Program rozwoju edukacji w województwie podkarpackim do roku 2020

„Program rozwoju edukacji w województwie podkarpackim do roku 2020” – narzędziem wzmacniania szkolnictwa zawodowego w regionie

4 października 2016 r. Marszałek Województwa Podkarpackiego Władysław Ortyl oraz Wojewoda Podkarpacki Ewa Leniart podpisali list intencyjny dotyczący opracowania Programu rozwoju edukacji w województwie podkarpackim do 2020 r. Program miał wskazywać główne kierunki rozwoju edukacji na Podkarpaciu, określać rekomendacje dla konkretnych działań w zakresie kształcenia, zgodne ze Strategią Rozwoju Województwa – Podkarpackie 2020. Zespół roboczy złożony z pracowników Kuratorium Oświaty w Rzeszowie oraz Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Rzeszowie, przy udziale grup roboczych składających się z dyrektorów poszczególnych typów szkół i placówek zakończył pracę w I kwartale 2017 r., a Programu został ogłoszony 9 czerwca 2017 r. Jego treść dostępna jest na stronie internetowej Kuratorium Oświaty w Rzeszowie (zakładka „Ważne linki”: Program rozwoju edukacji w województwie podkarpackim).

O założenia Programu w obszarze szkolnictwa zawodowego oraz związane z tym inicjatywy pytamy Dyrektora Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Rzeszowie – Pana Tomasza Czopa.

Skąd udział instytucji rynku pracy, jaką jest Wojewódzki Urząd Pracy w Rzeszowie w przygotowaniu dokumentów strategicznych w obszarze oświaty?

Województwo podkarpackie jest regionem, w którym współpraca na styku rynku pracy i szkolnictwa zawodowego jest bodaj najszersza. Jest to efekt partnerskiego podejścia do instytucji oświatowych, które udało się wypracować podczas wdrażania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013. Będąc Instytucją Pośredniczącą Programu, ale również liderem projektu systemowego kierowanego do szkół zawodowych – zbliżyliśmy się do problemów szkolnictwa zawodowego i coraz wyraźniej widzieliśmy bezpośrednie przełożenie zaangażowania szkół i innych placówek (jak centra kształcenia praktycznego) w przygotowanie młodzieży do wykonywania zawodu na późniejszą sytuację absolwentów po wyjściu na rynek pracy. Jest to powiązanie, którego roli nie da się przecenić. Nie chodzi tutaj wyłącznie o podjęcie pierwszej pracy, ale również o przygotowanie młodego człowieka do dalszej kariery zawodowej – nabycie przez niego podbudowy do podnoszenia kwalifikacji, świadomości potrzeby ciągłego kształcenia się przez całe życie, przygotowanie do funkcjonowania w grupie pracowniczej, czy prowadzenia działalności gospodarczej w swojej branży. Troska o absolwenta nie może zaczynać się dopiero na etapie poszukiwania przez niego pierwszej pracy – ucznia można wspierać już wcześniej, już na etapie nauki w szkole ponadgimnazjalnej – tak aby przejście do aktywności zawodowej było jak najłatwiejsze. Jest to wspólny interes tego człowieka, jego rodziców, szkoły, która przygotowuje go do pracy w zawodzie, przyszłego pracodawcy, urzędu pracy, a nawet społeczności lokalnej.

Biorąc to pod uwagę, staramy się jak najszerzej angażować w działania łączące podaż i popyt pracowników: ich kształcenie w szkołach zawodowych i dostosowanie ich kwalifikacji do oczekiwań pracodawców, a z drugiej strony – włączenie pracodawców w przygotowanie do pracy w zawodzie i zapewnienie godnych i satysfakcjonujących warunków pracy. Prowadzimy działania związane z wdrażaniem środków europejskich w obecnej perspektywie finansowej, czyli w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego na lata 2014-2020, ale również włączamy się w inicjatywy w tym obszarze w ramach bieżącej działalności urzędu. Jedną z takich aktywności był właśnie udział w opracowaniu Programu rozwoju edukacji… – ale również dalsze inicjatywy, które w tym Programie są WUPowi jako instytucji przypisane.

Czy kształcenie zawodowe jest rzeczywiście tak istotne dla współczesnego rynku pracy?

To kluczowy obszar kształcenia. Wyniki badań zapotrzebowania na zawody w województwie podkarpackim zrealizowane przez nasz urząd pod koniec zeszłego roku, w ramach którego wypowiadali się pracodawcy z wszystkich branż, wszystkich wielkości, wszystkich powiatów (łącznie przeankietowano 3 670 osób) pokazują, że osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym i z tytułem technika są najbardziej poszukiwane na rynku. 44,4% planowanych zatrudnień w kolejnym roku miało dotyczyć osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym, a 29,4% – z wykształceniem średnim zawodowym. Łącznie daje to 73,8% planowanych do utworzenia miejsc pracy. Dodatkowo połowa firm (49,3%), które tworzyły nowe miejsca pracy zgłasza problemy ze znalezieniem odpowiedniego pracownika. Najbardziej poszukiwane zawody to m.in. kierowcy i operatorzy pojazdów, sprzedawcy, robotnicy budowlani, robotnicy obróbki metali, mechanicy maszyn i urządzeń, robotnicy w obróbce drewna, robotnicy wykonujący prace proste w przemyśle, budownictwie i transporcie, ale też średni personel nauk fizycznych, chemicznych i technicznych. W wielu zawodach poszukiwanych na rynku przez pracodawców kształcą podkarpackie szkoły zawodowe, niektórych brakuje – tutaj wielokrotnie dyrektorzy szkół są bezradni wobec braku zainteresowania uczniów podjęciem nauki w zawodzie, który dałby im w przyszłości duże szanse na rynku pracy. Na rynku panuje koniunktura, stany kadrowe przedsiębiorstw, przez poprzednie lata

18 Nauczyciel i Szkoła nr 10 (83) utrzymywane na stałym poziomie – teraz są rozbudowywane, coraz liczniejsza grupa przedsiębiorców planuje dalsze zatrudnienia. Nie możemy dopuścić, aby brak odpowiednio przygotowanych kadr stał się hamulcem zmian – odwrotnie: profesjonalni, kreatywni i zmotywowani pracownicy powinni być siłą zamachową rozwoju.

Jakie zadania przewidziano do podjęcia w ramach opracowanego Programu?

Program z założenia miał być bardziej dokumentem strategicznym niż wdrożeniowym. Przyświeca mu idea, zgodnie z którą wysiłki modernizatorskie wielu środowisk i szczebli zarządzania powinny być w pewien sposób integrowane i nakierowywane na wspólne cele – tak, aby ich ostateczny efekt się potęgował. Jest to tym ważniejsze, że na poziomie województwa brak jest instytucji, która miałaby dbać o podnoszenie jakości kształcenia zawodowego i jego koordynowanie w celu dopasowywania do potrzeb. Każdy organ prowadzący, a wielokrotnie nawet poszczególne szkoły są zostawione z tym tematem same sobie, co wywołuje pojawiające się naturalnie w ostatnim czasie próby poszukiwania sojuszników i powolnego tworzenia powiązań sieciowych różnych instytucji. Samorząd województwa i Wojewódzki Urząd Pracy, który odpowiada za regionalną politykę rynku pracy chce się włączyć w ten oddolnie budowany system.

W materii podnoszenia jakości przygotowania kadr dla gospodarki wiele do zrobienia mają bezpośrednio szkoły i organy prowadzące, ale też instytucje rynku pracy, czy otoczenie szkół, takie jak jednostki wspierające, instytucje szkoleniowe, ośrodki doskonalenia nauczycieli i sami pracodawcy. W Programie rekomendowano większości z nich pewne działania, choć wiemy, że jest to jedynie wskazówka, propozycja jednoczenia wysiłków, która może zostać uwzględniona dzięki dobrej woli i przekonaniu poszczególnych osób o słuszności proponowanych działań.

Jakie to są działania? W szczegółach odsyłam do treści Programu, jednak najważniejsze założenia koncentrują się wokół rozszerzania współpracy pomiędzy szkołami zawodowymi a przedsiębiorcami. Program szczegółowo wskazuje przy tym na konieczność rozszerzania wachlarza form tej współpracy. Wynika to z tego, że wg ankiet, które zebraliśmy wśród szkół – niemal wszystkie szkoły realizują praktyki u pracodawców, ale już jedynie ok. 10% zaprasza pracodawców do pracy nad programami kształcenia, 9% zaprasza przedsiębiorców do przeprowadzenia zajęć dla uczniów, jedynie w 6% prowadzone są przez przedsiębiorców szkolenia teoretyczne dla nauczycieli przedmiotów zawodowych, a w 4% – praktyczne. Niezwykle ważny obszar to podnoszenie kwalifikacji nauczycieli przedmiotów zawodowych, którzy są nośnikiem wiedzy branżowej przekazywanej uczniom – chodzi tak o szkolenie nauczycieli przez pracodawców, jak przez placówki doskonalenia zawodowego, które dzisiaj praktycznie nie posiadają takiej oferty.

Wojewódzki Urząd Pracy w Rzeszowie również ma w Programie i w założeniach swojej działalności pewne zadania wspierające rozwój szkolnictwa zawodowego. Staramy się służyć środowisku rzetelnymi analizami zapotrzebowania na zawody, ale zgodnie z założeniami Programu będziemy chcieli iść krok dalej i wydać szkołom rekomendacje dotyczące oczekiwań co do dalszego kształcenia. Aby to zrobić rozwijamy działalność badawczą i analityczną, chcielibyśmy uruchomić też efektywny system monitoringu losów absolwentów szkół zawodowych. Szeroko promujemy korzyści płynące ze współpracy placówek edukacyjnych z podmiotami rynkowymi. W tym roku po raz kolejny uruchomiliśmy Konkurs „Biznes Klasa”, który pomaga nam wyłonić pracodawców szeroko angażujących się w kształcenie zawodowe i wspierających w tym nasze podkarpackie szkoły. Wiemy, że w regionie są przykłady współpracy przebiegającej wręcz modelowo i przynoszącej korzyści wszystkim stronom – chcemy je nagłaśniać i tym samym przekonywać do takiego zaangażowania inne środowiska. Będziemy się też starali organizować wydarzenia nastawione na wymianę wiedzy branżowej szkół zawodowych z przedsiębiorstwami – już we wrześniu 2017 r. odbyły się pierwsze Podkarpackie Spotkania Branżowe dedykowane branży motoryzacyjnej (jako impreza towarzysząca Kongresowi TSLA Expo 2017), kolejne są w planie. Zapraszamy na nie oprócz dyrektorów szkół także bezpośrednio nauczycieli – tak, aby mieli okazję spotkać się z praktykami z przedsiębiorstw i zaznajomić z najnowszymi trendami w swojej branży. Szczególnym obszarem naszego zainteresowania jest doradztwo zawodowe, które nareszcie weszło do szkół. Jako instytucja rynku pracy, która w swoich strukturach ma doświadczonych doradców – przekonani jesteśmy o potrzebie profesjonalnych działań doradczych i kibicujemy doradcom szkolnym. Będziemy starali się ich wspierać procesem szkoleniowym i stałym mentoringiem.

Co dalej? Jak Program będzie wdrażany do 2020 roku?

Program został ogłoszony tuż przed wakacjami 2017 r., ale to dopiero początek drogi. Wszystkim zaangażowanym w jego powstanie zależy na tym, aby był żywym dokumentem, dopasowanym do realiów funkcjonowania szkół zawodowych. Z tego względu będziemy korzystać z wszelkich okazji do tego, aby w środowiskach lokalnych dyskutować o zapisach Programu, o ich słuszności, a w razie potrzeby –przygotowani jesteśmy do ich ewentualnej zmiany lub rozszerzenia. Działania na poziomie poszczególnych szkół wywołamy również konstruując kryteria oceny projektów w ramach RPO WP 2014-2020 – tak, aby sugerowały lub wręcz wymuszały realizację aktywności zgodnych z zaplanowanymi w Programie. Zapraszamy wszystkie osoby działające w obszarze kształcenia zawodowego do zapoznania się z zapisami Programu, do podjęcia działań, które zostały w nim zaplanowane i do współpracy z nami w tym zakresie. Redakcja pisma „Nauczyciel i Szkoła” Wojewódzki Urząd Pracy zaprasza do bieżących roboczych kontaktów związanych z podejmowaniem współpracy na styku rynku pracy i szkolnictwa zawodowego oraz wdrażaniem wsparcia dla tych placówek. W zakresie wdrażania projektów w ramach RPO WP 2014-2020 – Wydział Edukacji EFS:

Kierownik Piotr Golema, tel. (17) 74 32 828, e-mail: pgolema@wup-rzeszow.pl

W zakresie wdrażania Programu rozwoju edukacji w województwie podkarpackim do roku 2020 – Wydział Informacji Statystycznej i Analiz: Małgorzata Kawalec, tel. (17) 74 32 881, e-mail: mkawalec@wup-rzeszow.pl

Wioletta Pytko, tel. (17) 74 32 881, e-mail: wpytko@wup-rzeszow.pl