Snep! - Herfst 2018

2$ʦ 22

$'.)+'ʧ0ʨ ʦ $'.)+37'

Afgiftekantoor Gent X 209279

#

3

EMBER

17 SEPT JAARGANG

2018

P E SN

!

N D E L IJ K S D R IE M A AINGSBLAD IG N VERE PUNT GENT NATUUR

pi kk el s, p/ a Dr ie vu An Fi er

ia ke rk , 90 30 M ar st ra at 34

e

SNEP! Snep! is het driemaandelijks tijdschrift van Natuurpunt Gent vzw.

Zeventiende jaargang, nummer 3 Redactieadres: Coördinatie van dit nummer: Redactieraad: Eindredactie: Advertentiewerving: Lay-out: Concept lay-out:

Jorinde Nuytinck, Droogveldeweg 80, 9031 Drongen, jorindenuytinck@hotmail.com Lieve De Meyer, Jorinde Nuytinck Chris Balcaen, Lieve De Meyer, Tom Geerinckx, Nicole Legiest, Luc Meuris, Jorinde Nuytinck, Johan Van Belleghem en Bart Vangansbeke Tom Geerinckx, Nicole Legiest en Lieve De Meyer Liesbet Maroye, advertenties@natuurpuntgent.org Els De Brandt, Joke Van Damme Els De Brandt

Verantwoordelijke uitgever: Met bijdragen van:

An Fiers, p/a Driepikkelstraat 34, 90 0 Gent Marnix Aerssens, Michael Appeltans, Chris Balcaen, Marc Cabus, Johan De Bondt, Caroline De Ceukelaire, Edith Degraeve, Marc De Schepper, Tim De Winter, An Fiers, Geert Heyneman, Lore Hubau, Guy Huylebroeck, Annelies Janssens, Kristel Keppens, Regine Laverge, Nick Pays, Marino Ravier, Sancho, Maarten Trybou, Joke Van Damme, Bernard Van Elegem, Bart Vangansbeke, Maarten Vangansbeke, Pieter Vangansbeke, Frederik Van Vlaenderen, Hugo Vinck, Eva Vromant, Wouter Viaene.

Oplage: 8000 Elke auteur is verantwoordelijk voor de tekst van zijn bijdrage. Overname van artikels is mogelijk in overleg met de redactie.

Beeldmateriaal: indien geen © vermeld, fotograaf onbekend - alle rechten voorbehouden.

Gedrukt op kringlooppapier. Druk: Druk in de Weer, Gent

Natuurpunt Gent is een vereniging voor alle inwoners van Gent, Sint-Martens-Latem en Destelbergen die natuur belangrijk vinden.

Contactadres: Secretariaat De Stek Joke Van Damme, Marino Ravier en Annelies Janssens Driepikkelstraat 34 – Gent (Mariakerke)

Natuurpunt Gent ontplooit een brede waaier aan activiteiten: • ijveren voor meer natuur en groen voor iedereen in het Gentse, • natuurbeheer in de Assels, Bourgoyen-Ossemeersen, Damvallei, Gentbrugse Meersen, Hutsepot, Keuzemeersen, Latemse Meersen, Leeuwenhof, Malemmeersen, Rosdambeekvallei en de Vinderhoutse Bossen • aankopen van natuurterreinen, • geleide wandelingen in eigen terreinen, toffe excursies, voordrachten, cursussen, • onderzoek (vogels, planten, …), publiceren van rapporten.

tel. 09/227.22.94 – e-mail: gent@natuurpunt.be • Weekdagen van 9.00 tot 17.00 uur • Graag na afspraak In het NMC (Natuur- en Milieucentrum) De Bourgoyen verzorgt Natuurpunt Gent samen met de stad Gent het onthaal. Natuurpunt Gent houdt er ook een cafetaria open. Je vindt NMC De Bourgoyen in de Driepikkelstraat 32 (een zijstraat van de Brugsesteenweg) te Gent (Mariakerke). Bereikbaar met het openbaar vervoer, bus 3, halte Driepikkelstraat.

Onthaal: 09/216.44.78

Lid worden van Natuurpunt Gent? Stort 27 euro op BE35 8904 3406 5937

• weekdagen van 1 april tot 30 sept: 9.00 tot 12.00 uur en 13.00 tot 18.00 uur

(BIC VDSPBE91) van Natuurpunt Gent

• weekdagen van 1 oktober tot 31 maart: 9.00 tot 12.00 en 13.00 tot 17.oo uur

Verhuisd? Geef je nieuwe adres, samen met je lidnummer door aan

• weekends en feestdagen: 14.00 tot 18.00 uur

jan.vandenbergh@natuurpunt.be

Cafetaria: 09/216.44.79

Domicilieer je lidgeld.

• alle werkdagen van 11.30 tot 17.00 uur

Zo verlagen we de administratiekosten en met het uitgespaarde bedrag kunnen

• op zaterdag, zondag en feestdagen van 14.00 tot 18.00 uur

we meer doen voor de natuur. Een formulier vind je op www.natuurpuntgent.be

Website: www.natuurpuntgent.be - Mail: nmc@natuurpuntgent.org

bij Doe mee! – Word lid.

Giften voor de aankoopprojecten van Natuurpunt Gent zijn welkom op

Werkgroepen en kernen:

rekeningnummer BE56 2930 2120 7588 van Natuurpunt Beheer. Vermeld als

Werkgroep Assels, Phillippe Ampe, 09/222.21.89

mededeling ‘Gift + het projectnummer van je keuze’.

assels@natuurpuntgent.org

Assels 6651 - Bourgoyen-Ossemeersen 6613 - Damvallei 6630 - Gentbrugse

Werkgroep Bourgoyen-Ossemeersen, Johan Pieters, 09/216.44.78 johanpieters@proximus.be

Meersen 6682 - Hutsepot 6689 - Keuzemeersen 6624 - Latemse Meersen 6629

Werkgroep Sint-Pieters-Buiten, Piet Dedecker, 09/221.51.79

- Leeuwenhof 6638 - Natuurpark Levende Leie 4024 - Oude Moervaartarm 6678

dedecker.piet@gmail.com

- Overmeersen 6694 - Rosdambeekvallei 6691 - Vinderhoutse Bossen 6698

Werkgroep Gentbrugse Meersen, Marnix Aerssens, 0477/68.88.48 secretariaat@wgm.be

Domicilieer je gift. Ben je lid van Natuurpunt en domicilieerde je je lidgeld, dan

Kern Deurle-Latem, Frederik Van Vlaenderen en Rupert Walraeve, info@natuur.

kun je ook je gift domiciliëren. Samen met het lidgeld gaat je gift elk jaar in

deurlelatem.be, 0479/64.44.91 (Frederik) en 0494/03.92.67 (Rupert)

december van je rekening. Vraag een formulier bij ward.stulens@natuurpunt.be.

Kern Damvallei, 09/252.39.20 info@damvallei.be

Colofon

2

S N E P ! 2018 NUMMER 3

INHOUD 4 Agenda 10 Aankondigingen

Stem natuur

10 Winteravond 10 Stay Grounded 11 Bomen- en struikenverkoop 12 Feest! 10 jaar NMC

Bart Vangansbeke, beleidsverantwoordelijke

14 Verslagen 14 Eerste Levende Leiedag 18 Expeditie Natuurpunt 20 Vogelwerkgroep Gent+ 21 Sprookjeswandeling 21 Nachtvlinderavond 22 Vereniging 22 Portret: Katrien Van Peteghem 23 Natuur voor altijd 24 Nieuws uit het NMC 24 Natuurpuntvlees in Gent 27 Milieu 27 Mos tegen luchtverontreiniging 28 Plastic vergaat niet 31 Beleid 31 Gemeenteraadsverkiezingen 34 Nieuw structuurplan in voege 35 Moervaartvallei 36 Groen RUP in opmaak 40 Natuurweetje 41 Beheer 41 Vinderhoutse Bossen 42 Het Gentse soortenplan 44 In de schijnwerpers 47 Kern Damvallei 47 Natuurbeleid in Destelbergen 50 Uitbreiding Damvallei 52 Kern Deurle-Latem 54 Werkgroep Assels

Op 14 oktober zijn er gemeenteraadsverkiezingen. Begin 2019 start in Gent een nieuwe beleidsploeg voor een zesjarig traject. Voor natuur, bos en groen is het van groot belang dat die ploeg voldoende visie en aandacht heeft voor die thema’s en er ook voldoende mensen en middelen voor inzet. Natuurpunt Gent pleit er alvast voor om die thema’s een prominente plaats te geven in het stedelijk beleid.

In deze Snep! lees je heel wat over onze eigen ‘verkiezingscampagne’. We voegen zelfs een extra katern toe met een gedetailleerde analyse van de verkiezingsprogramma’s van de verschillende partijen. Daarbij hebben we ons beperkt tot de hoofdstukken over natuur, bos en groen in de stad. Per slot van rekening is dat ook onze hoofdbezigheid.

De voorbije jaren hebben we, in een goede samenwerking met de stad, zelf ook heel wat werk verzet voor meer natuur, bos en groen in het Gentse. We hopen dit werk de volgende legislatuur te kunnen voortzetten. Een van de sterkste instrumenten om meer en betere natuur en bos te realiseren, zijn de stedelijke aankoopsubsidies.

Tijdens de huidige legislatuurperiode heeft Natuurpunt Gent in zijn werkingsgebied ongeveer 147 hectare natuurgebied aangekocht, waarvan ruim 116 hectare in Gent, bijna 7 hectare in Sint-Martens-Latem en ruim 23 hectare in de Damvallei (Destelbergen/ Laarne). Die aankopen gebeurden op een manier die zowel voor de stad/gemeente als voor Natuurpunt en ook voor de Vlaamse overheid financieel bijzonder voordelig was.

De aankopen waren immers maar mogelijk dankzij de financiële inbreng van de drie partners: Vlaanderen en Gent (of Destelbergen en Sint-Martens-Latem) verstrekken aankoopsubsidies en Natuurpunt Gent levert zelf ook een niet geringe inspanning, via opbrengsten uit activiteiten, de vele giften van onze donateurs en het doorleveren van enkele legaten aan Natuurpunt Beheer. Sinds 2013 heeft Natuurpunt Gent op die manier al 1.406.666 euro bijeengebracht!

In totaal zullen we in deze legislatuur bij de stad Gent 831.932,27 euro aankoopsubsidies aanvragen, maar zal de stad slechts 540.000 euro aan subsidies kunnen verstrekken, omdat dit het voorziene budget is. Deze aflopende legislatuur dekte het budget voor stedelijke aankoopsubsidies slechts twee derde van de volledige vraag.

Indien de stad die 116 hectare zelf had willen aankopen, had ze hiervoor al snel een bedrag van minstens 4 miljoen euro moeten voorzien. Dat betekent dus dat de stad door onze aankopen bijna 3,5 miljoen euro heeft uitgespaard. We berekenden dat 116 hectare bijkomend natuurgebied werd gerealiseerd door een stedelijke bijdrage van 0,46 euro/m². Goedkoper kan niet! Natuurpunt Gent vraagt in zijn verkiezingsmemorandum minstens een verdubbeling van het jaarlijkse budget voor stedelijke aankoopsubsidies. Dat zal zeker nodig zijn om het openstaande saldo van deze legislatuur te innen en de aankopen in de volgende legislatuur te laten doorgaan.

56 Werkgroep Gentbrugse Meersen 56 Het Gentse Zwin 57 De Gentse bever 58 Studie 58 Het roodborstje 60 Ken je familie 62 Bijgedachte

3 Redactioneel

2018 NUMMER 3

SNEP!

HALF SEPTEMBER TOT EN MET DECEMBER 2018

Onze activiteitenkalender vind je ook op www.natuurpuntgent.be. Om geen enkele activiteit te missen, neem je een abonnement op Digisnep, de digitale nieuwsbrief van Natuurpunt Gent.

Stuur je e-mailadres naar gent@natuurpunt.be en geen activiteit gaat nog onaangekondigd voorbij!

Activiteiten De activiteiten van Natuurpunt Gent staan open voor alle leden en geïnteresseerden.

In onze agenda vind je ongetwijfeld iets naar je smaak. Van gezellige natuurbeleving tot diepgaande natuurstudie, Natuurpunt Gent biedt het allemaal.

VALE VLEERMUIS © HUGO WILLOCKX

SEPTEMBER 2018

22.09 Avondwandeling in de Latemse Meersen Drie natuurgidsen vertellen je alles over dieren die je in de duisternis kunt zien: Linda Garré over vleermuizen, Lode Van de Velde over uilen en Marc Depourcq over reeën en vossen.

Vertrek om 20.00 uur aan het cultureel centrum Zomernest, Kwakstraat 13 in Sint-MartensLatem. De wandeling duurt ongeveer 2,5 uur.

in de 23.09 Eetbareplantenwandeling Gentbrugse Meersen Iedereen wandelt in eigen tempo met een plannetje en pijlen langs het parcours. Op het traject wachten de gidsen je op. Ze vertellen over de aanwezige eetbare plant/product van de natuur.

Daarna krijg je een proevertje.

Inschrijven en start tussen 14.30 uur en 15.30 uur aan het terras van café Boer Janssens, Boer Janssensstraat 1 in Gentbrugge. Bijdrage: 3 euro per persoon voor leden (lidkaart meebrengen) en 5 euro voor niet-leden. Hiervoor krijg je een ‘hapjeskaart’. We voorzien hapjes voor 80 deelnemers. Zijn de 80 hapjeskaarten op, dan kun je gratis deelnemen aan de wandeling, weliswaar zonder proevertjes.

Voorzie best wandelschoenen.

Activiteit voor het hele gezin

Werkdag

22-23.09 10 jaar NMC De Bourgoyen Dit jaar is het tien jaar geleden dat het Natuur- en Milieucentrum z’n deuren opende. We maken er een goedgevuld feestweekend van met een mooie mix van activiteiten.

We organiseren dit feest samen met Swarovski en Natuurkijkers.

Telkens van 14.00 tot 18.00 uur. Meer info op p. 12.

Infosessie legaten 25.09 Heb je interesse of overweeg je om

in 23.09 Eetbareplantenwandeling Overmeers We gaan weer op eetbareplantenwandeling met Geert Heyneman, gevolgd door een kookworkshop en een etentje bij De Groene Waaier. De vorige keren was het in de lente, deze keer is het in de herfst. Dat zal weer tal van nieuwe geuren en smaken opleveren.

Afspraak om 14.00 uur, einde rond 20.00 uur. Kijk voor alle praktische info op www.sintpietersbuiten.be.

Opgepast, het aantal deelnemers is beperkt, inschrijven is noodzakelijk – mail naar info@sintpietersbuiten.be.

Maximum 25 deelnemers voor wandeling en etentje, maximum 15 voor de kookworkshop (niet-kokers kunnen intussen een aperitiefje nuttigen). Deelnemen kost 20 euro voor volwassenen en 15 euro voor kinderen.

Film- of dia- of infoavond

Agenda

4

S N E P ! 2018 NUMMER 3

Excursie

Natuurpunt Gent als goed doel op te nemen in je testament? Dan ben je van harte welkom op een van de infosessies over legaten. Joost Verbeke, verantwoordelijke voor schenkingen en legaten bij Natuurpunt, vertelt je over de mogelijkheden en fiscaal meest voordelige formules. Na afloop kun je hem in alle discretie je persoonlijke vragen stellen.

Van 10.00 tot 11.30 uur of van 18.00 tot 19.30 uur in het NMC De Bourgoyen. Zie ook p. 23.

Voor wie graag wil bijleren over gewone en bijzondere beestjes en plantjes, over natuur en landschap

Het Natuur- en Milieucentrum De Bourgoyen, waar Natuurpunt Gent samen met de stad Gent het onthaal verzorgt en ook de cafetaria uitbaat, is de uitvalsbasis voor veel activiteiten. Je vindt het NMC in de Driepikkelstraat 32 (een zijstraat van de Brugsesteenweg) in Gent (Mariakerke), gemakkelijk bereikbaar met het openbaar vervoer: Lijnbus 3, halte Jutestraat.

Er is een ruime fiets- en autoparking.

werkgroep 26.09 Verkiezingsdebat Sint-Pieters-Buiten De gemeenteraadsverkiezingen komen eraan, en om ons goed voor te bereiden organiseren we weer een verkiezingsdebat, deze keer samen met de buren van Buitensporig. Het panel bestaat Astrid De Bruycker (sp.a), Mathias Declercq (Open Vld), Isabelle Heyndrickx (CD&V), Tine Heyse (Groen) en Ronny Rysermans (N-VA). Moderator: Els Van Heuverzwyn (Radio2).

Start om 20.00 uur, einde om 22.30 uur. Het debat heeft normaal gezien plaats in het Atheneum in de Voskenslaan. Kijk op www.sintpietersbuiten.be voor meer informatie.

in de Vinderhoutse 30.09 Natuurbeheer Bossen Tijdens een eerste werkdag in de Vinderhoutse Bossen zijn we de reuzenbalsemien te lijf gegaan, nu willen we de paden maaien en afval uit het bos halen.

Afspraak aan de kruising tussen de Langendam en de Schouwbroekstraat in Vinderhoute om 14.00 uur. Einde voorzien om 18.00 uur.

Geef een seintje aan maarten.vangansbeke@gmail.com als je komt, zo kunnen we genoeg werkmateriaal en versnaperingen voorzien.

Een lange broek tegen de brandnetels en de teken is aan te raden.

27.09 Verkiezingsdebat Natuurpunt Gent Als afronding van zijn ‘verkiezingscampagne’ houdt Natuurpunt Gent een verkiezingsdebat over natuur, bos en groen in Gent. Rudy Coddens (sp.a), Christophe Peeters (Open Vld), Tine Heyse (Groen), Gert Robert (N-VA), Stijn De Roo (CD&V) en Tom De Meester (PVDA) komen er hun visie, plannen en opmerkingen in verband met natuur, bos en groen in de stad uit de doeken doen. Ook jij kunt vragen stellen en opmerkingen formuleren.

Om 20.00 uur in Zaal Scala, Dendermondsesteenweg 163-165, Gent.

Zie ook p. 33

Voor wie al heel wat beestjes en plantjes kent en zijn kennis wil verdiepen, nieuwe gebieden wil ontdekken, nieuwe soorten wil leren kennen,…

5 Agenda

2018 NUMMER 3

SNEP!

OKTOBER 2018 Start cursus macrofotografie 01.10 Hoe begin je eraan als je een object in de natuur in detail wilt fotograferen? Luc van Brussel, natuurfotograaf en natuurgids, brengt beginners in vier lessen de knepen van de macrofotografie bij. Snel inschrijven is de boodschap!

Zie ook hieronder.

in de Bour06.10 Maandwandeling goyen-Ossemeersen We staan op de overgang van zomer naar herfst. Zijn er nog bloeiende bloemen? Welke vogels trekken door? Heeft de droogte zich nog verder doorgezet? Hoe liggen de Bourgoyen er bij? Bekijk het met een van onze gidsen.

Om 14.30 uur aan het NMC De Bourgoyen. Toegankelijk voor kinderwagens en rolstoelgebruikers. Breng je verrekijker mee of huur er een gratis bij het onthaal, met je identiteitskaart als borg.

Bereikbaar met bus 3, halte Jutestraat.

in 14.10 Maandwandeling de Damvallei: allemaal bladeren We staan stil bij enkele typische herfsttaferelen zoals het afvallen en verkleuren van de bladeren. Samen determineren we ook enkele bladeren.

Afspraak om 10.00 uur aan de Hauwboswegel, Asserij in Laarne, (ingang Hauw, ter hoogte van viaduct R4). Laarzen zijn een must.

Bomen- en struikenverkoop 22.10 Vergeet niet om ten laatste op 22 oktober je bestelling te plaatsen voor de grote bomen- en struikenverkoop van Natuurpunt Gent. Er staat een uitgelezen keuze bomen, struiken, fruitbomen, haagpakketten en houtkanten op jullie te wachten.

De opbrengst van deze actie gaat volledig naar het aankoopproject Vinderhoutse Bossen.

Zie p. 11 voor meer informatie.

Magisch Drongen 27.10 Heksen en andere wezens maken gebruik van het kasteelpark om hun verhaal te doen…

Een Halloween ‘theaterwandeling’ in landgoed De Campagne.

Afspraak vanaf 18.30 uur in Landgoed De Campagne, Gijzelstraat 12 in Drongen.

Deelnameprijs: leden 5 euro, niet-leden 7 euro. Kinderen zijn welkom en mogen gratis mee.

Pompoensoep is in de prijs inbegrepen. Inschrijven is noodzakelijk, want de plaatsen zijn beperkt. Meer info op p. 54.

werkgroep 28.10 Familienamiddag Assels Tijdens knutselworkshops, vertellingen en geleide wandelingen in het park leren de kinderen spelenderwijs heel wat bij over de natuur. In de cafetaria serveren we een lekker stukje gebak.

Animatie op maat van kleuters en lagereschoolkinderen.

Van 14.30 tot 17.30 uur in Landgoed de Campagne, Gijzelstraat 12 in Drongen. Zie ook p. 55.

in de Gent28.10 Maandwandeling brugse Meersen

Natuurfotografie ‘Macro basis’ Macrofotografie is een belangrijk begrip in de natuurfotografie. Maar hoe begin je eraan als je een object in detail wilt fotograferen? Dit najaar kun je bij Natuurpunt Gent een cursus volgen, waarin Luc Van Brussel je de knepen van de macrofotografie bijbrengt. De reeks is vooral bedoeld voor beginners in deze tak van de natuurfotografie, maar iedereen is welkom.

De lessen hebben plaats op 1, 6, 14 en 18 oktober, telkens van 19.00 tot 22.00 uur.

De theoretische lessen vinden plaats in het NMC De Bourgoyen, de locatie van de excursies wordt nog nader bepaald. Inschrijven is verplicht en kan via deze link: https://www.natuurpunt.be/agenda/natuurfotografie-macro-basis-29441 Kostprijs: 30 euro, te storten op rekeningnummer BE03 9790 0320 8984 van ‘Natuurgidsen Gent’ met vermelding van je voornaam en familienaam + MacroGROEP2.

Begeleider: Luc Van Brussel, natuurfotograaf en natuurgids Organisatie: Natuurpunt CVN Gent, Joost Buyse, joost.buyse@telenet.be Medeorganisator: Natuurpunt CVN, Thijs Himpe, 0497/05.33.63, thijs.himpe@cvn.natuurpunt.be

Agenda

6

S N E P ! 2018 NUMMER 3

In de beboste zones en dreven van de Gentbrugse Meersen zijn heel wat paddenstoelen te vinden, soms zelfs zeldzame soorten. En dus gaan we op zoek!

De eerste 30 ingeschreven deelnemers kunnen met twee specialisten op pad om soorten te determineren. Inschrijven via www.wgbm.be.

Voor de anderen is er een meer algemene paddenstoelenwandeling. Inschrijven hiervoor hoeft niet. Afspraak om 14.30 aan de parking in de Boer Janssensstraat in Gentbrugge. Moeilijk parcours voor buggy of rolstoel.

Regenkledij en aangepast schoeisel gewenst. Loepje zeker meebrengen! Bereikbaar met bus 9 of 20, eindhalte Groeningewijk.

NOVEMBER 2018 in de 03.11 Maandwandeling Bourgoyen-Ossemeersen

24.11 Dag van de Natuur in de Vinderhoutse Bossen Op de Dag van de Natuur wordt overal in Vlaanderen gewerkt in natuurgebieden. Dit jaar pakken we samen met JNM Gent de Vinderhoutse Bossen aan. Werk genoeg: tuinafval en een oude kraaienval uit het bos opruimen, paplaurier kappen en opruimen. ‘s Middags is er warme soep en brood voor de werkers.

Afspraak aan de kruising tussen de Langendam en de Schouwbroekstraat in Vinderhoute, van 10.00 uur tot 17.30 uur.

Laat iets weten als je komt aan maarten.vangansbeke@gmail.com, dan kunnen we genoeg picknick en werkmateriaal voorzien.

Zie ook p. 41.

De tijd dat de chrysanten op het kerkhof er op 1 november bevroren bijstonden, lijkt een verre herinnering. Al kunnen de seizoenen rare bokkensprongen maken.

Vanaf nu kunnen de herfstregens de Bourgoyen bijvullen en het gebied zijn winters, verdronken uitzicht geven.

Om 14.30 uur aan het NMC De Bourgoyen. Toegankelijk voor kinderwagens en rolstoelgebruikers. Breng je verrekijker mee of huur er een gratis bij het onthaal, met je identiteitskaart als borg.

Bereikbaar met bus 3, halte Jutestraat.

in de Damvallei: 11.11 Maandwandeling evolutie van planten Planten zijn waarschijnlijk één miljard jaar geleden ontstaan en intussen heel wat veranderd. We bekijken hoe ze er vandaag uitzien maar proberen ook te begrijpen hoe ze geëvolueerd zijn.

Elk op hun manier hebben ze een oplossing gevonden om te overleven in de harde wereld.

Start om 10.00 uur aan de Dendermondesteenweg 420 in Destelbergen (achteraan de bibliotheek).

De wandeling eindigt om 12.00 uur. Toegankelijk voor kinderwagens en rolstoelgebruikers.

Eetfestijn werkgroep Assels 18.11 Eetfestijn van de werkgroep Assels ten voordele van de aankoop van natuurgebied in het Gentse. Een buffet met een ruime keuze aan warme en koude gerechten met veel groenten en ingrediënten van het seizoen, voor zowel vegetariërs als vleeseters. Soep en dessert inbegrepen, drank extra te betalen.

Vanaf 11.30 uur in Landgoed De Campagne, Gijzelstraat 12 in Drongen. Inschrijven is noodzakelijk, want de plaatsen zijn beperkt.

Meer info op p. 55.

in de 25.11 Maandwandeling Gentbrugse Meersen Omdat onze streken geen extreme temperatuurschommelingen kennen, kunnen heel wat planten en dieren de winter overleven. De meeste planten overwinteren door voedsel op te slaan in een wortelstok. Andere hebben een andere overlevingstechniek. Samen bekijken we hoe planten en dieren zich in de Gentbrugse Meersen voorbereiden op de winter.

Afspraak om 14.30 uur aan de parking in de Boer Janssensstraat in Gentbrugge. Moeilijk parcours voor buggy en rolstoel. Regenkledij en aangepast schoeisel gewenst. Loepje meebrengen!

Bereikbaar met bus 9 of 20, halte Groeningewijk.

DECEMBER 2018 in de 01.12 Maandwandeling Bourgoyen-Ossemeersen De plantenwereld staat in standby. Het is de beurt aan de vogels om zich in de schijnwerper te werken: eenden, ganzen, steltlopers en andere wintergasten verwachten jullie, samen met een gids.

Om 14.30 uur aan het NMC De Bourgoyen. Toegankelijk voor kinderwagens en rolstoelgebruikers. Breng je verrekijker mee of huur er een gratis bij het onthaal, met je identiteitskaart als borg.

Bereikbaar met bus 3, halte Jutestraat.

© WOUTER FAVEYTS

01.12 Oman vormt op het vlak van aviWinteravond: Natuur in Oman

Verwen de vogels in je tuin 25.11 Naar jaarlijkse gewoonte wordt dit de gezelligste en warmste zondag van het jaar in het NMC De Bourgoyen! We pakken uit met het beste vogelvoer en andere voederbenodigdheden uit de Natuurpuntwinkel en geven er deskundige uitleg bovenop. Een ideale gelegenheid om cadeautjes te kopen voor Sinterklaas of Kerstmis. En natuurlijk kun je hier ook terecht voor een hapje en een drankje.

Van 12.00 tot 18.00 uur in het NMC De Bourgoyen.

7 Agenda

2018 NUMMER 3

SNEP!

fauna een echt kruispunt en levert zomaar eventjes een lijst met ruim 500 waargenomen vogelsoorten op. Wouter Faveyts bezocht Oman al meerdere keren en hoopt zijn verwondering voor het land en zijn avifauna te kunnen overbrengen.

Om 20.00 uur in het Dienstencentrum, Ledebergplein 30, Ledeberg. Openbaar vervoer: bus 9 en tram 4 en 21. Toegang: 3 euro voor leden, 5 euro voor niet-leden en 1,5 euro voor kinderen. Zie ook p. 10.

Natuurpuntfuif vrijdag 7 december dansen voor meer natuur Naar goede gewoonte dansen we ons op de Natuurpuntfuif de benen van het lijf op de swingende tonen van DJ All Jazz Era en Kapitein Calippo. Dit jaar gaat de opbrengst van de fuif integraal naar de Vinderhoutse Bossen.

Van 21.30 tot 5.00 uur in de Balzaal van de Vooruit, Sint-Pietersnieuwstraat 23 in Gent.

Kaarten (7 euro in voorverkoop, 10 euro aan de kassa) zijn verkrijgbaar in het NMC De Bourgoyen, café De Spinnekop, Einde Were 47 in Gent en via joke@natuurpuntgent.org.

Natuurpuntfuif 07.12 Dansen voor meer natuur!

Van 21.30 tot 5.00 uur in de Balzaal van de Vooruit.

Meer info hierboven.

in de Damval09.12 Maandwandeling lei: overwinterende vogels Tijdens onze laatste maandwandeling van 2018 wandelen we met gids Marc door de Bergenmeersen tot aan de Schelde op zoek naar overwinterende vogels. We vragen ons af hoe andere dieren erin slagen om de winter te overbruggen.

Afspraak om 10.00 uur aan de parking van de Bibliotheek, Dendermondesteenweg 420 in Destelbergen. Goede wandelschoenen volstaan, indien je een verrekijker hebt, breng hem dan zeker mee. Toegankelijk voor kinderwagens en rolstoelgebruikers.

Geleide wandeling in de Assels 16.12 De laatste jaren hebben de Assels onder impuls van Natuurpunt een metamorfose ondergaan. De natuur vaart er wel bij. En ook de bezoekers. Ontdek het met een gids.

Met een warm drankje achteraf.

Afspraak om 14.00 uur aan het begin van de Goubaulaan, aan de Pontbrug kant Assels in Drongen.

Bereikbaar met buslijnen 14, 15, 16, 17 of 18.

cursus 'Vogelen voor 20.12 Start beginners' Tijdens vier avondpresentaties leert vogelaar en natuurgids Tim De Winter je de specifieke kenmerken, speciale eigenschappen en de zang van een zestigtal veel voorkomende vogelsoorten van bij ons. Daarna volgen nog drie excursies om de theorie om te zetten in de praktijk.

Voor meer info zie hiernaast.

Vogelen voor beginners Welk klein bruin vogeltje zit daar in mijn struiken te zingen? Hoe klinkt een fitis ook alweer? En die mees die daar aan de vetbollen van mijn voederplaats hangt te bungelen, is dat nu een zwarte mees of een staartmees?

Je komt dit en nog veel meer te weten in de cursus 'Vogelen voor beginners'. Tijdens vier avondpresentaties leert vogelaar en natuurgids Tim De Winter je aan de hand van foto's, geluiden en filmpjes de specifieke kenmerken, de speciale eigenschappen en de zang van een zestigtal veel voorkomende vogelsoorten van bij ons. Daarna lopen we ook buiten om de theorie in de praktijk te bekijken en beluisteren.

DE CURSUS HEEFT PLAATS IN HET NATUUR- EN MILIEUCENTRUM DE BOURGOYEN. Binnen, lessen met powerpointpresentatie, op donderdagavond van 19.30 tot 22.00 uur: – 20 december: inleiding: waar moet je op letten bij vogels kijken en luisteren, vogelen met hulpmiddelen, uitleg over vogelzang, waar en wanneer kun je vogels bestuderen, …

– 17 januari: tuin- en stadsvogels. De algemene klassiekers uit de tuin, en nog enkele wintergasten die je aan je voederplaats kunt gadeslaan.

– 7 februari: vogels van bos en veld. De typische bosbewoners en de typische veldbeesten.

– 28 februari: vogels van riet en ruigte en enkele leuke speciale gevallen.

Buiten, op zaterdag: – 9 maart van 9.00 tot 12.00 uur in het Citadelpark in Gent, voor de klassieke tuinvogels en nog enkele wintergasten. Doelsoorten: de klassieke mezen, vinkachtigen, duiven, lijsterachtigen en kraaiachtigen.

– 6 april van 8.00 tot 11.00 uur in het Heidebos in Wachtebeke, voor de bosvogels.

Doelsoorten: zwarte specht, matkop, kuifmees, zwarte mees en alles wat begint met ‘boom’: boomleeuwerik, boompieper, boomklever, boomkruiper.

– 4 mei van 7.00 tot 11.00 uur in de Bourgoyen-Ossemeersen, voor de riet- en ruigtevogels. Doelsoorten: kleine karekiet, bosrietzanger, rietzanger, blauwborst, tuinfluiter, en een algemene herhaling van alle aanwezige soorten.

Kostprijs: 35 euro, te storten op rekeningnummer BE03 9790 0320 8984 van Natuurpunt CVN, Langelede 114, 9185 Wachtebeke.

Inschrijven via mail aan joost.buyse@telenet.be.

Je inschrijving is pas officieel als het bedrag is gestort. Het aantal inschrijvingen is beperkt tot 25.

Agenda

8

S N E P ! 2018 NUMMER 3

VOGELWERKGROEP Les Lacs de l’Eau d’ Heure 09.12 Onder Charleroi, dicht bij de Franse grens ligt een stuw-

hoekje een leuke dwaalgast zitten. De vorige jaren zagen we visarend, grauwe fitis, grote pieper, duinpieper en bladkoning. Maar zelfs courantere trekvogeltjes als bonte vliegenvanger, gekraagde roodstaart en braamsluiper krijgen wij in Gent nog nauwelijks te zien.

Of brengt aanlandige wind ons grauwe pijlstormvogel, vaal stormvogeltje en vorkstaartmeeuw? Noteer deze datum nu al, het kan een topdag worden…

Afspraak om 7.00 uur aan de Yachtdreef in Gent.

We wippen ergens een frituur binnen. Inschrijven is niet nodig. We zijn rond 19.00 uur terug. Meer info bij Geert Spanoghe op 0478/28.15.23 of geert.spanoghe@inbo.be. Kostendelend rijden.

meer van meer dan drie kilometer lang. ‘s Winters zitten hier steevast enkele soorten die wij meer met de kust associëren: ijsduiker, kuifaalscholver, ijseend, toppereend,… In de buurt zitten ook Pontische meeuwen (foto) en wilde zwanen. In de koutergebieden dichter bij Charleroi gaan we op zoek naar blauwe kiekendieven en grauwe gorzen.

Simultaantrektellen 06-07 Het eerste weekend van oktober is het weer tijd voor .10 Euro Birdwatch, waarbij in heel Europa gelijktijdig trekvogels worden geteld. Euro Birdwatch wil meer draagvlak creëren voor beschermingsactiviteiten in verschillende landen en meer mensen interesse bijbrengen voor vogels, want het is in de eerste plaats een leuke happening. Het hoogtepunt van de trek valt tijdens de eerste drie weken van oktober. Als de weersomstandigheden meezitten, vliegen de vinken en graspiepers je dan met honderden rond het hoofd en kom je ogen en oren te kort om alles wat doorvliegt te registreren. De trektelpost van Baaigemkouter is die dagen bemand van 8.00 tot 17.00 uur, eventueel met een korte lunchpauze (tenzij het weer te slecht is en er toch niets doortrekt).

Afspraak vanaf 8.00 uur aan Baaigemkouter. Om die te bereiken, sla je aan de Torrekensstraat in Munte rechtsaf (als je van Gent komt) en rijd je verder tot de laatste radartoren. Welkom wanneer en zo lang je wilt.

Breng verrekijker en telescoop, notitieboekje, stoeltje, warme kleren en koffie voor de liefhebbers mee. Meer info bij Guy Huylebroeck op 0473/89.42.09 of guy.huylebroeck3@telenet.be.

Let op, vorig jaar moesten we deze tocht annuleren omwille van ijzel. Ga in geval van twijfel na of de tocht wel doorgaat. Annuleringen kondigen we in elk geval aan op onze Facebookpagina en via de mailinglijst van Vogelwerkgroep Gent+.

Afspraak om 7.00 uur aan de Yachtdreef in Gent. We eten in een frituur of een klein restaurantje. Inschrijven is niet nodig. We zijn rond 19.00 uur terug. Meer info bij Geert Spanoghe op 0478/28.15.23 of geert.spanoghe@inbo.be. Kostendelend rijden.

Zeelandtocht 20.12 We bezoeken Zeeland gewoonlijk in de winter, maar tijdens de trek is de regio minstens even interessant. Verwacht je maar aan een aantal verrassingen genre reuzenstern of zo.

Afspraak om 7.00 uur aan de Yachtdreef in Gent. We eten in een restaurant dat tolerant is tegenover mensen die hun eigen boterhammen meebrengen – op voorwaarde dat ze iets consumeren. Daarom is inschrijven verplicht. We zijn rond 19.00 uur terug.

Meer info en inschrijven bij Geert Spanoghe op 0478/28.15.23 of geert.spanoghe@inbo.be.

Kostendelend rijden.

EuroBirdwatch18

Hobby /Pröhl focus-natur

6/7 6 /7 O Oc October ctto obe er

9 Agenda

2018 NUMMER 3

SNEP!

© GUY HUYLEBROECK

29.09 InTwitchtocht deze periode van het jaar kan aan onze kust in elk

Winteravond Natuur in Oman door Wouter Faveyts Oman vormt de oostelijke punt van het Arabisch Schiereiland. Op het vlak van avifauna geldt het land met recht en reden als een kruispunt. In het noorden domineren ZuidAziatische invloeden. In het diepe zuiden worden die vervangen door een sterke Afrikaanse invloed. Deze twee uitersten worden van elkaar gescheiden door een barrière van vele honderden kilometer woestijn en bergen.

Daar komt nog een eigen, unieke Arabische avifauna bij en op de koop toe krijgt het land bezoek van grote aantallen doortrekkers en wintergasten uit Eurazië. Niet te verwonderen dat dit een opzienbarende lijst met ruim 500 waargenomen vogelsoorten kan opleveren!

Wouter Faveyts bezocht Oman al meerdere keren en hoopt zijn verwondering voor het land en zijn avifauna te kunnen overbrengen.

Zaterdag 1 december om 20.00 uur in het Dienstencentrum, Ledebergplein 30, Ledeberg.

Openbaar vervoer: bus 9 en tram 4 en 21.

Toegang: 3 euro voor leden, 5 euro voor nietleden en 1,5 euro voor kinderen.

BASTAARDAREND

HET HADJARGEBERGTE IN NOORD-OMAN

WOESTIJNTAPUIT

STEPPEAREND

WOESTIJNVALK © WOUTER FAVEYTS

ZOMER ZONDER VLIEGEN PRESENTEERT:

Stay Grounded 6 oktober 2018 Een avond over de rol van het vliegtuig in de toekomst van toerisme, in samenwerking met D’URGENT. - Lezing door Jan Mertens, die zich de afgelopen maanden meermaals mengde in het publieke debat met prikkelende opiniestukken.

- Panelgesprek met onder andere luchtvaartdeskundige Paul Peeters over duurzaam reizen vanuit verschillende perspectieven: gedragsverandering bij burgers, de rol van het beleid, ... met mogelijkheid tot vragen vanuit het publiek aan de panelleden.

- Receptie waar verschillende initiatieven hun good practices voorstellen.

- En achteraf mogen de voetjes van de vloer (weliswaar zonder vlieger).

Blijf jij aan de grond, ook na deze zomer?

6 oktober 2018, auditorium De Oehoe, Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen UGent, Coupure Links 653. Welkom vanaf 19.00 uur, start om 20.00 uur.

Zomer zonder vliegen, de zomer van je leven?

Het vliegtuig nemen is vanzelfsprekend geworden, de mogelijkheden zijn grenzeloos, de wereld ligt aan onze voeten... Ook voor dichtere bestemmingen kiezen we vaak het vliegtuig omdat het meestal de gemakkelijkste, goedkoopste en snelste optie is.

Zomer Zonder Vliegen wil die vanzelfsprekendheid in vraag stellen en daagt je uit de alternatieven te (her)ontdekken. Zomer Zonder Vliegen is een campagne gestart door een groep vrienden uit Gent, die een groter bewustzijn wil creëren over de impact van vliegreizen. Ze doen dit op een positieve manier: door de weg te wijzen naar andere manieren van reizen: trager, dichterbij en bewuster.

Op www.zomerzondervliegen.be vind je essentiële informatie over de milieu-impact van vliegreizen en de gevolgen van reizen per vliegtuig. Je vindt er ook een reisgids met websites met alternatieven, concrete tips, ideeën en links naar verhalen over vliegvrije bestemmingen en vergeten of onbekende plekken dichter bij huis. Daarnaast geeft een blog meer achtergrondinfo over de milieu-impact van vliegreizen, inspirerende teksten over hoe opwindend reizen zonder vliegtuig kan zijn en blogposts die je een spiegel voorhouden en nopen tot nadenken. Zo hoopt Zomer Zonder Vliegen het debat over vliegtuigreizen op gang te brengen. Zelf meedoen? Dat kan! Reizigers inspireren reizigers: beloof niet te vliegen, laat via de Zomer Zonder Vliegen-wereldkaart weten wat jouw vliegvrije bestemming is, deel voor onze wedstrijd een foto vanop je vliegvrije reisbestemming en breng anderen op ideeën!

Aankondiging

10

S N E P ! 2018 NUMMER 3

Dit najaar organiseert Natuurpunt Gent opnieuw een grote bomen- en struikenverkoop. Weer staat een uitgelezen keuze van bomen, fruitbomen, struiken, haagpakketten en houtkanten op jullie te wachten. Door aan te kopen in grote aantallen bij de kwekers kunnen we jullie het materiaal aan een interessante prijs aanbieden. De opbrengst van deze actie gaat volledig naar het aankoopproject Vinderhoutse Bossen.

Bomen- en struikenverkoop Geen plaats voor een boompje?

Misschien heb je maar een kleine stadstuin en is er niet veel plaats om een bos aan te planten. Dat hoeft ook niet. Veel haagplanten en struiken hebben niet veel ruimte nodig. Waarom niet kiezen voor een groene afscherming in plaats van een bakstenen muur of een dure draadafsluiting? Waarom niet trachten een laagstam fruitboom zelf om te vormen tot een leiboom? Of misschien ken je wel mensen die je plezier kunt doen met een paar extra bessenstruiken of een sierlijk boompje?

Nieuw: leifruit!

Omdat het omvormen naar leifruit toch een zekere kennis vereist, bieden we dit jaar voor het eerst voorgevormde boompjes aan. De laagstam boompjes hebben al een mooie leivorm bij aanschaf, zodat je al meteen een goede start kunt nemen.

Veel plaats voor een boompje?

Heb je een tuin die groter is dan gemiddeld en kun je wel een klein bos aanplanten? Bekijk dan zeker onze voorwaarden, want voor grotere aankopen voorzien wij een speciale korting.

Hoe bestellen?

Bij dit nummer van Snep! vind je een bestelbon en op www.natuurpuntgent.be kun je ook een digitaal bestelformulier invullen. Eventueel kun je ook een bestelbon afhalen in het NMC De Bourgoyen. Je bestelling moet ten laatste op 22 oktober binnen zijn!

Voorwaarden • Minimumbedrag per bestelling: 10 euro • Leden van Natuurpunt krijgen 10% korting op hun aankoop en 20% wanneer ze voor 500 euro of meer aankopen.

• Niet-leden krijgen 5% korting vanaf 125 euro en 20% vanaf 625 euro.

• Nadat we je bestelling hebben ontvangen, krijg je een factuur. Je bestelling is definitief als wij de betaling hebben ontvangen.

• Je kunt het plantgoed afhalen op zaterdag 17 november tussen 14.00 uur en 17.00 uur aan het secretariaat van Natuurpunt Gent De Stek, Driepikkelstraat 34, Mariakerke, tussen de sporthal Bourgoyen en het NMC, achter het basketbalveld.

• Meer info: marino@natuurpuntgent.org

Op het bestelformulier vind je het volledige aanbod van 2018. Hieronder een beetje uitleg over de pakketten die we dit jaar aanbieden.

VAST PAKKET VAN 60 STUKS Samen met de kweker hebben we vier vaste pakketten samengesteld, elk met een eigen functie. Voor wie het allemaal wat ruimer mag, valt een houtkant, een bloeiende haag of een vruchtdragend wildpakket te overwegen.

Houtkantpakket

Bloeiende haag Een selectie van opvallend bloeiende en vruchtrijke soorten, ook met prachtige herfstkleuren. Door minimale snoei in het najaar zullen de struiken ieder jaar uitbundig bloeien en vrucht dragen.

Plantafstand: 50 centimeter tot één meter.

Telkens 10 stuks van rode kornoelje, meidoorn, sleedoorn, hondsroos, lijsterbes en Gelderse roos.

Wie wat meer ruimte heeft en weinig onderhoud wenst, kan zich aan een houtkant wagen. Om de vijf tot acht jaar wordt de houtkant kort boven de grond gekapt zodat hij weer kan uitschieten. Zeer geschikt als schermgroen, zicht- en windscherm, brede haag of houtkant. Deze planten verdragen goed snoeiwerk. Houd zeker rekening met de goede groeikracht van zwarte els. Bij voorkeur groepsgewijs per soort aanplanten, met een plantafstand van één meter onderling en tussen de rijen.

Telkens 10 stuks van esdoorn, zwarte els, haagbeuk, hazelaar, lijsterbes en winterlinde.

Bladverkleurende haag Selectie van plantgoed met mooie bladverkleuring voor een kleurenspektakel in de herfst.

Plantafstand: 50 centimeter tot één meter.

Telkens 10 stuks van veldesdoorn, haagbeuk, rode kornoelje, kardinaalsmuts, beuk en vuilboom.

Wildpakket Speciale selectie van soorten die rijkelijk vruchten en bessen produceren, ideaal voor de voeding van wild en als vogelsnoepgoed.

Telkens 10 stuks van hazelaar, meidoorn, vogelkers, vuilboom, hondsroos en lijsterbes.

11 Aankondiging

2018 NUMMER 3

SNEP!

WEEKEND VAN 22 EN 23 SEPTEMBER

Feest! 10 jaar NMC Dit jaar vieren we tien jaar Natuur- en Milieucentrum De Bourgoyen. Tijdens het weekend van 22 en 23 september houden we een groot feest voor iedereen die graag naar het NMC of de Bourgoyen-Ossemeersen komt. Daarvoor hebben we een gevarieerd en feestelijk programma voorzien. Het feest heeft uiteraard plaats in en vooral rond het Natuur- en Milieucentrum, telkens van 14.00 tot 18.00 uur.

The Mobile Experience van Swarovski is een mobiele infostand waar je verrekijkers, telescopen en meer van Swarovski kunt uittesten en ontdekken hoe je er de natuur dichter mee bij jou brengt. Wie dacht dat je enkel vogels kon spotten met een kijker, zal na een passage aan de ‘MEX’ overtuigd zijn van het tegendeel.

Workshop bijenhotels en nestkastjes bouwen: wil je bijen of vogels aantrekken in je eigen tuin of terras? Dat kan! Bijvoorbeeld door voor hen een ideaal huis of hotel te bouwen. Een workshop voor groot en klein.

Poëziewandeling: Ronny is geboeid door poëzie en natuur.

Deze twee passies brengt hij samen in deze wandeling.

Rondleiding passiefhuis: het NMC is niet zomaar een gebouw, het is een passiefhuis. Wat dat betekent, kom je te weten tijdens deze rondleiding.

Postentocht in de Bourgoyen-Ossemeersen: vanaf 16.00 uur

© SWAROVSKI

Op de Swarovski-wandeling voor gezinnen met kinderen trekken we samen met iemand van Swarovski Optik en een Natuurpunt-gids de Bourgoyen-Ossemeersen in om met de verrekijker bij de hand de natuur te ontdekken.

wachten een aantal Bourgoyen-gidsen je op in het gebied. Zij vertellen je in geuren en kleuren waarom ze dat plekje voor jou hebben uitgekozen. Zo ontdek je de Bourgoyen-Ossemeersen op je eigen tempo.

De haarkunstenaars van

Theater Savooi meten elk kind een theatraal kapsel aan in hun kinderkapsalon.

Ze spelen met klassieke en vernieuwende technieken, gekruid op Savooise wijze, en brengen animatie van de hoogste kwaliteit. De Savooi-haarkunstenaars zijn kindvriendelijke en creatieve dames, die geoefend zijn in het snel opbouwen van een theatraal kapsel.

Workshop digiscopie (voor volwassenen): Ontdek de wereld

Marc De Bel hoeven we

van de digiscopie onder professionele begeleiding van Swarovski Optik en Natuurkijkers.be. De plaatsen voor deze workshop zijn beperkt tot maximaal 15 deelnemers per sessie. Wie wil deelnemen, schrijft in via info@natuurkijkers.be met vermelding van ‘workshop digiscopie Bourgoyen + datum’ (22 of 23 september)

wellicht niet meer voor te stellen. Hij is de bedenker van de Boeboeks, vuistgrote aardewezens, menselijke beestjes of beestige mensjes. Veel kinderen hebben nog nooit een Boeboek gezien, maar wie weg is van natuur, maakt een grotere kans om er ooit eens eentje in het gras te zien verdwijnen. Op het feest komt Marc speciaal voor ons vertellen!

Wat is digiscopie?

Digiscopie maakt gebruik van een digitaal toestel om te fotograferen of te filmen door een telescoop of verrekijker. Je gebruikt de telescoop of verrekijker dus als lens, als verlengstuk van het fototoestel. Zo kun je dieren op een afstand vastleggen zonder ze te verstoren.

Aankondiging

12

S N E P ! 2018 NUMMER 3

© THEATER SAVOOI

Zaterdag 22 september

Zondag 23 september

DOORLOPEND The Mobile Experience van Swarovski Workshop bijenhotels en nestkastjes bouwen Kindergrime Biobar en terras Muziek en dans met Mazurka Clandestina De lekkerste verse soep van Gent, taartenbuffet, …

DOORLOPEND The Mobile Experience van Swarovski Workshop bijenhotels en nestkastjes bouwen Theater Savooi met hun Theatraal Kapsalon Kindergrime Biobar en terras De lekkerste verse soep van Gent, taartenbuffet, …

EN VERDER 14.00 uur: Poëziewandeling Swarovski-wandeling (voor gezinnen met kinderen) Workshop digiscopie (voor volwassenen, inschrijven!)

EN VERDER 14.00 uur: Poëziewandeling Swarovski-wandeling Workshop digiscopie (voor volwassenen, inschrijven!)

Muziek met Moussa Dembele & Friends

15.00 uur: Rondleiding passiefhuis Vertellingen voor groot en klein (onder voorbehoud) 16.00 uur: Postentocht in de Bourgoyen-Ossemeersen (met gids) Swarovski-wandeling 17.00 uur: Rondleiding passiefhuis Postentocht in de Bourgoyen-Ossemeersen (met gids)

15.00 uur: Rondleiding passiefhuis Marc De Bel vertelt Toespraak door burgemeester Daniel Termont en Noah Janssen, directeur Natuurpunt Beheer 16.00 uur: Postentocht in de Bourgoyen-Ossemeersen (met gids) Swarovski-wandeling Muziek met Moussa Dembele & Friends 17.00 uur: Rondleiding passiefhuis Postentocht in de Bourgoyen-Ossemeersen (met gids)

MOUSSA DEMBELE

13 Aankondiging

2018 NUMMER 3

SNEP!

Eerste Levende Leiedag aangename kennismaking!

Natuurpunt koestert hoge ambities met het Natuurpark Levende Leie. Om die ambities extra in de verf te zetten, had op zondag 27 mei de eerste editie van de Levende Leiedag plaats. Een groep Natuurpuntvrijwilligers uit de regio Deinze/Sint-MartensLatem/Gent organiseerde die prachtige zondag een waaier activiteiten aan de oever van de meanderende Leie bij Latem-dorp. Met de Leie als bindend element lag het accent op natuur, cultuur, informatie, ontspanning en gezelligheid. We waren zeer blij met de gevarieerde opkomst, ook van vertegenwoordigers van andere organisaties en de overheid. Veel interesse, schoon volk, zonnige gezichten, enthousiaste reacties. Feest!

Het werd een dag die de ambities van het project nog eens helder zette: zoveel mogelijk aaneengesloten natuurgebied realiseren tussen Deinze en Gent en daar geïnteresseerde partners bij betrekken. We vonden het ook een gelegenheid om de mogelijkheden en gevoeligheden van de diverse betrokken partijen te verkennen in een gezellige

sfeer en de eigenheid van het gebied te laten appreciëren. Dat kon met wandelingen onder deskundige begeleiding over natuur en cultuur, bij informatiestands, voordrachten en demonstraties (over de dieren in de Leie), artistieke bijdragen van beeldende kunst en poëzie en culturele, milieuvriendelijke kinderanimatie.

DE AMBITIE VAN NATUURPUNT Natuurpunt wil de natuurgebieden in de Leievallei tussen Gent en Deinze verbinden tot het Natuurpark Levende Leie. Dit gebied met de Leie als slagader strekt zich uit van de Zeverenbeekvallei in het westen, op het grondgebied van Deinze, tot de Bourgoyen-Ossemeersen in het oosten, op Gents grondgebied. In vogelvlucht liggen deze twee gebieden ongeveer 15 kilometer van elkaar, maar als je rekening houdt met alle meanders in de rivier, zit je al snel aan het dubbele. Met 1200 hectare zal het Natuurpark Levende Leie een van de grootste natuurparken van Vlaanderen vormen.

© CLAUDIA VAN SANTE

© MARC CABUS

Verslag

14

S N E P ! 2018 NUMMER 3

Er waren ook officiële momenten met onder meer relevante toespraken, een aangename receptie en de vrijlating van enkele vogels. De Levende Leiedag kreeg nog meer luister doordat die dag ook het natuurinrichtingsproject Latemse Meersen officieel werd voltooid (zie hiernaast). Met dank aan het gemeentebestuur van Sint-Martens-Latem, Natuurpunt, de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) en de minister van Natuur. Verder was er vooral veel ruimte voor informele contacten bij wat lekkers. Hopelijk geven de foto’s hieronder een goede indruk van het feestelijke gebeuren.

De dag was alleszins een opsteker voor het Natuurpark Levende Leie. Hij illustreerde de mogelijkheden van het project, dat nu aan het vruchtbare deel van zijn traject begint. Wie zin heeft om daar mee haar of zijn schouders onder te zetten, is zeer welkom in een van onze werkgroepen. Stuur een mailtje naar project@levendeleie.be en je verneemt hoe je de dynamiek van ons ambitieuze team kunt versterken. Ook financiële steun blijft noodzakelijk om de nodige natuurgebieden te verwerven. En je warme belangstelling: die helpt altijd. Op de sites levendeleie.be, natuurpuntgent.be, natuur.deurlelatem.be en natuurpunttussenleieenschelde.be vind je alle verdere gegevens.

© CLAUDIA VAN SANTE

© CLAUDIA VAN SANTE

Natuurinrichting Latemse Meersen afgewerkt

Bij de start op 27 mei 1999 was het natuurinrichtingsproject Latemse Meersen het eerste in Oost-Vlaanderen en een van de eerste in Vlaanderen. Het was dus wat zoeken om het project van de grond te krijgen, maar twintig jaar later is het klaar. Er werd ruim 20 hectare weiland aangekocht (vooral in de Keuzemeersen), er zijn moeraszones en poelen aangelegd, wandelpaden ingericht, er is een elzenbos aangeplant en als sluitstuk is de Meersbeek geruimd. Daardoor is die veranderd van een bijna dode, dichtgeslibde waterloop tot een levendige beek waarin vis vanuit de Leie komt paaien.

Tijdens de Levende Leiedag in Sint-Martens-Latem vierden we tegelijk de voltooiing van dit natuurinrichtingsproject. Naar aanleiding daarvan mochten we diverse hoogwaardigheidsbekleders verwelkomen.

© VLM

Om de afsluiting van het natuurinrichtingsproject Latemse Meersen een feestelijk tintje te geven, werden geen lintjes doorgeknipt, maar wel enkele vogels weer vrijgelaten in de natuur. Onder het goedkeurend oog van minister van Natuur Joke Schauvliege geeft burgemeester Agnes Lannoo van Sint-Martens-Latem een merel de vrijheid.

Na toespraken van eerste schepen Rigo Van de Voorde namens de gemeente Sint-Martens-Latem, Bart Vangansbeke namens Natuurpunt (zie zijn tekst op p.17) en tot slot Vlaams minister van Natuur Joke Schauvliege werden enkele pas herstelde vogels uit het ‘Opvangcentrum voor vogels en

© CLAUDIA VAN SANTE

wilde dieren’ vrijgelaten. Aansluitend kregen alle genodigden en bezoekers aan de Levende Leiedag een verfrissend drankje aangeboden. Ook Natuurpuntvoorzitter Lieven De Schamphelaere vierde mee en steunde tegelijk het nieuwe, gezamenlijke project ‘Natuurpark Levende Leie’.

© FREDERIK VAN VLAENDEREN

MAARTEN VERTELT © MARC CABUS

© VLM

15 Verslag

2018 NUMMER 3

SNEP!

EVENT GRATIS 2 0 1 8 9.

22&23.0 u 10u - 18

Dé alzaak specia uw l voor a e opttisch n t ente instrum

Kom de producten testen en geniet van aantrekkellijke promoties !

Eerlijk advies • snoeien • onderzoek • aanplant • vellen • ...

Natuurkijkers.be en n Swarovski Optik presenteren d de e S Swarovski ki O Optik ik Mobile M bil Experience E i tijdens ijd het 10 jaar Natuur- en Milieucentrum De Bourgoyen n feest.

Gratis workshops digiscopie dig iscopie Info en inschrijven via in info-be@swarovskioptik.com nfo-be@swarovskioptik.com

Nederstraat 25 9700 Oudenaarde +32 (0)55 61 33 13 info@natuurkijkers.be www.natuurkijkers.be Natuurkijkers.be is een merknaam van Optiek Van Ommeslaeghe, Nederstraat 20

Swarovski Optik wandeling wan deling Vertrek elk uur l We brengen bre engen de natuur dichterbij.

Volg het event

Natuu urkijkers Natuurkijkers

Ontdek onze nieuw nieuwe we WEBSHOP! WEBSHOP! www.natuurkijkers www.natuurkijkers.be s

Ons tijdschrift valt driemaandelijks in de bus bij meer dan

7000 Gentenaars met een hart voor de natuur.

Wilt u hen ook bereiken?

Contacteer ons via advertenties@ natuurpuntgent.org

> HIER UW ADVERTENTIE? < 16

S N E P ! 2018 NUMMER 3

ontwerp: mietlassuyt@gmail.com • www.instagram.com/_moesje_

Thijs De Jonghe +32 498 51 78 68 info@lumbricus.be www.lumbricus.be

Toespraak Levende Leiedag Natuurpark Levende Leie veronderstelt aandacht voor natuur. De Leie tussen Gent en Deinze heeft haar meanderende loop behouden en is als een slagader verbonden met de vele deelgebieden in de Leievallei.

Veelal gaat het om meersen in de bestemming natuurgebied. Onze plannen met het Natuurpark Levende Leie bestaan erin om die natuur nog robuuster en dus sterker te maken. We streven naar een natuurgebied van 1200 hectare. Dat vereist grotere aaneengesloten gebieden die ook onderling verbonden zijn. We stellen vast dat de fauna en flora nood hebben aan een aaneengesloten robuust natuurgebied – vogels foerageren bijvoorbeeld in het ene deel en overnachten in een ander deel van de vallei.

Recent onderzoek van de stad Gent in het kader van een soortenplan stelde vast dat de Bourgoyen-Ossemeersen een absolute hotspot zijn voor vele planten en dieren.

Maar die dieren en planten zitten wel ‘opgesloten’, zodat zij zich niet zo goed kunnen verspreiden naar de rest van de Leievallei.

Er is dus dringend nood aan maatregelen om die verbindingen te realiseren.

Vanuit Gent willen we dan ook de Bourgoyen-Ossemeersen verbinden met de Assels, de Keuzemeersen, de Latemse Meersen en de Leiemeersen in Deurle en Deinze. Het zal een hele opgave zijn om zowel de natuurgebieden verder uit te breiden als de vele versnipperende infrastructuur, zoals waterwegen, spoorwegen en wegen, natuurvriendelijk te laten overbruggen. Er zijn wel al enkele mooie voorbeelden: door het Inrichtingsplan Assels heeft de Vlaamse overheid (VLM) de Hoge Blaarmeersen verbonden met de Assels door een tunnel met zowel passagemogelijkheid langs het water als langs de oevers. Ook in de Latemse Meersen is onder deskundige leiding van de VLM heel wat natuurinrichting gebeurd die de natuur sterker maakt en meer verbindingsmogelijkheden biedt.

Steun nodig Het verder uitbreiden van die natuurgebieden veronderstelt steun van de overheid. En die hebben we tot nu toe altijd gekregen.

Waarvoor oprechte dank. Steun enerzijds in de vorm van Vlaamse aankoopsubsidies en anderzijds in de vorm van de erkenning van verschillende natuurreservaten in de Leievallei tussen Gent en Deinze om de kosten voor een optimaal natuurbeheer te vergoeden. Een goedkeuring van een al enkele jaren geleden aangevraagde uitbreiding van

het erkend natuurreservaat ‘Gentse Leievallei’ dringt zich wel op. Daarvoor kijken we hoopvol naar minister Schauvliege, die in het verleden altijd haar engagement voor bijkomende erkenningen is nagekomen.

We bedanken hier ook graag de verschillende lokale overheden die hun duit in het zakje doen. De stad Gent ondersteunt alle aankopen in de Gentse Leievallei voor 30%, Sint-Martens-Latem doet zelfs nog beter.

Die gemeente probeert zoveel mogelijk restfinanciering aan te leveren – de restfinanciering is het aankoopbedrag min de Vlaamse subsidies. Dat is uniek in Vlaanderen. De stad Deinze probeert eveneens 10% aankoopsubsidie te leveren.

Mensen Het Natuurpark Levende Leie is er in de eerste plaats voor de natuur op zich. Maar ook voor de mensen. Bewoners, natuurrecreanten, landbouwers en horeca-uitbaters kunnen ervan genieten of er een deel van hun inkomen uit halen.

En zoals we met het Natuurpark Levende Leie verbindend willen werken voor de natuur, willen we dat ook doen voor de mensen. In de eerste plaats intern binnen de verschillende Natuurpuntafdelingen en hun kernen en werkgroepen. Het natuurpark is een samenwerking tussen de Natuurpuntgeledingen van Gent, Sint-Martens-Latem en Deinze. Ook het bestuur en het secretariaat van Natuurpunt, onze moedervereniging, gevestigd in Mechelen, ondersteunt het Natuurpark ten volle. Een vereniging met meer dan 100.000 leden heeft veel power.

Maar we willen absoluut ook samenwerken – en dat gebeurt trouwens al in belangrijke mate – met de lokale overheden en de Vlaamse administratie. Het in opmaak zijnde Groen RUP van de stad Gent is een mooi voorbeeld voor de andere gemeenten.

Maar samenwerken met de overheid alleen zal niet volstaan. We willen ook samenwerken met iedereen die positief staat tegenover ons streven naar een robuuster natuurgebied. Op die manier kan de beleving van die natuur nog toenemen en komen er meer mogelijkheden voor wandelaars en fietsers om die natuur te verkennen, wat dan op zijn beurt weer kansen biedt voor de horeca.

Grotere natuurgebieden veronderstellen veel natuurbeheerwerk en daarbij kunnen landbouwers een heel belangrijke rol spelen, zeker in meersengebieden. Door een

17 Verslag

2018 NUMMER 3

SNEP!

goede samenwerking ontstaat hier een winwinsituatie. De beheermaatregelen zoals maaien en begrazing kunnen worden ingeschakeld in de bedrijfsvoering en door de beperkende voorschriften worden de natuurwaarden versterkt. Wij zijn absoluut voorstander van samenwerking met lokale landbouwers en liefst biolandbouwers. We hebben nu al een constructieve en aangename samenwerking met veel landbouwers in de natuurgebieden van Natuurpunt in de Leievallei. Het recent opgestarte biolandbouwproject in Goedingekouter is daar een ander mooi voorbeeld van.

Maar het gaat allemaal nog veel verder: goed en mooi wonen en werken wordt alleen maar bevorderd door toegankelijke grote natuurgebieden in de omgeving. We dromen ook van een samenwerking met de culturele sector. De Latemse (schilders)school is altijd intens beïnvloed geweest door de prachtige Leievallei. Een bezoek aan de verschillende musea in Latem, Deurle en Deinze is zeker de moeite waard. Het zou bijzonder leuk zijn als het ooit zou lukken om samen eens een tentoonstelling te organiseren van die prachtige kunstwerken waarin de natuur- en landschappelijke waarden aan bod komen.

Ecosysteemdiensten Als laatste wil ik kort even de belangrijke ecosysteemdiensten aanhalen die het natuurpark Levende Leie levert. Waterbeheer zal in de toekomst nog belangrijker worden met het oog op de noodzakelijke adaptatie aan de klimaatverandering. De wateropvang in de valleigebieden – de natuurlijke rol van riviervalleien – moet behouden en zelfs beter georganiseerd worden. Het natuurinrichtingsplan Latemse Meersen heeft hier uitstekend werk geleverd. Grote, stevige natuurgebieden zorgen ook voor natuurlijke water- en luchtzuivering. En tot slot leveren zij ook nog een andere ecosysteemdienst: rust en stilte, iets wat in ons drukbevolkte Vlaanderen steeds meer in het gedrang komt.

Deze mooie Levende Leiedag is het beste voorbeeld van ons streven naar natuur voor iedereen. We willen de volgende decennia heel hard voortwerken om het Natuurpark Levende Leie verder vorm te geven, zodat het zelfs Vlaamse bekendheid krijgt – een beetje zoals Het Zwin en de Kalmthoutse Heide … Iedereen die daaraan een steentje wil bijdragen, is van harte welkom.

Expeditie Natuurpunt Gentse teams geven het beste van zichzelf

Team Loslopend Wild #1 voor de Damvallei

Team De Patrijzen voor de Gentbrugse Meersen

Samen met zeven vriendinnen besliste ik in januari impulsief om aan de expeditie deel te nemen. Omdat we afkomstig zijn uit Deerlijk, Deinze, Gent en Alsemberg vormden we twee teams: Loslopend Wild #1 voor de Damvallei en Loslopend Wild #2 voor de Kapittelbeek.

Door witte wijn te verkopen en vrije giften te verzamelen, brachten we met veel enthousiasme 1945 euro bijeen voor de Damvallei. Zo konden we op 22 juni aan de start verschijnen.

Het werd een prachtige wandeltocht, waarbij we door dik en dun samenbleven. We hadden dan ook vier fantastische coaches, die voor al onze guilty pleasures zorgden: een wit wijntje, een fris biertje, snoepjes, massages, rode vruchten, zoute stokjes, bananen, een opgepompte luchtmatras… Op zaterdagavond zorgden ze zelfs voor een echte massagetafel, een kampvuur en extra lekkers op de barbecue.

Zonder hen was de tocht helemaal anders verlopen.

Alsof de afstand nog niet lang genoeg was, liepen we tweemaal verkeerd, waardoor we er nog wat extra kilometers aan toevoegden.

Toch haalden we andere ploegen moeiteloos weer in. Het was fijn om nieuwe natuurpuntgebieden te leren kennen. De expeditie heeft ons gemotiveerd om er het komende jaar nog vaker te gaan wandelen.

Zeven van de acht vriendinnen haalden de finish zonder kleerscheuren; eentje kwam over de eindmeet met gigantische blaren. Maar dat werd ruimschoots goedgemaakt door het warme onthaal met fanfare en heerlijk eten. Joke, Mieke, Mieke, Sophie, Muriel, Ann en Katrien: volgend jaar opnieuw?

Verslag

Expeditie Natuurpunt was een fan-tas-tische ervaring! We blikken terug op een vermoeiende maar supermooie wandeltocht van Tienen naar Mechelen. Petje af voor de organisatoren en de vele vrijwilligers die zich opgeofferd hebben om er zo’n memorabel weekend van te maken.

We genoten van de prachtige en gevarieerde landschappen, en van de ontmoeting met de andere teams, van wie we de voorbereidingen online hadden gevolgd. Een van de hoogtepunten was de camping op het einde van de eerste dag. Er hing een geweldige sfeer en na een lekkere paella was het heerlijk vertoeven aan het kampvuur, waar een zanger met zijn gitaar ons tot diep in de nacht liet meezingen. Een andere leuke herinnering was het buurtfeest met de wedstrijd van de Rode Duivels op groot scherm, waar we als voorbijgangers met open armen werden ontvangen, een drankje aangeboden kregen en net een goal van de Belgen konden meepikken.

We hebben dat weekend heel wat moois gezien en ontdekt. Op een van de rustpunten zagen we hoe een medewerker van Natuurpunt een hazelworm had gevonden. We dachten dat het een slang was! Op een ander moment werden we verrast door een grote groep ooievaars in een open veld. We observeerden ze een hele tijd vol verbazing. België is klein, maar heeft heel wat natuurpracht in de aanbieding, en daar zijn we dat weekend meermaals aan herinnerd. Je hoeft niet ver te reizen om te kunnen genieten van al dat moois.

We zijn blij dat we met onze opbrengst van 1871 euro Natuurpunt kunnen helpen om de groene longen van ons land te onderhouden en verder uit te breiden. Naast de vele leuke momenten was het soms ook lastig, zowel fysiek als mentaal. Aan het einde van dag één werd duidelijk dat we wel wat meer hadden moeten trainen. Twee van onze teamleden konden niet verder en moesten de tocht toen al stopzetten. Werkpuntje voor volgend jaar, want dan willen we zeker opnieuw deelnemen, en wel met de combinatie wandelen en kanovaren!

18

S N E P ! 2018 NUMMER 3

De derde editie van Expeditie Natuurpunt brak alle records: 70 teams zamelden bijna 240.000 euro in voor natuurgebieden in Vlaanderen! Drie Gentse teams brachten de mooie som van 5639 euro aan voor de Damvallei, de Gentbrugse Meersen en de Moervaartvallei. Een heroïsche prestatie voor de Gentse natuur! Al overwogen om volgend jaar ook met een team aan de start te staan? Eva, Lore en Michael geven je graag een voorsmaakje van wat je mag verwachten.

Team De Ouw Moeren voor de Oude Moervaartvallei

2 januari. Een herinneringsalarm weerklinkt uit een gsm. We zitten met ons team ergens in een bos in Hecq. De nieuwjaarsdis is net verteerd en de kater weggewandeld. We zijn het jaar gestart met het goede voornemen om opnieuw een gezonde portie avontuur in ons leven te brengen. Vandaag starten de inschrijvingen voor Expeditie Natuurpunt. Om zeker te zijn van onze deelname, schrijven we ons meteen in. Vorig jaar waren we De Hutsepotroeiers, dit jaar ‘de Ouw Moeren’.

We hopen genoeg geld in te zamelen voor de oude Moervaartarm. Dat is een deel van de Moervaartvallei dat Natuurpunt momenteel in beheer heeft van het Havenbedrijf. Zonet werd een inrichtingsproject afgerond door VLM. De oude Moervaartarm werd (gedeeltelijk) uitgediept en gebaggerd. Maar de ambities liggen veel hoger. Natuurpunt wil in de noordelijke Moervaartvallei een groot natuurreservaat realiseren. Tot vorig jaar was dat nog landbouwgebied, maar het werd intussen herbestemd naar natuurgebied. Voorlopig is al anderhalve hectare bos aangekocht, maar daar moeten de volgende twaalf jaar nog vele tientallen hectaren bij komen. En daar dragen we maar al te graag ons steentje toe bij.

22 juni. Na verschillende taartenverkopen, een pannenkoekenbak en enkele rommelmarkten en met de steun van fantastische geldschieters, rijden we met 1823 euro op de teller naar Lummen. Het kampvuur brandt al, maar eerst gaan vier van onze teamleden het gevecht aan met een lek Therm-a-Restmatje. Moeite voor niks, het matje wint.

Gelukkig wordt ons een heerlijk ontbijt met alles erop en eraan gepresenteerd. Onze coach deelt de enveloppe met de routebeschrijving uit en tot groot jolijt zijn we voor een dag de trotse eigenaar van een ONAK, een opvouwbare kano. Om 9.00 uur verschijnen we aan de start met een witte en een groene boot. Eindelijk mogen we het water in. Wat volgt, is opnieuw een heerlijke tocht langs de meanderende

Demer. Een grote gele kwik vliegt voorop als gids en heidebeekjuffers zorgen voor afleiding. Rond 13.00 uur vervoegen we onze coaches, die ons verwennen met allerlei lekkers.

Onze ploeg wordt door elkaar geschud voor de volgende etappe: coaches worden roeiers, roeiers worden coaches. Terwijl het voetbal onze coaches entertaint, vermaken wij ons rijkelijk op het water. In Aarschot gaat het plots heel vlot. Een stroomversnelling neemt ons mee, maar dan is er opeens die tak. Voor we het goed en wel beseffen, ligt een van onze teamgenoten op de bodem van de boot met haar twee voetjes in de lucht. De tranen rollen over onze wangen. Hilariteit alom! Bootje varen verveelt nooit! ’s Avonds verschijnen we met een heel tevreden glimlach op ons gezicht aan de camping in Begijnendijk. Onze tenten staan al opgezet (dankjewel coaches!), wij moeten alleen maar onze voetjes onder tafel schuiven en klinken op een geweldige dag. Dit is beter dan een viersterrenhotel: paella om je vingers bij af te likken, lekkere lokale biertjes en een gezellig kampvuur. De volgende dag gaan we op hetzelfde elan verder. Om 15.00 uur bereiken we de finish op de tonen van fanfaremuziek.

Met een gelukzalig gevoel blikken we terug op ons avontuur. De stilte op het water, de intieme tweemansgesprekken in boot of coachauto, het heerlijke eten op de stopplaatsen, de zon, de vogels, vlinders, juffers en bloemetjes op de oever. We hebben veel, heel veel gelachen, maar ook flink geroeid: wel 65 kilometer ver. We hebben onze armen gemasseerd en soms wat gniffelend gelachen met de pijnlijke blikken van de wandelaars. En we hebben geklonken: op onze donateurs, op de vele Natuurpuntvrijwilligers en op onszelf. Een geweldig team waar we nog veel avonturen mee willen beleven! Bedankt uit naam van Eva, Leen, Liesbet, Sofie, Lore en Pieter. En hopelijk tot langs de oude Moervaartarm!

19 Verslag

2018 NUMMER 3

SNEP!

VOGELWERKGROEP GENT+

Westhoek en IJzermonding 17 juni 2018 Een uitstapje naar de kust wordt al vlug iets voor de allround natuurliefhebber, omdat je er een heleboel planten vindt die elders in Vlaanderen niet voorkomen of zeldzaam zijn. Als vogelwerkgroep kijken we immers niet alleen naar vogels.

Het was daarom eens zo leuk dat we Ward Vercruysse meehadden op tocht. Ward inventariseert immers sinds jaar en dag een deel van onze kustgebieden voor het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) en kent de kustfauna en -flora van binnen en van buiten. Dat begon dus al goed in Nieuwpoort, met tengere distel, ruwe klaver, bleekgele morgenster en pijlkruidkers. Ward haalde zelfs de zeldzame grassen ervan tussen. Voor mij de eerste kennismaking met het laksteeltje.

Maar zoals gezegd keken we ook naar vogels. Heel veel bergeenden met nog meer jongen: bergeenden zorgen voor elkaars jongen in een soort crèches. Samen met het Zwin is de IJzermonding een hotspot voor die soort. Ook de scholeksters liepen met jongen rond, en op de draad zat een familietje roodborsttapuit. De gewone tapuit is verdwenen als broedvogel uit de IJzermonding, maar er zijn opvallend meer baltsende graspiepers dan vroeger – we hoorden minstens tien posten. De slikvlakte aan de monding zelf is telescopenwerk, maar le-

HARKWESP © GUY HUYLEBROECK

Verdronken Land van Saeftinghe 1 juli 2018

VISDIEF © JOS ZWARTS

verde wel een aantal leuke waarnemingen op. Zoals een verre gewone zeehond, met daarachter een albino kokmeeuw die trachtte door te gaan voor een ivoormeeuw. Wel een beetje onverwacht. Ook een regenwulp verwacht je hier in juni niet meer. Die zou in principe in Siberië moeten zitten broeden en had dus duidelijk de trein gemist.

De Westhoek is stilaan aan het verruigen (te weinig konijnen!) en dat merk je ook aan de vogels. Cetti’s zanger, spotvogel, fitis, nachtegaal, braamsluiper, tuinfluiter: allemaal soorten die graag dicht struikgewas met open plekken hebben. Omdat hierdoor de open duinen en de eraan verbonden planten- en diersoorten dreigen te verdwijnen, start het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) in 2019 met een herstel van de Sahara, zoals het zandgedeelte in de Westhoek heet. Dat is een goede zaak voor soorten als boomleeuwerik en rugstreeppad, waarvan we zowel een jong als een volwassen exemplaar vonden. Ook in de Westhoek was er ruim aandacht voor zeldzame(re) planten, zoals stijf hardgras en hartgespan, en vooral: veel, veel orchideeën. De gegeerde honingorchis of Herminium stond in grote aantallen te bloeien, naast bokkenorchis, veel bosorchis, met hier en daar een gevlekte en een rietorchis, grote keverorchis en moeraswespenorchis.

We sloten af aan de overkant van de grens in de Dune du Perroquet, waar we nog zomertortel, zwartkopmeeuw, rondbladig wintergroen, vleeskleurige orchis, zomerbitterling, kruipend stalkruid en de harkwesp, een duinenspecialist, aan ons lijstje toevoegden.

HERMINIUM © GUY HUYLEBROECK

Er was een tijd dat we de uitstappen naar het Verdronken Land van Saeftinghe vlotjes vol kregen en zelfs het aantal deelnemers moesten beperken omdat het te lang duurt om een grote groep door een moddergeul te krijgen.

Daar hadden we deze keer geen probleem mee, want we waren maar met negen. Best jammer, want een gegidste wandeling is niet alleen een ideale gelegenheid om dit unieke gebied te verkennen, maar bovendien in elk jaargetijde interessant. Ook nu dus.

Al van bij het begin werd de toon gezet: veel gele kwikstaarten en baltsende graspiepers, en hier en daar een zingende rietgors. Er vloog ook een visdiefje met, wel ja, een visje voorbij. Zodra we dieper in de schor doordrongen en de eerste geulen zagen, kwamen daar ook de alomtegenwoordige scholeksters en bergeenden bij, en hier en daar een wulp of een tureluur.

De gids deed zijn best door ons te wijzen op de pantsertjes van net vervelde krabbetjes,

Verslag

20

S N E P ! 2018 NUMMER 3

RUGSTREEPPAD © GUY HUYLEBROECK

op de jonge slijkgarnaaltjes en op al die eetbare planten in de schor: zeeaster, zeekraal, gewoon lepelblad, wilde selderij (een rodelijstsoort in zowel Vlaanderen als Nederland) en schorrenkruid. Hij nam ook de tijd om moeilijke dingen duidelijk uit te leggen, zoals de getijdenwerking of het belang van kiezelwieren en algen uit het geslacht Vaucheria bij het fixeren van de schor. Of welke eenvoudige trucjes gebruikt worden om ook in de mist de weg naar de veilige dijk terug te vinden. In alle palen die de vluchtroute aangeven, is een lange spijker geklopt die de richting van de volgende paal aanwijst.

Ondertussen hielden wij zelf wel het vliegend spul in de gaten, variërend van de vele zwartsprietdikkopjes tot de toch wel te verwachten bruine kiekendieven en lepelaars. Op het einde van de wandeling leerden we nog dat vorksprietgarnalen het slik doen zingen en haalden we een nog bijna intacte boormossel uit een duizenden jaren oud stuk turf.

Sprookjeswandeling in het Bijgaardepark Onze sprookjeswandeling van zondag 24 juni was een prachteditie! Er kwamen ruim 150 mensen genieten van een hele reeks spannende verhalen door onze huisverteller Maarten Trybou. Koningen en prinsessen, ridders en draken, heksen en dwergen, allemaal passeerden ze de revue.

Onder het stralende zonnetje verkenden we alle hoekjes van het mooie Bijgaardepark in Sint-Amandsberg en onderweg kwamen we allerlei sprookjesfiguren tegen. We rondden af met een glaasje in de volkstuinen van de Bijgaard, waar we nog lang gezellig bleven napraten! Ondertussen konden de kinderen ook op fotoshoot met de sprookjeswezens ...

En ze leefden nog lang en gelukkig!

Met medewerking van Buurtcomité Bijgaardepark Ontspoort.

Op 7 juli organiseerden we in en rond het NMC een nachtvlinderavond in de Bourgoyen-Ossemeersen. We begonnen met een kleurrijke presentatie van Johannes als kennismaking met de soortgroep. Een twintigtal deelnemers leerde verschillende soorten kennen en werd ingewijd in de geheimen van de nachtvlindervangst. Na zonsondergang zetten we vier lichtvallen en konden we ook echt aan de slag. In groepjes gingen we de vallen legen – de gevangen beestjes werden op het terras van de cafetaria op naam gebracht en daarna weer vrijgelaten.

Het was een warme, broeierige avond. In totaal vingen we een recordaantal van 199 soorten, waaronder verschillende mooie en kleurrijke soorten zoals de hoornaarvlinder, de hageheld en de zilverhaak. We vonden ook enkele (heel) zeldzame soorten voor Vlaanderen, voornamelijk micro-nachtvlinders zoals het vlekzandvleugeltje en de levervlekmot. Als uitsmijter konden we ook twee nieuwe soorten macro-nachtvlinders voor de Bourgoyen-Ossemeersen noteren: het karmozijnrood weeskind en de duizendbladdwergspanner.

Het duurde tot in de vroege uurtjes voor de bar sloot, de stekker uit de nachtvlinderval werd getrokken en de laatste enthousiastelingen tevreden naar huis trokken.

Nachtvlinders in de Bourgoyen-Ossemeersen

© PIETER VANGANSBEKE

KARMOZIJNROOD WEESKIND & HOORNAARVLINDER © JOHANNES JANSEN

21 Verslag

2018 NUMMER 3

SNEP!

HAGEHELD

)

RiElligTer T R P n e e n v r ij w va

© HENDRIK MOEREMANS

Katrien houdt van...

Een poosje geleden werd mij beleefd gevraagd om in de volgende nummers vooral jong bloed te portretteren.

Jonge dartele veulens, met veel idealen… Op de spaghetti-avond van Anton (zie vorige Snep!) ontmoette ik haar voor het eerst. Een jonge meid uit De Pinte, vol overgave van de Chiro naar de JNM gestapt en nu een drietal jaar bij Natuurpunt Gent. Wie o wie is Katrien Van Petegem?

Katrien liet zich inpakken door Maarten Trybou, onze vorige voorzitter. Een drietal jaar geleden was ze gecharmeerd door zijn oproep om meer jonge mensen voor het karretje van Natuurpunt te spannen. Ze hielp mee plantenbeurzen organiseren en zette haar schouders onder Natuurpuntfuiven. Tjonge, wat was dat immens veel werk: ontelbare uren vergaderen, achter de pc zitten, telefoneren. De laatste twee maanden was ze zeker om de andere dag een uur bezig, tijdens het weekend wel een halve dag. Een flink deel van haar vrije tijd. Op een bepaald moment vroeg Katrien zich af welk soort engagement ze verder wou opnemen bij Natuurpunt.

Toevalstreffer Misschien wilde ze eerder een inhoudelijke bijdrage leveren in verband met ecologie en natuurbeheer? Het antwoord kwam als geroepen, want Bart Vangansbeke had een oproep gelanceerd voor een werkgroep rond het vernieuwde project Natuurpark Levende Leie. Met haar achtergrond zou Katrien hier zeker interessante inhoudelijke input kunnen geven. Het idee om de kleine natuurgebiedjes aan elkaar te rijgen tot één groot natuurpark, dat is echt haar ding. Gent, Sint-Martens-Latem

en Deinze gaan hier voor een gemeenschappelijk doel. En dan is er nog de samenwerking tussen Natuurpunt en een reeks organisaties die een geweldige maatschappelijke meerwaarde biedt.

Hoe willen ze dat aanpakken met de werkgroep? Naast het organiseren van publieksevenementen zoals de Levende Leiedag is de aankoop van gronden een noodzakelijke strategie. Volgens Katrien is daar veel knowhow voor nodig, maar ze heeft er een goed oog in. Er zijn namelijk tal van goede voorbeelden waarop de werkgroep zich kan baseren, zowel in binnen- als buitenland. Neem nu de Maas aan de Nederlands-Belgische grens, daar heb je het ‘Rivierpark Maasvallei’, een grensoverschrijdende samenwerking met onder meer een uitgebreid fiets- en wandelnetwerk. Zeker een puike inspiratiebron.

Natuur als levenskeuze Na alles wat Katrien ons toevertrouwde over haar Natuurpuntcarrière, zijn we benieuwd geworden naar haar professionele loopbaan. De liefde voor plantjes en dieren kreeg ze mee met de papfles. Samen met haar ouders ging ze altijd op vakantie naar een natuurrijke bestemming. Haar vader had altijd de verrekijker bij de hand, om hier of daar een interessante vogel te spotten. En Katriens moeder wilde eigenlijk lerares biologie worden, al bleef het bij een droom. Het lag in de lijn van de verwachtingen dat Katrien zou voortgaan in de richting van natuur en/of milieu. Even twijfelde ze over dierenarts, maar het werd toch biologie. Maar kom je daarmee niet moeilijk aan de bak? Katrien merkt op dat biologie en milieuaspecten tegenwoordig zijn doorgesijpeld in heel wat sectoren,

Vereniging

22

S N E P ! 2018 NUMMER 3

zodat je veel ruimere mogelijkheden hebt om aan de slag te gaan. Zo teelt een van haar studiegenoten biobloemen, hij is leverancier voor een online bloemenwinkel.

In de academische wereld waar Katrien zes jaar lang aan haar doctoraat werkte, wilde ze niet verder gaan. Hoewel ze achteraf grif toegeeft dat haar baan als assistente bij de vakgroep Biologie haar wel de meeste voldoening gaf. Inclusief de begeleiding van de studenten. Het was iets met hommeltjes, bloemetjes en bestuiving in een plexibak.

Meedraaien in een groen bedrijf Intussen was haar huidige vriend met een eigen zaak begonnen. Hij ging zich toeleggen op de aanleg van groendaken. Daar zag Katrien ook wel muziek in en zo komt het dat ze nu al een half jaartje meedraait in dat bedrijf. Als we vragen wat haar functie is, antwoordt ze ‘van alles’. Tussen haakjes: als je een groendak overweegt, lees dan zeker het interessante artikel dat verscheen in de vorige Snep!

Tot slot komen we bij wat Katrien nog meer boeit in het leven. Wat wil ze daarover kwijt? Ze houdt nog altijd van natuurreizen. Van kindsbeen af vergezelde ze haar ouders naar natuurgebieden. Nu is de bestemming gewoon wat verder weg. Bijvoorbeeld Zuid-Afrika, een ongelooflijk groot land met een heel grote diversiteit aan vegetatie. Supermooi, al zegt ze het zelf.

Al beseft ze tegelijk dat vliegreizen zwaar meetellen in haar ecologische voetafdruk.

Maar toch hebben ze iets speciaals. Ze kan er namelijk genieten van het gebied. En ze vindt er vooral de tijd om de dingen enkele weken los te laten. En willen we dat uiteindelijk niet allemaal?

Natuur voor altijd Als je blijvend iets wilt betekenen voor de Gentse natuur, niet alleen tijdens je leven, maar ook wanneer je er zelf niet meer bent, kun je ervoor kiezen om Natuurpunt Gent op te nemen in je testament. Zo kunnen wij de natuur blijven beschermen en veilig stellen voor de volgende generaties. Dankzij legaten kunnen wij de Gentse natuur nog beter ontwikkelen, behouden en beschermen.

Sinds 2001 zorgt Natuurpunt Gent voor de uitbreiding en uitbouw van nieuwe natuurreservaten in het Gentse. Het aankopen van natuurgebieden gaat langzaam en vergt veel geduld, doorzettingsvermogen en natuurlijk ook geld. Het wordt steeds moeilijker om alle aankopen te financieren, want de grondprijzen stijgen sterk en de aankoopsubsidies blijven beperkt.

Neem de natuur op in je testament

Meer inlichtingen?

Veel mensen willen iets terugdoen voor de natuur die zo goed voor ons zorgt. Met een testament kun je deels zelf beslissen wie van jou zal erven. Ook kun je speciale wensen toevoegen aan je testament, zodat de steun bijvoorbeeld naar jouw lievelingsnatuurgebied in het Gentse gaat. Je kunt er dan op vertrouwen dat de erfenis die je nalaat, wordt geïnvesteerd in de natuur waar jij het meest van houdt.

Bart Vangansbeke, aankoopverantwoordelijke Natuurpunt Gent, bartvangansbeke@telenet.be, 0477/60.48.44.

Joost Verbeke, verantwoordelijke schenkingen en legaten bij Natuurpunt, joost.verbeke@natuurpunt.be, 0477/20.47.27.

Legaten als krachtige motor Wil jij ook meehelpen om nog meer natuurgebieden te beschermen, ook bij jou in de buurt? Doe dan een gift aan Natuurpunt. Gelukkig kunnen we nu al rekenen op heel veel donateurs die onze aankopen mogelijk maken. En met legaten kunnen we zelfs onze stoutste dromen doen uitkomen. Dan kunnen ook de volgende generaties blijven genieten van de natuur en wandelen, fietsen, paardrijden en varen in een natuurrijk Gent.

De voorbije jaren hadden we het grote geluk dat we enkele legaten mochten ontvangen.

We hebben die middelen nagenoeg volledig ingezet om de restfinanciering van onze heel grote aankopen mee af te betalen en het laatste ‘financiële gat’ bij de bouw van ons verenigingshuis De Stek te dichten.

Infomomenten legaten in Gent Natuurpunt organiseert regelmatig informatiemomenten over testamenten. Heb je interesse of overweeg je om Natuurpunt Gent als goed doel op te nemen in je testament? Dan ben je van harte welkom op een van de infosessies over legaten op dinsdag 25 september van 10.00 tot 11.30 uur of van 18.00 tot 19.30 uur. Afspraak in het NMC De Bourgoyen.

Joost Verbeke, die bij Natuurpunt verantwoordelijk is voor schenkingen en legaten, biedt je een praktisch overzicht van de mogelijkheden en van de fiscaal meest voordelige formules. Na afloop kun je hem in alle discretie je persoonlijke vragen stellen.

Met een gift in je testament help je mee: • nieuwe natuurgebieden in het Gentse verwerven; • bestaande natuurgebieden beheren, beschermen en onderling verbinden; • cultuurhistorisch landschappelijk erfgoed veilig stellen; • natuur herstellen bij jou in de buurt; • specifieke bescherming bieden aan zeldzame dieren en planten; • recreatievoorzieningen aanleggen en onderhouden.

23 Vereniging

2018 NUMMER 3

SNEP!

NIEUWS UIT HET NMC Onze allereerste Elfenwandeling was een succes!

De vrijwilligers van CreaNest organiseerden op 3 juni de allereerste elfenwandeling. De kinderen ontdekten de magische elfenstad Loth, waar ze de Slapende Reus, de Heks en andere elfen tegenkwamen. Een ontmoeting met de Elfenkoningin en -koning was de kers

op de taart. De wandeling werd afgesloten met elfenpannenkoeken en -cadeautjes.

Zowel jong als oud liet zich betoveren en de verwonderde gezichten vertelden ons één ding: het was geslaagd.

© XX

Een greep uit het herfstaanbod van de boekenwinkel in het NMC Verkrijgbaar vanaf 15 september!

Darwin in de stad NIEUW

Fotogeniek Vlaanderen 125 toplocaties voor de natuur- en landschapsfotograaf

In de toekomst leeft driekwart van de mensen in de stad en gaat de verstedelijkte omgeving steeds meer ruimte innemen. Een groot deel van de rest van het aardoppervlak is nodig voor landbouw, dus waar blijft dan de natuur? In de stad, zo laat Menno Schilthuizen zien in dit wonderlijke en verrassende boek.

En wanneer de natuur naar de stad gaat, neemt de evolutie een aparte wending. Dankzij evolutionaire aanpassing tegen een snelheid waar Darwin niet van had durven dromen, raken mens en stadsnatuur steeds beter op elkaar ingespeeld en begint een nieuw hoofdstuk in de evolutie van het leven op aarde.

Prijs: 22,50 euro voor leden, 25 euro voor niet-leden

Praktische gegevens:

Natuurpuntvlees in Gent Minder of geen vlees eten is goed voor het milieu, de dieren en onze gezondheid. Voor mensen die af en toe willen genieten van een stukje vlees, biedt Natuurpunt een lekker en verantwoord alternatief. Door een samenwerking met Veeakker kun je Natuurpuntvlees bestellen.

Dat is vlees van gallowayrunderen of van schapen die grazen in natuurgebieden van Natuurpunt en andere organisaties. Met je bestelling steun je bovendien de projecten van Natuurpunt Gent.

Vereniging

In 24 streekgebonden hoofdstukken komen 125 locaties aan bod die elke natuur- en landschapsfotograaf kunnen bekoren. Het boek is geschreven vanuit fotografisch standpunt, maar richt zich niet alleen tot die doelgroep. Iedereen die graag in de natuur vertoeft, zal zich aangesproken voelen. Met een 250-tal beelden.

Prijs: 26,10 euro voor leden, 30 euro voor niet-leden

• De leveringen gebeuren driemaandelijks. De data maken we bekend via de website van Natuurpunt Gent, het tijdschrift Snep! en de website van Veeakker. Bestaande klanten krijgen ook een e-mail van Veeakker.

• De leveringsplaatsen in Gent zijn: de parking bij het station Dampoort (9.50 tot 10.05 uur), de parking van het SMAK (10.15-10.30 uur) en de parking bij het Natuur- en Milieucentrum De Bourgoyen (10.50 tot 11.05 uur).

24

S N E P ! 2018 NUMMER 3

Natuur- en Milieucentrum De Bourgoyen

Herfstbier

Driepikkelstraat 32 te Gent (Mariakerke) (een zijstraat van de Brugsesteenweg)

Vanaf oktober 2018 is Zwarte Madam ons nieuw seizoenbier.

Openbaar vervoer: bus 3, halte Driepikkelstraat.

De trieste legende van de Zwarte Madam doet geen afbreuk aan dit bier. Het is een aardedonkere biostout met 9,3% alcohol. Een drietal biologische hoppen uit de streek van Poperinge zorgen samen met diverse gebrande moutsoorten voor zoete toetsen.

ONTHAAL 09/216.44.78 weekdagen van 1 april tot 30 sept: 9.00 tot 12.00 uur en 13.00 tot 18.00 uur weekdagen van 1 oktober tot 31 maart: 9.00 tot 12.00 en 13.00 tot 17.oo uur weekends en feestdagen: 14.00 tot 18.00 uur

Een seizoenbiertje komen drinken in het NMC De Bourgoyen zorgt dat de natuur er wel bij vaart. Er gaat namelijk 5 eurocent per flesje naar aankoopprojecten in de Groene Vallei en het Silsombos (Vlaams-Brabant).

Opgelet! Wijziging openingsuren van het NMC tijdens het weekend en op feestdagen.

De nieuwe openingstijden zijn van 14.00 tot 18.00 uur in plaats van 14.30 tot 18.30 uur.

Compactgids Bomen De ideale begeleider voor onderweg: handig, duurzaam en goedkoop! Met beknopte informatie over kenmerken, leefwijze, habitat en verspreiding en met trefzekere illustraties.

Prijs: 9 euro voor leden, 10 euro voor nietleden

CAFETARIA 09/216.44.79 alle werkdagen van 11.30 tot 17.00 uur op zaterdag, zondag en feestdagen van 14.00 tot 18.00 uur nmc@natuurpuntgent.org

ANWB Paddenstoelengids.

1-2-3 Natuurgids paddenstoelen

Alles over het vinden, herkennen, verzamelen en gebruik

Deze gids biedt veel informatie over de biologie van paddenstoelen, de determinatiekenmerken en de plaats die ze innemen in diverse ecosystemen. Daarnaast heeft hij de nodige aandacht voor vermeerdering, systematiek en mate van giftigheid, evenals info over symbiotische relaties met planten. Met overzichtelijke beschrijvingen van ruim tweehonderd soorten en geïllustreerd met fraaie, gedetailleerde kleurenfoto's. Voor de beginnende mycoloog verschaft deze uitgave een goede basiskennis.

Met register op Nederlandse en wetenschappelijke namen.

Prijs: 18 euro voor leden, 20 euro voor niet-leden

Deze veldgids bevat de in West- en Midden-Europa meest voorkomende soorten paddenstoelen. Foto’s op groot formaat en heldere tekeningen brengen alle kenmerken in beeld, waardoor je de soorten kunt herkennen. Met bijzondere aandacht voor de bomen die paddenstoelen als partner hebben, waardoor je ze ook sneller kunt vinden. En voor wie paddenstoelen wil zoeken om te eten, zijn er behalve de aanduiding of ze eetbaar, oneetbaar of giftig zijn ook tips voor het verzamelen en bereiden.

Met leuke ideeën om kinderen voor paddenstoelen te interesseren.

Prijs: 27 euro voor leden, 30 euro voor niet-leden

• Ook in Merelbeke, De Pinte, Lochristi en Evergem zijn er afhaalpunten bij onze buurafdelingen. De data en exacte plaatsen vind je op de website van Veeakker.

• Bestellen doe je via de website van Veeakker.

• Bij de levering kun je betalen met Bancontact/Mister Cash.

En dan nu naar de webshop …

Op www.veeakker.be kun je je snel en eenvoudig aanmelden als klant.

Heb je problemen met het inloggen of bestellen via de webshop, contacteer dan info@veeakker.be of bel Jan Versteden, 0478/69.22.26.

Leverings- en besteldata: De eerstvolgende leverdatum is zaterdag 29 september. Hiervoor moet je bestellen vóór zondag 23 september om 24.00 uur.

Daarna kun je bestellen tot zondag 21 oktober om 24.00 uur voor levering op zaterdag 27 oktober, bestellen tot zondag 18 november om 24.00 uur voor levering op zaterdag 24 november, en bestellen tot zondag 16 december voor levering op zaterdag 22 december.

Bestel je na de opgegeven deadline, dan komt je bestelling op de lijst van de volgende levering.Heb je nog vragen: Ward Stulens, ward.stulens@gmail.com, 09/329.55.45.

25 Vereniging

2018 NUMMER 3

SNEP!

13 OKTOBER • 9U30 - 18U

RUIL JE LEGE CHOCOPOT VOOR EEN POT OXFAM-CHOCO!

GR ATIS

Draai niet rond de pot. kies voor eerlijke handel!

Kom op Wereldwinkeldag, zaterdag 13 oktober, naar een OxfamWereldwinkel en ruil* een lege, uitgewassen chocopot van gelijk welk merk voor een pot choco Nut van Oxfam Fair Trade (400 gr).

Zo steun je onze strijd voor een eerlijke en duurzame cacaosector.

Wereldwinkel Mariakerke

*1 pot per gezin. Niet cumuleerbaar met andere kortingen, niet inwisselbaar tegen geld. Actie zo lang de voorraad strekt.

Doorlopend chocoladeproeverij & demonstraties chcocoladerecepten • Brugsesteenweg 526 Do Donderdag onderdag 18 Oktobe Oktoberr • Film: We Come as s Friends 20u Natuurpunt 20 0u • cafétaria Natuur rpunt Gent

ddanshuis anshuis deeVingang ing ang KINDEREN, JONGEREN & VOLWASSENEN OLWASSENEN VOLG EEN VOLG PROEFLES

GGALVESTONSITE ALVESTONSITE GENT | HURSTWEG 8 BIJ WIE WIEDAUWKAAI EDAUWKAAI ((TOEGANG TOEGANG VIA BUITENSINGEL BUITENSINGEL))

26

S N E P ! 2018 NUMMER 3

Mos

‘300 bomen voor elke Gentenaar’ was de ambitieuze titel van het Gentse burgerbudgetproject op initiatief van SintAmandsbergenaar Nick Pays. Gelukkig hadden de stemmers door dat het niet over bomen, maar wel over mos ging. De verwijzing naar bomen stond er, omdat de kleine plant grote luchtzuiverende capaciteiten toebedeeld krijgt. Een uit de kluiten gewassen mospaneel of mosdak kan een even grote invloed hebben op luchtverontreiniging en fijn stof als een heleboel bomen. Althans, dat is de bewering die het project onderzoekt.

Aangezien mos geen echte wortels heeft, haalt het alle voeding uit de lucht. De voedingsstoffen komen aanwaaien met de wind. Het lijkt daarom logisch dat deze plant ook actief de lucht zuivert.

Het 300 bomen-team groeide snel aan met Kaat Pauwels en Hans Marly. Vervolgens gingen deze drie mosketiers op pad om hun groene verhaal te vertellen.

Wetenschappelijk onderzoek De eerste pijler van het project is wetenschappelijk onderzoek, opgestart samen met de Universiteit Antwerpen. Op veertig mosmeetpunten in Gent en een tiental in Antwerpen bekijkt men de luchtzuiverende capaciteiten van mos. Het onderzoek, dat gebeurt in samenwerking met de Antwerpse vzw De Mosfabriek en onder leiding van professor Roeland Samson – bekend van onder andere het project Airbezen – gaat na of de fijnbladige structuur van mos helpt om fijn stof op te vangen. De resultaten zijn veelbelovend.

Verder wordt het wetenschapsluik ook aangepakt door twee proefschriften aan de Universiteit Gent, één onder leiding van professor Jan Mertens en één onder leiding van professor Marie-Christine Van Labeke.

De eerste thesis gaat na welke mossen van nature voorkomen in de stad, terwijl de tweede onderzoekt wat de ideale groeiom-

In 2017 konden alle Gentenaars hun stem laten horen en 1,3 miljoen euro van de stadsbegroting verdelen over 105 voorgestelde burgerbudgetprojecten. Elke Gentse burger en vereniging mocht een project indienen. Daarbij viel op dat de Gentenaar blijkbaar veel nood heeft aan een natuurlijke stad: bijna de helft van de voorstellen betrof meer groen in de openbare ruimte. Uiteindelijk was er budget genoeg voor zeventien projecten. Een van de projecten die het haalde was ‘300 bomen voor elke Gentenaar’.

tegen luchtverontreiniging standigheden van diverse mossen op verschillende substraten zijn.

Voorgekweekte mosmatten De andere pijler van het burgerproject is de ontwikkeling van lagekost-mosmatten die gemakkelijk te installeren zijn. Hiervoor wordt samengewerkt met maatwerkbedrijven Pro Natura en Labeur. Het mos wordt in gecontroleerde omstandigheden ingezaaid op substraatmatten, die in het najaar 2018 en het voorjaar 2019 klaar zullen zijn voor verspreiding in Gent. Onder andere op DOK en op de Hoveniersberg, op de faculteit Economie, staan testopstellingen, mede ontworpen door de architecten Valerie De Ketelaere en Mathias Vanden Bulcke.

De gemakkelijkste toepassing is horizontaal of licht hellend op daken, omdat er dan geen extra water moet worden voorzien. Om weelderig te groeien, heeft mos immers veel vocht nodig. Voor verticale toepassingen is wel altijd water nodig. Dat kan via een benevelingssysteem of via een zweet- of druppeldarm.

Mos zal uiteraard nooit bomen kunnen vervangen, maar op plekken waar die niet groeien – door gebrek aan plaats of grond om in te wortelen – kunnen mosmatten wel.

Het grote voordeel van mos is het geringe onderhoud. Eens geïnstalleerd heb je er geen afval van. Andere voordelen zijn thermische en akoestische isolatie, vertraagde regenwaterafvoer en vergroting van de stedelijke biodiversiteit. En zoals altijd met groen, worden mensen er ook gelukkiger van.

Van kant-en-klare oplossingen voor grote groene wanden tot tips voor doe-het-zelvers… de mosfans van ‘300 bomen’ werken verschillende methodes uit, die ze zo breed mogelijk willen delen. Tegen midden 2019 wil het project zo veel mogelijk mos aan de Gentse burger teruggeven. De inspiratie voor mosoplossingen halen de initiatiefnemers onder meer bij de vaak geroemde Japanse mostuinen. Daarvan getuigt een van hun favoriete citaten. Toerist: “Waarom is er zoveel mos op de stenen in Japanse tuinen?”

Gids: “Het doel van een Japanse tuinier is om de dingen in de natuur zo veel mogelijk aan te moedigen.”

Meer info

Hergebruik van mos Om de stad effectief te vergroenen, is heel veel mos nodig. Daarom gaat ‘300 bomen voor elke Gentenaar’ mos inzamelen om te hergebruiken op daken en in moswanden.

Nick Pays: “Heel wat mensen zijn hun mos liever kwijt dan rijk. Ze halen het van hun dak of uit hun gazon en dat mos belandt dan

27 Milieu

2018 NUMMER 3

meestal op de composthoop, in het recyclagepark of zelfs in de verbrandingsoven. De meeste mossen groeien maar traag en daarom is het extra jammer dat die plantjes vernietigd worden. Door het mos te recupereren, kunnen we het in onze installaties zeer snel inzetten in de strijd voor propere lucht.” Een mooi voorbeeld van circulaire economie. “Veel oude daken hebben niet de draagkracht voor een intensief groendak, maar met onze gerecupereerde mosmatten kun je wel een groen dak leggen”, aldus Nick Pays. Mos van asbestdaken wordt uiteraard geweigerd. Ivago, de Gentse afvalverwerker, zal in het voorjaar meewerken aan een inzamelactie. En er is ook al een samenwerking gegroeid met mosverwijderaar Mosman uit Roeselare.

SNEP!

Je kunt de avonturen van deze mosliefhebbers volgen via www.facebook.com/300bomen.

‘300 bomen voor elke Gentenaar’: coördinator Kaat Pauwels 300bomen@gmail.com Over het burgerbudget: Dienst beleidsparticipatie Gent beleidsparticipatie@stad.gent

Plastic vergaat niet Zowat 70 jaar geleden begon de massaproductie van plastic. Anno 1955 vierde het Amerikaanse Life Magazine nog de komst van wegwerpplastic met de titel Throwaway Living. Vandaag vind je plastic in kleding, meubels, donsdekens en talloze (verzorgings)producten en cosmetica. Voedsel en andere zaken zitten in onnodig veel zakjes, bakjes en netjes en petflessen van drank slingeren overal rond. Plastic zit zelfs al in de lucht die we inademen en het voedsel op ons bord. Vervuiling uit gemakzucht, waar we maar moeilijk vanaf komen. En toch wordt dat in de toekomst een absolute prioriteit.

In 1950 werd wereldwijd ongeveer 1,5 miljoen ton plastic geproduceerd. Vandaag is dat al meer dan 350 miljoen ton per jaar, en die hoeveelheid neemt nog toe. Slechts 9% van alle plastic wordt wereldwijd gerecycleerd, de rest komt op stortplaatsen, in verbrandingsovens of als zwerfvuil in het milieu terecht. Het duurt bijna 400 jaar voordat plastic is afgebroken en helemaal verdwijnt het nooit. Het meeste plastic blijft in de een of andere vorm bestaan.

Plastic soep is troep Plastic vormt niet alleen als zwerfvuil, maar ook als microplastic een groeiende bedreiging voor de ecosystemen. Microplastic komt op allerlei manieren in het milieu terecht. Vooreerst defragmenteert plastic zwerfvuil in de loop der jaren tot microscopisch kleine stukjes. En dan is er de slijtage van autobanden en verf van wegmarkeringen. Die stukjes spoelen bij regen via de riool naar de waterlopen. Daarnaast is microplastic ook massaal aanwezig in ons afvalwater. Het komt in grote hoeveelheden los bij het wassen van synthetische kleding en wordt in de vorm van minuscule bolletjes (zgn. microbeads) toegevoegd aan talloze verzorgingsproducten zoals tandpasta’s, scrubs, shampoos, douchegels en aan cosmetica. Onze zuiveringsinstallaties zijn niet voorzien om microplastics uit het afvalwater te filteren en dus komen die terecht in de waterlopen en zeeën, waar zeedieren ze vaak voor voedsel aanzien.

Beelden van vissen en vogels met een maag vol plastic zijn geen uitzondering meer. Als

we zo doorgaan, zit er tegen 2050 meer plastic dan vis in de oceanen. En die plastic soep komt uiteindelijk ook op ons bord terecht, door het zeevoedsel dat we eten. Wat de gevolgen daarvan zijn voor de volksgezondheid is nog onvoldoende onderzocht, maar het spreekt vanzelf dat een constante aanvoer van plastic in het lichaam van mens en dier ongewenst is. We weten alvast dat microplastics andere vervuilende stoffen absorberen, die onze hormoonhuishouding en ons immuunsysteem kunnen verstoren en potentieel kankerverwekkend zijn.

Het tij moet keren Organisaties als The Plastic Soup Foundation en The Microbead Coalition geven steeds meer ruchtbaarheid aan plasticvervuiling en burgerinitiatieven steken massaal de kop op. Mei Plasticvrij daagde iedereen uit om een maand lang ons eigen plasticgebruik zo veel mogelijk te beperken. Plastic Attack toonde in supermarkten wereldwijd aan hoeveel onnodig plastic we in onze boodschappentas meekrijgen: aan de uitgang van de winkels werd het plastic verzameld en ‘teruggegeven’ aan de winkeluitbaters. Ook de Big Jump sloot dit jaar aan bij de vraag naar minder plastic afval voor een betere waterkwaliteit: ook plasticvervuiling moet zo snel mogelijk gefilterd kunnen worden bij de afvalwaterzuivering.

Burgeracties geven een belangrijk signaal aan de overheid en de industrie, maar het probleem moet natuurlijk bij de bron worden aangepakt, dus bij de producenten van plastic. Daarom moeten we rekenen op de Euro-

Milieu

28

S N E P ! 2018 NUMMER 3

pese, federale en Vlaamse overheid om bedrijven te stimuleren op zoek te gaan naar alternatieven. En dat gaat traag, want er komt veel weerstand vanuit de industrie.

Plastic is dan ook spotgoedkoop te produceren, als bijproduct van aardolie: het wordt eigenlijk gemaakt van het ‘overschot’ (de zogenaamde nafta) van aardolie bij de productie van brandstof en asfalt. Dat maakt die industrie bijzonder winstgevend. Mocht je van olie alleen plastic maken, dan zou het veel te duur zijn. Maar zolang we allemaal op brandstof rijden, is er veel nafta. Er kan dus pas iets veranderen als de overheid nieuwe wetten doorvoert, zodat de industrie alternatieven moet zoeken.

Robuuste regelgeving graag!

De Europese Commissie wil alvast een verbod op sommige soorten wegwerpplastic (rietjes, bestek en borden, drinkbekers, roerstaafjes en ballonstaafjes) en een plicht tot meer recyclage: 90% van alle petflessen tegen 2025. Producenten van flessen, bekers, ballonnen en filtersigaretten zullen ook mee moeten betalen voor de opruiming en verwerking van het afval dat ze in omloop brengen.

Dat is een positieve eerste stap, maar Europa moet verder gaan, over alle sectoren heen. En de lidstaten moeten volgen. Het afvalplan van minister van Leefmilieu Joke Schauvliege (CD&V) toont dat dit geen evidentie is. In juli werd een akkoord bereikt over een pakket maatregelen, waaronder een verbod op het gratis weggeven van plasticzakken door winkeliers, het verplicht ge-

bruik van herbruikbare bekers op evenementen en duidelijke doelstellingen om tegen 2022 te komen tot 90% recyclage van drankverpakkingen. Maar echt robuust wordt zwerfvuil niet aangepakt, aldus de Bond Beter Leefmilieu.

Zo behaalt Fost Plus, de organisatie die instaat voor de inzameling en recyclage van huishoudelijk verpakkingsafval, vandaag al die 90% op basis van zelfrapportering, dus hoeft de verpakkingsindustrie de eerstkomende jaren geen extra inspanning te leveren. Er zijn echter onafhankelijke recyclagecijfers nodig en de doelstelling moet 95% bedragen, een cijfer dat gemakkelijk wordt gehaald in landen met een goed werkend statiegeldsysteem. Ook verbiedt de Vlaamse Regering enkel de gratis kassazakjes en niet alle plastic wegwerpzakken.

Daarmee blijft Vlaanderen achterophinken ten opzichte van Brussel en Wallonië, die wel al een verbod daarop invoerden. De regering schuift heel wat beslissingen voor zich uit, want pas tegen eind 2023 wordt het beleid opnieuw geëvalueerd. Indien de industrie dan de (te zwakke) doelstelling niet haalt, zou niet de volgende regering, maar pas die erna een statiegeldsysteem invoeren. Het debat is met dit akkoord dus nog niet afgesloten.

Van snel en goedkoop naar duurzaam en realistisch Het marktmodel van de toekomst is niet snel en goedkoop, maar duurzaam en realistisch geprijsd. Wegwerpplastic en plastic uit potentieel giftige stoffen, dat dus moeilijk te recycleren is (zoals piepschuim/polystyreen), moet verdwijnen en plaatsmaken voor alternatieven. Ook zijn strengere producteisen aan de kledings- en verzorgingsindustrie op hun plaats: beter ontworpen kleding met garens die minder vezels verliezen en een verbod op het gebruik van microplastics in verzorgingsproducten en cosmetica.

Landen moeten veel meer investeren in onderzoek naar plasticvervuiling en de effecten ervan op de gezondheid, zodat dit probleem erkend en aangepakt wordt. En zodat de werkelijke kost van plastic duidelijk wordt voor iedereen.

We moeten het goedje veel kritischer bekijken en zeker niet langer als wegwerpproduct. Plastic is en blijft chemisch materiaal en ook gerecycleerd plastic komt uiteindelijk in een verbrandingsoven of op een afvalberg terecht, of via het zwerfvuil in ons leefmilieu.

Omdat plastic nooit 100% gerecycleerd kan worden, moet het op lange termijn zo veel mogelijk verdwijnen en vervangen worden door duurzame alternatieven.

Plastic? Attack!

Hoe groter de vraag naar verandering en alternatieven, hoe vlugger die verandering er komt. Dit kun je alvast zelf doen om te tonen dat je minder plastic afval wilt: - Koop geen wegwerpplastic zoals rietjes, wegwerpbestek, bekers en bordjes.

- Wees kritisch met verpakkingen: groenten en fruit met een schil hebben geen extra verpakking nodig, net zomin als gebottelde dranken, koekjes die al in een doos zitten, enzovoort.

- Kies voor recycleerbare alternatieven, zoals drank in brik of glazen flessen.

- Beat the microbead: koop geen verzorgingsproducten met plastic korrels in, zoals scrubs of glittershampoo.

- Neem herbruikbare tassen mee naar de winkel.

- Recycleer wat je kunt.

PLASTIC ATTACK IN GENT: KLANTEN HEBBEN VAAK DE BUIK VOL VAN AL DAT PLASTIC © TRUI HANOUILLE

BIOLOGISCH AFBREEKBAAR PLASTIC EN BIOPLASTIC Biologisch afbreekbaar plastic (meestal zakjes) wordt volledig gemaakt van natuurlijke producten zoals suikerriet of zetmeel en kan binnen zeven weken verdwijnen in een industriële compostinstallatie op hoge temperaturen (tot 65 °C). Bacteriën breken het materiaal af tot natuurlijke stof. Gooi je het op je eigen composthoop, dan kan die natuurlijke afbraak algauw twee jaar duren. Komt dit plastic bij het restafval of het zwerfvuil terecht, dan duurt de afbraak nog veel langer. Het moet dus als gft worden ingeleverd om nut te hebben.

Bioplastic verwijst naar plastic dat slechts een bepaald percentage natuurlijke producten bevat. Een voorbeeld is de zogenaamde plant bottle van Coca-Cola. Daardoor kost de productie minder energie en worden er minder chemische producten gebruikt, maar het eindproduct is niet biologisch afbreekbaar en heeft verder dus dezelfde eigenschappen als gewoon plastic.

29 Milieu

2018 NUMMER 3

SNEP!

GROENDAKEN NATUURDAKEN DAKMOESTUINEN

Canopy BVBA Dendermondsesteenweg 40 B-9000 Gent

30

S N E P ! 2018 NUMMER 3

+32 (0)9 247 48 49 info@canopy-greenroofs.be www.canopy-greenroofs.be

De verkiezingscampagne van Natuurpunt Gent Gemeenteraadsverkiezingen 2018

Op 14 oktober mogen we naar de stembus om een nieuwe gemeenteraad te verkiezen. Omdat Natuurpunt Gent veel belang hecht aan een goed beleid voor natuur, groen en bos, vinden we het heel belangrijk dat er politici worden verkozen die zo’n beleid mee gestalte willen geven. We hebben de verkiezingen dan ook grondig voorbereid…

Onze ‘verkiezingscampagne’ startte al in de herfst van 2017 met een evaluatie van de aflopende legislatuur in het artikel ‘Tien pluspunten voor de natuur?’ in het vierde nummer van Snep! 2017. Nadien ging een tijdelijke Werkgroep Verkiezingen aan de slag, om onder andere ons eigen verkiezingsmemorandum op te stellen.

weinig politici. Nochtans konden die ongetwijfeld nog heel wat opsteken voor een toekomstig duurzaam stedelijk beleid. Thema’s als zorg voor biodiversiteit, het belang van ecosysteemdiensten en duurzaamheid in het algemeen worden in deze film sprankelend in beelden gevat. Beklijvend waren ook de passages over de uitdagingen van de klimaatverandering. Tijdens deze filmavond stelden we ook heel kort in primeur ons verkiezingsmemorandum voor aan het publiek.

Input Intussen ontving Natuurpunt Gent van zowel sp.a-Groen, CD&V als PVDA de uitnodiging om hun verkiezingsprogramma op het vlak van natuur en groen mee te helpen onderbouwen. We ervaarden de openheid en bereidheid van deze partijen om hun eigen ontwerpprogramma met ons te bespreken als zeer positief en we mochten en konden ook voorstellen voor input leveren. Vooral bij sp.a-Groen was er veel feedback en terugkoppeling met onze vereniging.

Het is echt opvallend dat onze input bij deze drie partijen heel ‘lonend’ is geweest. Hun programma’s zijn veruit het best uitgewerkt op het vlak van natuur, bos en groen.

Filmvertoning Op 28 maart 2018 organiseerde Natuurpunt Gent in bioscoop Sphinx een voorstelling van de film ‘Plannen voor Plaats’ van Nic Balthazar en Vlaams Bouwmeester Leo Van Broeck over de betonstop in Vlaanderen. Het werd een groot succes: een volle zaal met opvallend veel jonge mensen, maar ook opvallend

Op stap met ons memorandum Het memorandum ‘Meer natuur en groen in 2024’ is ons eigen politieke programma. Het bevat een hele reeks realistische voorstellen, samengevat in vier wegwijzers voor meer natuur en groen in Gent tegen 2024. Alle leden ontvingen het memorandum als bijlage bij Snep! nummer 2 van 2018 en het staat ook te lezen op www.natuurpuntgent.be.

We stuurden ons memorandum ook naar de verschillende democratische partijen in Gent en in maart en april benaderden we alle partijen om ons memorandum te gaan toelichten. Sp.a-Groen en PVDA reageerden uitgesproken constructief, maar ook bij Open Vld, CD&V en N-VA werd er geluisterd en genoteerd.

We hoopten dat veel aandachtspunten uit ons memorandum zouden terug te vinden zijn in de definitieve verkiezingsprogramma's. Dat is echter maar gedeeltelijk gelukt.

Een belangrijke reden daarvoor was dat we

31 Beleid

2018 NUMMER 3

SNEP!

eigenlijk te laat aan tafel zaten met enkele partijen die al een heel eind gevorderd waren met hun eigen programma en dat natuur, bos en groen voor verschillende partijen hoe dan ook maar een matige prioriteit heeft.

De programma’s doorgelicht Aan het begin van de zomer vroegen we dan de verkiezingsprogramma's op van de verschillende partijen. We kregen die ook vlot toegestuurd (in totaal een kleine 650 bladzijden), behalve van het Vlaams Belang. Intussen hebben we alle programma’s uitgevlooid – of ten minste de hoofdstukken over natuur, bos en groen in de stad. Dat is per slot van rekening ook onze hoofdbezigheid. De algemene milieukwaliteit, een goede ruimtelijke ordening, een degelijk (duurzaam) economisch, woon-, sociaal, milieu- en cultureel beleid en een doordachte mobiliteit vinden we evenwel net zo belangrijk. Wie daarover meer wil weten, kan alle programma's in hun geheel lezen (we hebben ze op onze website gezet: www.natuurpuntgent.be). Een doordachte stemkeuze wordt immers niet alleen bepaald doordat een partij al dan niet voldoende aandacht heeft voor natuur, bos en groen in de stad – al blijft dat voor ons een heel belangrijk thema.

Je vindt onze uitgebreide analyse van de verkiezingsprogramma’s als bijlage bij deze Snep! Daar gaan we inhoudelijk dieper in op de verschillende partijprogramma’s op het vlak van natuur, bos en groen.

Hieronder geven we alleen enkele bedenkingen bij het programma van elke partij (zie kader Alle programma’s op een rijtje) en enkele algemene conclusies. Onze bedenkingen zijn natuurlijk enigszins subjectief gekleurd – vanuit de visie van natuurbehoud en natuurvriendelijk groenbeheer – maar zeker niet partijpolitiek bedoeld. Het maakt voor Natuurpunt Gent niet uit welke democratische partijen het beleid voeren – als de beleidsvoerders maar ernstig werk maken

van (o.a.) een degelijk natuur-, groen- en milieubeleid.

Fietstocht Op 25 augustus trokken we ook nog met een afvaardiging van de verschillende partijen op fietstocht door Gent. Op die manier illustreerden we een aantal aandachtpunten voor het toekomstige stadsbeleid met voorbeelden op het terrein, om te tonen hoe het moet... of niet moet. De fietstocht van 21 kilometer

©FRANK MAES

voorzag een vijftal stops, waar we uitgebreid in dialoog gingen met de aanwezige politici over bepaalde aspecten van het natuurbeleid (zie de onderstaande foto's). Het was een bijzonder leerrijke tocht voor iedereen. De groennorm, stedelijke natuur, RUP Groen, (bio)landbouw en natuur in de Goedingekouter, de groenpool Vinderhoutse Bossen en het Natuurpark Levende Leie kwamen allemaal aan bod.

©FRANK MAES

Alle programma’s op een rijtje Het verkiezingsprogramma van sp.a-Groen is zonder twijfel het best uitgewerkt op het vlak van natuur, groen en bos in de stad en ontwikkelt een krachtige visie. Sp.a-Groen vindt (veel) groen en natuur in de stad van essentieel belang voor de leefbaarheid van de stad. Het programma straalt naast veel ambitie ook veel knowhow uit. Dat is natuurlijk niet toevallig, want sp.a leverde de voorbije legislaturen als beleidspartij de bevoegde schepen en spreekt dus met kennis van zaken. Ook de inbreng van Groen heeft erg positief gewerkt. Sp.a-Groen pleit (opnieuw) voor het voortzetten van een partnerschap met Natuurpunt. De voorbije legislatuur is bewezen dat dit bijzonder veel vruchten heeft afgeleverd.

Het heel beknopte programma van Open Vld valt vrij karig uit op het vlak van natuur, bos en groen. Het valt op dat Open Vld niets zegt over het behalen van de groennorm, nochtans een prioritair punt voor Natuurpunt Gent. Bovendien rept het programma met geen woord over het Groen RUP, aankoopsubsidies, de Moervaartvallei, natuur in de haven, natuur in het agrarisch gebied, het Natuurpark Levende Leie en een partnerschap met Natuurpunt Gent.

Dit betekent niet noodzakelijk dat Open Vld de bovenstaande zaken niet zou steunen. Want de voorbije legislaturen ervaarden we geen negatieve houding naar Natuurpunt Gent en zijn werking bij de Vld als beleidspartij die mee zetelde in het schepencollege.

Toch vinden we het een gemiste kans dat die onderwerpen niet aan bod komen in het verkiezingsprogramma.

Het programma van CD&V is zeer goed uitgewerkt op het vlak van groen. Zo wordt de groennorm duidelijk naar voren geschoven als beleidsinstrument en ook het realiseren van wijkbossen is een op-

Beleid

vallende actie. Opvallend is ook de wil tot samenwerking met het middenveld. Jammer genoeg stelt CD&V niet voor om natuurverenigingen te betrekken bij het landbouwbeleid, want andersom wil CD&V de landbouwers wel structureel betrekken bij het natuurbeleid. Het natuurluik wordt stevig aangekaart. Al maken we ons wel zorgen over de teneur over het Groen RUP. Hier speelt duidelijk de bezorgdheid voor de gevolgen voor de landbouw een heel grote rol.

CD&V is de enige partij die zo expliciet de landbouw verdedigt.

In het programma van N-VA is het groenluik eigenlijk vrij zwak uitgebouwd. Er is geen sprake van bijkomende parken. Het behalen van de groennorm staat nergens vermeld, ook al is die groennorm een onmisbaar instrument om groenvoorzieningen normerend te koppelen aan stadsontwikkeling. Voor meer groen doet het N-VAprogramma meermaals een oproep aan de burgers, maar de overheid wordt niet aangepord als trekker en investeerder om dat groen te realiseren. Het natuurluik behandelt beknopt de belangrijkste dossiers zoals groenpolen, natuur in riviervalleien, het natuurpark Levende Leie en het Gentse Zwin. Opvallend en positief is de wil om samen te werken met Natuurpunt.

Het programma van PVDA is stevig uitgewerkt op het vlak van natuur, bos en groen. Opvallend zijn de ambities met betrekking tot bijkomend groen, bos en natuur om de groennorm te halen en de afgesproken doelstellingen van het Ruimtelijk Structuurplan Gent (RSG) en het groenstructuurplan te verwezenlijken, ook al via een verdubbeling van het jaarlijkse budget voor aankoopsubsidies. Bij PVDA stellen we wel minder concreet uitgewerkte voorstellen vast voor bijkomende nieuwe parken en ons Natuurpark Levende Leie.

32

S N E P ! 2018 NUMMER 3

Debat We eindigen onze verkiezingscampagne met het grote verkiezingsdebat over natuur, bos en groen in Gent op donderdag 27 september. Op die manier hopen we nog wat meer duidelijkheid te scheppen over de partijstandpunten. De kopstukken van de verschillende Gentse partijen krijgen er de gelegenheid om hun visie, plannen en opmerkingen in verband met natuur, bos en groen in de stad uit de doeken te doen voor het publiek en de andere partijen. Wij hopen dat ze elkaar op die manier wellicht verder bevruchten. Ook jij kunt als lid van Natuurpunt Gent tijdens het debat vragen stellen en opmerkingen formuleren. Een goed voorbereide deelnemer is er twee waard. Iedereen met een hart voor natuur, bos en groen in Gent is van harte welkom voor dit kopstukkendebat op 27 september in zaal Scala, Dendermondsesteenweg 163-165 in Gent.

Verkiezingsdebat over natuur, bos en groen in Gent 27 september 2018 Met Rudy Coddens (sp.a), Christophe Peeters (Open Vld), Tine Heyse (Groen), Stijn De Roo (CD&V), Gert Robert (N-VA) en Tom De Meester (PVDA)

Om 20.00 uur in zaal Scala, Dendermondsesteenweg 163-165 in Gent.

Naar een groen bestuursakkoord?

en groen in de stad. Daarom zullen we lobbyen om zoveel mogelijk 'groene' punten op te nemen in het bestuursakkoord. Meer hierover in een volgende Snep!

Na de gemeenteraadsverkiezingen zal Natuurpunt Gent proberen snel een afspraak te maken met de nieuwe beleidsploeg. Want we willen uiteraard dat het stadsbestuur in de legislatuur 2019-2024 voldoende aandacht (en centen) over heeft voor natuur, bos

De komende bewindsploeg moet de beloften hard maken en de komende oppositie moet die realisaties constructief ondersteunen.

Die nieuwe ploeg kan in elk geval rekenen op de positieve inzet en medewerking van Na-

tuurpunt Gent (en applaus bij effectieve realisaties). Hopelijk is er voldoende overleg met de particuliere sector, zodat het mogelijk is om een gezamenlijk front te vormen voor een groener en dus leefbaarder Gent. Indien nodig zal Natuurpunt Gent vanzelfsprekend natuur- en groenonvriendelijke maatregelen en beslissingen aan de kaak (blijven) stellen.

Een kritische waakhond blijft nodig – ook dat blijkt uit de voorliggende partijprogramma's!

Conclusies na analyse van de partijprogramma’s Het verheugt ons zeer dat er bij de Gentse politieke partijen een grote consensus bestaat om voort werk te maken van veel dossiers inzake natuur, bos en groen. Alle partijen vermelden de verdere realisatie van de groenpolen, met inbegrip van de vijfde stedelijke groenpool. Ze willen ook allemaal het Gentse Zwin behouden en bijna alle partijen willen voort inzetten op meer groen in de stad.

Maar ze gaan daarin niet allemaal even ver. Het Citadelpark en het Zuidpark zijn voor alle partijen belangrijke te realiseren projecten voor renovatie en uitbreiding.

De valleigebieden (van Leie, Schelde en Moervaart) verdienen volgens zowat alle partijen verdere bescherming. Het Natuurpark Levende Leie krijgt vooral bij sp.a-Groen en N-VA bijval, iets minder uitgesproken bij CD&V en PVDA. Open Vld zwijgt hierover in alle talen.

Eerder verontrustend is dat enkel sp.a-Groen, CD&V en PVDA duidelijk inzetten op de groennorm als te behalen doel. Al geven alle partijen wel aan dat groen, bos en natuur essentieel zijn voor de leefbaarheid van de stad en haar bewoners en een belangrijke rol spelen in het klimaat(adaptatie)beleid.

Opvallend is dat er veel minder aandacht is voor stadsbossen in de verkiezingsprogramma’s dan in 2012. Enkel sp.a-Groen en PVDA gaan daar wel nog uitgebreid op in met duidelijke ambities en cijfers.

Natuurpunt Gent vraagt minstens een verdubbeling van het huidige jaarbudget voor aankoopsubsidies (70.000 euro). Als we het tekort van deze legislatuur willen innen en de aankopen in de volgende legislatuur willen laten doorgaan, zal dat zeker nodig zijn. PVDA stelt voor om dat bedrag te verdubbelen, sp.a-Groen spreekt van een verhoging. De andere partijen doen daar geen uitspraken over.

Er is een algemene consensus over het afbreken van het viaduct van de E17 in Gentbrugge met een ondertunneling van de E17. Alleen N-VA en PVDA blijven hierover iets meer op de vlakte. Opvallend is dat de problematiek van het nieuwe afrittencomplex in Drongen-Baarle bijna totaal afwezig is in alle verkiezingsprogramma’s. Enkel N-VA gaat daar heel kort op in, op een manier die niet echt hoopvol is voor een toekomstige leefbare oplossing voor Drongen en Baarle en evenmin voor het Natuurpark Levende Leie.

Iedereen is voor een verhardingsstop, al is ook hier de ene partij iets overtuigender dan de andere. Alle partijen aanvaarden de aanpak van het hitte-eilandeffect door het beperken van verharding, het gebruik van waterdoorlatende bestratingen, het aanleggen van groengevels, groendaken en wijkgroen als noodzakelijk. Maar nergens wordt aangehaald dat een stevig klimaatadaptatiebeleid vooral een structureel grote (effectievere) aanpak vergt, zoals het robuust uitbouwen van de valleigebieden voor een integraal waterbeheer en het realiseren van grote stadsbossen als verkoelingsbronnen.

Het is ook opvallend dat maar heel beperkt (en vaag) gesproken wordt over 'bijkomende investering(en)’. Zonder duidelijke ambitie om de plannen ook financieel te onderbouwen, verworden veel voorstellen tot mooie dagdromerijen.

Ten slotte, en daar zijn we oprecht blij mee, beschouwen alle partijen (behalve Open Vld die daar niets over vermeldt) Natuurpunt als een partner van het natuurbeleid waarmee ook tijdens de volgende legislatuur moet worden samengewerkt. Dat is een bijzonder mooie intentie om mee af te sluiten. Natuurpunt Gent verwacht dat een intenser partnerschap een bijkomend elan kan betekenen voor het natuurbehoud in Gent.

33 Beleid

2018 NUMMER 3

SNEP!

Nieuw structuurplan in voege Op 22 mei 2018 heeft de Gentse gemeenteraad de Structuurvisie 2030 – Ruimte voor Gent definitief vastgesteld. Die structuurvisie zal na de zomer van 2018 in werking treden.

De opmaak van dit toekomstplan was een proces van vier jaar.

In het najaar van 2017 liep een officieel openbaar onderzoek van 90 dagen, met vier infomomenten. Tijdens dat openbaar onderzoek werden (slechts) 22 bezwaren en vijf adviezen ingediend. Natuurpunt Gent vond het minieme aantal bezwaren wat ontgoochelend voor zo’n belangrijk toekomstplan voor de stad Gent. We vrezen dat veel burgers dit proces niet echt mee hebben gevolgd, ondanks verwoede pogingen van de stad om zoveel mogelijk burgers te betrekken.

Jammer genoeg werden onze inspanningen tot overleg over dit plan als grootste middenveldorganisatie van de stad Gent niet echt gehonoreerd. Via de Gemeentelijke Commissie voor Ruimtelijke Ordening (GECORO) en ook via een denktank waaraan enkele personen actief binnen Natuurpunt Gent ten persoonlijken titel deelnamen, konden we wel een aantal zaken aankaarten. We stelden overigens opgelucht vast dat er van bij het begin veel aandacht was voor groen en natuur. Zo is het Groenstructuurplan sterk geïntegreerd in de nieuwe structuurvisie. De GECORO bundelde en coördineerde alle adviezen, bezwaren en opmerkingen tot een gemotiveerd advies. Op basis van dat advies

stuurde de stad het document op een aantal plekken bij.

Belangrijke vragen De Structuurvisie 2030 biedt een vernieuwende ruimtelijke visie. Belangrijke vragen krijgen een (soms ook wel vaag) antwoord.

Hoe geven we ruimtelijk een antwoord op de uitdagingen die op ons afkomen? De Gentse ruimte is beperkt en de stad wil ‘verstandig’ groeien. Dat betekent dat de gewenste ruimtelijke ontwikkeling opgevangen wordt binnen de huidige bestemmingen voor wonen, werken, recreatie en voorzieningen. Ook andere essentiële vragen komen aan bod. Wat zijn de ruimtelijke ambities voor de komende decennia? En hoe pakken we die aan op een mensgerichte manier?

Slim verdichten betekent dat op de juiste plaatsen nieuwe woningen, kantoren, scholen, crèches, assistentiewoningen worden voorzien, vooral op knooppunten van openbaar vervoer en fietsnetwerken. Op andere plaatsen komt er dan weer meer ruimte voor groen en natuur. De verschillende functies worden zoveel mogelijk verweven in de stad.

Wonen, werken, ontspanning, ontmoeting gebeuren dicht bij huis, zodat het aantal verplaatsingen vermindert. Diensten, kleine bedrijven en kantoren kunnen perfect terecht in de stad. De slogan ‘Nabijheid is vrijheid’ slaat nagels met koppen. Die verwevenheid is ook beter voor het klimaat. De stad Gent wil steeds meer een klimaatrobuuste stad

zijn. Water en groen spelen daarin een centrale rol. Een netwerk van waterwegen en groene verbindingen maakt de stad vlot bereikbaar. Minder verharding zorgt ervoor dat het hemelwater een uitweg vindt.

Opvallend is dat de fiets een centrale plaats krijgt in de stad, naast de andere vervoermiddelen. Een netwerk voor voetgangers en fietsers vormt de basis voor de stadsontwikkeling. Last but not least staat de mens centraal in de structuurvisie. En dat is toch wel nieuw. Er wordt meer uitgegaan van de manier waarop de mensen de ruimte gebruiken. Zo worden ontmoeting en initiatieven bevorderd om ruimte te delen, zoals co-housing, co-working en co-creatie.

Nieuw ten opzichte van het vorige structuurplan is ook dat ‘Ruimte voor Gent’ grondig ingaat op uitdagingen als klimaatrobuustheid en kindvriendelijkheid, met een brede focus op de leefwereld van de bewoners en het concrete, alledaagse gebruik van de ruimte.

Waar een ruimtelijk structuurplan vroeger erg gedetailleerd was, biedt de nieuwe structuurvisie eerder inhoudelijke afwegingskaders.

Dat heeft voor- en nadelen. Natuurpunt Gent hoopt alvast dat de bewuste vaagheid geen alibi is om zaken op het terrein niet ambitieus aan te pakken. Alle informatie en het volledige document zijn te vinden op www.ruimtevoor.gent.be.

(Bron: stad Gent)

©STAD GENT

Beleid

34

S N E P ! 2018 NUMMER 3

©HENDERYCKX /HTTP://MOERVAARTVALLEI.BE/

Vlaams geld voor Moervaartvallei De Vlaamse Regering heeft op 13 juli een inrichtings- en investeringsplan voor de Moervaartvallei goedgekeurd van 20 miljoen euro, gespreid over 24 jaar. De Moervaartvallei, een groen gebied ten noordoosten van Gent, kwam de voorbije jaren in het vizier als mogelijk gebied voor natuurcompensatie voor uitbreidingsplannen van 220 hectare in de Gentse haven. Maar het uiteindelijke compromis voorziet ook ruimte voor bestemmingen als landbouw, toerisme en waterbeheer.

De betrokken partners, onder wie de Vlaamse Landmaatschappij (VLM), voorzien om tegen 2042 ruim 300 hectare natuurgebied te creëren in de Moervaartvallei. Daarvoor is al 70 hectare grond aangekocht in de groene gebieden.

De eerste concrete realisaties in de Moervaartvallei zijn gepland voor 2020. Onder impuls van Oost-Vlaams gouverneur Jan Briers werd de voorbije jaren overleg gepleegd tus-

sen natuurverenigingen, landbouworganisaties, de stad Gent, de gemeenten Moerbeke en Wachtebeke en de hogere overheden.

Waar de omstandigheden gunstig zijn voor landbouw, wijzigen enkele natuurgebieden naar landbouwgebied.

De natuur die in de haven is verdwenen, zal niet langer integraal worden gecompenseerd binnen de natuurgebieden in de Moervaartvallei. Het plan voorziet dat de verschillende partners (VLM, natuurverenigingen, particulieren, ...) met zachte maatregelen zoals ondersteuning van de aankoop van bossen door natuurverenigingen of landbouwers en het stimuleren van natuurbehoud de komende 10 tot 12 jaar al 75 procent van de beloofde 300 hectare natuurcompensatie realiseren.

Dankzij het overleg tussen de verschillende overheden, landbouworganisaties en natuur-

verenigingen moeten toekomstige procedureslagen vermeden worden. Het compromis voorziet ruimte voor landbouw, toerisme, recreatie, waterbeheer en zorg voor onroerend erfgoed. Zowat 22 hectare natuur wordt in de Moervaartvallei beschermd. "Elke Vlaming moet dicht bij huis op wandel- of fietsafstand van een stukje groen kunnen genieten", zegt Vlaams minister Joke Schauvliege.

"Met het landinrichtingsproject Moervaartvallei trekt de Vlaamse Regering de kaart van het historisch natuurerfgoed”, is ook minister-president Geert Bourgeois tevreden met de beslissing. “Het historisch waardevol gebied wordt met dit ruimtelijk uitvoeringsplan omgezet in erfgoedlandschap. Op die manier blijft het eeuwenoude graslandkarakter van het Coudenborncomplex bewaard voor toekomstige generaties. Een mooi voorbeeld van natuurcompensatie met erfgoed in de hoofdrol."

(Bron: Vlaamse Regering)

Voorlopige vaststelling GRUP ‘Moervaartvallei fase 1’ Na advies van de Raad van State besliste de Vlaamse Regering op voorstel van minister Joke Schauvliege op 13 juli tot definitieve vaststelling van het ontwerp van Gewestelijk Ruimtelijk Uitvoeringsplan ‘Moervaartvallei fase 1’. Het GRUP, dat sinds 14 augustus van kracht is na publicatie in het Belgisch Staatsblad, geeft uitwerking aan de beleidsopties met betrekking tot de ‘Afbakening van de Gebieden van de Natuurlijke en Agrarische Structuur’, het vastgestelde landschapsatlasrelict ‘Moervaartdepressie’ en de realisatie van een aantal nieuwe natuurgebieden in uitvoering van het strategisch plan voor de

Gentse Kanaalzone. Het plangebied is gelegen in de steden Gent en Lokeren en de gemeenten Moerbeke, Lochristi en Wachtebeke en omvat het westelijk deel van de Moervaartvallei tussen Gent en de grens met Stekene en Sint-Niklaas. Door de definitieve vaststelling van het GRUP is de noordelijke Moervaartvallei (grotendeels gelegen op het grondgebied van de stad Gent en een klein deel ook in Wachtebeke) herbestemd van landbouwgebied naar natuurgebied. Natuurpunt Gent wil zoveel mogelijk gronden in dit deelgebied aankopen en in natuurbeheer brengen.

(Bron: persoverzicht Natuurpunt)

35 Beleid

2018 NUMMER 3

SNEP!

De voorbije maanden zijn enkele belangrijke stappen gezet voor de realisatie van het ‘Thematisch Ruimtelijk Uitvoeringsplan (RUP) Groen’. Dat RUP wil de bestaande groengebieden in Gent planologisch beschermen en nieuwe bosuitbreiding en natuurontwikkeling mogelijk maken. Het gaat om een ambitieus plan, want op dit moment liggen voorstellen voor om met dit RUP circa 150 hectare bijkomend groen te realiseren en circa 224 hectare bestaand groen planologisch te beschermen. Dat is niet mis en op gemeentelijk niveau zelfs uniek. Natuurpunt Gent steunt het RUP Groen dan ook ten volle en was van bij het begin betrokken bij de opmaak ervan.

Groen RUP in opmaak Het RUP Groen is een logische stap in de uitvoering van het natuurbeleid dat de stad Gent de laatste jaren heeft uitgestippeld.

Alles begon met het Ruimtelijk Structuurplan Gent (RSG), dat een pertinente toekomstvisie voor het natuurbeleid bevat, daarna volgde het Groenstructuurplan, dat eigenlijk de praktische uitwerking is van de visie uit het RSG. Het Groen RUP is een van de vele acties die voorzien waren in het Groenstructuurplan en past trouwens ook in de doelstelling van Gent om een klimaatneutrale stad te worden.

Al een lange weg afgelegd Intussen heeft het Groen RUP al een heel traject achter de rug. Op 10 juni 2016 aanvaardde het college van burgemeester en schepenen een eerste selectie van bestaande waardevolle groengebieden waarvoor het wenselijk is dat ze een groene bestemming krijgen (park, bos of natuur).

Het college keurde ook een selectie goed van deelgebieden die in aanmerking komen voor de realisatie van de gewenste groenstructuur door natuur- en bosontwikkeling.

Aan die beslissing ging heel veel overleg met de betrokken stedelijke diensten en Natuurpunt vooraf, met zelfs terreinbezoeken

met de fiets. Voor deze deelgebieden werden ruimtelijke concepten opgemaakt waarop de concrete afbakening en gewenste bestemming gebaseerd werden.

Na veel verder overleg keurde het schepencollege op 16 maart 2017 het concept-RUP Groen goed. Op basis van dat concept werden daarna de potentiële milieueffecten ingeschat. Ook werd juridisch advies ingewonnen binnen de stedelijke administratie.

Op basis daarvan werd de conceptnota verder uitgewerkt tot een startnota. Die startnota, inclusief het MER-screeningsrapport, en de procesnota werden door het college goedgekeurd op 31 augustus 2017. In september 2017 vroeg het college dan advies over deze startnota aan het Departement Omgeving, de deputatie van Oost-Vlaanderen, de Gemeentelijke Commissie Ruimtelijke Ordening (GECORO) van de stad Gent en aan 20 adviesinstanties. De GECORO leverde, mede onder impuls van Natuurpunt Gent, een goed uitgewerkt advies.

Van 18 september tot en met 19 november 2017 had een raadpleging plaats – vooral voor betrokken eigenaars en gebruikers van de gronden die herbestemd worden naar natuur, park of bos en op 9 oktober was er ook

Beleid

36

S N E P ! 2018 NUMMER 3

nog een participatiemoment. Tijdens de raadpleging werden meer dan 200 inspraakreacties ontvangen.

Op 14 juni 2018 keurde het college de scopingsnota en een aangepaste procesnota goed. In die nota’s staan de inhoudelijke wijzigingen die tijdens het proces zijn opgetreden ten opzichte van de startnota beschreven: zo is onder meer op basis van de adviezen en de raadpleging beslist om zeven nieuwe deelgebieden toe te voegen aan het RUP Groen. Anderzijds werden ook enkele deelgebieden (soms deels) geschrapt. Omdat er circa 100 deelgebieden zijn, worden deze documenten opgesplitst in verschillende bundels per deelgemeente: Gent Centrum (5), Oostakker en Sint-KruisWinkel, Sint-Amandsberg, Gentbrugge en Ledeberg, Zwijnaarde, Sint-Denijs-Westrem en Afsnee, Drongen en ten slotte Mariakerke en Wondelgem. Intussen werd ook een Landbouweffectenrapport gemaakt (LER), dat bekijkt welke landbouwers in welke mate getroffen worden door het RUP. Op 28 juni 2018 keurde het college van burgemeester en schepenen ten slotte het voorontwerp en de procesnota van het Thematisch RUP Groen goed.

© PHILIPPE AMPE

Nog een lange weg te gaan Na deze goedkeuring van het voorontwerp wacht er nog een stevig vervolgtraject. Eerst zal het college een tweede maal advies vragen, onder andere aan de GECORO, aan de Vlaamse en provinciale overheid en andere adviesinstanties en zal een plenaire vergadering worden georganiseerd. Daarna maken de stadsdiensten het ontwerp-RUP op, dat dan voorlopig wordt vastgesteld door de gemeenteraad. Dan volgt een openbaar onderzoek van 60 dagen – vermoedelijk in het najaar van 2019. Wie dat wenst, kan dan bezwaren en opmerkingen indienen over het ontwerp. Daarna bekijkt de GECORO alle commentaren en brengt daarover advies uit aan de gemeenteraad. Na verwerking van dat advies en de opmerkingen en bezwaren uit het openbaar onderzoek stelt de gemeenteraad het RUP Groen definitief vast. Ten slotte wordt het definitieve vaststellingsbesluit van het RUP gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad. Als alles verder volgens planning verloopt, wordt het RUP eind 2019begin 2020 van kracht.

De prioriteiten voor Natuurpunt Gent Veruit het belangrijkste onderdeel van het Groen RUP voor Natuurpunt Gent is de her-

bestemming naar natuurgebied van een deel van de Assels en van de noordelijke Keuzemeersen. Het gaat in totaal om ruim 84 hectare. Maar die herbestemming ondervindt de grootste tegenstand van (vooral) de landbouw(organisaties) en eigenaars. Het gaat om deelgebieden die momenteel als een enclave gelegen zijn tussen natuurgebieden en die essentieel zijn voor de uitbouw van het Natuurpark Levende Leie.

Beide deelgebieden zijn belangrijke onderdelen van de Leievallei en eigenlijk zelfs onderdeel van een groen netwerk op macroniveau.

De Leievallei functioneert immers als een groene long voor de stad Gent. Op Gents grondgebied bestaat de Leievallei uit de Keuzemeersen, de Beelaertmeersen, Hoge Lake, Lage Lake, Assels, de Hoge Blaarmeersen, de Blaarmeersen, park Halfweg en de BourgoyenOssemeersen (zie figuur).

Het Groen RUP biedt mogelijkheden om een aaneengesloten groenstructuur te creëren die de grotere openruimtegebieden in de Leievallei buiten Gent (Sint-Martens-Latem en

37 Beleid

2018 NUMMER 3

SNEP!

Deinze) verbindt met de binnenstad, helemaal in overeenstemming met het Natuurpark Levende Leie.

De Leie is drager van die groenstructuur, maar ook een aantal oude Leiearmen spelen een belangrijke rol als structurerende drager van het meersengebied. Ook de groenas langs de Leie geeft mee structuur aan het gebied. Het Groen RUP zal ook de natuurverbindende functie van de ‘groene ring’ versterken.

Assels zuid Het deelgebied ‘Assels zuid’ (zie kaart 1) wordt omringd door waardevolle natuurzones. Het deelgebied dat in aanmerking komt voor herbestemming naar natuurgebied, bestaat uit een historisch valleigebied met inbegrip van een donk, een zandige ophoging.

Er zijn een aantal verspreide hoeves aanwezig, waarvan een groot deel momenteel enkel nog een residentiële functie kent. Die hoeves worden voor alle duidelijkheid niet meegeno-

men in het Groen RUP. Centraal in het deelgebied ligt een paardenpiste. Het deelgebied ‘Assels zuid’ is momenteel in het Groen RUP geselecteerd als ‘nieuw te ontwikkelen natuurgebied in de Leievallei’, aansluitend op het erkend natuurreservaat ‘Gentse Leievallei’. Het deelgebied ‘Assels zuid’ heeft een totale oppervlakte van 55,5 hectare.

Het Groen RUP motiveert de wijziging en gewenste bestemming van het deelgebied ‘Assels zuid’ door erop te wijzen dat dit deelgebied een belangrijk onderdeel is van de Leievallei en ook een onderdeel van een cluster van natuur- en meersengebieden (zie figuur op p.37). Het RUP stelt dat de ruimtelijke opties zoals bedoeld in het RUP Assels/Piereput blijvend kunnen worden ondersteund. Maar het stelt ook vast dat het gebied steeds meer wordt aangesneden voor particuliere functies, zoals hobbylandbouw en een paardenpiste. Hierdoor nemen zowel de landschappelijke kwaliteiten, de natuurwaarden en de belevingswaarde van het gebied snel af. “Door de opname van het deelgebied in het RUP groen wordt echter expliciet gekozen om het gebied een natuurbestemming te geven. Dit heeft de bedoeling om het gebied te vrijwaren van verdere aantasting en privatisering en uitbreidingsmogelijkheden voor het erkend natuurreservaat aan te reiken. Om de structurerende onderdelen van de gewenste groenstructuur te beschermen en kansen te geven om uit te groeien tot nog waardevollere natuur, worden deze gebieden expliciet beschermd in voorliggend thematisch RUP groen.”

KAART 1. DEELGEBIED ‘ASSELS ZUID’

Noordelijke Keuzemeersen Ook de Keuzemeersen vormen een belangrijk onderdeel van de Leievallei en hebben een hoge biologische waarde. Het deelgebied ‘noordelijke Keuzemeersen’ ligt ten noorden van de E40 en heeft momenteel een landbouwbestemming, maar is wel nog erg natuurrijk. Langs de snelweg, ter hoogte van het deelgebied, ligt een dienstenzone (tankstation, parkeerruimte, winkel en bijhorende voorzieningen). Rond de bebouwde en verharde dienstenzone is een waardevolle bosgordel aanwezig. Aan de overzijde van de snelweg liggen de zuidelijke Keuzemeersen en over de Leie vinden we de Beelaertmeersen. Die beide deelgebieden hebben een natuurbestemming met een gepast natuurbeheer en maken deel uit van het erkend natuurreservaat ‘Gentse Leievallei’.

De noordelijke Keuzemeersen sluiten naadloos aan bij dat reservaat.

De overgang tussen de noordelijke Keuzemeersen en Keuzekouter wordt gevormd door een steilrand. De Keuzekouter die grenst aan de Deinsesteenweg, wordt ingevuld door akkerbouw. Oorspronkelijk was het de bedoeling om die kouter te herbestemmen naar bosgebied, maar in laatste instantie is dat voorstel geschrapt na hevig protest van de landbouwsector. De steilrand wordt als landschappelijk heel belangrijk element wel nog meegenomen in de herbestemming naar natuurgebied. Het totale deelgebied ‘noordelijke Keuzemeersen’ dat een herbestemming krijgt naar natuur (of bos), heeft een oppervlakte van 28,81 hectare (zie kaart2).

Het RUP Groen motiveert de wijziging en gewenste bestemming als volgt: “De Keuzemeersen zijn een onderdeel van de Leievallei. Er wordt dan ook gekozen om de Keuzemeersen verder te ontwikkelen als een onderdeel van een groter aaneengesloten meersengebied. Hoewel de meersen langs de Leie doorsneden worden door een aantal grotere infrastructuren (zoals de E40 en verkavelingen), vormen de Keuzemeersen een KAART 2. DEELGEBIED ‘NOORDELIJKE KEUZEMEERSEN’

Beleid

38

S N E P ! 2018 NUMMER 3

belangrijke schakel tussen de zuidelijke Keuzemeersen (erkend natuurreservaat) en de meer noordelijk gelegen Lage Lake (delen erkend als natuurreservaat). Door ook hier te kiezen voor een natuurbestemming worden mogelijkheden gecreëerd om een robuust aaneengesloten natuurgebied te laten ontwikkelen.”

Het RUP Groen wijst erop dat het deelgebied in het RSG ook al stond aangeduid als te herbestemmen naar natuur in functie van een inhaalbeweging voor natuurontwikkeling. Ook in de gewenste groenstructuur van het Groenstructuurplan staat dit gebied aangeduid als onderdeel van een natuurkern. Het RUP Groen stelt verder dat de Keuzemeersen opmerkelijk lager liggen dan de aanpalende kouter, dat ze effectief overstromingsgevoelig zijn en daarom vanuit landbouwkundig oogpunt minder interessant. “De overgang tussen de Keuzemeersen en Keuzekouter wordt bepaald door een kenmerkende en goed bewaarde steilrand. Het gebied heeft bijgevolg ook een grote landschappelijke waarde, die ontsloten wordt voor wandelaars door het bestaand trage wegenstelsel. De ecologische waarde van de steilrand als gradiënt en buffer tegen inspoeling naar de lager gelegen meersen vormt samen met zijn landschappelijke waarde het argument voor opname in het RUP groen. Omwille van deze redenen is het van belang dat de natuur- en landschapswaarde van de Keuzemeersen, inclusief steilrand, planologisch beschermd worden met de passende bestemming als ‘zone voor natuur’.”

Tot slot stelt het RUP Groen dat door de herbestemming de gewenste groen- en natuurstructuur langs de Leie verder wordt uitgebouwd, waardoor deze nog meer als een dragende as van de natuurlijke structuur en als ecologische verbinding kan functioneren. Een herbestemming naar natuur zorgt ervoor dat er meer kansen komen om het erkend natuurreservaat, beheerd door Natuurpunt, verder uit te breiden.

Natuurpunt ook aan zet De Assels en de noordelijke Keuzemeersen maken deel uit van de Leievallei tussen Gent, Drongen en Afsnee en verder richting SintMartens-Latem en Deinze. De twee te herbestemmen deelgebieden zijn voor een groot deel privé-eigendom. Ze zijn allebei gedeeltelijk tot zelfs grotendeels waardevol en hebben heel veel potentieel om verder te ontwikkelen tot een volwaardige natuurkern.

Grote delen van de Leievallei op Gents grondgebied zijn al in eigendom van en/of worden al beheerd door Natuurpunt, in het kader van het ambitieuze natuurproject ‘Natuurpark Levende Leie’. De delen van de Leievallei die palen aan de twee te herbestemmen deelgebieden zijn ook al erkend als natuurreservaat ‘Gentse Leievallei’. Het is dan ook zinvol om de percelen die met het RUP Groen zullen worden herbestemd binnen datzelfde natuurbeheer in te passen. Schaalvergroting maakt natuurbescherming doeltreffender en het beheer van grotere aaneengesloten gebieden is ook veel kostenefficiënter. Bovendien is het mogelijk om voor het beheer van de gronden samen te werken met buurtbewoners en

lokale landbouwers, wat bijdraagt tot meer betrokkenheid en interactie. In die zin is de stad Gent ook geen voorstander om deze natuurpercelen langs de Leie zelf in beheer te nemen. Dit zou leiden tot een versnipperde situatie en alleen maar nadelen opleveren.

De stad heeft dan ook niet de intentie om die percelen te verwerven. Maar ze is wel bereid om subsidies te verlenen aan een erkende natuurvereniging (Natuurpunt) bij het verwerven van percelen in functie van de verdere uitbouw van het project Levende Leie en de uitbreiding van het erkend natuurreservaat Gentse Leievallei.

Komt er wat van?

Oorspronkelijk was het de bedoeling dat het RUP Groen tijdens de huidige legislatuur zou worden gerealiseerd. Maar door het steeds verder uitdijend tijdspad bij de opmaak moeten nu nog belangrijke stappen worden gezet tijdens de volgende legislatuur. Bij analyse van de verkiezingsprogramma’s (zie p. 31) blijkt dat CD&V ‘problemen’ heeft met de herbestemming van een deel van de Assels en de noordelijke Keuzemeersen. Nochtans zijn

39 Beleid

2018 NUMMER 3

SNEP!

dit net de allerbelangrijkste herbestemmingen in dit RUP om het uitgestippelde natuurbeleid te verwezenlijken. Sp.a-Groen vermeldt in zijn programma dat dit RUP volledig moet worden gerealiseerd zoals het nu op tafel ligt. We gaan ervan uit dat ook Open Vld dit RUP verder zal ondersteunen, want de partij keurde immers ook het voorontwerp (en alle voorgaande stappen) goed. Het zal nodig zijn om voldoende flankerende maatregelen te nemen voor de getroffen landbouwers en Natuurpunt Gent staat daar volledig achter.

Dit kan onder andere gebeuren door de lokale landbouwers ruilgronden aan te bieden of ook de nieuwe natuurgebieden te laten gebruiken, weliswaar tegen de voorwaarden die vereist zijn voor natuurbeheer.

Doordat Natuurpunt enkel in der minne aankoopt, zal de concrete realisatie van de nieuwe bestemming ook niet zo snel verlopen. Dat biedt het voordeel dat er niet te abrupt moet worden gehandeld en dat er voldoende tijd is om doeltreffende oplossingen uit te werken voor de getroffen landbouwers.

Sint-Jan en Sint-Jakob

SINT-JANSVLINDER

In de verdroogde, bijna kale vlakte in mijn tuin steken nog enkele opvallende gele bloemen hun kopjes in de hoogte: teunisbloemen, klein streepzaad en een paar late exemplaren van het jakobskruiskruid. De bloemen van het jakobskruiskruid die hier in de vroege zomer bloeiden, zijn ondertussen verdwenen – met dank aan de zwart-gele rupsen van de sint-jakobsvlinder, een van de weinige dieren die straffeloos van de plant mogen smullen.

Aan de andere kant van de vijver probeert het sint-janskruid verwoed weerstand te bieden aan de droogte.

Hé, bestaat er ook geen sint-jansvlinder? En gaat het ook hier niet om een opvallende rood-zwarte en dagactieve nachtvlinder, net als de sint-jakobsvlinder? Hoe zit het dan eigenlijk met die twee naamverwanten? Is dit kruid ook de waardplant voor de vlinder?

Toch niet! Bloeddrupjes, zoals deze vlindertjes ook genoemd worden, zetten hun groen met zwarte rupsen rolklaver voor, een decoratief plantje uit de vlinderbloemenfamilie dat niet alleen voedsel biedt aan de rupsen van de sint-jansvlinder, maar ook aan de nakomelingen van onder andere het icarusblauwtje, het boswitje en het klein geaderd witje.

SINT-JAKOBSVLINDER

Fair- Trade overzee

Herfst-special: Fruitbomen & Bloembollen van ecologische teelt

Biologisch aanbod

Ma- Vrij: 10u – 19u / Zat: 10u – 18u

Meibloemstraat 86 Gent www.akkerenambacht.be 09/311.66.10

Korte keten buurt- én stadstuinwinkel

Lokale seizoensgroenten en -fruit

Natuurweetje

40

S N E P ! 2018 NUMMER 3

Zaden, plant- en pootgoed

Duurzaam en lokaal groen

Sinds onze aankoop van de Vinderhoutse Bossen eind 2017 is er al veel werk verzet. We inventariseerden volop de fauna en de flora, we deden een eerste aanzet voor de opmaak van een beheerplan en de eerste beheeractiviteiten zijn intussen ook al achter de rug. De komende maanden volgen nog een aantal werkdagen, waarop iedereen van harte welkom is.

Tot slot zamelden we al heel veel geld in, maar er is nog veel nodig om de restfinanciering volledig rond te krijgen. © FRANK MAES

Het gaat vooruit in de Vinderhoutse Bossen!

De eerste werkdag in de Vinderhoutse Bossen op 28 juli was, ondanks de hittegolf, meteen een succes. We startten de beheeractiviteit met een korte wandeling door het gebied als eerste kennismaking. Daarna gingen we met een twintigtal enthousiaste vrijwilligers de reuzenbalsemien langs de waterlopen in het bos te lijf, om de opmars van deze invasieve exoot te stuiten.

In rijen en verdeeld over de rabatten trokken we dwars het bos door en ontwortelden alle reuzenbalsemien die we onderweg tegenkwamen. Het was een vrolijke namiddag en sommigen hadden er zoveel goesting in, dat ze zelfs moeilijk te overtuigen waren om te pauzeren met taart en een welverdiende verfrissing. Het resultaat mocht er zijn: ruim de helft van alle reuzenbalsemien werd uit het bos verwijderd.

Nadien kon beheermedewerker Marino Ravier met zijn ploeg ook nog de rest van het bos reuzenbalsemien vrijmaken, zodat we meteen een ander karwei kunnen voorzien voor de volgende werkdagen!

Volgende werkdag: zondag 30 september Op deze tweede werkdag willen we de paden maaien en afval uit het bos halen.

We spreken af om 14.00 uur aan de kruising tussen de Langendam en de Schouwbroekstraat in Vinderhoute. Het einde is voorzien om 18.00 uur. Geef een seintje aan maarten.vangansbeke@gmail.com als je komt, dan kunnen we genoeg werkmateriaal en versnaperingen voorzien.

Een lange broek tegen de brandnetels en de teken is aan te raden.

Historische fondsenwerving De aankoop van de Vinderhoutse Bossen kostte heel veel geld.

Gelukkig kregen we aankoopsubsidies van de Vlaamse overheid en de stad Gent, maar we moesten zelf nog ruim 143.000 euro ophalen voor de restfinanciering. Een heel grote uitdaging!

De voorbije maanden hebben we alles uit de kast gehaald om giften in te zamelen. En opnieuw mochten we ervaren dat bij grote nood onze leden en donateurs enorm gul zijn. Honderden mensen deden hun duit in het zakje. We konden intussen 100.000 euro ophalen – meteen de meest geslaagde geldinzameling van Natuurpunt Gent voor een aankoop ooit. Maar we zijn er nog niet.

We komen nog 43.000 euro te kort.

DAG VAN DE NATUUR Zaterdag 24 november Op de Dag van de Natuur wordt er overal in Vlaanderen gewerkt in natuurgebieden.

Dit jaar pakken Natuurpunt Gent en JNM Gent de Vinderhoutse Bossen aan. Op het programma: tuinafval en een oude kraaienval uit het bos opruimen en paplaurier kappen en weghalen. ‘s Middags is er warme soep en brood voor de werkers.

Van 10.00 tot 17.30 uur. Afspraak aan de kruising tussen de Langendam en de Schouwbroekstraat in Vinderhoute.

Graag vooraf melden of je komt aan maarten.vangansbeke@gmail.com.

Zo weten we hoeveel picknick en werkmateriaal we moeten voorzien.

We hebben al beslist dat de (meestal mooie) opbrengst van de Natuurpuntfuif en de bomen- en struikenverkoop naar de Vinderhoutse Bossen zal gaan. Ook willen we eind 2018 nog een campagne opzetten voor steun bij de inwoners van Vinderhoute, een deelgemeente van Lovendegem, en van Drongen-Luchteren.

We willen de restfinanciering graag eind 2018 volledig rond hebben. Elke extra gift is dan ook van groot belang en meer dan welkom en nodig.

Giften kunnen via het rekeningnummer BE56 2930 2120 7588 van Natuurpunt Beheer, met de vermelding ‘Project Vinderhoutse Bossen, nummer 6698’. Je kunt ook terecht op https://iksteun.natuurpunt.be/project/13840.

Voor giften vanaf 40 euro ontvang je een fiscaal attest. Bedankt!

41 Beheer

2018 NUMMER 3

SNEP!

Tijdens de academische zitting naar aanleiding van 10 jaar NMC De Bourgoyen op 18 april 2018 stelde de Gentse stadsecoloog Geert Heyneman in primeur het Gentse soortenplan voor, dat hij heeft opgesteld in samenwerking met Natuurpunt. We vroegen Geert om ook aan de lezers van Snep! dit unieke plan toe te lichten.

SLECHTVALK SINT-BAAFSKATHEDRAAL © STAD GENT

Het Gentse soortenplan Gent is de eerste stad in Vlaanderen die met een soortenplan naar buiten komt. Gent is immers belangrijk voor heel wat zeldzame planten en dieren. Meer nog: in Gent zijn er heel wat hotspots, plekken waar veel van die soorten samen voorkomen. Met het soortenplan wil de stad die plekken in beeld brengen en op termijn acties uitwerken om de biodiversiteit te behouden en te verbeteren.

geeft het soortenplan een beeld welke zeldzame planten en dieren daarin leven en welke van die ‘biotopen’ al een goede kwaliteit hebben.

Meer dan tachtig prioritaire soorten zijn belangrijk in en voor Gent, gaande van lieveheersbeestjes tot ijsvogels, maar ook de dwergspitsmuis, de rosse vleermuis, Duits viltkruid en muurplanten als bepaalde varensoorten.

Wat is het soortenplan?

Gent heeft een Groenstructuurplan. Daarin staat hoe de stad Gent de komende jaren een samenhangend netwerk van parken, bos en natuurgebieden wil uitbouwen. Niet alleen voor inwoners van de stad, maar ook voor verschillende dieren en planten. Het soortenplan is een aanzet om te onderzoeken welke aanvullende acties nodig zijn voor die dieren en planten. Daarbij spitsen we ons niet alleen toe op acties voor specifieke soorten, maar ook op bepaalde plaatsen in Gent, of op soorten die we kunnen aantrekken. Zo kan de biodiversiteit behouden blijven of zelfs toenemen.

Zowel op Europees als op Vlaams en OostVlaams niveau zijn er planten en dieren die bedreigd zijn of bescherming verdienen. De bedreiging van soorten wordt per land samengevat in ‘Rode lijsten’. Die lijsten bevatten ‘prioritaire soorten’ om in de gaten te houden. Het soortenplan richt zich op soorten die nu in Gent voorkomen en waarvoor we iets extra’s moeten doen.

Het Gentse soortenplan is ook een aanvulling op de Biologische Waarderingskaart.

Waar de Biologische Waarderingskaart toont welke vegetaties er in heel Gent groeien,

Wat leren we uit het soortenplan?

Er zijn grote gebieden waar veel van die meer dan tachtig soorten samen voorkomen.

Daarnaast zijn er ook habitats of leefomgevingen die voor specifieke soorten belangrijk en dus bijzonder waardevol zijn.

Groenpolen en grotere groengebieden zijn hotspots Gebieden waar veel dier- en plantensoorten zitten, vormen een hotspot. Hotspots met het grootste aantal soorten zijn – niet verwonderlijk – grotere natuurgebieden en groenpolen zoals de Gentbrugse Meersen en aansluitend de Getijdenschelde, de Vinderhoutse Bossen of de Bourgoyen-Ossemeersen. Dat toont het belang van ‘ruimte’: hoe groter een gebied, hoe meer kans op soorten.

In de Bourgoyen komen veel vogelspotters aan hun trekken. Maar wist je dat er ook hazelwormen, moerassprinkhanen, dertienstippelige lieveheersbeestjes, watervleermuizen, hermelijnen en bunzings leven?

Misschien minder bekend in Gent, maar heel erg waardevol is het Kluizendok. Het is een groot, rustig, aaneengesloten gebied in de

Beheer

42

S N E P ! 2018 NUMMER 3

haven. Vroegere soorten uit landbouwgebied vonden er een schuilplaats. Er komen hermelijnen voor, graspiepers en veldleeuweriken, maar ook patrijzen en tweestippelige lieveheersbeestjes. Het is belangrijk en waardevol om dit gebied volwaardig te beheren voor de (tijdelijke) natuur en het zo lang mogelijk te behouden.

Bij het beheer van hotspots moet meer en meer rekening gehouden worden met de zeldzame soorten die er leven. Het beheer moet er zo goed mogelijk gebeuren in functie van de natuur. Bij hotspots met veel bedreigde planten en dieren is er ook een grotere diversiteit aan algemene soorten.

Die soorten kunnen dus mee profiteren van acties voor het behouden van de bedreigde soorten.

Specifieke habitats of biotopen verdienen ook aandacht Gent telt een aantal typische milieus, die je meer aantreft in de stad dan elders. Ze vormen typische leefgebieden of habitats voor bepaalde soorten. Voor die planten en dieren is de stad dus een belangrijke brok natuur.

Een mooi voorbeeld van een specifieke stedelijke habitat zijn kaaimuren. Die komen in Gent veelvuldig voor. Een plant die er graag groeit, is de blaasvaren. Het is een zeldzame soort, en een soort die veel in Gent voorkomt. Een prioritaire soort voor Gent dus.

Het is belangrijk kaaimuren als habitat goed te bewaren. Voor sommige varens duurt het vijftig jaar voor ze op muren groeien, omdat er zich eerst een humuslaag moet vormen.

Het is van belang dat de plaatsen waar deze

KLUIZENDOK © GEERT SPANOGHE

varens voorkomen tijdig en op een goede manier beheerd worden. Dat houdt in: behoud van mossen, varens en andere kruidachtigen, en het op tijd selectief verwijderen van ‘houtachtigen’ (bomen en struiken) die de muur doen barsten als ze uitgroeien. Zo wordt vermeden dat de muur moet gerestaureerd en hervoegd worden, wat niet helpt voor het behoud van varens.

Ook in de Sint-Baafsabdij zijn er muren met rijke muurvegetaties. Het is ook een bijzondere plek voor vleermuizen.

Andere voorbeelden van stadsbiotopen in Gent zijn verlaten industriegebieden, spoorwegterreinen, kelders of daken van gebouwen. Het zijn plekken die vaak verlaten zijn en waar soorten gerust gelaten worden.

Daardoor kunnen ze er goed gedijen. Vleermuizen leven bijvoorbeeld graag in kelders.

Aan de spoorweginfrastructuur in de Farmanstraat komen boomkrekels en lieveheersbeestjes voor. Ook oude bomen in parken zijn belangrijke habitats.

Een laatste typisch en zeer belangrijk milieu van onze stad zijn de meersen of natte valleigronden. Gent is ontstaan langs rivieren.

Daarlangs vinden we nog veel meersen.

Denk maar aan de Bourgoyen-Ossemeersen, de Beelaertmeersen, de Assels, de Keuzemeersen en de Sneppemeersen. Deze typische graslanden en moerassen trekken ook typische dieren en planten aan zoals het dertienstippelig en ongestippeld lieveheersbeestje, de dwergspitsmuis, de ratelaar, de ruwe bies, de blauwborst, het oranjetipje, de moerassprinkhaan en de watervleermuis.

Verschillende soorten acties nodig Het soortenplan geeft ons een schat aan informatie. Die kunnen we inzetten om te zorgen voor nog meer natuur in Gent. Voor bepaalde soorten zijn concrete acties nodig:

door maatregelen te nemen voor die soorten, verwachten we dat de totale soortenrijkdom of dus de biodiversiteit in Gent toeneemt. Naast acties voor specifieke soorten moeten er ook algemene acties op stadsniveau ondernomen worden.

Acties voor specifieke soorten Vleermuizen zijn een goed voorbeeld van dieren waar we nog veel voor kunnen doen.

Het zijn heel kwetsbare dieren. Als je niet goed oplet, kun je meteen een hele kolonie uitroeien. Vleermuizen verplaatsen zich niet zomaar, maar wonen op specifieke plekken die dan nog verschillen in de winter en in de zomer. Zo overwinteren veel vleermuizen in ijskelders of bunkers. In de zomer zitten er veel in zolders van oude huizen, maar ook in holen in bomen. Wie zo’n plek aantast, kan een kolonie zomaar teniet doen.

Slechtvalken, waarvan er al minstens vijf koppels in Gent te vinden zijn, kregen in het verleden al extra aandacht. Al de slechtvalken in Gent broeden in specifiek voor hen geplaatste nestkasten. Er zijn al nestkasten geplaatst op een aantal geschikte locaties zoals de toren van de Sint-Baafskathedraal, het UZ, het Lovelinggebouw aan het Sint-Pietersstation en in de kanaalzone. En met succes: elk jaar leveren de nestkasten nieuwe jongen op.

Structurele acties Voor sommige soorten kan op stadsniveau structureel iets gedaan worden. Veel dieren komen vaak om in het verkeer: muizen, bunzings en hermelijnen. Ecoducten kunnen hier soelaas bieden. Ze helpen dieren veilig drukke wegen oversteken. Maar we moeten in de eerste plaats ook bestaande verbindingen, zoals houtkanten, behouden. Vleermuizen hebben dan weer baat bij lichtarme vliegroutes. Ook waterwegen en spoorwegbermen kunnen een rol spelen op stadsni-

43 Beheer

2018 NUMMER 3

SNEP!

veau en fungeren als verbinding, onder andere voor zoogdieren.

Ondersteunende acties Niet alleen bij de Groendienst van de stad Gent is gedegen soortenkennis aanwezig.

Ook bij Natuurpunt en de Jeugdbond voor Natuur en Milieu (JNM) is dat het geval.

Samen gaan we actief op zoek naar soorten.

Waarnemingen.be is een laagdrempelig platform waar iedereen in Gent kan ingeven welke planten en dieren hij of zij tegenkomt.

Het is een platform dat goed gebruikt wordt en belangrijke informatie leverde voor het soortenplan.

En nu?

•

Voor bepaalde soorten zullen we nu een actieplan uitwerken: door maatregelen te nemen voor die soorten, verwachten we dat de kwaliteit van de natuur weer toeneemt.

• Het soortenplan is – samen met de Biologische Waarderingskaart – een middel om de kwaliteit van de natuur te monitoren. Zo wordt de Biologische Waarderingskaart elke vijf jaar geactualiseerd.

Ook voor het soortenplan zal dat gebeuren.

• Het soortenplan geeft ons informatie over de kwaliteit van onze groengebieden. Het levert ook input voor het Groenstructuurplan. Zo toont het bijvoorbeeld waar we moeten inzetten op het verbinden of het behouden en/of uitbreiden van groengebieden.

Gent is rijk aan natuur! Een stad speelt een heel eigen rol in het behoud van de biodiversiteit. Daar willen we ook in Gent verder aan werken.

Meer weten over het soortenplan? www.stad.gent – zoekterm ‘natuur in de stad’

Vorig jaar bestond Natuurpunt Gent vijftien jaar. Om die verjaardag te vieren, organiseerden we in het NMC De Bourgoyen een tentoonstelling met foto’s en verhalen van leden. Dit jaar richten we in deze rubriek de schijnwerpers op hun leven en passies.

Haar ouders zijn geboren in een van de armste streken van Turkije. En toch groeide Esra Arslan hier op tot een goed geïntegreerde, zelfverzekerde jonge vrouw die ijvert voor een betere wereld en meer natuur in Vlaanderen.

Enthousiast vertelt ze over de weldaden van de natuur en over de inspanningen om haar gevoel voor de natuur over te brengen op andere mensen.

Esra spreekt met respect over haar ouders en luistert graag naar de verhalen uit hun jeugd. Hoe ze heel afgelegen woonden op een bergflank en in een vallei, waar ze alles zelf maakten met materiaal uit de natuur, van huisgerief tot meubelen, en hoe ze hun eigen voedsel kweekten in de moestuin. Hoe overal gevaren loerden. Als jonge tiener moest haar moeder eens op de vlucht voor een beer aan de overkant van het water. Voor een tocht naar de stad moest grootvader over het water, wat levensgevaarlijk was. Als gevolg van onvoorziene natuurelementen kon hij verzwolgen worden door een zogenaamde watergolf, een soort kleine tsunami. Bij zulke gelegenheden besprak hij met zijn huisgenoten een noodplan voor het geval hij niet levend terugkwam.

Toen grootvader stierf, trok haar vader als 21-jarige man naar België, waar hij werk vond in Limburg. Haar moeder groeide op in Wallonië.

Door hard werken slaagden ze erin hun kinderen een toekomst te bieden in hun nieuwe vaderland.

Esra beheerst drie talen: Nederlands, Frans en in mindere mate Turks. Ze studeerde Sociaal Cultureel Werk aan de Gentse Arteveldehogeschool en werkt momenteel als jeugdwelzijnswerkster voor ‘Vzw Jong’ in Gent, waar ze tieners en jongeren begeleidt met allerlei culturele en andere activiteiten om hun persoonlijke en maatschappelijke emancipatie te bevorderen. Nu heeft ze zich ingeschreven voor een studie ‘gender en diversiteit’ en ze droomt nog van een opleiding tot herborist.

In de schijnwerpers

Had je altijd al een warm gevoel voor de natuur?

In hun soms keiharde bestaan waren mijn grootouders sterk afhankelijk van de natuur. Dat respect voor de natuur hebben ze mij bijgebracht, maar vooral van mijn vader heb ik de innige verbondenheid met de natuur meegekregen. In Limburg, waar ik opgroeide, doolde ik graag rond in het Hageven, een zeer groot gebied in De Grote Hei. Intussen woon ik al zestien jaar in Gent, waarvan twee jaar in Mariakerke, dicht bij de stad en toch in het groen. Ons huis is niet zo groot, maar we hebben een enorme tuin. En dat vind ik geweldig. Het dieper gelegen gedeelte is een beetje moerassig. Wanneer het fel regent, meestal in hat najaar, vormt zich daar een grote poel waar eendjes en meerkoeten komen.

Ik werk graag in de tuin. Maar de natuur mag zo veel mogelijk de natuur blijven. Ik doe alleen wat ondersteunend werk en ik zorg liefst voor kwetsbare wezens, op dezelfde manier waarop ik werk met mijn maatschappelijk kwetsbare kinderen. Vogels, vlinders en insecten moeten aan hun trekken komen in onze tuin. Uiteraard leef ik zelf zo ecologisch mogelijk en ik eet enkel vegetarisch.

Welk natuurgebied geniet jouw voorkeur?

Wij wonen op enkele honderden meters van de Bourgoyen-Ossemeersen. Vanuit onze tuin kunnen we het natuurgebied zien liggen.

Heb ik stress, dan maak ik een wandeling in de Bourgoyen om tot rust te komen en te mediteren. Nee, religieus ben ik niet, eerder spiritueel. Ik verdiep mij in de veranderlijkheid van het leven. Alles

44

S N E P ! 2018 NUMMER 3

Esra Arslan ‘Terug naar de Natuur’ © KATIA DE ROECK

komt en gaat. De natuur sterft en komt weer tot leven. Elk seizoen heeft zijn charme. Nu geniet ik van de vele kleuren in de Bourgoyen en in de tuinen.

Ik praat ook met andere mensen over de Bourgoyen en probeer ze te informeren over het belang van dit natuurgebied. Begin juli heb ik de moeders van de jongeren uit onze vzw hier uitgenodigd op een ontdekkingstocht. Die vrouwen weten veel over allerlei planten en kruiden. Meestal hebben ze een moestuin voor eigen gebruik en soms kennen ze geneeskrachtige planten.

Het is vooral belangrijk dat ze hier kunnen ontspannen. Aan de Dampoort is niet veel groen te vinden. Overigens zijn de Bourgoyen-Ossemeersen gemakkelijk te bereiken met buslijn 3. Die stopt hier vlakbij. Met mijn vriend ga ik ook graag op trektocht in de Ardennen of in Schotland.

Sinds wanneer ben je lid van Natuurpunt? En wat vind je de belangrijkste taak van de vzw?

Ik ben al ongeveer vijf jaar lid. Ik ben ontzettend dankbaar dat een vzw als Natuurpunt bestaat om de natuur te beschermen en meer ruimte te geven. Daarom vind ik het aankoopbeleid enorm belangrijk.

vogels en planten. Ik lees alles volledig uit, ook de activiteitenkalender. Ik kom graag naar de wildeplantenbeurs. Dan moet ik mij echt inhouden wanneer ik al die mooie bloemen en planten zie. Bij die gelegenheid verkoopt mijn broer elektrische fietsen.

Met een gids van Natuurpunt heb ik hier ooit een survivaltocht georganiseerd met jongeren van de Dampoort. Jongeren willen actie en dat is een goede manier om in contact te komen met de natuur. Veel mensen in onze vriendenkring zijn actief in natuur en milieu. Een schoonzus werkt voor Natuurpunt en een vriend in de bosbouw.

Denk je dat Natuurpunt een belangrijke rol kan spelen in de toekomst?

Ik denk dat samen wandelen in de natuur een belangrijk middel is om elkaar te leren kennen. Wat ik ook vaak zie in mijn omgeving is de terugkeer van ambachten. Veel mensen verlangen ernaar om met hun handen te werken. In hun vrije tijd, na het werk met hun hoofd, kiezen ze hobby’s als lassen of schrijnwerkerij. Dat artisanale kadert ook binnen de ‘terug naar de natuur’-beweging. Zelf probeer ik de natuur te betrekken in mijn werk. Ik werk ook heel graag met de mama’s van de jongeren in onze vzw. Ten slotte zijn zij het best geplaatst om hun kennis en hun betrokkenheid bij de natuur over te dragen op de volgende generaties.

In het kader van Natuurpunt volgde ik een vorming over natuur en natuurbehoud. Heel interessant is ook de informatie die te vinden is in de magazines Snep! en Natuur.blad. Zo heb ik al veel geleerd over

45 In de schijnwerpers

2018 NUMMER 3

SNEP!

Sights Of Nature Natuurpunt Optiekshop Vlamingveld 89 8490 Jabbeke 050 31 50 01 www.deputter.be

OFFICIEEL PARTNER

Koop uw instrument met ledenkorting bij Sights Of Nature , officeel partner en steun zo Natuurpunt

VERREKIJKERS | TELESCOPEN | MICROSCOPEN | ACCESSOIRES

46

S N E P ! 2018 NUMMER 3

www.kite-optics.be

Kern Damvallei

Natuurbeleid in Destelbergen De verkiezingsprogramma’s gewikt en gewogen

© DIRK BOGAERT

In de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen besloot Kern Damvallei zichzelf uit te nodigen voor een rondje langs de democratische partijen. Bij de ene partij was het al wat meer aandringen dan bij de andere. Maar zie: de aanhouder wint en nog voor de zomer waren onze gesprekken achter de rug.

Vooraf stuurden we hen als gespreksbasis ons verkiezingsmemorandum: een tekst met de wensen en verzuchtingen van Natuurpunt Damvallei.

Dit artikel is gebaseerd op de beschikbare partijprogramma’s en op antwoorden die we van de partijen ontvingen na onze gespreksronde. Een stemadvies hoef je van ons niet te verwachten. We staan als vereniging sterk op onze onafhankelijkheid. Dit artikel wil op objectieve wijze de partijstandpunten weergeven over de onderwerpen die ons na aan het hart liggen. Voor de volledige partijprogramma’s moet je bij de partijen zelf zijn. Ter informatie geven we nog even mee dat Destelbergen de afgelopen legislaturen werd bestuurd door een coalitie van CD&V en Open Vld. Burgemeester Marc De Pauw (sinds 1995) en de helft van de schepenen zijn ontslagnemend. Oppositiepartijen sp.a en Groen stappen als kartel naar de kiezer. De grootste oppositiepartij N-VA doet dit op eigen kracht.

Uitbouw Vijfsterrennatuurgebied Damvallei

Regionaal Landschap en met De Vlaamse Waterweg (het vroegere Waterwegen en Zeekanaal).

Tijdens de afgelopen legislatuur groeide de beheerde oppervlakte in de Damvallei aan tot meer dan 130 hectare. Onze dromen over een aaneengesloten en robuust natuurgebied worden stilaan werkelijkheid. We vragen de gemeente om ons te blijven steunen in woord en vooral ook daad. De gemeentelijke aankoopsubsidie dient absoluut te worden behouden, liefst uitgebreid. Ook de volgende legislatuur dienen dus jaarlijks voldoende kredieten te worden voorzien.

De opname in het Gewestelijk Ruimtelijk Uitvoeringsplan (GRUP) Grootstedelijk Gebied Gent als groenpool Gentbrugse Meersen/ Damvallei is voor ons een belangrijke hefboom geweest. Om meer ademruimte te geven aan het Destelbergense deel van de groenpool willen we de aankoopperimeter voor het natuurreservaat laten gelijklopen met de in het GRUP vastgelegde grenzen. De toe te voegen percelen liggen onder meer langs de Aelmeersstraat en de Hooistraat.

We pleiten ook voor het effectief realiseren van de in het GRUP voorziene onthaalpoorten: sober en mooi vormgegeven met infoborden, fietsenstallingen en parkeergelegenheid.

De vier partijen onderschrijven het behoud van het subsidiereglement voor de aankoop van waardevolle gronden door Natuurpunt.

Tevens pleiten alle partijen voor verbindingen tussen de twee helften van de Groenpool: voetgangers- en fietsersbruggen tussen Damvallei en Gentbrugse Meersen. Ze willen dit doen in samenspraak met het

Ze voegen daar nog elk een of meer accenten aan toe: Open Vld ► werk maken van het project ‘Rivierpark Scheldevallei’ en inzetten op toerisme; ► samen met het Regionaal Landschap de natuurgebieden herkenbaar maken door middel van onthaalpoorten met een uniforme stijl, zitbanken, informatieborden en fietsenstallingen.

CD&V ► een zacht-recreatieve uitbouw van de Groenpool Gentbrugse Meersen/Damvallei; ► wildspiegels en borden plaatsen die autobestuurders attent maken op de toenemende aanwezigheid van allerlei wilde dieren in het natuurgebied.

N-VA ► kruisbestuivingen met recreatie, toerisme en middenstand onderzoeken; ► ‘toerismepoorten’ inrichten: instrumenten om de bezoeker op een informatieve en duurzame manier te laten genieten van onze natuur en onze horeca. sp.a-Groen ► Damvallei, Scheldevallei en Gentbrugse Meersen als één intergemeentelijk natuurpark ontwikkelen.

Hiertoe gericht in overleg gaan met de Vlaamse overheid en de buurgemeenten.

47 Kern Damvallei

2018 NUMMER 3

SNEP!

De Schelde als levensader De Schelde is de levensader van de Damvallei en de Gentbrugse Meersen. De rivier leeft hier in tegenstelling tot de Bovenschelde op het ritme van eb en vloed. Elke dag vinden duizenden watervogels er een gedekte tafel. De afgelopen jaren waren er in de Schelde in onze gemeente bovendien bijzondere waarnemingen van bever, zeehond en zelfs bruinvissen (onze kleinste walvisachtige). Na jaren een open riool te zijn geweest, herleeft het Schelde-estuarium. Dat merken we ook aan het groeiend aantal zachte recreanten op de dijken van het Gentse Zwin.

Toen de plannen om de Schelde in te sluizen werden bekendgemaakt, was ons standpunt van bij de aanvang dat de wilde, onbevaarbare Schelde onlosmakelijk verbonden is met een vitale Groenpool. We zijn verheugd dat zowel Destelbergen als Gent ons altijd in dit standpunt hebben gesteund. Dankzij de bemiddeling van gouverneur Jan Briers lijkt het er steeds meer op dat we de getijdenschelde voor de volgende generaties zullen kunnen redden.

CD&V N-VA

sp.a-Groen

Open Vld

►

pleit voor het behoud van de getijdenschelde.

► heeft zich van in het begin verzet tegen de megalo-

mane plannen om de pleziervaart te optimaliseren met de bouw van een sluis. Deze partij pleit voor een verdere dialoog met de Vlaamse Waterweg om de natuurwaarden en recreatiebeleving te optimaliseren in dit gebied. ► is geen voorstander om de Scheldearm in Destelbergen-Heusden in te richten voor pleziervaart en daartoe een sluis te bouwen in Heusden. Ze blijven pleiten voor gerichte maatregelen om overstromingsgevaar, knijtenproblematiek en geurhinder aan te pakken door voldoende stroming op de Schelde te handhaven. ► Veiligheid en het behoud van de unieke natuurwaarden; fauna en flora zijn prioriteit. Dit ziet de partij vervat in het behoud van de getijdenschelde. Een verdere uitbouw en opwaardering van het gebied en een versterking van de natuurwaarden leunen aan bij de visie van de partij en kunnen het groene karakter van de gemeente Destelbergen nog meer beklemtonen.

gatstraat en het villapark Safari langs de Blauwesteenstraat.

Vaak wordt Natuurpunt in het defensief gedwongen (bezwaarschriften, beroepsprocedures, …). Een rol waar we absoluut vanaf willen. We verwachten dat het beleid inzake stedenbouw en ruimtelijke planning zelf bakens uitzet. Beoordelingen van stedenbouwkundige aanvragen moeten vertrekken van een doorgedreven ruimtelijke visie en niet vanuit een ad-hocbeleid. Bij de gemeentelijke administratie is de noodzakelijke deskundigheid zonder twijfel aanwezig.

Als vereniging engageren we ons om constructief mee te werken aan een ander ruimtelijk beleid. We vragen Destelbergen om een voortrekkersrol te spelen in de op Vlaams niveau goedgekeurde betonstop. Na de vele goedgekeurde RUP’s om bestaande anomalieën te regulariseren (onder meer zonevreemde woningen en bedrijven) pleiten we voor een RUP dat het zonevreemde groen definitief beschermt. De Vlaamse Regering heeft zich geëngageerd om de nodige instrumenten (ook financieel) uit te werken om de betonstop te realiseren. Een proactief beleid moet er de komende jaren voor zorgen dat Destelbergen een voorbeeldgemeente wordt inzake stedenbouwkundig beleid. Zoals hiervoor al gezegd: win-winsituaties in overvloed!

Open Vld

CD&V

N-VA

Ruimtelijke (wan)ordening, de achilleshiel De Damvallei is behalve een van de waardevolste, helaas ook een van de meest versnipperde Vlaamse natuurgebieden. Het gebied wordt doorsneden door twee snelwegen en is op veel plaatsen omgeven door lintbebouwing. Daardoor is het des te belangrijker om de schaarse natuurverbindingen te behouden. In het verleden is in de gemeente slordig omgesprongen met de schaarse open ruimte. Ook de afgelopen jaren zagen we nog te veel ongewenste ontwikkelingen zoals een foute inplanting van een fitnessclub met dagelijks honderden auto’s in het hart van het habitatrichtlijngebied, een ingrijpend bouwproject aan de Zandberg en recentelijk nog de uitholling van het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan via een uiterst zelden toegepast achterpoortje (‘principieel akkoord’) om een deel van het woonuitbreidingsgebied langs de Hooistraat aan te snijden. Intussen liggen nog cruciale dossiers op de tafel zoals een verkavelingsaanvraag voor het historisch kasteelpark Ter Burcht tussen de Dendermondesteenweg en de Helle-

Kern Damvallei

48

S N E P ! 2018 NUMMER 3

►

de eigen identiteit en het open en groene karakter van de gemeente verstevigen; ► gemeentelijk structuurplan en woonbeleidsplan blijven het referentiekader. ► grote villa’s opdelen en gedeeld gebruiken; ► woningaanbod voor jonge gezinnen: kernversterking, wooninbreiding en verantwoord aansnijden van woonuitbreidingsgebieden; de resterende open ruimte moet beschermd worden; ► beleid gericht op win-winsituaties tussen landbouw, natuurverenigingen, recreanten, waterbeheerders en privé-eigenaars; duurzame samenwerking met langetermijnvisie. ►“De meerderheid heeft de voorbije legislaturen helaas maximaal ingezet op een ‘gedoog- en regularisatiebeleid’ van ruimtelijke ordening, waarbij dossiers heen en weer tussen gemeente en provincie ‘à la tête du client’ werden goedgekeurd”; ► het ruimtelijkeordeningsbeleid in Destelbergen ombuigen wordt de grote uitdaging, rekening houdend met de maatschappelijke tendensen (gezinsverdunning, klimaat, …); ► nadruk op het invullen van de lokale woonbehoefte met behoud van het eigen landelijk karakter en het beschermen van de open ruimte; inzetten op slimmer ruimtegebruik; ► de suggestie van Natuurpunt voor de opmaak van een RUP voor zonevreemde natuur lijkt de partij een goed voorstel. “Aansnijden van woonuitbreidingsgebied in Destelbergen is het project bij uitstek voor de volgende legislatuur waarbij innovatief moet nagedacht worden over ruimtelijke ordening, mobiliteit en veiligheid, lokale handel, scholen, natuur en recreatie, …Is er überhaupt nood aan het aansnijden van woonuitbreidingsgebied?” ► met een duidelijk handhavingsbeleid het gedoogbeleid voor bouwovertredingen en het verdwijnen van bomen/groen een halt toeroepen.

Kern Damvallei sp.a-Groen

en waar mogelijk kleine buurtparkjes die ingericht worden als rustpunten; ► wil een geboortebos realiseren in DestelbergenHeusden, en pleit bovendien voor vergroening van de begraafplaatsen.

►

het groene karakter van de gemeente behouden en de nog overblijvende open ruimte maximaal behouden. “Die zijn immers nodig voor voedsel- en hernieuwbare energieproductie, maar ook om onze troeven (natuurbeleving, recreatie, …) te waarborgen”; ► opmaak van het ‘Ruimtelijk Uitvoeringsplan Groen’ (RUP Groen), dat waardevolle park-, bos- en natuurgronden (her)bestemt als groenzone; ► zorg dragen voor het onroerend erfgoed en alle mogelijke middelen inzetten om dit te behouden en te beschermen tegen de verkavelingswoede (bv. sloop hoevetje en boomgaard aan Succakasteel, verkaveling in kasteelpark Ter Burcht, enzovoort; ► geen woonuitbreidingsgebieden meer aansnijden buiten de woonkernen. “Nu gebeurt dit onoordeelkundig en rommelig. Bovendien willen we bij nieuwe ontwikkelingen dat het bestaande groen maximaal behouden blijft.”

Openbaar groen De gemeente heeft enkele biologisch waardevolle groengebieden in beheer zoals het Reinaertpark, de Kollebloem en de Zandberg. We zijn verheugd dat de gemeente deze gebieden over het algemeen goed beheert. We pleiten ook voor het voortzetten van het uitstekende ecologisch wegbermbeheer.

We hopen dat de gemeente zal inspelen op opportuniteiten om de eigen groengebieden verder uit te breiden. Bij de aanplanting van bv. geboortebossen of speelzones voor de jeugdbewegingen kan gekozen worden voor percelen die aansluiten op de bestaande parken bosgebieden. Ook de geplande herlocalisatie van KFC Heusden kan na de verhuizing van de club mogelijkheden bieden. Potentiële win-winsituaties in overvloed.

We hebben de afgelopen jaren soms kritiek geuit op de wijze waarop de bomen op het openbaar domein worden gesnoeid. Aftoppen van bomen en snoeien van gesteltakken van oude bomen is absoluut uit den boze. We verwijzen hier uitdrukkelijk naar het Technisch Vademecum Bomen als richtinggevend document voor het beheer van de bomen. De gemeente heeft een voorbeeldfunctie bij het beheer van het openbaar groen.

Mobiliteit De voorstellen van onze vereniging zijn vooral gericht op de verhoogde veiligheid van de zwakke weggebruikers in het natuurgebied. Ze hebben onder meer te maken met het weren van sluipverkeer in een aantal straten en het creëren van volwaardige fiets- en wandelassen.

Aansluitend pleiten we ook voor een globale aanpak van de overlast (geluidshinder, luchtvervuiling, visuele buffering) van de beide snelwegen. De voorstellen die momenteel circuleren om de E17 te ondertunnelen of om de R4 aan te passen zodat alle verkeer rond Gent kan worden geleid, dienen ons inziens te worden onderzocht.

Open Vld

CD&V

N-VA Open Vld

►

CD&V sp.a-Groen

►

►

►

►

pleit voor het respecteren van het groene karakter en voor een efficiënt onderhoud van het groenareaal (knotten, kandelaren, ...). pleit voor meer groene speelruimtes. wil het pesticidengebruik verder indijken en het ecologisch beheer van de gemeentelijke natuurgebieden optimaliseren en hierrond een omvattend beleidsplan uitwerken; wil aansluitend op het Gentse Sint-Baafskouterpark een buurtpark voor Eenbeekeinde, door de woeste gronden tussen Rozenbroeken en de Herlegemstraat aan te kopen en in te richten, en ook aan de zuidkant van deze wijk-in-ontwikkeling (op TAEsite) en in Heusden volwaardige bijkomende parken realiseren; wil in de kern zelf doorgedreven vergroening door het stimuleren van geveltuinen, meer straatgroen

sp.a-Groen

►

geluidsoverlast van E17 en R4 in kaart brengen en werken aan gedragen oplossingen; ► overlast mag zich niet verplaatsen naar onze gemeente: pleidooi tegen een omleiding van het verkeer via de R4 en vraag om nauw betrokken te worden bij het verdere verloop van dit dossier. ► E17 onder de grond; ► extra investeren in veilige voetpaden en kwaliteitsvolle fietsinfrastructuur (onder meer functionele fietssnelwegen en inrichting trage wegen). ►concreet beleid vorm geven in open en constructieve dialoog met alle relevante belanghebbenden; ► de beleving in het gebied van de Damvallei vergt een aangepaste mobiliteit, net zoals rond de site Bergenkruis-Succa; ► inzetten op slimme mobiliteit: geen immobiliteitsplannen of gebruikers van verschillende modi tegen elkaar opzetten, geen wegen verbieden voor bepaalde gebruikers en problemen verschuiven. ► geluids- en milieueffecten van E17/R4 structureel in kaart brengen en een gericht beleid opzetten tegenover de hogere overheid (geluidsschermen, snelheidsbeperking); ► het voorstel om de E17 ondergronds te realiseren ondersteunen; verzet tegen voorstellen die leiden tot bijkomend verkeer op R4; ► de uitbouw en het onderhoud van het tragewegennetwerk optimaliseren.

49 Kern Damvallei

2018 NUMMER 3

SNEP!

Kern Damvallei

Uitbreiding natuurgebied Damvallei niet te stuiten Natuurpunt heeft dit jaar al drie belangrijke aankopen kunnen realiseren in de Damvallei, waardoor dit natuurgebied met ruim 3 hectare is uitgebreid. Alle aangekochte percelen behoren tot hetzelfde deelgebied ‘Hauw-Meerskant’, gelegen in het zuidoostelijke kwadrant van de Damvallei. De betreffende percelen en poelen liggen in habitatrichtlijngebied en de broekbossen met diverse wilgensoorten vertonen nog altijd het originele reliëf en slotenpatroon. De oppervlakte aan turfputten in beheer wordt door deze aankopen uitgebreid met ongeveer 1 hectare.

Eerst werd bijna twee hectare broekbos aangekocht in het noorden van de Hauw. Daarna verwierven we een deel van ongeveer één hectare van de Lange Poel. En onverwacht moesten we onlangs ook snel beslissen over de aankoop van alweer een andere poel en broekbos in de Hauw met een oppervlakte van 0,42 hectare.

Binnen het zuidoostelijk kwadrant van de Damvallei is onder meer dankzij het afgelopen Life-project al 60 à 70 procent van de gronden eigendom van Natuurpunt. Enkel in het zuidelijk deel van dit gebied, waar een ketting van interessante turfputjes ligt, konden we voordien nog maar nauwelijks

aankopen realiseren. Deze smalle Laarnse turfputtenzone, in de volksmond bekend als ‘de Poelen’ of ‘de Meerskant’, wordt scherp begrensd door de onverharde Lagen Heirweg, de Mostbeek, de E17 en de straat met de naam Meerskant. De Mostbeek loopt door elke turfput en vormt het leefgebied van kleine modderkruiper en bittervoorn, twee habitatrichtlijnsoorten waardoor de Damvallei Europese bescherming geniet als een Natura 2000-gebied.

De Lange Poel De aankoop van de Lange Poel vormt een belangrijke stap in de realisatie en het herstel van dit deel van de Damvallei. Dit is een start-

signaal voor een aankoopbeleid in de aanpalende percelen en de keten van poeltjes. De Lange Poel is een van de meest authentieke en een van de grootste turfputten van de Damvallei, waarvan Natuurpunt al een deel beheert en dat verworven is via het Recht van Voorkoop.

De Mostbeek, waar nog een populatie kleine modderkruiper huist (waarnemingen 2017), stroomt doorheen de poel en is dus potentieel een heel belangrijke voortplantingsplaats van deze soort. Verder is de poel rijk aan gele plomp, met een eraan geassocieerde libellenfauna (vroege glazenmaker, glassnijder, variabele waterjuffer, kleine en grote roodoogjuffer, ...).

LANGE POEL © DIRK BOGAERT

Kern Damvallei

50

S N E P ! 2018 NUMMER 3

Kern Damvallei

Elke maand organiseert werkgroep Damvallei een geleide wandeling op zondagvoormiddag. Ook wordt er regelmatig in de Hauw gegidst.

Meer info via www.damvallei.be, de facebookpagina Damvallei of het gemeentelijk infoblad van Destelbergen.

BROEKBOS-MEERSKANT © HUGO VINCK

De aankoop van de Lange Poel opent een deur naar actief biologisch beheer, zoals het afvissen van karpers, om de natuurkwaliteit verder op te krikken. Op de zuidelijke oever ligt een verruigd, zeer nat dottergrasland dat onder sterke invloed staat van kwel. Dit is een potentieel bloemenrijk hooiland. In de resterende wilgenstruwelen broedt de matkop. Vroeger zijn in deze hooilandzone orchideeën beschreven.

Hooilanden en turfputten De aangekochte percelen in het noordelijk deel van de Hauw vormen een verruigd, vochtig struweel, aanleunend bij de (rivier)duinrug waarop de E17 werd aangelegd. Hier werden

in de beginjaren 1970 de laatste exemplaren van de harlekijn gevonden. Harlekijn is een vroegbloeiende orchidee die uit heel Vlaanderen is verdwenen.

De Hauw kent een uitgesproken reliëf. Vochtige, hoger gelegen graslanden en moerasbosjes wisselen elkaar af. Het bewegwijzerde Damvalleipad loopt doorheen dit aaneengesloten blok natuur. Een zicht over de hooilanden en de poelen is meer dan de moeite waard en toont aan wat de positieve gevolgen zijn van een degelijk natuurbeleid.

De botanisch zeer interessante hooilanden, met soorten als tormentil, vleugeltjesbloem, moeraskartelblad, blauwe knoop, brede orchis en bosorchis, zijn in ere hersteld. De resterende elzenbroekbossen ontwikkelen zich voorspoedig na de verwijdering van de aangeplante canadapopulieren.

Sloten ruimen voor zeldzaam vogelvolk Het kletsnatte poelengebied van de Meerskant plaatst ons voor andere problemen: hoe kan het slib in de Damsloot en de Mostbeek op een doeltreffende manier worden geruimd in een quasi-ontoegankelijk gebied? Hoe kun-

MOSTBEEK / LAATSTE AANGEKOCHT PERCEEL © HUGO VINCK

51 Kern Damvallei

2018 NUMMER 3

SNEP!

nen we de uitgezette, bodemwoelende karpers en brasems verwijderen, zodat ook het verder uitspoelen van de bodem en het dichtslibben van de sloot stopt? Een optimaal waterpeilbeheer is cruciaal voor zowel de zeldzame plantengemeenschappen als de bijzondere avifauna.

Er staat veel op het spel: de matkop heeft hier een van zijn laatste bolwerken in het Gentse.

Kleine karekiet, blauwborst en rietgors zijn aanwezig als broedvogels. De heimelijke waterral laat hier dikwijls zijn kenmerkende roep horen, net als broedende dodaars. In voorbije winters zijn dan weer overwinterende roerdompen en langdurig pleisterende grote zilverreigers waargenomen. Als kers op de taart was er zelfs een nazomerwaarneming van een juveniel woudaapje. Reeën worden regelmatig gespot en ook hermelijn heeft hier een vaste stek.

Om te kunnen doorgaan met aankopen in de Damvallei, hebben we veel steun nodig, jouw steun. Storten voor aankopen in de Damvallei kan op rekeningnummer BE56 2930 2120 7588 van Natuurpunt Beheer met vermelding ‘Project 6630 Damvallei’.

Kern Deurle-Latem

Tien jaar schaapskudde van de Westerplas Dit voorjaar vond een bijzondere viering plaats naar aanleiding van de tiende verjaardag van onze schaapskudde van de Westerplas. Deze kudde met bijzondere Herdwickschapen uit het Engelse Lake District werd opgestart om het bufferbekken van de Westerplas op een ecologische manier te onderhouden. In een bijlage bij een vorige Snep! kon je al lezen hoe dit project uitgroeide tot een van de bijzonderste natuurbeheerprojecten in Vlaanderen.

Het project heeft zelfs vertakkingen tot in het Nationaal Park Lake District, het oorsprongsgebied van de schapen. Naar aanleiding van onze viering kwamen schaapsherders uit het bergachtige Cumbria afgezakt naar Sint-Martens-Latem om te vertellen over hun leven met de Herdwicks in de bergen. Het werd een bijzonder gesmaakte activiteit, in aanwezigheid van de eigenaars van Westerplasschapen (jaarlijks verkopen we een deel van onze jonge dieren) en de Westerplassponsors (ieder schaap van de Westerplas heeft een

© KERN DEURLE LATEM

peter of een meter die jaarlijks wat ecologisch lamsvlees in ruil krijgt). De oudere en jongere generatie Engelse herders werden ontvangen door burgemeester Agnes Lannoo, die hen bedankte voor de samenwerking en het belang duidde van het begrazingsproject voor de Latemse natuur en de bescherming van de Latemnaars tegen overstromingsproblemen.

Nadien verkozen de Engelse boeren het mooiste Vlaamse Herdwickschaap, brachten we ui-

teraard een bezoek aan de Westerplas en kon iedereen proeven van zelf geproduceerde Herdwickhamburgers. Deze lente en zomer konden we overigens genieten van de overweldigende wilde bloemenpracht die het schapengegraas oplevert (zie ook ‘Zomertafereel aan de Westerplas’). Wie meer foto’s van het event wil zien of de kudde dag na dag wil volgen, kan terecht op de facebookpagina ‘Herdwick Sheep Westerplas Flock’.

Jaarlijkse scheerbeurt Herdwickschapen

BEGIN VAN DE SCHEERBEURT

SCHAPENSCHEERDERS AAN HET WERK

OOIEVAAR TIJDENS MAAIEN IN DE LATEMSE MEERSEN

De kudde Herdwickschapen in de Latemse Meersen werd op 23 juni geschoren door twee professionele schapenscheerders. Vrijwilligers van Kern Deurle-Latem, waaronder ook herders Peter en Tom, zorgden voor extra hulp bij de scheerbeurt en verzorging van de lammeren, ooien en rammen. Textielontwerpster Clara Vankerschaver (KASK HoGent) selecteerde en verzamelde ter plaatse alle bruikbare wol. Verder onderzoek zal uitwijzen op welke manier de stugge Herdwickwol kan worden verwerkt. Wordt vervolgd…

EINDE VAN DE SCHEERBEURT © FREDERIK VAN VLAENDEREN

Kern Deurle-Latem

52

S N E P ! 2018 NUMMER 3

Kern Deurle-Latem

ZOMERTAFEREEL aan de Westerplas Door de begrazing met Herdwickschapen wordt de Westerplas ’s zomers een kleurrijk natuurgebied vol wilde bloemen. Onder andere duizendblad (Achillea millefolium), grote kattenstaart (Lythrum salicaria), moerasrolklaver (Lotus pedunculatus), moerasspirea (Filipendula ulmaria), moerasvergeet-mij-nietje (Myosotis scorpioides) en watermunt (Mentha aquatica) voelen zich er thuis.

NATUURGIDS JOOST BUYSE OMRINGD DOOR DEELNEMERS © FREDERIK VAN VLAENDEREN

WESTERPLAS © FREDERIK VAN VLAENDEREN

MOERASSPIREA © KERN DEURLE-LATEM

Eetbareplantenwandeling in de Latemse Meersen Op 24 juni vond in de Latemse Meersen een wandeling over eetbare planten plaats. Onder de deskundige leiding van natuurgids Joost Buyse trokken 45 deelnemers ’s voormiddags op verkenning in het natuurgebied. Onderweg werden ze verwend met lekkere hapjes als brandnetelomelet, gestoofde paardenbloemwortel, hondsdrafkwark, ijsmuntthee, komkommer- en waterkerssla met duizendblad, omelet met paardenbloemblad en zevenbladsmoothie. Dank aan onze ervaren gids en aan Sonia en Peter voor de heerlijke bereidingen!

Voor wie zelf wil kokkerellen met wilde planten, herhalen we nogmaals enkele belangrijke inlichtingen. Gebruik of pluk geen (mogelijk) besmette planten. Pluk nooit langs een pad of weg en ook niet op een wildwissel. Pluk planten en vruchten respectievelijk minimum boven kniehoogte en op 1 meter hoogte.

Pluk geen beschermde of zeldzame planten.

Was alle planten goed vóór bereiding.

De recepten van de zeven geproefde gerechten zijn te vinden op natuur.deurlelatem.be.

Smakelijk!

GROTE KATTENSTAART © KERN DEURLE-LATEM

WADI VOL WATER (ZICHT RICHTING WESTERPLAS)

WADI BIJ DROOGTE (ZICHT RICHTING WOONWIJK) © FREDERIK VAN VLAENDEREN

Speelgroen aan de Westerplas MOERASROLKLAVER © KERN DEURLE-LATEM

De wadi en de daarbij horende speeltuigen die destijds werden geïntegreerd in het speelgroenproject aan de Westerplas, bieden in zowel natte als droge omstandigheden een avontuurlijke plek voor spelende kinderen.

53 Kern Deurle-Latem

2018 NUMMER 3

SNEP!

Werkgroep Assels

Magisch Drongen zaterdag 27 oktober

Beleef een magische avond in landgoed De Campagne, waar heksen en andere wezens gebruik maken van het kasteelpark om hun verhaal te doen… Ontdek mythische figuren, Keltische rituelen, vuurspuwers en druïden op je tocht. In het kasteel wachten allerlei leuke stands en kan jong en oud genieten van animatie zoals een kruidenstand, een waarzegster, grime en een workshop lampionnen maken.

Daar is het veilig en kun je rustig pompoensoep of andere heksendranken drinken, maar buiten is de spanning om te snijden. Wie durft te komen?

Iedereen gratis welkom vanaf 18.30 uur in Kasteeldomein De Campagne, Gijzelstraat 12 in Drongen. Inschrijven voor de theater-verteltochten is noodzakelijk en kan via het inschrijvingsformulier in de activiteitenkalender op www.natuurpuntgent.be. Bij slecht weer verplaatsen we sommige activiteiten naar binnen in het kasteel.

Prijs van de wandeling: 5 euro voor leden, 7 euro voor niet-leden, gratis soepje inbegrepen.

Kinderen (-12 jaar) mogen gratis mee.

familieopstellingen

psychologe

e l svanthuyne DĞĂŶĚĞƌŝŶŐ͗ ĞĞŶ ƐƟůůĞ ƚŽĐŚƚ ŽƉ ĚĞ >ĞŝĞ

ĞŶ ƩŽĐŚƚũĞ ŽƉ >ĞŝĞ͍ Ŷ ĞĐŽůŽŐŝƐĐŚ ǀĞƌĂŶƚǁŽŽƌĚ͍ DĞƚ ĚĞ ĞůĞŬƚƌŝƐĐŚĞ ƐůŽĞƉ ǀĂŶ DĞĂŶĚĞƌŝŶŐ ǀĂĂƌƚ Ƶ njĞůĨ ŝŶ ŚĂƌƚũĞ 'ĞŶƚ ŽĨ ŶĂĂƌ elke eerste vrijdag van de maand, The Healing Garden Sint-Martens-Latem - 0479 89 34 06 - www.elsvanthuyne.be

eco plug & play pla ay tuinlodge winter en zomer z toilet - verwarming verwarming g - electriciteit kantoor - B&B - scholen sc cholen sauna www.armadilla.co.uk www armadilla.co.uk www.ar illa co uk te bezichtigen bezichtigen in Gent christophe@gpmip.com christophe@gp pmip.com

Werkgroep Assels

54

S N E P ! 2018 NUMMER 3

Werkgroep Assels

Familienamiddag zondag 28 oktober © MARIJKE VERSTRAELEN

Op 28 oktober kun je met je (klein)kinderen weer terecht in De Campagne voor een namiddag vol animatie!

Tijdens knutselworkshops, vertellingen en geleide wandelingen in het park leren de kinderen spelenderwijs heel wat bij over de natuur. In de cafetaria serveren we een stukje lekker vers gebak. De animatie is op maat van kleuters en lagereschoolkinderen.

Van 14.30 uur tot 17.30 uur in Landgoed de Campagne, Gijzelstraat 12 in Drongen.

Inschrijven via www.natuurpuntgent.be (activiteitenkalender).

Het eetfestijn van de werkgroep Assels is intussen een jaarlijkse traditie. Deze keer kiezen we voor de verandering eens voor een herfsteditie. We kunnen opnieuw rekenen op onze schitterende kokkin en we staan klaar om zelf de handen uit de mouwen te steken. We werken alleen met verse ingrediënten en hoofdzakelijk seizoensgroenten, vandaar: herfstig gewokte groenten, varkenswangetjes of vegetarische falafel en diverse herfstslaatjes. Eerst kun je in de stemming komen met een lekker Gents aperitiefje en daarna heb je keuze uit de verschillende bereidingen van soepman Hans Van Doorne. Met een waaier aan zoete versnaperingen sluiten we het menu af. Zoals altijd is er voldoende keuze voor zowel vegetariërs als vleeseters. Soep en dessert zijn inbegrepen in de prijs, de drank niet. De opbrengst investeren we in de aankoop van nieuw natuurgebied in de Assels.

Eetfestijn zondag 18 november © PHILIPPE AMPE

PRAKTISCHE INFORMATIE Zondag 18 november, Landgoed De Campagne, Gijzelstraat 12 in Drongen. Je kunt op twee tijdstippen komen: om 11.30 uur of om 13.30 uur.

Prijs: 22 euro voor volwassenen, 13 euro voor kinderen tot 14 jaar, gratis tot 3 jaar. Inschrijven is noodzakelijk, want de plaatsen zijn beperkt!

INSCHRIJVEN Via het inschrijvingsformulier in de activiteitenkalender op www.natuurpuntgent.be. Opgelet: vermeld behalve je naam ook het aantal kinderen en volwassenen, en hoeveel mensen kiezen voor vegetarisch of voor vlees. Vergeet ook het tijdstip van je keuze niet.

55 Werkgroep Assels

2018 NUMMER 3

SNEP!

Werkgroep Gentbrugse Meersen

Het Gentse Zwin Stand van zaken Sinds 2012 ijvert Natuurpunt Gent, samen met buurtgroep GeZwint en GMF, voor het behoud van eb en vloed in het stukje Zeeschelde tussen Gentbrugge en Melle. In de zomer van 2016 werd de tussenkomst van gouverneur Jan Briers gevraagd om uit de patstelling te raken. Na enkele vergaderingen met de gouverneur lijkt, na de laatste bijeenkomst van 15 juni 2018, een eindfase in zicht.

Al van bij het begin waren alle partijen het erover eens dat de huidige toestand onhoudbaar is. Op termijn krijgen we zelfs verlanding in het Gentse Zwin. Baggeren met het oog op aanleg en onderhoud is dus essentieel. Bovendien primeert ook voor iedereen de veiligheid. Als bescherming tegen overstroming wordt gekozen voor een constructie op Sigmahoogte bij Heusdenbrug, om bij hoogtij het water tegen te houden. Omdat dit deel van de Zeeschelde een waardevol stuk getijdennatuur is, aanvaardt iedereen ook dat natuurbehoud de tweede doelstelling is.

ZWANEN © CLAUDE GRANDSART

Aanpak Het verschil van mening heeft dus enkel te maken met de aanpak. Natuurpunt Gent, GEzwiNT, GMF, de gemeente Destelbergen, de gemeente Melle en de stad Gent kozen voor een jaarrond Gecontroleerd Gereduceerd Getijdengebied (GGG) met een dam, voorzien van in- en uitwateringssluizen. De Vlaamse Waterweg (voorheen W&Z) gaf als enige partij de voorkeur aan een winter-GGG. En indien de keuze op een jaarrond-GGG viel, moest het voor De Vlaamse Waterweg wel met een sluis (en geen dam).

In een GGG is er geen volledige werking van eb en vloed. De inwateringssluis zit hoog, waardoor enkel het hoogwater, dat weinig slib bevat, binnenstroomt. Bij eb kan een deel van het water en het slib weer weg via de ontwateringssluis onderaan. Zo krijg je een gereduceerde getijdenwerking, waardoor je wel het getijdengebied met slikken en schorren kunt

behouden. Bij een winter-GGG heb je enkel in de winter getijdenwerking. In de zomer staat het water constant op het hoogste punt, om zo (plezier)vaart toe te laten. De verwachte gevolgen voor de natuur bij een winter-GGG zijn op basis van wetenschappelijke inzichten ronduit negatief te noemen.

Pleziervaart geen prioriteit Op 2 februari 2018 had bevoegd minister Weyts al laten weten dat de pleziervaart geen prioriteit meer heeft. Dat werd in juni nog eens bevestigd door de kabinetsmedewerker die op het overleg aanwezig was. Vrij snel was duidelijk dat het jaarrond-GGG de enige optie was, waarbij De Vlaamse Waterweg koos voor een sluis, terwijl de andere partijen de voorkeur gaven aan een dam. De keuze voor een

Werkgroep Gentbrugse Meersen

56

S N E P ! 2018 NUMMER 3

dam was zonneklaar: veel goedkoper en geen mogelijkheden voor pleziervaart, ook niet in de toekomst. De vertegenwoordigers van De Vlaamse Waterweg wilden met de optie van een sluis de mogelijkheid van economische bevaarbaarheid behouden. Maar via de Ringvaart is Gent al bereikbaar via het water. Dit leek de andere partijen voldoende.

In september komen we weer samen. Ondertussen kreeg De Vlaamse Waterweg een opdracht mee van de gouverneur. Het agentschap moet bij minister Weyts polsen of het verantwoord is vele miljoenen uit te geven voor een sluis waarvan het de bedoeling is om ze NIET te gebruiken. De grote vraag in dit dossier luidt dan ook: komt er een sluis zoals die in Gentbrugge, nooit gebruikt en volledig dichtgeslibd? Zal de nieuwe sluis hetzelfde lot ondergaan als veel andere ongebruikte ‘kunstwerken’?

Voor de zes andere partijen is het evident. Een jaarrond-GGG met een dam is de beste oplossing tegen de beste prijs. De onderhoudsbaggerwerken kunnen immers via de sluis in Gentbrugge gebeuren.

Wordt vervolgd…

Werkgroep Gentbrugse Meersen

© WILFRIED VAN VAERENBERG

De avonturen van een ‘Gentse’ bever Gent in the picture. Het laatavondnieuws van 25 mei 2018 toont beelden van een verdwaalde bever in de sluis van Gentbrugge. De lokale brandweer probeert, in overleg met het VOC Merelbeke, het zeldzame dier uit zijn benarde positie te bevrijden. Er komen zelfs duikers aan te pas. Triomfantelijk vermeldt de pers dezelfde avond nog dat de bever gered is!

Helaas blijkt de berichtgeving voorbarig. Na het verdwijnen van de camera’s en de brandweer komt de bever opnieuw boven water in de sluis. “Oef… ontsnapt aan mijn belagers”, denkt hij wellicht...

Wat de bever niet weet, is dat hij in een ronduit benarde situatie zit. Geen voedsel in de sluis en betonnen wanden die hij onmogelijk kan overwinnen. Doelloos zwemt hij rondjes in de sluis, waardoor hij steeds verder uitgeput raakt. Lokale bewoners nemen opnieuw contact op met het VOC. In eerste instantie wordt ge-

tracht de bever weer op krachten te brengen. Meermaals per dag worden wilgen- en elzentwijgen, het lievelingskostje van de bever, aangevoerd en verorberd.

Een medewerker van het VOC timmert intussen een loopplank in elkaar. Op zondagavond rond 21 uur bevestigen vier vrijwilligers die reddingsplank aan de sluis. Op de plank leggen ze wilgentwijgen als stapstenen naar de vrijheid. Het is de bedoeling om de bever op die manier weer naar de Zeeschelde te lokken.

De volgende ochtend wordt de sluis onmiddellijk gecontroleerd.

De bever is verdwenen. Op zijn favoriete rustplaatsje is hij niet meer te bespeuren. In zijn rush naar de vrijheid heeft hij zelfs alle wilgentwijgen onaangeroerd laten liggen. Mission accomplished!

De bever, wettelijk beschermd, werd al meermaals in de Damvallei waargenomen. Het toont aan dat de Zeeschelde een belangrijke rol speelt in de verspreiding en vestiging van dit ingenieuze dier.

57 Werkgroep Gentbrugse Meersen

2018 NUMMER 3

SNEP!

© BENNY COTTELE

Rotborst Vergis je niet. Er zit een moordenaar in je tuin. Achter dat schattige kopje en dat frêle feloranje borstje schuilt een vreselijk psychopathisch individu. Zo liefelijk als hij op kerstkaartjes prijkt, zo gruwelijk is hij in het echte leven. De rotborst.

© BENNY COTTELE

Ze zijn er altijd, of ook niet. Sommige blijven hier, andere gaan net zoals andere zangvogeltjes en insecteneters naar Spanje of Zuid-Frankrijk. De Benidorm Bastards gaan uithangen. En dan heb je nog de noordelijke neefjes, Scandinavische exemplaren die hier komen overwinteren. Dus je hebt dan wel het hele jaar rond roodborsten, het zijn niet altijd dezelfde. Zo zie je maar. Je bent nergens meer zeker van. Ook aan de zang hoor je ’t niet, want die roodborsten zingen allemaal dezelfde deuntjes. Misschien dat die Scandinaviërs er wat meer rare klanken tussen steken. Gelijk het Deense woord smørrebrød of zo. Ik heb nog niet geluisterd.

Studie

58

S N E P ! 2018 NUMMER 3

Zingen, zingen, zingen Ze zingen allebei: zowel de mannen als de vrouwen. En blijkbaar zou daar nogal wat verschil op zitten: roodborstmannen zingen mooier en hebben een uitgebreider repertoire dan de damesroodborsten. Het moet subtiel zijn, want die roodborsten zelf durven zich ook al eens te vergissen en weten niet steeds of het de buurman is, of een knappe deerne die eens goeiedag komt zeggen. En aan het verenkleed zie je het ook niet, want ze zien er allebei roodborstig en rondborstig uit. Dan krijg je taferelen waarbij een roodborstvent zijn buurman zit uit te schelden, terwijl het zijn vrouw is die thuiskomt. “Oeps.

Sorry schat, ik wist niet dat jij het was.”

© JO DE PAUW

En ze zingen altijd: overdag en ’s nachts, zomer en winter. Hun melancholische, aarzelende deuntjes gelijken wat op een klaterend watervalletje, en je kunt ze horen om 5 uur ’s ochtends in de lente of tijdens een vieruurtje op een warme herfstdag. Eersteklas uitslovers zijn het. Roodborsten zijn zowat de vroegste vogels om met hun zang te beginnen, soms twee uur vóór zonsopgang. En de diehards stoppen helemaal niet en zingen de hele nacht door. Al die tuin- en straatverlichting doet er ook geen deugd aan, trouwens. Die vogels denken gewoon dat het vierentwintig uur dag is. Ze zijn zot, meneer.

Hormonen, hormonen, hormonen Hormonen. Daar draait het allemaal om. Roodborsten zijn gewoon kleine opgefokte wildebrassen met een nooit aflatende drang om zichzelf te bewijzen, en wie daar niet van overtuigd is, verkopen ze desnoods een pak rammel. Overdag en ’s nachts, zomer en winter. Tijdens winterperiodes zijn roodborsten territoriaal omdat ze gewoon de beste plaatsjes willen. Gelijk vakantiegangers die ’s ochtends vroeg al de beste ligzetels in het hotel bezetten: dicht genoeg bij het zwembad, maar ook bij de bar. En bij een parasol, natuurlijk. Roodborsten verkiezen een winterverblijf dat voldoet aan twee basisvereisten: voldoende uitzicht (het zwembad) en voldoende beschutting (de parasol). Dat ze voldoende voedsel nodig hebben (de bar), zou

blijkbaar maar bijzaak zijn: als je een uitzicht hebt op je predatoren en je snel kunt wegduiken, kun je wel voldoende voedsel zoeken in de beschutting. Al is een gratis bar in de buurt – een voederplaats bijvoorbeeld – zeker meegenomen.

En in de lente, als de dagen beginnen te lengen, verhoogt het testosterongehalte in het bloed van die rakkers. En dan is het hek compleet van de dam. Dat rode borstje werkt als, tja, een rode lap op een stier. Plak maar eens een stukje feloranje stof aan je tuinhuis, met een roodborst in de buurt. De kans is groot dat het stukje stof aan flarden is gereten en dat je een gat in je tuinhuis hebt. Roodborstmannen hebben normaal gezien hun hele leven een eigen territorium en ze zijn keihard voor iedere indringer. Zowel ervaren roodborstinfiltranten als jonge roodborstpubers worden genadeloos achtervolgd, gepikt en geslagen. Niet zelden tot de dood erop volgt, trouwens. Maar ook de roodborstdames laten zich niet onbetuigd en verdedigen hun eigen stekje zoals onze Belgische bokskampioene. Tegen buurmannen maar ook tegen buurvrouwen. Die slet van naast de deur zal het geweten hebben.

Koude Oorlog De agressie bereikt een hoogtepunt als meneer roodborst een dame heeft toegelaten in zijn territorium en als ze van bil gaan. Dan

59 Studie

2018 NUMMER 3

SNEP!

laat hij zijn rode borst zien aan elk ander schepsel met twee vleugels en zingt hij zich de longen uit het lijf. Niemand komt zijn kot binnen en iedereen moet van zijn madam blijven. De combinatie van zang en het tonen van die feloranje borst werkt gelijk de outfit van een rivaliserende motorbende op een passerende motorrijder. “Maar gij niet kameraad.

Gij komt niet op mijn erf, gij. Als ge niet oplet, krijgt ge een pak rammel.” Zoiets.

Jonge roodborsten zien er maar mottig en saai gevlekt bruin uit, en dat heeft ook een reden.

Zodra de jongen in het najaar hun eerste verenkleed ruien en ze hun volwassen kostuum aan hebben, moeten ze vluchten, of ze worden zelf door ma en pa achtervolgd als indringer. Van je familie moet je ’t hebben.

Eerstejaarsroodborsten proberen al vanaf september met vechten en stampen een eigen territorium in te palmen. En dan komen er in het najaar nog een hele zooi Noord-Europese gasten naar hier, die ook een winterterritorium willen. Dan begint de Koude Oorlog gewoon opnieuw. Hij tegen haar. Wij tegen hen. Iedere roodborst voor zich. Anders krijgt ge op uw bakkes.

Zo. Nu weet je het. Dat schattige vogeltje in je struiken is plots niet meer zo schattig. Durf nog maar eens een roodborst-kerstkaart versturen. Misschien wordt het wel een rotborst-kerstkaart.

WONDKLAVER © PETER DE DAUW

Ken je familie De vlinderbloemenfamilie Elke moestuinier kent ze wel, de sierlijke, kleurige bloemen van tuin- en pronkbonen. En wie heeft zich op de bloemenmarkt nog nooit laten verleiden door een kleurrijk en geurig boeketje reukerwten? Bonen- en erwtenplanten in bloei vallen op door hun bijzondere bloemen, qua bouw totaal verschillend van het klassieke bloemetje met een hartje in het midden.

Wat is er dan zo speciaal aan die bloemen? De kelk bestaat uit vijf vergroeide blaadjes die samen een kelkbuis vormen, een kenmerk dat we in de vorige Snep! ook zagen bij de lipbloemenfamilie en dat dus niet zo uitzonderlijk is. Maar kijk eens naar de kroonbladen! Eén blad staat bijna rechtop en is meestal groter en vlakker dan de andere kroonbladen, we noemen het de vlag. Aan de zijkanten zien we twee, meestal kleinere

ROLKLAVER © PETER DE DAUW

Studie

60

S N E P ! 2018 NUMMER 3

blaadjes, de zwaarden. Ten slotte zijn er aan de onderkant twee kroonbladen die met elkaar vergroeid zijn. Die vormen samen de bootvormige kiel die soms vijf, meestal tien meeldraden en een stamper omsluiten. Aan de benamingen van deze kroonbladen, vlag, zwaarden en kiel, zien we duidelijk dat ooit iemand een gelijkenis zag tussen de bloemen en een zeilschip.

WONDKLAVER © PETER DE DAUW

Wat zegt een naam?

Met een beetje fantasie kun je in de vorm van een dergelijke bloem ook wel een vlinder zien en dat is de reden waarom wij ze vlinderbloemen noemen, waarom men in het Engels spreekt van wings in de plaats van zwaarden en waarom een oude wetenschappelijk naam van deze familie Papilionaceae is.

Vandaag krijgen plantenfamilies een wetenschappelijke naam die verwijst naar het typegenus en dus spreken we nu van Fabaceae, naar het typegenus Faba. Maar velen verkiezen de oudere naam Leguminosae of peuldragers. De vruchten van de planten uit deze familie zijn immers bijna allemaal peulen. We kennen deze allemaal van erwten en tuinbonen en sommigen wellicht ook van sojabonen. Maar ook de Robinia, een boom die in de lente pronkt met geurige witte bloemtrossen, draagt in de herfst lange, donkerbruine peulen en behoort dus tot de peuldragers. En ga de bloemen en vruchten van je goudenregen, brem en blauwe regen ofte Wisteria maar eens van dichtbij bekijken! Juist… vlinderbloemen! Wist je trouwens dat pindanoten helemaal geen echte noten zijn? De pinda is een vlinderbloemige en heeft dus peulen met daarin zaden!

Doordat de stamper en meeldraden bij al die bloemen in de kiel verborgen liggen, gebeurt de bestuiving bij deze plantenfamilie via de buik van de bezoekende insecten.

BREDE LATHYRUS © PETER DE DAUW

Spreiding van de blaadjes De bladeren van de planten uit de vlinderbloemenfamilie staan verspreid en zijn meestal samengesteld. Ze hebben meerdere kleinere blaadjes langs een centrale bladspil zoals bij de verschillende soorten wikke of ze hebben slechts drie deelblaadjes zoals we die kennen van alle soorten klaver. De deelblaadjes zijn door scharnierende gewrichtjes met de bladspil verbonden, ze zijn vaak langwerpig en bij veel soorten hebben ze een kleine, hartvormige insnijding aan de top.

Aan de basis van de bladsteel zien we meestal ook een paar vliezige, bladachtige structuurtjes of zelfs kleine blaadjes. Die noemen we de steunblaadjes. Ze zijn ook manifest aanwezig bij de planten uit deze familie. Heb je geen boontjes in de buurt om te onderzoeken, pluk dan eens een rode klaver uit een berm of veld en bekijk de mooie, geaderde steunblaadjes.

Verschillende genera zoals erwt, wikke en linze hebben bladranken waarmee ze zich kunnen vasthechten.

Als je klavertjes uitgraaft, vind je op de wortels kleine, witachtige knolletjes. De meeste soorten vlinderbloemigen leven in symbiose met stikstofbindende bacteriën. Die bacteriën kunnen stikstof uit de lucht omzetten naar een vorm die de plant opneemt en gebruikt voor haar groei. De plant maakt door fotosynthese in de bladeren suikers aan en staat in ruil een deel daarvan af aan de bacteriën. Voor wat hoort wat.

RODE KLAVER © PETER DE DAUW

Familie van voedingsgewassen De vlinderbloemenfamilie overvleugelt andere families niet alleen door haar bijzondere bloemen, ze is ook economisch belangrijk omdat ze zoveel voedingsgewassen omvat. Naast erwten, sluimerwten of peultjes en sojabonen vinden we hier bijvoorbeeld ook nog linzen, kikkererwten, lupinen en bonen in alle vormen en kleuren in terug. Wereldwijd omvat de familie 727 genera, met in totaal ongeveer 19.000 soorten.

Als afsluiter een klein taalweetje: sluimerwten en sluimererwten zijn benamingen die in België allebei gebruikt worden voor peultjes. Maar welk woord verdient de voorkeur? Sluim is een oud woord voor ‘schil’, deze groente wordt met de schil gegeten. Sluimeren is een synoniem voor snoezen. Het gaat hier echter helemaal niet om sluimeren of soezen. Sluimererwt is een verbastering van de oorspronkelijke vorm sluimerwt, wat dus de correcte benaming is.

BREDE LATHYRUS © PETER DE DAUW

61 Studie

2018 NUMMER 3

SNEP!

Over mezen, motten en vreemdgaan Misschien heb je het ook al ondervonden. Steden zijn voor veel levende wezens geen goeie omgeving. Een stad is warmer dan het platteland, omdat ze zelf veel hitte genereert, en omdat stenen, beton en asfalt zonnestralen absorberen en warmte opslaan. De lucht is er vuiler en hangt vaak vol fijn stof. Gebouwen met veel glas en nachtelijke verlichting brengen dieren in de war. Drukte en de aanwezigheid van mensenmassa’s zorgen voor stress bij mens en dier. De biodiversiteit van steden verkleint meestal naarmate ze groter worden, al wordt het aantal soorten soms gecompenseerd door exotische immigranten. Voortdurend klinkt er lawaai. Niet echt een ideaal leefmilieu. Maar steeds meer mensen en andere dieren, op zoek naar voedsel, woongelegenheid en een partner, hebben geen keus. Straks leeft driekwart van de mensheid in steden en veel soorten volgen. Noodgedwongen.

Wetenschappers van verschillende Belgische en buitenlandse universiteiten onderzochten onder de benaming Speedy ( een Engelstalig acroniem) hoe de stad het leven van planten en dieren verandert.

Het jongste nummer van Natuur.focus is er volledig aan gewijd. Ze vonden dat kruisspinnen er kleinere maar densere webben weven, dat stadswaterjuffers betere vliegers worden, dat kevers grotere vleugels krijgen en dat stedelijke watervlooien beter tegen hitte kunnen. En veel meer. Want, schrijft Menno Schilthuizen in zijn boek Darwin in de stad, in een stedelijke omgeving evolueren soorten aan een snelheid die Darwin nooit had kunnen dromen. * Steden zijn luidruchtig. Een kakofonie van verkeer, geroep en gepraat, machinegeratel en muziek zorgen voor een constant achtergrondgeluid van lage frequentie. Voor een zingende koolmeesman op vrijersvoeten is het moeilijk boven het kabaal uit te komen. Het kan alleen maar door op een hogere toonhoogte te zingen. Alleen…

Net als veel mensenvrouwen vallen koolmeesdames op mannen met een diepe, donkere stem. Bij koolmezen wijst een stem als die van Leonard Cohen, na eeuwen van selectie en evolutie, op superieure genen. Maar zingende bassen en baritons zijn niet te horen in het stedelijk kabaal, zodat de koolmeisjes bij gebrek aan beter een mannetje kiezen zonder sexy stem. Helemaal gerust zijn ze er niet in: DNA-onderzoek van koolmeesjongen leerde dat vrouwtjes van mannetjes met een fijn stemmetje vaker stiekem met de buurmees van bil gaan.

De junco van Doornzele In maart van dit jaar streek er een grijze junco neer op een voedertafel in Doornzele. Honderden vogelkijkers spoedden zich derwaarts om het onopvallend grijze vogeltje met de smaakvolle witte biesjes aan de staartveren te bekijken. Het was de eerste grijze junco die ons land bezocht. Veel grijze junco’s wonen in Californië, in bossen,

Bijgedachte

hoog in de bergen. Daar zijn juncodames dol op mannetjes met veel witte veertjes in hun staart. En niet alleen om esthetische redenen, want onderzoek bewees dat die Witte Veders meer testosteron in hun lijfje hebben en beter zijn in het verjagen van concurrenten. In de bergen is het broedseizoen kort en een goed territorium vol insecten is er van levensbelang. Sinds 1983 broeden er ook junco’s op de universiteitscampus van San Diego, in een stedelijke omgeving, op zeeniveau. Daar wonen ze in een klimaat dat zo mild is dat ze van februari tot in het najaar kunnen doorgaan met nestelen. Juncodames hebben er geen supermacho’s meer nodig. Bovendien zijn mannetjes met dat opvallende wit in de staart een gemakkelijker prooi voor roofvogels. Met twee evolutionaire krachten die in dezelfde richting werken, is de uitkomst voorspelbaar: de junco’s van San Diego hebben al twintig procent minder wit in hun staart en verworden tot grijze ‘stadsmussen’.

Stropdasbreedte Iets vergelijkbaars werd onderzocht bij de koolmezen van Barcelona.

Waar bij de junco’s de mannelijkheid in de staartveren zit, pronken koolmeesmannen met hun plastron. De breedte van die verticale streep zwarte borstveertjes is genetisch bepaald en hangt samen met hun mannelijkheid. Een mees met een brede stropdas is dominanter, agressiever en heeft meer succes bij de vrouwtjes. Niet in Barcelona. Een onderzoeker die van 500 koolmeesmannen de stropdasbreedte mat en de beestjes opvolgde, stelde vast dat op het platteland de mannetjes met de breedste dassen het langst leefden, terwijl in de stad de smalle plastronnetjes aan het langste eind trokken. Waarom is nog niet helemaal duidelijk, maar junco’s en koolmezen tonen aan dat het op de stedelijke huwelijksmarkt om andere kwaliteiten draait dan op de landelijke. Op die manier krijgen mannetjes stilaan een ander uiterlijk, gaan stadsvogels er anders uitzien en ontstaan er ten slotte nieuwe soorten.

62

S N E P ! 2018 NUMMER 3

kaal, tot ze na enkele weken verpoppen en van het toneel verdwijnen. Dat een plant een dergelijke vreetpartij overleeft, lijkt onmogelijk, maar eens de rupsen weg zijn, verschijnen nieuwe bladeren en produceert de struik toch die rode vruchten die op een kardinaalshoed lijken. Kardinaalsmuts heeft chlorofyl in de schors van zijn takken gekregen zodat de fotosynthese gewoon doorgaat en de struik overleeft. Een mooi staaltje van evolutie. Ook de kardinaalsmutsstippelmot evolueert. Kardinaalsmutsstippelmotten uit stadstuinen zijn anders. Een Zwitserse onderzoeker ving meer dan 700 kardinaalsmutsstippelmotlarven, op het platteland en in de stad, kweekte ze op tot ze zich verpopten en gaf ze merktekentjes zodat hij de stadsmotten van de plattelandsnachtvlinders kon onderscheiden. Dan liet hij ze los in een donkere kamer met slechts één lichtbron. Veertig procent van de motten van de buiten vloog onmiddellijk naar het licht, terwijl vijfenzeventig procent van de stadsmotten bleef rondhangen op de plek waar ze gelost waren. Stadsevolutie in volle gang.

Leedvermaak is ook plezier Buxusstruiken hebben voorlopig nog geen chlorofyl in hun takken.

Ze sneuvelen dan ook bij bosjes (pun intented) onder de aanvallen van de buxusmot, een Aziatische exoot en de schrik van veel Vlaamse siertuinen. Een mot met smaak die meedogenloos ten strijde trekt tegen jardinaire kneuterigheid en hoffelijke steriliteit, tegen perfect geschoren bolletjes en piramides. Wij kunnen onze sympathie niet onderdrukken. Leedvermaak is ook plezant.

Maar het kost ze moeite, de pioniers van het stadsleven. Misschien zijn de stadsmezen wel zwakkere exemplaren die uit betere gebieden naar de stad zijn verjaagd, denken ze bij Speedy. Ze ontdekten dat stadsmezen minder eieren leggen en minder en lichtere jongen grootbrengen. Want stadsmezenjongen krijgen te weinig rupsen te eten. Er leven minder nachtvlinders, rupsenouders bij uitstek, in de stad. Vooral soorten met een kleinere vleugelspanwijdte hebben het moeilijk om zich te verplaatsen tussen kleinere, geïsoleerde biotopen. Motten worden groter in de stad, maar ook schaarser. En dat komt niet alleen door de versnippering van hun leefgebied maar ook door lichtvervuiling.

Weet u nog, de finale van het Europees voetbalkampioenschap in 2016? Voetbalkenners zeggen dat het motten waren die de wedstrijd van dodelijke saaiheid redden. Om veiligheidsredenen was de stadionverlichting de nacht voor de finale aangebleven. Aangetrokken door de enorme lampen landden tienduizenden overtrekkende nachtvlinders, voornamelijk gamma-uilen, in het lege stadion. Massa’s vlinders werden gedood door de hitte van de lampen, de resterende vlinders kwamen in het gras terecht en bleven daar zitten, toen 's morgens de lampen doofden. Tot ’s avonds de lichten weer aangingen. Duizenden vlinders fladderden plots tussen de spelers.

Mooiste moment van de wedstrijd: een huilende Cristiano Ronaldo met een knieblessure op het gras, terwijl een eenzame gamma-uil zijn tranen wegzuigt. Hij had het zelf niet fotogenieker kunnen regisseren.

Hoera voor de kardinaalsmutsstippelmot Steden verdrinken in kunstlicht, motten verzuipen. Maar niet allemaal. Hebt u al eens struiken van de kardinaalsmuts onder een dikke spinsellaag zien zitten, alsof er duizenden spinnenwebben aanhangen? Dat is het werk van spinsel- of stippelmotten. Hun rupsen komen met duizenden tegelijk uit het ei en vreten de plant volledig

Vroeger lieten zowat alle vogels de buxus links liggen, omdat er toch geen eten te vinden was, maar ondernemende stadsvogels, zoals kauwen en koolmezen, hebben de buxusmot ondertussen ontdekt.

Stadsvogels zijn niet bang van nieuwigheden. Dat werd onderzocht door een Poolse onderzoeker die met gifgroene boetseerklei en een toef haar iets in elkaar mocht flansen dat geen enkele vogel of mens ooit gezien had. Onderzoeksbioloog, een heerlijke job. Hij zette het resultaat van zijn huisvlijt op voederplanken op het platteland en in stadstuinen. In de stad kreeg het rare knutselwerkje al snel bezoek van nieuwsgierige mezen, terwijl hun soortgenoten op de buiten die voederplanken meden. Voorzichtigheid mag dan lonen in een natuurlijke omgeving, in een snel veranderende omgeving komen bange vogels vaak te laat.

Het stedelijk milieu wordt stilaan een echt ecosysteem, met zijn eigen evolutionaire regels en tempo. En die regels wijken af van wat we in de natuur gewoon zijn. In een natuurlijk ecosysteem dat eeuwenlang groeit en waarin steeds meer niches gevuld raken door gespecialiseerde soorten, komen er steeds minder nieuwe kansen en vertraagt de evolutie. Maar in steden is het andersom. Daar bepaalt menselijk gedrag het tempo van de ontwikkeling. In zo’n snelkookpan van ecologische verandering moeten soorten hun evolutie in een hogere versnelling zetten of uitsterven. We hebben de mogelijkheid om hun kansen te bieden of te ontnemen. En misschien zullen we zelf veranderen. Zo hebben stadsmensen nu al meer immuunsysteemgenen die afweer bieden tegen tuberculose dan buitenlui. Zouden stadsbewoners, net als koolmezen, ook vaker vreemdgaan dan hun soortgenoten op de buiten?

*Het boek is te koop op winkel.natuurpunt.be of in het NMC De Bourgoyen. Zie ook p. 24.

63 Bijgedachte

2018 NUMMER 3

SNEP!