NP Middenkust

Natuurpunt Middenkust Natuurpunt Middenkust: tot slot

Kievit met kuikentjes - Jocha Vandermeersch

In deze slotbijdrage van onze driedelige voorstelling van Natuurpunt Middenkust aan de lezers van De Spille nemen we de draad op in Middelkerke, het zuidelijkste deel van onze afdeling. De nummering volgt de vorige twee edities. En helemaal op het einde sluiten we zingend af ...

7. Sluysputduinen

De Sluysputduinen zijn een gebied van 25 ha ten oosten van het centrum van Middelkerke, in eigendom van het Vlaams Gewest, Maritieme Dienst der Kust (MDK). Hier beheerden we lange tijd slechts de zgn. Schapenweide (ongeveer 3 ha) maar enkele jaren geleden kreeg onze afdeling het beheer over zowat alle duinen tussen Middelkerke en het Provinciaal Domein Raversijde (“domein Prins Karel”). Deze kalkrijke duinengordel is eerder smal en grenst aan zijn zuidoostelijke rand aan de Duinenweg, de oude Graaf Jansdijk. Deze kleidijk dateert van het begin van de 15de eeuw toen eerst gravin Margaretha van Male en aansluitend haar zoon Jan zonder Vrees (Graaf van Vlaanderen en hertog van Bourgondië) opdracht gaven een dijk aan te leggen van de Westerschelde tot Duinkerke. De duidelijke knik in de dijk ter hoogte van de Schapenweide kan er op wijzen dat er in het verleden, net ten westen van de Schapenweide, een inham van een grotere kreek is geweest. De dijk houdt hier de kwel van de duinen op in een vijver met een mooie rietkraag. Het zoete water is van prima kwaliteit (ooit onttrok een limonadefabriekje hier zijn water) en biedt leefruimte aan o.a. de onechte paardenbloedzuiger. Diverse blauwe juffertjes, keizerslibel en gewone oeverlibel beoefenen er de weidelijke jacht. Wat planten betreft, moet zeker het laksteeltje worden vermeld, een zeldzame grassoort voor Vlaanderen, slechts bekend van 6 plaatsen aan onze kust. Tot verbazing van menig toerist grazen hier een drietal koeien.

De rest van de Sluysputduinen hebben het zwaar te verduren gehad door ongebreideld gebruik van o.a. mountainbikers en mobilhometoeristen, zeker toen de

Kamsalamander

afsluiting enige jaren ontbrak. Desondanks (en dankzij het lastige zandreliëf en duindoornstruwelen) groeien er nog pareltjes als blauwe zeedistel, bokkenorchis, en duinviooltje. Ook blauwvleugelsprinkhaan, kleine parelmoervlinder en in zonniger jaren al eens hilltoppende koninginnepages komen en/of kwamen er recent nog voor.

Ondertussen is de afsluiting langs de kustweg vernieuwd, is er een mountainbiketraject afgebakend en kregen wij er het beheer. Laat ons hopen dat voor deze dappere duinen de zeven magere jaren worden gevolgd door zeven vette jaren.

8. Warandeduinen

De Warandeduinen omvatten 35 ha ten westen van het centrum van Middelkerke tot aan Westende. Het visuele herkenningspunt, de witte watertoren aan de Louis Logierlaan, is recent uit veiligheidsoverwegingen afgebroken en in 2018 vervangen door een stalen uitkijktoren met vrije toegang. De Warandeduinen vormen een vrij smalle duinengordel, aan weerszijden van de wijk en tramhalte Krokodiel. Over zowat de helft van hun lengte worden deze duinen van de rechtstreekse zee-invloed afgeschermd door de appartementengordel van Middelkerke. Er zijn heel wat afgebakende wandelpaden en sinds een drietal jaar is er ook een doorgang voor een mountainbikeparcours. Bovendien ondernemen invasieve exoten als tamarisk, hele velden rimpelroos en abelenopslag persistente aanvallen op de inheemse flora. Dat lijkt allemaal niet zo’n goed nieuws, maar dat valt goed mee. Het centrale deel wordt namelijk sinds 1986 door Natuurpunt beheerd. Het beheer bestaat uit het jaarlijks maaien in september en afvoer van het maaisel. De combinatie van de aanwezige natuurrijkdom met dit lang volgehouden beheer geeft een wonderlijk resultaat! We vinden er diverse orchideeënsoorten (riet-, moeraswespen-, bokken-, grote kever-, bijenorchis, gevlekte of vleeskleurige orchis ...), grote tijm, blauwe zeedistel, duinviooltje, bonte paardenstaart, liggend bergvlas, klein warkruid, rondbladig wintergroen, blauwe bremraap en walstrobremraap, gewone vleugeltjesbloem, kalkbedstro, duizendguldenkruid, kegel- en nachtsilene, wond- en sikkelklaver tot zelfs de uiterst zeldzame liggende asperge. In 2017 vond conservator Hugo er voor het eerst de iconische parnassia, wat een weelde! In de buitenste delen die recenter onder ons beheer kwamen (2001, 2004, 2013), grazen in de wintermaanden een aantal ezeltjes. Qua flora valt er nog niet onmiddellijk resultaat waar te nemen in de overheersende duindoornstruwelen. We blijven hopen op bijkomende hulp van de heel belangrijke medebeheerder Piet Konijn. Zelf gaven we de aanzet door het rooien van een aantal struiken en bomen, maar bij rimpelroos en abeel lijkt het vechten tegen de bierkaai.

De verschijning van heivlinder vorige eeuw lijkt zich niet te herhalen (te weinig open zand en te ver af van belangrijke kerngebieden), maar het andere insectenleven is er vrij goed, met soorten als bruin blauwtje, koevinkje, kustsprinkhaan, knopsprietje en viervlek(libel). Ook de europees beschermde kamsalamander kruipt heen en weer tussen de diverse poelen. We vinden er ook sprinkhaanzanger, nachtegaal, eikelmuis … Genoeg met al die lijstjes, kom volgende zomer gerust zelf eens kijken tijdens een van onze zomerwandelingen elke zondagvoormiddag in juli en augustus.

9. Puidebroeken

De Puidebroeken is een gebied van 14 ha vooral laaggelegen polderweides in Slijpe. Toen we eind 1996 al bij al onverwacht de eerste 11 ha van deze uitgebrikte kleigronden konden kopen, waren het samen met enkele snippers in Schuddebeurze de eerste nieuwgekochte eigendommen voor onze kersverse afdeling. Bij een verkenning van de Puidebroeken was het overduidelijk, dit moésten we hebben:

een complex van 3 grote vierkanten nat weiland, telkens iets verschoven t.o.v. de andere 2 die tot ver in het voorjaar grote waterpartijen bevatte. Prachtig voor waterwild: dat hadden tot dan toe ook de jagers gevonden, tot wij de Puidebroeken konden kopen en een andere betekenis gaven aan dat wild. En even prachtig voor

“Bij een verkenning van de Puidebroeken was het duidelijk, dit moesten we hebben.”

Voor de sloop - Johan Broidioi Tijdens de sloop - Johan Broidioi Na de sloop - Johan Broidioi

natte flora: zompige weides met volop dichte pollen zeegroene rus doorspekt met de witte schittering van pijptorkruid. Het pijptorkruid is er nog, wees gerust, maar toch niet meer zo overvloedig. Maar er is heel wat ander moois ontdekt; een ongelooflijk veld lidsteng bv, moerasrolklaver, rode waterereprijs. Ook pinksterbloem, kattedoorn, mannagras en moeraskers, aardbeiklaver, zilte rus en heen zijn aanwezig en dit laatste trio is indicator van enigszins zilte invloeden. Die invloeden worden gemilderd door het zoete hemelwater dat van bovenaf de Puidebroeken besprenkelt en de zoutinvloeden verdunt. Toch zorgt dat zoute potentieel er wellicht voor dat het amfibieënaanbod eerder matig is … Op de overvloedig aanwezige heelblaadjes daarentegen vliegen heel wat dagvlinders, zoals bruin blauwtje en hooibeestje en heel soms nog een argusvlinder. Bij de sprinkhanen zijn grote groene sabelsprinkhaan, ratelaar en krasser duidelijk waarneembaar, net als de greppelsprinkhaan en gouden sprinkhaan, twee minder algemene soorten. In de winter profiteren watersnippen van de vele pollen en diverse eendensoorten (slobeend, wintertaling …) van de wijdse wateren. Broedende bruine kiekendief is verdwenen maar we zagen dan wel weer een broedgeval van graszanger.

In 2009 kochten we nog 3,5 ha aan, maar we verloren ook een halve ha door de aanleg van een fietspad. Deze aankoop biedt ons een tweede toegang en een afgedekt stort.

10. Schuddebeurze

De Schuddebeurze met 45 ha deels in Westende deels in Lombardsijde, is in meerdere opzichten het tweelinggebied van d’ Heye in Bredene: ontkalkte zandgronden die zuur reageren waardoor er heischraal grasland gedijt. Schuddebeurze is doorsneden door wegen en heeft ook wel wat recentere bebouwing waarvan er toch al een dubbelwoning en een oude boerderij met stal konden gesloopt worden. Maar we vinden er ook beschermde bebouwing, als een bunkersite met een 5-tal goed bewaarde bunkers en tobruks en met loopgraven uit WOII. Er zijn ook sporen van een loopgraaf uit WOI. De loopgraven zigzaggen en om ze te behoeden voor instortend zand zijn ze afgewerkt met bakstenen wanden; een echte zeldzaamheid. Tot nu toe overwinteren er geen vleermuizen in de bunkers, maar eentje werd ingericht om het overwinteren er voortaan mogelijk en aantrekkelijk te maken. Vlinders als dagpauwoog en roesje gebruiken ze wel als winterverblijf. Tot in de winter van 2017/2018 overwinterden er ook kleine vossen. Helaas is deze toen zo algemene soort op vandaag nagenoeg uitgestorven in Vlaanderen, zo snel kan het gaan.

In het zomerseizoen vliegen er in Schuddebeurze juweeltjes als koevinkje, bruin blauwtje, kleine vuurvlinder en, nog steeds, een enkele argusvlinder. Ook kikkers, salamanders en padden voelen er zich thuis. Paradepaardje (euh -salamandertje) van dienst is de kamsalamander, waarvoor binnenkort nog een aantal poelen zullen gesaneerd of gegraven worden. De kamsalamander is een soort die een europese topprioriteit geniet. Maar we moesten met leed vaststellen dat de aantallen overgezette amfibieën, waaronder deze topsoort, in de jaarlijkse amfibieen-overzetactie steeds verder achteruit liepen Deze trend moét en zal gekeerd raken, zie verder over het Natuurinrichtingsproject.

Er leeft in Schuddebeurze overigens nóg zo’n topsoort, ditmaal een plant: kruipend moerasscherm. Deze laatste moet het hebben van korte vegetaties die ’s winters liefst onder water staan. Er wordt geprobeerd om de groeiplaatsen voor dit plantje duurzaam te bestendigen en door het afgraven van een opgevoerde laag kleiige grond er bijkomend een natte duinvallei te realiseren. Een duinvallei die door waterbouwkundige technologie water moet kunnen afvoeren naar de Schuddebeurzebeek en tegelijk moet verhinderen dat de sporadisch verontreinigde beek (door overstort rioolstelsel) zijn vuillast zou kunnen verspreiden over de duinvallei. We zijn benieuwd. Vanzelfsprekend moeten we ook inzetten op het maximaal beschermen en kansen bieden voor belangrijke planten als struikheide, zandblauwtje, hazen- en drienervige zegge, kruisdistel, tengere distel, wegdistel, waternavel en klein bronkruid, tormentil en kruipganzerik, klein tasjeskruid, lathyruswikke en nog wat kleine klavertjes als onderaardse klaver, draadklaver, ruwe klaver en gestreepte klaver.

We leggen graag nog even de focus op het lopende Natuurinrichtingsproject (NIP) Schuddebeurze. Een NIP is een instrument van de overheid om de natuurwaarden van een bepaald gebied te verbeteren. Zo’n beetje de natuurtegenhanger van wat ruilverkavelingen voor de landbouw doen. In Schuddebeurze werd met het NIP op een van de bunkers een uitkijkplatform geplaatst, een leegstaand gebouw van Natuurpunt werd gesloopt. De bunkers werden beter beschermd (hekkens, verhinderen van insijpelend water …) en momenteel wordt de duinvallei ontwikkeld. Komen later nog aan bod: saneren van enkele vervuilde plekken (voormalige stortplaatsen), aanleggen van poelen, verarmen van voormalige landbouwgrond (“uitmijnen”), plaggen van heischrale gronden, natuurvriendelijke aanpak van wegen en luchtleidingen, terreinaankopen …

Natuurstudie en beleidswerking.

Bij de mens is het net als bij de fiets. Om in evenwicht te blijven moet je de vaart erin houden (Albert Einstein, 1930) Met een relatief (?) kleine aanpassing zeggen wij: “Om bij te blijven, moet je studeren”. Of in een andere variant: “als de politiek beweegt, moeten wij alert blijven”. Waar-

Liggend bergvla - Johan Broidioi

mee wij deze voorstelling willen afsluiten met de resterende werkvelden: natuurstudie en de beleidswerking.

Qua natuurstudie houden wij er met onze Vogelwerkgroep (die echt wel meer dan vogels in de gaten houdt) inderdaad de vaart in. Even een opsomming: halfmaandelijkse tellingen van watervogels in de 6 winter(se) maanden, telling wulpenslaapplaatsen, telling slaapplaatsen aalscholvers en zilverreigers, meetnet argusvlinder, heivlinder en oranje zandoogje, meeuwentelling hoogwatervluchtplaatsen, algemene broedvogeltelling, bijzondere broedvogeltelling, monitoringroutes dagvlinders, monitoring broedvogels van (oa) ’t Pompje en de Zwaanhoek, nachtvlinderwaarnemingen, peilbuis-meetcampagnes grondwater, streeplijsten km-hokken flora … Zonder nog te spreken over de vele inventarisaties en deelnames aan tijdelijke meetcampagnes (zwammen, spinnen en mieren, kevers …), project steenuilenkasten, zwaluwnesten ….

Voor de tak beleidswerking werken we aan verslagen en rapporten, nemen we deel aan websites en denktanks. We doen nog veel meer. We doen aan atletiek in de politiek, we nemen deel aan Milieuraden, Gecoro’s, commissies en studiedagen, overleggroepen, werkvergaderingen, adviezen, manifesten of een politiek café, vele gesprekken met gemeenteraadsleden, schepenen en/of burgemeesters, beleidsstandpunten, bezwaren, praten voor en achter de schermen … Politiek is immers het niveau dat belangrijke beslissingen kan nemen voor onze natuur, zoals subsidies, bestemmingsplannen of uitvoering van het bermdecreet. Het is echt te belangrijk om over te laten aan alleen maar politici.

Tot slot

Tenslotte over onze leden en de afdeling op zich: ook bij onze leden proberen we er de vaart in te houden. Wandelingen en gidsbeurten, cursussen en meerdaagse reizen, tijdschriften (van de Schuddepanne, over Zandkorrels en Natuur.Middenkust naar de momenteel onder uw neus liggende De Spille) en folders, recepties en werkdagen …

Als afdeling maken we sinds eind 2020 deel uit van wat intussen de regionale koepelvereniging Natuurpunt Brugs Ommeland en Middenkust heet. Daarnaast leveren we zoals voorheen ons deel aan de centrale vereniging met zetel in Mechelen door vertegenwoordiging in enkele organen van de centrale vzw.

Over 25 jaar … (The Ramblers / Wim Poppink)

De aanzet van deze artikelreeks was ons 25-jarig bestaan in 2018. Voor De Spille bewerkten we deze reeks en herpubliceerden hier een en ander. En we kunnen het herhalen: warempel, als je dik 25 jaar later terugkijkt, zijn we best trots! Een tiental reservaten met meer dan 300 ha oppervlakte, aankoopsubsidie in Middelkerke en Oostende, erfpachten in Oostende. Ons ledenaantal aangegroeid van 400 tot zowat 1400 leden. Corona kreeg ons niet klein. Er is nog ambitie en goesting voor de komende 25 jaren …

Johan Broidioi mmv Stéphane Venmans

Koninginnepage op top terril - Johan Broidioi