Nv april13 web

de

Natuurvriend

België - Belgique P.B. Antwerpen X 8/2872

magazine voor duurzame en actieve vrije tijd - mei/juni 2013

Het Müllerthal Trail

verschijnt tweemaandelijks - 83e jaargang nr. 2 mei/juni 2013 - P 702093 - Afgiftekantoor Antwerpen X

Luxemburg is weer hip!

Buitensport met een survivalsausje

Belgian Outdoor Project

Klettersteig voor beginners

En verder: Arriba Bolivia, Ecocyclo Oostende, G-klimmen, NV-huis, tips voor trips,…

1

e k i b n i a t n u Mo r e g i E e d r e d n o 6-daagse in Zwitserland 8 tot 13 september 2013 Op het programma?

Een week mountainbikeplezier op ĂŠĂŠn van de mooiste plekken van de Alpen. Met afwisselende dagtochten en een tweedaagse trektocht met bagagevervoer.

De tochten kunnen aangepast worden aan ieders niveau.

Prijs? 360 euro* Inbegrepen? Overnachtingen in het mooie Natuurvriendenhuis van Grindelwald op basis van half pension met lekker eten en rijkelijk ontbijtbuffet, tochtbegeleiding, kaartmateriaal en gps-tracks voor individuele bikers en bagagevervoer tijdens de tweedaagse.

Meer info? www.denatuurvrienden.be/outdoor Inschrijven?

100procentoutdoor@denatuurvrienden.be of 03/270 02 83

* ledenprijs

IN DIT NUMMER

8 4

In beeld

6

Standpunt en Kort nieuws

8

Klein-Zwitserland in Luxemburg

12

Wist je dat?

15

NV-huis: de GfĂśhlberghĂźtte, Oostenrijk

16

Klettersteig voor beginners

20

Belgian Outdoor Project

22

Iedereen op de E-fiets?

23

Ecocyclo Oostende

24

Arriba Bolivia

26

G-klimmen in Herselt

16

28 Cultuur 30

Kalender: outdoor

31

Kalender: bergstijgers / wandelkalender

32

Kalender: ATB

33

Kalender: fotografie / telex

34

Dossier: Schaliegassen?

35 Uitgelezen/colofon

23

26

WIN! Vijf snelle lezers maken kans op het nieuwe en 13 prachtige fotojaarboek 20 punt van ARGUS, het milieu van KBC en Cera.

Mail ons de naam van de jaar door!

Argusfotograaf van het adres niet Vergeet ook je naam en huldige hand door te geven. Een onsc selecteert de winnaars!

3

IN BEELD

Blauwe kikkers Wie in maart of april blauwe kikkers ziet, begeleid door een concert dat klinkt als openspattende luchtbellen, hoeft niet te vrezen voor zijn mentale gezondheid. Het is de heikikker die zich na het verdwijnen van het ijs niet meer kan inhouden. Enkel de mannetjes worden mooi blauw in de paartijd en dan nog maar voor een paar dagen. De vrouwtjes hebben het hele jaar door dezelfde bruine kleur met zwarte details. Zoals de naam doet vermoeden is heide, vooral vochtige heide de favoriete habitat van de heikikker.

Deze foto van Jelger Helger is één van de laureaten in het nieuwe fotojaarboek van ARGUS, het milieupunt van KBC en Cera. In het boek vind je de winnaars van hun jaarlijkse fotowedstrijd terug. Van de 1209 deelnemers en 6346 inzendingen haalden 65 foto’s dit prachtige boek. De ARGUS-fotowedstrijd wil natuur- en milieuthema’s onder de aandacht brengen. De winnende fotograaf was dit jaar Ernst Dirksen met een foto van een otter die door een wak in het ijs recht in de lens van de fotograaf kijkt. De winnende foto kun je ook bekijken op de www.argusfotowedstrijd.be.

Het prachtige fotoboek is te krijgen voor 10 euro (5 euro verzending). Naast 65 indrukwekkende foto’s vind je er heel wat achtergrondinformatie in over de verschillende wedstrijdonderwerpen. Een aanrader! Vijf lezers maken bovendien kans op een gratis exemplaar.

Kijk daarvoor op pg 3.

Sinds 1989 roept NFI een Europese regio uit tot “Landschap van het Jaar”, om aandacht te vragen voor de sociale en ecologische waarde van het gebied en Natuurvrienden te verenigen.

Zoals steeds op een internationale activiteit worden bezoekers warm en hartelijk onthaald. Typisch Natuurvrienden! Zoals het internationale element, vaak gekoppeld aan solidariteit. Denk aan het project van onze jongeren in Senegal, dat navolging krijgt in het project “Arriba Bolivia”, dat Boliviaanse jongeren de kans wil geven hun vrije tijd op een actieve en duurzame manier in te vullen.

In eigen land blijven we inzetten op ontspanning en vrije tijd, zeker in onze jachtige samenleving erg belangrijk. Daarom ook moeten we als Natuurvrienden zeer aandachtig zijn voor het voorstel tot afschaffing van een betaalde feestdag. Daarmee raakt men immers aan de wortels van onze vereniging, die mee aan de wieg stond van het betaald verlof. Daaraan mag niet geraakt worden!

KORT NIEUWS

STANDPUNT

Beste Natuurvrienden

10 nieuwe ecocyclovrijwilligers gaan aan de slag

Het aanbod van Ecocyclotochten breidt steeds verder uit. Dit jaar alleen al komen er nieuwe tochten bij in Oostende, Maasmechelen en Leuven.

De hoogste tijd dus om ook op zoek te gaan naar extra begeleiders. Via allerlei kanalen werd promotie gemaakt voor de vacature van Ecocyclobegeleider. En met succes. Dit voorjaar hebben 10 nieuwe vrijwilligers het opleidingstraject afgerond. Ze werden ondergedompeld in de wereld van verkeersveiligheid, groepsdidactiek, EHBO en duurzaamheid. Als afronding was er ook een boeiende stageopdracht.

De nieuwe Ecocyclobegeleiders staan ondertussen te popelen om tochten te begeleiden en Ecocyclo verder uit te bouwen. Wil je graag kennismaken met Ecocyclo en hun begeleiders? Reserveer dan een begeleide tocht voor jou en je vrienden of kom naar één van onze vaste tochten. De data vind je elders in dit magazine. ////////////////////////////////////////////////////////////////

Ook zorg voor milieu en duurzaamheid blijven we hoog in het vaandel dragen. Zo riepen we op 22 maart, Wereldwaterdag, op tot vrije toegang tot water voor iedereen en de bescherming van het watermilieu. Voor ons hier een evidentie, maar niet zo voor vele mensen elders in de wereld. Reden ook om ons te verzetten tegen het ontginnen van schaliegassen, waar enorme massa’s grondwater voor gebruikt worden.

Het sociale aspect mag in dit voorwoord, zo kort na 1 mei, natuurlijk niet ontbreken. We zijn een onafhankelijke vereniging en het is niet aan ons om aan politiek te doen. Maar onze internationale statuten verwijzen nog steeds naar onze band met de sociaaldemocratie, en die roots mogen we niet vergeten.

Onze sociale zekerheid komt immers meer en meer onder druk te staan, met als grote schuldige de financiële en economische crisis, maar zonder dat de schuldigen aan die crisis aangepakt worden. Overal in Europa zijn de “gewone” mensen er de dupe van. Ook daar is een rol voor ons weggelegd.

de natuurvriend

mei 2013

“Sluit aan, kom mee en bouw” dus! *

6

Hartelijk Berg vrij!

Greet van Gool Voorzitter * tekstregel uit het Natuurvriendenlied, kijk hiernaast!

Landschap van het Jaar ingehuldigd Een kleine 800 Natuurvrienden vierden de officiële inhuldiging van het nieuwe Landschap van het Jaar in Bazel, Zwitserland. De meesten daarvan kwamen uit Frankrijk, Duitsland en Zwitserland, maar er waren ook delegaties uit Senegal en Tsjechië aanwezig net als enkele Belgen, waaronder voorzitter Greet van Gool en bestuurslid Dolf Claes.

Het landschap van de Boven-Rijn wordt de komende twee jaar door de Internationale Natuurvriendenbeweging in de kijker gezet door middel van tal van activiteiten. Het gebied ligt boven de Franse Vogezen en strekt zich uit tot in Zwitserland en Duitsland.

Elke twee jaar kiest de Internationale Natuurvriendenfederatie een ander Europees grensgebied tot Landschap van het Jaar. De bedoeling is om via toerisme de duurzame ontwikkeling van een regio te stimuleren. Wie lokaal logeert en lokaal geld spendeert, stimuleert immers de lokale economie van een gebied. Hoe milieuvriendelijker en socialer dit gebeurt hoe meer aandacht dat lokale politici er later voor zullen hebben. Een natuurgebied, bijvoorbeeld, wordt soms pas interessant voor lokale besturen wanneer er toeristen op afkomen die geld in het laatje brengen. /////////////////////////////////////////////////////////////

Promo-actie Natuurvrienden t-shirts gigantisch succes De nieuwe t-shirts van De Natuurvrienden en De Bergstijgers vallen duidelijk in de smaak. Liefst 400 gingen er weg tegen een sterk verlaagde prijs. Natuurlijk blijft het tshirt te koop. Al geldt vanaf nu terug de normale prijs van 15 euro. Daarvoor heb je wel een uiterst cool en milieuvriendelijk geproduceerd t-shirt met een uniek ontwerp van Stef Declippeleer die als winnaar uit de bus kwam van onze grote ontwerpwedstrijd. Het T-shirt werd vervaardigd uit 100 procent biologisch katoen en is te verkrijgen in verschillende maten: S/M/L/XL/XXL en XXXL en een kindermaat.

Heb je nog geen t-shirt? Aarzel dus niet en bestel er snel eentje via www.denatuurvrienden.be/winkel

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

Bedankt!

Bij deze willen we alle deelnemers en in het bijzonder de vele vrijwilligers van De Natuurvriendendag en de Avonturathlon in Sint-Joris Weert bedanken.

Jullie waren fantastisch. En we mogen spreken van een succes. Onze eerste editie van de Avonturathlon was met 24 deelnemende duo’s helemaal volzet!

Volgend jaar proberen we het nog groter te maken.

Ook onze reuzenbarbeque is geslaagd. Ruim 150 mensen schoven aan voor een heerlijke maaltijd!

De foto’s haalden niet meer de druk van dit nummer, maar verschijnen eerstdaags op de website: www.denatuurvrienden.be.

/////////////////////////////////////////////

Schrijf je graag?

Elke afdeling gratis een eigen website Vanaf nu kan elke afdeling een eigen webpagina maken binnen de website van De Natuurvrienden. Op deze manier krijgt elke afdeling de kans kosteloos een eigen website uit te bouwen volgens de huisstijl van De Natuurvrienden. Ook afdelingen die reeds een eigen website hebben, kunnen hiermee hun voordeel doen. Omdat deze pagina deel uitmaakt van een grotere website zal de afdeling via zoekrobots sneller gevonden worden. Ook worden alle nationaal bekende activiteiten van een afdeling rechtstreeks gekoppeld aan de nieuwe webpagina.

r zou je graag schrijven ove Heb je een vlotte pen? En ? gen min klim gbe chten of ber je reizen, wandel- en fietsto l ien wordt jouw verhaal we sch Mis . ten Laat het ons we rvriend! gepubliceerd in De Natuu urvrienden.be Interesse? Mail naar luc@denatu

////////////////////////

////////////////////////

/

Voor de zangvogels onder ons: Uit het Natuurvriendenzangboek – echt, het bestaat - uit 1948 hebben we voor de gelegenheid het Natuurvriendenbondslied opgediept. Welk muzikaal talent maakt hier voor ons een hippe remix van? De akkoorden en noten zijn op te vragen bij het nationaal secretariaat (luc@denatuurvrienden.be).

"Als ons na bange dagen De gouden vrijheid lacht, Dan gaan wij zonder dralen Er uit met frisse kracht.

Wij laten leed en zorgen Wijd achter en met spoed Gaan w’in den jongen morgen Het zonlicht tegemoet.

Gaan w’in den jongen morgen Meer info: mail naar luc@denatuurvrienden.be Het zonlicht tegemoet. ///////////////////////////// Berg vrij.

Verlaten wij de banen Van sleur en wankultuur, Ons lokken mooie lanen Te midden der natuur.

Wij wand’len daar en vinden Gezondheid, blij genucht.

En kracht om t’overwinnen Wat ons in ’t leven drukt.

En kracht om t’overwinnen Wat ons in ’t leven drukt.

Berg vrij.

Is dan de dag verstreken, Die zoveel schoonheid bracht, Gaan wij vermoeid, tevreden, Huiswaarts toe in den nacht, Steeds hoort men dan in ’t ronde Een woord van liefde en trouw, Natuurvrienden verkonden: Sluit aan, kom mee en bouw.

Natuurvrienden verkonden: Sluit aan, kom mee en bouw Berg vrij."

Wie probeert dit uit?

Laat ons weten of het lukt! /////////////////////////////////////////////////////////////

Tekst: K.Volkert Muziek: E. Ehrenstein 7

ONDERWEG

Klein-Zwitserland in

de natuurvriend

mei 2012 2013

van oubollig naar hip wande

8

n Luxemburg:

elgebied

Met een hoofdlampje op en mijn dagrugzak in de hand schuif ik door een smalle kloof.

Hem op mijn rug houden, gaat niet.

Daarvoor is de kloof te smal.

Twintig meter verder sta ik weer in het bos en nauwelijks een uur later tussen velden met ronkende tractoren. Afwisseling troef voor wie naar Klein-Zwitserland trekt.

Sinds daar enkele jaren geleden het M端llerthal Trail het levenslicht zag, ging de poort van het 21ste eeuwse toerisme wagenwijd open.

Zowaar: Luxemburg is weer hip!

9

ONDERWEG

Al decennia lang is het Groothertogdom Luxemburg en meerbepaald de streek rond Echternach en Berdorf een populaire bestemming. Vraag maar na bij de generatie van de babyboomers waarvan weinigen het zogenoemde Petite Suisse of Klein-Zwitserland zullen verwarren met het Alpenland. Belgen waren er massaal kind aan huis en voor velen vormde de streek meteen het decor van hun huwelijksreis. Eind jaren tachtig kwam er echter sleet op de liefdesverhouding.

Meer exotische bestemmingen en low-costtickets lonkten. De stempel ‘oubollig’ werd ongenadig hard bovengehaald en veel hotels, restaurants en campings verloren klanten bij de vleet.

de natuurvriend

mei 2013

Maar kijk. Zoals alles in curven verloopt, komt ook deze regio weer aan het venster piepen.

En hoe! Sinds enkele jaren werd het hele wandelgebied er stevig onder de loep genomen. De wandelroutes werden opgeknapt en in een modern jasje gestoken. En dat jasje kreeg de naam: Müllerthal Trail. Het Müllerthal Trail is een lange afstandspad van 110 kilometer en bestaat uit een cluster van drie grote wandellussen, met daarnaast een immens aantal vertakkingen en kleinere lokale wandelroutes. Het pad loopt door de meest schilderachtige streek van Luxemburg, het gebied ten zuiden en westen van de Sûre.

10

Steile trapjes en woekerend groen De trail combineert een bezoek aan de oud historische stadjes zoals Echternach, Larochette, Consdorf, Berdorf en Beaufort met paden door weidelandschappen, bosrijke valleien en bijzondere rotsformaties- en kloven. Voor elk wat wils dus. Het meest spectaculaire gedeelte is de regio rond het gehucht Müllerthal. Het hele wandelgebied van die zogenaamde route 2 van de Trail bulkt van de zandsteenformaties, kloven, steile trapjes en woekerend groen.

Dat vreemde landschap is het gevolg van de snelle afstroming van smeltwater bij het einde van de laatste ijstijd. Erosie door water en wind boetseerden verder. Het zandsteenmassief

loopt overigens ook door op de noordzijde van de Sûrevallei, in Duitsland, waar je nog meer rare rotsen kunt ontdekken als je nog niet compleet verzadigd bent na het Müllerthal Trail. De andere delen van de Trail, routes 1 en 2, lopen meer over landbouwplateaus en door een open landschap.

Wij starten in het historische stadje Larochette, aan route 3. Het kasteel van het stadje torent van op een heuveltop hoog boven het centrum met haar kleine marktplein uit. Zoals zijn Waalse naamgenoot La Roche(-en-Ardenne) is ook Larochette gegroeid aan een valleirivier. Hier in Larochette is het niet de Ourthe maar het riviertje de Witte Ernz waarboven een versterking op de rotsen werd gebouwd. Het stadje oogt gemoedelijk.

Al is er op de paasmaandag dat wij er zijn maar weinig horeca geopend. Het zonnetje priemt voor het eerst sinds lang door het wolkendek en doet de komst van de lente eindelijk vermoeden.

Varkenshals met tuinbonen Het is kiezen tussen een hotel/restaurant en een bakkerij om iets fris te drinken. Het Hotel du Château heeft een mooiogende buitengevel maar is binnenin eerder verouderd. Ja, de restanten van vergane toeristische glorie zijn nog niet overal opgeknapt. Maar soit, het moet vooral smaken. Ik maak meteen kennis met een typisch Luxemburgs gerecht: Judd mat Gaardebounen: gekookte varkenshals met een flinke portie tuinbonen. Een glas Riesling-Sylvaner geeft de bouillon een zeer aromatische smaak.

Best lekker, maar vooral stevige wandelkost!

Route 3 van het Müllerthal Trail is erg afwisselend, in die zin dat er wat vanalles in zit: De burchtruïnes van Beaufort en Larochette, wandelen over landbouwplateaus, mooie rotspartijen, de beekvalleien van Hallerbaach en Haupesbaach. De bekendste trekpleister is misschien wel het watervalletje van Schiessentümpel, het bekendste postkaarttafereel uit vervlogen tij-

den. Maar het moet gezegd: ook wel mooi. Het kenmerkende geronde bruggetje boven de drie stromen van het watervalletje maakt elke foto compleet.

Het parcours is wel 37 kilometer lang. En dat is gezien het golvende karakter doenbaar, doch zwaar voor een dagtocht. Het is daarom goed dat op de officiële wandelkaart van de Müllerthal trail tal van alternatieve lokale routes uitgewerkt zijn. Zo kan iedereen een wandeltocht op zijn formaat uitwerken en kunnen ook gezinnen routes uitstippelen op maat van hun kinderen. Maar ook wie het wandelen wil beperken tot een absoluut minimum kan genieten van de vele bezienswaardigheden. De Schiessentümpel ligt immers vlakbij een weg en een parking. Hoewel tachtig procent van het Müllerthal Trail over onverharde paden loopt, zijn er ook fikse stukken waar je toch nog altijd een autoweg kan zien of horen. Op andere stukken waan je jezelf dan weer ver weg van alle bebouwing.

Om middernacht bij volle maan De andere route die we deels verkennen is route 2. Het echte werk zeg maar. Deze route meet 33 kilometer en is gezien de vele heuvels en trappaadjes die overbrugd moeten worden een kuitenbijter. We starten de route nabij de Schiessentümpel, daar waar hij route 3 kruist. Route 2 loopt door het hart van Klein-Zwitserland en is voor kinderen het zwaarste maar veruit de meest leuke om af te lopen gezien de vele rotsformaties onderweg.

Je passeert Goldkaul en loopt wat later door een smalle 'gorge', de Goldfralay. Volgens de legende dwaalt hier een gouden vrouw (goldfra) rond op de rots (lay). Ze heeft een sleutel van een schat in de Goldkaul. Wil je de sleutel, dan moet je om middernacht bij volle maan ronddwalen op de plek. Alsjeblieft!

Van Rittergang tot Kuehlscheier De volgende kloof is nog smaller: de Rittergang.

De rugzak moet van de rug. De gang is daarvoor veel te smal. Zijdelings schuifel ik er door en bedenk me dat het zonder hoofdlamp best wel beklemmend zou zijn hierdoor te kruipen.

En er volgt meer. Bij Déwepëtz moet de zaklamp opnieuw uit de rugzak. Over een lengte van zo’n twintig meter zie je geen hand voor je ogen.

Daarna volgt nog de Kohlscheuer en alweer is het een geschuifel door spleten geblazen. Vergeet het maar dat je hier een gemiddelde van vijf kilometer per uur haalt. Het zou trouwens zonde zijn hier niet af en toe halt te houden. De andere rotsformaties op de route ogen al even bijzonder en luisteren naar namen als Michelskirche, de overhangende rotsen van Daxelay of Einsiedelei.

We eindigen in het gekende stadje Echternach.

Het grootste stadje van de streek en een trekpleister voor wie van geschiedenis en cultuur houdt. Je kunt er onder meer de beroemde Benedictijnenabdij bezoeken of de – mijn inziens te hard gerestaureerde – restanten van een oude Romeinse Villa gaan bekijken. De stad heeft een mooi meer waarrond je kunt wandelen, maar is vooral bekend omwille van haar jaarlijkse Springprocessie. Op de dinsdag na Pinksteren lokt dit evenement jaarlijks duizenden pelgrims en nieuwsgierigen naar Echternach. Tijdens de bonte optocht zijn de deelnemers aan elkaar vastgemaakt met witte zakdoeken en springen zij in de maat van de processiemars naar voren, afwisselend op hun linker- en rechtervoet. Dat is in 1947 zo ingesteld omdat het voormalige ritme (drie stappen naar voren en twee terug) voor te veel chaos zorgde. Wie echt zijn kuiten wil testen kan die pas wel eens uitproberen op de Müllerthal Trail. Laat ons vooral weten hoe het je verging!

Tekst: Luc van Bakel Foto’s: Els Geerts, Luc van Bakel en ORT Région Mullerthal

Meer info 1. Start 2 trek Ook onze Start 2 Trek voor kinderen doet het Müllerthal aan. Tijdens deze driedaagse opleiding voor gezinnen met kinderen verblijven we in de jeugdherbergen van Echternach en Beaufort. Avontuur verzekerd. Kijk op de achtercover van dit tijdschrift voor meer informatie!

2. Verblijfplaatsen Tijdens de drie dagen dat wij in Luxemburg waren, verbleven we in de Jeugdherbergen van Larochette en Echternach. Zeker die van Echternach is een aanrader. Het nieuwe complex ligt vlakbij het meer van Echternach en beschikt over ruime sportaccommodatie. Klimmers kunnen er mits reservatie terecht in een mooie grote klimhal. In Klein Zwitserland liggen meerdere jeugdherbergen. Naast die van Larochette en Echternach is er ook nog die van Beaufort. rberg Tegen de zomer verrijst daar echter een volledig nieuwe herberg. De jeugdhe Mülde vlakbij van Larochette is wat ouder, maar ook kleiner. De herbergen liggen is ren Reserve n. lerthal Trail. Ze zijn dus ideaal om een meerdaagse te wandele toelage een wel is wel noodzakelijk. Prijs: 22,5 euro p.p. ontbijt inbegrepen. Er vele voor één- en tweepersoonskamers. Uiteraard kun je ook terecht in één van de de van website de andere hotels of campings in de regio. Je vindt een overzicht op Trail.

3. Müllerthal Trail kunt De Müllerthal Trail heeft drie hoofdlussen van 40, 33 en 37 kilometer lang. Je over info Alle . de lussen ook combineren en inkorten of uitbreiden naar believen l. trail.lu/n llerthalhet langeafstandspad, extra lussen en logies vind je op www.mu verkrijte dienst che De officiële wandelkaart op schaal 1/20000 is in elke toeristis Op gen en kost 4 euro. De paden zijn prima aangeduid met het logo van de route. prima l allemaa zijn de kaart staan ook tal van andere routes uit de regio. Ook die onderhouden en aangegeven.

4. Bereikbaarheid - Met de auto rijd je om en bij de drie uur naar Klein- Zwitserland.

- Met de trein spoor je best tot in Luxemburg-Stad, waarna je aan het station buslijn 110/111 neemt naar Echternach. In Klein-Zwitserland is er geen station.

11

WIST JE DAT?

Wist je dat? door Meer plankton jökullan Eyjafjallajökull Eyjafjalla vulka n de IJslandse lucht-

De uitbarsting va en niet enkel voor chaos in de lgeled e van de hoevee zorgde drie jaar n enorme toenam ee n or va vo k len oo de r e aa ot vaar t, m an. In gr Atlantische Ocea gd de ele ilg in st n to dig nk lle pla vo heid genlang t vliegverkeer da egtuigen Europa werd he osfeer, die de vli m at de in jes elt de as de e vanweg en. el pokonden beschadig eaan had de uitbarsting een ve oc de e in lijk t noorde stuk Op het leven ote delen van he eltjes afgezet, gr In d. loe inv sitievere loste ijzerde an werden opge ch klein Atlantische Ocea een microscopis n, to nk pla id lhe ee ev was wel van korte waardoor de ho am. De toename en to m or en er e, organism snel op. erdeeltjes losten duur, want de ijz

de natuurvriend

mei 2013 2012 november

Plassen voor het goede doel

12

Het Carnava l van Rio kampt al jaren met een plasp ro Heel wat fe bleem. estvierders plassen m et name wild. Maar kijk, een groene op lossing is in de maa k. D werden voo it jaar r het eerst speciale urin oirs ingezet voorzie n van een dispositief om in elektrisch urine e energie om te zetten. Het systeem is te vergelijken met dat van Om de fees tvierders ex tra te stimul waterkrachtcentrales. gebruik te m eren toch va aken, zal zo n de to dra wikkelen ee n lichtje aanf hij zijn waterkracht beg iletten int te ontloepen. De gebruikt om stro de batterije n te voeden om wordt bovendien de enorme van d vrac menigte volg htwagens met luidspre e ‘trio-eléctricos’, kers die de en. dansende

Nieuwe kameel voor Hollande

De Franse president François Hollande krijgt een nieuwe kameel cadeau van Mali. De kameel die Hollande in februari ontving - een officieel staatscadeau als dank voor de Franse militaire hulp tegen islamitische jihadstrijders in het land bleek verorberd te zijn door de familie in Timboektoe bij wie de president het dier had achtergelaten. Een "grotere en mooiere kameel" zal nu naar Parijs worden gestuurd, aldus een functionaris. Hij zei ook beschaamd te zijn over wat er met het geschenk is gebeurd. Het eerste dier zou aanvankelijk onderdak krijgen in een Franse dierentuin, maar diplomaten vonden het verstandiger om de kameel in Mali te houden. Een familie in Timboektoe kreeg het dier uiteindelijk toegewezen.

Die vonden er niets beters op om het presidentiële geschenk te slachten en in de pan te zwieren.

6 ton afval op Noordzeestrand

Op de eerste zond ag van de lente he bben het surfmagazine Swell, Eneco en 15 Belgische kusts ur fclubs een grote schoonmaak gehoud en op het strand. De actie kadert in de wereldwijde strando pruimactie die al vo or de achttiende keer doorgaat. Zo'n 1.000 vrijwilligers hielpen mee met de grote schoonmaak. De org anisatoren willen me t hun actie de aandacht vestigen op de tien miljard kilo pasti c die elk jaar in de oceanen belandt. Vo rig jaar haalden 55 .000 vrijwilligers op 1.230 locaties in 44 landen 8 volle autob ussen afval van het strand. In België verza melden 1.176 deeln emers toen 7,6 ton afval. Dit jaar werd ruim 6 ton afval gerui md.

door Ontbossing jes es is de voorstokerpbare eetstokj 0 en Chinese ar wegw er tussen 6 a n g a ra v se jaar zouden rm

De Chine nomen. Elk aakt worden, wat eno norm toege n bije jaren e r van die stokjes gem ’n 20 miljoen bome o a Z a . p e n s e e rd s a in s ilj h 80 m In het C inese bo van de Ch dat aantal te komen. t ze g n a o a n vr l te e ve moe aan item. "We moedigen euvelen om moeten sn e kwestie alvast een aan n e s n e is d a sen en m s a p n a Parlement a kt het. Chin in n emen", kl gewoonte n n e e ti o p te ilj m e u m e s 0 m n co ral 20 4 tstokjes ove m tegen 20 om hun ee wens geëngageerd o trou heeft zich . s te hebben o b re ta c he

Belgische toren in TAIWAN

In Taiwan zijn de werkzaamheden aa n een nieuwe groen woontoren begonnen e . De Agora Tower, van de hand van de Belgische architect Vincent Callebaut, za l een fruittuin bevatten, net als een groen tentuin, plaats voor aromatische en heelkundige kruiden, ee n composthoop, en veel meer. De Agora Tower werd ontworp en om de structuur van een DNA-helix na te bootsen. Aan de buitenkanten zulle n bomen en planten groeien. Die zijn de els decoratief, maar de inwoners van de veertig luxeappar tem enten zullen ook ge bruik kunnen maken van fruit en groenten die in hun gebouwen groeien. Energie zal worden opgewekt do or zonnepanelen op het dak, en een deel van het gebruikte wa ter komt van de opge vangen neerslag.

Abonneer u nu op MO en krijg een boeiend boek cadeau!

MO* verschijnt 10 maal per jaar en is hét magazine voor wie zich interesseert in diepgravende journalistiek over globalisering, klimaat, internationale politiek en andere mondiale vraagstukken.

MO* lezen is een must om op de hoogte te blijven van het reilen en zeilen van onze wereld.

4:08

PM

235

/10

1/18

OB55

-001

MO71

ut 3

Layo

R: -COR

na 1

Pagi

Bestel nu!

Wanneer u nu een abonnement op MO* bestelt, dan krijgt u er gratis het spraakmakende boek ‘De mythe van de groene economie’ bij. Dit boek ontrafelt de mythe van de groene economie in al haar dimensies: van emissiehandel tot duurzaam consumeren, van bevolkingscontrole tot technologisch optimisme. Maar het tekent ook een aantal krachtlijnen uit voor een alternatief. De transitie naar een duurzame toekomst kan niet zonder diepgaande maatschappijverandering, stellen de auteurs. En zo’n verandering vraagt precies meer sociale gelijkheid, meer democratie en minder markt.

Hoe bestellen?

Surf naar www.MO.be/magazine/abonneren bel naar 02 536 19 77 of mail naar promotie@mo.be

MO* Uw maandelijks mondiaal magazine. www.MO.be

NV HUIS

Een knap staaltje van milieuvriendelijk bouwen!

De Oostenrijkse Gföhlberghütte

De Natuurvrienden van het Oostenrijkse Eichgraben stellen met trots hun ecologisch gerenoveerde berghut voor, een verborgen parel in het Wienerwald! De hut ligt in het zuidwestelijk deel van het Wienerwald, nabij de 885m hoge Gföhlberg.

Ze ligt op 825m hoogte, werd volledig volgens ecologische richtlijnen gebouwd en kreeg in 2012 het Oostenrijkse eco-label.

Het Wienerwald is een 105.645 hectare groot en dicht bebost gebied dat zich uitstrekt over de Oostenrijkse deelstaten Neder-Oostenrijk en Wenen. Het heeft het karakter van een middelgebergte met een hoogte tussen ongeveer 300 en 900m en wordt gevormd door een noordoostelijke uitloper van de Alpen.

Voor vele Weners is het hun favoriete plek om zich te ontspannen en zich even terug te trekken in de natuur. In 2005 werd het Wienerwald een erkend UNESCO biosfeerreservaat, bovendien bevinden de natuurparken Eichenhain, Sandsteinwienerwald, Sparbach en Föhrenberge zich in het gebied.

Met 893m is de Schöpfl de hoogste top van het Wienerwald. In de nabijheid hiervan bevindt zich de Mitterschöpfl (882m) waarop zich het Leopold Figl-Observatorium van de Universiteit Wenen bevindt. Vanop de Schöpfl reikt de blik vaak tot aan de 2000'ers van de Kalkalpen in Stiermarken en Neder-Oostenrijk.

Prachtig uitzicht op Wenen In het Wienerwald bevinden zich ook enkele grotten, bijvoorbeeld de Dreidärrischenhöhle in Gaaden, de Arnsteinhöhle bij Maria Raisenmarkt, en de Allander Tropfsteinhöhle. De Leopoldsberg en Kahlenberg bieden een prachtig uitzicht op de stad Wenen.

De jongste jaren zetten tal van vrijwilligers zich in voor de oprichting van een schuilhut nabij de 885m hoge Gföhlberg. In meer

dan 10.000 vrijwillige werkuren ontstond de Gföhlberghut, een pareltje van ecologische bouwkunde.

De houtstammen voor de hut werden ter plekke met een plankzaag verwerkt. De stenen voor de kelder zijn afkomstig vanuit een maximale straal van 50m rondom de hut.

Voor de isolatie werd schapenwol gebruikt.

Oliepapier werd gebruikt als isolatie tegen damp en vocht. De houtstammen werden met houten nagels op traditionele manier met elkaar verbonden. Het water wordt verwarmd met zonne-energie en door een zonneboiler.

Stroom wordt verwekt uit een combinatie van fotovoltaïsche zonne-energie en windkracht.

Als de opslagruimte van de batterijen vol is, gaat de resterende energie automatisch over naar de aanvullende elektrische verwarming en zorgt zo voor een CO2 vrije verwarming van de gastenkamers.

Wandelplezier In de omgeving vind je tal van gemarkeerde wandelpaden, rondwandelingen en Natura trails, of verken een stukje van de Oostenrijkse ‘Kulturweg’ en de internationale pelgrimsweg "Via Salvorum". Ook de mountainbiker komt aan zijn trekken. In deze streek liggen de Klammhöhe en Klein Durlas routes. De hut heeft bovendien een natuurlijke kinderspeelplaats met speelhuis en een klimmuur voor kinderen.

Tekst: Heidi Van Deuren

►► Meer info Föhlberghut Praktisch: GPS coördinaten: 48.175078 / 15.988806 Huttenreferent en reserveren bij: Leopold Dworak Weidenstrasse 4 A-3032 Eichgraben Tel: 00 43 277 346 978 GSM: 00 43 664 495 1329 Het beheer is in handen van Johann Gugerell van de ‘Ortsgruppe Eichgraben’ Telefon: 0664/3721341 E-mail: gugerell.johann@aon.at Openingstijden: Het hele jaar door geopend op zaterdag vanaf 11u en op zon en feestdagen de hele dag. Gesloten op 24 en 25 december Uitrusting: Er is slaapgelegenheid voor 15 personen, enkel na reservatie.

2 driepersoonskamers (enkel met slaap/lakenzak) 9 plaatsen op groepskamer (enkel met slaap/lakenzak) Het huis heeft een leefruime met 45 zitplaatsen, buiten 60 zitplaatsen en rustplaatsen voor voorbijgangers.

Bijzonderheden: Prijs per persoon: 3-persoonskamer: 7,00 euro, kind: 6,00 euro Groepskamer: 6,50 euro, kind: 5,00 euro Niet-leden betalen het dubbele.

////////////////////////////////////////// 15

BERGSPORT

Langs kabel en rotspartij: de ervaring van het bleuke

de natuurvriend

mei 2013

Initiatie Klettersteig

16

In juni start de initiatiecursus Klettersteig en later volgt nog een heuse stageweek in Italië. En zo dacht men hier op de redactie: dat verdient een artikel. En aangezien het over initiatie gaat, zo klonk het eensgezind, zou het tof zijn om iemand zonder enige ervaring de rotsen op te sturen. En u voelt mij al komen: die ene niet gehinderd door enige voorkennis was ik. Niet veel later trok ik uitgedost met helm, een berg touwen en musketons naar Marche-les-Dames om onder begeleiding van ervaren rot Erik De Backer aan het klettersteigen te slaan.

België is niet meteen het land van rots en dal, van berg of vallei, maar in ‘de Ardennen’ kunnen we toch al aardig aan de slag. In Marcheles-Dames bijvoorbeeld, het mekka voor de Belgische klettersteig. Daar op de linkeroever van de Maas, niet ver van Namen, liggen de mooiste klimrotsen uit de omgeving. De vele rotspartijen lokken er al decennia klimmers.

De Belgische paracommando’s hebben er hun trainingscentrum. En een zekere Albert donderde er met zijn koninklijke botten de rotsen af. Bemoedigend.

Het klettersteigparcours bevindt zich midden in dat trainingscentrum. Wanneer we toekomen moeten we dan ook eerst ons paspoort afgeven. Para’s lopen er rondjes, oefenen in het op en af zetten van hun baret en in allerlei vechttechnieken. Het toilettencomplex – voor ik de rotsen op ga toch snel even bezocht – ligt er als door een tandenborstel opgeblonken bij.

Opgelet met ringen Erik De Backer begint met zijn initiatie. Ik

krijg een klimgordel aan, leg een achtknoop, krijg een helm opgezet en nog wat extra musketons aangebonden. Erik legt me uit hoe een klettersteigset mijn eventuele val opvangt en wat ik moet doen om me veilig te verplaatsen. “Zie dat je altijd met minstens 1 musketon beveiligd bent. Wie dat niet doet moet een bak bier”, klinkt het.“ “Bevestig je musketons gekruist. Opgelet met trouwringen. Die kunnen blijven hangen en misschien je vinger ook.”

En dan starten we. Het begin is eenvoudig. Je klikt je vast aan de beveiligingskabel en start met klimmen. Om de twee à drie meter moet je met behulp van twee musketons je klettersteigset vasthaken aan een nieuw stuk kabel.

Steunen kun je op de vele klimijzers die in de rotsen zijn aangebracht of op uitstekende rotspunten. En al snel zitten we op een meter of twintig. Niet hoog volgens klimmers, maar voor iemand zonder ervaring toch een reden om zich wat steviger vast te houden aan elke houvast die zich aanreikt. Het los- en vasthaken van de musketons gaat nog niet zo vlot als bij

de anderen in het gezelschap. Maar kom, voor een eerste keer vind ik dat het redelijk lukt.

Prachtig uitzicht Wat volgt is een afwisseling van klimstukken en van allerlei bruggen, laddertjes en ander evenwichtswerk: apenbruggen, Himalaya­ bruggen, kippenladdertjes, etcetera. Allemaal varianten op hetzelfde thema: Hoe overbrug ik een diepte met behulp van wat ijzeren kabels al dan niet voorzien van enkele houten latjes. Eén voor één en relatief op mijn gemak werk ik ze af.

Het hoogste punt ligt op om en bij de zestig meter en biedt een prachtig zich op de Maas.

Hoogtevrees heb ik niet. Erik stelt me daarvoor ook teveel op mijn gemak. Maar helemaal ontspannen ben ik toch ook niet. “Laat je eens wat achterover hangen voor de foto?”

Neen, dank u! Lachen voor de gevoelige plaat gaat er nog net af. Op sommige stukken concentreer ik me liever: Handje goed plaatsen, voet een beetje bijtrekken en er op letten dat mijn klettersteigset niet tot een spaghetti op17

krult. Ik probeer overal stevig grip te hebben en schurk me nog te dicht en wat krampachtig tegen de rotsen aan. “Maar dat betert door te doen”, verzekert men mij. Uiteindelijk zijn we een goede 2 uur verder wanneer ik opnieuw voet zet op de plek waar mijn les begon. Ik voel de fysieke arbeid in mijn armen, maar ben blij dat ik het geprobeerd heb.

Tips en tricks De kop is er nu af. Dat er een volgende keer komt, is bijna zeker. Klettersteig is een mooie

en niet al te moeilijke sport voor wie zich niet per se geroepen voelt om de echte alpinist uit te hangen, maar wel verder wil gaan dan tot waar het gewone wandelpad reikt. Je kunt op plekken geraken waar je normaliter zonder de nodige klimervaring niet bij kunt. Laat je de tips en tricks wel op voorhand uitleggen door iemand met ervaring en begin er niet te overmoedig aan. De cursus van Erik De Backer en de Bergstijgers is daarom om een absolute aanrader. In juni kun je zelf eens van het parcours in Marche-les-Dames proeven. De stage

blé?

Klettersteig, Via Ferrata, Chemin Câ

de natuurvriend

mei 2013

Ze betekenen allemaal hetzelfde. Via ferrata, van oorsprong Italiaans, betekent "ijzeren weg" en geeft daarmee al gelijk een goede definitie van het begrip.

Een via ferrata is namelijk een met staalkabels uitgezet parcours langs een rotswand. Deze staalkabel is op regelmatige afstand (max 6 m) aan de rots bevestigd door middel van haken uikt iliging van de gebruiker. Daarnaast gebr en in eerste instantie bedoeld als beve trek te op n eraa zelf zich of t te houden men de kabel vaak om zich in evenwich re ilijke moe de op ral (voo ta op een via ferra ken. Behalve de staalkabel treft men g-) s steunen voor handen en voeten, (han zoal elen midd stukken) ook andere hulp els. rapp h-rides en bruggen en afdaaltouwen, maar ook deat

18

in de eeuwwisseling toen Italiaanse gidsen Klettersteigen ontstond rond de vorige en lijke akke gem een op ten en om hun klan Dolomieten richels en kloven bekabeld te eers de en chen vers 4 191 d te gidsen. Ron veilige manier door het hooggebergte stten uitru den wan berg n aire en andere milit volledige klettersteigen toen Italiaanse ier materiaal op een snelle en veilige man en pen troe om met kabels en ladders everg de in rna daa ta's ferra raakten de via te verplaatsen. Gedurende ruime tijd en s mer klim ren erva er mind : het toerisme telheid tot ze werden opgemerkt door r tes en plaatsen bereiken die normalite hoog eig erst klett via dagjesmensen kunnen via zijn pa, Euro in lair popu lijk zijn. Al lang alleen voor ervaren klimmers toeganke e en, De eerste via ferrata in de Verenigd vind te ten rbui daa ferrata's nu ook ver y, in 2001.

Staten werd geopend in Torrent, Kentuck /////////////

gaat door in de prachtige Dolomieten. Daar waar het hele klettersteigverhaal ooit begon.

Tekst: Luc van Bakel Foto’s: Erik De Backer, Griet Veris

Start zelf met klettersteig!

Wil je proeven of klettersteig iets voor jou is? Dan kan je deelnemen aan Start 2 Klettersteig. Een workshop op 23 juni in Marcheles-Dames waar de verschillende technieken worden aangeleerd en waar je de eerste praktijkervaring kan opdoen. De vervolmakingscursus (stageweek) gaat door in Canazei (Dolomieten). De stage duurt 3 dagen, daarna kunnen de cursisten op zelfstandige basis verder oefenen. Je kan ook kiezen om enkel aan de kennismakingsdag in Marcheles-Dames of aan de stage in de Dolomieten deel te nemen. ►► INFO Start 2 Klettersteig: Wanneer? 23 juni 2013 Waar? Marche-les-Dames Prijs? 15 euro Inclusief?: Begeleiding en cursusmateriaal.

Voorwaarde?: Lid zijn van De Natuurvrienden Bergstijgers (verzekering bergsport) of als kennismaking mits dagverzekering (meer info over dagverzekering: buitensport@nvsf.be) Opleiding (stage): Wanneer? 21 tot 27 juli 2013 Waar? Canazei (Italië) Prijs? 100 euro Inclusief? Begeleiding en cursusmateriaal.

Voorwaarde? Lid zijn van De Natuurvrienden Bergstijgers (verzekering bergsport).

Algemeen: Info? Erik Debacker: debacker.erik@telenet.be Inschrijven? Kan tot 15 juni 2013 voor Start 2 Klettersteig en tot 1 juli voor de stage en via www.bergstijgers.org.

Wat? Initiatiecursus bestaande uit 2 klimsessies met mogelijkheid tot behalen Klimvaardigheidsbewijs 1, na eindproef (KVB1: zelfstandig indoor toprope klimmen) Waar? Klimzaal Wall Street, Van Duyststraat 16, 2100 Deurne Wanneer?

1 & 8 juni telkens van 10u tot 13u Prijs? Leden: gratis! Enkel inkom zaal.

Niet leden: 25 euro + inkom zaal.

Wie lid wordt, krijgt 25 euro korting op het lidmaatschap!

Inbegrepen: verzekering, materiaal, lesgevers en aanmaak KVB1.

Inschrijven? buitensport@nvsf.be Minimumleeftijd? 16 jaar

www.bergstijgers.org

Een organisatie van De Natuurvrienden - VU Raymond Brys, Provinciestraat 53, 2018 Antwerpen

Leer zelf standig en veilig indoor kli mmen!

OUTDOOR

Belgian Outdoor Project kruidt activiteiten met ‘survivalsausje’ De Natuurvriendenfamilie is weer een beetje uitgebreid en welbepaald met BOP, het Belgian Outdoor Project. Deze groep van enthousiastelingen nodigt alvast iedereen uit om eens deel te nemen aan haar activiteiten. En die blijken gekruid met een stevig “survival”-sausje zo blijkt.

BOP-voorzitter Norbert Maes legt uit:

de natuurvriend

mei 2013

Hoe zijn jullie ontstaan?

“BOP of Belgian Outdoor Project is opgericht als VZW in 1992 met als doel ‘beoefening, verspreiding en ontwikkeling van outdoordisciplines te bevorderen’. Een onderdeel van het BOP was het Survival Team Belgium of STB, dat zich voornamelijk toespitste op het inrichten van survivalcursussen.”

20

En hoe heb jij die kennis opgedaan?

“Tijdens mijn tijd in de jeugdbeweging (KSA) was ik al geïnteresseerd geraakt in ‘buitenleven’: koken op houtvuur, oriëntatietechnieken, kamperen onder primitieve omstandigheden, enz. Dus toen mijn toenmalige vriendin (nu mijn vrouw) terugkwam van een avontuurlijke reis in de Pyreneeën georganiseerd door BOP had ze een folder meegekregen van een survival cursus ingericht door BOP-STB (1993).

Direct was ik geprikkeld door het programma omdat dit perfect aansloot bij mijn interesse: onderdak in de natuur, oriëntatietechnieken, het vinden en zuiveren van water, planten herkennen, jachttechnieken, EHBO, vuurtechnieken,… Kortom, zowat alles uit het SAS sur-

vival handboek van de Britse survivallegende John Wiseman (trouwens een erelid van onze club) kwam aan bod. Het examen weekend was echt wel 4 dagen uw plan trekken in het bos met enkel uw kleren, een mes en een “survivalsetje” met daarbij nog wat pittige opdrachten. Wie slaagde voor het examen en de sportproeven kon zich kandidaat stellen als hulpmonitor. Na een jaar meedraaien als hulpmonitor, met daarboven op nog wat extra interne training in vnl. klim -en reddingstechnieken, kon je worden aanvaard als zelfstandig monitor.”

Veelal wordt survival gelinkt aan enkele rambo’s die een bos intrekken.

Klopt dat?

In die tijd had Survival wel een bijklank en werd het veel geassocieerd met het leger of met een bende rambo’s die wat stoer gaan doen in het bos. Ook adventureweekends en activiteiten als paintball werden wel eens als survival” aanzien. Maar dat is echter een volledig verkeerd beeld, want het gaat hier over een opleiding waarbij zaken aan bod komen die zeer nuttig zijn voor de avontuurlijke reiziger, de plantrekker. Eigenlijk is het eerder de bedoeling om mensen meer te sensibiliseren voor hun omgeving. Natuurlijk beleef je wel wat plezier tijdens zo’n weekends, dat is zeker, maar af en toe leer je ook afzien om op die manier beter te anticiperen.

Bovendien leer je een pak, voor mij althans, fijne technieken en handelingen: vlot een

kampvuur maken, touwtechnieken en andere zaken. Als een avontuurlijke instelling je niet ligt, dan ben je in ieder geval wel aan het verkeerde adres, dat is duidelijk. Maar Survival is momenteel wel weer hot, vooral bij de jeugd.

Zie maar naar het succes van de Ketnetreeks rond Bartel Van Riet. Prachtig!

Geven jullie ook zelf cursussen?

“Het BOP-STB heeft in de jaren negentig Survival op de kaart gezet in België. Van 1 cursus per jaar evolueerden we naar 3 cursussen per jaar. En onderweg zijn er mensen afgesplitst die zelf iets hebben opgericht: Mamm’out of VZW Indian. BOP zelf is losgekomen van STB omdat de toenmalige voorzitter in 1997 besliste om zich te profileren als een commer­ ciële organisatie. Vanaf dan is BOP een andere koers gaan varen onder het motto: leden organiseren voor leden. Maandelijks werd er een activiteit georganiseerd door een groepje BOP leden voor de anderen leden. In de organisatie van die outdooractiviteiten zoals klimmen, kano/kajak, mountainbike, trekkings of droppings hielden we er wel aan om deze bij te kruiden met een survivalingrediënt om de smaak te behouden. Ook voorzien we specifieke survivalweekends om de ‘vakkennis’ te onderhouden en nieuwe technieken uit te proberen.”

Moet je dan een grote voorkennis hebben om deel te nemen?

“Vroeger kon je enkel in BOP komen indien je met succes de survivalcursus had afgelegd.

Dat is nu niet meer. Iedereen met interesse voor outdoor is welkom. Er zijn nog wel enkele survivalcursussen georganiseerd, zowel voor de leden als voor buitenstaanders, maar dit werd moeilijker en moeilijker naarmate de familiale omstandigheden van de leden veranderden. Er werd namelijk hard gewerkt aan een volgende generatie…”

En hoe is het met die nieuwe generatie Boppers?

“Die jeugdige generatie (van peuters tot tieners) is nu ook prominent aanwezig op onze buitensportactiviteiten. Dit heeft er dus toe geleid dat ons huidig programma bestaat uit een mix enerzijds gericht op volwassenen (kajak, trekking, MTB, speleo) maar een deel is anderzijds ook geschikt voor de nieuwe aanwas waarbij de volwassene ook nog zijn plezier kan vinden (junior outdoorweekend, kano 2-daagse, trektocht met ezels).”

Hoe zijn jullie bij De Natuurvrienden terecht gekomen?

“In 2011 kwamen we in contact met De Natuurvrienden en we konden ons wel vinden in hun manier van werken en onze activiteiten vullen het palet mooi aan. Daarom hadden we besloten om ons vanaf 2012 aan te sluiten als afdeling van De Natuurvrienden."

Bij deze nogmaals welkom!

Zelf deelnemen?

Junior weekend

teiten toegespitst op Sportieve en avontuurlijke buitenactivi ers. oud onze juniors (tieners) met hun tot volwassenen jaar) Info: 18 & 19 mei 2013. Voor kinderen (vanaf 10 Prijs: weldra op de website.

Familie Fietsweekend

erd in Zeeland.

Vorig jaar hebben we de wind getrotse nog niet. Reken wel op we n wete Wat het dit jaar gaat worden, twee dagen mooi fietsen! ers tot volwassen) Info: 1 & 2 juni 2013. Voor de ganse familie (kleut n (ongeveer 15 euro/p) koste enlijke Prijs: overnachting op camping en gezam

Ezeltrektocht

en kinderen Twee dagen wandelen waar de kleuters len ons! ezel verg tjes tot 8 jaar centraal staan. Ezel e.

Info: 21 & 22 september 2013. Voor de ganse famili enlijk eten) Prijs: weldra op de website (ezels, overnachting, gezam

Meer info:

www.bopvzw.be 21

FIETSEN

Fietsen: iedereen elektrisch?!

Hoe fijn is het niet om te weten dat je fiets je altijd een extra duwtje in je rug geeft? Dat je met weinig inspanning vlot 25 km/u kunt fietsen. Dat je nooit meer zwetend op je bestemming hoeft aan te komen. De elektrische fiets belooft het je allemaal. Al hou je bij aankoop best ook rekening met enkele factoren:

de natuurvriend

mei 2013

Prijs Een belangrijke drempel om over te stappen naar een elektrische fiets is natuurlijk de prijs.

Een degelijke elektrische fiets kost snel tussen de 1000 Ă 3000 euro. Een gewone fiets van dezelfde kwaliteit heb je al voor minder dan de helft van dit bedrag. De prijs is vooral afhankelijk van de kwaliteit van de fiets zelf (gewicht, onderdelen) en de actieradius (de afstand die je kan afleggen met een volle batterij). Als de fiets je helpt de auto meer aan de kant te laten staan is die prijs natuurlijk relatief. Bij intensief gebruik ligt de prijs per kilometer van een elektrische fiets tussen 0,10 euro en 0,20 euro, dus ongeveer de helft van de kilometerprijs van een kleine auto. En ze zijn natuurlijk milieuvriendelijker: ze veroorzaken nauwelijks CO2-uitstoot (behalve voor de elektriciteitsproductie) of andere vervuilende stoffen, geen fijn stof, enz.

22

Onderhoud Een elektrische fiets heeft heel wat extra onderdelen die elk hun eigen onderhoud vragen.

Het meest kwetsbaar onderdeel is de accu.

Ook al spring je er bijzonder zorgvuldig mee om, toch zal de capaciteit van je batterij gestaag afnemen. De levensduur van een batterij wordt geschat op 500 complete cycli opladen/ontladen, wat neerkomt op twee jaar, als je de fiets dagelijks gebruikt. Na ongeveer vier jaar moet de batterij hoe dan ook worden

vervangen. Ook de stekker is bijzonder kwetsbaar bij het in- en uithalen van de batterij of kabel. Let op een stevige aansluiting!

Fiets Met een standaard portie spierkracht kan je op een gewone fiets best snel fietsen. Een fitte volwassene of jongere hoeft dus voor een snelheid tussen de twintig en vijfentwintig kilometer per uur geen elektrische fiets aan te schaffen. Met een gewone, goede sportieve fiets en een gezonde, matige inspanning haal je die snelheid ook. Dus overweeg je om een elektrische fiets aan te schaffen omdat je gewone fiets zo zwaar trapt? Kijk dan eventueel eerst eens naar een nieuwe gewone fiets.

Deze zijn in ieder geval minder kwetsbaar en goedkoper.

Gezond Een gevaar van de elektrische fiets is dat je denkt dat je gezond bezig bent. Je fietst nu immers regelmatig een rondje. Maar eigenlijk doe je tijdens dit fietsen een relatief lage inspanning. Vooral jongeren en volwassenen die geen problemen hebben met hun gezondheid en voor het overige weinig beweging hebben zouden misschien beter niet voor een elektrische fiets kiezen. Het goed onderhouden van een gewone fiets en het kiezen van de juiste versnelling tijdens het fietsen kan al veel ongemakken van de baan helpen.

Een beetje bewegen blijft natuurlijk beter dan niks, dus als elektrisch fietsen jou in beweging houdt, doen!

Veiligheid Om welke reden wil je de overstap maken van een gewone fiets naar een elektrische fiets?

Ontbreekt vooral de spierkracht om vlot te fietsen of zijn er ook nog andere moeilijkheden? Bedenk zeker of je andere capaciteiten nog voldoende zijn om met een elektrische fiets op pad te gaan. De batterijondersteuning maakt je fiets immers zwaarder. Ook fiets je vaak aan hogere snelheden met alle risico's van dien.

Voor wie dan wel?

De elektrische fiets kan een alternatief zijn voor mensen die vanwege hun gezondheid niet meer op een gewone fiets snel kunnen fietsen. Ook mensen die verder dan 10 km van hun werk wonen kunnen elektrisch fietsen als optie beschouwen. Met een elektrische fiets kom je niet bezweet aan of hoef je niet eerder naar huis omdat je tegenwind hebt. Fietsers die wat extra gewicht te torsen hebben, ouders met een paar kinderen achterop of in de bakfiets kunnen een steuntje in de rug wel gebruiken, mensen die in heuvelachtig gebied wonen en het lastig vinden om de klimmetjes zonder ondersteuning te overwinnen, al wie zonder extra ondersteuning het niet kan opbrengen om wat meer de fiets te nemen en de auto aan de kant te laten ‌ . Voor hen kan elektrisch fietsen een zegen zijn, een investering die meer dan de moeite waard is!

Tekst: Diederik De Wit, Jurgen Dewulf Foto: Philippe Smet

Ecocyclo Oosten

ECOCYCLO

de

FIETS TOCH T LANG S ECOV RIEN DELI ROND OOST ENDE JKE PLEK JES

Ingefietst: Ecocyclo Ooostende Op zondag 21 april 2013 was het zover en fietste De Natuurvrienden met een veertigtal nieuwsgierigen haar nieuwste Ecocycloroute aan de kust in. Ecocyclo Oostende is de zesde Ecocyclofietstocht in Vlaanderen en de eerste in West-Vlaanderen. Wij hopen dat ook jij weldra de tocht zal fietsen!

Afstand: 28 km

26 E C O C Y C L DE NATUURVRIENDE O OOSTE N VOOR NDE ACTIEVE EN DUURZAM E 1 VRIJE TIJD

binnenwerk oostende.

indd 1 6/02/2013 11:50:45

De Ecocycloroutes zijn opgebouwd met de intussen vertrouwde ingrediënten: via de bekende fietsknooppunten verkennen ze de mooiste plekjes van een regio met onderweg een bezoek aan tal van ecovriendelijke bezienswaardigheden. Ook Ecocyclo Oostende werkt volgens dit principe.

De start en aankomst van deze Ecocyclotocht ligt aan het station van Oostende.

Ideaal voor mensen die met de trein reizen. Wie niet met de trein komt, parkeert best op de randparking Maria-Hendrikapark aan de Iependreef. In de onmiddellijke omgeving van de parking vind je de aansluiting op het fietsknooppuntennetwerk.

Met de veerboot Je fietst langs de Visserskaai tot aan de veerpont. Wie wil kan eerst het interactief museumschip Amandine bezoeken, waar het leven aan boord van de laatste IJslandvaarder zo authentiek en realistisch mogelijk weergegeven wordt. Ter hoogte van het aquarium neem je één van de veerboten die je in een wip naar de Oosteroever brengt. Hier wachten tal van bezienswaardigheden om ontdekt te worden: houd even halt bij de twee slipways van Amerikaanse oorsprong, werp een oogje op de vismijn en het containerpark voor de visserijsector of laat je meevoeren doorheen twee eeuwen geschiedenis in het Fort Na-

poleon. Vuurtoren Lange Nelle is steeds je oriëntatiepunt.

Vandaar fiets je verder over de Spinoladijk richting Bredene. Je komt langs het natuurgebied d’Heye en fietst langs de duinbossen verder tot in De Haan. Wat dacht je van een heerlijk bio-ijsje bij René of een pauze in het parkje La Potinière, ontworpen door urbanist Joseph Stübben. In Klemskerke kan je op het melkveebedrijf Clemens Holsteins een lekker glaasje verse melk tappen uit de melkautomaat.

Biologische geitenboerderij Maak zeker ook een ommetje naar de biogeitenboerderij ’t Reigershof. Misschien wil je wel een bio-drankje meenemen of één van hun heerlijke zelfgemaakte kazen. Voor een appeltje voor de dorst moet je bij fruitbedrijf Wim Adriaenssens zijn: je kunt ze heel de dag door uit de fruitautomaat ‘plukken’. Op de terugweg maak je kennis met de spuikom, een grote waterplas die in de volksmond ook wel ‘de put’ genoemd wordt.

Om na de tocht rustig even na te genieten van alle indrukken, verdien je nog een frisse pint of versnapering in de taverne van het MariaHendrikapark, ook ’t Bosje genoemd; een perfecte afsluiter voor een zowel ontspannende als leerrijke fietservaring!

Tekst: Heidi Van Deuren

►► PRAKTISCH

De hele route staat uitgebreid beschreven in een handige fietsgids. Daarin vind je niet alleen een handige overzichtskaart en uitknipstrook voor op je fietsbuis terug, maar ook foto’s van en uitleg over de vele bezienswaardigheden. De fietsgids is te koop voor 2 euro.

Ecocyclo kan zowel individueel als in groep gefietst worden.

Er is mogelijkheid voor een volledige dagtocht of halve dagtocht waarbij je onder begeleiding van een gids enkele bezienswaardigheden bezoekt. Onderweg krijg je uitleg over de route en leuke weetjes over Ecologie voorgeschoteld. Een absolute aanrader!

Als individuele fietser kun je op vaste data aansluiten bij een groep of indien gewenst ook zelf je bezoek plannen. Meer informatie hierover vind je op de website van De Natuurvrienden en Ecocyclo: www.ecocyclo.org Prijzen: Voor groepen: 55 euro voor een groep tot 10 personen.

(3 euro p.p extra).

Inbegrepen: fietsbegeleider, fietsgids en dagverzekering).

De tocht wordt in onderling overleg opgesteld. Wie alleen op pad wenst te gaan, kan de Ecocyclofietsgids krijgen voor 2 euro/stuk. De ecocyclogidsen zijn te verkrijgen via: www.denatuurvrienden.be/winkel Andere Ecocycloroutes: Antwerpen Herentals Turnhout/Merksplas Essen/Kalmthout Westerlo PROMO: 6+2 gratis Koop vier routes en krijg er twee gratis! (promoprijs: 8 euro voor zes Ecocyclogidsen) FIETS MEE Kijk in de kalender op pagina 32 en sluit je aan bij één van onze begeleide Ecocyclotochten.

/////////////////////////////////////// 23

JONGEREN

Arriba Bolivia

Olivier Coenen, de trotse peter van Arriba Bolivia.

Acht Vlaamse jongeren willen samen met evenveel Boliviaanse jongeren een klimschool starten in Llallagua, een mijnbouwstadje op de Boliviaanse Altiplano.

Op die manier willen ze de jongeren van ginder de kans geven hun vrije tijd op een actieve en duurzame manier in te vullen en op een toegankelijke manier de klimsport te beoefenen. Op deze pagina’s lees je meer over hun voorbereiding en maak je kennis met Olivier Coenen, peter van het project!

Olivier Coenen is de peter van het jongerenproject Arriba Bolivia. De bekende Belgische klimmer en internationaal routebouwer wil vooral helpen om ginds veilige klimparcours uit te bouwen.

de natuurvriend

mei 2013

Olivier, kun je jezelf voorstellen?

“Ik ben Olivier Coenen, 36 jaar, getrouwd met Moniek Steenis en woonachtig in Maastricht. Beroepshalve ben ik vertegenwoordiger bij CJ Agencies, een groothandel in buitensportartikelen.”

24

Hoe ben je zo gebeten geraakt door de klimsport?

“Ik heb de klimsport leren kennen via scouting. Twee leiders van mij klommen. Bij een initiatie op de buitenmuur langs de grote ring in Hasselt was ik meteen verkocht. Indoor klimzalen waren toen nog schaars, ondertussen ook al 23 jaar geleden.” “Klimmen is nooit saai, geen twee routes zijn hetzelfde. Je klimt tegen jezelf en probeert dan ook altijd je eigen grens te verleggen, zowel fysiek als mentaal. Met klimmen kom je bovendien op verschillende plekken in verschillende landen en heb je telkens weer contact met andere mensen.”

Je bent peter van Arriba Bolivia. Waarom heb je meteen ‘ja’ gezegd op de vraag of je peter wilde worden?

“Ik heb meteen ja gezegd omdat het project een interessante mix heeft van reizen, jongeren, klimmen, routes openen en die twee laatste ervaringen delen met de lokale bevolking.

Dus niet zozeer routes gaan openen om te openen maar om achter te laten voor de lokale mensen zodat die er nog jaren plezier van hebben en er op de koop toe nog een nieuwe sport bij krijgen.”

Hoe zie jij je taak als peter?

“Mijn taak is vooral om de jongeren te leren zelfstandig te boren en veilig te werken. En uiteraard om tips mee te geven om de mooiste lijnen te vinden.”

Ga je eigenlijk mee naar Bolivië?

“Jammer genoeg kan ik niet mee naar Bolivie en ik ben vooral ondersteunend in hun project. Zij moeten het uiteindelijk zelf doen. Ik ben er ook nog niet geweest. Maar een van mijn leuzen is ‘Never Stop exploring’ dus ik wil ooit die routes van de Arriba Bolivia-jongeren wel eens gaan proberen!”

Je hebt in het verleden ook het Belgian Rebolting Team opgestart. Wat doet dit team juist?

Het BRT is eigenlijk voortgevloeid uit enkele trips naar Yosemite (VS). Daar had je de ‘American safe climbing association’ die oude onveilige haken ging vervangen door nieuwe. Wij doen eigenlijk hetzelfde. In het verleden het massief van Les Awirs. Kobe Bellinkx en z’n team zijn momenteel in Comblain-la-Tour. En ikzelf ben de laatste twee jaar actief geweest op de Pape en de Tête du Lion in Freyr.”

De jongeren van Arriba Bolivia gaan zelf routes bouwen? Heb jij een opleiding gevolgd om routes te bouwen?

“Dit is eigenlijk een verkeerde woordkeuze.

Routes bouwen doe je in een klim- of boulderzaal. Daar kun je de grepen draaien naar eigen wens. Routes openen doe je buiten in de rots.

De natuur kun je niet veranderen. Wel kun je een beklimbare lijn uitzoeken en deze op een veilige manier van haken voorzien. Om routes te bouwen heb ik ooit een opleiding gevolgd in Zwitserland. Ik ben dan ook Internationaal Routebouwer en heb al meegewerkt aan verschillende World Cups. Door het herbehaken in België heb ik veel ervaring opgedaan en deze dan weer gebruikt om nieuwe routes te openen in België, Luxemburg en Spanje.”

Heb je nog een tip voor de deelnemers?

“Probeer het beste bij elkaar boven te halen!

Bij klimsport draait het niet om cijfertjes maar om de herinneringen die je bij routes hebt.”

Tekst: Griet Veris Foto’s: Ingrid Leonard en Griet Veris

De Arriba Boliva-telex In deze rubriek vertellen de deelnemers kort wat ze allemaal doen in aanloop naar hun reis: Bergstijgers eten massaal Aji De Lentejas!

"Het clubweekend van maart in Lustin was een topper! Ook de vervroegde paasklokken waren aanwezig en brachten ons al enkele geschenkjes: klimmateriaal van Black Diamond en Petzl. Op zaterdag hebben we een plezante teambuilding gehad, stevig vergaderd en ‘s avonds een overheerlijke Aji De Lentejas klaar gemaakt voor de aanwezige Bergstijgers.

En op zondag nog even gaan klimmen in de plaatselijke klimhal van Jambes."

“Klimsport draait niet om cijfertjes maar om de herinneringen bij routes.”

Olivier Coenen?

Palmares 1995 • Eerste 8a “Schwarzenegger”, België, ijk Wilr te 8 • Belgisch Kampioen Blok199 • Belgisch Kampioen Blok1999 te Luik te Woluwe • Vice-Belgisch Kampioen Blok 2001 (USA) Park onal • 4 bigwalls te Yosemite Nati w.rebolting.be) (ww Team g • Oprichter Belgian Reboltin nje, 2003 Spa do”, Bolu • Eerste 8a a vue “Pepe El Spanje. en rg mbu Luxe • routes geopend te België, > juni 2004) uari (jan ” eend • Project “klimmen met een 4 200 • Golden 9 te Freyr, België, s • Reeds meer dan 100 8ste-graadsroute ’ en Egde ter’s ‘Mas • 2x Engelse graad E7 met ‘The Braille Trail’ • IFSC – Internationaal Routebouwer .be Meer over Olivier Coenen: www.klimmen ////////////////////////////////////

///////////////

Opleiding routebouw door Olivier Coenen "Onze peter neemt ons serieus onder handen. We krijgen eerst twee sessies indoor en op 21 april mogen we in Freyr enkele routes herbehaken. Onze touwen- en knopenkennis wordt getest, we krijgen uitleg over verschillende vijzen en plugs, we krijgen simulatieoefeningen voorgeschoteld, we leren boren en haken plaatsen."

Afdelingen en sponsors steunen Arriba Bolivia!

"Ons project kan op veel steun rekenen. Bijna de volledige klimschool kunnen we uitbouwen met materiaal dat gesponsord wordt. Onze documentaire over het project kan ook rekenen op ondersteuning: een professionele micro en opnamemateriaal mogen we lenen… En er is meer: enkele Natuurvriendenafdelingen steunen ons project met een financiële bijdrage. Dit geld zullen we gebruiken om de cargo te betalen en om onze documentaire te kunnen afwerken.

Wil jij of je afdeling ons project steunen?

Mail naar arribabolivia@denatuurvrienden.be" T-shirts Arriba Bolivia T-shirts van Arriba Bolivia zijn vanaf nu te verkrijgen in de regio Antwerpen, Brugge of Leuven. Oerdegelijk, fashionable en toch poeslief voor de natuur! Een echt milieuvriendelijk t-shirt om het project te steunen. Zowel mannen (S, M, L, XL) als vrouwen (S, M, L) t-shirts voor 15 euro, te passen en te verkrijgen via de deelnemers of via arribabolivia@denatuurvrienden.be ►► Meer info

Over het project: Facebook:

arribabolivia.wordpress.com/ www.facebook.com/pages/Arriba-Bolivia/289269804520152 25

SOCIAAL

G-sport

Sport voor mensen met een beperking

Bergstijgers Kempen starten G-klimclub

G-sport is het specifiek organiseren van sport voor mensen met een beperking.

De Natuurvrienden Bergstijgers zetten zich in om ook de klim- en bergsport toegankelijk te maken voor iedereen. Zo kwam in september vorig jaar onder impuls van de Bergstijgers Kempen één van de weinige G-klimclubs van ons land tot stand. Deze club telt ondertussen 10 actieve en enthousiaste leden!

De klassieke sporten zoals atletiek, voetbal, zwemmen staan al lang open voor personen met een beperking. Een G-klimclub is eerder uniek! In samenwerking met Recreas en de ondersteuning van APB Sport, Jeugdsportfonds Camille Paulus en de Vlaamse Overheid gingen we in september 2012 van start in Herselt met onze allereigen G-klimclub.

De zorgvuldige begeleiding van ervaren lesgevers laat toe dat alle doelgroepen bij ons terecht kunnen. Momenteel zijn dit hoofdzakelijk jongeren met een licht mentale beperking, zoals autisme spectrum stoornis of Asperger. Daarnaast verbaast ook een 50-plusser met een fysieke beperking wekelijks zichzelf en de begeleiders door keer op keer haar grenzen te verleggen.

Rainman en Ben-X Voor velen klinkt autisme wel bekend in de oren, maar wat het nu juist inhoudt is al minder duidelijk. Vele jongeren krijgen al vlug de stempel “autisme”, zonder al te goed te weten wat dit wil zeggen en wat het met zich meebrengt. Niet iedereen is super begaafd zoals in de film “Rainman” of kan vergeleken worden met de alom bekende Ben-X. Autisme is per definitie een ontwikkelingsstoornis door beperking in de sociale interactie, de communicatie en zich steeds herhalend gedrag. Welke gevolgen heeft dit nu voor een jongere en een clubwerking? In eerste instantie is het contact met een vreemde omgeving vaak beangstigend. Het is belangrijk dat er stap voor stap gewerkt wordt aan een vertrouwensrelatie tussen jongeren en begeleiders. Bij muurklimmen is dit vertrouwen de basis. Zowel vertrouwen in begeleiders als materiaal is de sleutel tot succes.

Voor jongeren met autisme is het vaak ook moeilijk om hun grenzen te kennen. Bij muurklimmen is het niet vanzelfsprekend dat elke route onmiddellijk van begin tot einde kan geklommen worden. De lesgevers moeten er bewust over waken dat de G-klimmers hun lichaam niet gaan overbelasten. Zo wordt er niet enkel gewerkt op de fysieke mogelijkheden van de klimmer (kracht, uithouding, coördinatie). De klimmers moeten ook leren omgaan met mentale aspecten van klimmen.

Niet enkel de top is belangrijk, maar ook de weg er naartoe. Als lesgever vergt dit heel wat geduld, inzicht en ervaring om met deze

klimmers tot een positief resultaat te komen.

Desalniettemin, eens boven op die muur zijn de voldoening, trots en vreugde onmetelijk!

Een brede glimlach die enige fierheid uitstraalt, daar doen we het voor.

Differentiatie De kracht van een goeie omkadering en ervaren lesgevers is dat er heel individueel kan gewerkt worden. De meeste jonge klimmers hebben herhaaldelijk en heel duidelijke instructies nodig. In eerste instantie wordt er vooral gewerkt aan de houding om terug naar beneden te komen. Een goede houding vergt vertrouwen en durf. Het is wat onnatuurlijk om je weg te duwen van de muur en volledig te vertrouwen in het materiaal en de persoon die beveiligt. Een paniekreactie komt vaak voor zodat de klimmer volledig verstijft en niet meer durft los te komen van de muur. Dit proberen we te voorkomen door eerst laag op de muur voldoende te oefenen. Dit verlaagt de angst van de klimmer en vergemakkelijkt de communicatie, aangezien de klimmer nog heel laag op de muur hangt. Eens dit voldoende geoefend is wordt er gewerkt op de basis van de klimtechniek. Een goeie voetplaatsing en voldoende werken met de benen is hierbij essentieel. Vaak gaan de klimmertjes onstuimig te werk en dit resulteert in versnelde vermoeidheid, zonder al te veel geklommen te hebben. Het is de kunst om tijdens de inspanning van het klimmen een vorm van rust te creëren. Een rustige houding waarbij een route eerst “gelezen” wordt vooraleer zich verder te bewegen op de muur.

Een andere vorm van ondersteuning kan letterlijk een “duwtje in de rug” zijn. Door een aangeboren spierziekte ontbreekt het onze oudste klimster bijvoorbeeld aan kracht en lenigheid om de benen voldoende hoog te te kunnen heffen. Eens de voet op een klimgreep staat, lukt het wel om zich verder op te duwen. Een gezonde portie trekkracht van beneden uit of mechanische assistentie onder de vorm van een katrol en een dubbel touw kunnen hier hulp bieden. De klimmer in kwestie wordt echter niet zomaar omhoog getrokken. Enkel de ontbrekende kracht wordt gecompenseerd door een extern mechanisme of een hardwerkende begeleider aan de andere kant van het touw.

Tekst: Jurgen Dewulf Foto’s: Philippe Smet

Olympische G-sport Het summum van de G-sport is net zoals voor een valide sporter de “Olympische Spelen”.

Alle nationaliteiten meten zich enerzijds op de Special Olympics (mentale beperking), de Paralympics (fysieke beperking) en de Deaflympics (auditieve beperking). Ook deze atleten moeten voldoen aan bepaalde voorwaarden om aan hun Spelen deel te nemen.

Om te mogen deelnemen aan de Special Olympics gelden de volgende voorwaarden: ten eerste moet de atleet een intellectueel niveau (IQ) hebben van maximum 70-75. Ten tweede moet de atleet beperkt zijn in twee of meer dagdagelijkse vaardigheden (zoals communicatie, zelfstandigheid, sociale vaardigheden, vrijetijdsbesteding, gezondheid en veiligheid, …. ). De derde voorwaarde stelt dat de kenmerken van een mentale beperking zich manifesteren vóór de leeftijd van 18 jaar.

Voor de Paralympische spelen gaan de toelatingsvoorwaarden automatisch gepaard met “classificatie”. De fysieke mogelijkheden van atleten met een motorische beperking zijn zo uiteenlopend dat er een zeer uitgebreid classificatiesysteem bestaat om alle atleten in te delen in de juiste categorie. Het spreekt voor zicht dat men niet zomaar atleten met een prothese kan laten strijden tegen atleten in een rolstoel. De Belgische atlete Marieke Vervoort, die in 2012 goud haalde op de 100m rolstoelsprint op de Paralympics, is bijvoorbeeld ingedeeld in de categorie T52. De “T” staat voor “track”, een pistediscipline. “52” verwijst naar de klasse van atleten met een ruggenmergletsel, die enkel beschikken over schouder-, elleboog- en polsfunctie.

Ook atleten met een auditieve beperking kunnen aantreden in hun “Deaflympics”. Ondanks het feit dat ook dove atleten mogen aantreden op de Paralympics wordt er hoofdzakelijk gekozen om binnen hun eigen organisatie aan competitie te doen. Het gebrek aan goede communicatie tussen organisatie en atleten blijft het grootste struikelblok om aan grotere of andere competities deel te nemen.

Het G-klimmen is evenwel en net als gewone klimsport nog geen Olympische discipline.

Maar wie weet op een dag…

27

CULTUUR

De cultuurantenne

Welke culturele toppers kun je dezer dagen bewonderen in de nabije omgeving?

We geven je graag drie tips! En ze zijn niet van de minste deze keer…

Napoleon in Antwerpen Antwerpen is tussen 1794 en 1814 onder Frans bestuur. Die korte periode heeft een grote impact op de Scheldestad en het leven van de sinjoren. Zeker wanneer Napoleon zich vanaf 1803 met de zaak gaat bemoeien. De kleine korporaal heeft grote ambities. Hij geeft Antwerpen een cruciale plek binnen zijn Europese veroveringsplannen. Het wordt de belangrijkste oorlogshaven van zijn keizerrijk. En zie: alles verandert. De haven telt na twee magere eeuwen weer mee in de wereldhandel. Ze floreert en breidt uit. De twee grote dokken rond het MAS, het Bonapartedok en het Willemdok, zijn belangrijke overblijfselen uit die Franse periode. Ze worden het begin van de ‘moderne’ haven. Wat hebben de Fransen gerealiseerd?

Wat waren ze nog van plan? En hoe hebben die 20 jaar Frans bestuur de dynamiek en de aanblik van de havenstad veranderd? ‘Bonaparte aan de Schelde’ puzzelt de bijzondere erfenis samen aan de hand van schilderijen, prenten, kaarten, scheepsmodellen en archiefstukken. Voor wie niet genoeg krijgt van de Corsicaan is er ook een Napoleonwandeling. Op tien plekken in de stad vind je grondstickers terug. De plekken hebben een directe band met Napoleon. Je vindt de stickers onder meer aan het Bonapartedok, de Grote Markt, de Vrijdagmarkt en het Koninklijk Paleis op de Meir. Welke band de plekken hebben met de Franse overheerser vind je terug op www.mas.be.

De tentoonstelling loopt van 23 maart tot 30 juni 2013 in het MAS.

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

100 jaar Vooruit in Gent In 1913 bouwde de socialistische coöperatie Vooruit in de Gentse Sint-Pietersnieuwstraat een eigen Feestlokaal. Een architecturaal pronkstuk dat een 'opera voor de werkmens' moest worden. Onder het motto 'Kunst veredelt' kregen de arbeiders onder meer een bioscoop, bibliotheek en theaterzaal. Samen met een café en restaurant vormde dit een heus paleis voor verstrooiing, ontplooiing en politieke strijd.

Vele decennia lang was het Feestlokaal het culturele bastion van de Gentse socialistische beweging.

Het gebouw zag mooie maar ook minder fraaie tijden. Zo werd het tot twee maal toe opgeëist door de Duitse bezetter. Begin jaren tachtig moest de Vooruit in Gent weg voor een parkeergarage. Ze kwam er nooit: een bende schoon volk, waaronder Arne Sierens, Tom Lanoye, Luc De Vos en eerste directeur Eric Temmerman, stak letterlijk de handen uit de mouwen en redde het bouwvallige gebouw van de sloophamer. Het werd een werf voor nieuwe muziek, theater en literatuur. Nirvana gaf er zijn laatste Belgisch concert, de Blauwe Maandag voerde er Lanoy’s Ten Oorlog op. Ondertussen bestaat Vooruit 100 jaar.

En dat wordt gevierd. Niet alleen met een driedelige documentaire op Canvas en een lijvig boek (Vooruit Gent) maar vooral met talrijke festiviteiten in het gebouw zelf. Er wordt ‘Triomfbier Vooruit’ gebrouwen, er worden biljartwedstrijden georganiseerd, in het restaurant Vooruit kan je naar aloude gewoonte genieten van een stevige dagschotel, er zijn kinderkampen en workshops en er komt een 3D-Vooruit-videogame. Verder is er een tentoonstelling in het STAM vanwaar je met een bootje een bezoek kan brengen aan de eeuwlinge.

Alle info op www.vooruit.be en www.stamgent.be

///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

de natuurvriend

mei 2013

Het Rijksmuseum in Amsterdam

28

Het nieuwe 'Rijks’ is na bijna 10 jaar weer open voor het publiek. In het vernieuwde museum, het grootste van Nederland, zijn in 80 zalen zo'n 8000 kunstwerken te zien. Daaronder bevinden zich hoogtepunten als De Nachtwacht van Rembrandt, een zeldzame leunstoel van Gerrit Rietveld en twee 14e eeuwse houten tempelwachters uit Japan. Reserveren is wel een noodzaak. In de voorverkoop zijn inmiddels ruim 75.000 kaarten verkocht. De renovatie van het Rijksmuseum liet bijzonder lang op zich wachten, maar nu kan het dus weer in alle pracht en glorie bezocht worden. Fietsers kunnen nog altijd terecht in de fietstunnel onder het museum. De rest van het gebouw werd de voorbije jaren volledig gestript en gerenoveerd. De volledige opstelling van de kunstwerken werd aangepakt, enkel De Nachtwacht van Rembrandt staat nog op dezelfde plek als 10 jaar geleden. Het museum biedt nu een wandeling door de tijd. Er zijn zones die gaan over de Middeleeuwen, over de 17de en 18 de eeuw tot over de moderne tijd. Critici zijn alvast lovend.

Meer info over het Rijksmuseum vind je terug op www.rijksmuseum.nl

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

Nieuw!

052/47.85.22 info@berghut.be www.berghut.be

Bij aankoop van een paar schoenen, krijg je 10% directe korting en een geschenk.

BASE CAMP Bevelsesteenweg 42 2560 Nijlen 03 481 76 76 www.basecamp.be

10 % korting

op vertoon van lidkaart

SINDS MEER DAN 30 JAAR EXPERTEN IN OUTDOOR-UITRUSTING

o l c y Ecoc

HORIZONTAAL_190x80_DE_NATUURVRIEND.indd 1

Fietstochten langs ecovriendelijke plekjes

8/12/10 00:37

tijdelijk aanbod

:

4+2 GRATIS! Ecocyclo Essen

FIETSTOCHT LANGS ECOVRIENDELIJKE PLEKJES De Natuurvrienden IN ESSEN De Natuurvrienden is een vereniging die ijvert voor een duurzame en

Ecocyclo Antwerpen Gratis toegang tot het EcoHuis

De Natuurvrienden Provinciestraat 53 2018 Antwerpen info@natuurvrienden.be www.natuurvrienden.be 03/270 02 80

Geldig voor 2 personen

Turnhoutsebaan 139

Ecocyclo Oostende 2140 Borgerhout

actieve vrije tijd. Dat betekent dat je bij De Natuurvrienden terecht kunt voor tal van ecovriendelijke activiteiten zoals fietsen, wandelen, reizen, bergsport, fotografie en natuurlijk ook deze Ecocyclotochten.

De Natuurvrienden maakt deel uit van Naturefriends International en telt wereldwijd ruim een half miljoen leden. In Europa, maar ook daarbuiten, vind je een duizendtal Natuurvriendenhuizen waar je aan zeer democratische prijzen kunt overnachten. Wie lid is geniet tal van De Natuurvrienden is een socio-culturelevoordelen. vereniging die Kijkzich snelactief op www.denatuurvrienden.be inzet voor een duurzame ontwikkeling door het promoten van zacht toerisme en sociale recreatie. Natuurbeleving en verbondenheid met Duurzaamheid & de Ecocyclo elkaar staan hierbij centraal. De Natuurvrienden maakt deel uit van Internationale Natuurvrienden, opgericht Duurzaamheid in 1895 in Wenen. gaat om het evenwicht tussen drie grote pijlers of de drie grote - Engelse - P’s: De organisatie telt wereldwijd ruim een half• miljoen leden. vereniging People, of deDe sociale pijler: die verwijst naar het bestrijden van alle organiseert onder meer reizen, uitstappen, cursussen natuurlijk vormenenvan sociale ook uitsluiting, naar gelijke kansen voor bijv. armen, fietstochten zoals deze Ecocyclo. zieken, minderheden, laaggeschoolden, personen met een handicap, Wie lid is van De Natuurvrienden krijgt steedsvrouwen, korting op het volledige enz. activiteitenaanbod.

• Profit, of de economische pijler: die verwijst naar een eerlijke verdeling van welvaart en het bestrijden van armoede.

Ben je op zoek naar andere activiteiten of ledenvoordelen • Planet, of devan ecologische pijler: die verwijst naar natuurbehoud en De Natuurvrienden, kijk snel even op www.natuurvrienden.be het bestrijden van milieuproblemen.

Als er een evenwicht is tussen deze drie pijlers, spreken we van een duurzame maatschappij.

FIETSTOCHT LANGS ECOVRIENDELIJKE PLEKJES IN ANTWERPEN, KRUIBEKE EN De BURCHT Natuurvrienden

Ecocyclo Herentals

FIETSTOCHT LANGS ECOVRIENDELIJKE PLEKJES IN HERENTALS, OLEN, HERENTHOUT EN GROBBENDONK

Tel. 03/217 08 11

www.antwerpen.be/ecohuis ecohuis@stad.antwerpen.be FIETSTOCHT LANGS ECOVRIENDELIJKE PLEKJES ROND OOSTENDE



Ecocyclo

Duurzaamheid is een woord dat de jongste jaren wel erg hip is. Maar wat betekent het precies? Dat leggen we je aan de hand van praktische Parcours voorbeelden en tal van tips uit in deze brochure.

Tijdens deze fietstocht Op enkele uitzonderingen kan je meteen de theorie meteen aan de praktijk toetsen.

Wie deel- na loopt het parcours over (verharde) fietspaden. maken we gebruik van het fietsknooppuntennetwerk. neemt aan onze tochten zal zien dat duurzaamheid inHierbij de Kempen geen Alhoewel de tocht ook door de Antwerpse binnenstad gaat, fiets je dode letter is. dikwijls langsgefi een groen en/of fietsvriendelijk parcours.

Deze tocht kan zowel individueel als in groep worden etst.

Je kan De totale lengtebegeleiding van het basistraject bedraagt ongeveer 39 km.Voor ook boeken voor een volledige dagtocht waarbij je onder wie meer kilometers van een gids enkele bezienswaardigheden bezoekt. Als individueleonder fietserde wielen wil, is er een extra lus van 11 km voorzien.

Een afkorting kan je op vaste data aansluiten bij een groep of indien gewenst ookvan zelfhet traject is ook mogelijk. je bezoekjes plannen.

In de brochure stellen we interessante bezoekplaatsen Afstand: 33,7 km voor die iets te vertellen hebben over duurzaamheid en ecologie. Kies zelf hoeveel tijd je er aan wil besteden. Bijkomend advies nodig?

Praktisch Contacteer De Natuurvrienden, Van de bezienswaardigheden op het traject geven we telkens adres en Provinciestraat 2018 Antwerpen, tel. 03/270 02 80. openingsuren. We geven ook aan waar je kan kiezen tussen53, een kortere DE NATUURVRIENDEN of een langere versie van deze tocht. Zo kan je vooraf je tocht goed E C O C Y C L O O UVOOR D - ACTIEVE TURN HOUT 1 EN DUURZAME VRIJE TIJD plannen.

1 molengebak met koffie voor 4 euro (ipv 4,80 euro)

Restaurant De Molen Jachthavenweg 2 2050 Antwerpen Linkeroever Tel. 03/219 32 08

63

www.restaurant-demolen.be





clogids voor Bestel je Ecocy ende, Herentals, ost Antwerpen, O of Turnhout n se rzending).

Kalmthout/Es ro/stuk (excl. ve eu 2 ts h ec sl r o vo

Ecocyclo Turnhout (lus 1) FIETSTOCHT LANGS ECOVRIENDELIJKE PLEKJES ROND TURNHOUT EN OUD-TURNHOUT

Belangrijk

De Natuurvrienden Provinciestraat 53 2018 Antwerpen info@natuurvrienden.be www.natuurvrienden.be www.ecocyclo.org 03/270 02 80

Hou alleszins goed rekening met je fietstempo en45 jekan plannen.

Gadag je van de week individueel of in groep fietsen.

Afstand: 40 tot kmje elke Ecocyclo enkel de info in het boekje lezen of wil soms ookjestoppen Mocht één vanom deeen adresjes, opgenomen in deze gids, willen bezoeken, duurzaam plekje te bezoeken? De basistocht is 30,9 km. Er zijn twee dien je zelf contact op te nemen. uitbreidingsmogelijkheden. De eerste omweg gaat langs Olen-centrum Voorbinnenwerk fietsbegeleiding en een uitgestippelde dagtocht, kan je een beroep turnhout lus 1.indd (+12,3 km). De tweede tocht loopt langs Herenthout-centrum.

Deze1 doen op vrijwilligers van ‘De Natuurvrienden’. ecocylcotocht heeft dus een maximum lengte van 46,2 km. Uiteraard DE zelf NATUURVRIENDEN kan je op basis van de fietsknooppunten er hier en daar een stukje VOOR ACTIEVE EN DUURZAME VRIJE TIJD aan breien of uit laten.

23

DE NATUURVRIENDEN VOOR ACTIEVE EN DUURZAME VRIJE TIJD

WAARDEBON

Geef deze bon af aan de kassa van Hidrodoe en geniet van een korting van 1 euro per toegangsticket.

Bon maximum geldig voor 4 personen.

57

Met ondersteuning van © kaart TPA 2011 w w w. t p a . b e

w w w. t p a . b e

kaft herentals 2.indd 1

DE NATUURVRIENDEN

Antwerpen kaft.indd 1

v.u.: Greet Van Gool, Provinciestraat 53, 2018 Antwerpen - uitgave 2010

Duurzaamheid gaat om het evenwicht tussen drie grote pijlers of de drie grote - Engelse - P’s: • People, of de sociale pijler: die verwijst naar het bestrijden van alle vormen van sociale uitsluiting, naar gelijke kansen voor bijv. armen, zieken, minderheden, laaggeschoolden, personen met een handicap,

vrouwen, enz.

DE NATUURVRIENDEN

• Profit, of de economische pijler: die verwijst naar een eerlijke verdeling van welvaart en het bestrijden van armoede.

• Planet, of de ecologische pijler: die verwijst naar natuurbehoud en het bestrijden van milieuproblemen.

Als er een evenwicht is tussen deze drie pijlers, spreken we van een duurzame maatschappij.

VOOR ACTIEVE EN DUURZAME VRIJE TIJD

v.u.: Greet Van Gool, Provinciestraat 53, 2018 Antwerpen - uitgave 2011

Met ondersteuning van © kaart TPA 2007

13/08/2012 16:49:44

Duurzaamheid

17/05/2011 15:37:50

VOOR ACTIEVE EN DUURZAME VRIJE TIJD

Afstand: 28 km

26

16/05/2011 10:34:42

DE NATUURVRIENDEN

E C O C Y C L VOOR O OACTIEVE O S TENEDUURZAME N D E VRIJE 1 TIJD

Bestellen kan via www.denatuurvrienden.be/winkel

binnenwerk oostende.indd 1

6/02/2013 11:50:45

29

OUTDOORKALENDER

Vier dagen mountainbikeplezier in Hoog Sauerland (Winterberg-Duitsland) Winterberg staat bekend om zijn skigebieden, een bobsleepiste, zijn heuvelend landschap met mooie bossen, kortom voor puur outdoorplezier. Niet verwonderlijk dat De Natuurvrienden een vierdaagse mountainbiketocht aanbiedt in dit prachtig stukje natuur. We slapen in het Natuurvriendenhuis Mollseifen vanwaar we elke dag een mountainbiketocht maken. Elke mountainbiker kan fietsen op eigen tempo aangezien we uitgepijlde parcours volgen en hij/zij ook het nodige kaartmateriaal meekrijgt. Wie van adrenaline houdt en wil downhillen kan ook eens naar het Bikepark gaan in Winterberg. De huur van de speciale fiets, liften etc. is niet inbegrepen in de prijs. Neem je graag je partner mee die niet fietst? Dat kan! Er zijn prachtig uitgestippelde wandelingen, musea en steden in de buurt. ►► INFO

Wanneer? 15 tot 18 augustus 2013 Prijs? Leden met verzekering outdoor: 145 euro; niet-leden: 185 euro (inclusief lidgeld en verzekering). Bij douche/WC op de kamer surplus van 3 euro/persoon/nacht.

Inbegrepen?

• Volpension van donderdagavond tot zondagmiddag; aan de ontbijttafel kan je zelf een lunchpakket samenstellen.

• 2 tot 6 persoonskamers • Kaartmateriaal en begeleider • Opbergruimte voor je fiets • Materiaal om aan je fiets te sleutelen ter plaatse Extra? Meer info over het bikepark: www.bikepark-winterberg.de.

Info en inschrijven? Tot 30 juni 2013 op 100procentoutdoor@denatuurvrienden.be of tel. 03/270 02 83

///////////////////////////////////////////////////////////////

Mountainbiken tussen NV-huizen De Belgische Ardennen zijn een prachtige mountainbikeregio. De vier Natuurvriendenhuizen die verscholen liggen tussen de heuvels zijn dan ook ideale uitvalsbasissen voor enkele dagen puur mountainbikeplezier. Tijdens deze tocht verbinden we twee huizen met elkaar via brede bospaden, singeltracks en een spectaculaire downhill met heel wat ‘rivercrossings’. Deelnemers vervoeren tijdens deze tocht zelf hun bagage. Het eten wordt gezamenlijk klaar gemaakt en iedereen helpt mee bij de afwas. Een echte low-budget tocht over prachtige routes.

de natuurvriend

mei 2013

►► INFO

30

Wanneer? 7 tot 9 juni 2013 Plaats van afspraak? Natuurvriendenhuis Hurlevent, Sur Les Bruyères 663, Fraipont.

Prijs? 35 euro (leden) /55 euro (niet-leden) incl. twee overnachtingen en tochtbegeleiding. Maaltijden en drank zijn niet inbegrepen.

Wie met het openbaar vervoer komt, krijgt 10 euro korting!

Budget? Reken op nog 20 euro extra voor de aankoop van gezamenlijke maaltijden en dranken.

Info en inschrijven? Tot 15 mei 2013 via 100procentoutdoor@denatuurvrienden.be of tel. 03/270 02 83.

///////////////////////////////////////////////////////////////

Mountainbiken onder de Eiger Hou je van prachtige uitzichten op de hoogste alpentoppen en doe je graag aan mountainbiken? Dan is deze week iets voor jou! We nemen je mee naar één van de mooiste plekken in de Alpen. Aan de voet van de majestueuze Eiger logeren we in het Natuurvriendenhuis van Grindelwald. Dat is onze uitvalsbasis voor een week mountainbikeplezier over hoge passen, langs spectaculaire watervallen, grootse meren en steeds met zicht op vele vierduizenders. Gaat het even wat minder? Geen probleem, er is altijd wel een lift in de buurt die je over de moeilijkste passages kan helpen. Naast afwisselende dagtochten voorzien we ook een heuse tweedaagse. Over je bagage hoef je je geen zorgen te maken: die wordt gebracht met de bergtrein. ►► INFO

Waar? Jungfrauregio in Zwitserland Wanneer? Van 8 tot 13 september 2013 Voorwaarde? Een beetje overweg kunnen op de mountainbike en lid zijn van De Natuurvrienden (verzekering outdoor) Inbegrepen? Overnachting op basis van halfpension met ontbijtbuffet in het NV-huis en tijdens de tweedaagse tocht, bagagevervoer, begeleiding en kaartmateriaal.

Prijs? 360 euro Info? 100procentoutdoor@denatuurvrienden.be Inschrijven? Kan tot 15 augustus 2013.

/////////////////////////////////////////////////////////////

Kanoweekend in De Biesbosch Het Nationaal Park De Biesbosch is het grootste zoetwatertijdengebied van Europa. Met zijn wilgenvloedbossen en kronkelende kreekjes is het dan ook een ideale bestemming voor een avontuurlijk kanoweekend. De Bergstijgers varen twee dagen door dit mooie stukje natuur en kamperen wanneer mogelijk op een afgelegen paalkampeerplek. We nemen dan ook alles wat we nodig hebben mee in onze boten. ►► INFO

Waar? Nationaal Park Biesbosch in Nederland Wanneer? 21 en 22 september 2013 Nodig? Eigen kampeermateriaal, ter plaatse kan je een kano huren.

Info, inschrijven en prijs?

100procentoutdoor@denatuurvrienden.be

///////////////////////////////

Opleiding buitensportbegeleider Een opleiding voor outdoormonitoren die op zoek zijn naar een betere manier van begeleiden! Buitensport is fun: het geeft je adrenaline en het creëert warme vriendschappen. De meeste opleidingen en cursussen die erover gegeven worden, zijn heel technisch of theoretisch en leggen te vaak de nadruk op negatieve gevoelens zoals angst, gevaar en verantwoordelijkheid. Maar… Er bestaat een andere manier om te leren hoe je te bewegen in de natuur, in de bergen te wandelen of af te dalen in grotten: de natuurvriendelijke manier! De Internationale Natuurvrienden (NFI en IYNF) organiseren een opleidingsweek, waar buitensportmonitoren uit gans Europa hun ervaringen komen uitwisselen en nieuwe methodieken aangeleerd krijgen volgens OSE (Outdoor Sports Education). Is buitensportactiviteiten begeleiden iets voor jou? Neem dan snel met ons contact op! ►► INFO

Waar? Natuurvriendenhuis in de Zwitserse Alpen Wanneer? Een week in augustus 2013 - Voorwaarden: Afgevaardigd zijn door De Natuurvrienden Prijs? 150 euro (de rest wordt betaald door EU-subsidies) Info? wilfried.meulenbergs@nf-int.org

//////////////////////////////////////////////////////////

BERGSTIJGERS

Klettersteig treffen Klettersteigliefhebbers of liefhebbers van de Dolomieten zijn welkom in Canazei deze zomer. De Natuurvrienden Bergstijgers organiseert er de vervolmakingscursus klettersteig. Maar iedereen is welkom. Overdag kan je je eigen planning opstellen. ’s Avonds kan er samen gekookt worden of een pint gedronken worden op de camping. Wil je langskomen? Schrijf dan zeker in! ►► INFO

Wanneer? 21 tot 27 juli 2013 Waar? Canazei (Italië).

Voor wie? Voor leden die houden van klettersteig, wandelen en de Dolomieten.

Prijs? Kost overnachting op de camping. Enkel leden met de juiste verzekering kunnen mee.

Inschrijven? Voor 1 juli 2013 bij Erik Debacker: debacker.erik@telenet.be Extra? Zelf klettersteigmateriaal meebrengen. Gebiedsinformatie en topo klettersteig te verkrijgen aan 5 euro.

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

Vervolmaking Alpien rotsklimmen Op de gepittoneerde klimroutes in de Ardennen of de Alpen is klimmen leuk. Maar écht plezant wordt het pas op de hoge rotswanden in de bergen. Op de typische granieten platen en messcherpe graten.

Hier wijzen geen haken de weg, maar zoekt de klimmer zelf de logische route en zekert hij zich middels mobiele zekeringsmiddelen (zoals linten, friends en klimblokjes). Tijdens deze vervolmakingscursus oefenen we deze technieken in één van de meest spectaculaire en mooiste klimgebieden van de Alpen, namelijk het Bergell massief. Een week in de herfstzon! ►► INFO

Waar? Val Bregaglia (Zwitserland/Italië) Wanneer? 8 tot 14 september 2013 Deelnemingsvoorwaarden : 1. 5de graad in rots goed beheersen, alpiene ervaring (aanlopen en afdalen via gletsjers)

2. Llid zijn van De Natuurvrienden Bergstijgers (verzekering bergsport).

3. Inschrijvingformulier (groene knop) invullen en betaald hebben voor 1 september.

4. Lees ook de algemene voorwaarden Prijs en inschrijven ? via www.bergstijgers.org Inbegrepen? Begeleiding, half pension in de hutten en bivak.

Info? wilfried.meulenbergs@bergstijgers.org

//////////////////////////////////////////////////////////////////////

Clubweekend in Lustin Zaterdag en zondag klimmen en gezellig samen zijn in Lustin. Afspraak om 10u aan de rotsen voor de klimmers. Zaterdag klimmen we in Goyet, zondag in Yvoir. De training voor de bergstrekkers start zaterdag om 12.30u in Lustin. ►► INFO

Waar? We slapen in het huis van Outward Bound in Lustin.

Kamperen gaat ook.

Wanneer? 15 en 16 juni 2013 Prijs? A : Kamperen : 9 euro p/p, gereserveerd 7 euro p/p.

B : Overnachting in het huis van Outward Bound : 17 euro p/p gereserveerd : 15 euro p/p.

Inschrijven? Via www.bergstijgers.org. Voor 8 juni!

///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

Wandelkalender • 4 mei: Dagwandeling te Oud-Heverlee. Vertrek 9u00. Afdeling Kapellen. bob.neefs@telenet.be • 5 mei: Langs trage wegen naar de Voorkempen.

Afdeling Antwerpen. Luc.cremelie@gmail.com • 5 mei: Ochtendwandeling met spek en eieren.

Vertrek 7u00. Afdeling Dendermonde. ernasaeys@hotmail.com • 5 mei: Familiewandeling. Afdeling Aarschot.

Kamiel Curinckx 0496/18 58 78 • 9 mei: Het militair domein Brasschaat.

Afdeling Antwerpen. Luc.cremelie@gmail.com • 12 mei: Maandelijkse wandeling. Afdeling Brugse Bergstijgers. Debacker.erik@telenet.be • 18 mei: Namiddagwandeling te Itegem.

Afdeling Kapellen. bob.neefs@telenet.be • 26 mei: Dagwandeling Mechelen. Vertrek 9u00.

Afdeling Aalst. herman.van.extergem@telenet.be • 26 mei: Vierdorpenwandeling te Gaasbeek.

Vertrek 13u00. Afdeling Willebroek. albertopdebeeck@hotmail.com • 26 mei: Wandeling Kessels Heide. Afdeling Edegem.

Guus Hamers 03/449 00 71 • 26 mei: Wandeling in het Buitenland Temse.

Vertrek 14u00. Afdeling Dendermonde. ernasaeys@hotmail.com • 1 juni: Geleide wandeling met bbq te Aalst.

Afdeling Aalst. herman.van.extergem@telenet.be • 1 juni: Ardennenwandeling in Nadrin Houffalize.

Vertrek 7u30. Afdeling Kalmthout. info@natuurvriendenkalmthout.be • 1 juni: Dagwandeling Meetjesland. Vertrek 9u00.

Afdeling Kapellen. bob.neefs@telenet.be • 9 juni: Langs de Dender van Aalst naar Dender monde. Afdeling Antwerpen.

Luc.cremelie@gmail.com • 15 juni: Natuurwandeling Blokkersdijk.

Vertrek 12u45. Afdeling Kalmthout. info@natuurvriendenkalmthout.be • 15 juni: Namiddagwandeling te Hingene.

Vertrek 13u00. Afdeling Kapellen. bob.neefs@telenet.be • 16 juni: Wandeling in het Neteland. Afdeling Antwerpen. Luc.cremelie@gmail.com • 17 juni: Dorps- en kapellenwandeling Hoegaarden.

Vertrek 13u00. Afdeling Willebroek. albertopdebeeck@hotmail.com • 23 juni: Geleide zondagwandeling te Oostende.

Vertrek 9u00. Afdeling Aalst.

Toon Robijn 052/22 06 18 • 23 juni: Wandeling Putte. Afdeling Edegem.

Guus Hamers 03/449 00 71 • 23 juni: Bourgondische pacht en praal in Damme.

Afdeling Aalst. Luc.cremelie@gmail.com • 6 juli: Natuurwandeling met gids in Potpolder Lillo.

Vertrek 12u45. Afdeling Kalmthout. info@natuurvriendenkalmthout.be • 6 juli: Dagwandeling te Geel. Vertrek 9u00.

Afdeling Kapellen. bob.neefs@telenet.be Het volledige overzicht van onze wandelingen vind je in onze activiteitenkalender op www.denatuurvrienden.be 31

KALENDER

Met een natuurgids op stap in het militair domein van Grobbendonk Het oefenterrein van het militair domein te Grobbendonk is één van de twaalf militaire projectgebieden van het LIFE project DANAH, een Europees natuurherstelproject in Natura 2000 gebied. Het oefenterrein heeft een lange militaire geschiedenis met bijbehorende militaire bescherming. Er vond nooit een intensief militair gebruik plaats waardoor het landschap vrijwel intact bleef en een grote cultuurhistorische waarde heeft. De oorspronkelijke heide en de landduinen overgroeiden echter volledig. Over een oppervlakte van bijna 34 ha werd het landschap terug opengemaakt door struiken en bomen te verwijderen en de sterk oprukkende Amerikaanse vogelkers een halt toe te roepen. Het landschap onderging hierdoor een ware metamorfose en toont vandaag terug haar uitzonderlijke waarde als prachtig heidegebied met een reliëf gevormd door landduinen. Ook tal van vennen werden opnieuw blootgelegd. ►► INFO

Wanneer? Zaterdag 25 mei 2013, rondleiding om 14u Prijs per persoon? gratis; niet-leden betalen 2 euro p.p.

Wie? Natuurvrienden Berchem Wat? Bezoek aan het militair domein van Grobbendonk o.l.v. een natuurgids, carpooling vanaf parking PIVA Berchem, contacteer Jenny om af te spreken.

Meer info en inschrijven? Inschrijven via mail: cuvelier.jenny@telenet.be of tel. 03/238 06 42

/////////////////////////////////////////////////////

Last minute! Verlaagde prijs Fietsvaarvakantie in Nederland Er zijn nog 4 plaatsen vrij.

Omdat we die nodig hebben om uit de kosten te geraken, bieden we deze last minute aan! Ontdek per schip en per fiets de mooiste plekjes langs de Nederlandse Rivieren-Zuid Route. Varend en fietsend; over groene fietsknooppunten routes, door mooie landschappen, langs schilderachtige rivieren en pittoreske steden ontdek je Nederland op een unieke en verrassende manier. Je drijvend hostel ‘Christina’ volgt je tijdens je reis. Zo overnacht je iedere avond in een andere stad, maar wel in hetzelfde bed. Welkom aan boord!

de natuurvriend

mei 2013

►► INFO

32

Wanneer? Zaterdag 22 tot vrijdag 28 juni 2013 Prijs? Nu uitzonderlijk 399 i.p.v. 430 euro p.p. (tweepersoonshut) Inbegrepen? Verblijf aan boord (6 nachten) van het schip Christina op basis van volpension, begeleiding fietstochten door een ervaren begeleider, sportverzekering fietsen.

Inschrijven? Tel. 03/270 02 84 of heidi@denatuurvrienden.be Het schip Christina? 10 kleine, maar functionele hutten met lavabo (warm/koud stromend water), 2 douches en 2 wc’s (gemeenschappelijk), gezellig salon, groot zonnedek. Uitstekend gastheerschap en eten. Democratische drankprijzen. Airco in hutten en salon. Zeer goede prijs/ kwaliteit verhouding..

//////////////////////////////////////////////////////////////

Begeleide Ecocyclotochten Tijdens een leuke dagtocht koppel je de mooiste plekjes van een regio aan ecovriendelijke bezienswaardigheden en initiatieven rond duurzame ontwikkeling. Ecocyclo is sportief, ontspannend, leerrijk, milieuvriendelijk en eenvoudig!

Op onderstaande data kan je samen met een fietsgids op stap langs een Ecocycloroute. Deelnemen is in principe gratis. Enkel wanneer een bezoek gebracht wordt aan een project dat betalend is, vragen we om de toegangsprijs zelf te betalen. ►► Dagtochten

Er zijn begeleide Ecocyclotochten op volgende data: • Zondag 26 mei 2013 in Merksplas/Turnhout • Zaterdag 15 juni 2013 in Herentals • Zondag 25 augustus 2013 lancering nieuwe Ecocyclo in Leuven • Zondag 8 september lancering nieuwe Ecocyclo in Maasmechelen • Zondag 13 oktober 2013 in Kalmthout De juiste plaats en het uur van vertrek zijn minstens één maand voor vertrek bekend. Voor up-todate info en inschrijvingen kijk op www.ecocyclo.org of mail info@denatuurvrienden.be. Wil je graag met een groepje een begeleide Ecocyclotocht fietsen, maar passen bovenstaande data niet? Neem dan contact op met ons en wij maken graag een tocht op maat van jouw wensen.

//////////////////////////////////////////////////////////

Bezoek aan het Canada - Poland museum en de tuinen van Adegem Het museum van de heer Gilbert Van Landschoot werd op 28 juni 1995 geopend door de Vertegenwoordiger van Zijne Majesteit de koning, en vele Belgische en Canadese pro­ minenten te Adegem - Maldegem. Dit private museum werd opgericht als gevolg van een belofte aan zijn vader die in 1987 getroffen werd door een hartaanval. Op zijn sterfbed onthulde hij de rol die hij tijdens de Tweede Wereldoorlog had gespeeld, iets waarover hij nooit gesproken had. Hij vertelde hoe hij, helemaal alleen, zonder familie of vrienden erbij te betrekken, mensen verborgen had gehouden voor de nazi’s . Hij had zijn leven te danken aan de bevrijders. Zijn vader Maurits Van Landschoot vroeg aan zijn zoon Gilbert om ooit iets terug te doen als dankbaarheid aan de Canadezen. In het museum wordt de mobilisatie, bezetting en bevrijding op een levendige manier voorgesteld. Verscheidene diorama’s tonen u levensechte militaire acties uit WOII met 270 uniformen, wapens, zenders, posters, uitrustingen,... ►► INFO

Waar? Adegem-Maldegem Wanneer? Zaterdag 18 mei Programma?

9.30u onbijt (1 Chocoladebroodje en 1 Croissant met koffie of thee naar believen) 10.00u bezoek Canadamuseum met gids.

11.45u middagmaal (Tomatenroomsoep met brood, Breydelboutje in Ambachtelijk

mosterdsausje, boontjes en gebakken aardappelen en Lotus - koffie) 14.00u bezoek aan de tuinen van Adegem met gids.

15.30u kleine afsluiter met een drankje.

16.00u einde van het bezoek.

Prijs? 43 euro Inschrijven? Bij Vlerick Laurent via e-mail: vlericklaurent@skynet.be of via gsm 0474/58 88 70

//////////////////////////////////////////////////////////////

KALENDER

Praktijkdag: Fotograferen i.f.v. een montage Trek jij veel foto’s, maar heb je moeite om ze nadien samen te brengen om een mooie reportage te maken. Wel dan is deze cursus iets voor jou. In de voormiddag krijg je een korte theoretische uiteenzetting. In de namiddag gaan we naar een attractieve locatie. Op de archeologische site in Aubechies gaan de jaarlijkse inleefdagen door. Een heel schouwspel uit het leven van de Gallo Romeinen. Een hele uitdaging om daar een mooi verhaal van te brengen. ►► INFO

Wanneer? 25 augustus 2013 van 10 uur tot 17 uur Waar? 10 uur De Fiertel te Ronse; 14 uur Aubechies Prijs?

- 15 euro leden De Natuurvrienden - 25 euro voor niet-leden - inkom archeologische site niet inbegrepen Inschrijven? Voor 15 augustus guan.devos@skynet.be Extra? Eigen fotomateriaal en picknick meebrengen. Drank af te nemen in De Fiertel Breng je vrienden gratis mee. Tussen 10 en 12 uur kunnen zij wandelen in het mooie Muziekbos naast De Fiertel (gratis). In de namiddag kunnen zij genieten van het spektakel in Aubechies!

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

Cursus Monteren tot een fotoverhaal Heb je veel foto’s van een reis, een activiteit, een speciale gebeurtenis en zou je die graag aan je vrienden laten zien? Wel, dan is het aangewezen een montage te maken. Op deze dag leer je verschillende programma’s kennen waarmee je foto’s kan monteren. Betalende software en gratis software worden besproken. ►► INFO

Wanneer? 12 oktober 2013 van 10 uur tot 16 uur Waar? Zaal Molter, Provinciestraat 53, 2018 Antwerpen Prijs? - 5 euro leden De Natuurvrienden

- 15 euro voor niet-leden

///////////////////////////////////////////////////

Film- en fotoavond rond Ijsland Onder het motto van… Ijsland is een machtig land om te bezoeken, raden we aan dit zeker ooit te doen. Toch geven we 1 tip! Indien je dit plant met de fiets… vergewis je van een ding… Je moet heeeel graag fietsen… ;-) Dit is een verhaal aan de hand van film en fotomateriaal van 2 fietsers door en rond Ijsland die desondanks de "soms" lastige fietsomstandigheden er toch de humor in weten te houden… ►► INFO

Waar? De Mixx, Asbroek 1, 2230 Herselt.

Wanneer? 24 mei Door wie? Guy Van Gool en Erik Maes Prijs? Gratis Meer info? guyvangool@me.com

////////////////////////////////////////////////////////////

Clubavond over trekking in Nepal

Telex Een vinger aan de afdelingspols... ►► Francois van Gompel neemt na vele vruchtbare jaren afscheid van zijn voorzittersrol in de Afdeling Willebroek.

Hij geeft zijn sjerp niet door aan één voorzitter maar aan een volledige bestuursploeg. We wensen Swa en de bestuursploeg veel succes met hun nieuwe plannen. (of zoiets). En alvast een dikke merci voor François! ►► Nieuwe werkkracht op bureau 53.

Het nationaal secretariaat heeft zich verstrekt met Sybille Caron. Sybille komt het nationale team bijstaan op administratief gebied! Alvast een dikke welkom! ►► Afdeling Sint-Niklaas was gastheer voor de jaarlijkse algemene vergadering.

Ze deden dit zoals we van hen gewent zijn met veel brio. ►► Afdelingen kunnen vanaf nu een gratis website aanmaken bij De Natuurvrienden. Bergstijgers Deinze was alvast de eerste afdeling die op dit aanbod in ging. Neem een kijkje op www.denatuurvrienden.be/bergstijgersdeinze . ►► De lancering van onze nieuwe Ecocyclotocht in Oostende was een groot

Natuurvriendenavond met voordracht en foto’s van “Rolwaling trekking in Nepal” door Gerrit de Wilde, een verslag van de 2e zwaarste trekking in Nepal waaraan Gerrit in 2012 deelnam.

succes. Liefst veertig fietsers daagden

►► INFO

deling Oostende vaardigde daarvan de

Wanneer? 21 mei 2013 Waar? café Wembley, Bredestraat 78, Aalst Prijs? Gratis Meer info? Bij Herman Van Extergem – 053/41 31 70

///////////////////////////////////////////////////

op om de tocht mee in te huldigen. Afhelft af. Waarvoor dank!

Ook nieuws uit je afdeling Mail naar info@denatuurvrienden.be

33

DOSSIER

Ook in Amerika groeit protest tegen omstreden ontginningstechniek

De Natuurvrienden ten strijde tegen schaliegassen in Europa Met de regelmaat van de klok duikt de term schaliegas de jongste maanden in onze media op. En niet alleen in België lokt deze techniek van gaswinning hevige reacties uit. De Internationale Natuurvriendenfederatie roept intussen alle EU-lidstaten op om de huidige ontginningsplannen te verbieden en te kiezen voor milieuvriendelijke ontginningsmethodes. Maar wat is schaliegas nu juist?

de natuurvriend

mei 2013

Schaliegas is aardgas, dat wordt gewonnen uit schalie of leisteen. Klinkt eenvoudig, maar het proces om aan dat gas te geraken is op zijn zachtst gezegd omslachtig: Eerst dient men zeer diep te boren. En eenmaal de juiste steenlaag is bereikt, maakt de boring een hoek van negentig graden om zo horizontaal de steenlaag binnen te dringen.

Maar boringen alleen volstaan niet om het gas vrij te krijgen. Daarvoor zijn meer ingrijpende technieken nodig. Dat gebeurt door een techniek die fractureren of fraccen heet.

Hierbij krijgt het boorgat onder hoge druk grote hoeveelheden water (tot 34 miljoen liter per boorgat) en chemicaliën ingespoten. Door de grote druk breekt het gesteente en komt het gas vrij. Maar daarmee is het gas nog niet uit de bodem. Om de boorgaten open te houden wordt nog eens tot 8000 tot zand ingespoten.

De mix van zand, water en chemicaliën wordt dan weer opgepompt. Net zoals het vrijgekomen gas dat opgevangen wordt.

34

Chemisch afval De techniek is zeer omstreden. Dat komt omdat het goedje dat weer opgepompt wordt, het zogenaamde ‘produced water’, daarna als chemisch afval moet verwerkt worden omdat het zware metalen en van nature radioactieve elementen uit de ondergrond heeft opgenomen. Een gedeelte van de gebruikte chemicaliën en vloeistoffen blijft ook in het

gesteente achter. En u raadt het al: het hele proces kan dus grote gevolgen hebben voor het milieu met ondermeer risico’s op grondwatervervuiling.

In de Verenigde Staten wordt de techniek al volop toegepast. Ongeveer 30 procent van de gaswinning bestaat uit schaliegas. Maar ook Europa lonkt nu naar de voorraden die in haar bodem zitten. In het kielzog van de VS brengen verschillende EU landen deze onconventionele gas- en oliereserves in kaart. Polen wil voluit gaan voor het fraccing proces. Andere landen, zoals Duitsland en Zweden, hebben grote wingebieden maar wachten nog op de resultaten van wetenschappelijke studies. In Oostenrijk heeft men in afwachting van een milieurapport de exploratie voorlopig stilgelegd. Ook in Tsjechië, Roemenië en Bulgarije is exploratie opgeschort.

Frankrijk verbood schaliegas en schalieoliegewinning in 2011, maar de Sarkozy-regering gaf niettemin verscheidene boringtoelatingen waartegen De Natuurvrienden, samen met 260 NGO’s protesteerden. De Europese Commissie bestudeert de gevolgen van ontginning en neemt voorlopig geen besluit. Maar er wordt niet uitgesloten dat schaliegas zal opgenomen worden in Europese Klimaatbeleid.

“Dont frack my mother” Sommige landen hopen minder afhankelijk van Ruslands gasvoorraden te worden en ho-

pen op ontginning van de eigen voorraden.

Het NFI hoopt nu Europa ervan te overtuigen om een negatief besluit te nemen inzake toekomstige ontginningen. Daarom doet het NFI een oproep aan de Europese Unie om regels voor een milieu-impactevaluatie voor fraccen uit te werken. NFI eist dan ook dat de EU lidstaten de huidige exploratie en ontginningsmethodes van schaliegas en –olie verbieden.

Ook in Amerika stijgt het protest. Yoko Ono en zoon Sean Lennon scoren momenteel een alternatieve hit met hun liedje ‘Don’t Frack my mother’, een protestsong over de milieuschade aangericht door het fractureren. Moeder en zoon hebben een beweging opgericht 'Artists Against Fracking', waarbij onder andere Leonardo DiCaprio, Lady Gaga, Beck en MGMT betrokken zijn. Het bijhorende clipje is te zien op youtube.

Tekst: NFI, Martine Deweirt, Luc van Bakel

Schaliegas bij ons?

Ook bij ons zit schaliegas in de bodem. Vooral onder de Kempische en Luikse aardkorst zo blijkt uit onderzoek van de KU Leuven en het Vito, de Vlaamse Onderzoeksorganisatie. De voorraden zijn niet zoals in de VS, maar ook niet verwaarloosbaar. Volgens verschillende mediaberichten aast het Brits-Nederlandse oliebedrijf Shell op Belgisch schaliegas, en dat vooral in de Kempen. Ook het Duitse concern Wintershall en het Britse Cuadrilla overwegen proefboringen in Belgische bodem.

/////////////////////////////////////////

UITGELEZEN

Garmin GPS Gids

Hoe word ik bergwandelaar

Van basis tot gevorderd GPSgebruik

Een handboek om bergwandelaar te worden

“Bestaat er geen goed boek over GPS?” Dit was de vraag die de mensen van GPS Adventures voortdurend kregen. Aangezien dit nog niet bestond besloten ze bij GPS Adventures maar om alle bestaande info eens te bundelen in de nieuwe Garmin GPS Gids. Het boek behandelt zowel de achterliggende technologieën (satellieten), alle mogelijkheden van het toestel zelf als de gecombineerde werking met een computer (software).

Het boek staat enkel in functie van Garmin en is toepasbaar op de 60/Etrex, 62, New Etrex, Colorado, Oregon/Dakota, Montana en Edge reeksen. Een handigheidje is de kleurencode die consequent aangeeft op welk type toestel de specifieke uiteenzetting toepasbaar is.

Zo kun je binnen een hoofdstuk selecteren wat voor jouw toestel van toepassing is. Aangezien er vele toestellen aan bod komen is het wel een klein nadeel dat er grote stukken van het boek niet van toepassing zijn voor jouw specifiek toestel.

Het boek is erg uitgebreid en beslaat liefst 20 hoofdstukken, 480 pagina's full colour met honderden illustraties, screenshots en foto's.

Het gaat over alle toestellen die kunnen navigeren met kaarten (dus niet instapmodellen zoals de eTrex10,...). Welke kaarten moet je downloaden? Hoe kan ik mijn activiteit vooraf en achteraf analyseren ? Hoe zit het met de batterijen? Bijna elke vraag wordt beantwoord.

Aan het populaire geocache is bovendien een apart hoofdstuk gewijd.

Het feit dat het tot nu toe de enige bundeling is van zowat alle info rond het Garmin GPS gebruik is natuurlijk een grote meerwaarde. Het lijvige boek neemt je mee van de absolute basis tot een gevorderd GPSgebruik. Een aanrader dus! Bestellen kan via www.gpsadventures.be Garmin GPS Gids – buitensport, Peter Gielen, Uitgegeven door GPSAdventures.be, 477p., 48,90 euro.

COLOFON

///////////////////////////////////////////////////////////////

De Natuurvriend verschijnt tweemaandelijks en is een gezamenlijke uitgave uitgave van ATB De Natuurvrienden vzw en de Natuurvriendensportfederatie vzw.

Het klinkt vreemd, maar auteurs Debbie Sanders en Geert Van Speybroek hebben met hun pennenvrucht een bijzonder mooi én leerrijk werkstuk afgeleverd waarin zowel ervaren als beginnende bergwandelaars een – excusez le mot – berg tips krijgen voorgeschoteld.

De tekst is in 5 grote hoofdstukken verdeeld: Inleiding, Voorbereiding, Onderweg, Nood en EHBO en Leuke Lijstjes. Elk hoofdstuk bestaat op zijn beurt uit een aantal subthema’s die dieper ingaan op een specifiek onderwerp. Elk thema wordt bovendien naast de gedegen informatie opgefleurd met handig gebalde tips en mooie foto’s. Van noodsignalen tot voetverzorging, van een basis fauna en flora tot materiaalkennis.

Zowat elk facet van bergwandelen wordt behandeld in dit boek.

Ook de Natuurvrienden Bergstijgers worden in het boek vermeld als cursusorganisatie. Auteur Debbie Sanders volgde ooit de cursus kaart en compas bij de Bergstijgers en Bergstijger Louis Beyens hielp mee aan het hoofdstuk ecologie.

Over de auteurs: Debbie Sanders (Gent) begeleidt bergtochten in de Ardennen en het hooggebergte. Ze schrijft reisverslagen en artikels voor diverse bergsportmagazines en -websites. Geert Van Speybroek (Leuven) runt een outdoorschool in de Belgische Ardennen, waar hij cursussen geeft over trekking, survival en bergwandelen. Hij deed mee aan Expeditie Robinson en geeft geregeld tips over alles wat met bergsport te maken heeft op radio en tv.

Kortom, dit boek is interessant voor eenieder die graag naar de bergen trekt en zich beter wil informeren over hoe dat relax en veilig te doen.

Hoe word ik bergwandelaar? Je gids om veilig en goed voorbereid op stap te gaan, Debbie Sanders & Geert Van Speybroek. Uitgegeven bij Lannoo. 256 p., 19,90 euro.

///////////////////////////////////////////////////////////////

Dagelijks Bestuur Natuurvriendensportfederatie Raymond Brys, Adolf Claes, Lieven Heuten, Eric Kussener

Redactieadres De Natuurvriend, Provinciestraat 53, 2018 Antwerpen.

Tel.: 03/270 02 80 e-mail: info@denatuurvrienden.be

Algemeen coördinator Lieven Heuten (lieven@denatuurvrienden.be)

Verantwoordelijk Uitgever Greet Van Gool, p/a Provinciestraat 53, 2018 Antwerpen

Redactie Griet Veris, Heidi Van Deuren, Jurgen Dewulf, Martine Deweirt en Diederik Dewit

Dagelijks Bestuur De Natuurvrienden Greet Van Gool, Raymond Brys, François Aerts, Adolf Claes

Werkten mee aan dit nummer Erik De Backer, Philippe Smet

Hoofdredacteur Luc van Bakel (luc@denatuurvrienden.be)

Coverfoto Griet Veris Reclameregie Uitgeverij Baeté, Stationsstraat 42, 2870 Puurs.

Tel.: 03/889 00 51, info@baetedrukkerij.be Layout en drukwerk Collectief De Wrikker cvba, Patriottenstraat 29, 2600 Berchem.

Tel.: 03/218 56 74, info@dewrikker.be www.dewrikker.be Gedrukt met vegetale inkten op een alcoholvrije Heidelberg EcoColor Printmaster Papier: Cyclusprint 90 gr. 100% gerecycleerd.

35

EXCLUSI

k e r T 2 t r Sta

EF

Start 2 Trek

Opleiding bergtrekken aan de voet van de Eiger in Zwitserland Wanneer? Van 8 tot 13 september 2013 in Zwitserland.

Voorbereidingsweekend: 24 of 25 en 26 mei 2013 Prijs? 480 euro.

Start 2 Trek 4 Kids

Trektocht voor gezinnen met kinderen door het M端llerthal in Luxemburg Wanneer? 15 tot 17 augustus 2013 (trektocht).

Neem een v riendje of Voorbereidingsweekend: 24 of 25 en 26 vriendinne tje mee en krijg mei 2013. allebei een eigen zakmes van outdoor Prijs? 110 euro/persoon.

Opinel!

Kinderen krijgen 20 % korting.

Twijfel je nog aan je deelname?

Leer alvast je cursusgenoten en lesgevers kennen op een voorbereidende avond en tijdens een avontuurlijke wandeldag in de Ardennen waar we je al een hoop tips en tricks meegeven.

(Inbegrepen in de prijs of 10 euro p.p. voor wie enkel het voorbereidende weekend meedoet.)

Schrijf in via

De Natuurvrienden www.denatuurvrienden.be 100procentoutdoor@denatuurvrienden.be Tel. 03/ 270 02 80

Beleef de bergen als een echte kenner! Leren en doen... voor wie van aanpakken weet.

Een organisatie van De Natuurvrienden en De Natuurvrienden Bergstijgers. We gaan voor actieve en duurzame vrije tijd!