Snep! - Zomer 2017

#

2

I JAARGANG 16 J U N

2017

P E N S

!

2$ʦ 22

$'.)+'ʧ0ʨ ʦ $'.)+37'

Afgiftekantoor Gent X 209279

DR IEM AA ND EL IJK S D VERENIGINGSBLA NATUURPUNT GENT

0 Mar iake rke pik kels traa t 34, 903 vu M. Tryb ou, p/a Drie

SNEP! Snep! is het driemaandelijks tijdschrift van Natuurpunt Gent vzw.

Zestiende jaargang, nummer 2 Redactieadres: Coördinatie: Redactieraad: Eindredactie: Advertentiewerving: Concept & lay-out: Foto voorpagina: Verantwoordelijke uitgever: Met bijdragen van:

Jorinde Nuytinck, Droogveldeweg 80, 9031 Drongen, jorindenuytinck@hotmail.com Lieve De Meyer, Jorinde Nuytinck Chris Balcaen, Lieve De Meyer, Tom Geerinckx, Nicole Legiest, Luc Meuris, Jorinde Nuytinck, Johan Van Belleghem en Bart Vangansbeke Lieve De Meyer, Nicole Legiest en Joke Van Damme Liesbet Maroye, advertenties@natuurpuntgent.org Els De Brandt Gooiboeren © Marino Ravier Maarten Trybou, p/a Driepikkelstraat 34, 9000 Gent Marnix Aerssens, Chris Balcaen, Fieke Bendien, Joost Buyse, Anton Christiaens, Johan de Bondt, Caroline De Ceukelaire, Marc Depourcq, Tim De Winter, Noah Janssen, Kristel Keppens, Regine Laverge, Luc Meuris, Jorinde Nuytinck, Johan Pieters, Sancho, Hanne Van Beneden, Johan Van Belleghem, Joke Van Damme, Bart Vangansbeke, Pieter Vangansbeke, Frederik Van Vlaenderen, Wouter Viaene en Stijn Wastyn.

Oplage:

7300

Elke auteur is verantwoordelijk voor de tekst van zijn bijdrage. Overname van artikels is mogelijk in overleg met de redactie.

Beeldmateriaal: indien geen © vermeld, fotograaf onbekend - alle rechten voorbehouden. - Gedrukt op kringlooppapier. Druk: Druk in de Weer, Gent

Natuurpunt Gent is een vereniging voor alle inwoners van Gent, Sint-Martens-Latem en Destelbergen die natuur belangrijk vinden.

Natuurpunt Gent ontplooit een brede waaier aan activiteiten: • ijveren voor meer natuur en groen voor iedereen in het Gentse, • natuurbeheer in Bourgoyen-Ossemeersen,Latemse Meersen, Gentbrugse Meersen,Leeuwenhof, Keuzemeersen, Assels en Damvallei

Contactadres: Onthaalcentrum De Stek, Joke Van Damme, Marino Ravier, Edith Degraeve en Lena Vandegejuchte Driepikkelstraat 34 – Gent (Mariakerke) tel. 09/227.22.94 – e-mail: gent@natuurpunt.be • Weekdagen van 9.00 tot 17.00 uur • Graag na afspraak In het NMC (Natuur en Milieucentrum) De Bourgoyen verzorgt Natuurpunt Gent samen met de stad Gent het onthaal. Natuurpunt Gent houdt er ook een cafetaria open. Je vindt NMC De Bourgoyen in de Driepikkelstraat 32 (een zijstraat van de Brugsesteenweg) te Gent (Mariakerke). Bereikbaar met het openbaar vervoer, bus 3, halte Driepikkelstraat.

• aankopen van natuurterreinen, • geleide wandelingen in eigen terreinen, toffe excursies, voordrachten, cursussen,

Onthaal: 09/216.44.78 • weekdagen van 1 april tot 30 sept: 9.00 tot 12.00 uur en 13.00 tot 18.00 uur • weekdagen van 1 oktober tot 31 maart: 9.00 tot 12.00 en 13.00 tot 17.oo uur • weekends en feestdagen: 14.30 tot 18.30 uur

• onderzoek (vogels, planten, …), publiceren van rapporten.

Lid worden van Natuurpunt Gent? Stort 27 euro op BE35 8904 3406 5937 (BIC VDSPBE91) van Natuurpunt Gent

Cafetaria: 09/216.44.79 • alle werkdagen van 11.30 tot 17.00 uur • op zaterdag, zondag en feestdagen van 14.30 tot 18.30 uur

Verhuisd? Geef je nieuwe adres, samen met je lidnummer door aan jan.vandenbergh@natuurpunt.be

Website: www.natuurpuntgent.be - Mail: nmc@natuurpuntgent.org

Domicilieer je lidgeld. Zo verlagen we de administratiekosten en met het uitgespaarde bedrag kunnenwe meer doen voor de natuur. Een formulier vind je op www.natuurpuntgent.be bij Doe mee! – Word lid.

Werkgroepen en kernen: Werkgroep Assels, Marijke Verstraelen, Tel. 09/226.05.67 - assels@skynet.be Werkgroep Bourgoyen-Ossemeersen, Johan Pieters, Tel. 09/216.44.78 - johanpieters@proximus.be Werkgroep Sint-Pieters-Buiten, Piet Dedecker Tel. 09/221.51.79 - dedecker.piet@gmail.com Werkgroep Gentbrugse Meersen, Marnix Aerssens, Tel. 0477/68.88.48 - secretariaat@wgm.be Kern Deurle-Latem, Frederik Van Vlaenderen en Pieter Van Bulck, Tel. 0479/64.44.91 (Frederik) - info@natuur.deurlelatem.be Kern Damvallei, Tel. 09/252.39.20 - info@damvallei.be

Giften voor aankoopproject nr. 3615 ‘Natuurfonds Gent’ voor aankoop van natuurgebieden in Gent, Sint-Martens-Latem en Destelbergen zijn welkom op rekeningnummer BE56 2930 2120 7588 van Natuurpunt Beheer vzw, met de mededeling ‘gift project 3615 - natuurfonds Gent’.

Domicilieer je gift. Ben je lid van Natuurpunt en domicilieerde je je lidgeld, dan kun je ook je gift domiciliëren. Samen met het lidgeld gaat je gift elk jaar in december van je rekening. Vraag een formulier bij ward.stulens@natuurpunt.be.

Colofon

2

S N E P ! 2017 NUMMER 2

Geschonden vertrouwen Bart Vangansbeke, beleidsverantwoordelijke

INHOUD 4 11

14

20

26

32 34 36 37

43

46 48 50

56 58 59

Agenda Aankondigingen 11 Nachtvlinderavond 11 Plantencursus 12 Expeditie Natuurpunt 12 De Gooiboeren 13 Nacht van de vleermuis Verslagen 14 Buurtwandeling 15 Infoavond Tougoupeul 17 De Gooiboeren 18 Plantenbeurs Vereniging 20 Gent Zonnestad 21 Portret 23 Aankoop Rijvissche 24 Toekomst loods Apolinaris 25 Sanering zuurteerstort Beleid 26 Samenwerking met een januskop?

29 Structuurvisie 2030 31 Gemeenteraadsverkiezingen Milieu In de schijnwerpers Werkgroep Assels Werkgroep Gentbrugse Meersen 37 Het Gentse Zwin 41 Tweedehandsbeurs 42 Boek: Voor elk wat wilds Kern Deurle-Latem 43 Speelgroen Westerplas 44 Bloemenmarkt 45 Beheerwerken Westerplas Kern Damvallei Werkgroep Sint-Pieters-Buiten Studie 50 De zwaluwstern 52 Lieveheersbeestjes Bijgedachte SNEP!sels raadselhoek Lezersbrief

Via Snep! heb je waarschijnlijk wel kunnen volgen hoe er op het vlak van natuur, bos en groen de laatste jaren een prima samenwerking is gegroeid tussen de stad Gent en Natuurpunt Gent.

Die samenwerking heeft geleid tot heel veel resultaten op het terrein. En dat is een bijzonder goede zaak, want bijkomende natuur-, bos- en groengebieden zijn belangrijk voor alle Gentenaars. Meer en betere natuur en bos verhogen de leefbaarheid en de gezondheid van de stad en al haar inwoners, ongeacht huidskleur, afkomst, politieke voorkeur, financiële en maatschappelijke status.

Een van de sterkste instrumenten voor die realisaties zijn de stedelijke aankoopsubsidies waarop Natuurpunt kan rekenen bij de aankoop van natuurgebied.

Tijdens de huidige legislatuur hebben we al tientallen hectaren natuur aangekocht.

Door de uitstekende samenwerking gebeurde dit op een manier die zowel voor de stad als voor Natuurpunt en ook voor de Vlaamse overheid financieel voordelig is.

De aankopen waren immers maar mogelijk dankzij de financiële inbreng van de drie partners: Vlaanderen en Gent verstrekken aankoopsubsidies en Natuurpunt Gent levert zelf ook een niet geringe inspanning. In sommige gevallen staan we zelf in voor meer dan de helft van het aankoopbedrag, via opbrengsten uit activiteiten en de vele giften van onze donateurs.

Een ander recent voorbeeld van die puike samenwerking met de stad vinden we in de Gentbrugse Meersen. Het gezamenlijk uitgegeven boek De Gentbrugse Meersen, voor elk wat wilds bewijst dat een constructieve samenwerking schitterende resultaten kan opleveren.

De combinatie van de expertise van beide partners heeft tot een prachtig resultaat geleid. Dit boek is aanbevolen lectuur voor iedereen wie interesse heeft voor de Gentbrugse Meersen en de uitbouw van het gebied als een van de Gentse groenpolen.

Het bundelt zowat alle informatie over de Gentbrugse Meersen in een aantrekkelijke vorm. De opbrengst van de verkoop zal Natuurpunt Gent integraal besteden aan bijkomende aankopen in deze Gentse groenpool.

In deze Snep! kun je echter ook lezen dat de samenwerking tussen de stad Gent en Natuurpunt Gent in de Gentbrugse Meersen een knauw heeft gekregen. Natuurpunt en Natuurpunt Gent zijn bijzonder ontgoocheld dat de begrazing in het zuidelijk deel van de groenpool niet aan ons is gegund. Dat begrazingsproject was ons nochtans op het lijf geschreven door onze jarenlange ervaring met natuurbegrazing overal in Vlaanderen. Het is op zijn minst merkwaardig en in elk geval bijzonder ontgoochelend dat dit begrazingsbeheer niet is toegewezen aan Natuurpunt – nochtans ‘de eerste partner van de stad Gent voor natuurprojecten’, zoals het bestuursakkoord zo hoopgevend vermeldt.

Verder in deze Snep! gaan we hier nog dieper op in. We verklaren ook waarom we dit een gemiste kans vinden voor de natuur in de Gentbrugse Meersen. Wij hopen alvast dat het bij deze ene uitschuiver blijft en dat de uitstekende samenwerking van de voorbije jaren een mooi vervolg kan krijgen ten gunste van meer en betere natuur, bos en groen voor iedereen.

3 Redactioneel

2017 NUMMER 2

SNEP!

HALF MAART TOT EN MET JUNI 2017

Onze activiteitenkalender vind je ook op www.natuurpuntgent.be. Om geen enkele activiteit te missen, neem je een abonnement op Digisnep, de digitale nieuwsbrief van Natuurpunt Gent.

Stuur je e-mailadres naar gent@natuurpunt.be en geen activiteit gaat nog onaangekondigd voorbij!

Activiteiten De activiteiten van Natuurpunt Gent staan open voor alle leden en geïnteresseerden.

In onze agenda vind je ongetwijfeld iets naar je smaak. Van gezellige natuurbeleving tot diepgaande natuurstudie, Natuurpunt Gent biedt het allemaal.

JUNI 2017

Feest

in de Dam11.06 Reinaertwandeling vallei. De vos staat centraal.

We wandelen eerst langs de snelwegberm naar een verlaten vossenburcht en lopen door het margrietenrijke hooiland terug naar de eikendreef. We nemen een kijkje in reeëngebied en keren via het plankenpad terug.

Je komt meer te weten over het leven van de vossen en reeën in de Damvallei.

Om 10.00 uur bij het metalen hek aan de Asserij in Laarne (ingang Hauw). Nat weer vraagt aangepast schoeisel. Buggy’s kunnen nog net, maar rolstoelen halen het niet.

ZONDAG 18 JUNI De Bijgaard viert 'Lieveheersbeestjes in de stad' Buurtmoestuin de Bijgaard in Sint-Amandsberg viert een feestje ter ere van het lieveheersbeestje. Een dag vol gezelligheid en ontmoeting: de jaarlijkse sprookjeswandeling, knutselworkshops, grime, insectenhuisjes bouwen, ...

Doorlopend van 10.00 tot 18.00 uur in het Bijgaardepark, Nijverheidstraat 100, Sint-Amandsberg. Toegankelijk voor kinderwagens. Verkleden toegelaten!

Zie ook de vorige Snep! voor meer info.

aan het Leeuwenhof en 17.06 Bezoek de Vinderhoutse Bossen

naar wilde bijen 17.06 Opin dezoekDamvallei De Damvallei is een laagveengebied waar heel wat interessante biotopen hersteld zijn. Zo vind je er bloemenrijke vochtige graslanden, turfputten, omgevormde bossen en trilveen. We gaan op zoek naar de gewone langhoornbij, de donkere klaverzandbij en de zwartbronzen houtmetselbij.

Om 10.00 uur start een meer gespecialiseerde wandeling. Vanaf 14.00 uur kan het brede publiek aansluiten. Voor dit tweede deel is voorkennis niet vereist!

Meebrengen: eventueel picknick, vlindernetje en loep. Einde rond 17.00 uur. Afspraak aan het viaduct onder de R4 ter hoogte van de Asserij in Destelbergen.

Gidsen zijn Ludwig De Groeve, Jens D'Haeseleer en Vera Van Dorpe.

Activiteit voor het hele gezin

met sprookjeswandeling

van het lieveheersbeestje

Werkdag

In het Leeuwenhof is de natuur in volle ontwikkeling: een grote plas met moeraszones, een grindeiland en steile zandwanden waarin oeverzwaluwen nestelen. Grijp je kans om samen met een gids een kijkje te nemen ‘achter de schermen’. Als toemaatje brengen we nog een bezoekje aan de Vinderhoutse Bossen.

Afspraak om 10.00 uur aan het Leeuwenhof, zijstraat van de Beekstraat in Drongen (openbaar vervoer: buslijn 9, halte Driesdreef. Het Leeuwenhof ligt over de brug, eerste straat links).

Film- of dia- of infoavond

Agenda

4

S N E P ! 2017 NUMMER 2

Excursie

Zomerwandeling in de Assels 18.06 Een geleide wandeling met veel aandacht voor de zomerse flora en fauna in het prachtige meersengebied van de Assels.

We lopen langs de 23 hectare natuurgebied in de Hoge Blaarmeersen, bekijken het reservaat vanuit de kijkhut aan de centrale meersen en bezoeken het spoorwegperceeltje langs de Leiedijk en het WIJ-land. De gidsen lichten telkens ook het beheer toe.

Afspraak om 14.00 uur op het Drongenplein (openbaar vervoer: bus 14, 15, 16, 17 of 18). Meebrengen: aangepast schoeisel.

Voor wie graag wil bijleren over gewone en bijzondere beestjes en plantjes, over natuur en landschap

Het Natuur- en Milieucentrum De Bourgoyen, waar Natuurpunt Gent samen met de stad Gent het onthaal verzorgt en ook de cafetaria uitbaat, is de uitvalsbasis voor veel activiteiten. Je vindt het NMC in de Driepikkelstraat 32 (een zijstraat van de Brugsesteenweg) in Gent (Mariakerke), gemakkelijk bereikbaar met het openbaar vervoer: Lijnbus 3, halte Jutestraat.

Er is een ruime fiets- en autoparking.

zuidelijk deel 18.06 Opening van de Gentbrugse Meersen

in de 25.06 Insectenwandeling Gentbrugse Meersen

Het zuidelijk deel van de Gentbrugse Meersen is de afgelopen maanden aangelegd. Op zondag 18 juni heet de stad Gent jullie welkom tijdens de officiële opening. Kom vanaf 12.00 uur picknicken. Daarna is er tijd om te ravotten in het speelbos, te wandelen langs nieuwe paadjes en de grazers, de nieuwe ‘bewoners’, van dichtbij te bekijken. Tijdens de namiddag is er voor klein en groot wat wil(d)s; muziek, theater en leuke doedingen. Ook lieveheersbeestjes staan in de kijker.

Meer info volgt via www.stad.gent.

KRASSER © BORIS SNAUWAERT

De Gentbrugse Meersen zijn spectaculair veranderd. We nemen een kijkje in het vernieuwde zuidelijk deel van de groenpool en gaan op zoek naar fladderende, zoemende en kruipende insecten, met bijzondere aandacht voor lieveheersbeestjes.

Vertrek om 14.30 uur, terug rond 17.00 uur. Afspraak aan de klimaatloods ter hoogte van de kruising van de Weverbosdreef met het einde van de Houw in Gentbrugge. Stevig schoeisel en eventueel regenkledij meebrengen.

Loepje, vlindernet en fototoestel niet vergeten. Meer info op www.wgbm.be.

DAMVALLEI: SPONSORTOCHT EN EETFESTIJN starten ’s namiddags met een tocht voor gezinnen.

25.06 We Nadien maken we alle tijd vrij voor een gezellige babbel bij pot en pint en een gezonde maaltijd: we verwennen je met een vegetarisch maal of een traditionele barbecue.

Afspraak aan zaal Berghine, Dendermondesteenweg 437 in Destelbergen.

Festiviteiten en tochtjes vanaf 14.00 uur.

Het eetfestijn start om 18.30 uur.

Deelnameprijs eetfestijn: volwassenen 20 euro, kinderen tot 15 jaar 12 euro.

Inschrijven en overschrijven vóór 20 juni via e-mail: eetfestijn2017@damvallei.be – rekening BE02 8904 3421 1740 van Natuurpunt Gent werkgroep Damvallei met vermelding: eetfestijn + aantal volwassenen/kinderen - veggie/vlees.

Voor wie al heel wat beestjes en plantjes kent en zijn kennis wil verdiepen, nieuwe gebieden wil ontdekken, nieuwe soorten wil leren kennen,…

© NP FRANÇOIS VAN BAUWE

Activiteit in het kader van de campagne 'Soort van het jaar' van Natuurpunt Gent en de stad Gent over het lieveheersbeestje.

5 Agenda

2017 NUMMER 2

SNEP!

JULI 2017 Bourgoyen01.07 Maandwandeling Ossemeersen De schoolvakantie is begonnen!

Kom lekker ontspannen wandelen in de Bourgoyen. Geniet van de zomerse temperatuur en de rijke plantengroei in de graslanden die hun volle kleurenpracht ontplooien met een van de natuurgidsen van Natuurpunt.

Om 14.30 aan het NMC De Bourgoyen. Toegankelijk voor kinderwagens en rolstoelgebruikers.

Indien je een verrekijker hebt, breng hem dan zeker mee. Je kunt ook gratis een kijker lenen in het bezoekerscentrum (identiteitskaart als borg).

Natuurpunt - CVN

Ken je familie: lipbloemigen in de Damvallei 01.07 Begin 09.07 IsPancerwandeling 2017 startte de plantencurPancer, de bever, terug van weg sus ‘Ken je familie’ van Natuurpunt-CVN Gent. Lesgevers zijn Kristel Keppens en Joost Buyse.

Wil je iets opsteken over onze inheemse flora? Schrijf je dan snel in.

Meer info op p. 11.

geweest? Honderdvijftig jaar geleden werd de bever in Vlaanderen uitgeroeid. Is hij nu wel gewenst?

Geeft zijn aanwezigheid problemen voor de omgeving?

En komen er nog andere nieuwe bewoners in de Damvallei? En welke rol speelde de bever in het verhaal over Reinaert de Vos? Je komt het allemaal te weten op deze wandeling.

Afspraak om 10.00 uur aan de parking van Asanti, Damvalleistraat 31 in Destelbergen. Stevige schoenen zijn aan te raden, laarzen bij regenweer.

Gensche Fieste 2017

Dinsdag 18 juli Een uitgelezen kans Maandag 17 juli om de natuur in 10.00 uur 14.30 uur Citadelpark Gentbrugse Meersen de stad te ervaren Een rondleiding in het grootste Een ideaal moment om een en meteen ook park van Gent, met heel wat stapje te zetten in de Gentmerkwaardige bomen en brugse Meersen en te ontdekte proeven van struiken. Een vleugje cultuur ken hoe de natuur en de Gentse groenpool zich ontwikhet aanbod van is nooit ver weg.

Afspraak aan de ingang keld hebben. Het landschap is Natuurpunt Gent. van het SMAK, Jan Hoetplein. er sterk veranderd. Het zuide14.30 uur Damvallei, Destelbergen Het laagveen van de Damvallei is een zeer gevarieerd landschap met sloten en bomenrijen, turfputten, elzenbroekbosjes en bloemrijke, vochtige hooilanden.

Dat maakt het een uniek wandelgebied nabij Gent.

Afspraak aan het infobord van Natuurpunt aan de Bibliotheek van Destelbergen.

lijk deel is intussen ingericht, het noordelijk deel is nog volop in ontwikkeling.

Afspraak aan Café Boer Janssens, Boer Janssensstraat 15, Gentbrugge.

DAMVALLEI © LUC MEURIS

6

S N E P ! 2017 NUMMER 2

10.00 uur Exoten in de stad De stad is bij uitstek een ontmoetingsplaats voor organismen van allerlei pluimage.

Of het nu gaat om mensen, om andere diertjes (vogels, insecten, vlinders, etc.) of om planten, er is altijd voor iedereen wel een plaatsje! Kom, ontdek en bewonder de exotische stadsnatuur.

Afspraak aan het Baudelopark, aan de rotonde bij het begin van de Bibliotheekstraat.

14.30 uur Parkbos Sint-Denijs-Westrem

GENTBRUGSE MEERSEN © LUC VAN DAMME

Agenda

Woensdag 19 juli

Kom kennismaken met het Parkbos, een nieuwe groenpool en een schitterend natuurgebied aan de zuidrand van Gent.

Afspraak op de Kortrijksesteenweg (richting Gent) naast de parking van Brantano.

in 22.07 Nachtvlindertelling de Gentbrugse Meersen Je krijgt eerst een korte inleiding over nachtvlinders en lokmethodes. Zodra het donker is, bekijken en tellen we de nachtactieve fladderaars.

Afspraak om 22.00 uur aan het centraal recreatief bos in de Gentbrugse Meersen.

In de Koningsdonkstraat volg je de aardeweg tegenover huisnummer 102 tot je op het verhoogd plateau komt (NIET met de auto inrijden).

Meebrengen: loeppotje, zaklamp en eventueel zitje.

OPGELET: ACTIVITEIT ENKEL BIJ GOED WEER! Om zeker te zijn of de activiteit doorgaat graag de website raadplegen: www.wgbm.be.

Beheren met de Gooiboeren 22.07 We nemen een grasland in de buurt van de spoorwegberm in de BourgoyenOssemeersen onder handen. Kom op deze zomerdag in een prachtige, natuurlijke omgeving werken aan je conditie en aan mooiere natuur.

Naar goede gewoonte wisselen we het werk af met genoeg pauzes.

Afspraak om 14.00 uur aan De Stek, het verenigingsgebouw van Natuurpunt Gent tussen het NMC en de sporthal Bourgoyen. Voorzie kledij die tegen een stootje kan. Graag een seintje aan Pieter Vangansbeke als je komt meehelpen: pietervangansbeke@gmail.com. Meer info op p. 12. © MARINO RAVIER

Bij Natuurpunt-CVN kun je terecht voor vorming en opleiding over natuur, klimaat, milieu en duurzame ontwikkeling. Ook dit jaar zorgt Natuurpunt-CVN voor heel wat geleide wandelingen in en rond Gent tijdens de Gentse Feesten.

Enthousiaste gidsen staan borg voor een leerrijke en boeiende ervaring.

Elke wandeling duurt 2 tot 2,5 uur.

Hopelijk mogen we jullie massaal begroeten!

Donderdag 20 juli

Vrijdag 21 juli

Zaterdag 22 juli

Zondag 23 juli

10.00 uur De Assels in Drongen

14.30 uur ‘De Bourgoyen in ’t Gensch’

14.30 uur Natuurpark Overmeers

14.30 uur Beelaertmeersen

Natuurpunt heeft heel wat gronden aangekocht in dit groene deel van Drongen. We brengen een bezoek aan de nieuwe en ook aan de vertrouwde gebiedjes.

Afspraak op het Drongenplein in Drongen.

Maak kennis met de Bourgoyen-Ossemeersen en word tegelijk ondergedompeld in het Gentse dialect door een aantal authentieke Gentse gidsen. We zorgen ook voor een vleugje livemuziek.

Afspraak aan het Natuur- en Milieucentrum Bourgoyen.

Dit meer dan 6 hectare grote natuurpark in de buurt van het Sint-Pietersstation maakte vroeger deel uit van het grote meersengebied rond Gent. Dit voor veel Gentenaars nog onbekende gebied barst van het leven. Ontdek het met ervaren gidsen!

Afspraak aan de ingang van het Natuurpark Overmeers, ter hoogte van bushalte Wiemersdreef aan de Sint-Denijslaan in Gent.

Kom mee wandelen door een van de mooiste kouters van Gent, langs de meanderende Leie en de bloemrijke Beelaertmeersen.

Start en aankomst aan de kerk van het pittoreske Afsnee.

ASSELS © BENNY COTTELE

BOURGOYEN © HAROLD VEREEKEN

OVERMEERS © FIEKE BENDIEN

7 Agenda

2017 NUMMER 2

SNEP!

BEELAERTMEERSEN © PIETER VAN BULCK

AUGUSTUS 2017 in de 04.08 Nachtvlinderavond Bourgoyen-Ossemeersen Nachtvlinders vormen een heel diverse, onverwacht kleurrijke, maar ook vaak nog onbekende, soortgroep met meer dan 2000 soorten in Nederland en België. Kom vanavond kennismaken met onze nachtvlinders in de Bourgoyen!

Afspraak om 20.30 uur voor een introductie in het NMC. Bij slecht weer gaat de lezing in elk geval door, maar beperken we de vangstopstelling.

Meer info op p. 11.

in de 05.08 Maandwandeling Bourgoyen-Ossemeersen Hoogzomer. De spectaculaire zwanenbloem en de bescheiden kikkerbeet laten zich bewonderen in de sloten en getuigen van een in Vlaanderen zeldzaam geworden biodiversiteit.

Kom volop genieten!

Om 14.30 uur aan het NMC De Bourgoyen. Toegankelijk voor kinderwagens en rolstoelgebruikers.

Indien je een verrekijker hebt, breng hem dan zeker mee. Je kunt ook gratis een kijker lenen in het NMC (identiteitskaart als borg).

Europese Nacht van de Vleermuis in de Damvallei 26.08 Kom huiverend genieten van deze avond en bezoek de vleermuizenstands of trek erop uit met de batdetector.

Afspraak vanaf 19.30 uur aan Kasteeldomein Succa, Volderrede 54 in Destelbergen. Lijnbus 35, halte Kleingentstraat in Destelbergen en dan 500 meter stappen door de Succastraat tot het domein van kasteel Succa.

Meer info op p. 13.

Vleermuizenwandeling in de Gentbrugse Meersen 27.08 We gaan op zoek naar de vleermuizen van de Gentbrugse Meersen. Met een detector in de hand zullen we ze zeker horen en misschien ook zien.

Vertrek om 19.45 uur op de parking in de Boer Janssensstraat in Gentbrugge, bereikbaar met bus 9 of 20. Terug ten laatste om 22.00 uur.

OPGELET: deze activiteit is sterk afhankelijk van de weersomstandigheden.

Bekijk dus onze website www.wgbm.be voor je naar ons toe komt.

in de Damvallei 13.08 Bruunwandeling We verkennen met Marc Martens de zomerse fauna en flora in de vochtige Bergenmeersen tussen Scheldemeer en Damvalleimeer.

De Bergenmeersen zijn prachtige bloemrijke graslanden met rijen knotwilgen, geflankeerd door de Zeeschelde. Bruun de beer moet zich hier thuis gevoeld hebben!

Afspraak om 10.00 uur aan de parking naast de gemeentelijke bibliotheek van Destelbergen, Dendermondesteenweg 420.

Voorzie stevige wandelschoenen.

Toegankelijk voor kinderwagens en rolstoelgebruikers. Indien je een verrekijker hebt, breng hem dan zeker mee.

Ken je familie: schermbloemigen 19.08 Begin 2017 startte de plantencursus ‘Ken je familie’ van Natuurpunt-CVN Gent. Lesgevers zijn Kristel Keppens en Joost Buyse.

Wil je iets opsteken over onze inheemse flora? Schrijf je dan snel in. Meer info op p. 11.

SEPTEMBER 2017 in 02.09 Maandwandeling de Bourgoyen-Ossemeersen Op zoek naar late bloeiers onder de planten en vroege trekkers onder de vogels. Vooral steltlopers, zoals oeverloper en witgatje, laten zich soms verrassen.

Ga mee op zoek met een van de ervaren natuurgidsen van Natuurpunt Gent.

Om 14.30 uur aan het NMC De Bourgoyen. Toegankelijk voor kinderwagens en rolstoelgebruikers.

Indien je een verrekijker hebt, breng hem dan zeker mee. Je kunt ook gratis een kijker lenen in het NMC (identiteitskaart als borg).

Agenda

8

S N E P ! 2017 NUMMER 2

boeken, 03.09 Tweedehandsbeurs dvd’s, cd’s en platen De werkgroep Gentbrugse Meersen organiseert zijn derde tweedehandsverkoop ten voordele van de Gentbrugse Meersen. De volledige opbrengst gaat naar de aankoop van gronden in de Gentbrugse Meersen.

Van 10.00 tot 18.00 uur in de Klimaatloods van Natuurpunt, ter hoogte van de kruising van de Weverbosdreef en het einde van de Houw in Gentbrugge.

Meer info op p. 41.

OKTOBER 2017 Nobelwandeling in 10.09 Koning de Damvallei Weeft Arachne nog altijd webben in de Damvallei? Komt de tijgerspin nog even talrijk voor? Zitten de wolfspinnen nog altijd in de zon met hun eicocon? Springen de springspinnen nog even snel?

Breng je eigen potje mee en kom spinnen bekijken.

Afspraak om 10.00 uur aan de parking van Asanti, Damvalleistraat 31 in Destelbergen. Stevige schoenen zijn aan te raden, laarzen bij veel regen. Maximum 20 deelnemers, graag inschrijven bij rop_bosmans@telenet.be.

Wandeling in de Assels in de Bour17.09 Laat 07.10 Maandwandeling goyen-Ossemeersen je verrassen door deze parel in de Leievallei. Sinds Natuurpunt hier zijn activiteiten ontplooit, is de natuur er spectaculair op vooruitgegaan. Ga mee de grote variatie van het gebied ontdekken en bewonderen.

Afspraak om 14.00 uur op het Drongenplein. Bereikbaar met openbaar vervoer, buslijnen 14, 15, 17 of 18. Aangepast schoeisel bij nat weer.

in de Gentbrugse 24.09 Fietstocht Meersen Vandaag fietsen we rond het Gentse Zwin. Uiteraard gaan we dieper in op het belang van dit zoetwatergetijdengebied en bekijken we de natuur rond de Schelde.

Afspraak met de fiets om 14.30 uur op de parking in de Boer Janssensstraat in Gentbrugge. Terug ten laatste om 17.00 uur. Breng afhankelijk van de weersvoorspelling regenkledij mee en eventueel verrekijker en fototoestel. Meer info op www.wgbm.be.

De herfst is begonnen. De kleurenpracht is voor over enkele weken, maar de natuur bereidt zich voor.

Trekvogels zijn vertrokken of op doortocht. Misschien zijn de eerste wintergasten er al? Zoek het uit met een van onze natuurgidsen.

Om 14.30 uur aan het NMC De Bourgoyen. Toegankelijk voor kinderwagens en rolstoelgebruikers.

Indien je een verrekijker hebt, breng hem dan zeker mee. Je kunt ook gratis een kijker lenen in het NMC (identiteitskaart als borg).

VOGELWERKGROEP

01.10 InOostkusttocht deze periode kan aan onze kust in elk hoekje een leuke dwaalgast zitten. Vorig jaar zagen we visarend, grauwe fitis, grote pieper, duinpieper en bladkoning.

Maar zelfs courantere trekvogeltjes als bonte vliegenvanger, gekraagde roodstaart, braamsluiper krijgen wij in Gent nog nauwelijks te zien. Of brengt aanlandige wind ons grauwe pijlstormvogel, vaal stormvogeltje en vorkstaartmeeuw? Noteer deze dag nu al, het kan een topdag worden…

Afspraak om 7.00 uur aan de Yachtdreef aan de Blaarmeersen in Gent. Terug rond 20.00 uur.

Meer Informatie bij geert.spanoghe@inbo.be of 0478/28.15.23.

Zeehondentocht 19.08 Het is een jaarlijkse traditie: in augustus gaan we zeehonden kijken in de Westerschelde. Gewoonlijk doen we dat in Rilland, aan de overkant van het Verdronken Land van Saeftinghe. Dit jaar zullen we echter met de boot vanuit Breskens de zeehonden van de Hooge Platen bezichtigen. Afvaart om 11.00 uur.

Voor en na de boottocht verkennen we de topgebieden in de omgeving van Breskens: Hoofdplaat, Nummer Eén, De Blikken, het Groote Gat en Sophiapolder.

Afspraak om 8.00 uur aan de Yachtdreef aan de watersportbaan in Gent, terug rond 19.00 uur.

We nemen onze picknick mee. Deelname in de kosten van de boottrip: 15 euro voor volwassenen, 10 euro voor kinderen onder 16 jaar.

Meer informatie bij guy.huylebroeck3@telenet.be of 0473/89.42.09.

GRAUWE-FRANJEPOOT © GEERT SPANOGHE

9 Agenda

2017 NUMMER 2

SNEP!

PLANTENWERKGROEP We inventariseren zoveel mogelijk planten in een kilometerhok. Daarbij steunen we enerzijds op de aanwezige kennis van de deelnemers en maken we anderzijds gebruik van flora’s en eventuele andere naslagwerken. Iedereen met een grote belangstelling voor planten is welkom! Laarzen en lange broek zijn vaak handig, loepjes en flora’s altijd. We vertrekken stipt op het afgesproken uur en eindigen bij het invallen van de duisternis.

Streeptocht in het Parkbos in Zwijnaarde 15.06 We inventariseren de planten in hok D3 31 24.

Om 19.00 uur tegenover Aveve De Pinte, Klossestraat 44.

Streeptocht in de Latemse Meersen 27.06 We inventariseren de planten in hok D2 28 42.

Om 19.00 uur aan de Latemse Meersen, einde van Baarle-Frankrijkstraat aan ’t Veer, Sint-Martens-Latem.

Streeptocht in Ovenveld, Melle 13.07 We inventariseren de planten in hok D3 34 31.

Om 19.00 uur aan de parking voor het Gemeentelijk Atelier voor Beeldende Kunsten, Ovenveldstraat 2 in Melle.

Streeptocht aan de Neermeerskaai 10.08 We inventariseren de planten in hok D3 22 14.

Om 19.00 uur aan de parking Yachtdreef, aan de Watersportbaan in Gent.

Streeptocht in het Keizerspark 22.08 We inventariseren de planten in hok D3 22 24.

Om 19.00 uur aan de Aldi, Brusselsesteenweg 4 in Ledeberg.

aan de educatieve zone Jan Hublé, 07.09 Streeptocht Bourgoyen-Ossemeersen

Streeptocht in het parkje aan de Wielewaalstraat 03.08 We inventariseren de planten in hok D3 12 31.

We inventariseren de planten in hok D3 11 42.

Om 19.00 uur aan de NMC De Bourgoyen.

Om 19.00 uur aan de parking in de Wielewaalstraat in Gent.

NATUURWEETJE!

Groot glaskruid ’t Moet niet altijd over plantjes met kleurige bloemen of zoetsmakende bessen gaan... In onze stedelijke natuur zien we steeds vaker het onopvallende groot glaskruid opduiken, een reden om ook dit plantje even in de kijker te stellen.

© PETER DE DAUW

Agenda

10

S N E P ! 2017 NUMMER 2

Groot glaskruid vind je in het bos op steenrijke plaatsen, in steden zie je het vooral vaak op muren. Het eerste deel van de wetenschappelijke naam Parietaria officinalis is dan ook afgeleid van het Latijnse woord paries, wat muur of wand betekent. Officinalis slaat net zoals bij veel andere plantennamen op een mogelijke geneeskrachtige werking. Zweren, puisten, blaasontstekingen, nierstenen, … ze werden en worden soms nog behandeld met dit plantje.

In de middeleeuwen werd groot glaskruid verbrand om de duivel te bezweren. De rook verdreef de gevreesde kwade geesten, een preventieve behandeling voor allerlei onheil.

De kleine en harige bloemen verschijnen de hele zomer in de bladoksels en groeien uit tot oliehoudende zaden, een lekkernij voor mieren, die zo meteen bijdragen aan de verspreiding.

Oh ja, voor wie houdt van een beetje orde op zaken: groot glaskruid hoort samen met zijn neefje klein glaskruid en de grote en kleine brandnetel tot de brandnetelfamilie.

GROOT AVONDROOD © JOHANNES JANSEN

NACHTVLINDERAVOND

in de Bourgoyen-Ossemeersen

4 augustus 2017

Nachtvlinders vormen een heel diverse, onverwacht kleurrijke, maar ook vaak nog onbekende groep met meer dan 2000 soorten in Nederland en België.

Op 4 augustus organiseren we een vangstavond in en rond het NMC in de BourgoyenOssemeersen. We starten met een laagdrempelige inleiding over de verschillende families, de vangtechnieken, herkenning en ecologie. Vanaf zonsondergang kunnen we de nachtvlinders bewonderen, die we aantrekken met een vijftal lichtvallen.

De lezing gaat van start om 20.30 uur in de cafetaria van het NMC, die trouwens de hele avond geopend is. Vangen doen we minstens tot middernacht.

MEER INFO bij Johannes Jansen, johannesjansen@telenet.be, 0486/414.918 of Pieter Vangansbeke, pietervangansbeke@gmail.com.

Bij slecht weer gaat de lezing in elk geval door, maar beperken we de vangstopstelling.

KEN JE FAMILIE Vervolg van de plantencursus Begin 2017 ging Natuurpunt-CVN Gent van start met de plantencursus ‘Ken je familie’. De ideale basis voor iedereen die belangstelling heeft voor planten, maar geen zeeën van tijd om zich erin te verdiepen.

Deze zomer komen nog twee plantenfamilies aan bod: zaterdag 1 juli lipbloemigen zaterdag 19 augustus schermbloemigen

11 Aankondiging

2017 NUMMER 2

SNEP!

Lesgevers zijn Kristel Keppens en Joost Buyse.

Wil je snel iets opsteken over onze inheemse flora? Schrijf je dan in via www.natuurpuntgent.be (activiteitenkalender).

Je inschrijving is definitief na overschrijving van 6 euro per les op BE37 8904 3416 2028.

Vermeld daarbij je naam en de les(sen) die je wenst te volgen.

We beperken het aantal deelnemers tot 20, dus aarzel niet te lang!

EXPEDITIE NATUURPUNT STEUN DE GENTSE TEAMS! 24 en 25 juni 2017

Drie teams willen hun lievelingsgebied de Bourgoyen-Ossemeersen steunen: ‘The urban bikers’, ‘Stedenbouwers 2.0’ en ‘Kan ik me u meerijen’. Een vierde team ‘Hutsepotroeiers’ wil ons helpen om het Hutsepotbos verder uit te breiden.

Op 24 en 25 juni vindt voor de tweede keer de natuurexpeditie van Natuurpunt plaats.

Dit jaar geven daarbij niet minder dan zestig teams het beste van zichzelf voor een natuurproject. Dat veronderstelt wel wat engagement, want elk team moet vooraf minimum 1500 euro inzamelen voor zijn favoriete natuurgebied. Dat geld gaat integraal naar het gekozen gebied en zal dienen om extra natuur te beschermen.

De teams die de startbijdrage hebben ingezameld, mogen daadwerkelijk deelnemen aan de expeditie. In het weekend van 24 en 25 juni trekken ze er dan twee dagen zelf op uit in de Vlaamse wildernis.

Al wandelend, fietsend of kanoënd.

Voor de Gentse natuur nemen niet minder dan vier teams deel aan deze expeditie!

22 juli 2017

Natuurpunt Gent is bijzonder blij dat deze vier teams in het Gentse actief zijn. We waren ook blij verrast dat het Hutsepotbos een van de gesteunde projecten is, want daar zijn onze ambities hoog en is er nog heel veel werk te doen. Graag lanceren we hier een warme oproep aan al onze leden om deze teams te steunen. Ga daarvoor naar de website: http://expeditienatuurpunt.be, kies je favoriete team en steun het met een gift.

DE GOOIBOEREN

beheren in de Bourgoyen

© MARINO RAVIER

Aankondiging

12

S N E P ! 2017 NUMMER 2

Deze zomer willen we graag een vervolg breien aan onze succesvolle beheeractiviteit in de Bourgoyen-Ossemeersen (zie ook verslag op p. 17).

Op zaterdag 22 juli nemen we een grasland in de buurt van de spoorwegberm onder handen.

We willen er de bodem verschralen en bijkomende kansen geven aan kwetsbare plantensoorten. Hiervoor zullen we het grasland maaien en het maaisel afvoeren.

Kortom, op een warme zomerdag kun je in leuk gezelschap en in een prachtige natuurlijke omgeving werken aan je conditie en een mooiere natuur. Naar goede gewoonte wisselen we het werk af met genoeg pauzes voor een hapje en een drankje. Bovendien organiseren we, als echte Gooiboeren, een wedstrijdje riekwerpen! Benieuwd? Kom gerust een handje toesteken!

WE SPREKEN AF om 14.00 uur aan De Stek, het verenigingsgebouw van Natuurpunt Gent, gelegen tussen het NMC en de sporthal Bourgoyen. Van daaruit trekken we het gebied in en gaan we aan de slag.

Voorzie kleding die tegen een stootje kan.

Graag een seintje aan Pieter Vangansbeke als je komt meehelpen, pietervangansbeke@gmail.com.

Kom huiveren in de Damvallei!

26 AUGUSTUS

Tijdens de Europese Nacht van de Vleermuis organiseert de Werkgroep Damvallei allerlei interessante activiteiten.

Een greep uit het aanbod: - vleermuizenstands met volop info en diavoorstellingen; - excursies in het natuurlijk beheerde kasteelpark en de omgeving; - zoektocht naar uitvliegende rosse vleermuizen; - watervleermuizen spotten boven de parkvijver met de batdetector en de zaklamp; - nachtvlinders lokken en determineren aan de mottenlokstand...

VOLG ONS OP WWW.FACEBOOK.COM/DAMVALLEI

13 Aankondiging

2017 NUMMER 2

SNEP!

Wanneer?

Zaterdag 26 augustus vanaf 19.30 uur Waar?

Kasteeldomein Succa, Volderrede 54, Destelbergen Hoe te bereiken?

Lijnbus 35, halte Kleingentstraat, Destelbergen. Dan nog 500 meter stappen door de Succastraat tot het kasteeldomein Succa.

BUURTWANDELING in de Bourgoyen-Ossemeersen Op zaterdagmiddag 1 april was het drummen aan de ingang van de BourgoyenOssemeersen in de Baudetlaan. 70 tot 80 mensen troepten er samen. Werd er betoogd in de Bourgoyen? Waren er speciale Pokémons gesignaleerd? Misschien iets van die aard, maar het natuurgebied zelf was de Pokémon.

Een drietal leden van Natuurpunt Gent die in de buurt wonen, hadden de bewoners tussen de Beekstraat en de BourgoyenOssemeersen uitgenodigd voor een gegidste wandeling. Een 600-tal gezinnen kreeg een uitnodiging in de bus – de respons was groter dan verwacht.

De motivatie om mee te wandelen was veelzijdig. Veel van de deelnemers zijn lid van Natuurpunt, anderen weer niet.

Sommigen bezoeken het gebied wekelijks, maar wilden dat wel eens doen met een gids. Voor enkelen was het zelfs een ontdekking. Het werd een leuke, ontspannende buurtactiviteit en een uitstekende gelegenheid om de Bourgoyen-Ossemeersen en ook Natuurpunt Gent beter te leren kennen.

Zonder Natuurpunt Gent en zijn voorlopers, die al bijna vijftig jaar geleden in de bres sprongen voor wat de natuur hier te bieden heeft, waren de Bourgoyen-Ossemeersen nooit uitgegroeid tot de huidige parel waarvan zoveel Gentenaars genieten. Het was een boodschap die duidelijk overkwam.

De volledige rondgang, de twee kijkhutten inbegrepen, gebeurde in drie groepen – er was ook een korte verfrissingsstop in het bezoekerscentrum. Het was leuk om de soms geboeide, vaak verraste reacties van de deelnemers te horen. Baltsende futen hadden ze nog nooit gezien. En ze leerden ook het prachtkleed van de broedende aalscholvers bewonderen. Of kijken naar de

planten die er groeien, zoals dotterbloem, pinksterbloem en waterviolier, en zich afvragen waarom ze daar voorkomen. Het oranjetipje, dat zijn eitjes op de pinksterbloem afzet, was ook op de afspraak.

De wandeling had overigens ook concrete gevolgen. Een mevrouw met een ruime tuin raakte overtuigd om ergens in een hoekje de brandnetels te laten staan. Daar profiteren immers tal van vlinders van, die hun eitjes op de plant leggen. En zo hebben we een heel klein kiezelsteentje in de rivier verlegd...

Wordt misschien vervolgd.

eco plug & pla play ay tuinlodge winter en zomer z verwarming g - electriciteit toilet - verwarming kantoor - B&B - scholen sc cholen sauna www www.ar www.armadilla.co.uk armadilla.co.uk illa co uk te bezichtige n in Gent bezichtigen christophe@gpmip.com christophe@gp pmip.com

Meandering M Meand deringg electric boat bo oat rental rental

een stille toch tocht ht op de Leie zonder va vaarbewijs arbewijs Beukenlaan n 91 Gent Sneppebrug) (net over Sne eppebrug) 0496 08 40 89 www.mean www.meandering.be dering.be info@mean info@meandering.be dering.be

Verslag

14

S N E P ! 2017 NUMMER 2

© DIRK VANHOECKE

Natuurpunt Gent en zijn voorlopers ondersteunen al vele decennia ook de natuurbescherming in het Zuiden. Ondertussen is dat een traditie geworden.

Dit jaar steunen we Tougoupeul, een project in Senegal, in volle Sahel. Op 18 maart kregen de geïnteresseerden meer toelichting in het NMC De Bourgoyen.

Informatieavond over Tougoupeul Geert Spanoghe nam het eerste luik van de avond voor zijn rekening. Hij belichtte het verband tussen de natuur hier en in de Sahel. De logische verbinding wordt gevormd door de trekvogels, die na het broedseizoen naar de Sahel trekken om er te overwinteren. Zo onder meer de grutto, die vooral broedt in de Lage Landen, maar ook de visarend en de kiekendief, naast vele andere soorten.

We weten intussen allemaal dat de klimaatverandering gevolgen heeft voor de trek, de overwintering en het broedgedrag van vogels. Maar de Sahel heeft al veel langer een invloed op de broedvogels die er overwinteren. De Sahel kent wellicht al vele millennia afwisselend droge en natte periodes, onder invloed van het El Niño-verschijnsel.

In droge periodes overleven veel minder vogels in hun winterverblijf, met een matig tot slecht broedseizoen in Europa tot gevolg.

Geert bood ons met uitgebreide gegevens en statistieken een boeiende inkijk in dit gegeven.

Plaatselijk project Dirk Vanhoecke, voorzitter van Natuurpunt Middenkust en trekker van het project Tougoupeul, nam het tweede luik voor zijn rekening. Als verwoed natuurliefhebber en -fotograaf belandde hij jaren geleden per toeval in het dorp Tougoupeul. Hij werd aangegrepen door de moeilijke leefomstandigheden van de mensen, bestudeerde de natuur en de ecologie van het gebied en kwam tot de conclusie dat een verbetering van de bestaans- en opleidingsmogelijkheden ook de natuur vooruit zou helpen. Zijn project begon dan ook met de bouw van een schooltje. Geen grootschalige witte olifant, maar hij wilde de mensen middelen bezorgen om hun lot in eigen handen te nemen. In een eerste fase had het schooltje niet zoveel succes.

De Koranschool zat wel vol, maar daar leerden de kinderen alleen Arabisch en de Koran – wiskunde, taal en geschiedenis kwamen niet aan bod. Alles werd betaald door Wahabieten uit Saoedi-Arabië, met inbegrip van een middagmaal.

15 Verslag

2017 NUMMER 2

SNEP!

Dirk verzamelde geld om dat in de projectschool ook te doen. Voortaan krijgen de kinderen er ’s middags brood en chocolademelk.

Het gevolg is dat de Koranschool zowat leegliep en dat de nieuwe school uit haar voegen barst. De kostprijs bedraagt 800 euro per jaar.

Met de circa 3000 euro die Natuurpunt Gent overmaakt, kan de school vier jaar lang functioneren. Naar onze normen is dat een bescheiden bedrag, maar in Tougoupeul maakt het een wereld van verschil. Ondertussen omvat het project ook andere realisaties, zoals een bescheiden dispensarium. Daardoor is de moeder- en kindersterfte bij de geboorte sterk teruggedrongen. Op een kleinschalige manier middelen ter beschikking stellen waarmee de mensen ter plaatse het heft in eigen handen kunnen nemen: deze no-nonsense aanpak levert resultaat op. Zo is elke eurocent die Natuurpunt Gent overmaakt, goed besteed.

Tot slot belichtte Geert nog de visie van Natuurpunt Gent op dergelijke initiatieven en de wil om verder te gaan op de ingeslagen weg. Een heel verhelderende uiteenzetting.

Zin in een groene opleiding in jouw buurt?

Het Inverde opleidingsaanbod heeft voor elk wat wils. √ van boswachter tot boomverzorger √ van basisbegrippen ecologie tot graslandbeheer √ van werken met de zeis tot motoronderhoud van tuinmachines

© Inverde

Raadpleeg snel de website van Inverde voor het volledige cursusaanbod in jouw buurt.

www.inverde.be

@em\i[\1 ]fild mffi ^if\e\og\ik`j\ s Bfe`e^ 8cY\ik @@$cXXe )' Ylj )) s (''' 9iljj\c `e]f7`em\i[\%Y\ nnn%`em\i[\%Y\

Sights Of Nature Natuurpunt Optiekshop | Brugge Pieter De Conincklaan 108 8200 BRUGGE 050 31 50 01 www.deputter.be

OFFICIEEL PARTNER

Koop uw instrument met ledenkorting bij Sights Of Nature , officeel partner en steun zo Natuurpunt

VERREKIJKERS | TELESCOPEN | MICROSCOPEN | ACCESSOIRES

www.kite-optics.be

WERKDAG met de Gooiboeren in de Bourgoyen Een bron van ontspanning en rust in het dichtbevolkte Gent en toch een echte hotspot van biodiversiteit… Welkom in de Bourgoyen-Ossemeersen! Om dit prachtige landschap en de spectaculaire soortenrijkdom te behouden, is het noodzakelijk om het gebied goed te beheren en af en toe de handen uit de mouwen te steken. © MARINO RAVIER

© MARINO RAVIER

Naast de stad Gent is ook Natuurpunt eigenaar van een aantal gronden in de Bourgoyen-Ossemeersen. Omdat we het beheer van die terreinen beter willen opvolgen en ook de buurt hierbij willen betrekken, hebben we met een aantal enthousiastelingen een werkgroep ‘Gooiboeren’ opgericht.

Aan de ingang van het gebied langs de Bourgoyendreef ligt een perceel dat het potentieel heeft om zich te ontwikkelen tot een soortenrijk dotterbloemgrasland. Jammer genoeg lag het er wat verwaarloosd bij. Het maaiwerk werd de voorbije jaren niet altijd even goed opgevolgd en het grasland was sterk verruigd.

De houtkant aan de rand van het terrein breidde zich langzaam uit en dat zorgde voor te veel schaduw om doelsoorten als dotterbloem en echte koekoeksbloem een kans te geven. Bovendien wordt het terrein, dat naast de parkeerplaats van een winkelcentrum ligt, vaak als sluikstort gebruikt.

De startactiviteit voor 2017 Op 11 maart gingen we met een vrolijke bende noeste werkers aan de slag. Eerst ruimden we het terrein op. We vulden een tiental vuilniszakken met klein zwerfvuil als flesjes, blikjes en zelfs schoenen – wellicht voldoende om een hele voetbalploeg van schoeisel te voorzien. Daarnaast plukten we een aantal grote zakken met huisvuil uit het struikgewas aan de kant van het parkeerterrein.

Na het opruimen maaiden we het riet en kapten we de bomen die de meeste schaduw wierpen. Met draagberries voerden we het maaisel af, terwijl de spierballen rolden om de stammen aan de kant van de weg te verzamelen. Onder de stralende zon voelde het bijna als een zomerdag waarop het hooi werd binnengehaald. Met een drankje en zelfgebakken wafels sloten we de dag af en klonken we op de oogst. Hopelijk zien we dit grasland de komende jaren mooi evolueren.

Op zaterdag 22 juli volgt een nieuwe werkdag met de Gooiboeren.

Als je zin hebt om tijdens de Gentse Feesten te genieten van wat groen en gezonde buitenlucht, ben je zeker welkom. Zie ook p. 12.

17 Verslag

2017 NUMMER 2

SNEP!

kindergrime

7

RS 201 U E B N E T N PLA

watervogels

proevertje

sstand

infostands

voor de

lekkers van nten

heemse pla

verkoop in

biokr

uiden

Verslag

18

S N E P ! 2017 NUMMER 2

fotowan

de biobar

d

speelvogels

apoentje

verkleed k

bar

Ginderella

meespeelcircus

lieveheers

beestjesp

annenkoe

ken

livemuziek

lanten

info over p

en nog zo

veel meer

19 Verslag

2017 NUMMER 2

SNEP!

...

De campagne ‘Gent Zonnestad? Ja graag!’ van de burgercoöperatie EnerGent ijvert voor meer zonne-energie in het Gentse. Dankzij Gent Zonnestad kunnen eigenaars, huurders en verhuurders van huizen en appartementen via een groepsaankoop sociaalecologisch verantwoorde zonnepanelen aankopen tegen een goede, vooraf bepaalde prijs. EnerGent kan voor deze campagne rekenen op de steun van een aantal actieve partners, onder wie Natuurpunt Gent.

Natuurpunt Gent en EnerGent starten

‘zonnige’ samenwerking

Als Natuurpunt Gent beseffen we maar al te goed dat we de strijd voor het natuurbehoud en voor meer biodiversiteit heel breed moeten aanpakken om kans op slagen te hebben. De levende wezens – planten, insecten en andere dieren – waarvoor we een veilige thuishaven willen behouden of creëren, zijn enorm afhankelijk (geworden) van ons menselijk handelen. Nooit eerder in de geschiedenis had de mens zoveel invloed op de ecosystemen overal in de wereld. En we weten intussen allemaal dat die menselijke invloed niet altijd even duurzaam is. Een van de belangrijkste problemen die op ons toekomen, is de klimaatverandering, die een gigantisch negatieve impact dreigt te hebben op onze manier van leven en ook op de biodiversiteit. De komende decennia zullen we alles uit de kast moeten halen om het tij te keren. Een van de broodnodige zaken is een duurzamer productie en verbruik van energie en de overstap naar hernieuwbare energiebronnen, zoals zonne-energie.

Waarom zonne-energie?

De voorbije jaren is de rendabiliteit van zonne-energie sterk toegenomen. De productiekosten van zonnesystemen zijn aanzienlijk gedaald en ook zonder subsidies zijn zonnepanelen een rendabele investering met een terugverdientijd van zeven à elf jaar. In Gent is er nog veel potentieel voor deze vorm van hernieuwbare energie: van de 2000 hectare dakoppervlakte is 800 hectare geschikt voor zonnepanelen.

Daarvan is momenteel nog geen 10% gerealiseerd.

De campagne Gent Zonnestad sluit mooi aan bij het streven van de stad Gent om de CO2-uitstoot tegen 2030 met 40% te verminderen. Lokaal geproduceerde hernieuwbare energie is een van de vele stappen die mogelijk en nodig zijn om te komen tot energie-onafhankelijkheid, om conflicten om olie te vermijden en de strijd aan te gaan met de klimaatverandering.

Redenen voor steun Daarnaast zijn er nog enkele andere redenen waarom Natuurpunt Gent graag zijn steun verleent aan deze campagne. Zo wil EnerGent extra aandacht besteden aan wijken met veel gezinnen met een laag inkomen, voor wie hernieuwbare energie in verhouding veel interessanter

Vereniging

is. Gent Zonnestad kiest voor groepsaankopen, waardoor de prijs lager ligt, en werkt samen met leverancier en aannemer Linea Trovata. Dat is geen onbekende voor Natuurpunt, want we werken al jaren samen met dit bedrijf in onze cvba ‘Energie voor meer natuur’. De gebruikte zonnepanelen zijn van een goede en duurzame kwaliteit en voldoen aan hoge ecologische en sociale criteria.

Gent Zonnestad garandeert mogelijke klanten een uitstekende opvolging en begeleiding. Wie zich aanmeldt, wordt binnen de week gecontacteerd voor objectief advies en een persoonlijke budgetraming. De begeleiding loopt gedurende het hele traject. Wie inschrijft, heeft binnen de maand een offerte en nog eens twee maanden later zonnepanelen op zijn of haar dak.

Extra meerwaarde Gent Zonnestad wil zoveel mogelijk mensen betrekken bij de campagne: eigenaars, (ver)huurders, appartementsbewoners, eigenaars van grote daken. EnerGent zoekt ook naar een oplossing voor anderstaligen en mensen met een laag inkomen. Naast Natuurpunt Gent zetten ook Beweging.net, het Gents Milieufront (GMF) en de Vereniging voor Ontwikkeling en Emancipatie van Moslims (VOEM) als partners hun schouders onder de campagne. Een deel van de opbrengst van Gent Zonnestad vloeit terug naar lokale sociaalecologische projecten van deze partners.

Natuurpunt Gent roept zijn leden en sympathisanten op om via Gent Zonnestad zonnepanelen te laten installeren. Als je bij aanmelding meedeelt dat je instapt via Natuurpunt Gent, ontvangt onze vereniging van EnerGent een aanbrengpremie van 50 euro. Dat geld zullen we volledig gebruiken voor de aankoop van natuurgebied in het Gentse, waardoor we extra meerwaarde creëren voor alle Gentenaars. Voor mensen uit Destelbergen die via Natuurpunt Gent instappen, gaat de premie naar het aankoopproject Damvallei. Voor de Gentenaars is dat het project Assels en voor de mensen uit Deurle en Sint-Martens-Latem gaat de premie naar het project Latemse Meersen.

Meer informatie op www.zonnestad.gent en in de folder die bij deze Snep! is gevoegd.

20

S N E P ! 2017 NUMMER 2

)

RiElligTer T R P n e e n v r ij w va

Claude… zet zich in!

Claude is een tevreden man. Hij kan terugblikken op twaalf actieve jaren bij Natuurpunt Gent. Het startschot werd gegeven toen een herstructurering bij zijn toenmalige werkgever een punt zette achter zijn professionele loopbaan. Plotsklaps kreeg hij een zee van tijd, maar hoe zou hij die invullen?

Een cursus stadsgids zag Claude wel zitten.

Maar toen bleek dat die niet georganiseerd werd, koos hij voor ‘Natuur in Zicht’. Na dit eerste natuurbad was het tijd voor een volgende stap. De cursus Natuurgids werd inderdaad een mooie invulling voor Claude.

Hij ontdekte tal van dingen en leerde bovendien veel natuurliefhebbers kennen.

een grote tweedehandsbeurs, die telkens een mooie stuiver oplevert. De Werkgroep klopte ook aan bij de buurtbewoners. Het merendeel reageerde positief en was bereid een financiële bijdrage te leveren. De acties naar aanleiding van het plotse overlijden van Luc De Vos hielpen mee om het nodige geld bijeen te krijgen.

Verder ontstond er meer samenwerking tussen Natuurpunt en de stad Gent – beide partijen werkten trouwens samen aan een boek over de Gentbrugse Meersen. In juni zal de stad Gent het zuidelijk deel van de Gentbrugse Meersen officieel openen.

Werkgroep Gentbrugse Meersen

Er zijn nog meer zaken waar de Werkgroep Gentbrugse Meersen werk van maakt. Zo was er de inrichting van de Voshoek als herdenking aan Luc De Vos, een gezamenlijk initiatief van Natuurpunt en de stad Gent.

Een belangrijk ander dossier is dat van het Gentse Zwin, waar W&Z (Waterwegen en Zeekanaal) per se pleziervaart wil invoeren.

Voor dit hete hangijzer biedt Natuurpunt de nodige expertise en ondersteuning, want het overstijgt het stedelijke niveau. Er bestaat zelfs een verband tussen beide thema’s. Wijlen Luc De Vos was aanwezig op een infoavond over de pleziervaart op de Schelde.

Zijn de Gentbrugse Meersen een natuurreservaat of een natuurpark? Voor Claude is dat een moeilijke vraag. Hij spreekt van een compromis tussen de stad en Natuurpunt.

Het is vrij duidelijk dat Natuurpunt meer inzet op natuur, terwijl de stad meer de nadruk legt op de recreatiefunctie van de groenpool. Als gevolg van de uitbouw van

Schelde en Voshoek Claude is voorzitter van de Werkgroep Gentbrugse Meersen. Vroeger beperkten de besprekingen in de werkgroep zich tot nagenoeg één hoofdpunt: de maandelijkse wandelingen. Maar dat is lang geleden.

Claude was er getuige van hoe Natuurpunt de voorbije jaren veel gronden aankocht, iets wat voordien bijna uitsluitend gebeurde door de stad Gent.

De recente aankopen in de Gentbrugse Meersen brachten een hele dynamiek op gang. Allereerst leidden die aankopen tot flink wat beheeractiviteiten en nieuwe vrijwilligers. De werkgroep kan ook rekenen op veel steun uit de Klimaatloods van Natuurpunt, in de vorm van materiaal, infrastructuur en werkkrachten.

Door de aankopen ontstond ook de nood aan financiering. Naast de subsidies zijn er namelijk veel euro’s aan eigen middelen nodig. In 2017 organiseert de Werkgroep Gentbrugse Meersen al voor de derde keer

21 Vereniging

2017 NUMMER 2

SNEP!

de groenpool trekt het gebied natuurlijk veel wandelaars en dan moet je voorzichtig zijn om de natuurwaarden niet in het gedrang te brengen... Sinds kort is er ook een groenehaltewandeling, waarbij je zowel het beginals het eindpunt met het openbaar vervoer kunt bereiken.

Natuurgids en natuurfotograaf Het hoeft niet te verbazen dat Claude de Gentbrugse Meersen als zijn broekzak kent.

Al is dat nog geen garantie voor een geslaagde tocht. Want soms zijn er ook verrassingen. Zoals die keer toen iemand de uitnodiging voor de wandeling van een collega-natuurgids had gedeeld op Facebook en er meer dan 200 liefhebbers bij de ingang stonden… Knap vervelend, maar de deelnemers toonden begrip en gedroegen zich keurig! Om dergelijke toestanden te vermijden, doe je er volgens Claude goed aan om te werken met voorinschrijvingen.

Handig om te weten hoeveel mensen je moet gidsen…

Natuurfotografie is een van de grote hobby’s van Claude. De objecten die hij fotografeert, vormen dan weer de aanzet tot verdere studie. Op die manier komt er geen einde aan zijn leergierigheid. Hij zegt van zichzelf dat hij probeert een man van de kennis te zijn en dat hij graag zaken uitzoekt.

Tot slot gaat Claude ook heel graag op reis.

Dit jaar staan Kreta en Namibië op het programma. Kreta vanwege de bloemenpracht, Namibië voor de prachtige dieren in de vrije natuur. Hij is van plan om een PowerPointpresentatie te maken, die hij dan enkele keren wil tonen. Wij zijn alvast benieuwd!

HOTA

cvba

GROENDAKEN NATUURDAKEN DAKMOESTUINEN

energiezuinig & bio-ecologisch

(ver)bouwen www.canopy-greenroofs.be www.canopy-greenroofs.be w inf o@canop o y-greenroofs.be info@canopy-greenroofs.be

09/247 48 49 0 9000 G ent Gent

houtskeletbouw

www.hota.bE

22

S N E P ! 2017 NUMMER 2

Zoals we al meedeelden in de vorige Snep!, wil Natuurpunt proberen de natuur- en bosgebieden in het deelgebied Rijvissche van de groenpool Parkbos aan te kopen en in natuurbeheer te brengen. Dit voorjaar konden we hier al een eerste tastbaar resultaat boeken.

Op 22 maart 2017 werd de akte verleden voor de aankoop van twee percelen grasland in het deelgebied Rijvissche. Natuurpunt kon deze gronden kopen van de familie Smets. De terreinen zijn gelegen in de bestemming ‘nat natuurgebied’ en hebben een totale oppervlakte van ruim één hectare. Het gaat om vrij natte graslanden aan de Rijvisschestraat, die ook grenzen aan een mooi parkgebied met een tweetal villa’s in Engelse stijl. In het oosten en noorden worden de aangekochte graslanden omringd door houtkanten, bosjes en (heel natte) graslanden.

Overgangsbeheer De nieuwe percelen waren vrij van pacht, maar werden wel gebruikt door een landbouwer.

Die landbouwer is bereid om het overgangsbeheer mee te helpen uitvoeren en zal de

Nieuwe aankoop

in Rijvissche

graslanden twee keer per jaar maaien. Dat beheer werd afgesproken in de werkgroep Rijvissche. Na de aankoop van het Hutsepotbos in 2015 is er heel veel overleg geweest tussen de Parkbospartners en dat leidde tot een realisatiestrategienota waarin ook het beheer van alle percelen werd uitgestippeld. Dit overgangsbeheer is dan ook een eerste stap in het realiseren van de strategie.

Op de luchtfoto staan de nieuwe eigendommen van Natuurpunt ingekleurd in het rood (met de kadastrale perceelnummers erbij).

In het groen staan de eigendommen die we in 2015 hebben verworven. Het grote groene blok bestaat uit het Hutsepotbos en aanpalend het perceel met de loods Apolinaris. Het kleinere groene deel zijn twee natte bosperceeltjes langs de E40 en palend aan de sport-

terreinen van het Don Boscocollege. Het hele deelgebied waarin Natuurpunt actief wil zijn, staat aangeduid met een grijs raster.

Loods Voor de loods op het kadastraal perceel A88/A hebben we een project ingediend in het kader van het Gentse burgerbudget. Meer info vind je in het hierna volgende artikel ‘Een nieuwe toekomst voor de loods Apolinaris?’

Deze loods is momenteel in gebruik door vzw de Sociale kruidenier en het is de bedoeling om een aantal nieuwe functies toe te voegen die aansluiten bij de afspraken uit de realisatiestrategienota. Zo willen we onder andere de openbare ruimte uitbreiden met een info- en rustplaats met sanitair – als we inderdaad kunnen rekenen op de middelen van het burgerbudget.

STEUN RIJVISSCHE EN HUTSEPOT! Het is de bedoeling om de volgende jaren nog meer aankopen te realiseren in het deelgebied Rijvissche.

Daarbij hebben we absoluut steun nodig. Giften voor dit project zijn dan ook meer dan welkom.

Overschrijven kan op rekeningnummer BE56 2930 2120 7588 van Natuurpunt Beheer vzw. Vermeld als mededeling ‘Gift project 6689 Hutsepot’. Voor giften vanaf 40 euro per jaar ontvang je volgend voorjaar een fiscaal attest.

Expeditie Natuurpunt voor Hutsepotbos Bij de Expeditie Natuurpunt van 24 en 25 juni zetten zestig teams zich in voor hun geliefde natuurproject. Een van de gesteunde projecten is het Hutsepotbos, gelegen in het deelgebied Rijvissche van het Parkbos. We laten het team Hutsepotroeiers zich hier kort even voorstellen.

Het Hutsepotbos: daar gaan wij voor, per kano!

‘Wij, Lore, Leen, Eva en Sofie zijn vier vriendinnen uit Gent. We wonen allemaal erg graag in onze geliefde Arteveldestad. We hebben bijna alles rond ons heen: elkaar, andere vrienden, cafés, winkels, doe-het-zelfzaken, optredens, ... Alleen missen we vaak natuur en rust. Natuurlijk zijn er altijd de Bourgoyen-Ossemeersen, maar na heel veel rondjes te hebben gewandeld, ervaren we dat ook af en toe wat als hetzelfde. Natuurpunt Gent helpt volop bij het realiseren van groenpolen rond Gent. Een voorbeeld is de Gentbrugse Meersen of het Parkbos.

Er is veel te weinig groen in en rond onze stad. Nochtans is het een noodzaak om te beschikken over genoeg groene ruimte en rust. Het Hutsepotbos in Zwijnaarde is een deel van de groenpool Parkbos en is meer dan de moeite waard. We willen ons dan ook zeer graag inzetten per kano voor dit stukje natuur dicht bij huis. En gelukkig zijn we zot genoeg om onze woorden in daden om te zetten. Jihaa!’

Wij duimen alvast voor deze vier moedige dames en we kunnen alleen maar wensen dat heel veel leden hen willen steunen. Indien je dat wil doen, neem dan een kijkje op http://expeditienatuurpunt.be, zoek het team HUTSEPOTROEIERS en steun het met een gift.

23 Vereniging

2017 NUMMER 2

SNEP!

Samen met het Don Boscocollege Zwijnaarde, de Sociale Kruidenier, atelier Caro-K en De Moester wil Natuurpunt Gent een zinvolle, deels nieuwe functie en bestemming voorzien voor de loods Apolinaris. Die loods heeft Natuurpunt vorig jaar aangekocht naast het Hutsepotbos in Rijvissche. Om de nodige financiële middelen voor dit project bijeen te krijgen, heeft Natuurpunt Gent dit voorjaar een project ingediend bij de stad in het kader van het Burgerbudget.

Een nieuwe toekomst voor de loods Apolinaris in Zwijnaarde?

De loods Apolinaris ligt langs de Grote Steenweg en pal naast het Hutsepotbos, op een boogscheut van het Don Boscocollege in Zwijnaarde. Hij ligt in het deelgebied van het Parkbos dat het dichtst aansluit bij de stad Gent. In de toekomst komt er naast de loods ook een fietspad, dat de verbinding zal maken tussen de Grote Steenweg en de fietssnelweg, die gelegen is op een oude spoorwegberm en via bruggen zonder autoverkeer toegang zal geven tot de stad. Het nieuwe fietspad zou ook een kleine aftakking krijgen naar het Don Boscocollege.

Projectvoorstel Het project tot inrichting van de loods kadert in de realisatiestrategie die is opgemaakt door de Parkbospartners en Natuurpunt Gent.

Het is de bedoeling om de huidige loods voor een deel ‘open te werken’. Eén vierde van de oppervlakte zou over de hele lengte van de loods in de open lucht komen te liggen, weliswaar met behoud van het dak. Daarvoor zou de buitenmuur (langs het toekomstig fietspad) worden afgebroken en naar binnen toe worden verplaatst.

De ‘opengemaakte’ zone zou op die manier deel uitmaken van het openbaar domein en dienst doen als een laagdrempelige onthaalen inforuimte. Bezoekers kunnen er informatie over het Parkbos en wandelfolders vinden, een kaart van de omgeving bekijken, uitrusten op de voorziene banken (zowel onder het afdak als in de open lucht) en ook picknicken.

Er komen toiletten, die permanent toegankelijk zullen zijn en er wordt gezorgd voor een degelijke wateraansluiting met in de lente en de zomer actieve (drink)waterfonteintjes. Er komen ook fietsenrekken, zodat bezoekers van hieruit een wandeling door het deelgebied Rijvissche van het Parkbos (met het Hutsepotbos) kunnen maken.

Naast de aftakking van het fietspad naar het Don Boscocollege zal een speelplek worden ingericht. Die kan worden gebruikt door de school, de buurtbewoners, de jeugdverenigingen uit de buurt en de bezoekers. De inrichting van deze speelplek en de onmiddellijke

omgeving zal gebeuren in samenspraak met de Parkbospartners, Natuurpunt Gent, de buurtbewoners en de school. Onder het afdak worden bijkomende stopcontacten en wifitoegang voorzien. Veel laatstejaarsstudenten van het Don Boscocollege verlaten tijdens de middagpauze de school en zullen dus ook gebruik maken van deze plek. Ook werknemers van het nabijgelegen Technologiepark Ardoyen kunnen er over de middag even verpozen in de natuur.

© NELE DE WULF

TEKENING TOEKOMSTIGE LOODS © STUDIEBUREAU OMGEVING

langrijke sociale en educatieve functie vervullen. VZW Samenlevingsopbouw Gent zal met haar dochter vzw De Sociale Kruidenier nog altijd een groot deel van de ruimte blijven gebruiken als voedselopslagplaats. In een ander deel komt keramiekatelier Caro-K, dat ook cursussen en kinderkampen zal organiseren. Het sanitaire deel zal ook gebruikt kunnen worden vanuit de loods.

De huurinkomsten uit deze beide activiteiten zullen dienen om de dagelijkse kosten te dekken. Het eventueel overblijvende geld zal worden gebruikt om extra natuurgebied aan te kopen in de onmiddellijke omgeving.

Financieel Tal van activiteiten mogelijk Er bestaan al allerlei ideeën voor bijkomende activiteiten aan of rond de loods, zoals een maandelijkse boerenmarkt, vakantiekampen in keramiekatelier Caro-K, een foodtruck die er ’s middags komt staan, enzovoort. De Moester, centrum voor dagactiviteiten en arbeidszorg voor mensen met een psychische kwetsbaarheid, wil ook op bepaalde middagen voor soep zorgen.

De leerlingen van het Don Boscocollege hebben in een creatieve brainstorm al heel wat kansen en mogelijkheden voor de loods en de onmiddellijke omgeving onderzocht en besproken. Niet alles zal realiseerbaar zijn, maar hun inbreng bevat zeker enkele heel waardevolle bijdragen die we verder zullen onderzoeken. Zowel de Moester als de vrijwilligers van Natuurpunt Gent willen zich engageren voor het onderhoud van de buitenruimte en de sanitaire ruimte.

Gebruik loods In het deel van de loods dat niet toegankelijk is voor het publiek, worden functies behouden en opgenomen die de sociale controle optimaliseren, de plek leefbaarder maken en een be-

Er zullen stevige investeringen nodig zijn om het project mogelijk te maken. In de eerste plaats is er nood aan een belangrijk budget om de loods drastisch te verbouwen en het sanitair te voorzien. Daarvoor zullen we moeten samenwerken met een architect en verschillende aannemers. We schatten al die kosten op ruim 120.000 euro. Daarnaast zullen ook financiële middelen nodig zijn voor het aanleggen (of optimaliseren) van de nutsvoorzieningen, de fietsenrekken, picknickbanken, enzovoort. Die kosten schatten we op ruim 50.000 euro. Natuurpunt Gent gaat ervan uit dat de kosten om het volledige project te realiseren (ruim) boven de 150.000 euro zullen liggen. In de komende maanden zullen we hiervoor een gedetailleerd financieel plan opstellen. We hopen op een bijdrage vanuit het burgerbudget van 150.000 euro.

BRONNEN: - ‘Parkbos – deelgebied Rijvissche Zwijnaarde: realisatiestrategie, Stad Gent Departement publieke ruimte, Groendienst i.s.m. Werkgroep Rijvissche’ - ‘Landschapsplan Rijvissche. Opmaak van een landschapsplan voor Rijvissche gelegen in de groenpool Parkbos te Gent, stad Gent en projectbureau Omgeving’.

Het schepencollege heeft op 3 april 2017 beslist dat ons projectvoorstel ontvankelijk is binnen het project van het Burgerbudget. Momenteel zijn we volop bezig ons voorstel te verfijnen en verder uit te werken. Die uitgewerkte versie moeten we indienen vóór 30 juni 2017. Daarna zal de stad Gent alle voorstellen beoordelen. Ten slotte zal ook het draagvlak (via digitale stemmen van de burgers) een belangrijke rol spelen om de uiteindelijke ‘winnaars’ te kiezen. We hopen dat we dan kunnen rekenen op de steun van onze leden en sympathisanten. In de volgende Snep! lees je hier zeker nog meer over…

Vereniging

24

S N E P ! 2017 NUMMER 2

Bourgoyen-Ossemeersen

Sanering zuurteerstort Begin 2016 realiseerde Natuurpunt een bijzondere aankoop van enkele percelen in de Bourgoyen-Ossemeersen, met een totale oppervlakte van 1,8 hectare. Deze aankoop bood ons een mooie opportuniteit, want een van de twee percelen vormde de enige overgebleven ‘officiële’ toegang vanaf de openbare weg (Zandloperstraat) naar de andere percelen die we hier in eigendom hebben. Het tweede (groter) perceel dat we aankochten, was een opgehoogd terrein, een oud zuurteerstort.

Over dat zuurteerstort valt er nu heel belangrijk nieuws te melden.

Begin dit jaar is namelijk een traject voor de eventuele sanering van deze stortplaats opgestart. De betrokken aannemer en bodemdeskundigen hebben intussen contact met ons opgenomen. Ze verzochten ons om ter informatie van onze leden, de tekst hiernaast in ons tijdschrift te plaatsen.

Dit belangrijke nieuws, zeker voor de leden van Natuurpunt Gent die dicht bij de Bourgoyen-Ossemeersen wonen, wilden we jullie niet onthouden.

Begin januari 2017 heeft OVAM twee partijen aangesteld die de sanering van het zuurteerstort in de Bieslookstraat een stapje dichterbij zullen brengen. De milieuaannemer DEC en de bodemsaneringsdeskundige Royal Haskoning DHV hebben de opdracht gekregen om tegen begin 2018 een bodemsaneringsproject af te leveren voor het zuurteerstort.

Allereerst zullen zij op basis van een marktstudie en een literatuuronderzoek verschillende scenario’s voor de sanering met elkaar vergelijken.

Daarnaast zijn eind april 2017 ook al stalen genomen op het terrein. Die stalen zullen worden gebruikt voor een gedetailleerd laboonderzoek naar gangbare en innovatieve technieken voor de sanering van zuurteer.

Ten slotte zullen een aantal van deze technieken in het najaar van 2017 worden uitgetest op het terrein, om dan de meest optimale en praktisch haalbare techniek op te nemen in het © STEFAN VAN DEN PUT bodemsaneringsproject.

Thijs De Jonghe +32 498 51 78 68 info@lumbricus.be www.lumbricus.be

25 Vereniging

2017 NUMMER 2

SNEP!

Eerlijk advies • snoeien • onderzoek • aanplant • vellen • ...

ontwerp: mietlassuyt@gmail.com • www.instagram.com/_moesje_

Voor vragen kun je altijd contact opnemen met Joke Van De Steene, Project Engineer R&D, tel.: 0473/69.36.09 of van.de.steene.joke@deme-group.com

Samenwerking met een januskop?

In de Gentbrugse Meersen is de laatste jaren hard gewerkt. De definitieve realisatie van de groenpool vordert langzaam maar zeker. De stad Gent heeft de voorbije tien jaar heel veel geïnvesteerd in het aankopen van natuurgebied, de inrichting van de centrale toegangszone en recentelijk ook in het voorbereiden en uitwerken van de inrichting van het zuidelijk deel.

Bij het aantreden van het huidige stadsbestuur vernamen we tot onze verbazing en ontgoocheling dat de stad geen middelen had om in deze legislatuur zelf het noordelijk deel van de Gentbrugse Meersen verder aan te kopen en in te richten. Natuurpunt Gent vond dat bijzonder jammer en zag hierin een slecht signaal naar de Gentenaars die snakken naar meer bos en groen en ook naar de Vlaamse overheid die al te veel talmde met het realiseren van de andere drie Gentse groenpolen.

Natuurpunt springt in de bres Om het elan niet verloren te laten gaan, bood Natuurpunt Gent aan om zelf grond aan te kopen in het noordelijk deel van de meersen.

Ons initiatief had succes, want inmiddels heeft Natuurpunt ruim 17 hectare aangekocht.

Dit vergde een serieuze investering van in totaal 593.773 euro. Daarvoor kregen we achteraf van de Vlaamse overheid 231.048 euro aan subsidies. Ook de stad Gent leverde (bijna) 30% van de aankoopkosten in de vorm van aankoopsubsidies (173.344 euro). Het overblijvende bedrag van 189.381 euro moet Natuurpunt Gent zelf inbrengen.

Onze vereniging heeft de voorbije jaren heel veel inspanningen geleverd om dat grote bedrag bijeen te brengen. Tussen onze eerste aankoop in het voorjaar van 2014 en nu (stand eind april 2017) konden we al 170.272 euro inzamelen. Daarmee is de restfinanciering van alle aankopen in de Gentbrugse Meersen zo goed als rond. Dat geld was in de eerste plaats afkomstig van een groot aantal giften van onze vele honderden donateurs, onder wie ook veel buurtbewoners die het project extra willen steunen. De familie van Luc De Vos gaf het project zelfs nationale bekendheid en daardoor ontvingen we heel veel bijkomende middelen voor ons aankoopproject. De vele giften bewijzen dat er een enorm draagvlak bestaat voor de Gentbrugse Meersen. Ten tweede zamelden we geld in met activiteiten die we organiseerden ten voordele van de Gentbrugse Meersen. Absolute toppers daarbij waren een bijzonder geslaagd en druk bijgewoond etentje en twee edities van een grootschalige boeken- en cd-verkoop. Ten

slotte leverden we ook financiële steun uit de vrije middelen van onze vereniging. Door onze aankopen en de daaropvolgende opruim- en beheerwerken is een sterke dynamiek ontstaan in het gebied. In samenwerking met de familie van Luc De Vos en de stad Gent hebben we in het noordelijk deel van de Gentbrugse Meersen ook een nieuw wandelpad en een stille zithoek aangelegd. Hier kan iedereen genieten van de natuur en het landschap.

De Voshoek met zijn bijenhotel is intussen een vaste en sterk gewaardeerde rustplek voor de buurt.

Ook de educatieve activiteiten kenden een ongezien succes. Duizenden geïnteresseerden hebben intussen deelgenomen aan onze geleide wandelingen. Het draagvlak is daardoor nog aanzienlijk vergroot. Door het sterke engagement van Natuurpunt Gent en in het bijzonder onze werkgroep Gentbrugse Meersen werden de ambities dus niet opgeborgen, zoals gevreesd, maar integendeel zelfs versterkt waargemaakt.

Puike samenwerking De voorbije jaren werkten we in de Gentbrugse Meersen ook uitgebreid samen met de stad Gent en vooral dan met de ambtenaren van de stedelijke Groendienst. Intussen ging de stad ijverig door met de inrichting van het zuidelijk deel van de groenpool in het kader van een jarenlang traject, omdat men niet over één nacht ijs wou gaan. Studiebureaus werden ingehuurd, deskundigen bevraagd, de Groendienst stelde zijn expertise voluit ter beschikking en ook Natuurpunt Gent werkte constructief mee aan de visievorming.

Als kers op de taart in heel dit positieve gebeuren werd beslist om in de zuidelijke Gentbrugse Meersen te kiezen voor natuurbegrazing – een schitterende kans om de riviernatuur nog verder te optimaliseren.

Afgesproken werd om te werken met jaarrondbegrazing met aangepaste veerassen die tegen een stootje kunnen, zoals koniks en galloways. Deze paarden en runderen hebben overal in Vlaanderen en Nederland bewezen dat ze prima geschikt zijn om dit ‘beheerwerk’ op te knappen.

Beleid

26

S N E P ! 2017 NUMMER 2

Natuurpunt voert in Vlaanderen talrijke begrazingsprojecten uit en heeft intussen meer dan dertig jaar praktijkervaring op dit gebied. We waren dan ook enorm enthousiast over de keuze voor begrazing en stelden al van bij het begin dat wij als partner graag dit beheer op ons wilden nemen. Bij de bouw van de klimaatloods werden daarom ook al (informele) afspraken gemaakt over een eventueel bijkomende stal voor het vee.

De samenwerking werd nog hechter door het engagement om samen een boek over de Gentbrugse Meersen uit te geven. Het werd een werk van lange adem, maar het resultaat mag er zijn. Op zondag 26 maart werd in aanwezigheid van heel wat prominenten, politici, ambtenaren, vrijwilligers van Natuurpunt Gent en zijn werkgroep Gentbrugse Meersen het schitterende boek De Gentbrugse Meersen, voor elk wat wilds voorgesteld. Na toespraken van Chris Steenwegen, algemeen directeur van Natuurpunt, en schepen Rudy Coddens en een feestelijke receptie konden de aanwezigen ook nog met een gids op verkenning in het gebied.

Natuurpunt Gent was opgetogen over de perfecte samenwerking met de stad Gent.

Het begrazingsproject in de Gentbrugse Meersen Het is de bedoeling om in de Gentbrugse Meersen via een riviernatuurproject te komen tot vrij grootschalige natuurontwikkeling.

De laatste jaren worden op veel plaatsen in de ons omringende landen (en steeds meer ook in Vlaanderen) dergelijke rivierprojecten opgestart. Daarbij wordt gewerkt met begrazing op grote oppervlakten zonder opdeling in percelen en dus op veel ruimere schaal dan in andere, meestal kleinere natuurgebieden, waarin de perceelstructuur vaak wel behouden blijft. Een jaarrondbegrazing is bij uitstek het middel om in zo’n natuurtype de natuurdoelen te halen.

Van bij het begin van onze samenwerking in de Gentbrugse Meersen was min of meer afgesproken dat Natuurpunt zou instaan voor deze begrazing. In 2016 deelde de stad mee dat een open objectieve aanbesteding hiervoor wettelijk verplicht was. Daar hadden wij

alle begrip voor. We waren om verschillende redenen overtuigd dat we de beste kansen hadden om de begrazing toegewezen te krijgen. Natuurpunt heeft immers tonnen ervaring met natuurbegrazing door zijn grote veestapel van ruim 1000 runderen, 200 paarden, pony’s en ezels en enkele honderden schapen en geiten. De (beperkte) economische meerwaarde die het vee oplevert, stroomt integraal terug naar investeringen in de natuur in de vorm van aankoop van gronden en het betalen van de beheerkosten. Die meerwaarde ontstaat door op de plaatselijke markt het vlees te verkopen van de dieren die door de snelle aangroei van de kudde niet kunnen worden ingezet voor begrazing.

Twijfels De laatste maanden voor de oproep startte, werden enkele mensen van Natuurpunt Gent wel wat wantrouwig. Zowel kabinetsmedewerkers van verschillende schepenen, ambtenaren van de Groendienst, bioboeren als het landschapsbureau dat meewerkte aan de inrichting van het zuidelijk deel vroegen ons waarom Natuurpunt eigenlijk die begrazing zou moeten opnemen. Ze stelden dat het toch prima zou zijn als bioboeren dat konden doen of dat we ten minste moesten samenwerken met bioboeren. Toen er in laatste instantie en zonder overleg nog aanpassingen kwamen in de visie van het begrazingsproject, groeide ons wantrouwen. Het bestek van de aanbesteding stapte af van jaarrondbegrazing en voorzag seizoenbegrazing en er was ook geen sprake meer van ‘wilde’ buitenlandse veerassen als koniks en/of galloways maar van streekeigen vee. Voor landbouwers is het veel moeilijker om te werken met winterharde veerassen, omdat de opbrengst (te) klein is. Het dossier werd plotseling ook opgedeeld in twee loten in plaats van één groot. Lot 2, het

grootste van de twee, was vrij gemakkelijk te beheren en zou ook voor biolandbouwers geen probleem opleveren. Het kleinere lot 1 dat van lot 2 werd gescheiden, was het ‘moeilijker’ deel van het terrein, dat veel te weinig zou opbrengen voor bioboeren en zelfs voor Natuurpunt niet interessant was als het niet werd gecombineerd met lot 2.

Bovendien dook eind 2016 plotseling ook stadslandbouw op als een van de criteria om de begrazing te mogen opnemen. Dat laatste begrepen we niet. Net als de Gemeentelijke Commissie voor Ruimtelijke Ordening (GECORO) vinden wij dat stadslandbouw sterke steun verdient, maar dat die landbouw een plaats moet krijgen in agrarisch bestemde gebieden waar ‘landbouwopbrengst’ de maat is en niet in natuur- of parkgebied, waar andere doelstellingen gelden. In landbouwgebied moet natuurlijk ook voldoende aandacht zijn voor de biodiversiteit, maar die is daar ondergeschikt aan de landbouwfunctie (zie ook het kader ‘Bij natuurbestemming hoort natuurbeheer’ op de volgende pagina en het artikel over het nieuwe structuurplan op p. 29).

Al die signalen maakten ons toch wat ongerust. Tot het laatste moment bleven we de betrokken ambtenaren en politici van de stad duidelijk maken dat Natuurpunt die begrazing heel graag wou opnemen, omdat we door onze expertise met natuurbeheer in heel Vlaanderen overtuigd zijn dat zoiets best gebeurt door een natuurbeheerinstantie, die maar één doelstelling heeft: meer en betere natuur realiseren.

Gemiste kans Je zult het intussen wel al geraden hebben: uiteindelijk werd de begrazing van beide loten op 30 maart 2017 toegewezen aan een samenwerking tussen twee biolandbouwers. Wij hebben helemaal niets tegen die biolandbou-

27 Beleid

2017 NUMMER 2

SNEP!

wers op zich, integendeel. In de Vallei van de Oude Kale heeft Natuurpunt zelfs een prima samenwerking met een van hen uitgebouwd.

Bij Natuurpunt Gent werken we trouwens al jaren samen met (bio)boeren in de natuurgebieden die we beheren. Dat beheer gebeurt volgens duidelijke afspraken, zodat het mogelijk is de natuurdoelen te halen en het kan voor de betrokken (bio)landbouwers een extra bron van inkomsten zijn. Zij mogen bijvoorbeeld het gehooide gras gratis meenemen of hun vee gratis laten grazen op vooraf bepaalde tijdstippen. Daarbij zijn de opbrengsten nooit de sturende of bepalende factor, maar wel de natuurdoelen.

De keuze om de begrazing in de Gentbrugse Meersen toe te vertrouwen aan biolandbouwers vinden wij echter een gemiste kans. Natuurpunt stelt bij begrazing enkel natuurdoelen voorop, een biolandbouwer (begrijpelijk) voornamelijk zijn inkomen. Er is dus sprake van een andere motivatie. We vrezen dan ook dat de waterhuishouding, de veebezetting en het tijdstip van maaien en begrazen uiteindelijk zullen worden aangepast aan de ‘opbrengstlogica’. Het lastenboek bij het bestek bevat heel wat punten die niets te maken hebben met resultaatgericht natuurbeheer en zegt ook niets over de flexibiliteit die nodig is in functie van de natuurdoelen – zoals het beschermen van nesten of het uitstellen van maaien of beperken van begrazing omwille van broedende weidevogels als grutto’s. Het lastenboek (opgemaakt in het najaar van 2016), bevat volgens ons te weinig garanties dat de geplande natuurdoelen zullen gerealiseerd worden.

We hebben ook problemen met de keuze voor het commerciële verdienmodel. De winst die de bioboer zal maken, gaat naar de bioboer – wat op zich geen probleem is. De winst die Natuurpunt zou maken, wordt opnieuw geïnves-

Bij natuurbestemming hoort natuurbeheer In Vlaanderen is meer dan 50% van de oppervlakte gereserveerd voor ‘landbouw’. En toch is dit niet voldoende om elementaire zaken als gezond voedsel en duurzaam grondgebruik te garanderen.

De industriële vorm van landbouw, die zowat overal ingang heeft gevonden, heeft enorm negatieve gevolgen voor de voedselveiligheid maar ook voor de biodiversiteit en er is een grote vervreemding tegenover onze dagelijkse voeding ontstaan. Deze landbouw fungeert in een vrijemarktsysteem, waarbij grondstoffen van over de hele wereld zo goedkoop mogelijk worden binnengehaald en waar de eindproducten overal in de wereld zo goedkoop mogelijk worden verspreid. Bovendien is er een enorm negatieve klimaatimpact. De huidige landbouw is volledig afhankelijk van fossiele brandstoffen en zorgt wereldwijd voor een enorme CO²-uitstoot.

Het industriële landbouwmodel kent al decennia een biodiversiteitsverlies, dat intussen gigantisch en meer dan zorgwekkend is.

De avifauna, fauna en natuurlijke vegetatie doen het bijzonder slecht in het landbouwgebied – het aantal veldleeuweriken is bijvoorbeeld op dertig jaar tijd met 95% gedaald – en bijen doen het zelfs beter in de stad dan in het buitengebied. Dit landbouwmodel ondergraaft uiteindelijk de volledige voedselvoorziening, omdat alle levende wezens die een stevige bijdrage leveren in onze voedselvoorziening, zoals bijen en andere bestuivers, massaal bezwijken. Een transitie naar milieuvriendelijker landbouw-

teerd in het natuurgebied, bijvoorbeeld voor bijkomende aankopen. Die belangrijke meerwaarde gaat nu alvast verloren. Net zoals de cafetaria van Natuurpunt Gent in de Bourgoyen-Ossemeersen inkomsten oplevert die ons helpen om onze missie van meer en betere natuur te realiseren, zouden we ook het begrazingsbeheer in de Gentbrugse Meersen op die manier hebben ingezet, door de meerwaarde opnieuw te investeren in de natuur.

Wij vinden dat de stad (en vooral het natuurgebied) hierdoor veel geld en middelen misloopt en dat er zelfs een enorme verspilling van gemeenschapsgeld dreigt te ontstaan.

Eerst zijn miljoenen euro’s geïnvesteerd in aankopen en onteigeningen (dikwijls ook van landbouwers) en daarna wordt die grond doorgeleverd aan andere (bio)boeren. Zolang de vooropgestelde natuurdoelen worden bereikt, is er geen probleem – maar daar hebben we dus onze twijfels over.

Geschonden vertrouwen Toen we achteraf in gesprek gingen met alle betrokkenen, stelden we vast dat de kabinetsmedewerkers van de bevoegde (en vorige) schepen net zo verbaasd waren als wij dat Natuurpunt het niet had gehaald. Toch stelden zij dat alles correct is verlopen. Het doorslaggevende criterium in het bestek bleek – zoals gedacht – de stadslandbouw te zijn. Als je dat cruciale criterium leest (zie kader over criterium 3), vraag je je af wat stadsgerichte landbouw komt doen bij een project in een

vormen als biolandbouw of korteketenlandbouw is dus meer dan gewenst.

Het is of lijkt een tegenstelling dat meer dan 50% van Vlaanderen agrarisch gebied is en dat er toch een ernstig gebrek aan ruimte is voor duurzame (bio)landbouwprojecten. Blijkbaar laat de industriële landbouw geen andere spelers toe in ‘zijn’ agrarisch territorium. Daardoor gaan biolandbouwers op zoek naar grond in ‘niet-agrarische’ gebieden – of ze worden naar daar afgeleid. Biolandbouwprojecten moeten op zoek naar de goedkoopste gronden. Dat zijn dikwijls ‘groengebieden’ (met de bestemming parkof natuurgebied) en ‘restgronden’. Die zoektocht leidt soms tot conflicten omdat dezelfde ruimte niet tegelijk kan worden gebruikt voor biolandbouw en voor openbaar toegankelijk groen en voor natuurbehoud.

Voor Natuurpunt is de bestemming van de grond cruciaal. Het zou wenselijk zijn dat op gronden met een landbouwbestemming biolandbouw de hoofdplaats krijgt in plaats van de gangbare industriële landbouw. De einddoelstelling is hier het leveren van veilig en gezond voedsel en de zorg voor de biodiversiteit is daarbij een belangrijk aandachtspunt. Gronden met een natuurbestemming moeten een natuurbeheer krijgen, dat gericht is op het vergroten van de biodiversiteit. De (bio)landbouw kan daarbij ondersteuning bieden, maar de einddoelstelling is hier natuurwinst, natuurbehoud en natuurontwikkeling.

Criterium 3: Kwaliteit van de visie van de kandidaat op stads(-gerichte) landbouw ‘De kandidaat geeft zo mogelijk zijn visie op stadsgerichte landbouw. Hierin wordt bijzondere aandacht besteed aan de bedrijfsvisie van de kandidaat en hoe deze inspeelt op de transitie naar een lokaal georiënteerd en duurzaam landbouwsysteem. Kandidaten mogen ook verwijzen naar ervaring, kennis of referenties ter zake om hun visie te illustreren of kracht bij te zetten.’

Bij criterium 2 ‘kwaliteit van het voorstel educatieve/promotionele activiteiten’ werden enkel de educatieve activiteiten in verband met het begrazingsbeheer als relevant beschouwd en niet de educatie over het volledige natuurbeheer. Onze natuurgidsen die al jarenlang actief zijn in de Gentbrugse Meersen, worden hier volgens ons sterk tekortgedaan…

natuurgebied, waar (betere) natuur de doelstelling is en waarbij het de bedoeling was om natuurbegrazing op te starten.

Achteraf gezien was de voorstelling van het nieuwe (gezamenlijke) boek over de Gentbrugse Meersen op 26 maart een pijnlijk gebeuren. Alle betrokkenen vanuit de stad Gent waren daar aanwezig en wisten dat de begrazing niet naar Natuurpunt zou gaan, want de ontwerp-beslissing van de jury was toen al in

de maak. Dit gaf ons achteraf een bijzonder onaangenaam gevoel. Zoiets is wat ons betreft niet voor herhaling vatbaar. We kunnen alleen maar hopen dat dit een eenmalige uitschuiver is en dat we de prima samenwerking weer in wederzijds vertrouwen kunnen oppikken. Want dat vertrouwen is geschonden en het zal wat tijd vergen om het weer te herstellen. Gelukkig verliepen de eerste gesprekken met de nieuwe schepen Coddens alweer in een constructieve sfeer.

Door nog meer gronden aan te kopen in het noordelijk deel van de Gentbrugse Meersen willen we de groenpool sneller mee helpen realiseren. Je kunt onze aankopen steunen door een gift over te maken op rekeningnummer BE56 2930 2120 7588 van Natuurpunt Beheer vzw met vermelding van het projectnummer 6682 van de Gentbrugse Meersen. Voor giften vanaf 40 euro per jaar krijg je automatisch een fiscaal attest.

Beleid

28

S N E P ! 2017 NUMMER 2

STRUCTUURVISIE

2030 Ruimte voor Gent

Begin dit jaar keurde het Gentse college van burgemeester en schepenen het voorontwerp goed van ‘Structuurvisie 2030 – Ruimte voor Gent’. Deze structuurvisie zal het vroegere Ruimtelijk Structuurplan Gent (RSG) vervangen en is een heel belangrijk strategisch beleidsdocument voor de komende vijftien jaar. Intussen heeft ook de Gemeentelijke Commissie voor Ruimtelijke Ordening (GECORO) zich over het voorontwerp uitgesproken in een uitgebreid advies, waar ook Natuurpunt Gent zijn schouders mee onder zette.

De Gemeentelijke Commissie voor Ruimtelijke Ordening of GECORO verstrekt advies aan het college van burgemeester en schepenen over het ruimtelijk beleid van de stad. Alle belangrijke maatschappelijke geledingen zijn in deze commissie vertegenwoordigd, samen met een aantal deskundigen. De GECORO besprak het voorontwerp van ‘Structuurvisie 2030 – Ruimte voor Gent’ in haar reguliere plenaire vergaderingen van 7 februari en 7 maart 2017 en ook nog in een aantal voorbereidende werkgroepvergaderingen. Als actief betrokken lid van de GECORO heeft Natuurpunt Gent zoals altijd zijn inbreng geleverd bij dit advies, dat intussen is overgemaakt aan het Gentse college. Onze vereniging kan zich volledig scharen achter de tekst van het advies.

Het volledige GECORO-advies telt 17 bladzijden en gaat uitgebreid in op allerlei thema’s, waaronder economie, mobiliteit, kindvriendelijke stad, haven, wonen en studentenhuisvesting. In dit artikel spitsen we ons toe op de onderwerpen die vooral te maken hebben met onze doelstellingen, namelijk het openruimtebeleid en biodiversiteit. De volledige tekst van het advies kun je nalezen op de website van Natuurpunt Gent.

© FRANK MAES

zijn (deels of niet) gerealiseerd en wat zijn de redenen voor die (gedeeltelijke of niet-) realisatie. Het voorontwerp RvG verwijst hier wel af en toe naar, maar niet systematisch en niet overal. De GECORO vraagt dan ook dat er, vóór de fase van het openbaar onderzoek over het ontwerp, een stand van zaken word opgemaakt over de uitvoering van het RSG – om zo de Structuurvisie 2030 – Ruimte voor Gent duidelijk beter te kunnen kaderen.

Helder document?

In vergelijking met het RSG stelt het voorontwerp RvG minder concrete ambities. Het bevat minder uitspraken op mesoschaal (wijkniveau) of microschaal (straatniveau), waardoor deze beleidsvisie minder duidelijk is dan het RSG. Met RvG zal er bijgevolg minder houvast zijn op een lager planningsniveau en is er een minder duidelijk referentiekader om bv. Ruimtelijke UitvoeringsPlannen (RUP’s) te beoordelen.

De GECORO is bezorgd dat de ambities te vaag en te algemeen geformuleerd zijn.

De GECORO kan zich vinden in de visie op de gewenste ruimtelijke ontwikkeling zoals geformuleerd in het voorontwerp van ‘Structuurvisie 2030 – Ruimte voor Gent’ (RvG). Het voorontwerp RvG verwijst naar het huidige Ruimtelijk Structuurplan Gent (RSG) en lopende beleidsplannen (Stadsontwikkeling, Parkeerplan, Mobiliteitsplan, …).

Dat is uiteraard goed voor de continuïteit. Bovendien verwelkomt de GECORO de klimaatuitdaging als een belangrijke toevoeging aan het beleidskader uit het RSG.

Het lijkt er zelfs op dat de ambitie ontbreekt om prioriteiten te stellen en keuzes te maken uit de veelheid van acties die aan RvG kunnen worden opgehangen. Zo stelt het voorontwerp: "De actielijst beoogt geen volledigheid. Het is een niet-limitatieve opsomming van elementen die onze ruimtelijke visie ondersteunen. Die elementen worden slechts beperkt overgenomen in het bindend gedeelte. (…)

We prioriteren aan het begin van een nieuwe legislatuur of zelfs jaarlijks acties en maatregelen.” De GECORO is van oordeel dat het voorontwerp qua prioritering van maatregelen en acties te weinig duidelijkheid schept voor de burger om te worden onderworpen aan een openbaar onderzoek.

In haar advies over het voorontwerp wilde de GECORO vooral nagaan wat de meerwaarde is van een vervanging van het RSG door RvG. Om dit te kunnen beoordelen meent de GECORO dat het nodig is om een stand van zaken op te maken van het RSG. Vroeger gebeurde dit elk jaar, maar de laatste jaren is dat niet meer het geval. Nochtans is het maar evident om bij de opmaak van een nieuw beleidsplan het vorige structuurplan te evalueren: op welk vlak is de analyse van de uitdagingen bijgestuurd of aangepast, wat is gerealiseerd, welke opportuniteiten hebben dit gefaciliteerd, welke elementen uit het RSG

Verder vraagt de GECORO een duidelijke inhoudelijke opdeling in informatief, richtinggevend en bindend gedeelte. Door het ontbreken van een duidelijk informatief deel kon de GECORO in de beperkte adviesperiode onmogelijk nagaan of de voorgestelde uitdagingen relevant en volledig zijn. Bovendien kent het voorontwerp een zeer diverse mate van detaillering. Zo zijn ecologie/groenstructuur en mobiliteit zeer in detail uitgewerkt, in tegenstelling tot bijvoorbeeld (maak)economie, landbouw, ... Ook de afwegingskaders en instrumenten kennen een verschillende uitwerkingsgraad.

Algemene opmerkingen en aanbevelingen

29 Beleid

2017 NUMMER 2

SNEP!

Inspraak?

Volgens de GECORO biedt het voorontwerp geen voldoende duidelijke invulling van de bedoeling van het openbaar onderzoek, namelijk de burger inlichten en de mogelijkheid bieden om opmerkingen en bezwaren in te dienen. De stad Gent organiseert weliswaar verschillende toelichtingen voor de bevolking, maar de GECORO meent dat dit de onduidelijkheid over het voorliggende document niet kan wegnemen. Natuurpunt Gent en ook andere grote middenveldorganisaties stellen vast dat zij niet echt betrokken zijn bij de inspraak. Natuurpunt Gent is alvast ontgoocheld over de keuze van het stadsbestuur om enkel in dialoog te gaan met individuele burgers en experts en niet met verenigingen als Natuurpunt Gent of de vakbonden.

De GECORO is bezorgd dat de Structuurvisie 2030 een breed draagvlak mist. Als het stadsbestuur het ernstig meent met “een mensgerichte benadering van de ruimtelijke planning als uitgangspunt van haar ruimtelijk beleid”, dan moet alles beginnen met een voor de burger duidelijk leesbaar beleidsdocument dat die visie weergeeft…

Instrumenten voor realisatie van de doelstellingen RvG onderscheidt zich in positieve zin van het RSG door de inzet van nieuwe instrumenten, die beter geschikt zijn om de uitdagingen aan te gaan waarmee ook het RSG al werd geconfronteerd. Helaas blijft het grotendeels bij een aankondiging. De instrumenten zijn meestal nog niet voldoende concreet uitgewerkt om op hun meerwaarde te worden beoordeeld. In het kader van een openbaar onderzoek moet duidelijk zijn wat dit instrumentarium betekent op het vlak van effectiviteit, juridische, financiële en maatschappelijke haalbaarheid. De gevolgen van RvG staan of vallen immers met de invoering en toepassing van deze instrumenten.

Ambities waarmaken Om te voorkomen dat de visie voor de ruimtelijke ontwikkeling deels een ‘droomscenario’ blijft, moet er ook een actieplan aan gekoppeld zijn. Dat moet aangeven hoe de stad de geformuleerde ambities wil verankeren en hoe deze ambities zich verhouden tegenover de beschikbare middelen. De GECORO vermoedt dat slechts een fragmentaire realisatie zal gebeuren, zonder dat prioriteiten bekend zijn.

Nochtans is in het voorwerp duidelijk sprake van ‘vastleggen van minimale ambities’.

Een belangrijke ambitie is het invoeren van ruimteneutraliteit, wat betekent dat er voor de verdere groei in Gent, per saldo, geen bijkomende harde bestemmingen meer worden voorzien. De nulmeting is gepland op 1 juli 2017. In verband met de keuze van dit tijdstip merkt de GECORO op dat het bestuur in de periode voordien toch ook al de ambitie had om de trend tot omzetting van zachte naar harde bestemmingen een halt toe te roepen. Daarom vraagt de GECORO om de evolutie, doelstellingen en resultaten van de voorgaande jaren in kaart te brengen. Voor de bindende doelstelling van 300 ha extra bos is 1 juli 2017 zeker een goed startpunt.

De formulering op zich van de ambitie inzake ruimteneutraliteit roept eveneens vragen op. Door de huidige, veelal bewust gekozen flexibiliteit verbonden aan de stedenbouwkundige voorschriften van de gemeentelijke RUP’s, gekoppeld aan een sterk versoepelde Vlaamse regelgeving inzake vergunningen (en vrijstellingen) is een standstilldoelstelling op het vlak van harde bestemmingen immers heel relatief.

De GECORO vindt dat het bestuur de ambitie inzake ruimteneutraliteit veel beter zou formuleren in termen van een standstill van de bebouwde oppervlakte ten opzichte van de gekozen referentiedatum (nulmeting) voor alle bestemmingen.

Beleid

Verder meent de GECORO dat het voorontwerp te weinig concrete normatieve kaders biedt. Dit blijkt bij uitstek in het uiterst summiere karakter van het deel ‘bindende bepalingen’. Naast de ruimteneutraliteitsnorm is er eigenlijk slechts sprake van één domein (stedelijk groen) waar de ambitie wordt gekoppeld aan een normatief kader, namelijk de groennorm.

Stadsgerichte landbouw Natuurpunt Gent kan zich volledig vinden in de visie van de GECORO op stadsgerichte landbouw. De GECORO ondersteunt de inzet voor stadslandbouw, korteketenlandbouw en biolandbouw, op voorwaarde dat die een plaats vindt binnen de geëigende bestemming, dat wil zeggen in een landbouwbestemming. Deze activiteiten zijn dus in de groenpolen enkel mogelijk in de delen die nu een agrarische bestemming hebben – dat geldt voor ruim 500 hectare in het Parkbos en ook vele tientallen hectare in de groenpool Vinderhoutse Bossen. Maar het is nog beter om die vormen van landbouw te injecteren in de belangrijkste landbouwgebieden van Gent, namelijk in de koutergebieden.

Op die manier wordt gewerkt aan een echte transitie naar duurzame landbouw (en voedselvoorziening). Voor bepaalde vormen kan stadslandbouw ook geïntegreerd worden in grote woonprojecten.

De GECORO is geen voorstander om die vormen van landbouw te organiseren in parkgebieden en zeker niet in natuurgebieden. Die bestemmingen zijn al niet te ruim bemeten in en rond de stad en behouden dan ook best hun hoofdfunctie. De tendens om bestemmingen te 'verlaten' door zogenaamde 'verweving' zal alleen maar de harde (economische) bestemmingen ten goede komen. Voor de ruimteclaims zou dit zelfs betekenen dat in natuurgebied de landbouwopbrengst van (bio)landbouw en niet de biodiversiteit de maat wordt. Landbouw (ook biolandbouw) heeft immers altijd de doelstelling om opbrengst te enereren, dus een beperkt aantal planten (groenten) en dieren (vee).

Dat is het tegenovergestelde van de doelstelling van natuurbeheer, namelijk streven naar een zo ruim mogelijk palet aan planten (natuurlijke vegetatie) en dieren (tot en met insecten).

De GECORO is voorts van oordeel dat de ontwikkeling van die nieuwere vormen van landbouw moet uitgaan van de inpasbaarheid in een model van professionele, economisch leefbare landbouw. De GECORO is geen voorstander van een parallel circuit naast de professionele landbouw, maar wel van een integratie van nieuwe inzichten, desgevallend met deskundige begeleiding en ondersteuning van de professionele landbouwers in Gent. Daarbij moet de klemtoon niet zozeer liggen op ‘bio’ maar op low input farming, korte ketens, alternatieve teelten, … Experimenten elders in Vlaanderen tonen dat dit kan met professionele boeren. In dit alles kan het OCMW, als eigenaar van grote oppervlakten landbouwgrond, een belangrijke rol spelen.

Het OCMW kan pachtvrije gronden ter beschikking stellen voor stadslandbouw in het kader van een openbare bevraging waarop professionele landbouwers kunnen intekenen.

Voor de integratie van extra natuurwaarden in de landbouwgebieden moet men terdege rekening houden met de economische realiteit.

Houtkanten zijn bijvoorbeeld de laatste decennia zeer snel uit het landbouwgebied verdwenen omdat ze economisch niet langer interessant zijn. Als landbouwers houtkanten moeten aanplanten, onderhouden en beheren, zullen ze daarvoor financieel vergoed moeten worden. Het bestuur moet hiervoor de nodige middelen voorzien.

Het economisch bruikbare landbouwareaal staat ook onder toenemende druk als gevolg van ‘verpaarding’ en versnippering. De GECORO vindt het positief dat de stad hiervoor een strategisch project op touw wil zetten. Dit kan een kader vormen voor acties, maar het is

30

S N E P ! 2017 NUMMER 2

vooralsnog niet duidelijk welke instrumenten zullen worden ingezet om deze trends te keren. De GECORO suggereert alvast het instrument van een stedenbouwkundige verordening.

Co-creatie in ruimtelijk beleid De GECORO is verheugd dat de stad kiest voor “een mensgerichte benadering van de ruimtelijke planning als uitgangspunt van haar ruimtelijk beleid”. Maar co-creatie lijkt net als ‘verweving’ een nieuw ‘modewoord’ en dat gaat hand in hand met een inflatoir gebruik. Ook RvG ontkomt hier niet aan. De GECORO ziet in co-creatie "een vorm van samenwerking waarbij alle deelnemers met diverse talenten en achtergrond invloed hebben op het proces en het resultaat van dit proces, zoals een plan of project, advies of product. De toegevoegde meerwaarde wordt gecreëerd in de ‘samen’werking op basis van duidelijke rollen, wederzijds vertrouwen en gelijkwaardigheid van alle partijen.”

Bij co-creatie blijken vaak vooral de sterkste groepen te kunnen participeren. Zo ontstaat het gevaar van het Mattheüseffect, waarbij de sterkste groepen nog sterker worden vertegenwoordigd. De GECORO stelt dat het bestuur actief moet kiezen om ook ‘kwetsbare’ groepen (jongeren, mensen met migratieachtergrond, …) te laten participeren.

De GECORO vraagt zich af hoe het bestuur deze ‘kwetsbare’ groepen zal betrekken bij het openbaar onderzoek naar aanleiding van RvG. Ook hier bestaat het gevaar van het Mattheüseffect, waarbij vooral de ‘sterke’ middenklasse of ‘sterke’ verenigingen zullen reageren.

Een vorm van co-creatie die overigens in RvG volledig onderbelicht en ondergewaardeerd blijft, betreft de creatie en het beheer van groene open ruimte, waar nu al honderden hectare natuur in en rond Gent voor de toekomst gevrijwaard blijven dankzij de inzet van natuurverenigingen samen met actieve buurtbewoners.

De rol van de GECORO Ondanks herhaalde vragen vanuit de GECORO oordeelde het bestuur dat de commissie niet als orgaan hoefde betrokken te worden bij de inhoudelijke verkenning vóór de goedkeuring van het voorontwerp. Dit staat in schril contrast met de zeer intensieve wijze waarop de GECORO betrokken was bij de opmaak van het voorontwerp RSG. Nu lijkt het alsof het stadsbestuur – ondanks de bepalingen van het door de gemeenteraad goedgekeurde Huishoudelijk Reglement – evenmin een plaats ziet voor de GECORO in de concrete uitvoering en uitwerking van de Structuurvisie 2030 en de implementatie van strategische stadsontwikkelingsprojecten. Deze evolutie stemt niet overeen met de beloften van het bestuur ten aanzien van de GECORO bij het begin van de legislatuur. De GECORO wil in elk geval tijdig meedenken over de ruimtelijke ontwikkelingen.

Het voorontwerp RvG voorziet een ‘Kwaliteitskamer 2.0’ met een verruimde taakstelling en kondigt ook (opnieuw) het Stadsbouwmeesterschap aan en stelt dat beide instanties op regelmatige basis zullen worden geconsulteerd bij de verdere uitwerking van de structuurvisie tot concrete stadsontwikkelingsprojecten. Graag leest de GECORO ook wat de onderlinge relatie en samenwerking van beide instanties met de GECORO zal zijn. De GECORO steunt deze initiatieven, maar stelt zich toch de vraag welke rol zij nog speelt in het ruimtelijk beleid.

Algemene conclusie De GECORO sluit haar advies af met het algemene oordeel dat het voorontwerp Structuurvisie 2030 – Ruimte voor Gent nog onvoldoende is uitgewerkt om het Ruimtelijk Structuurplan Gent te vervangen. De commissie vraagt dan ook om het voorontwerp eerst nog verder bij te sturen en aan te passen zoals in het advies voorgesteld, vooraleer verdere stappen te zetten in de procedure.

Gemeenteraadsverkiezingen 2018 EEN KLEINE OPROEP

Het lijkt veraf, maar het is dichtbij: op 14 oktober 2018 zijn er weer gemeenteraadsverkiezingen. Zoals iedere keer willen we als Natuurpunt Gent ook nu weer ons gewicht in de schaal werpen.

die beter te beschermen en toegankelijk te maken voor wie daar belang in stelt en plezier aan beleeft. Met dit alles willen we bij Natuurpunt Gent een hefboom zijn voor de veranderingen die nodig zijn voor duurzame ontwikkeling.

We willen er bij alle politieke partijen voor ijveren dat er ook na 2018 een Gents natuur-, bos- en groenbeleid zou zijn dat die naam waardig is. Want zonder overheid gaat het niet. Om dit te bereiken, zullen we de komende weken en maanden ‘ons gedacht’ op papier zetten. Naar goede traditie maken we dus opnieuw een verkiezingsmemorandum, dat we zullen publiceren in De Snep! en waarmee we het komende jaar op ronde gaan.

Maar waar staan we eigenlijk voor? Natuurpunt Gent komt op voor meer natuur in en rond het Gentse. We vinden immers dat iedere Gentenaar recht heeft op een mooie, gezonde en groene omgeving – en natuur is daar een onmisbare schakel in. We ijveren voor meer en aantrekkelijke natuurgebieden en landschappen, met bossen, waterpartijen, graslanden, enzovoort, waarin er plaats is voor, soms kwetsbare, flora en fauna. We zijn een vrijwilligersvereniging die zelf de handen uit de mouwen steekt. We kopen natuurgebieden aan om

Tot zover deze korte weergave van onze missie. Maar nu onze kleine oproep. We zouden graag jouw mening horen! Naast de input via onze normale verenigingskanalen (de Raad van Bestuur, de Algemene Vergadering, onze vele werkgroepen) willen we ook een korte inspraakronde inlassen bij onze leden. En daarom stellen we jullie de volgende vragen: Wat moet er volgens jullie de komende jaren in Gent gebeuren opdat die gewenste mooie, gezonde en groene omgeving ook meer en meer een feitelijke realiteit kan worden? Wat moet er behouden blijven en wat moet er veranderen?

Welke problemen en kansen wil jij voor het voetlicht brengen?

Welke ideeën heb jij voor de beleidsmakers? Kortom: hoe zie jij het?

Je kunt je mening als Natuurpuntlid meedelen via verkiezingen@natuurpuntgent.org. Als je dit doet voor 30 juni 2017, nemen we je inbreng zeker mee in het overleg dat leidt tot ons verkiezingsmemorandum.

31 Beleid

2017 NUMMER 2

SNEP!

EEN GENTS FIETSDEELSYSTEEM campagnepraat of zinvol?

Wie aan de auto raakt, mag weerstand verwachten. Toch zijn voor- en tegenstanders het erover eens dat er iets moet gebeuren aan de mobiliteitsknoop, de slechte luchtkwaliteit en de leefbaarheid in Gent. Anders gezegd: er is actie nodig. Daarom gingen we op zoek naar de zin en onzin van het meest gehoorde alternatief voor het fameuze circulatieplan: een fijnmazig Gents fietsdeelsysteemi.

John Lennon en Yoko Ono met een van de eerste witte deelfietsen in Amsterdam, 1965

Nog vóór de invoering van het circulatieplan verzamelden de Gentse N-VA en de actiegroep ‘Intelligent Mobiel’ 29.000 handtekeningen om een referendum over dat plan te eisen. Daar bleken nogal wat ongeldige en dubbele handtekeningen tussen te zitten, waardoor de Gentenaars toch niet met een simpel ja of nee het complete plan kunnen omarmen of naar de vuilnisbak verwijzen.

De campagne verduidelijkte hoe dan ook de grote bezorgdheid die leeft rond het plan.

‘Hoe kan het dat een fietsstad als Gent geen fietsdeelsysteem heeft?’ Het is een logische vraag die veel mensen zich al stelden vooraleer de grootste Gentse oppositiepartij daar een paradepaardje van maakte. Zelfs steden zonder grote fietstraditie, zoals Londen of Milaan, kiezen de laatste jaren massaal voor fietsdelen. De voortreffelijke Bike-Sharing BlogII geeft meer inzicht in wereldwijde fietsdeelsystemen. Eind 2016 hadden 524 Europese steden hun eigen deelfietsen, al valt meteen op dat er systemen zijn in alle maten en kleuren: de doelgroep, schaal, financiering en aanpak variëren heel sterk.

In werkelijkheid ging het eerste deelsysteem van start in Amsterdam, in volle hippietijd, lees: 1965. Maar de vermaarde gratis witte fietsen van de provobeweging werden al na enkele dagen weer afgevoerd wegens vandalisme en diefstal. Vorig jaar startte de stad met een elektrisch fietsdeelsysteem dat zich richt op toeristen.

In universiteitssteden als Rennes of Montpellier is het fietslenen ingebed in een veelzijdig fietsdeelsysteem. Je kunt er zowel fietsen voor een korte rit als voor een hele dag huren. Overigens worden fietsdeelsystemen zeer vaak geëxploiteerd en (deels) bekostigd door reclamebedrijven als JC Decaux of Clear Channel, in ruil voor advertentieruimte op openbare plekken. Dat is ook het geval in de voornoemde Franse steden.

Buitenlandse voorbeelden

In Nederland en Duitsland is het mogelijk om via de openbare vervoersmaatschappij een deelfiets te huren, als overstap na een trein- of busrit. Dat is vergelijkbaar met het Belgische Blue-bikesysteem, al zijn OV-fiets (Nederland) en Call a Bike (Duitsland) wel flexibeler – je hoeft je fiets niet terug te brengen naar hetzelfde station.

Wie fietsstad zegt, denkt aan Kopenhagen.

De Deense hoofdstad zet ook de toon in fietsdeelsystemen, met een grootschalige aanpak van 1860 elektrische fietsen met ingebouwd navigatiesysteem en 104 docking stations, dat zijn de plekken op belangrijke locaties in de stad waar je een fiets kunt oppikken of achterlaten. Bycyklen is er, zoals de meeste fietsdeelsystemen, een aanvulling op het openbaar vervoer voor inwoners en pendelaars.

De grootste fietsdeelsystemen vind je sinds kort in China. Als een van de maatregelen tegen de ingrijpende smogvorming zette de overheid in 2016 meer dan 1,9 miljoen deelfietsen in – dat is 83% van het wereldtotaal.

De nieuwste deelsystemen werken er met fietsen met ingebouwde gps en bijbehorende smartphone-app, om af te stappen van de noodzakelijke verzamelstations. Dat biedt ongetwijfeld mogelijkheden om het

Milieu

32

S N E P ! 2017 NUMMER 2

aantal deelfietsen wereldwijd te laten exploderen, want de docks zorgen voor de grootste praktische en financiële knelpunten.iii Praktische bedenkingen België (3) en Nederland (8) hebben opvallend weinig fietsdeelsystemen. De enige Vlaamse stad in de lijst is Antwerpen met zijn rode Velo’s, een klassiek fijnmazig fietsdeelsysteem waarbij je een dag- of jaarabonnement koopt en dan per rit betaalt. Het eerste halfuur is gratis, daarna loopt de prijs snel op. Zo rijd je van het ene naar het andere dock, wat het erg handig maakt om een deelfiets te gebruiken na een treinrit. Maar het nadeel van een dergelijk back-to-manysysteem is dat de exploitanten met volgeladen busjes moeten rondrijden om de aanwezigheid van fietsen in de stations te garanderen. In Brussel rijden zo de hele dag busjes met Villo!-fietsen de Kunstberg op, omdat mensen voor de afdaling een deelfiets nemen en terug naar boven gaan... met de metro.

Ook in steden zonder hoogteverschillen zorgt dat voor grote exploitatiekosten: het systeem onderhouden, fietsen herstellen, een goede dienstverlening garanderen, enzovoort. Voor Antwerpen spreken we over 2000 tot 3000 euro per fiets per jaar. Daarbovenop komt nog een eenmalige installatiekost van 2000 tot 4000 euro per fiets.iv Een belangrijke nuance bij al die berekeningen is dat de kost van het fietsdelen altijd afhankelijk is van het soort systeem, zoals hierboven beschreven. Hoe dan ook gaat het bij ambitieuze fietsdeelsystemen om veel

geld, zowel voor de invoering als het onderhoud. Dat is dan ook de belangrijkste reden waarom organisaties als de Fietsersbond hier niet massaal voor pleiten, omdat het geld voor zo’n systeem immers niet meer naar een betere fietsinfrastructuur kan gaan.

De situatie in Gent Als reden om geen fijnmazig fietsdeelsysteem te ontwikkelen, verwijst het Gentse stadsbestuur naar de kostprijs en ook naar de al aanwezige grote fietscultuur. Schepen van Mobiliteit Filip Watteeuw legt hierbij de klemtoon op het hoge fietsbezit in Gent: 93% van de Gentse gezinnen heeft minstens één fiets.v En wie zelf een fiets heeft, zal toch niet kiezen voor een deelfiets? Hierbij durft hij wel eens de vergelijking met Antwerpen te maken als verklaring waarom de Sinjorenstad wel een fietsdeelsysteem heeft.

Maar volgens De Stadsmonitor gaat die vlieger niet op. In Antwerpen heeft 86% van de gezinnen een of meer fietsen en dat is geen gigantisch verschil met Gent. Het houdt dus weinig steek om te verklaren dat een fietsdeelsysteem in Antwerpen zinvoller is dan in Gent op basis van het verschil in fietsbezit.

Waar de schepen wel op wijst, en terecht, is dat het niet helemaal correct is dat Gent geen fietsdeelsysteem heeft. StudentenMobiliteit verhuurt duizenden fietsen aan de

Gentse studenten, hier en daar zie je een Blue Bike rijden en in Ledeberg is er met Op Wielekes zelfs een deelsysteem voor kinderfietsen.

Die systemen op maat van bepaalde doelgroepen zijn bewuste keuzes en volgen een pad dat al veel langer leeft binnen het Gentse Mobiliteitsbedrijf: fietsdelen in Gent is interessant om bepaalde doelgroepen meer aan het fietsen te krijgen. De achterliggende gedachte – die bevestigd wordt door de overzichtskaart van de Bike-Sharing Blog – is dat net het gebrek aan fietstraditie een fietsdeelsysteem relevant maakt. Waar er wel een fietscultuur is, zoals in Gent, kan er beter ingezet worden op andere zaken.

Zijn de verschuivingen reëel?

Dat brengt ons bij de kern van de zaak. Veroorzaakt een fietsdeelsysteem een zogenaamde modal shift, in dit geval een verschuiving van auto- naar fietsgebruik?

Wetenschappelijke literatuur geeft daarop een weinig overtuigend antwoord. Onder de gebruikers van fietsdeelsystemen in Dublin, London, Lyon en Barcelona ruilden respectievelijk slechts 19,8%, 2%, 7% en 9,6% de rit met de personenwagen voor de deelfiets.

De overgrote meerderheid van de gebruikers zijn dus mensen die dezelfde trip anders te voet of met het openbaar vervoer zouden

doen. Fietsdelen zorgt bijgevolg vooral voor een grote verschuiving van voetgangers of bus- en tramreizigers naar de fiets en niet van de wagen naar de fiets.vi Het hogere cijfer voor Dublin wordt bovendien verklaard door het bijzonder slechte openbare vervoer in die stad.vii Dezelfde studie stelt verder dat er geen bewijs is dat fietsdelen de files, koolstofemissie of vervuiling significant laat dalen. Het slaat dus nergens op om een fijnmazig Gents fietsdeelsysteem voor te stellen als alternatief om de mobiliteitsdruk en de slechte luchtkwaliteit in Gent aan te pakken.

Of het huidige circulatieplan die ambities wel kan waarmaken – burgemeester Termont verdedigde het circulatieplan met de boutade “De belangrijkste wegen zijn onze luchtwegen” – valt nog af te wachten. Toch volgt het plan alleszins enkele logische redeneringen die een overstap van de auto naar alternatieven noodzakelijk maken.

Want over één zaak zijn alle wetenschappers het eens: minder auto’s is minder vervuiling – zeker in tijden van verbrandingsmotoren.

Bepaalde bezorgdheden rond het circulatieplan moet je inderdaad serieus nemen, maar als de tegenstanders van het plan echt de leefbaarheid van de stad willen verbeteren, moeten ze betere alternatieven aanvoeren dan een fietsdeelsysteem.

Fietsdeelsystemen in België en omliggende regio's. Bron: The Bike-sharing Blog.

Meer lezen? i In De Publieksbanken gaven Peter De Decker en Filip Watteeuw tijdens een interview met Bert Staes hun mening over het circulatieplan en de mobiliteit in Gent: https://www.mixcloud.com/urgentfm/de-publieksbanken-04-een-referendum-over-het-mobiliteitsplan-van-gent-een-goed-idee-1/ ii http://bike-sharing.blogspot.be iii https://www.theguardian.com/cities/2017/mar/22/bike-wars-docklesschina-millions-bicycles-hangzhou

iv MINT-studie ‘Introductie van publieke fijnmazige fietsdeelsystemen in de Vlaamse centrumsteden aan de hand van twee pilootsteden’ (2013) v Stadsmonitor Vlaamse Overheid (2015) vi (onder andere) Ricci, M. (2015) ‘Bike sharing: A review of evidence on impacts and processes of implementation and operation. Research in Transportation Business & Management’, 15. pp. 28-38. vii https://www.theguardian.com/money/2017/feb/25/best-and-worst-citycycle-schemes-bike-sharing-london

33 Milieu

2017 NUMMER 2

SNEP!

Vorig jaar bestond Natuurpunt Gent vijftien jaar. Om die verjaardag te vieren, organiseerden we in het NMC De Bourgoyen een tentoonstelling met foto’s en verhalen van leden. Dit jaar richten we in deze rubriek de schijnwerpers op hun leven en passies.

Frank Van Vynckt is geboeid door alles wat leeft in de natuur. Uit ons gesprek bleek dat hij bovendien een heel groot hart heeft voor het werk van Natuurpunt.

Frank Van Vynckt Werken in de natuur, een kinderdroom die waar werd Een zonnige lentedag. We vinden Frank Van Vynckt met echtgenote Mieke tussen de voorjaarsbloemen in hun bloeiende tuin in landelijk Mariakerke. Op de tuintafel ligt een verrekijker om overvliegende vogels te spotten. Hier woont duidelijk een natuurliefhebber.

Elk jaar opnieuw verheugt Frank zich op de komst van boerenzwaluwen en oeverzwaluwen die over het nabijgelegen water scheren en nestelen in de muren van een wat verder gelegen kasteel. “Mijn vader was een vogelaar. Met hem leerde ik deze dieren observeren”, verklaart hij zijn passie voor vogels. Maar ook de vleermuizenkolonie die de zolder van de buren bevolkt, boeit hem, en bij uitbreiding eigenlijk alles wat groeit en leeft in de natuur. “Met vader wandelde ik urenlang in de Bourgoyen-Ossemeersen en de Vinderhoutse Bossen terwijl hij mij allerlei vogels en planten leerde kennen. Maar toen ik hem vertelde dat ik later in de natuur wilde werken en dus niet verder wilde studeren, bleek hij andere plannen te hebben. Een tijdlang ging het hard tegen onzacht”, herinnert Frank zich. Als basis voor een latere ingenieursstudie stuurde vader Van Vynckt zijn zoon naar het Sint-Pauluscollege. Maar zoonlief maakte geen aanstalten om te slagen en uiteindelijk mocht hij naar de tuinbouwschool, een droom die voor Frank in vervulling ging. Daarna kon hij aan de slag bij de Gentse Groendienst en mocht hij zijn droom helemaal waarmaken: werken in de natuur, op het ritme van de seizoenen.

Sinds wanneer ben je lid van Natuurpunt Gent en wat is de reden van je lidmaatschap?

Frank: Ik weet niet precies hoe lang ik al lid ben! Een tiental jaren geleden kwam ik door mijn werk bij de Groendienst in contact met Natuurpunt Gent. Tijdens een van de activiteiten van Natuurpunt in de Grutto kreeg ik van Frank Maes informatie over de werking van de vereniging en sindsdien zijn we met het gezin altijd lid gebleven. Als natuurmens vind ik het prima dat er een vereniging als Natuurpunt bestaat, die de nog resterende natuur beschermt, beheert en percelen aankoopt om het arsenaal beschermde natuur uit te breiden.

Wat vind je van Snep!? En neem je deel aan de activiteiten van Natuurpunt Gent?

Frank: Snep! is een mooi tijdschrift met veel interessante informatie.

Voor de prijs krijgen de lezers veel kwaliteit. Via de Gentse Groendienst was ik nauw betrokken bij het beheer van de plaatselijke natuurgebieden. Ook toen ik als brigadier van de Groendienst de werken mocht coördineren, ben ik zelf altijd blijven meewerken.

“KWALITATIEVE WAARNEMINGEN VERZEKERD!” Ontdek het volledige aanbod op

www.starlingreizen.be

In de schijnwerpers

34

S N E P ! 2017 NUMMER 2

voor mensen van Natuurpunt Gent. Ik doe dat gratis, uit liefde voor de natuur. Liefst voor groepjes van een twaalftal personen. Worden de groepen te groot, dan verdwijnt de aandacht voor de omgeving en het is juist de bedoeling dat de mensen iets opsteken over het dieren- en plantenrijk. Als voorbereiding voor zo’n gidsbeurt leg ik het traject twee- tot driemaal alleen af. Ik probeer een goede ambassadeur te zijn voor Natuurpunt Gent. Het blijft de mensen natuurlijk vrij of ze lid willen worden.

Welke natuurgebieden dragen jouw voorkeur weg?

Frank: We woonden lange tijd in de Driepikkelstraat, vlak bij de Bourgoyen-Ossemeersen, waar ik ook dikwijls werkte. Met het gezin gingen we regelmatig wandelen in dat natuurgebied. Maar toen we drie kinderen kregen, zijn we uiteindelijk verhuisd naar een groter huis in de Welpengang in Mariakerke, waar nog een vierde kind geboren werd.

Onze kinderen krijgen de liefde voor de natuur mee van hun vader en moeder. Samen gaan we nog altijd drie- tot viermaal per week wandelen in de Bourgoyen-Ossemeersen. Vooral vogels kijken is een obsessie: het komen en gaan van de verschillende soorten in de loop van de seizoenen. In de lente verheugen we ons over de zang van de rietzanger en de komst van de blauwborst, bijvoorbeeld. We gaan ook wandelen in het kasteeldomein Claeys-Bouüaert, waar veel leven heerst, en daarbij aansluitend in De Groene Velden, een wandeling van een vijftal kilometer. Ook op vakantie gaan we altijd wandelen met de hele familie. Elke dag stappen we 20 tot 25 kilometer.

Tijdens de wandeling observeren we alles wat er in de natuur te zien is.

FRANK VAN VYNCKT © DAMIANO OLDONI

Natuurpunt Gent mag mij gerust vragen om mee te werken als vrijwilliger, alleen zijn zware beheerwerken momenteel niet mogelijk, wegens rugproblemen. Maar ik kan mijn diensten aanbieden als natuurgids. In 2014 behaalde ik, via een cursus van Natuurpunt CVN, mijn diploma van natuurgids. Ik heb onder meer al gegidst voor de Gezinsbond en voor Okra. Ik wil zeker ook graag wandelingen leiden

Heb je suggesties voor de vereniging? Wat zou nog beter kunnen?

Frank: Ik vind het jammer dat er nog maar weinig weidevogels zijn.

Dat komt onder andere door de grote vossenpopulatie. Let wel, ik vind vossen ook leuke dieren, maar misschien is het mogelijk om de weidevogels te helpen met enkele ingrepen? Kan Natuurpunt niet voorstellen om bijvoorbeeld natuurlijke eilanden aan te leggen, zodat de vossen de nesten van de vogels niet kunnen vernietigen?

Een ander euvel zijn de vele loslopende honden. In alle natuurgebieden wordt de natuur te veel verstoord door honden. Er zou meer controle moeten zijn op de verplichting om honden aan de leiband te houden.

VERREKIJKERS • STERRENKIJKERS M I C R O SCO P E N • T E L E SCO P E N NACHTKI J KER S ...

Een verrekijker, uw ideale reisgezel !

Natuurkijkers.be Nederstraat 25 • 9700 Oudenaarde +32 (0)55 61 33 13 • info@natuurkijkers.be • www.natuurkijkers.be

35 In de schijnwerpers

2017 NUMMER 2

SNEP!

Werkgroep Assels

VerLeieLijk Groen… pikante wandeling in de Assels ZATERDAG 29 EN ZONDAG 30 APRIL

We hadden er lang naar uitgekeken en eindelijk was het dan zo ver. Na een grondige voorbereiding organiseerde Natuurpunt Gent zijn themawandeling in de Assels onder de poëtische naam ‘VerLeieLijk Groen’.

Door problemen met de inschrijvingen waren er de eerste dag minder deelnemers dan verwacht. Maar goed, we beslisten er toch voluit voor te gaan! De tweede dag viel trouwens alles in de plooi, want de zon was van de partij en er kwam ook veel meer publiek opdagen. Tijdens de wandeling loodsten we de natuurliefhebbers door de Assels tot bij het eindpunt, het WIJ-Land.

Daar stond voor het eerst een versierde meiboom als symbool van de liefde en de nieuwe lente.

Natuuronderricht doorspekt met sterke verhalen Een eerste thema dat aan bod kwam was de innige band tussen planten en de insecten die nodig zijn voor de bestuiving van bloemen, de beestjes die uiteindelijk de voorplanting van de soort verzekeren. Het is ongelooflijk wat bloemen allemaal uit de kast halen om aantrekkelijk te zijn voor insecten zoals hommels en bijen. Van muurbloempjes over singles tot sletten en femmes fatales – je kunt het zo gek niet bedenken. Verrassend welke strategieën planten ontwikkelen om bekoorlijk te zijn voor het insectenvolkje!

Na de uitgebreide biologieles konden de bezoekers luisteren naar een schitterend verhaal uit Ovidius’ Metamorfosen, namelijk hoe Chloris Flora werd en hoe de roos ontstond. Caroline gaf hier met verve blijk van haar verteltalent, want iedereen luisterde geboeid. Om af te ronden, mochten de deelnemers proeven van een overheerlijke rozendrank en aardbeien met slagroom.

Vervolgens ging de wandeling door tot aan de Piereput. Hoewel de maagdelijke waterlelies nog niet in bloei stonden, werd

Werkgroep Assels

36

S N E P ! 2017 NUMMER 2

haarfijn uitgelegd hoe een tropische variant in één nacht tijd van geslacht verandert door enkele kevers op te sluiten in zijn bloem.

Een eindje verder wachtte Hilde ons op in aangepaste kledij voor een sterk verhaal dat hier vroeger de ronde deed. Zo zou een nymfomane heks geprobeerd hebben alle boerenzonen uit Drongen en omstreken te verleiden. Maar met behulp van de Wilgenman belandde ze uiteindelijk in de Leie.

Leuke weetjes over dieren… en mensen Halfweg kwam er dan nog wat verduidelijking over het seksleven van de vogels. De meeste deelnemers waren verbaasd over de lengte van een eendenpenis. Daar werd hartelijk om gelachen.

Weinigen wisten dat een groot deel van de zangvogels zijn partner bedriegt. En niemand kende het antwoord op de vraag bij welke soort je de trouwste koppeltjes vindt. Dat bleek de vogel te zijn waaraan huiseigenaren een grondige hekel hebben, namelijk de kauw.

Tegen het einde van de wandeling was er nog een stop bij het kruis van priester Colle, die in 1880 overleed. Volgens de overlevering verongelukte de geestelijke daar in dronken toestand, na een slippertje met de weduwe van de plaatselijke baron. In de verte konden we al de meiboom ontwaren op het WIJ-Land. Afsluiten deden we met de heerlijke soep van Caroline, Rita en Hilde.

Sommigen hielden het liever op een frisse Gageleer.

We kijken al uit naar een volgende editie van het project rond ‘Magische Natuur’ in de Assels. Die komt er eind oktober aan.

Contactpersoon voor themawandelingen: johandebondt@hotmail.com

Werkgroep Gentbrugse Meersen

© NATUURPUNT

Het Gentse Zwin een positief alternatief De aanleiding voor dit artikel is de publicatie in februari 2017 van een kennisgeving van project-milieueffectrapportage door Waterwegen en Zeekanaal NV (W&Z). Hiermee keldert W&Z het discrete overleg dat al geruime tijd plaatsvond tussen alle actoren die, onder bemiddeling van de Oost-Vlaamse gouverneur Jan Briers, bij dit dossier betrokken zijn. Volgens W&Z valt de kennisgeving te beschouwen als een uitnodiging aan alle betrokkenen om te reflecteren over de gewenste inhoud van het project. Natuurpunt denkt al jaren mee en is daarbij niet alleen.

De bewonersgroep GEzwiNT en het Gentse Milieufront vormen samen met Natuurpunt een coalitie die het project in een andere richting wil sturen. Natuurpunt grijpt de kennisgeving aan om een andere visie en een positief alternatief te bepleiten.

Beschrijving van het project van W&Z Voor een goed begrip beschrijven we hier eerst kort het project van W&Z en de geplande ingrepen: • Een sluis bouwen in Heusden. Een constant waterpeil instellen op de Schelde ten koste van de getijden.

Regelmatig krijgen vrijwilligers van de werkgroep Gentbrugse Meersen de vraag hoe het zit met de Schelde en of de plannen voor de bouw van een sluis in Heusden nu definitief van de baan zijn. Het is inderdaad al enige tijd stil rond het Gentse Zwin. Dat is een bewuste strategie van Natuurpunt. Maar nu doorbreken wij de stilte.

• De bestaande sluis in Gentbrugge renoveren en permanent openzetten. Om de doorgang van voetgangers en fietsers mogelijk te maken, een beweegbare brug voorzien die hoog genoeg is om pleziervaart door te laten.

• De verontreiniging in de waterbodem ter hoogte van Gentbrugge volledig afgraven.

Een vaarprofiel baggeren tot aan de sluis in Heusden.

• Het projectgebied toegankelijk maken voor pleziervaart en in de toekomst eventueel voor passagiersvaart.

• De voormalige zandwinningsput van Melle aantakken op de Schelde om verlies aan getijdennatuur te compenseren. Dit vereist een bres in de bestaande Scheldedijk.

• Het deelgebied Bastenakkers-Ham inrichten als gecontroleerd overstromingsgebied.

Verkeerde uitgangspunten, lacunes en negatieve milieueffecten De kennisgeving van het project is een zeer technisch document van bijna 500 bladzijden.

Hieronder beschrijven we kort de voornaamste lacunes, verkeerde uitgangspunten en negatieve milieueffecten van het project. Dit artikel heeft niet de bedoeling om diep op technische details in te gaan.

1. Onterechte koppeling van twee projecten: extra veiligheid is noodzakelijk W&Z koppelt twee projecten: het Sigmaproject Zeeschelde Gentbrugge-Melle en het Sigmaproject Bastenakkers-Ham. Zonder koppeling haalt W&Z de veiligheidsdoelstellingen niet en is er geen kans op het verkrijgen van een afwijking op het verbod tot wijziging van de beschermde natuur.

37 Werkgroep Gentbrugse Meersen

2017 NUMMER 2

SNEP!

Werkgroep Gentbrugse Meersen De Vlaamse Regering besliste al in 2006 tot uitvoering van het Sigmaplan BastenakkersHam. De uitvoering van dat gecontroleerd overstromingsgebied moest ten laatste in 2015 starten en extra veiligheid bieden in het Scheldebekken in geval van wateroverlast.

Door de koppeling ontstond vertraging en werd het project Bastenakkers-Ham gereduceerd tot deelproject: geen extra getijdennatuur, maar compensatie voor aantasting van de veiligheid en verlies van getijdennatuur stroomopwaarts.

De creatie van ontpolderingen en wetlands moet toelaten om een duurzaam en robuust Schelde-estuarium uit te bouwen. Die natuurprojecten creëren extra berging van water bij stormtij. De Vlaamse Regering besliste bij decreet dat de watertoets in de strijd tegen wateroverlast moet leiden tot een duurzaam waterbeleid in Vlaanderen.

Met het bouwen van een sluis en het reduceren van het getijdengebied realiseert W&Z precies het omgekeerde. Er is een groot verlies aan oppervlaktewater onderhevig aan getijdendynamiek en dus een verlies aan buffercapaciteit. Door de inrichting van BastenakkersHam erbij te betrekken, besluit W&Z dat een sluis in Heusden geen aantasting vormt van de veiligheid en een neutrale operatie is.

Maar het Sigmaplan beoogt geen neutrale operatie, integendeel. Er moet extra ruimte komen voor de Schelde. Dit project hypothekeert een deel van de beschikbare bergingscapaciteit die in de toekomst in het kader van de klimaatadaptatie nog nodig zou kunnen zijn.

2. Verantwoording van het project: pleziervaart De Vlaamse Regering legde vast dat het optimale Sigmaplan bestaat uit de aanleg van gecontroleerde overstromingsgebieden en lokale dijkverhogingen, waarbij de varianten op systematische wijze vergeleken worden op basis van hun maatschappelijke kosten en baten en er maximaal gestreefd moet worden naar natuurontwikkelingsprojecten. De bouw van een sluis met het oog op pleziervaart past hier niet in. Recreatieve scheepvaart is geen doelstelling van het Sigmaplan.

3. Historische en nieuwe vervuiling De bodemkwaliteit van de Schelde is slecht.

Deze verontreiniging met zware metalen is een historische erfenis van de activiteiten van Arbed in Gentbrugge. W&Z stelt dat de waterbodem ter hoogte van de Arbedsite volledig afgegraven moet worden en verwijst naar staalnames uit 2013 om te concluderen dat de

vervuiling zich verspreidt zonder dat er sprake is van overschrijding van de milieukwaliteitsnorm.

De Schelde tussen Gentbrugge en Melle wordt al decennialang niet meer gebaggerd. De vervuiling is al die jaren ter plaatse gebleven.

W&Z vond de situatie niet ernstig genoeg om in te grijpen. De reden daarvoor is duidelijk.

W&Z beheert waterwegen en spitst zich daarbij toe op bevaarbaarheid. Het scheepvaartverkeer verloopt al tientallen jaren via de Ringvaart. W&Z was niet geïnteresseerd in de Schelde, want de waterweg werd niet bevaren. De vervuiling mocht ter plaatse blijven en ingekapseld worden door een dikke laag sediment. Pas op het moment dat de visie veranderde en pleziervaart in het vizier kwam, werd de historische vervuiling plots als problematisch bestempeld.

Over de afgraving van de vervuilde specie en de milieu-impact blijft W&Z vaag, wat onaanvaardbaar is gezien de grote risico’s die verbonden zijn aan dergelijke werkzaamheden.

Dit roept veel vragen op: waarheen zal de weggebaggerde vervuilde specie afgevoerd worden? Hoe zal dat gebeuren? Hoe zal men de bevolking en de natuur beschermen tegen eventuele calamiteiten? Tijdens het baggeren worden normoverschrijdingen van zware metalen verwacht. Waarom krijgen de normoverschrijdingen door het baggeren slechts een beperkte negatieve score?

Natuurpunt beschouwt de volksgezondheid altijd als prioriteit en wil in geen geval dat noodzakelijke saneringen worden afgewenteld op toekomstige generaties. Maar er moet grondig nagedacht worden over deze problematiek, rekening houdend met de hiervoor geschetste context. Zeker is dat het al dan niet verwijderen van problematische vervuiling geen deel mag uitmaken van het Sigmaplan en volledig los moet staan van de invoering van pleziervaart.

Na de aanleg van een sluis in Heusden zal er minder wateruitwisseling zijn. De kwaliteit van het Scheldewater zal lijden onder de afvoer van zijwaterlopen met slechte waterkwaliteit.

De vervuiling zal ter plaatse blijven door het verdwijnen van de dynamiek van de Schelde, het afsluiten van het getij. Er zal een groot pand met stilstaand water van slechte kwaliteit ontstaan, verbonden met de Gentse binnenwateren.

Slikken en schorren werken als zuiveringsgebieden voor water waar sediment kan bezinken. Biologische en chemische processen zuiveren het water. Nutriënten – zoals stikstof

Werkgroep Gentbrugse Meersen

38

S N E P ! 2017 NUMMER 2

– worden gerecycleerd. Getijdengebieden spelen een belangrijke rol in het verminderen van de vuilvracht en hebben een positief effect op het zuurstofgehalte. De slikken, schorren en brede rietkragen zullen na de bouw van de sluis verdwijnen. Ook riet heeft een zuiverende werking. Toch zal de waterkwaliteit volgens W&Z slechts beperkt negatief beïnvloed worden. Wij vragen een objectieve beoordeling van het belang van rietkragen, slikken en schorren.

3. Natuur van onschatbare waarde De Zeeschelde valt ter hoogte van het projectgebied onder habitattype 1130 ‘Estuaria’, met als voornaamste karakteristiek dat er ruimte is voor hoogdynamische processen waarbij het sediment bij elk getij continu in beweging is. Het Schelde-estuarium geldt in Europa als een zeldzaam voorbeeld van een estuarium waarin de volledige gradiënt van zoet naar zout water nog onder invloed van de getijdenwerking staat. W&Z wijst het gebied ten onrechte toe aan habitattype 1330 ‘Atlantische schorren’.

De dynamiek van de getijden is een belangrijk structuurkenmerk met ecologische waarde voor een natuurlijke waterloop. Recente publicaties tonen aan dat de Zeeschelde Gentbrugge-Melle in vergelijking met andere gebieden in het Schelde-estuarium uitzonderlijk gunstig evolueert en in toenemende mate dienstdoet als paaiplaats en kraamkamer voor meerdere vissoorten die de Schelde opnieuw koloniseren.

Het gebied bekoort een uitzonderlijk hoog aantal doortrekkende vogels en wintergasten.

Op het traject Gentbrugge-Melle komt 77% van het zoete slikareaal voor, waardoor het een belangrijk overwinteringsgebied is voor watervogels. Rietvogels zijn onder impuls van de vegetatiesuccessie steeds succesvoller geworden. De biomassa aan bodemleven als belangrijke bron van voedsel voor vissen en vogels is ter hoogte van dat traject hoger dan in de rest van het zoete deel. Het belang wordt nog in de hand gewerkt door de beperkte verstoring en het vorstvrije karakter van het gebied.

Bij uitvoering van het project zal een langgerekt natuurlijk lint vervangen worden door patches in een andere configuratie. Het gebied heeft een natuurverbindingsfunctie, een ruimtelijk interessante relatie met de natuurgebieden Damvallei en Gentbrugse Meersen. De bever, een soort die hier na een eeuw afwezigheid opnieuw is waargenomen, is het beste bewijs van die netwerkfunctie.

Werkgroep Gentbrugse Meersen Op de Schelde is natuur van onschatbare waarde aanwezig die niet op de schop mag omwille van het invoeren van pleziervaart. Wij vragen aan W&Z om de kans te grijpen en dit in Europa unieke gebied te beschermen.

haar project bij de lokale overheden en de bevolking – de optie van een jaarrond-GGG bekeken. Hierbij werd als absolute voorwaarde uitdrukkelijk overeengekomen dat pleziervaart geen doelstelling of toetsingskader zou zijn.

Ons project = een jaarrond-GGG

Het geoptimaliseerde project van W&Z

Natuurpunt is niet tegen het project onder het motto not in my backyard en heeft ook nooit betwist dat er ingrepen nodig zijn. Wij stellen een positief alternatief voor, met het doel de veiligheid te verzekeren en waardevolle natuur te beschermen, een alternatief met een andere filosofie. Ons project is een jaarrond gecontroleerd gereduceerd getijdengebied (GGG) zonder sluis en zonder pleziervaart, met een knijpconstructie of een stormvloedkering die de getijden zal reduceren, waardoor de sedimentatie vermindert.

W&Z liet echter twee opties bekijken: • Een jaarrond-GGG. • Een half jaar met getijden (winter), een half jaar zonder getijden en pleziervaart (zomer) = een winter-GGG.

Ons alternatief jaarrond-GGG biedt kort samengevat de volgende voordelen: • betere garanties op het vlak van veiligheid; • minder sedimentatie en onderhoudsbaggerwerken; • een geringere kostprijs dan de voorstellen met een sluis; • betere garanties voor het halen van de natuurdoelstellingen.

Op uitnodiging van gouverneur Jan Briers heeft een expert van de Universiteit Antwerpen het overleg bijgewoond en onafhankelijk toelichting gegeven bij de scenario’s die op tafel lagen. Daaruit bleek dat een jaarrondGGG een haalbaar scenario is. Op basis van die wetenschappelijke uiteenzetting beslisten de lokale besturen unaniem dat het niet wenselijk is om pleziervaart op de Zeeschelde te organiseren.

Naar aanleiding van het overleg heeft W&Z – onder druk van een gebrek aan draagvlak voor

Beide opties milderen de nadelen van het project, maar een winter-GGG is een onnatuurlijke situatie waarbij een sluis noodzakelijk is en alles zich toespitst op het mogelijk maken van scheepvaart in de zomer. Zowel voor veiligheid als voor natuur zijn de voordelen van een jaarrond-GGG veel groter en is de kostprijs lager.

W&Z kiest voor een winter-GGG en noemt dat een compromis tussen de verschillende visies van de betrokken partijen. Dat is een keuze in functie van pleziervaart met een sluis tegen de gemaakte afspraken in. W&Z doet enkel een inrichtingsvoorstel voor een winter-GGG, onder de noemer ‘geoptimaliseerd project’. Aan het verzoek om een studie te doen naar een jaarrond-GGG zonder sluis werd geen gevolg gegeven. Het niet onderzoeken van die optie is gezien het maatschappelijk belang van dit project ontoelaatbaar en zorgt voor een nieuw en belangrijk hiaat bovenop alle eerder besproken foute uitgangspunten en lacunes.

Het is onverantwoord om een waardevol natuurgebied te gebruiken voor een experiment – wat een kunstmatige situatie als een winterGGG absoluut is – waarvan het resultaat niet te voorspellen is, omdat het nog niet uitgeprobeerd werd.

Besluit Natuurpunt is voor het maximaal behouden van wat waardevol is dankzij een constructief, wetenschappelijk onderbouwd, haalbaar en betaalbaar alternatief. Daarom vraagt Natuurpunt om een inrichtingsvoorstel voor een jaarrond-GGG uit te werken en te onderzoeken hoe de breedte van de Schelde maximaal kan worden gebruikt om een zo groot mogelijke getijdenamplitude te realiseren met aanvaardbare sedimentatie, rekening houdend met de veiligheids- en natuurdoelstellingen.

W&Z mist een enorme kans om samen met alle lokale actoren voluit te kiezen voor een positief alternatief, voor natuur en duurzaamheid, voor een project dat aantrekkelijk en vooruitstrevend is met aangepaste infrastructuur en meerwaardeprojecten, een uithangbord voor de Schelde, waarop de bewoners en lokale overheden trots zijn, een trekpleister voor zachte recreatie dat mensen van ver buiten de regio zal aantrekken.

Afstappen van het principe van pleziervaart is een constructief verbond sluiten met de vele mensen die ijveren voor het behoud van dit waardevolle natuurgebied en dus geen toegeving of nederlaag. W&Z is in staat om zeldzame natuur te beschermen en kan hiermee uitpakken als een grote realisatie. Natuurpunt hoopt dat W&Z in dit pleidooi een uitgestoken hand ziet. Dit is een oproep om samen met de coalitie van Natuurpunt, GEzwiNT en GMF en de lokale besturen rond de tafel te zitten om ons positieve alternatief te bestuderen en uit te werken. Het is een boeiende uitdaging om samen van dit project een succesverhaal te maken.

39 Werkgroep Gentbrugse Meersen

2017 NUMMER 2

SNEP!

Tones.be Sint-Martens-Latem Kortrijksesteenweg 128 | 9830 Sint-Martens-Latem Tel: 09/ 330 1 330 Openingsuren: Di-vr: 10u00 - 18u45 | Za: 10u00 - 18u00

ONLINE SHOP 24/24u - 7/7d: WWW.TONES.BE

40

S N E P ! 2017 NUMMER 2

Werkgroep Gentbrugse Meersen

Zondag 3 september

Derde tweedehandsbeurs van boeken, dvd’s, cd’s en grammofoonplaten Op 3 september organiseert de werkgroep Gentbrugse Meersen voor de derde keer een tweedehandsbeurs ten voordele van de Gentbrugse Meersen. Het afgelopen jaar hebben gulle schenkers al ongeveer 10.000 cd’s, dvd’s, grammofoonplaten en boeken bijeengebracht.

Wie nog een bijdrage wil leveren, kan nog altijd materiaal binnenbrengen in het NMC De

Bourgoyen of in de Natuurpuntloods in Gentbrugge. Persoonlijk afspreken kan ook, mail daarvoor even naar marnix@wgbm.be De volledige opbrengst van de beurs gaat naar de aankoop van grond in de Gentbrugse Meersen. Op die manier zet Natuurpunt de schouders onder de verdere ontwikkeling van deze 240 hectare grote groenpool.

Je kunt er ook iets drinken aan onze welvoorziene bar en meteen het prachtige gebouw, intussen uitgegroeid tot een schoolvoorbeeld van BEN (Bijna EnergieNeutrale) industriebouw, ontdekken.

Vertel het voort en kom zeker langs!

Welkom op 3 september, van 10.00 tot 18.00 uur in de loods van Natuurpunt, ter hoogte van de kruising van de Weverbosdreef en het einde van de Houw in Gentbrugge.

De Weverbosdreef is een wandel- en fietspad. Je komt er gemakkelijk te voet, met de fiets of met het openbaar vervoer: vanaf de eindhalte van tram 21 is het 10 minuten wandelen, of met de belbus 140 (Destelbergen-Melle) rijd je tot halte ‘Houw’, vlak voor het pad naar de loods.

Kom je met de auto, dan parkeer je best in de Jan Van Aelbroecklaan of de Koningsdonkstraat. De loods ligt 400 meter verder op het wandelen fietspad.

41 Werkgroep Gentbrugse Meersen

2017 NUMMER 2

SNEP!

Werkgroep Gentbrugse Meersen

De Gentbrugse Meersen in een boek gegoten Natuurpunt Gent en de stad Gent stelden op 26 maart het boek De Gentbrugse Meersen, voor elk wat wilds voor. Het mooi uitgegeven boek vertelt over de geschiedenis, de natuur en de ontwikkeling tot groenpool van het gebied. Aan de hand van prachtige foto’s, kaarten en interviews kom je alles te weten over de Gentbrugse Meersen. Er valt dan ook verrassend veel te vertellen over dit ondertussen erg populaire natuurgebied.

In recente jaren werden de Gentbrugse Meersen stap voor stap omgetoverd tot een echte groenpool waar Gentenaars naar hartenlust kunnen wandelen, spelen, fietsen, ‌ Bovendien barst het natuurgebied van het leven: veel planten- en diersoorten vinden er hun thuis.

Om alle verhalen uit heden en verleden bekend te maken bij een breed publiek, schreven de stad Gent en Natuurpunt Gent samen dit boek, waarvan de opbrengst volledig be-

stemd is voor de aankoop van nieuwe gronden in het noordelijk deel van het gebied.

Het is een lijvig en prachtig geĂŻllustreerd werk geworden, dat de Gentbrugse Meersen van alle kanten belicht. Het vertelt hoe de natuur sinds de vroegste tijden het gebied vorm gaf en hoe de mens er nadien zijn stempel op drukte. Beelden en kaarten tonen hoe dit open terrein telkens een andere rol speelde in de relatie tussen de stad en het toenmalige dorp Gentbrugge.

En dan is er natuurlijk de natuur. Het boek beschrijft de planten- en dierenrijkdom in het gebied en vertelt boeiende verhalen over de verschillende ecosystemen die je er vindt.

Ten slotte krijgt de lezer ook inzicht in de ideeĂŤn die leidden tot de herinrichting van de Gentbrugse Meersen als groenpool. De ontwerpers zelf komen aan het woord en ook de toekomst krijgt een plekje in het verhaal.

Mede door de fraaie foto’s, de portretten van mensen die in en rond het gebied wonen en werken en de overzichtelijke kaarten is dit boek een echt hebbeding – voor al wie regelmatig in de Meersen komt, maar ook voor geïnteresseerden in natuur- en stadsontwikkeling van ver daarbuiten.

‘DE GENTBRUGSE MEERSEN. VOOR ELK WAT WILDS’ KOST 34 EURO EN IS TE KOOP BIJ: -

Linda en Luc Van Damme, Jules DestrĂŠelaan 31, Gentbrugge

-

CafĂŠ Boer Janssens, Boer Janssensstraat 15-19, Gentbrugge (het vertrekpunt van onze wandelingen)

-

de stadswinkel Gent, onder het Belfort

-

Natuur- en Milieucentrum De Bourgoyen

-

het stadsmuseum STAM, Godshuizenlaan 2, Gent

-

de boekhandels Walry, Limerick, Paard van Troje en Verhalenhuis

Nog altijd geen goede optie gevonden? Mail dan naar marnix@wgbm.be en we zoeken een oplossing.

De vaste waarde in de speksteenkachels

Accumulatiekachel uit hoogwaardig beton

Finse speksteenkachels, kachels in gietijzer, gietijzerr, buitenhaarden, buitenhaarden, vuurkorven en accessoires accessoires Geraardsbergsesteenweg Geraar dsberrg gsesteenweg 76a, 9860 Oosterzele 5 r JOGP!SBEJBMJT CF 5 r JOGP!SBEJBMJT C CF

WWW WWW.RADIALIS.BE W..RADIALIS.BE E

Radialis schenkt 1% vvan an de nettowaarde vvan an uw aang aangekochte gekochte kachel aan Natuurpun Natuurpunt nt Niet cumuleerbaar cumuleerbaar,, mits voorlegging van deze advertentie. a

Werkgroep Gentbrugse Meersen

42

S N E P ! 2017 NUMMER 2

Kern Deurle-Latem

SPEELGROENPROJECT Š FREDERIK VAN VLAENDEREN

Sinds de plantactiviteiten van 2014 en 2015 groeit het plantgoed van het speelgroenproject gestaag verder.

Naarmate de seizoenen verstrijken, zullen deze site en de aanpalende Westerplas alsmaar meer aan uitstraling winnen.

WESTERPLAS - MEI 2017 Š FREDERIK VAN VLAENDEREN

Speelgroen aan de Westerplas Voor Scouts en Gidsen Were di-Bos en Leie, de gemeentelijke speelpleinwerking en de overige jeugd uit Sint-Martens-Latem biedt het terrein tussen jeugdlokaal De Nark en wijkcentrum Oase een avontuurlijke en educatieve speelomgeving, waar kinderen en jongeren zorgeloos kunnen ravotten. Niet alleen de jeugd, maar ook omwonenden, fietsers en wandelaars vinden steeds vaker de weg naar deze idyllische locatie in Hooglatem.

De speelnatuurzone en de Westerplas vloeien naadloos in elkaar over en sluiten aan bij het omliggende landschap. Op elk tijdstip van het

jaar valt hier veel moois te bewonderen.

Natuurpunt Kern Deurle-Latem hoopt alvast op blijvend begrip van alle betrokken speelgroenpartners, bezoekers en omwonenden voor het feit dat nieuwe aanplantingen nu eenmaal tijd nodig hebben om te groeien. Op termijn zal ons aller geduld zeker worden beloond! En intussen is er natuurlijk niets dat ons belet om ook nu al volop te genieten van deze (speel)natuur en de unieke Westerplas.

Want wie de Westerplas eenmaal heeft ontdekt, zal er ongetwijfeld met plezier terugko-

men. Terwijl onze kudde Herdwickschapen ons helpt om het waterbufferbekken open te houden, krijgen de houtkanten en knotbomen langs het wandelpad stilaan enige allure. Net als bij het speelgroenproject zijn deze kleine landschapselementen met zorg ingepast in de nabije omgeving en scheppen zij waardevolle biotopen, die op hun beurt heel wat nieuwe gasten zullen aantrekken.

Dat kan de biodiversiteit in dit gebied op de grens tussen Latem en Deurle alleen maar ten goede komen!

> HIER UW ADVERTENTIE? < Ons tijdschrift valt driemaandelijks in de bus bij 7000 Gentenaars met een hart voor de natuur.

Wilt u hen ook bereiken? Contacteer ons via advertenties@natuurpuntgent.org

43 Kern Deurle-Latem

2017 NUMMER 2

SNEP!

Kern Deurle-Latem

© FREDERIK VAN VLAENDEREN

Bloemenmarkt Op zondag 7 mei 2017 vond in Sint-Martens-Latem de jaarlijkse bloemenmarkt plaats. Voor het eerst werd dit evenement gecombineerd met een biomarkt. In totaal waren ruim dertig standhouders en verenigingen Hoewel het een vrij frisse en winderige meidag was, kon de markt toch rekenen op veel bezoekers. De Bijenwerkgroep wierf de eerste officiële leden sinds de omvorming tot feitelijke vereniging. Ook Natuurpunt kon een handvol extra leden verwelkomen. Voor beide verenigingen vormde de bloemenmarkt een uitstekende gelegenheid om het brede publiek te laten kennismaken met hun algemene visie, de lokale werking en alle initiatieven uit het verleden en voor de toekomst.

Partners leggen eigen klemtonen De gezamenlijke stand symboliseerde de geslaagde kruisbestuiving en multidisciplinaire samenwerking tussen diverse partners van de Bijenwerkgroep.

De Imkersbond Deinze vzw wist de mensen te boeien met een toelichting bij de uitgestalde imkeraccessoires en liet de

vertegenwoordigd. Natuurpunt Kern Deurle-Latem deelde de stand met de Bijenwerkgroep van Sint-Martens-Latem.

In de namiddag leidde een ervaren natuurgids een groep enthousiaste wandelaars doorheen de Latemse Meersen.

mensen kennismaken met de imkerij als ambacht. Na afloop schonken imker André Decaluwe en zijn echtgenote Agnes een deel van de opbrengst van hun succesvolle honingverkoop aan de Bijenwerkgroep.

Dankzij Landelijke Gilde Deurle-Latem werden er heel wat zakjes gratis bloemenzaad verdeeld aan al wie interesse toonde. Op die manier hopen we met hulp van velen een gevarieerde nectar- en stuifmeelrijke omgeving te creëren voor zowel honingbijen als solitaire bijen.

Bij LuKiArt vzw, het Latems Kinder-KunstAtelier, lieten kinderen hun creativiteit en fantasie de vrije loop. Zij vereeuwigden tientallen artistieke kleurrijke bijen op één meterslang doek. Prachtig!

Natuurpunt Kern Deurle-Latem gaf ter plaatse duiding bij het belang van autochtoon en streekeigen plant- en zaaigoed. ’s

Kern Deurle-Latem

44

S N E P ! 2017 NUMMER 2

Namiddags konden de bezoekers tijdens de natuurwandeling op verkenning in de Latemse Meersen. Samen genoten zij van de natuurpracht die dit reservaat rijk is.

Zelfbestuiving De milde BIJ-drages tijdens de bloemenmarkt betekenen voor de Bijenwerkgroep een goede aanzet om op termijn te slagen in de ambitie om een financieel zelfbestuivend (lees: zelfbedruipend) initiatief uit te bouwen. Ook de Natuurpuntkern Deurle-Latem beschouwt de deelname aan de bloemenmarkt als een succes en dus voor herhaling vatbaar. Graag willen we iedereen die de Bijenwerkgroep en onze lokale Natuurpuntkern genegen is, bedanken voor alle sympathie en steun.

Volgend jaar hopen we jullie (opnieuw) te mogen verwelkomen!

Tot op onze volgende activiteit!

Kern Deurle-Latem

© FREDERIK VAN VLAENDEREN

Beheerwerken aan de Westerplas

Op 11 maart 2017 hebben we langs de oevers van de Westerplas een aanzienlijk deel houtopslag verwijderd. Op die manier willen we het gebied aantrekkelijk houden voor grondbroeders als kievit en kleine plevier en ook voor de vele steltlopertjes die hier op doortocht zijn. Met de hulp van vrijwilligers uit de eigen gemeente en daarbuiten konden we de klus op één namiddag klaren.

© FREDERIK VAN VLAENDEREN

45 Kern Deurle-Latem

2017 NUMMER 2

SNEP!

Kern Damvallei

Lente

in de Damvallei DAMVALLEI MEER © LUC MEURIS

FUUT © DIRK BOGAERT

HENGSTEPAD © LUC MEURIS

Werkgroep Assels

46

S N E P ! 2017 NUMMER 2

VUURJUFFER © DIRK BOGAERT

Kern Damvallei

VUURJUFFER © DIRK BOGAERT

MEIDOORN © LUC MEURIS

DODAARS © DIRK BOGAERT

WATERDRIEBLAD © LUC MEURIS

WATERVIOLIER © LUC MEURIS

KLEIN GEADERD WITJE © DIRK BOGAERT

© LUC MEURIS

47 Kern Damvallei

2017 NUMMER 2

SNEP!

ORANJETIPJE © DIRK BOGAERT

Vanaf 5 euro per jaar ben je al lid van Vanaf 5 euro per jaar ben je al lid van Gents MilieuFront en geniet je van vele voordelen.

Gents MilieuFront en geniet je van vele voordelen.

Op naar de stad van de toekomst!

Op naar de stad van de toekomst! www.gentsmilieufront.be www.gentsmilieufront.be

Gents Gilieu ents M M ilieu F ront F ront

Voor kwaliteitsproducten van eerlijke handel moet je in de Oxfam-Wereldwinkel zijn. Deze producten komen van vakmensen die hun werk grondig, in goede omstandigheden en met liefde doen. En dat proef je. Zo bewijst Oxfam dat eerlijke en duurzame handel mogelijk is, zonder dat je je manier van leven hoeft aan te passen.

Oxfam-Wereldwinkel Mariakerke Brugsesteenweg 526 OPEN: Ma: 17-19u di: 17-19u. woe: 9:30-12:30 & 13:30-18u. do: 17-19u. vr: 9:30-12:30 & 13:30-18u. za: 9:30-12:30 & 13:30-18u. zo: 9:30-12:30 Tel.: 0487 907 263 mariakerke@oww.be

Wereldwinkel Mariakerke

48

S N E P ! 2017 NUMMER 2

Werkgroep Sint-Pieters-Buiten Kinderen zitten tegenwoordig (te) veel binnen. Ook bij buitenschoolse activiteiten zijn ze dikwijls gebonden aan regels en afspraken en zitten ze vaak in de auto. Zo blijft er weinig tijd over om vrij buiten te spelen. Ouders laten hun kinderen tegenwoordig ook niet graag meer alleen buiten. De tijd waarin alle buurtkinderen samen in het bosje om de hoek of op straat speelden, lijkt voorbij. Nochtans valt de positieve invloed van de natuur op de gezondheid van kinderen nauwelijks te onderschatten.

FOTO’S © FIEKE BENDIEN

Nieuw project in Natuurpark Overmeers Natuur als hulpmiddel in de begeleiding van kinderen

De positieve energie die kinderen, jongeren en volwassenen uit de natuur kunnen halen, is het centrale uitgangspunt van de werking van vzw De Sterre. Uit onderzoek is immers gebleken dat vrij buiten spelen de kansen van een optimale lichamelijke, mentale en sociale ontwikkeling van kinderen verhoogt. Vzw De Sterre gelooft dat een natuurlijke omgeving een positieve invloed heeft op alle kinderen, ook voor kinderen die het lichamelijk, mentaal, sociaal of emotioneel minder gemakkelijk hebben.

Vorig jaar startte De Sterre daarom een project in de Overmeers, waarbij kinderen kunnen spelen in de natuur en bij de dieren in de weide. Spelenderwijs leren ze iets bij over de natuur en kunnen ze ravotten en kampen bouwen tijdens speelnamiddagen, kampen, verjaardagsfeestjes of tijdens een activiteit met begeleiding op maat.

Overmeers, groen pareltje in Gent Het natuurgebied Overmeers, een klein stukje natuur vlakbij het Sint-Pietersstation dat gespaard bleef na aanleg van de verbinding met The Loop, leent zich heel goed voor deze activiteiten. Uit oude landkaarten blijkt dat dit natuurgebied vroeger midden in landbouwgebied lag. De stukken grond werden er omzoomd door hagen en er graasden koeien en schapen. De Overmeers vormt een restant van de ooit zeer uitgestrekte meersen in de Leievallei, waartoe ook de Bourgoyen-Ossemeersen, de Assels, de Hoge Blaarmeersen, de Schoonmeersen en de Blaarmeersen behoren. Dit grote aaneengesloten meersengebied raakte door allerlei infrastructuurwerken versnipperd. De meeste van de overblijvende gebieden staan op het gewestplan aangeduid als natuurgebied. Deze terreinen zijn bijzonder waardevol door hun natte karakter, met in de winter vaak lange overstromingsperiodes, terwijl het grondwater tijdens de zomer weer tot onder het maaiveld zakt. De bodem bestaat overwegend uit natte tot zeer natte (zware) alluviale kleigronden en zandleemgronden.

Inrichting en beheer Natuurpark Overmeers, officieel een natuurgebied, heeft een oppervlakte van ongeveer 6,8 hectare. Er ligt een grote waterplas, eigenlijk een verbrede sloot, waar watervogels als aalscholver, reiger, kuifeend, slobeend en waterhoen neerstrijken. Er is ook een stuk weide waar nu schapen en een pony grazen. Op basis van onderzoek naar vegetatie, insecten en andere dieren en na studie van de biologische waarderingskaarten werd beslist dat het gebied beschermd en hersteld diende te worden. Er werden stukken grond afgegraven om de oorspronkelijke afwateringsgeulen en het weiland weer zichtbaar te maken. Poelen werden aangelegd als natuurlijke habitat voor amfibieën en er kwam een educatieve zone, waar leerkrachten hun leerlingen en studenten actief kunnen betrekken bij het onderzoek van planten en dieren. Het is de bedoeling om het gebied te herstellen tot een bloemrijk dottergrasland met overgangen via ruigte naar nat wilgenstruweel en alluviaal bos. Door beheer en inrichting moet het mogelijk zijn om de vroegere natuurwaarden te herstellen.

Samen met de werkgroep Sint-Pieters-Pieters buiten van Natuurpunt Gent en de stad Gent wil vzw De Sterre bewoners, wandelaars, fietsers, studenten en de omliggende scholen betrekken bij het gebied.

Meer informatie over de activiteiten van vzw De Sterre: www.vzwdesterre.be, facebook (@vzwdesterre) of via info@vzwdesterre.be.

Werkgroep Sint-Pieters-Buiten: www.sintpietersbuiten.be

49 Werkgroep Sint-Pieters-Buiten

2017 NUMMER 2

SNEP!

De zwaluwstern Dat klinkt mooi he? Een zwaluwstern. Zelfs de wetenschappelijke naam zegt het op die manier: Sterna hirundo. In ieder geval veel beter dan visdief. Daar zit dat ‘diefachtige’ in. Het klinkt geniepig en gemeen. Neen, dan liever zwaluwstern. Dat merk je ook als je ze ziet vliegen. Het zijn geen meeuwen, want meeuwen kunnen nogal lomp vliegen en hebben zo geen spitse vleugels als sternen. Het zijn geen zwaluwen, want zo groot en wit vind je ze niet bij ons. En toch, er zit iets zwaluwigs in. Dat sierlijke, dat frivole. En de diep gevorkte staart, dat is ook een indicatie natuurlijk. © GEERT SPANOGHE

Het neefje van de visdief is de noordse stern. Die ziet er bijna hetzelfde uit als de visdief, maar die noordse gast heeft iets kortere pootjes, een lichter verenkleed en een felrode snavel zonder de zwarte punt die visdieven wel hebben. Al zijn dat allemaal zo’n subtiele verschillen dat twijfelende vogelaars er bij tellingen de naam 'novi' aan geven.

Noordse stern plus visdief, dus. En die noordse sternen zijn zodanig aan zee gebonden dat je ze nauwelijks in het binnenland zult zien.

Witte Ridders van het water Zie dat eens. Ze vliegen snel en beheerst. Als wachters die de grenzen van het koninkrijk bewaken, altijd loerend en speurend naar onverlaten – om dan plots een snelle uitval te doen, een scheervlucht naar beneden, een duik richting water: de vleugels halfgesloten, de spitse kop naar voor, klaar voor de aanval. Een visje verschalken, een indringer verjagen, het nest veiligstellen. Ze zijn onversaagd, ze vliegen brutaal, de Witte Ridders boven het water.

© GEERT SPANOGHE

Studie

50

S N E P ! 2017 NUMMER 2

En toch. Onder dat woeste zwarte masker en die rooie dolksnavel zit een complex en melancholisch leven. Je moet het maar doen. Visdieven zijn trekvogels en als ze de verre reis van Afrika overleefd hebben, komen ze vanaf april terug in hun broedgebied. Soms komt een koppel samen aan, soms ook niet. Als de mannen eerst zijn, checken ze of de nestplaats nog beschikbaar is en verdedigen het territorium tegen concurrenten. En ze gaan naar de Brico om nestmateriaal. Want als je een half jaar bent weggeweest, ziet je huis er ook niet meer zo fris uit. En dan is het wachten. Wachten tot je vrouw terug is, van diezelfde verre reis. Na een paar dagen groeit de frustratie bij de ongepaarde mannetjes en vrouwtjes: wachten ze op hun eeuwige metgezel of kiezen ze, ha, eieren voor hun geld en gaan ze er met een ander vandoor? Hartverscheurende taferelen, treurig gejank en moeilijke beslissingen volgen.

Maar alles gebeurt met één doel voor ogen: de instandhouding van de soort. Niks geen romantiek bij die beesten, er moet gekweekt worden, en snel ook.

Vlotten te huur Neen, gemakkelijk is het niet om een visdief te wezen. Maar ook voor de huisbazen is het niet eenvoudig. Op veel plaatsen worden nestvlotten gebouwd en op vijvers of meren geplaatst, specifiek om visdiefjes ongestoord te laten broeden. Zo'n nestvlot is een stevige drijvende bak met een schoon miniatuur kiezelstrandje – het favoriete nestmateriaal voor visdieven. Die vlotten hebben ook een voor- en achterdeur: een bundel twijgen of een plastiek raster in het water kan helpen om enthousiaste visdiefjongen die in het water belanden, veilig naar hun nest te laten terugkeren. Ook in de Damvallei in Destelbergen worden al sinds 1996 door Natuurpuntvrijwilligers jaarlijks meer dan dertig kloeke vlotten in het Damvalleimeer geplaatst. Dat blijft altijd een spannend gegeven. De vlotten worden geplaatst in functie van het arriveren van de visdieven. Als de vlotten er te vroeg liggen, zijn het de kokmeeuwen die ze inpalmen. En daar sta je dan. Als de visdieven wat later toekomen, word je als huisbaas scheef bekeken. De frustratie is nog groter omdat er tijdens het broedseizoen en de hele zomer lang ook nogal wat menselijke verstoring optreedt: mensen laten er hun honden ploeteren, er wordt met bootjes gevaren en gezwommen. Allemaal zaken die niet toegelaten zijn – dit is natuurgebied, tiens – en die zeker

niet bevorderlijk zijn voor de kweek. Vorig jaar was maar een matig visdievenjaar voor de Damvallei. Tien paartjes brachten er vijf jongen groot. Het kletsnatte voorjaar zal er wel voor een deel mee te maken hebben. De zware concurrentie van die kokmeeuwen wellicht ook. Al die bijkomende verstoring zorgt er dan nog voor dat er maar weinig visdiefkuikens volwassen worden. Dwaze mensen.

Geen zielige seuten Maar bon, je moet nu ook niet denken dat die visdieven zielige seuten zijn. Ze kennen hun territorium en eens ze hun eigen nestvlot of plek in de kolonie hebben veroverd, komen ze wel met de buren overeen. Maar indringers worden door de hele kolonie samen zwaar aangepakt. Zodra ze met eieren zitten, ontpoppen visdieven zich tot geduchte verdedigers van hun kroost. Rond de nestplaats wordt bijzonder agressief gepatrouilleerd en of je nu een blauwe reiger, een zilvermeeuw of zelfs een slechtvalk bent, je let beter op waar je vliegt. Dat kun je goed merken in de Damvallei, of op de watersportbaan in Gent. Een kraai kon dat enkele jaren geleden aan den lijve ondervinden in het Leeuwenhof in Drongen. In het midden van de waterplas ligt een eiland waar ook visdieven broeden. Een kraai met goesting in jongevisdieffilet had zich in de broedkolonie gewaagd, waarop de hele visdievenmeute haar achterna zat. Keer op keer werd de kraai gepikt en zodanig in het water geduwd, dat ze uiteindelijk verzoop.

Geen katjes om zonder handschoenen aan te pakken dus, die visdieven. Dat ze ook hun werk hebben met hun kroost, mag ondertussen wel duidelijk zijn. De kuikens komen in de loop van juni uit het ei en dan is het zwoegen voor de ouders. De mottige jongen zitten daar maar in het nest en mammie en pappie maar visjes aanbrengen. Het moet snel gaan, want begin september verlaten ouders en kroost hun nestplaats om terug te keren naar Afrika.

Maar kijk, ondertussen kan je ze deze zomer dus vanop een veilige afstand gadeslaan. En zo zie je die visdieven dan boven het water vliegen – met gestage vleugelslag, de kop naar beneden, priemend en zoekend naar klein watergrut. Doelgericht, feilloos en alert. Hun witte verenkleed schitterend in de zon, de gevorkte staart kantelend naar het water.

Schoon. De zwaluwstern.

51 Studie

2017 NUMMER 2

SNEP!

Het ene lieveheersbeestje is het andere niet Lieveheersbeestjes zijn wellicht de meest populaire kevers ter wereld. Jong en oud houdt van de bolvormige beestjes met het bontgekleurde stippelkleed. Maar wat weten we er eigenlijk over? Ondanks hun populariteit weten de meeste mensen niet eens dat ze in ontzettend veel verschillende gedaanten bestaan. Je hebt er rode met zwarte stippen en zwarte met rode stippen, maar ook gele met een schaakbordpatroon en oranje met witte roomvlekjes. Sommige beestjes zijn behaard en er zijn er ook gewoon zonder stippen. Hoog tijd om in te zoomen op de Coccinellidae.

TWEESTIPPELIG LIEVEHEERSBEESTJE © GILLES SAN MARTIN

Voor de Germanen was het lieveheersbeestje een heilig diertje. Ze noemden het Freyafugle (vogel van Freya, de Germaanse godin van de vruchtbaarheid). Dat vonden de christenen toch maar heidens, daarom adopteerden ze de kever en gaven hem zijn huidige naam – met een deftig, religieus tintje.

Lieveheersbeestjes zijn een enorm diverse keverfamilie. Wereldwijd zijn er maar liefst zo’n 4000 verschillende soorten bekend. In Vlaanderen en België vinden we een zeventigtal soorten: 41 grotere, vlot herkenbare lieveheersbeestjes en een dertigtal kleine ‘kapoentjes’, die moeilijker te determineren zijn. Gent is een echte Vlaamse hotspot. Hier zijn al zo’n 32 van de grotere soorten gezien, waarvan drie prioritaire Oost-Vlaamse soorten: het tweestippelig, het dertienstippelig en het onbestippeld lieveheersbeestje. Omdat die soorten bedreigd zijn, staan ze opgenomen in het Vlaamse soortenplan.

Meestal lukt het vrij aardig om de meest voorkomende soorten te determineren, maar sommige soorten weten zelfs de meest aandachtige observator in de war te brengen. Zo lijken roomvlek- en tienvleklieveheersbeestje wel heel erg op elkaar en heeft een tienstippelig lieveheersbeestje soms helemaal geen stippen. Melanisme, een zwarte verkleuring, meestal in vlekken, komt bij veel soorten voor en ziet er telkens weer anders uit. En ook het veelkleurig Aziatisch lieveheersbeestje gooit roet in het eten: dat verschijnt in veel verschillende kleuren en met een grote variatie aan stippen. Enkel de grootte, de dwarsrichel (het deukje in hun poep) en de oranje buikrand verraden deze soort.

Op gent.waarnemingen.be staat een handige tool met de in Gent meest voorkomende soorten. Doe zeker eens de oefening en probeer de lieveheersbeestjes in je tuin op naam te brengen. Je werkt meteen ook mee aan de inventarisatie van lieveheersbeestjes in Gent.

Uitgestippeld Om de soorten uit elkaar te houden, moet je niet alleen kijken naar de kleur van het schild, maar ook naar het aantal stippen.

Dat de stippen de leeftijd van de kever weergeven, is een fabeltje. De soorten kweken ook geen hybriden, ze paren enkel met de eigen soort. Er bestaan dus geen lieveheersbeestjes met een combinatie van twee verschillende stippenpatronen.

Life in the city: paradijselijk Gent Lieveheersbeestjes vormen een gevarieerde keverfamilie die verspreid leeft in verschillende biotopen: van bloemrijke ruigten, houtkanten, struwelen en akkerranden tot moerassen en stadstuinen. In Gent zien we enerzijds veel soorten die van meersengebied houden en anderzijds soorten die dol zijn op een stedelijk, warmer milieu.

Studie

52

S N E P ! 2017 NUMMER 2

Sommige soorten doen het tegenwoordig minder goed of zijn al bedreigd. Dat komt omdat ze afhankelijk zijn van een specifieke biotoop, die ze steeds moeilijker kunnen vinden. Er zijn soorten als het zevenstippelig lieveheersbeestje die je overal ziet. Maar de meeste lieveheersbeestjes stellen hoge eisen aan hun leefomgeving. Tot de meest zeldzame behoren de lieveheersbeestjes van vochtige terreinen en heidegebieden.

Voor sommige kevertjes, zoals het dertienstippelig en het negentienstippelig lieveheersbeestje, is Gent met zijn meersen een echt paradijs. In april nog werd een onbestippeld lieveheersbeestje gespot in de Gentbrugse Meersen. Die soort heeft geen vleugels en verspreidt zich wellicht via drijvend plantgoed. De kans is reëel dat we de soort nog vaker zullen zien in de Gentse meersengebieden.

Andere lieveheersbeestjes houden meer van droge ruigte (ruigtelieveheersbeestje) of heide (behaard lieveheersbeestje), terwijl nog andere een exclusieve biotoop hebben.

Zo vind je het harlekijnlieveheersbeestje alleen in naaldbomen en het heggenranklieveheersbeestje enkel… op heggenrank.

Wel houden veel soorten van structuurrijke bossen en tuinen. Dat brengt ons bij de belangrijke rol van ecologische stadstuinen.

Geen enkele soort heeft een boodschap aan

strak ingerichte tuinen met gemillimeterde gazons, vooral niet als allerlei planten en dieren angstvallig uit de tuin worden geweerd met pesticiden en insecticiden. Kies radicaal voor inheems plantgoed en wees niet bang van wat bladluizen. Zo’n rijkgevulde ecologische tuin met een grote variatie aan planten, kruiden, bomen en struiken is niet alleen een droom voor de eigenaars, maar ook voor de dieren.

ze niet voor schade of overlast. De kevers verstoppen zich, kruipen dicht tegen elkaar aan en bewegen niet tijdens de zogenaamde diapauze (een soort winterslaap van insecten). Als je in de lente het raam openzet, vliegen ze gewoon weer weg.

Eitje, larve, pop en kever

De meeste lieveheersbeestjes leven van bladluizen en schildluizen. Als ze te weinig luizen vinden, schakelen ze – weliswaar uit nood – over op vervangvoedsel zoals honingdauw, pollen en nectar. Maar dat zorgt dan wel voor een slechtere voortplanting.

Overigens zijn alle inheemse lieveheersbeestjes in Vlaanderen beschermd.

Fijnproevers en veelvraten Lieveheersbeestjes zie je van maart tot september. Ze zijn vooral actief in het voorjaar, als ze zich voortplanten, en in het najaar, als de larven uitgekomen zijn en de kevertjes zich klaarmaken voor de winter. In de zomer is er typisch een dipje: dan zijn er vooral larven en weinig volwassen kevers.

Net als vlinders kennen lieveheersbeestjes vier levensfasen: eitje, larve, pop en kever.

Ze overwinteren als kever, komen in het voorjaar tevoorschijn en beginnen te paren.

De eitjes komen uit in de zomer. De larven vreten zich vol met bladluizen (tot wel 3000 bladluizen per maand!) en verpoppen dan tot kever. Deze nieuwe generatie gaat dan weer op zoek naar een geschikt plekje om te overwinteren, enzovoort. Elk lieveheersbeestje leeft één jaar.

Overwinteren doen ze in groepen van 50 tot 100 onder mos of loszittende schors. Twee soorten kun je in de winter regelmatig in huis aantreffen: het Aziatisch en het tweestippelig lieveheersbeestje. Hoewel zo’n groep indrukwekkend kan overkomen, zorgt

Sommige soorten zijn echter generalistisch en eten ook andere insecten zoals bladhaantjes en allerlei larven, zelfs van andere lieveheersbeestjes. De grootste veelvraten zijn het veelkleurig Aziatisch lieveheersbeestje en het tweestippelig lieveheersbeestje.

Ondanks zijn grote eetlust is het tweestippelig lieveheersbeestje sinds enkele jaren toch bedreigd. In ons land is het veelkleurig Aziatisch lieveheersbeestje helemaal gaan domineren. De soort werd doelbewust uitgezet als biologische bestrijder van bladluizen in serres en tuinen. Iedereen kon de diertjes kopen bij gespecialiseerde firma’s.

Wereldwijd heeft de soort zich sindsdien succesvol in de vrije natuur gevestigd. Vandaag is het de meest verspreide soort in België: zo goed als de helft van de lieveheersbeestjes die je ziet, is een Aziatisch lieveheersbeestje.

Een aantal soorten is daarentegen ontzettend specifiek qua voedselkeuze, zoals het schitterend lieveheersbeestje, dat enkel bladluizen wil eten die ‘gemolken’ worden door rode bosmieren. Mieren zijn namelijk dol op de honingdauw die bladluizen afscheiden. Andere lieveheersbeestjes eten alleen meeldauwschimmels, nog andere zijn dan weer planteneters, zoals het onbestippeld lieveheersbeestje, dat enkel grassen eet.

Schattige geluksbrenger?

Je zou het niet zeggen, maar die mooie kleuren op hun schild hebben eigenlijk een afschrikkingseffect. De felle kleur moet belagers duidelijk maken dat de kever giftig is, of op zijn minst een vieze smaak heeft. Bij gevaar trekken de lieveheersbeestjes hun poten en voelsprieten in en doen ze alsof ze dood zijn. Als verdediging scheiden ze dan een gelige vloeistof uit – dat noemen we reflexbloeden. Die vloeistof heeft een kwalijk geurtje en smaakt erg bitter. Vogels die een lieveheersbeestje oppakken, proeven de vloeistof en laten hun prooi snel vallen. De meeste vogels lusten het kevertje dan ook niet en gaan er niet (meer) op af.

Meer geduchte natuurlijke vijanden zijn spinnen, wespen en parasiterende insecten, zoals sluipvliegen en sluipwespen. En natuurlijk ook de mens. Al kan die het beestje evengoed flink vooruithelpen. Door ecologisch te tuinieren en de tuin te verfraaien met plantgoed van Natuurpunt bijvoorbeeld.

ROOMVLEKLIEVEHEERSBEESTJE © GILLES SAN MARTIN

53 Studie

2017 NUMMER 2

SNEP!

Acht voorbeelden van soorten

Veelkleurig Aziatisch lieveheersbeestje

Tweestippelig lieveheersbeestje

Meestal rood met twee zwarte stippen, soms zwart met twee of vier rode stippen. Deze soort doet het de laatste tijd niet goed, maar komt wel nog voor in Gent.

Het lijken verschillende soorten, maar toch zijn het allemaal varianten van dezelfde soort.

Dertienstippelig lieveheersbeestje

Zevenstippelig lieveheersbeestje

Rood en langwerpig met dertien stippen. Houdt van natte graslanden en dus van alle Gentse meersen.

WAARDPLANTEN Kruidachtigen Komkommerkruid - Borago officinalis Dille - Anethum graveolens Gele ganzenbloem - Chrysanthemum segetum Gewone zonnebloem - Helianthus annuus Wilde akelei - Aquilegia vulgaris Boerenwormkruid - Tanacetum vulgare Daslook - Allium ursinum Duizendblad - Achillea millefolium Grote engelwortel - Angelica archangelica Gewone engelwortel - Angelica sylvestris

Rood met meestal zeven zwarte stippen, een algemene soort.

Hop - Humulus lupulus Hysop - Hyssopus officinalis Gevlekt longkruid - Pulmonaria officinalis Gewone margriet - Leucanthemum vulgare Rabarber - Rheum rhabarbarum Sint-janskruid - Hypericum perforatum Venkel - Foeniculum vulgare Vingerhoedskruid - Digitalis purpurea Zeepkruid - Saponaria officinalis Kamperfoelie - Lonicera sp.

Koninginnekruid - Eupatorium cannabinum Fluitenkruid - Anthriscus sylvestris Selderij - Apium graveolens

Studie

54

S N E P ! 2017 NUMMER 2

Oost-Indische kers - Tropaeolum majus Melganzenvoet - Chenopodium album Bijvoet - Artemisia vulgaris Struikheide - Calluna vulgaris Harig wilgenroosje - Epilobium hirsutum Wilde peen - Daucus carota Riet - Phragmites australis (groen) BOMEN Zomereik - Quercus robur Grove den - Pinus sylvestris Wilg - Salix sp.

Linde - Tilia sp.

die voorkomen in Gent ALLE BEELDMATERIAAL © GILLES SAN MARTIN

Veertienstippelig lieveheersbeestje

Tweeëntwintigstippelig lieveheersbeestje

Ook schaakbordlieveheersbeestje genoemd. Geel met meestal veertien zwarte stippen die in elkaar overgaan. Daardoor lijkt het soms zwart met gele stippen.

Ook citroenlieveheersbeestje genoemd. Geel met 20 of 22 zwarte stippen.

Behaard lieveheersbeestje

Zeldzame soort. Makkelijk herkenbaar: volledig behaard en zwart met vier roodbruine stippen. In Gent gezien aan de skiheuvel in de Blaarmeersen en op de spoorwegterreinen aan het Sifferdok.

Berk - Betula sp.

Zwarte els - Alnus glutinosa Gewone es - Fraxinus excelsior Haagbeuk - Carpinus betulus Veldesdoorn - Acer campestre Beuk - Fagus sylvatica Appelboom - Malus sp.

Walnootboom - Juglans regia STRUIKEN Sleedoorn - Prunus spinosa Eenstijlige meidoorn - Crataegus monogyna Buxus – Buxus sempervirens Struikheide - Calluna vulgaris

Onbestippeld lieveheersbeestje

Zeldzame, fijnbehaarde, bruine soort zonder stippen. Leeft van planten (grassen). In april gespot in het zuidelijk deel van de Gentbrugse Meersen.

Hazelaar - Corylus avellana Gewone vlier - Sambucus nigra Braam - Rubus sp.

Framboos - Rubus idaeus Roos - Rosa sp.

Gewone brem - Cytisus scoparius Wilde kardinaalsmuts - Euonymus europaeus KLIMPLANTEN Druivelaar - Vitis vinifera (paars) Gewone boon - Phaseolus vulgaris Klimop - Hedera helix Heggenrank - Bryonia dioica (rode bes, witte bloem)

55 Studie

2017 NUMMER 2

SNEP!

Kies radicaal voor inheemse bomen en struiken, want veel exotische soorten worden resistent gemaakt tegen bladluizen en trekken geen lieveheersbeestjes aan.

De bomen en struiken die hier worden opgesomd, kun je vanaf september bij ons bestellen tijdens onze grote najaarsverkoop.

Wat gaat het goed, sinds het slecht gaat* (* en dat is toch al even) Het valt allemaal wel mee Soms komen wij al surfend op websites terecht die volkomen verlaten Hoe komt het dat wij, die “Als we vergelijken met lijken. Achtergelaten om langzaam dood te gaan. Teksten zijn in geen onszelf schaamteloos sapiens noemen, als enige zijn onze voorouders,” zei projaren meer bijgewerkt, linkjes werken niet meer, wervende oproepen overgebleven? fessor Johan Braeckman in kondigen vergeten activiteiten aan. Uitgestorven, als mammoeten en Dat komt, zeggen wetenHumo, “valt het, in tegenneanderthalers. Het is al lang geleden dat wij nog een teken van leven schappers, dankzij onze stelling tot wat onze intuïtie zagen op http://vhemt.org/. Doodjammer vinden wij dat. unieke taal. Door toevallige ons influistert, allemaal wel genetische mutaties in de mee. (...) Er schort nog heel configuratie van de sapiensveel aan die wereld van ons hersenen, leerden we op en ik maak me grote zorgen nieuwe manieren denken en over de opwarming van de communiceren. Voortaan konden we niet alleen vertellen dat er een aarde. Maar overschouw het globale plaatje en zet dat af tegen de troep wolven bij de bosrand liep, maar ook wat we van de buurman geschiedenis en je kunt alleen maar optimistisch zijn.” dachten. Onze taal werd verfijnder en rijker. Door informatie uit te Wetenschappers hebben overtuigend aangetoond dat er in de wewisselen over elkaar, werden kleine groepjes groter en gingen we reld minder geweld voorkomt dan ooit. Nooit gingen meer kinderen naar school. De kindersterfte is sinds 1990 gehalveerd. De levensver- nauwer samenwerken. We leerden over elkaar roddelen. De roddeltheorie klinkt als een grap, maar is ondersteund door tal van onderwachting stijgt. Er is, al lijkt het anders, minder honger in de wereld. zoeken. Ook in onze tijd bestaat het grootste deel van onze “Dit is mijn advies,” zegt Braeckman: “vergelijk jezelf niet met je communicatie uit gebabbel over bekenden. Bij het doorbladeren van buurman, vriend of collega om je geluk in te schatten. Vergelijk met de nieuwe Snep! zoekt de lezer eerst naar foto’s van kennissen en je grootouders!” verslagen van activiteiten waar hijzelf bij was, voor hij zich aan het werk van Bart Vangansbeke waagt.

Toen mijn grootmoeder (bouwjaar 1886) zo oud was als ik, had ze net haar tweede oorlog achter de rug. Hoewel moemoe een boerin Sjamanen in maatpak of in korte broek was, heb ik beter te eten en ik leef al langer dan mijn grootvader, die Roddel heeft echter zijn grenzen. Sociologisch onderzoek heeft aanik nooit gekend heb. Maar daar is een prijs voor betaald. De Israëligetoond dat de maximale grootte van een door roddel verbonden sche historicus Y.N. Harari schrijft in zijn onvolprezen Sapiens: “De groep op zo’n 150 individuen ligt. Hoe wisten wij die kritieke drempel hooggewaardeerde materiële rijkdom die ons behoedt voor ziekte en te overschrijden en in miljoenensteden te overleven? honger is grotendeels vergaard over de ruggen van laboratoriumaapjes, melkkoeien en lopendebandkippen.” Sinds de tijd van mijn Wij kunnen, en daar zijn we echt uniek in, over dingen praten die helegrootmoeder is haar vee onderworpen aan een industriële exploitamaal niet bestaan. Alleen Homo sapiens heeft het over zaken die hij tie waarvan de wreedheid haar weerga niet kent in de annalen van nog nooit gezien, aangeraakt of geroken heeft. Mythes. Je krijgt een onze planeet. aap nooit zover dat hij je een banaan geeft door hem oneindig veel bananen in de apenhemel te beloven. Bij mensen lukt dat wel, al lijkt dat Om het geluk van de wereldbevolking te beoordelen, volstaat het op het eerste gezicht oliedom. Als je uren bezig bent met bidden tot niet om alleen te kijken naar dat van de mens. Rond de boerderij van niet-bestaande beschermgeesten, verspil je dan geen kostbare tijd die mijn grootmoeder vlogen nog ortolanen en grauwe gorzen. Maar wie je nuttiger kunt besteden aan foerageren – of prettiger – aan seks? naïefweg denkt dat moemoe ‘in harmonie met de natuur’ leefde, is fameus de weg kwijt. De mens was al duizenden jaren absolute reToch heeft bidden zin: door gezamenlijk in dezelfde waanbeelden te cordhouder in het uitroeien van andere diersoorten. Harari: “Wij zijn geloven, kunnen veel meer mensen samenwerken. Toen dertigduide dodelijkste soort in de geschiedenis van de biologie.” zend jaar geleden, in een grot in Duitsland, een artistieke sapiens een beeldje maakte van een man met een leeuwenkop, legde hij niet Roddeltantes en andere voorouders alleen de eerste steen voor de Sint-Baafskathedraal, maar ook voor Wanneer is het misgelopen? Wanneer zijn wij opgehouden een soort de Ghelamco-arena. tussen de soorten te zijn?

Hedendaagse mensen kunnen gemakkelijk begrijpen dat ‘primitieve Zo’n zeventigduizend jaar geleden leefden verschillende mensenvolkeren’ hun samenleving versterken door het geloof in een Leeusoorten tegelijk tussen de andere dieren op deze planeet. Ze plukten planten en fruit, joegen op kleine prooien en gebruikten stenen om de wengeest, door bij vollemaan samen rond het vuur te dansen. Maar onze moderne instituties functioneren op exact dezelfde basis. botten van kadavers, die door leeuwen en andere toppredatoren achNeem bijvoorbeeld de sport. Moderne sporters en hun managers zijn tergelaten waren, te verbrijzelen en het merg op te zuigen. Homo in wezen machtige magiërs. Het voornaamste verschil tussen hen en erectus, Homo ergaster, Homo neanderthalensis, ...

Bijgedachte

56

S N E P ! 2017 NUMMER 2

© TRAAGPAARD.BE

tribale sjamanen is hoogstens dat de moderne mythes nog vreemder en ingewikkelder zijn...

groep uit te roeien. Zou de archaïsche sapiens toleranter geweest zijn ten opzichte van een compleet andere mensensoort?

Een chimpanseerevolutie

George Church is een moleculair ingenieur aan de universiteit van Harvard. Hij kan, zegt hij, gereconstrueerd neanderthal-DNA in een sapiens-eicel inplanten en daarmee het eerste neanderthalkind in dertigduizend jaar kweken. Verscheidene vrouwen hebben zich al als draagmoeder aangeboden. Want, zeggen sommige mensen, omdat we de neanderthaler hebben uitgeroeid, hebben we de morele plicht hem weer tot leven te brengen.

Het gedrag van dieren wordt bepaald door hun genen, door omgevingsfactoren en individuele hebbelijkheden. Dieren van dezelfde soort gedragen zich in dezelfde omgeving min of meer gelijk. Grote veranderingen in sociaal gedrag kunnen niet optreden zonder genetische mutaties. Chimpansees leven in hiërarchisch ingedeelde groepen, aangevoerd door een alfaman. Bonobo’s vormen egalitaire groepen met wijfjes aan de top. Vrouwelijke chimpansees gaan niet in de leer bij hun bonobonichten om een feministische revolte te beginnen. Zulke dramatische gedragsveranderingen kunnen alleen optreden als er iets verandert in het DNA van de apensoort.

Maar Homo sapiens kon, dankzij zijn taal en leervermogen, zijn vaardigheden doorgeven en ontwikkelen zonder genetische verandering.

Hij bouwde boten en voer naar Australië. Een paar duizend jaar later waren drieëntwintig van de vierentwintig buideldieren die meer dan vijftig kilo wogen, uitgestorven. Hij vond naald en draad uit, naaide een warme vellen frak en stak de Beringstraat over. In Amerika verdwenen mammoeten en mastodonten, knaagdieren zo groot als beren, bovenmaatse leeuwen en nog tientallen kolossale diersoorten die we vandaag de dag helemaal niet meer kennen, waaronder ontzaglijke sabeltandkatten en reusachtige grondluiaards die wel acht ton konden wegen. In hun spoor sneuvelden duizenden kleinere zoogdieren, reptielen, vogels en insecten.

Zeventigduizend jaren zijn genoeg Misschien kunnen we beter, in plaats van uitgestorven soorten terug te brengen, één soort bewust laten uitsterven? De mythes waarop grootschalige menselijke samenwerking gebaseerd is, kunnen, onder de juiste omstandigheden, razendsnel veranderen. In 1789 stapte het Franse volk op korte tijd over van het geloof in het goddelijke recht van koningen op het geloof in de soevereiniteit van het volk. In vrijheid, gelijkheid en broederlijkheid.

Moord in het Neanderdal

Is het tijd voor nieuwe mythes? Tot iemand het tegendeel bewijst, heeft het leven geen betekenis. Mensen zijn het resultaat van blinde evolutionaire processen zonder doel of reden. Alle vormen van betekenis die wij aan ons leven toeschrijven, zijn waanvoorstellingen, al zijn sommige prettiger dan andere. Wij verkiezen de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens boven de codex van Hammurabi, maar het zijn allebei verzinsels, mythes die ons goed uitkomen. Aan het vermogen om in verzinsels te geloven hebben we ons evolutionaire succes te danken.

Neanderthalers jaagden vermoedelijk alleen of in kleine groepjes, terwijl sapiens samenwerkten met vele tientallen individuen. Ze dreven bijvoorbeeld een troep dieren in een smalle kloof om ze te doden. Archeologen hebben plaatsen gevonden waar hele kuddes jaarlijks op die manier geslacht werden. Misschien verdwenen de neanderthalers omdat ze de wedijver met onze betere jachttechnieken niet aankonden, maar het zou net zo goed kunnen dat de gelovigen die de Leeuwengeest aanbaden, ook de eerste genocide uitvonden: in modernere tijden is een klein verschil in huidskleur, dialect of religie al genoeg voor de ene groep sapiens om een andere

Een van de mooiste moderne mythes vinden wij de VHEMT. The Voluntary Human Extinction Movement. De Beweging voor het Vrijwillig Uitsterven van de Mens. De VHEMT wil het leven op aarde redden door de grootste belager ervan, de Homo sapiens, zachtjes te laten inslapen. De VHEMT pleit niet voor massale zelfmoord, juicht niet bij hongersnood of natuurrampen, maar vraagt gewoon aan iedereen om zich niet langer voort te planten. ‘Mogen we lang leven en uitsterven’, is hun leuze. Alleen... Het is tegenwoordig zo stilletjes op http://vhemt.org/. Zijn onze voortrekkers uitgestorven?

57 Bijgedachte

2017 NUMMER 2

SNEP!

58

S N E P ! 2017 NUMMER 2

Lezersbrief De kat als invasieve diersoort Beste Sancho Grappig, spitsvondig en intellectueel uitdagend. Dat is mijn mening over je stukjes in Snep! Je durft tegen schenen stampen, zelfs tegen die van groene jongens en meisjes. In je column over invasieve soorten als ‘redders’ van de natuur (‘Nooit meer Nijlgans’) daagde je jezelf en je mede-ecologisten uit om anders te denken over exoten. In je stukje over hoe milieuonvriendelijk het houden van katten is (‘Tijd om de kat buiten te gooien’), was je even moedig, want je stelde je eigen liefhebberij in vraag. Maar je kattenstandpunt prikkelt de hersenen niet even hard als je exotenstandpunt. Nochtans blijft de redenering geldig als je in ‘Nooit meer Nijlgans’ de woorden ‘invasieve soort’ of ‘exoot’ telkens door ‘kat’ vervangt.

Om te beginnen verwar je oorzaak en gevolg. Net zomin als de nijlgans of streekeigen soorten als pakweg de ree is de kat oorzaak van klimaatverandering of milieuschade. De oorzaken van de teloorgang van de planeet zijn de menselijke overbevolking en het milieubeslag door de mens. Dat er meer katten zijn als de mens goed boert, is normaal. De plantensoort tarwe doet het dankzij de mens de laatste eeuwen ook goed, maar is tarwe daarom uit den boze? Waarom de milieu-impact van katten berekenen en niet die van tarwe, reeën en wolven?

Daarnaast maak je in de kattendiscussie dezelfde twee denkfouten waarvoor je ons in de exotendiscussie waarschuwt. De eerste fout is dat de mens geen onderdeel van de natuur en dus geen diersoort zou zijn. De tweede is dat de natuur steeds naar een evenwicht zou streven.

In werkelijkheid is de natuur een strijdtoneel. Het succes van een soort gaat altijd ten koste van andere soorten. Stel dat er een andere diersoort zou bestaan die een huisdier houdt, dan zou dat huisdier evolutionair bevoordeeld worden, wat andere soorten kan benadelen. Moeten wij daarom die ondernemende diersoort en haar huisdier bestrijden?

Weg met alle vormen van symbiose? Dood aan de parasieten?

De impact van de diersoort mens is zo groot, dat we nog moeilijk over ongerepte natuur kunnen spreken. Zelfs in het Braziliaanse regenwoud vindt men resten van menselijke aanwezigheid. Al de natuur die wij zo hartstochtelijk beschermen, is het resultaat van menselijk handelen.

Lees er de dierengidsen maar op na. Hoeveel soorten, van roofvogels tot muizen, zijn niet verknocht aan de bosrand? Welnu, voordat de mens in Europa arriveerde, waren de enige bosranden kusten en hooggebergten. Al deze soorten kregen een boost door menselijk ingrijpen.

Moeten we die dan maar bekampen? En dan heb ik het nog niet over soorten die houden van menselijke landschappen als akkers, graslanden, heidegronden en bouwwerken.

Je kunt de meeste dieren die wij nu kennen dus als cultuurvolgers beschouwen. Er is slechts een gradueel verschil tussen de valk die aan de veldrand blijft, de vos die tot in onze kippenhokken jaagt, de zwaluw die onze schuren bevolkt, de pimpelmees die zich aan onze vetbollen te goed doet en de kat die op onze muizen jaagt. Al deze diersoorten kregen dankzij menselijk ingrijpen een evolutionair voordeel ten koste van andere soorten en verbraken zo het veronderstelde ‘evenwicht’. Als de lijn tussen cultuurvolger en huisdier al bestaat, is ze flinterdun en wazig.

Zo bekeken is natuurbescherming niet meer dan tuinieren en daar is op zich niets mis mee.

Heeft trouwens al iemand de positieve effecten van katten op het milieu berekend? In het Amerikaanse Yellowstone National Park kwam er na herintroductie van de toppredator wolf een kettingreactie op gang die door achtereenvolgens kortere drinkpauzes door herten, het groeien van bomen aan de rivieroevers, de grotere beveractiviteit en het ontstaan van moerassen tot een fenomenale stijging van de biodiversiteit leidde. Ook onze kat is een toppredator. Heeft zij misschien een gelijkaardige positieve invloed? Dat is, dacht ik, nog niet onderzocht.

Natuurlijk moeten we alles in perspectief zien en kunnen we best de milieu-impact van elke activiteit tot een minimum beperken. Wat de beperking van CO2-uitstoot betreft, lees ik in Frontaal dat kinderloos zijn twintig keer efficiënter is dan een ecologische levensstijl aanhouden en lees ik in Snep! dat vliegen naar Thailand even erg is als zestien maanden huishouden van één individu. Als kinderloos persoon die niet vliegt denk ik dat ik een heel kattenleger mag houden. Maar ik hou het liever bij één exemplaar dat ik veel liefde geef, dat mij er een tragere hartslag voor in de plaats geeft en dat mij respect en bewondering voor het leven bijbrengt. Toch stel ik voor dat wij, kattenliefhebbers, de volgende leefregels in acht nemen: laat je kat onvruchtbaar maken, geef haar gemengde voeding met groenten en zetmeel, hou haar zoveel mogelijk binnen of laat haar enkel gecontroleerd buiten, bind de kat de bel aan om prooidieren te verwittigen, bevredig haar jacht- of beweeginstinct met klimvoorzieningen en bewegend speelgoed en tot slot: speel zelf met je kat, daar worden jullie allebei beter van.

Op die manier zien mens en kat tot wederzijds genot nog millennia van co-evolutie tegemoet en hoef jij, Sancho, je Pluto, Mimi en eventuele opvolgers niet de deur te wijzen.

Met een welgemeende miauw.

Yanne De Belder en Marilou, zijn ecologische poes

Dag Yanne, Bedankt voor je brief en de lovende woorden. Ik begrijp je redenering echter maar half. Hoe kom je erbij dat ik tegen studies over de milieuimpact van tarwe, reeën en wolven zou zijn? Ik volg je betoog over de impact van de diersoort mens. Sinds hij als meest succesvolle soort de wereld naar zijn hand heeft gezet, hebben al zijn daden een invloed op het leven van de andere soorten. Jouw beeld van de natuurbeschermer als tuinier klopt (helaas?) en net zoals de hovenier moet kiezen of hij het onkruid tussen zijn bloemkolen laat staan, met de hand verwijdert of de flipspuit bovenhaalt, moet de mens-natuurbeschermer beslissen hoeveel (al dan niet verwilderde) huiskatten (en hoeveel tarwe) ergens in zijn aardse hofje mogen. Liefst allemaal na gedegen studies. Zoals die van Pearce over exoten of die van Mara over katten.

De kinderloze mens kan moeiteloos zijn voet naast die van een fanatieke low-impactouder zetten. Daar mogen inderdaad wat privileges tegenover staan. Midas Dekker, zelf een kinderloze mens, schreef dat hij dagelijks een litertje spiritus door de gootsteen mocht kieperen. Maar een kat houden, zeker zoals jij dat doet, is leuker dan met white spirit smossen.

Nog eens bedankt voor je brief, Sancho

59 Bijgedachte

2017 NUMMER 2

SNEP!

Het Grote Vlinderweekend Tel de vlinders in je tuin 5&US6TUS

www.vlinderweekend.be

AUG 2017

WETENSCHAP

60

2017 NUMMER 2

SNEP!