zien we de Drentsche Aa door de ogen van Geke Hoogstins (2), Berend Groen (3), Willem Komduur (4), Gerard Schuil (5), Ahmad Haraji (6), Arjen Broersma (7) en Erasmus van Dulmen Krumpelman (8).

Expo Meer zien? Galerie Drentsche Aa in Balloo heeft deze zomermaanden een tentoonstelling met werk waarin de Drentsche Aa centraal staat. Kijk op www.galeriedrentscheaa.nl voor meer informatie.

De voordeligste keukenzaak van het Noorden!

Uit welke keuken komt uw ontbijtje?

leet Comp bouwmet inatuur r appa af n al va

* S I T A GRATWASSER

+ 0 395

et Comple ouwb met in tuur appara f a al van

* S I T A R GVAATWASSER

+ 0 470

et Comple ouwb met in tuur appara f a al van

* GVARATAWTASISSER

+ 0 0 59

ur losse inbouwapparatun! tegen scherpe prijze vatie! ook voor keukenreno

Mooi ook Odink Keukens!

Exclusief dealer van:

Ambachtelijk en duurzaam geproduceerde maatwerkkeukens

Kom sfeer proeven in de mooiste showroom van Drenthe

Odink keukens biedt ongekende kwaliteit en mogelijkheden voor een keuken op maat in uw stijl en kleur. Een echte eye-catcher in uw huis.

AANBIEDING GRANIETEN WERKBLADEN VANAF:

169.-

per m1

Direct aan de snelweg A28... Vriezerweg 6 Tynaarlo T: 0592 - 580 999 Open: ma. t/m za. 10.00-17.00 uur. (Of op afspraak)

www.odinkkeukens.nl

Op en ing sti jde n: ma . ge slo ten , di. t/m za. 10 .00 tot 17 .00 uu r of op afs pra ak TYN AA RLO IND US TR IEW EG 4G

TEL 0592 - 543504

F, A28 A G ZO DE E NDE W A A G R REN DOO PARKE N E S IE R VR DE DEU VOOR

SLAGER ZIELSTRA

MEER DAN VLEES

JAAR 1985 - 2015 • Woonkamer • Keuken • Badkamer

Gaat u voor kwaliteit op een hoger level?

Dan kiest u voor een spanplafond van Mondea!

Showroom: do. 10.00 – 17.00 u vr. 10.00 – 16.00 u

Roald Amundsenstr. 29, Emmen

(0591) 394 252 spanplafonds - traprenovatie

✃

BEWIJSPAKKET

✃

VOOR NOG MEER BESTE PRODUCTEN (VAN DRENTHE) UIT ONZE AMBACHTELIJKE SLAGERIJ 2 METWORSTEN | 1 HEERLIJK GEKRUIDE ROLLADE 2 BOTERMALSE BIEFSTUKKEN | STUK LEVERWORST 1 BAKJE FILET AMERICAIN VAN € 37,50 VOOR SLECHTS

Slager Zielstra Nieuwe Rijksweg 13 9481 AN Vries 0592 542298

€ 23,50

HN TS DV A A L DE P TEN TWEE GE WORS DRO 2015 TEST HE RENT D N E VA BEST

gzielstra@gmail.com www.slagerzielstra.nl

Anjo Jager Fietsen in Assen

Laat de fietszomer maar komen!

Alleen geldig tegen inleveren bon

Welkom bij Johan Seggers installatietechniek.

Voor een ruim aanbod aan elektrische fietsen gaat u naar Anjo Jager! Elke persoon is anders en heeft eigen wensen. Het specialistische team van Anjo Jager staat klaar om u te adviseren.

Bij ons vindt u alles op het gebied van badkamers, toiletruimtes, sanitair en tegels. Of het nu gaat om een totale badkamer inclusief installatie of een losse kraan, douchecabine of speciale WMOaanpassingen. Onze deskundige badkamer adviseurs staan voor u klaar om de juiste badkamer voor u samen te stellen.

DE MERKEN: GAZELLE, CANNONDALE, ULTIMATE,SPARTA, BATAVUS, TREK EN FLYER. Anjo Jager Fietsen Zendmastweg 1 - 9405 CD Assen Tel: (0592) 35 67 57 - www.anjojagerfietsen.nl

• Gespecialiseerd in ontwerpen en installeren van badkamers • Ervaren vakmensen en deskundig advies • Monteurs gespecialiseerd in gas, water en elektra

Nieuw in ons assortiment

Mercuriusweg 4, Tynaarlo - Telefoon (0592) 269 585 Wij zijn aangesloten bij Bad in Beeld. Kijk voor meer informatie op badinbeeldjohanseggers.nl

www.doemuseum.nl - info@doemuseum.nl

“Wist je dat slapen belangrijker is dan goed eten en bewegen?”* *

Te weinig uren slapen, beïnvloedt de wijze waarop je lichaam voedsel verwerkt. Op de lange termijn kan dit zelfs tot onnodige extra kilo’s leiden.

De beste bedden

van Noord-Nederland

www.homanslapen.nl AUPING - AVEK - ERGOSL EEP - HÄSTEN S - K UPERUS - S C H R A MM - V IS P R ING

Haren

Assen

Rijksstraatweg 167 T 050 - 534 42 35 assen@homanslapen.nl

Zeilmakerstraat 14 T 0592 - 87 03 08 haren@homanslapen.nl

di wo do vr za

09:30 - 17:30 uur 09:30 - 17:30 uur 09:30 - 17:30 uur 09:30 - 17:30 uur 10:00 - 17:00 uur

DRENTSCHE AA

22 juni 5 juli 2015 DAGBLAD VAN HET NOORDEN

Toerisme is de economische motor voor het Drentsche Aa-gebied. Sandra van der Es is bestuurslid van Koninklijke Horeca Nederland afdeling Aa en Hunze/Borger-Odoorn. Ze bestiert het hotel-restaurant ’t Heinenhoes in Anderen.

Geen Chinezen, wel Russen en Denen WILLEM DEKKER

e zet de tafels en stoelen op het terras weer op hun plaats. Hup, daar tilt ze een tafel op, verplaatst die anderhalve meter verderop. Even de stoelen erbij en klaar. ,,We hebben hier net vergaderd met de recreatiecommissie van Aa en Hunze. Staatsbosbeheer, Recron, gemeente, Recreatieschap en de horeca. Zullen we buiten blijven zitten, het is mooi weer.” Sandra van der Es, eigenaresse van hotel-restaurant ’t Heinenhoes in Anderen, haalt thee. De zon komt door op het terras. Een groepje oudere gasten zit in het hoekje. Twee mussen fluiten op de rand van de dakgoot van het restaurant. ,,Was vroeger de varkensschuur.” De oude pinkenstal en de koeienstal doen dienst als hotel. De spreeuw op het dak heeft een worm in zijn bek. ,,Onze gasten zeggen vaak: ’We worden wakker van de vogels’.” Van der Es zit al jaren in de horeca en al jaren in Anderen. Daar betrok ze met haar man Dick, die kok is, in 1991 dorpscafé De Dambeern in het dorp en maakte er hotel-restaurant Auberge St. Hubert van. In 2000 kochten ze een Saksische boerderij honderd meter verderop en verbouwden het tot een restaurant en hotel met acht kamers. ,,Een oude boerderij, dat was onze droom. Vandaar ook droomhotel ’t Heinenhoes.” Leuk voor de weet. Heinenhoes komt van de kinderen van oudeigenaar Jan Heins Boerma. ,,Zijn kinderen werden de Heintjes van ’t Heinenhoes genoemd.” Hun namen staan op de kamerdeuren. We lezen onder andere Hillegien, Jantien, Katrien en Hendrik. Van der Es heeft de opkomst van het Drentsche Aa-gebied als Nationaal Park meegemaakt. Ook in haar zes jaar als voorzitter van Koninklijke Horeca Nederland provincie Drenthe. ,,Toen we hier kwamen had

Sandra van der Es op het terras van ’t Heinenhoes in Anderen. Anderen vijftien boeren. Er zijn nog twee over. En een schapenboer.” Het toerisme nam een steeds belangrijker plaats in. Net als de horeca. ,,Anderen heeft twee hotels, twee groepsaccommodaties, drie bed & breakfasts en twee campings. Dat voor een dorpje met 250 inwoners.” Het Drentsche Aa-gebied heeft zich ontwikkeld als wandelen fietsgebied. ,,Het overlegorgaan beek- en esdorpenlandschap heeft daaraan bijgedragen. Het Pieterpad komt er

FOTO: MARCEL JURIAN DE JONG

doorheen. De fietspaden lopen niet alleen langs wegen, zoals op de Veluwe, maar door de natuur. Gasten vinden het geweldig over de heide van het Balloërveld en Gasteren en door de bossen bij Schipborg langs de Drentsche Aa te fietsen.” Elke keer hoort ze het weer. ,,Gasten zijn verbaasd over de diversiteit en kwaliteit. Drenthe is meer dan natuur, rust, Bartje en de hunebedden. Assen en Groningen zijn leuke steden met hun musea. Kamp Wester-

Oude inwoners zijn beste ambassadeur

De oudste Saksische boerderij van Drenthe in Anderen. FOTO MARCEL JURIAN DE JONG

De oudste Saskische boerderij van Drenthe staat in Anderen. Helaas twee keer afgebrand, maar ook weer opgebouwd. Geesje Speelman heeft er jaren gewoond en ziet regelmatig wandelaars en fietsers stoppen. ,,Wil je ev’n kieken”, zegt ze dan. En laat toeristen de oude boerderij zien. ,,Deze mensen zijn de ambassadeur van de Drentsche Aa. Ze hebben er jaren gewoond en gewerkt. Die zouden we moeten inzetten voor de promotie van het gebied”, vindt Sandra van der Es. Haar achterbuurman, Jan Boerma, is ook zo’n voorbeeld. Woont zijn hele leven in Anderen. Van der Es: ,,Hij zegt: ’ze moeten me hier tussen zes plankies weghalen’. Hij kan fantastisch vertellen over het boeren van vroeger. Over hoe er werd gehooid, hoe erop het land werd gewerkt, hoe de koeien werden gehouden.”

bork, Emmen met het dierenpark. De horeca groeide mee met het Nationaal Park. De gemeente Aa en Hunze kent 99 horecabedrijven, vertelt Van der Es. ,,Dat is 4,3 procent van de bedrijvigheid. In Drenthe ligt het gemiddelde op 3,2 procent en landelijk is het 3,5. We scoren dus hoog.” Maar ze steekt ook een waarschuwende vinger op. ,,We moeten elkaar niet kapot concurreren.” De horeca in het Drentsche Aa-gebied heeft de crisis ook gevoeld. ,,Het bestedingspatroon is anders geworden. Voor 2008, 2009 boekte de actieve 65-plusser een arrangement met half pension. Nu houden ze de hand op de knip. Eén, twee nachtjes, zonder eten. En ze wachten totdat het mooi weer wordt. Dan hebben we nog booking.com hè.” Pardon? ,,Die site werkt met stuntprijzen en de gast kiest met de portemonnee. Maar het zorgt ook voor andere klandizie. Dertigers en veertigers. Vroeger kwamen de meeste gasten uit het Westen, Limburg en Brabant, zeg maar de lijn onder Amsterdam. Nu komen ze overal vandaan. We hebben Russen gehad en onlangs nog Denen. Dankzij booking.com. Wij staan met een foto van de boerderij op de site. Dat trekt aan. Slapen in een oude boerderij. Tachtig procent van de boekingen komt via internet binnen, de rest via de telefoon.” En nu nog de Japanners en Chinezen naar Drenthe halen? ,,Nou, dat is toch een aparte doelgroep hoor. Een collega in Giethoorn vertelde me dat de kaart in het Chinees moet en je je

‘Drenten zijn trots op de Drentsche Aa, maar dragen het niet uit’ moet verdiepen in de cultuur. Geen kamer 4 bijvoorbeeld. Dat nummer brengt ongeluk.” In de horeca in het Drentsche Aagebied worden geen miljoenen verdiend. ,,Veel leven onder het bestaansminimum. Als je kwaliteit wilt houden, moet je investeren. Maar geld om te investeren is er vaak niet. Dat is wel zorgelijk.” Horeca en toerisme zouden nog beter kunnen samenwerken, meent Van der Es. ,,We hebben een samenwerkingsverband met twintig hotels in Drenthe en hebben op een beurs in België gestaan. Dit jaar is het jaar van toerisme in Aa en Hunze, met veel arrangementen waarin de horeca samenwerkt. Maar we kunnen meer doen. Verwijs naar elkaar. De gast wil keuze hebben.” Sandra van der Es heeft nog een belangrijke boodschap. ,,Wees trots op dit gebied. Ik ben een westerling, maar Drenten zijn veel te bescheiden. Ze zijn wel trots op de Drentsche Aa, maar dragen het niet uit. We hebben zulke mooie accommodaties. Laat iedereen dat weten. Sla meer op de trom.”

Blijf maar dichtbij huis deze zomer! Wat een geluk als je mag wonen in of aan het gebied van de Drentsche Aa! De beek van de Drentsche Aa kronkelt en waaiert uit in een uniek bewaard gebleven landschap. Dit gebied kreeg al eens vijf sterren voor het mooie landschap en Drenthe heeft nu ook vijf sterren gekregen als fietsregio. Het is dus een heerlijk gebied om te wandelen en te fietsen. Deze zomer kun je ook genieten van prachtige evenementen langs de oevers van de Drentsche Aa. Zo moet je zeker thuis blijven voor het FestiValderAa; drie dagen theater, muziek, dans, poĂŤzie en kunst op de mooiste plekken in het stroomdallandschap. Ook bijzonder is theatervoorstelling de Midzomernachtsdroom, de beroemde romantische komedie van Shakespeare. Daarnaast kun je deze zomer een bezoek brengen aan het schaapsscheerdersfeest, de symfonie Ode an de Ao en deelnemen aan verschillende wandelexcursies. Er is nog zoveel te ontdekken in ons eigen gebied! Kijk snel op drenthe.nl/drentscheAa, waar we de leukste tips voor je op een rij hebben gezet.

drenthe.nl/drentscheAa

DRENTSCHE AA

22 juni 5 juli 2015 DAGBLAD VAN HET NOORDEN

Het programma van 50 jaar Drentsche Aa

Het vingerpoppetje met die oogjes De wereldberoemde Lejo is te zien op FestiValderAa. Lejo is ‘dat vingerpoppetje met die oogjes’. Het stuk is bedoeld voor kinderen vanaf drie jaar.

Het jubileum van Nationaal Park & Landschap de Drentsche Aa, waarvoor vijftig jaar geleden de eerste plannen ontwikkeld werden, wordt gevierd met tal van activiteiten, een congres, een festival en films. Een greep uit het aanbod.

Met tien vingers en een grote voorraad houten ogen tovert poppenspeler Lejo allerlei vreemde wezens tevoorschijn. Allemaal hebben ze hun eigen karakters en eigenaardigheden. In de handen van de speler veranderen twee witte balletjes en een stipje zwarte verf in de snuit van een blaffende buldog, stuntelige tapdansers, een monster, een fladderende vogel, een dirigent met een kinderkoor en soms een inktvis die door het theater zweeft.

Tussen fluisterliedjes en kakofonie Karawane, de nieuwe band van songwriter Anne Caesar van Wieren (LPG), verzorgt zaterdag 4 juli een ‘intieme show’, met een mix van fluisterliedjes en kakofonie. Van Wieren wordt vergezeld van fluitiste Maaike van der Linde (Stargaze), gitarist Jorrit Westerhof (Eric Vloeimans’ Gatecrash), bassist Arjan van Dalen (Menhir) en drummer Adriaan Groffen (Heksenhamer). Karawane is een band met musici die niet klakkeloos de composities van Van Wieren naspelen, maar er hun eigen draai aan geven. De sfeer beweegt zich tussen fluisterliedjes en kakofonie, Indiase raga’s en kerkelijke zang en van strakke beats tot vrije improvisatie. Tijdens hun korte bestaan speelde Karawane onder meer in Berlijn in Acud, op Eurosonic, Le mini Guess Who en in Vera Groningen. Ook deden zij het voorprogramma van Ela Stiles als onderdeel van The Rest is Noise.

Filmisch drieluik over Drentsche Aa De Drentse natuurfilmers Henk Bos en Janetta Veenhoven tonen tijdens de Week van de Drentsche Aa in drie films hun visie op natuur, cultuur en kracht van het gebied. Het drieluik start op 29 juni met In het land van de Drentsche Aa uit 2008. Het eerste deel geeft een beeld van de natuur en cultuur in het nationale park. Bos en Veenhoven werkten twee jaar aan deze productie en zes jaar aan de hele serie. In deel twee, De Stille Kracht van

de Drentse natuur (2010), dat woensdag 1 juli op de rol staat, laten de filmmakers de natuur van de Drentsche Aa en de oostelijk gelegen Hunze door elkaar lopen. Te zien zijn ook de eerste beelden van de bever, destijds voor het eerst sinds honderden jaren terug in Drenthe. Sluitstuk op zaterdag 4 juli is De Groene Horizon uit 2012, waarin de focus ligt op de natuur van Midden-Drenthe. Henk Bos begon met filmen als therapie na een langdurige ziekte en dat leidde tot Nooit zonder de natuur, een productie over het

Bescherming en ontwikkeling van de Drentsche Aa Op het congres Het experiment van de Drentsche Aa, dat woensdag 2 juli start in hotel De Zeegser Duinen, wordt gesproken over de manier waarop in verleden, heden en toekomst is gewerkt aan bescherming en ontwikkeling van de Drentsche Aa. Theo Spek geeft ’s ochtends in De Zeegser Duinen een overzicht van de landschapsontwikkeling van het Drentsche Aagebied. Daarna wordt de geïllustreerde Landschapsbiografie van de Drentsche Aa gepresenteerd, een boekwerk waar meer dan twintig specialisten aan hebben gewerkt. De tweede helft van het ochtendprogramma bestaat uit twee reeksen van zes thematische lezingen waarin de belangrijkste aspecten van de Drentsche Aa-aanpak tegen het licht worden gehouden en vergeleken met ontwikkelingen elders. ’s Middags is er keuze uit achttien excursies naar en workshops over onder meer de Schipborger Strubben, de Oude geul van het Gastersche Diep, Anloo in de Middeleeuwen, 400.000 jaar Drenthe en de drinkwaterzuivering in Glimmen. Meer informatie en aanmelden via: www.bokd.nl en www.rug.nl.

Balloërveld even ten oosten van Assen. Daarvoor vroeg hij Janetta Veenhoven, een vriendin die hij al twintig jaar kende, als figurant op te treden. Het is het begin van een samenwerking die nog steeds voortduurt. De tweede film die ze samen maakten, De Achtertuin van Assen werd in het ‘groenjaar’ 2006 door de gemeente Assen aangeboden aan alle inwoners van de Drentse hoofdstad. Waarna ze beginnen aan het drieluik Het Land van de Drentsche Aa. Alle films worden vertoond in het Witte Huis in Zeegse, aanvang 20 uur.

PROGRAMMA 50 JAAR DRENTSCHE AA Een groot aantal activiteiten waarmee de Drentsche Aa het jubileum viert, is geconcentreerd in de Week van de Drentsche Aa, van 29 juni tot en met 5 juli. Er staat een tent op de brink in Zeegse waar mensen terechtkunnen voor informatie. Het programma ziet er als volgt uit.

Maandag 29 juni 2015 18:30 - 21:00 uur: Wandelexcursie olv NP gidsen vanaf parkeerplaats Molensteeg in Oudemolen. 20.00 uur: Film In het Land van de Drentsche Aa door Henk Bos en Janetta Veenhoven, Het Witte Huis in Zeegse. Dinsdag 30 juni 2015 10:30 - 12:00 uur: Wandelexcursie olv NP

gidsen vanaf de brink Zeegse. 13:30 - 15:30 uur: Fietstocht olv NP-gidsen vanaf de Brink Zeegse. 14:00 - 15:30 uur: Wandelexcursie olv NPgidsen vanaf de brink Zeegse. 19:00 - 21:30 uur: Wandelexcursie Ballooerveld en Smalbroekenloopje olv NP gidsen. Vertrek vanaf parkeerplaats schaapskooi Balloo. Woensdag 1 juli 2015 10.00 – 16.30 uur: Minisymposium Natuur & Gezondheid door IVN en Samenwerkingsverband Nationale Parken, Deurze. 10:00 - 17:00 uur: Schaapscheerdersfeest door Stichting Schaapskudde Het Stroomdal. 13:00-17:00 uur: Familiemiddag rond jubi-

lieumtent in Zeegse met diverse familie/kinderactiviteiten, waaronder rondje op de pony, schminken en diverse kinderactiviteiten met Drentsche Aa-gidsen. 14:00 - 16:00 uur: Tekenen met NP-gidsen Wietske en Johannes vanaf de brink in Zeegse. 18:30 - 21:00 uur: Wandelexcursie langs Drentsche Aa olv NP gidsen vanaf Parkeerplaats Gasterse Duinen. 20.00 uur: Film De stille Kracht van de Drentse natuur door Henk Bos en Janetta Veenhoven, het Witte Huis in Zeegse. Donderdag 2 juli 2015 09.30 – 17.30 uur: Congres Het experiment van de Drentsche Aa door RUG en BOKD, start Hotel De Zeegser Duinen, Zeegse

19:30 - 21:30 uur: Wandelexcursie olv NP gidsen vanaf NP parkeerplaats ’Galgenriet’ bij Gasteren. 22.30 – 23.30 uur: Symfonie Ode an de Ao van Egbert Meyers door het Noord-Nederlands Jeugdorkest in de openlucht aan de voet van de Kymmelsberg in Schipborg. Vrijdag 3 juli 2015 10:00 - 12:30 uur: Wandelexcursie Eexterveld olv NP gidsen. Vertrek vanaf parkeerplaats Hagenbrink te Anderen 18:00 uur: Opening FestiValderAa, festivalterrein Borgweg, Schipborg. 22.30 – 23.30 uur: Symfonie Ode an de Ao van Egbert Meyers door het Noord-Nederlands Jeugdorkest in de openlucht aan de voet van de Kymmelsberg in Schipborg.

Zaterdag 4 juli 2015 FestiValderAa 20.00 uur: Film De Groene Horizon door Henk Bos en Janetta Veenhoven, het Witte Huis, Zeegse. 22.30 – 23.30 uur: Symfonie Ode an de Ao van Egbert Meyers door het Noord-Nederlands Jeugdorkest in de openlucht aan de voet van de Kymmelsberg in Schipborg. Zondag 5 juli 2015 FestiValderAa

Meer informatie over de activiteiten op www.drentscheaa.nl, www.peergroup.nl en www.festivalderaa.nl

Past u in dit plaatje?

Inter-Psy ggz praktijk heeft plek voor nieuwe medewerkers. Inter-Psy ggz praktijk biedt Basis GGZ en Gespecialiseerde GGZ vanuit verschillende locaties in Noord Nederland. Onze hulp is persoonlijk en dichtbij en wordt door alle zorgverzekeraars vergoed. Wegens uitbreiding zijn wij op zoek naar een psychiater, een klinisch psycholoog en een GZ psycholoog.

voor meer informatie

Een themanummer van De Levende Natuur over 50 jaar Drentsche Aa In 2015 wordt gevierd dat vijftig jaar geleden het Gedachtenplan Stroomdallandschap Drentsche A werd gelanceerd. Dit heuglijke feit vormt de aanleiding voor dit themanummer. Wat is er sindsdien in het Stroomdallandschap Drentsche Aa bereikt en welke kansen en bedreigingen zijn er voor de toekomst? Hoe was de voorgeschiedenis, welke problemen waren er in het beheer en welke oplossingen koos men daarvoor? Hoe ging men om met veranderende inzichten op het gebied van natuurbehoud en natuurontwikkeling? Wat werd er ondernomen om het cultuurhistorische landschap in stand te houden? Dit themanummer geeft een selectie van alle verworven kennis met de bedoeling een breed beeld te schetsen, zonder volledigheid na te streven. Dankzij subsidie van Staatsbosbeheer, de provincie Drenthe, de gemeente Aa en Hunze en het Waterschap Hunze en Aa’s is het mogelijk een dubbeldik themanummer uit te brengen. De themaredactie bestond uit Jan Bakker (RUG), Joop Smittenberg (ex-Provincie Drenthe), Uko Vegter (Het Drentse Landschap), Piet Schipper (SBB/DLN), Jos Hooijmeijer (RUG/DLN), Isa Schimmel (DLN). Verkrijgbaarheid themanummer 50 jaar Drentsche Aa: Dit themanummer is te verkrijgen door 15 euro* over te maken opIBAN: NL89INGB 0000 081935, BIC INGBNL2A t.n.v. Abonnementenadministratie De Levende Natuur, Zwolle, o.v.v. ‘DLN-Drentsche Aa, mei 2015’ en uw adres. *Tijdens de Jubileumweek van de Drentsche Aa van maandag 29 juni t/m zondag 5 juli 2015 geldt ter plekke een gereduceerd tarief.

www.ipggz.nl

Zo kom je nog eens ergens

Vanaf

De nieuwe Suzuki Vitara

De Vitara is terug van weggeweest. En hoe. Het is een moderne, veilige AllRoader geworden die is uitgerust met de modernste technieken zoals Adaptive Cruise Control, Radar Brake Support en een bandenspanningscontrolesysteem. De Vitara kan naar elke smaak worden aangepast. En natuurlijk is hij leverbaar met Suzuki’s veilige AllGrip-vierwielaandrijving. Ontdek de vele kwaliteiten van de Vitara en kom nu bij ons langs voor een proefrit.

Brandstofverbruik volgens Euro6-norm EC/136/2014W: 3,7 - 6,5 l/100 km; 15,4 - 27,0; CO2-uitstoot: 106 - 130 g/km. Genoemde prijs is incl. BTW/BPM en excl. kosten rijklaarmaken. Kijk voor kosten en voorwaarden op www.suzuki.nl

€ 19.999,Autobedrijf van Veen Zendmastweg 4 9405 CE Assen Tel. (0592) 333 010 www.autovanveen.nl

VAN CULINAIR CONCERT TOT FIETSEN LANGS DE HUNZE Arrangementen

Vele a & arra ctiviteite n ngem enten www .vana op atoth unze. nl

van Aa tot hunZe menu

Fietsarrangement

Avontuurlijk AA en Hunze arrangement

KunstKeten

Van ﬁetsen op de hei tot culinair gastvrij, een 3-gangenmenu voor slechts € 22,50.

De hoogste boomtoppen doorkruisen en met een kano door prachtige natuurgebieden.

3-daagse gezinsexpeditie: van Rôl naar Grôl

Drie dagen met z’n allen op stap en leuke dingen doen, dat in combinatie met twee speciale overnachtingen.

Vanaf één van de Drenthe Campings de gemeente Aa en Hunze ontdekken op de ﬁets.

Bijzonder overnachten op een unieke locatie, in een KunstKeet.

ATB weekendarrangement Hondsrug Trails

Een uitdagend en compleet verzorgd ATB weekend, passend bij jullie wensen.

Ontspannend van Aa tot hunZe is een initiatief van de gemeente Aa en Hunze. Meer info op www.vanaatothunze.nl • #vanaatothunze

Outdoor cooking Reserveren ge

wenst

¤3250 P.P.

T R A S G ST N I W U O B G R N VE I M I U R P O F WEEK 27 VANA GIANT PRIME E

GESLOTEN VAN 24 T/M 27 JUNI

20% KORTING (Géén inruil)

ALLE RACEFIETSEN

25% KORTING (Winkelmodellen)

Elke zaterdag live cooking op het terras met zicht op de Zeegser duinen! barbecue met keuze uit vis of vlees, soep, zelf samengestelde salades en een dessert Meer informatie of reserveren? Bel 0592 - 530 099 of mail naar info@hoteldezeegserduinen.nl Schipborgerweg 8 | 9483 TL | Zeegse| www.hoteldezeegserduinen.nl

ALLES VOORBINNEN&BUITENUW HUIS!

30 JAAR

Met Zonlicht wordt wonen genieten!

ALLE MTB

25% KORTING (Winkelmodellen)

ALLE FIETSSCHOENEN/ HELMEN

25% KORTING

ALLE BBB ARTIKELEN

50% KORTING (Winkelvoorraad)

ALLE BATAVUS FIETSEN Met Zonlicht haalt u het beste uit uw huis. Wij zijn niet alleen uw specialist als het gaat om zonwering voor binnen en buiten, terrasschermen en overkappingen. U kunt bij ons ook rekenen op kwaliteit in glaswanden, balkonbeglazing, sectionaaldeuren, alarmsystemen en nog veel meer. De combinatie van kwaliteitsproducten van gerenommeerde merken en onze ervaring, maakt Zonlicht tot de ideale partner voor een upgrade van uw woning!

• Zonwering voor binnen en buiten

15% KORTING (Winkelmodellen)

• Garagedeuren op maat (sectionaal) • Beveiligings-/Alarmsystemen • Glaswanden/balkonbeglazing • Serres en overkappingen • Reparatie zonwering & aanverwante producten. Voor 99,9% van de storingen hebben wij een oplossing! Wist u dat wij in onze eigen zeilmakerij uw zonnescherm, tent of bootkap reparen? En dat wij o.a. windwanden, waterdichte hoezen, kussens voor buiten, speciale zonne- en afdekzeilen perfect op maat kunnen maken? Professioneel en voordelig!

Zonlicht.nl • Langestraat 165, 7891 GL Klazienaveen • (T) 0591-317222

ASSEN

Oude Molenstraat 48

| 9401 DD ASSEN | info@biketotaalassen.nl

Tel. 0592 - 30 26 88

www.biketotaalassen.nl

TEGEN INLEVERING VAN DEZE ADVERTENTIE:

VEEL KEUZE EN MODIEUZE

GROTE MATEN

HERENMODE

VAKANTIECHECK

Kom langs in de winkel in Emmen, of bestel online in onze webshop!

N E S T IE F B T A n e E C A R ● REMMEN ● VERSNELLINGEN ● BANDEN ● WIELEN RICHTEN

tamtamxl.nl

Actie ge ldt tot dat d e Tour is afgelope n

Hoofdstraat 33 7811 EB Emmen (t/o het oude postkantoor)

T 0591 - 64 33 10 E info@tamtamxl.nl

Jan Fabriciusstraat 3 | 9401 BC Assen | Tel. 0592 - 340 570

WWW.STOUWDAMASSEN.NL

De Rabo StreekRekening.

Maatschappelijk verantwoord sparen.

Spaart u mee voor de Drentsche Aa? Samen werken aan onze omgeving vormt de basis om de kansen voor natuur, recreatie, cultuur en landschap te benutten en dit prachtige gebied te onderhouden en te versterken. Met de Rabo StreekRekening maakt u dit streven mogelijk.

Kijk voor meer info op: www.rabobank.nl/assen-nd (onder het kopje Zakelijk) Een aandeel in elkaar

uw droomauto binnen handbereik Voordeel

€10.352,-

Voordeel

€11.815,-

Voordeel

€8.316,-

Voordeel

€10.902,-

Mercedes-Benz A180 Ambition Automaat

Mercedes-Benz B180 Handgeschakeld

Mercedes-Benz B180 Automaat

Mercedes-Benz CLA 180 Automaat Urban

Nu voor €26.250,-

BJ: 07-2013 KM: 29.274 Nieuwprijs: E34.765,-

Nu voor €22.950,-

BJ: 05-2014 KM: 25.813 Nieuwprijs: E36.806,-

BJ: 01-2014 KM: 24.543 Nieuwprijs: E45.852,-

BJ: 03-2014 KM: 19.347 Nieuwprijs: E36.602,-

Voordeel

€14.589,-

Voordeel

€17.312,-

Mercedes-Benz C180 Handgeschakeld Avantgarde

Mercedes-Benz C180 Automaat Avantgarde

Nu voor €32.950,-

Nu voor €37.950,-

BJ: 08-2014 KM: 27.009 Nieuwprijs: E47.539,-

Voordeel

€19.545,-

BJ: 04-2014 KM: 30.765 Nieuwprijs: E55.262,-

Voordeel

€21.120,-

Mercedes-Benz E200 Automaat Avantgarde Cabriolet

Mercedes-Benz E200 Avantgarde Automaat

Nu voor €44.490,-

Nu voor €36.750,-

BJ: 05-2013 KM: 29.802 Nieuwprijs: E64.035,-

BJ: 05-2013 KM: 50.624 Nieuwprijs: E57.870,-

Nu voor €28.490,Voordeel

Nu voor €34.950,Voordeel

€12.839,-

€20.389,-

Mercedes-Benz C180 Automaat Avantgarde Estate

Mercedes-Benz C220 Blue TEC Automaat Avantgarde

BJ: 09-2014 KM: 28.993 Nieuwprijs: E53.789,-

Nu voor €40.950,Voordeel

€29.585,-

BJ: 05-2014 KM: 46.802 Nieuwprijs: E59.879,-

Nu voor €39.490,Voordeel

€32.197,-

Mercedes-Benz ML 350 Blue TEC

Mercedes-Benz S350 Blue TEC Limousine

BJ: 10-2014 KM: 30.459 Nieuwprijs: E99.535,-

BJ: 09-2013 KM: 7.327 Nieuwprijs: E116.147,-

Nu voor €69.950,-

Nu voor €83.950,-

w w w. w o l t i n g e a u t o s . n l Buitenvaart 1109 7905 SE Hoogeveen - Telefoon 0528 - 28 75 00