Snep! - Herfst 2019

2$ʦ 22

$'.)+'ʧ0ʨ ʦ $'.)+37'

Afgiftekantoor Gent X 209279

3

JAARGANG 18 SE # PTEMBER

2019

!

SNEP

DR IE M AA ND EL IJK S VERENIGINGSB NATUURPUNT LAD GENT

vu An Fie rs, p/ a Dr iep ikk els tra

at 34 , 90 30 Ma ria ke rke

DE VLAAMSE OVERHEID ERKENT EN STEUNT NATUURPUNT. WWW.VLAANDEREN.BE

Snep! is het driemaandelijks tijdschrift van Natuurpunt Gent vzw.

SNEP!

Achtiende jaargang, nummer 3 Redactieadres: Coördinatie: Redactieraad:

Jorinde Nuytinck, Droogveldeweg 80, 9031 Drongen, jorindenuytinck@hotmail.com Lieve De Meyer, Han Lagring en Jorinde Nuytinck Chris Balcaen, Lieve De Meyer, Tom Geerinckx, Han Lagring, Liesbeth Langouche, Nicole Legiest, Martine Maes, Luc Meuris, Jorinde Nuytinck, Tomas Vanheste en Bart Vangansbeke Eindredactie: Lieve De Meyer, Tom Geerinckx, Han Lagring, Liesbeth Langouche, Nicole Legiest, Martine Maes en Tomas Vanheste Advertentiewerving: Liesbet Maroye, advertenties@natuurpuntgent.org Concept & lay-out: Els De Brandt Foto voorpagina: Luc Van Brussel Verantwoordelijke uitgever: An Fiers, p/a Driepikkelstraat 34, 9000 Gent Met bijdragen van: Marnix Aerssens, Chris Balcaen, Koen Bilcke, Leen De Laender, Tim De Winter, Marc Depourcq, Olivier Dochy, Yasmin Farinon, Matthias Ghyselen, Koen Houthoofd, Annelies Janssens, Kristel Keppens, Han Lagring, Liesbeth Langouche, Regine Laverge, Jorinde Nuytinck, Marino Ravier, Sancho, Kathy Steppe, Gunter Stoops, Maarten Trybou, Luc Van Brussel, Joke Van Damme, Katrien Van Petegem, Frederik Van Vlaenderen, Bart Vangansbeke, Wouter Viaene, Riet Wille Oplage: 8700 Elke auteur is verantwoordelijk voor de tekst van zijn bijdrage. Overname van artikels is mogelijk in overleg met de redactie.

Beeldmateriaal: indien geen © vermeld, fotograaf onbekend - alle rechten voorbehouden. - Gedrukt op kringlooppapier. Druk: Druk in de Weer, Gent

Natuurpunt Gent is een vereniging voor alle inwoners van Gent, Sint-Martens-Latem en Destelbergen die natuur belangrijk vinden.

Natuurpunt Gent ontplooit een brede waaier aan activiteiten: • ijveren voor meer natuur en groen voor iedereen in het Gentse, • natuurbeheer in Assels, Bourgoyen-Ossemeersen, Damvallei, Gentbrugse Meersen, Hutsepot/Rijvissche, Keuzemeersen, Latemse Meersen, Leeuwenhof, Oude Moervaartarm, Rosdambeekvallei en Vinderhoutse Bossen, • aankopen van natuurterreinen, • geleide wandelingen in eigen terreinen, toffe excursies, voordrachten, cursussen, • onderzoek (vogels, planten, …), publiceren van rapporten.

Onthaalcentrum De Stek, Contactpersonen: Annelies Janssens, Han Lagring, Linde Raport en Marino Ravier Driepikkelstraat 34 – Gent (Mariakerke) tel. 09/227.22.94 – e-mail: gent@natuurpunt.be • Weekdagen van 9.00 tot 17.00 uur • Graag na afspraak In het NMC (Natuur en Milieucentrum) De Bourgoyen verzorgt Natuurpunt Gent samen met de stad Gent het onthaal. Natuurpunt Gent houdt er ook een cafetaria open. Je vindt NMC De Bourgoyen in de Driepikkelstraat 32 (een zijstraat van de Brugsesteenweg) te Gent (Mariakerke). Bereikbaar met het openbaar vervoer, bus 3, halte Driepikkelstraat.

Lid worden van Natuurpunt Gent? Stort 27 euro op BE35 8904 3406 5937 (BIC VDSPBE91) van Natuurpunt Gent Verhuisd? Geef je nieuwe adres, samen met je lidnummer door aan ledenservice@natuurpunt.be Domicilieer je lidgeld. Zo verlagen we de administratiekosten en met het uitgespaarde bedrag kunnenwe meer doen voor de natuur. Een formulier vind je op www.natuurpuntgent.be bij Doe mee! – Word lid.

Lid bij een andere Natuurpuntafdeling? Neem dan een abonnement op Snep.

Stort 10 euro op BE35 8904 3406 5937 (BIC VDSPBE91) van Natuurpunt Gent met de mededeling ‘Abonnement Snep!’

Giften

voor de aankoopprojecten van Natuurpunt Gent zijn welkom op rekeningnummer BE56 2930 2120 7588 van Natuurpunt Beheer. Vermeld als mededeling ‘Gift + het projectnummer van je keuze’.

Assels 6651 - Bourgoyen-Ossemeersen 6613 - Damvallei 6630 - Gentbrugse Meersen 6682 - Hutsepot 6689 - Keuzemeersen 6624 - Latemse Meersen 6629 - Leeuwenhof 6638 - Natuurpark Levende Leie 4024 - Oude Moervaartarm 6678 - Overmeersen 6694 - Rosdambeekvallei 6691 - Vinderhoutse Bossen 6698 Domicilieer je gift. Ben je lid van Natuurpunt en domicilieerde je je lidgeld, dan kun je ook je gift domiciliëren. Samen met het lidgeld gaat je gift elk jaar in december van je rekening. Vraag een formulier bij ward.stulens@natuurpunt.be.

Colofon

Contactadres:

2

Onthaal: 09/216.44.78 • weekdagen van 1 april tot 30 sept: 9.00 tot 12.00 uur en 13.00 tot 18.00 uur • weekdagen van 1 oktober tot 31 maart: 9.00 tot 12.00 en 13.00 tot 17.oo uur • weekends en feestdagen: 14.30 tot 18.30 uur Cafetaria: 09/216.44.79 • alle werkdagen van 11.30 tot 17.00 uur • op zaterdag, zondag en feestdagen van 14.30 tot 18.30 uur Website: www.natuurpuntgent.be - Mail: nmc@natuurpuntgent.org

Werkgroepen en kernen: Werkgroep Assels, Phillippe Ampe, 09/222.21.89 - assels@natuurpuntgent.org Werkgroep Bourgoyen-Ossemeersen, Johan Pieters, 09/216.44.78 - johanpieters@proximus.be Werkgroep Sint-Pieters-Buiten, Piet Dedecker 09/221.51.79 - dedecker.piet@gmail.com Werkgroep Gentbrugse Meersen, Marnix Aerssens, 0477/68.88.48 - secretariaat@wgbm.be Kern Deurle-Latem, Frederik Van Vlaenderen en Rupert Walraeve, 0479/64.44.91 (Frederik) - 0494/03.92.67 (Rupert) info@natuur.deurlelatem.be Kern Damvallei, 09/252.39.20 - info@damvallei.be

S N E P ! 2019 NUMMER 3

INHOUD

Antwoord op klimaatverandering en biodiversiteitscrisis Bart Vangansbeke, beleidsverantwoordelijke

4 Agenda 10 Aankondigingen 10 Fotografiecafés

In Vlaanderen (en in de hele wereld) stellen we een onrustbarende achteruitgang van de biodiversiteit vast. Planten en dieren sterven uit, vooral als gevolg van menselijk handelen.

En alle biodiversiteit die verloren gaat, komt nooit meer terug. Biodiversiteit slaat op het leven zelf: de verscheidenheid aan plantenen diersoorten, de genetische diversiteit binnen die soorten en de verscheidenheid aan leefgebieden.

11 Cursussen 11 Winteravond 12 Bomen- en struikenverkoop 14 Dag van de Natuur 17 Over Eyck en bloemen 18 Verslagen 18 Levende Leiedag 20 Expeditie Natuurpunt 21 Sprookjeswandeling 23 Vereniging 23 Portret: Nicole Legiest 24 Nieuws uit het NMC 24 Natuurpuntvlees 25 Natuurfotografie Natuurpunt Gent 26 Nieuwe percelen Gentbrugse Meersen 29 Ga op stap met een natuurgids 30 Natuurgebied aan je achterdeur 33 Zonnestad op tournee 35 Milieu: CITREE 36 In de schijnwerpers 40 Kern Damvallei 42 Kern Deurle-Latem 48 Werkgroep Bourgoyen-Ossemeersen 50 Werkgroep Assels 51 Werkgroep Gentbrugse Meersen 54 Studie 54 Peuter 56 Ken je familie: schermbloemigen

De cijfers zijn dramatisch en de verliezen verlopen sneller dan ooit in de menselijke geschiedenis. De voorbije 27 jaar is de insectenmassa met 75% afgenomen. Dat is zo’n drastische achteruitgang dat de bestuiving in gevaar dreigt te komen. De akker- en weidevogels gaan er zwaar op achteruit - ook in het Gentse. Veldleeuwerik is hier zo goed als verdwenen en gewone soorten als kievit krijgen het lastig. De afname van de vlinders zet zich verder door. Tussen 1890 en 2017 is hun aantal met 84% gedaald. Door dat alles gaan volledige ecosystemen minder produceren en worden ze kwetsbaarder voor invloeden van buitenaf.

De toenemende verstedelijking en de intensieve landbouw verdringen wat er nog aan natuur overblijft en leiden tot een verdere versnippering van het leefgebied van belangrijke en waardevolle soorten. Zo worden grote delen van de vallei van de Levende Leie en van de Schelde nog altijd gedraineerd voor de landbouw. De Leie en Schelde zitten ‘opgesloten’ tussen hoge dijken die het water snel afvoeren. De natuurlijke waterberging is ook hier sterk achteruitgegaan door de constante uitbreiding van de verharde oppervlakte.

In het Gentse liggen de mogelijkheden voor klimaatbuffering en versterking van de biodiversiteit voor het grijpen. Om de klimaatverandering te milderen en tegen te gaan, kan een heel grote winst worden bereikt met natuurherstel en natuurontwikkeling in valleigebieden, die geen lappendeken mogen zijn van bestemmingen met verschillende en tegenstrijdige functies, maar een samenhangend geheel moeten vormen. Je kunt niet op één perceel de waterhuishouding herstellen en op het aangrenzende terrein aan diepe ontwatering voor intensieve landbouw doen. We hebben nood aan robuuste riviervalleien waar het water voldoende ruimte krijgt en waar de rivier over heel het complex periodiek buiten zijn oevers kan treden.

Meer natuur zorgt voor meer infiltratie van water in de bodem, meer absorptie door het plantensysteem, minder waterafvoer en de opname van meer neerslag in de waterkringloop.

Dankzij de verdamping heeft de plantengroei een regulerend effect op het lokale klimaat.

Tijdens perioden van grote warmte zorgen planten voor verkoeling. Stedelijke gebieden warmen sneller op dan gebieden met veel bossen, moerassen en graslanden. Die stedelijke hitte-eilanden en de hittestress leiden tot gewasschade maar hebben ook negatieve effecten voor de volksgezondheid en het welbevinden van de mensen in stedelijk gebied. Van bossen en moerassen is intussen genoegzaam bekend dat ze koolstof vastleggen en dus bescherming bieden tegen klimaatverandering. Ook dat is een afdoend argument om Natuurpunt Gent te steunen in zijn acties voor het uitbreiden van bos en natuur.

58 Bijgedachte

3 Redactioneel

2019 NUMMER 3

SNEP!

SEPTEMBER TOT DECEMBER 2019

Onze activiteitenkalender vind je ook op www.natuurpuntgent.be. Om geen enkele activiteit te missen, neem je een abonnement op Digisnep, de digitale nieuwsbrief van Natuurpunt Gent.

Stuur je e-mailadres naar gent@natuurpunt.be en geen activiteit gaat nog onaangekondigd voorbij!

Activiteiten De activiteiten van Natuurpunt Gent staan open voor alle leden en geïnteresseerden.

In onze agenda vind je ongetwijfeld iets naar je smaak. Van gezellige natuurbeleving tot diepgaande natuurstudie, Natuurpunt Gent biedt het allemaal.

SEPTEMBER 2019

OKTOBER 2019

Start cursus Natuurgids 21.09 Wil je graag groepen begeleiden in een natuurgebied in je buurt? Zoek je een combinatie van inhoudelijke kennis, natuurbeleving en engagement? Dan ben je bij Natuurpunt CVN aan het juiste adres voor de cursus Natuurgids.

De eerste theorieles start om 9.00 uur in het NMC De Bourgoyen. Zie p. 11 voor meer informatie.

Eetbare-plantenwandeling in de Gentbrugse Meersen 22.09 Iedereen wandelt in eigen tempo met een wegbeschrijving door de meersen.

Langs het traject vertellen gidsen en vrijwilligers van de werkgroep Gentbrugse Meersen je over enkele eetbare planten die je in de meersen kunt vinden. Daarna krijg je een proevertje.

Inschrijven en start tussen 14.30 en 15.30 uur aan het terras van café Boer Janssens, Boer Janssensstraat 1 in Gentbrugge.

Bijdrage: 3 euro per persoon voor leden (lidkaart meebrengen) en 5 euro voor niet-leden. Hiervoor krijg je een ‘hapjeskaart’. We voorzien hapjes voor 80 personen. Zijn de 80 hapjeskaarten op, dan kun je gratis meewandelen, zonder proevertjes. Voorzie wandelschoenen. Opgelet: activiteit enkel bij goed weer! Bij twijfel check je best op zaterdag 21 september tussen 18.00 en 19.00 uur de website www.wgbm.be.

percelen nabij de fietsbrug, zodat de moerasplanten weer licht en ruimte krijgen om te groeien en te bloeien.

Afspraak om 13.00 uur aan de kruising van de fietssnelweg en de Rijvisschestraat in Zwijnaarde. Breng eventueel werkhandschoenen mee, wij zorgen voor het overige materiaal. Einde voorzien om 16.30 uur.

Werkdag

Film- of dia- of infoavond

Agenda

4

S N E P ! 2019 NUMMER 3

een interactieve en positieve instapcursus rond klimaat en duurzaamheid. In drie boeiende lessen en één excursie laten we je kennismaken met het hoe en wat van klimaat, hoe de natuur in je achtertuin hierop reageert, tal van inspirerende ideeën waar je zelf mee aan de slag kunt en, niet te vergeten, (h)eerlijke klimaatproevertjes.

Start om 19.00 uur in het NMC De Bourgoyen. Inschrijven kan op de website van Natuurpunt CVN of via de website van Natuurpunt Gent en is beperkt tot 30 deelnemers. De prijs voor Natuurpuntleden bedraagt 27 euro, nietleden betalen 30 euro. Meer info op p. 11.

Infoavond zonnepanelen 03.10 Het project Zonnestad van de

Beheerwerkdag in Rijvissche 29.09 We ruimen de gemaaide zeggenvegetatie op in enkele nieuw aangekochte

Activiteit voor het hele gezin

Start cursus Klimaatverkenner 03.10 De cursus Klimaatverkenner is

Excursie

energiecoöperatie EnerGent biedt mensen uit Gent en omstreken de kans om zonnepanelen te plaatsen via een groepsaankoop.

Tijdens een infoavond krijg je uitleg over zonnepanelen en de werking van Zonnestad.

Om 20.00 uur in de cafetaria van het NMC De Bourgoyen. Zie ook p. 33.

Voor wie graag wil bijleren over gewone en bijzondere beestjes en plantjes, over natuur en landschap

Het Natuur- en Milieucentrum De Bourgoyen, waar Natuurpunt Gent samen met de stad Gent het onthaal verzorgt en ook de cafetaria uitbaat, is de uitvalsbasis voor veel activiteiten. Je vindt het NMC in de Driepikkelstraat 32 (een zijstraat van de Brugsesteenweg) in Gent (Mariakerke), gemakkelijk bereikbaar met het openbaar vervoer: Lijnbus 3, halte Jutestraat.

Er is een ruime fiets- en autoparking.

Bourgoyen05.10 Maandwandeling Ossemeersen Vorig jaar stonden de BourgoyenOssemeersen in de tweede week van de herfst kurkdroog. De natuur heeft de schade nog niet ingehaald, maar dit jaar lijkt het toch iets minder catastrofaal te zijn.

Kom de vroege herfsttoestand van de meersen bewonderen met een van onze natuurgidsen.

Om 14.30 uur aan het NMC De Bourgoyen. Toegankelijk voor kinderwagens en rolstoelgebruikers.

Breng je verrekijker mee of huur er een gratis bij het onthaal, met je identiteitskaart als borg. Bereikbaar met bus 3, halte Jutestraat.

in de Gentbrugse Meersen 06.10 Tweedehandsbeurs De Werkgroep Gentbrugse Meersen organiseert zijn vijfde tweedehandsbeurs. De opbrengst gaat naar de uitbreiding van de Gentbrugse Meersen. We verzamelden meer dan 15.000 boeken, cd’s, dvd’s en lp’s, die met de steun van vele vrijwilligers worden geordend tot een overzichtelijk aanbod. Er zit zeker voor elk wat wil(d)s tussen!

Van 10.00 tot 18.00 uur in twee hallen van de Klimaatloods in de Weverbosdreef in Gentbrugge. De Weverbosdreef is een wandel- en fietspad, bereikbaar met tram 21 (eindhalte) of belbus 140 (Destelbergen-Melle, halte ‘Houw’). Auto’s kunnen terecht in de Jan Van Aelbroecklaan of de Koningsdonkstraat. De loods ligt dan op 400 meter afstand op het wandel- en fietspad. Meer info op p. 52.

Fotografiecafé: de steenuil 11.10 Het valt niet te ontkennen, de steenuil is een gewild model. Tijdens dit fotografiecafé van de Natuurfotografieclub van Natuurpunt Gent nemen we je mee in de leefwereld van Vlaanderens kleinste uiltje. Je ontdekt hoe je hem herkent, waar je hem kunt vinden en wat deze kleine rakker zoal uitspookt.

Om 20.00 uur in de cafetaria van het NMC De Bourgoyen.

Toegang: 2 euro. Inschrijven via inschrijving@natuurfoto-ng.be.

De plaatsen zijn beperkt tot 60 personen.

© NNG

Voor wie al heel wat beestjes en plantjes kent en zijn kennis wil verdiepen, nieuwe gebieden wil ontdekken, nieuwe soorten wil leren kennen,…

5 Agenda

2019 NUMMER 3

SNEP!

13.10 Paddenstoelenwandeling in de Damvallei Oktober is de uitgelezen maand om zwammen en schimmels te ontdekken. We trekken naar de Hauw en speuren naar grote en kleine fungi.

Afspraak om 10.00 uur aan de hoek Asserij - Lage Heirweg, Destelbergen. Bij nat weer is waterdicht schoeisel aanbevolen. Niet geschikt voor rolstoelgebruikers.

20.10 Eersteboomplanting Reigersparkje Werkgroep Sint-Pieters-Buiten viert feest. Wat een eerstesteenlegging is voor een bijzonder gebouw, is een eersteboomplanting voor het Reigersparkje.

Schepen voor Openbaar Groen Astrid De Bruycker komt ter gelegenheid van de Week van het Bos onze eerste boom planten, tussen alle andere bomen in.

Afspraak vanaf 15.00 uur in het Reigersparkje, Reigerstraat 1 in Gent.

bestelling bomen- en 24.10 Deadline struikenverkoop Ook dit jaar organiseert Natuurpunt Gent een heuse bomen- en struikenverkoop. We verwachten je bestelling uiterlijk op 24 oktober. Meer info op p. 12-13.

in het Parkbos 26.10 Wandeling Kern Deurle-Latem organiseert een wandeling in het Parkbos onder leiding van Marc Depourcq.

Afspraak om 14.30 uur op de parking van het Parkbos, naast Aldi, Kortrijksesteenweg 1171, Sint-Denijs-Westrem. Het einde is voorzien rond 17.00 uur.

werkgroep 27.10 Familienamiddag Assels

Dag van de Trage Weg in de Gentbrugse Meersen 20.10 Op de Dag van de Trage Weg kun je in de Gentbrugse Meersen een tiental trage wegen met leuke namen als Dikkopjespad of Luzulapad ontdekken. Je kunt mee met de geleide wandeling van 6 kilometer of trekt er in alle vrijheid zelf op uit.

Deze dag wordt georganiseerd door de werkgroep Gentbrugse Meersen van Natuurpunt Gent en de stad Gent.

Afspraak om 13.15 uur voor de geleide wandeling aan de ingang van het Dienstencentrum Gentbrugge, Braemkasteelstraat 29. We zijn terug rond 15.30 uur.

Vooraf inschrijven via www.go.stad.gent/dagtragewegen19 of 09/210.10.10 (Gentinfo). Algemene info op www.stad.gent/tragewegen of www.wgbm.be.

Van 14.30 tot 17.00 uur kun je zelf vrij met een plannetje 2 of 6 kilometer wandelen.

Tijdens knutselworkshops, vertellingen en geleide wandelingen in het park leren kinderen spelenderwijs heel wat bij over de natuur. In de cafetaria serveren we een lekker stukje gebak. Animatie op maat van kleuters en lagereschoolkinderen.

Van 14.30 tot 17.30 uur in Landgoed de Campagne, Gijzelstraat 12 in Drongen. Zie ook p. 50.

in de 27.10 Paddenstoelenwandeling Gentbrugse Meersen In de beboste zones en dreven van de Gentbrugse Meersen zijn heel wat paddenstoelen te vinden, soms zelfs zeldzame soorten. De eerste twintig ingeschreven deelnemers kunnen met een specialist op pad om soorten te determineren.

Inschrijven kan vanaf 1 oktober via www.wgbm.be. Daarnaast is er ook een meer algemene paddenstoelenwandeling, waarvoor je niet hoeft in te schrijven.

Afspraak om 14.30 uur aan de parking in de Boer Janssensstraat in Gentbrugge. Moeilijk parcours voor buggy of rolstoel.

Regenkledij en aangepast schoeisel gewenst. Loepje zeker meebrengen! Bereikbaar met bus 9 of 20, eindhalte Groeningewijk. Bekijk de laatste berichten voor deze wandeling op www.wgbm.be. Š TRAGEWEGEN.BE

Agenda

6

S N E P ! 2019 NUMMER 3

NOVEMBER 2019 Bourgoyen02.11 Maandwandeling Ossemeersen De herfst zou zich vanaf dit moment echt moeten manifesteren en daarmee komt het bijpassende kleurenpalet in de Bourgoyen tevoorschijn. Het waterpeil in de Grijtgracht en Loopgracht begint aan een hopelijk constante klim om uit te monden in overstroomde meersen die de overwinterende vogels van de komende maanden zullen ontvangen.

Om 14.30 uur aan het NMC De Bourgoyen. Toegankelijk voor kinderwagens en rolstoelgebruikers. Breng je verrekijker mee of huur er een gratis bij het onthaal, met je identiteitskaart als borg.

Bereikbaar met bus 3, halte Jutestraat.

Waterwandeling in de Damvallei 10.11 Een wandeling over water en het belang daarvan bij het ontstaan, beheer, behoud en de toekomst van de Damvallei. We verkennen een nieuw gebied, de Damslootvallei, bewonderen de Damsloot, het meer en enkele turfputten.

Ook staan we stil bij de waterkwaliteit en -kwantiteit en de soorten water.

Om 10.00 uur verzamelen we aan Bistro Céline, Hooistraat 148, Destelbergen-Heusden. Het einde is voorzien rond 13.00 uur. Stevige wandelschoenen volstaan.

Niet toegankelijk voor rolstoelgebruikers.

bestelling bomen17.11 Afhaling en struikenverkoop Ook dit jaar organiseert Natuurpunt Gent een heuse bomen- en struikenverkoop. We verwachten je bestelling uiterlijk tegen 24 oktober.

Op 17 november, tussen 13.30 uur en 17.00 uur, haal je het plantgoed op aan De Stek, het secretariaat van Natuurpunt Gent, Driepikkelstraat 34, Mariakerke (gebouw tussen de sporthal Bourgoyen en het NMC, achter het basketbalveld). Meer info op p. 12-13.

© NNG

22.11 Paddenstoelenexpert dr. apotheker Geert Vergote is de gastspreker Fotografiecafé: paddenstoelen en zwammen

op deze avond van Natuurfotografie Natuurpunt Gent. Wil je meer weten over de wonderlijke wereld van paddenstoelen en zwammen? Kom zeker langs!

Om 20.00 uur in de cafetaria van het NMC De Bourgoyen.

Toegang: 2 euro. Inschrijven via inschrijving@natuurfoto-ng.be.

De plaatsen zijn beperkt tot 60 personen.

van de Natuur in de 24.11 Dag Gentse natuurgebieden Op de Dag van de Natuur doen wij natuurlijk mee en steken we de handen uit de mouwen in liefst zeven natuurgebieden in en rond Gent: Assels, Keuzemeersen, Malemmeersen, Overmeersen, Rijvissche, Vinderhoutse Bossen en de Gentbrugse Meersen.

We planten bomen en struiken, maaien riet en maken wandelpaden vrij. Iedereen is welkom om te helpen! Wij voorzien werkmateriaal, een hapje en een drankje.

Meer info op p. 14-15.

7 Agenda

2019 NUMMER 3

SNEP!

in de 24.11 Herfstwandeling Gentbrugse Meersen Samen genieten we van het najaar in de Gentbrugse Meersen.

Afspraak om 14.30 uur aan de parking in de Boer Janssensstraat in Gentbrugge. Regenkledij en aangepast schoeisel zijn aangeraden. Loepje zeker meebrengen!

Bereikbaar met bus 9 of 20, eindhalte Groeningewijk. Controleer de laatste berichten voor deze wandeling op www.wgbm.be

DECEMBER 2019 Natuurpuntfuif 06.12 Haal je dansschoenen maar boven en kom mee feesten op de funky tunes van Al Jazz-era en Dj IRIS. De opbrengst van de fuif gaat integraal naar meer en betere Gentse natuur!

In de balzaal van de Vooruit, SintPietersnieuwstraat 23, Gent.

Kaarten kosten 8 euro in voorverkoop, en 10 euro op de avond zelf.

Kaarten te koop via linde@natuurpuntgent.org, in het NMC De Bourgoyen en in eetcafé De Spinnekop.

in de 08.12 Eendenwandeling Damvallei

Wandeling is de Assels 15.12 Winter in de Assels. We verzame-

We trekken naar de Schelde en het Scheldemeer en kijken welke watervogels er leven en hoe zij de winter doorkomen.

Start om 10.00 uur achteraan op de parking van de bibliotheek van Destelbergen, Dendermondesteenweg 420. We eindigen op dezelfde plek rond 12.00 uur.

Breng zeker een verrekijker mee om de vogels goed te kunnen spotten. Stevige wandelschoenen volstaan. Niet toegankelijk voor rolstoelgebruikers.

len aan het totaal vernieuwde Drongenplein. Van daaruit trekken we naar het meersengebied aan en tussen de Drie Leien.

Maak kennis met de vogels aan de Piereput en de Boterput vanuit de kijkhut onder deskundige begeleiding van de gids.

Afspraak om 14.00 uur op het Drongenplein. Bereikbaar met bus 14, 15, 17 en 18. Bij nat weer voorzie je best aangepast schoeisel.

Bourgoyen07.12 Maandwandeling Ossemeersen Start van de winter. Wie weet ligt er al een sneeuwlaagje. De laaggelegen graslanden zouden nu moeten beginnen overstromen, waardoor ook de kijkhut nabij het NMC een topattractie wordt.

Kom de wintergasten bekijken met een van onze deskundige natuurgidsen.

Om 14.30 uur aan het NMC De Bourgoyen. Toegankelijk voor kinderwagens en rolstoelgebruikers. Breng je verrekijker mee of huur er een gratis bij het onthaal, met je identiteitskaart als borg.

Bereikbaar met bus 3, halte Jutestraat.

Winteravond 07.12 Natuurverkenner Olivier Dochy vertelt over zijn zeereizen over de Atlantische Oceaan, waarbij hij van Antarctica naar de Noordpool voer. Tijdens zijn presentatie wijdt hij uit over de zeestromingen, het weer, het diepzeeleven en de effecten van de klimaatverandering.

Om 20.00 uur in het Dienstencentrum van Ledeberg, Ledebergplein 30. Toegang: 3 euro voor leden, 5 euro voor niet-leden, 1,5 euro voor kinderen.

Zie ook p. 11.

© BOB LUIJKS

20.12 Bob Luijks behoort tot de top van de Nederlandse natuurfotografie. Hij Fotografiecafé: Bob Luijks op bezoek

schreef al verschillende boeken over de Nederlandse natuur en is ook hoofdredacteur van het maandblad Natuurfotografie. Zijn visie sluit aan bij die van de Natuurfotografieclub van Natuurpunt Gent: eigen natuur promoten en in beeld brengen.

Om 20.00 uur in de cafetaria van het NMC De Bourgoyen. Toegang: 4 euro. Inschrijven via inschrijving@natuurfoto-ng.be. De plaatsen zijn beperkt tot 60 personen.

Agenda

8

S N E P ! 2019 NUMMER 3

VOGELWERKGROEP

05.10 InOostkusttocht deze periode van het jaar kan aan onze kust in elk hoekje een leuke dwaalgast zitten. Vorige jaren zagen we visarend, grauwe fitis, grote pieper, duinpieper en bladkoning. Maar zelfs courantere trekvogeltjes als bonte vliegenvanger, gekraagde roodstaart of braamsluiper krijgen wij in Gent nog nauwelijks te zien. Of brengt aanlandige wind ons grauwe pijlstormvogel, vaal stormvogeltje en vorkstaartmeeuw? Noteer deze dag nu al, het kan een topdag worden!

Afspraak om 7.00 uur aan de Yachtdreef in Gent. We wippen ’s middags ergens een frituur binnen. Inschrijven is niet nodig. We zijn tussen 19.00 en 20.00 uur terug. Meer info bij Geert Spanoghe op 0478/28.15.23 of geert.spanoghe@inbo.be. Kostendelend rijden.

Simultaantrektellen Euro Birdwatch 06.10 Het eerste weekend van oktober vindt weer de Euro Birdwatch plaats. Daarbij worden in heel Europa gelijktijdig trekvogels geteld, om zo meer draagvlak te creëren voor beschermingsactiviteiten in de verschillende landen. Euro Birdwatch kan ook meer mensen warm maken voor vogels, want het is in de eerste plaats een leuke happening. Het hoogtepunt van de trek valt tijdens de eerste drie weken van oktober. Als de weersomstandigheden meezitten, vliegen de vinken en de graspiepers je dan met honderden rond de oren en kom je ogen en oren te kort om alles wat doorvliegt te registreren. De trektelpost van Baaigemkouter zal (tenzij het weer te slecht is en er toch niets doortrekt) bemand zijn van 8.00 tot 17.00 uur, eventueel met een korte lunchpauze.

Afspraak vanaf 8.00 uur aan Baaigemkouter. Om die te bereiken sla je aan de Torrekensstraat in Munte rechtsaf (als je van Gent komt) en rijd je verder tot aan de laatste radartoren. Welkom wanneer en voor zolang je wilt.

Breng verrekijker en telescoop, notitieboekje, zeteltje, warme kleren en koffie voor de liefhebbers mee. Meer info bij Guy Huylebroeck op 0473/89.42.09 of guy.huylebroeck3@telenet.be.

Verlengd weekend: kraanvogels aan het Lac du Der 31.10 Lac du Der in de herfst, elke natuurliefhebber zou dit 03.11 toch minstens één keer in haar/zijn leven moeten meegemaakt hebben. Meer mag ook natuurlijk! Rond deze periode kunnen er tot 80.000 kraanvogels op het meer overnachten. Het is een onvergetelijk natuurspektakel om hen ’s morgens te zien en vooral te horen opstijgen.

De streek rond Lac du Der is een mooi bocagelandschap waar ree, vos en everzwijn algemeen zijn en de kleine satellietmeertjes kunnen leuke waarnemingen als havik en roerdomp opleveren.

Inschrijven verplicht, beperkt tot 14 deelnemers. Kostendelend rijden. Richtprijs: 150 euro. Meer info bij Guy Huylebroeck op 0473/89.42.09 of guy.huylebroeck3@telenet.be.

Het Zwin en de Uitkerkse Polder 21.12 De Uitkerkse Polder is in de winter een ganzenparadijs: uiteraard grauwe ganzen maar ook kleine rietganzen (hoewel steeds minder en minder door de klimaatopwarming), kolganzen, brandganzen en af en toe een roodhalsgans. Smienten en bergeenden overwinteren hier ook graag, samen met wat steltlopertjes als kemphaan en roofvogels als blauwe kiekendief en ruigpootbuizerd. De Uitkerkse Polder is het best combineerbaar met het Zwin, dat deze tijd van het jaar verrassingen als frater, sneeuwgors of strandleeuwerik in petto kan hebben.

Afspraak om 8.00 uur aan de Yachtdreef in Gent.

Kostendelend rijden. We wippen ’s middags ergens een frituur of een supermarktje binnen; dat zal van het weer afhangen. Inschrijven is niet nodig. We zijn terug rond 19.00 uur. Meer info bij Geert Spanoghe op 0478/28.15.23 of geert.spanoghe@inbo.be.

9 Agenda

2019 NUMMER 3

SNEP!

FOTOGRAFIECAFÉS In het najaar organiseert Natuurfotografie Natuurpunt Gent (NNG) maandelijks op vrijdag een fotografiecafé in het NMC De Bourgoyen. Daarop wordt telkens een gastspreker uitgenodigd. De fotografiecafés zijn toegankelijk, vanaf 20.00 uur, voor iedereen met interesse in natuur en fotografie. Maar wees er snel bij, want de plaatsen zijn beperkt tot 60 personen.

Voor alle avonden vragen we je om in te schrijven via inschrijving@natuurfoto-ng.be Meer weten over onze Gentse natuurfotografieclub? Lees dan ook het verhaal op pagina 25.

Steenuilenwerkgroep 11.10 Het valt niet te ontkennen: de steenuil is een gewild model. Tijdens dit fotografiecafé nemen we je mee in de leefwereld van Vlaanderens kleinste uiltje. Je ontdekt er hoe je hem herkent, waar je hem kunt vinden en wat deze kleine rakker zoal uitspookt.

Toegang: 2 euro

De wondere wereld van paddenstoelen en zwammen 22.11 Paddenstoelenexpert Dr. Apr. Geert Vergote is onze gastspreker. De titel zegt alles over de inhoud. Geert brengt zijn presentaties altijd op een aangename en plezante manier. Wil je meer weten over de geheimen van deze wonderlijke wereld? Kom zeker langs!

Toegang: 2 euro.

0.12

Bob Luijks op bezoek Bob Luijks behoort tot de top van de Nederlandse natuurfotografie. Hij schreef al verschillende boeken over de Nederlandse natuur. Hij is ook hoofdredacteur van het maandblad Natuurfotografie. Zijn visie sluit aan bij die van onze fotoclub: eigen natuur promoten en in beeld brengen. We zijn trots om deze topper aan jullie voor te stellen. Toegang: 4 euro.

Meer weten over Bob Luijks? Neem een kijkje op https://natuurportret.nl

© BOB LUIJKS

Aankondiging

10

S N E P ! 2019 NUMMER 3

NATUURGIDS Wil je graag groepen begeleiden in een natuurgebied in je buurt? Zoek je naar een combinatie van inhoudelijke kennis, natuurbeleving en engagement? Dan is de cursus Natuurgids zeker iets voor jou. De cursus biedt je heel wat inhoudelijke achtergrond dankzij een brede waaier aan thematische lessen: van dieren en planten tot landschappen, ecologie en natuurbeheer. Tijdens de methodieklessen leer je hoe je een boeiende wandeling uitstippelt en hoe je groepen vol enthousiasme door de natuur gidst. Daarnaast ga je regelmatig op excursie met ervaren gidsen.

De cursus bestaat uit dertig activiteiten, waarvan de helft natuurexcursies. De activiteiten worden gespreid over één jaar, zodat je tijdens elk seizoen de natuur leert kennen. Na deze cursus heb je een brede basis inzake natuur en milieu, en beheers je basisvaardigheden in het begeleiden van groepen.

Start :

Vanaf 21 september 2019, telkens op zaterdagvoormiddag van 9.00 tot 12.00 uur (theorielessen en excursies) Locatie: Theorielessen in het NMC De Bourgoyen, excursies op diverse locaties.

Prijs: 216 euro voor leden van Natuurpunt, 240 euro voor niet-leden. Inschrijven kan op de website van Natuurpunt CVN of de website van Natuurpunt Gent en is beperkt tot dertig deelnemers.

Met vragen kun je terecht bij marc.depourcq-van.hoo@telenet.be.

CURSUSSEN KLIMAATVERKENNER De cursus Klimaatverkenner is een interactieve en positieve instapcursus over klimaat en duurzaamheid. Tijdens drie boeiende theorielessen en één excursie laten we je kennismaken met het hoe en wat van klimaat, hoe de natuur in je achtertuin hierop reageert, tal van inspirerende ideeën waar je zelf mee aan de slag kunt en, niet te vergeten, (h)eerlijke klimaatproevertjes. Laat deze cursus niet aan je neus voorbijgaan en nodig geïnteresseerde buren, vrienden en familie mee uit.

Locatie: De theorielessen hebben plaats in het NMC De Bourgoyen, telkens van 19.00 tot 22.00 uur.

Programma: 3 oktober: Wat is 'het' klimaat en hoe is het gewijzigd?

10 oktober: Gevolgen van klimaatverandering voor de natuur in je achtertuin.

17 oktober: Samen voor inspirerende en duurzame oplossingen.

19 oktober - 14.00 tot 17.00 uur: Wandeling in de Bourgoyen-Ossemeersen met (h)eerlijke klimaatproevertjes.

Prijs: 27 euro voor leden van Natuurpunt, 30 euro voor niet-leden. Inschrijven kan op de website van Natuurpunt CVN of de website van Natuurpunt Gent en is beperkt tot dertig deelnemers.

Met vragen kun je terecht bij marc.depourcq-van.hoo@telenet.be.

Winteravond - 7 december

In het kielzog van de noordse stern DE ATLANTISCHE OCEAAN VAN ZUID NAAR NOORD De Atlantische Oceaan loopt helemaal van Antarctica tot aan de Noordpool. Aan de uitersten is het koud. Sneeuw en ijs dicteren er het leven van pinguïns en ijsberen. Daartussen liggen woeste zeeën vol albatrossen, een hele collectie stormvogels en walvissen, maar ook een groot stuk tropische oceaan waar dolfijnen in grote groepen leven en fregatvogels naar vliegende vissen happen.

Op de weinige en erg afgelegen eilanden wonen maar een handjevol mensen en miljoenen zeevogels. Eén soort vliegt elk jaar de hele oceaan op en neer: de noordse stern.

Natuurkenner Olivier Dochy uit Zonnebeke had het geluk om tijdens opeenvolgende zeereizen de hele Atlantische Oceaan af te varen, in het kielzog van de sterns. Hij komt ons vertellen over zijn unieke, intense waarnemingen en belevenissen. Tegelijk leer je wat bij over het leven in de diepe zee, de zeestromingen, het weer en wat de klimaatverandering voor al dat zeeleven nog in petto heeft.

Blue Planet III, uit de eerste hand... Goed nieuws: zeeziektepillen zijn niet nodig!

PRAKTISCH:

Waar: Dienstencentrum, Ledebergplein 30, 9050 Ledeberg (Gent) Wanneer: zaterdag 7 december 2019, 20.00 uur Toegang: 3 euro voor leden en 5 euro voor niet-leden, 1,5 euro voor kinderen

11 Aankondiging

2019 NUMMER 3

SNEP!

Grote Bomen- en Geen plaats?

Ook dit najaar organiseert Natuurpunt Gent een Grote Bomen- en Struikenverkoop. Er staat een mooi aanbod van bomen, struiken, fruitbomen en paketten voor hagen en houtkanten op jou te wachten. We kopen grote aantallen plantgoed bij de kwekers en kunnen daardoor het materiaal aan een interessante prijs aanbieden. Als lid van Natuurpunt krijg je bovendien extra korting! De opbrengst van de verkoop gaat volledig naar het aankoopproject in de Gentbrugse Meersen.

Je hebt maar een kleine stadstuin? Geen nood, heel wat haagplanten en struiken hebben niet veel ruimte nodig. Waarom bijvoorbeeld niet kiezen voor een groene afscherming met de buren, in plaats van bakstenen of een dure draad? Je kunt ook laagstam-fruitboompjes kopen die voorgevormd zijn als leiboompjes. En je kent zeker mensen die je plezier doet met een paar bessenstruiken of een sierlijk boompje!

Één of meer boompjes?

Je hebt een tuin die wel wat groter is? Plaats voor een bosje? Bekijk dan zeker onze voorwaarden, want voor grotere aankopen voorzien wij een speciale korting.

Bestellen!

Op onze website www.natuurpuntgent.be vind je een bestelformulier dat je online kunt invullen. Een bestelformulier vind je ook in dit nummer van Snep! of in het NMC De Bourgoyen.

Op het bestelformulier vind je het volledige aanbod voor 2019 terug. Je kunt losse bomen en struiken bestellen en samenstellen naar keuze, maar er zijn ook samengestelde pakketten. Hiernaast vind je een overzicht van de pakketten die we dit jaar aanbieden.

Maar eerst praktisch: • We verwachten je bestelling uiterlijk op 24 oktober • Minimumbedrag per bestelling: 10 euro • Leden van Natuurpunt: 10% korting en 20% korting voor aankopen van meer dan 500 euro • Niet-leden: 5% korting vanaf 125 euro en 20% vanaf 625 euro • Na bestelling krijg je een factuur. Je bestelling is definitief bij ontvangst van de betaling • Op zondag 17 november tussen 13.30 uur en 17.00 uur haal je het plantgoed op aan De Stek, het secretariaat van Natuurpunt Gent, Driepikkelstraat 34, Mariakerke (gebouw tussen de sporthal Bourgoyen en het NMC, achter het basketbalveld) • Meer info: marino@natuurpuntgent.org © LUC VAN BRUSSEL / NNG

Aankondiging

12

S N E P ! 2019 NUMMER 3

Struikenverkoop PAKKETTEN VAN 60 STUKS Samen met de kweker hebben we vier vaste pakketten samengesteld, elk met een eigen functie.

Houtkantpakket Wie wat ruimte heeft en weinig onderhoud wenst, kan zich aan een houtkant wagen. Om de vijf tot acht jaar wordt de houtkant kort boven de grond gekapt zodat hij weer kan uitschieten. Een houtkant is zeer geschikt als schermgroen, zicht- en windscherm of brede haag. Het aanplanten gebeurt bij voorkeur met groepen van eenzelfde soort, met een afstand van één meter in en tussen de rijen. Houd zeker rekening met de goede groeikracht van zwarte els.

Het pakket: 60 stuks, met 10 stuks esdoorn, zwarte els, haagbeuk, hazelaar, lijsterbes en winterlinde.

Bloeiende haag In dit pakket zit een selectie van opvallend bloeiende en vruchtrijke soorten, sommige met prachtige herfstkleuren. Door minimale snoei in het najaar bloeien de struiken ieder jaar uitbundig en dragen ze vruchten.

Voorzie een plantafstand van 50 centimeter tot één meter.

Het pakket: 60 stuks, met 10 stuks rode kornoelje, meidoorn, sleedoorn, hondsroos, lijsterbes en Gelderse roos.

Bladverkleurende haag Dit is een selectie van plantgoed dat mooi gevarieerde bladverkleuring vertoont in de herfst.

Neem een plantafstand van 50 centimeter tot één meter.

Het pakket: 60 stuks, met 10 stuks veldesdoorn, haagbeuk, rode kornoelje, kardinaalsmuts, beuk en vuilboom.

Wildpakket Dit pakket bevat soorten die rijkelijk vruchten en bessen produceren, ideaal als voeding voor wild en als vogelsnoepgoed.

Het pakket: 60 stuks, met telkens 10 stuks hazelaar, meidoorn, vogelkers, vuilboom, hondsroos en lijsterbes. © LUC VAN BRUSSEL / NNG

13 Aankondiging

2019 NUMMER 3

SNEP!

Handen uit de mouwen voor de Gentse natuur

DAG VAN DE NATUUR OP 24 NOVEMBER Tijdens de Dag van de Natuur leef je je helemaal uit in een prachtige omgeving. Je maakt er kennis met vrijwilligers die het hele jaar door de natuur in je buurt beheren en gaat zelf mee aan de slag. Zo kunnen zij tijdens de Dag van de Natuur grotere klussen klaren. Kom alleen, met je familie, vrienden of collega's. Ook jeugdverenigingen zijn van harte welkom!

Aankondiging

14

S N E P ! 2019 NUMMER 3

Maaien, wilgen knotten, bomen planten: tijdens Dag van de Natuur steekt iedereen de handen uit de mouwen. Zin om lekker moe te worden in de frisse buitenlucht en tegelijk de natuur vooruit te helpen? Kom dan op zondag 24 november naar de Assels, Keuzemeersen, Malemmeersen, Overmeers, Rijvissche, Vinderhoutse Bossen of de Gentbrugse Meersen. Niet alleen help je mee de biodiversiteit te verhogen in deze gebieden, ook de visuele belevingswaarde ervan gaat de hoogte in.

WAT GAAN WE WAAR DOEN? Dit jaar kan je terecht op maar liefst zeven locaties in en rond Gent, een primeur!

Keuze te over dus.

In de Assels planten we een houtkant rond de gronden die Natuurpunt huurt van de Oude Abdij van Drongen. Dit stukje natuur wordt op termijn vast en zeker een favoriete eetplek en schuilplaats voor vogels, kleine zoogdieren en insecten.

In de Keuzemeersen gaan we opschietende wilgenboompjes verwijderen om het open karakter van de meersen, en de planten en weidevogels die daarvan afhankelijk zijn, in stand te houden.

In de Malemmeersen maaien we riet en voeren we het af om ook hier de openheid te behouden.

In Natuurpark Overmeers planten we bomen en struiken.

In Rijvissche planten we een bos aan, in samenwerking met optiek Matthijs en communicatiebureau Toech.

In de Vinderhoutse Bossen, het oudste bos van Gent, verwijderen we de uitheemse paplaurier en we maken een wandelpad vrij.

Dat kan hopelijk tegen het einde van dit jaar opengesteld worden voor het publiek.

In de Gentbrugse Meersen gaan we wilgen snoeien langs het wandelpad in het verlengde van Gentbruggekouter.

Waarom natuur beheren?

Het beheer in Natuurpuntgebieden wordt uitgevoerd door vrijwilligers, georganiseerd in beheerteams en ondersteund door professionele terreinploegen van Natuurpunt. Een deel van het beheer wordt gedaan via contracten met landbouwers.

De inzet van vele vrijwilligers blijft hoe dan ook het cruciale sluitstuk van het Natuurpuntmodel. Zo wordt er gemaaid om gronden interessanter te maken voor orchideeën, worden wilgen geknot om de steenuil broedholtes te geven en worden houtkanten en bossen verjongd voor vlinders en andere planten. Zweten voor meer en betere natuur dus! © FRANK MAES

© FRANK MAES

PRAKTISCH We werken van 10.00 tot 12.30 uur op deze afspraakplaats: Natuurpark Overmeers: aan de ingang van het park, Sint-Denijslaan, ter hoogte van bushalte Wiemersdreef).

We werken van 13.00 tot 17.00 uur op deze afspraakplaatsen: Assels: in de Asselsstraat net voorbij restaurant In Den Karpel.

Keuzemeersen: aan de kruising Keuzekouter met Keuzemeers.

Malemmeersen: Noorderlaan, op de parking van hockeyclub Gantoise.

Rijvissche: aan het fietspad ter hoogte van de kruising Rijvisschestraat Rijvisschepark, aan de artificiële treinhalte langs de fietssnelweg.

Vinderhoutse Bossen: aan de kruising tussen de Langendam en de Schouwbroekstraat (9921 Lovendegem).

Gentbrugse Meersen: aan het kruispunt Gentbruggekouter en Emiel Claeyslaan.

Materiaal, drankjes en versnaperingen worden voorzien. Op de locaties waar we bomen of struiken aanplanten, mag je zeker jouw eigen spade meebrengen. Afhankelijk van de weersomstandigheden voorafgaand aan de werkdag kunnen laarzen nodig zijn.

© FRANK MAES

Bolt plant per nieuwe klant een boom voor Natuurpunt Gent Bolt is een kersverse speler op de energiemarkt dat bruist van de ambitie. Bolt lanceert het allereerste energieplatform in België, waar je als klant rechtstreeks energie zal kunnen kopen van lokale, groene opwekkers. Zo wil het de energiemarkt transparanter, menselijker en duurzamer maken. En er is meer! Per geregistreerde klant zal Bolt, samen met Boomtown en Natuurpunt Gent, een persoonlijke boom of struik planten in de Assels. Dat doen ze tijdens de Dag van de Natuur, samen met tal van andere enthousiastelingen. www.boltenergie.be Contactpersoon: Marino Ravier, coördinator natuurbeheer Natuurpunt Gent marino@natuurpuntgent.org - 0468/32.16.13

15 Aankondiging

2019 NUMMER 3

SNEP!

OPENINGSUREN maandag, dinsdag, woensdag & vrijdag 08:30 — 12:30 13:30 — 18:00

Tintelijn gaat een stapje verder.

Je vindt onze winkel in de Adolf Baeyensstraat 216, 9040 Gent. We hebben er een pak meer plaats om je te inspireren met onze ecologische verven. Kom zeker eens langs!

zaterdag 09:00 — 12:30 13:30 — 17:00 zondag & donderdag gesloten

www.tintelijn.com

Leden van Natuurpunt krijgen vanaf 1 september 10% korting bij Boekhandel Limerick op eenvoudig vertoon van hun lidkaart.

Niet cumuleerbaar met promoties of andere kortingen.

Niet geldig op boekenbonnen en wens- of postkaarten.

Zeer uitgebreid aanbod natuurboeken!

Boekhandel Limerick | Koningin Elisabethlaan 142 (aan het Sint-Pietersstation) 9000 Gent | 09/222.17.57 | gert@limerick.be | www.limerick.be Di-Vrij : 10u00 - 18u30 | Zaterdag : 10u00 - 18u00

boeken - livres - books - bücher

familieopstellingen

psychologe

e l svanthuyne DĞĂŶĚĞƌŝŶŐ͗ ĞĞŶ ƐƟůůĞ ƚŽĐŚƚ ŽƉ ĚĞ >ĞŝĞ

ĞŶ ƩŽĐŚƚũĞ ŽƉ >ĞŝĞ͍ Ŷ ĞĐŽůŽŐŝƐĐŚ ǀĞƌĂŶƚǁŽŽƌĚ͍ DĞƚ ĚĞ ĞůĞŬƚƌŝƐĐŚĞ ƐůŽĞƉ ǀĂŶ DĞĂŶĚĞƌŝŶŐ ǀĂĂƌƚ Ƶ njĞůĨ ŝŶ ŚĂƌƚũĞ 'ĞŶƚ ŽĨ ŶĂĂƌ elke eerste vrijdag van de maand, The Healing Garden Sint-Martens-Latem - 0479 89 34 06 - www.elsvanthuyne.be

16

S N E P ! 2019 NUMMER 3

OVER EYCK EN BLOEMEN HET LAM GODS EN ZIJN FLORA

Jan Van Eyck schilderde in de eerste helft van de 15de eeuw het Lam Gods, een altaarstuk bestaande uit achttien beschilderde panelen, dat onmiddellijk bekendheid genoot. Het werk werd zelfs berucht toen aan het begin van de twintigste eeuw twee panelen werden gestolen. Die kunstroof is nog altijd een mysterie en blijft tot de verbeelding spreken. Tot op de dag van vandaag is één paneel nog altijd vermist.

‘Over Eyck en bloemen’ gaat niet over de roof, maar over de panelen zelf die – net als de schilder – iets met de eik te maken hebben, maar evengoed met bloemen, veel bloemen. Naast heel wat afbeeldingen van mensen zoals Bijbelse figuren, heiligen, pelgrims en anderen, heeft Van Eyck ook een hele flora in zijn schilderij verwerkt.

Het is bewonderenswaardig hoe Van Eyck, in de late middeleeuwen, planten en bloemen weergeeft. Een natuurliefhebber die deze flora van dichtbij bekijkt, is verrast door de gedetailleerde waarnemingen en weergaven en de herkenbaarheid.

In het kader van het Van Eyck-jaar 2020 organiseert Natuurpunt Gent een geleide wandeling in de Bourgoyen-Ossemeersen, Assels en Gentbrugse Meersen. Twee natuurgidsen nemen je mee en dompelen je onder in de natuurwereld en het landschap van nu en in de tijd

dat het Lam Gods geschilderd werd. Je maakt kennis met de afgebeelde flora en komt te weten welke bloemen of verwante planten je nu nog altijd bij ons aantreft, maar je krijgt ook uitleg over de achterliggende symboliek van de bloemen en ontdekt waarom dit schilderij, ondanks de precies en fijn geschilderde bloemen, toch geen foto is. Daarnaast is er ook het interessante verhaal van het hout dat is gebruikt voor de panelen van het Lam Gods. Daarin ontdek je veel over de natuur en het tijdsgebeuren. Op die manier leer je een boom lezen.

PRAKTISCH Het project loopt van 15 maart tot en met 30 september 2020. Er komen wandelingen die openstaan voor een breed publiek. De data daarvan zullen later bekendgemaakt worden. Daarnaast is het ook mogelijk om een gegidste wandeling ‘Over Eyck en bloemen’ aan te vragen voor een groep van maximum 25 personen. De tocht duurt iets meer dan twee uur. Je kunt deze wandeling maken in de natuurgebieden Bourgoyen-Ossemeersen, Assels of Gentbrugse Meersen.

Een wandeling aanvragen doe je door minstens drie weken voor de gewenste datum te mailen naar nmc@natuurpuntgent.org.

Voor meer informatie en prijzen kun je ook terecht op dat adres.

‘Over Eyck en bloemen’ is een idee uitgewerkt door de nieuwe lichting Gentse natuurgidsen An De Pauw, Yves Opstal, Gunter Stoops, Ester Van Den Broeck, Peter Van Huffel en Sofie Vermander, samen met de ervaren natuurgids Kristel Keppens.

17 Aankondiging

2019 NUMMER 3

SNEP!

Levende Leiedag 2019

wat een feest!

Zondag 16 juni vond de tweede editie van de Levende Leiedag plaats, dit jaar aan Astene Sas in Deinze. Het werd een topeditie! Honderden bezoekers genoten van boot- en kajaktochtjes, wandelingen, yoga in de natuur, kinderanimatie of gewoon van de rust van de Leie. Ook dit jaar werd de Levende Leiedag georganiseerd door de projectgroep Levende Leie, die bouwt aan een blauwgroene strook tussen Gent en Deinze.

Al bij het ochtendgloren springen de grootste enthousiastelingen uit hun bed. Fiets- of kajaktenuetje aan, in zeven haasten (of mooi getimed) naar het afspraakpunt en vanaf dan een hele dag mee onderduiken in het feest van de Leie, de Levende Leiedag.

Drummen Dat de kajaks in trek zouden zijn, wisten we al van vorig jaar. Alle zitjes waren behoorlijk snel verkocht. Bij de fietstochten is het wat minder drummen, maar ook in een klein groepje kan het heel plezierig zijn, zo leren we.

Lunchtijd. Voor mevrouw gezond een slaatje uit bokaal, voor de heer avonturier een sappig broodje gerookte paling. Of toch liever vegan wok? Taart en ijs voor de echte lekkerbekken ontbreken niet, en onder de stralende zon is dat ijs meer dan welkom!

De drukte neemt toe. We kunnen het zelf amper geloven, maar het lijkt een stormloop aan het sas van Astene. De strategische ligging (op een fietsroute langsheen de mooie Leie) zal daar wellicht iets mee te maken hebben. Iedere bezoeker (ook de toevallige) wordt warm onthaald en wegwijs gemaakt. Jong en oud begeven zich naar specifieke verzamelpunten, klaar voor een wandeling blommekes for dummies, de tot de verbeelding sprekende biggest escape room ever, een rustig sloeptochtje of een van de vele andere activiteiten. De belangstelling voor sommige belevenissen is danig groot, zodat het op een gegeven moment wat drummen wordt (sorry aan wie in allerijl de brug over moest rennen en zijn zitje in de sloep kwijtspeelde!). Gelukkig schijnt de zon nog altijd vrolijk en zien we overal tevreden, lachende gezichten. Het feest voor de Leie is een groot succes.

Š FRANK MAES

Waterpret

Tot volgend jaar?

Tot de zon verdwijnt en een enorme regenvlaag op ons neerslaat. Iedereen kruipt onder de tent, een tafel of zijn regenjas en wordt stil. Gedaan met de pret? Welnee, niets kan de pret bederven. Dat bevestigen ook de kinderen die breed lachend, compleet doorweekt en nadruipend het terrein op komen lopen. Zij waren op avontuur en daar waren geen tenten of tafels. Stoere jongens en meisjes!

Een warme dank aan alle bezoekers en organisatoren. Deze tweede Levende Leiedag was absoluut geslaagd! Volgend jaar meer van dat. Editie nummer drie aan de Oude Abdij van Drongen. Tot daar?

Zo eindigt een bewogen maar fantastische dag. Er wordt nog nagekeuveld en de mooiste beelden van onze fotowedstrijd worden op deskundige wijze geveild door een van Oost-Vlaanderens meest meeslepende vertellers: Frank Degruyter. Š CHRISTINE OSTYN

Verslag

18

S N E P ! 2019 NUMMER 3

© CLAUDIA VAN SANTE

Levende Leiedag 2019 in twee anekdotes

© MARC CABUS

Ter voorbereiding van de Levende Leiedag hadden we de schikking van de verschillende standjes en activiteiten op het terrein netjes in kaart gebracht. Maar toen we alles begonnen klaar te zetten, bleek dat we één ding over het hoofd hadden gezien. Op de plaats waar het podium was voorzien, huisde een nest hommels. Niet te zien op het eerste gezicht, maar wel duidelijk toen het podium er eenmaal stond: een aangroeiende zwerm hommels vond de weg niet meer naar het nest dat ergens diep verborgen zat. We konden het de muzikanten niet aandoen om tussen opdringerige en stekelige fans te spelen en hebben het podium dan maar verhuisd. Maar daarmee kwam natuurlijk de hele indeling van het terrein op zijn kop te staan… Met passende improvisatie vond elke standhouder uiteindelijk zijn plekje.

Eind goed, al goed. En leve de hommels!

19 Verslag

2019 NUMMER 3

SNEP!

Wie was toch die bizarre, opvallende man die overal rondliep op het terrein? Hij noemde zichzelf baron Victoir en had snode plannen. Hij wilde zelfs de infostand van Natuurpunt opkopen. Gelukkig was daar een vechtlustige bende kinderen die stokken in de wielen stak om zo de natuur rond de Leie voor altijd te beschermen. Ze zamelden een recordaantal van 85 green coins in, waarmee ze een door de baron gegeerd perceel konden aankopen en veiligstellen.

Baron Victoir moest zijn stoute plannen meteen opbergen. En bovenal bleek de baron gelukkig een fictief persoon, die de rol van de slechterik vertolkte in de biggest escape room.

Levende Leie vaart wel bij Expeditie Natuurpunt Van 21 tot 23 juni vond de vierde editie van Expeditie Natuurpunt plaats. 59 teams legden met de fiets, te voet of in een kano in totaal 29.055 km af en zamelden daarbij maar liefst 183.037 euro in voor de natuur! Twee teams namen deel voor Natuurpark Levende Leie en brachten samen 11.631 euro bijeen voor meer natuur in de Leievallei.

© FRANK MAES

Team Levende Leie Met twaalf enthousiaste Deinse en Gentse trappers fietsten we met ons ‘Team Levende Leie’ al voor het vierde jaar op rij dwars door Vlaanderen om geld in te zamelen voor onze geliefde natuurgebieden tussen Deinze en Gent. Dankzij de ervaring van de vorige expedities liep de voorbereiding vlot: onze spaghetti-avond lokte een honderdtal eters, de tombola leverde een aardige duit op, heel veel mensen steunden ons met een gift en ook de traditionele yoga-inhet-groen op de Levende Leiedag was ondanks de regenbui een succes. Ondertussen trainden we onze kuiten voor de fietstocht van ongeveer 250 km.

De tocht startte ditmaal in Diksmuide, waar we op vrijdagavond genoten van een boottocht op de vijver van de Blankaart. Deze WestVlaamse natuurparel herbergt de steltkluut, bruine kiekendief, snor, kleine zilverreiger, lepelaar, wespendief en ander fraais uit vogelland. Op zaterdag fietsten we via het Heuvelland naar de Leievallei tot in Kortrijk en van daaruit naar de Schelde die we

Verslag

overstaken om via de Vlaams-Waalse grensstreek door de mooiste natuurgebieden van de Vlaamse Ardennen aan te komen aan het bezoekerscentrum van de Boembekemolen op de grens van Zwalm, Zottegem en Brakel. Onderweg konden we telkens genieten van een hapje en drankje die de plaatselijke vrijwilligers ons met een glimlach en een praatje serveerden. Na avondmaal, nachtrust en ontbijt vatten we de tocht verder aan richting Mechelen, onder andere via een mooie rit langs de Denderoevers. In de namiddag kregen we in Mechelen een enthousiast onthaal door de vele Natuurpunters die ons daar opwachtten.

In totaal konden we met ons team tijdens deze expeditie 9.467 euro inzamelen. Onder andere met dat geld hebben we intussen een bijzonder mooi gelegen perceel kunnen aankopen binnen de oude Leiearm van Astene (Deinze). Er liggen trouwens ook nog andere aankopen in het verschiet, zodat ons project ‘Levende Leie’ meer en meer vorm krijgt.

We danken uiteraard alle mensen die ons gesteund hebben en alle vrijwilligers en medewerkers die er alweer een bijzonder leuke expeditie van maakten. We kijken reikhalzend uit naar onze lustrumeditie volgend jaar!

20

S N E P ! 2019 NUMMER 3

Sprookjeswandeling in het Bijgaardepark zondag 23 juni

Het was snikheet op deze langste zondag van het jaar, maar gelukkig zijn er veel schaduwrijke plekjes in het Bijgaardepark in Sint-Amandsberg. Daar konden de honderd luisterwillige deelnemers aan onze jaarlijkse sprookjeswandeling frisjes genieten van de vertellingen die de verteller met veel verve uit zijn mouw schudde.

De wandeling startte al onmiddellijk met de aanblik van een hevig krijsende heks, waar de kinderen maar geen genoeg van konden krijgen. Onderweg hadden nog verschillende andere zwetende sprookjeswezens veel bekijks, ontsnapt als ze waren uit de vertellingen. We sloten af met een drankje en een toverappel voor de kinderen binnen de muren van de Bijgaard, waar zes nieuwe gezinnen ervoor kozen om lid te worden van Natuurpunt.

© FRANK MAES

Springlevend voor de Leie

© HANS VAN DOORNE

Natuurpuntexpeditie 2019: wandelen, fietsen en/of varen voor meer natuur in Vlaanderen op 22 en 23 juni! Ons team ‘Springlevend voor de Leie’ ging voor deze vierde editie graag de uitdaging aan. Het resultaat: 2.155 euro voor het Natuurpark Levende Leie! Een korte impressie.

“Wie heeft er zin om mee te doen aan de Natuurpuntexpeditie?” Met een aanstekelijk enthousiasme wist Katrien ons warm te maken. Team ‘Springlevend voor de Leie’ was geboren, met vijf madammen uit het Gentse: Katrien, Charlotte, Lies, Leen en coach Griet. Het gebied waarvoor we geld inzamelden, was snel gekozen: Natuurpark Levende Leie. Dat natuurpark bestaat momenteel uit een verzameling van losse natuurgebiedjes langs de Leie tussen Gent en Deinze, maar heeft de ambitie om één aaneengesloten groen-blauw lint te worden dat de twee steden verbindt.

Uitdaging één: 1500 euro verzamelen. Een spaghetti-avond en, vooral, een heel warme oproep aan vrienden en familie en… joepie, gelukt! Wauw!

Uitdaging twee: 35 km kanoën en 30 km wandelen in twee dagen. We trokken op zaterdag 22 juni onze stoute watersandalen aan op de oever van het Schulensmeer in Lummen. Verdeeld over twee kano’s peddelden we via de Demer heel vlot – met af en toe een kleine stroomversnelling – stroomafwaarts langs Diest en Aarschot. Onderweg verwenden de lokale Natuurpuntafdelingen en onze supercoach ons met verfrissingen en veel lekkers. De tweede dag was pittiger. Onder de brandende zomerzon wandelden we van Begijnendijk langs mooie broekbossen en bloeiende weilanden tot… de finish in Muizen. We did it!

21 Verslag

2019 NUMMER 3

SNEP!

eco eyewear

by Optiek Matthijs

#groenisvriewijs

Jij koopt een bril?

Dan planten wij een boom!

Bij elk verkocht ECO Eyewear product plant Optiek Matthijs in samenwerking met Natuurpunt een boom in één van de Gentse natuurdomeinen.

Meer info? Surf naar www.eco-eyewear.be

Mageleinstraat 32 / 9000 Gent / 09 225 36 46 / info@optiekmatthijs.be / www.optiekmatthijs.be

22

S N E P ! 2019 NUMMER 3

)

RiElligTer T R P n e e n v r ij w va

Nicole Legiest... corrigeert teksten, en meer dan dat Wat hebben een tekstschrijver en een redacteur met elkaar gemeen? Wel, dat ze elkaar heerlijk kunnen entertainen met taal! Wel anderhalf uur lang. En dat ze ook kunnen vertellen over de artikelen die nog moeten verschijnen in de volgende Snep!

Ha, boeiend is dat. Als redactielid leest en corrigeert Nicole teksten. Ze maakt ze ‘sappiger’ en zorgt ervoor dat de lezer ze beter kan smaken.

Nicole doet met een moeilijk woord aan rewriting. Ze bewerkt en verbetert teksten op het vlak van taal en stijl, zonder afbreuk te doen aan de oorspronkelijke inhoud.

Gelukkig is ze niet de enige die teksten ‘herschrijft’. Al gezien hoeveel pagina’s elke Snep! wel telt? Al eens bekeken in de inhoudsopgave hoeveel artikels dat zijn?

Hoeveel teksten er nagelezen moeten worden?

“Af en toe is het wel spannend”, lacht Nicole. “Je weet nooit van tevoren welke teksten je voorgeschoteld krijgt. En natuurlijk is de ene schrijver de andere niet. Sommige artikels zijn moeilijk te begrijpen, omdat ze erg specialistisch zijn, zowel voor mij als voor de anderen.” Eén ding wil Nicole ons zeker verklappen: ze is helemaal in de wolken als ze een tekst binnenkrijgt voor de rubriek ‘Bijgedachte’. Omdat ze van biologie en milieu houdt, weet ze de kennis, de beschouwingen en de uitweidingen van Sancho te appreciëren.

“Uiteraard ook zijn stijl”, voegt ze eraan toe. “Hij stelt zich kritisch op en laat de lezer achter met een hele rits vragen en bedenkingen. Wijs! Hij zit er altijd boenk op.”

Trots “Waar ik mij eigenlijk het meest over verbaas,” verklapt Nicole, “is hoe professioneel ons tijdschrift wel oogt. Het ziet er niet alleen vakkundig uit, het IS het ook.

Leg dit tijdschrift maar eens naast veel andere vakbladen. Het mag gezien en gelezen worden. Ongelooflijk vind ik dat, hoe vrijwilligers in staat zijn om dat allemaal te realiseren.” Het grootste en moeilijkste werk ligt in de coördinatie, daar is ze zich

zeker van bewust. Er zijn heel veel mensen betrokken bij de realisatie van Snep! Kijk maar eens naar de colofon – de keerzijde van de voorpagina – en tel alle namen bij de redactie, de advertentiewerving, de foto’s, de lay-out. Dat zijn er heel wat. En al die inzet moet worden gestroomlijnd binnen een strak tijdsschema. Onderwerpen verzamelen, schrijvers aansporen om tijdig hun teksten in te leveren. Euh, jawel, ik kan ervan meespreken. Nicole toont veel waardering voor het werk van het team.

Elke drie maanden ligt er een nieuw tijdschrift in je bus. Ze is best trots dat ze daaraan mag meewerken.

Speurwerk We maken nu een verre reis door de tijd. Er was eens een onderwijzer en die had een dochter, Nicole. Hij nam zijn meisje al van jongs af mee op uitstap in de natuur. Ze herinnert zich nog levendig de excursies die ze met haar vader maakte. Ze woonden toen in Oostakker en gingen vaak vogels spotten langs het Kanaal Gent-Terneuzen.

Nu is dat één opeenvolging van industrie, maar toen, in de jaren zestig, was het er allemaal open ruimte. “Kijk, ginder, een kievit, en daar nog één”, riep haar vader, en hij liet zijn dochter door de verrekijker speuren. Ze luisterde en keek en was verwonderd.

Die ‘natuurlijke’ verwondering heeft Nicole verder met zich meegedragen. In haar beroep als vertaler koos ze graag onderwerpen in verband met natuur en biologie.

Heel vaak moest ze dan een dag opzoekingswerk doen in de bibliotheek – dat was nog vóór het internettijdperk – om

23 Vereniging

2019 NUMMER 3

SNEP!

© P. TEMMERMAN

dieren- en plantennamen te kunnen omzetten in het Nederlands. Nu is dat haast ondenkbaar. En zo werkte ze ook beetje bij beetje aan haar droom: zich steeds meer verwonderen over planten, dieren en hun omgeving.

Talenknobbel Vermoedelijk moet je een flinke talenknobbel hebben om als corrector/tekstrevisor/ redacteur te kunnen werken? Wel, in lang vervlogen tijden studeerde Nicole Germaanse filologie. Beroepsmatig heeft ze zich dan toegelegd op het brede veld van de ‘uitgeverij’. Ze runt haar eigen bedrijfje.

“Ik ben een ZZP’er,” lacht ze, “een Zelfstandige Zonder Personeel zoals ze dat in Nederland zo mooi zeggen.” Zo kwam Nicole vele jaren geleden voor de Actiegroep Bourgoyen-Ossemeersen als een geschenk uit de hemel gevallen. Ze zag dat de vereniging op zoek was naar een eindredacteur. “De redactievergaderingen, dat was toen eigenlijk een lachertje: samen iets drinken en daarna nog wat vergaderen. Maar het was wel heel plezant!”

Vindt Nicole voldoende tijd om zich, na al die jaren, nog telkens voor Snep! te engageren? “Wel, het is soms schipperen. Mijn moeder werd in 2015 weduwe en sindsdien treed ik op als mantelzorger voor haar.

Best wel zwaar. Gelukkig kan ik kiezen hoeveel teksten ik nalees voor Snep! En ook mijn beroepsactiviteiten kan ik autonoom organiseren.”

Heeft Nicole nog een geheim dat ze graag met ons wil delen? “Ik ben dol op Italië en studeer al zeven jaar intensief Italiaans. Ik was van plan om ermee op te houden, omdat onze lerares met pensioen gaat.

Maar mijn medestudenten proberen mij te overtuigen om door te gaan.” Benieuwd dus hoe dat verder loopt. Als je Nicole ontmoet, vraagt het haar dus maar, op de vrouw af!

NIEUWS UIT HET NMC Johan geeft de fakkel door aan Peter

Tot begin dit jaar coördineerde Johan Pieters de gegidste wandelingen in de BourgoyenOssemeersen, Assels en Overmeers. In het vorig nummer van Snep! konden jullie al lezen dat hij die activiteit nu stopzet. Hij geeft deze taak door aan Peter Van Huffel.

Peter is vrij nieuw in de rangen van Natuurpunt Gent. Op zoek naar een nieuwe uitdaging in zijn niet-professionele leven (Peter is burgerlijk ingenieur elektrotechniek), ontdekte hij enige jaren geleden onze natuurvereniging en haar gidsenwerking. "Je begint met het volgen van een aantal wandelingen, en op een dag zeg je: hé, gidsen is mis-

schien ook iets voor mij?". Peter volgde de cursus Natuurverkenner en behaalde dit jaar zijn Natuurgidsbadge. Hij zocht zelfs nog sterker engagement en besloot op de nieuwjaarsreceptie van 2019 om zich kandidaat te stellen als gidsencoördinator, en zo die taak over te nemen van Johan.

Als geboren Gentenaar en getogen Mariakerkenaar is hij natuurlijk niet onbekend met de Bourgoyen-Ossemeersen en hij vindt de verantwoordelijkheid voor de coördinatie van de geleide wandelingen een hele eer. Naast de drie vermelde gebieden, zal hij in de nabije toekomst ook de geleide wandelingen in de Vinderhoutse Bossen coördineren.

Natuurpuntvlees in Gent Minder of geen vlees eten is goed voor het milieu, de dieren en onze gezondheid. Voor mensen die af en toe willen genieten van een stukje vlees, biedt Natuurpunt een lekker en verantwoord alternatief. Door een samenwerking met Veeakker kun je Natuurpuntvlees bestellen.

Dat is vlees van gallowayrunderen of van schapen die grazen in natuurgebieden van Natuurpunt en andere organisaties. Met je bestelling steun je bovendien de projecten van Natuurpunt Gent.

Praktische gegevens: • De leveringen gebeuren driemaandelijks.

• De leveringsplaatsen in Gent zijn: de parking bij het station Dampoort (9.50 tot 10.05 uur), de parking van het SMAK (10.15 tot 10.30 uur) en de parking bij het Natuur- en Milieucentrum De Bourgoyen (10.50 tot 11.05 uur).

• Ook in Merelbeke, De Pinte, Lochristi en Evergem zijn er afhaalpunten bij onze buurafdelingen. De data en exacte plaatsen vind je op de website van Veeakker.

• Bestellen doe je via de website van Veeakker.

• Bij de levering kun je betalen met Bancontact/Mister Cash.

Vereniging

En dan nu naar de webshop …

Op www.veeakker.be kun je je snel en eenvoudig aanmelden als klant.

Heb je problemen met het inloggen of bestellen via de webshop, contacteer dan info@veeakker.be of bel Jan Versteden, 0478/69.22.26.

Bestel- en leverdata: Je vindt de bestel- en leverdata op de website van Natuurpunt Gent en van Veeakker. Bestaande klanten krijgen ook een e-mail van Veeakker.

De eerstvolgende leverdatum is zaterdag 28 september.

Hiervoor kun je bestellen vóór zondag 22 september om 24.00 uur.

Daarna kun je bestellen: tot zondag 20 oktober voor levering op zaterdag 26 oktober, tot zondag 17 november voor levering op zaterdag 23 november, tot zondag 15 december voor levering op zaterdag 21 december.

Bestel je na de deadline, dan komt je bestelling op de lijst van de volgende levering.

Heb je nog vragen: Ward Stulens, ward.stulens@gmail.com, 09/329.55.45.

24

S N E P ! 2019 NUMMER 3

Na de succesvolle basiscursus natuurfotografie ontstond in het najaar van 2017 het idee om een fotoclub op te richten. Na overleg en enige voorbereiding konden we in januari 2019 van start gaan met de werkgroep Natuurfotografie Natuurpunt Gent (NNG).

Flitsende start voor Natuurfotografie Natuurpunt Gent Toen begon het echte werk. Via Natuurpunt Gent had de werkgroep meteen een lokaal en een prachtige ‘tuin’ om in te fotograferen, de Bourgoyen-Ossemeersen. Nu nog leden en een bestuur zien te vinden… De zoektocht naar leden ging heel vlot. Negen minuten nadat ik mijn nieuwsbrief had verstuurd, hadden zich al twee leden gemeld. Na dertien uur waren er al 45 aanmeldingen.

Op de infoavond was de opkomst dan ook enorm. Er waren 48 geïnteresseerden voor maar 25 plaatsen. Die avond werd de fotoclub officieel gevormd: 25 leden en vier mensen voor het bestuur. Intussen zijn we al enkele maanden actief en is de club uitgebreid tot dertig leden. Een heel leuke bende, met een mooie balans tussen mannen en vrouwen van verschillende generaties. Meer leden kan de club voorlopig niet ontvangen, want we moeten het allemaal nog kunnen bolwerken natuurlijk.

onder begeleiding van een lokale natuurgids. Zo leren we de betere plaatsjes kennen waar we nadien ook kunnen terugkeren om te fotograferen. De voorbije maanden gingen we al vier keer op uitstap en verkenden we drie verschillende gebieden. De excursies hadden telkens een ander thema: Voorjaarszangers, Vlinders en waardplanten, Zoogdieren en sporen, Landschappen. We kwamen ook al een keer samen om de gemaakte foto’s te bekijken en te bespreken.

Iedereen gelijk

Tijdens de wintermaanden komen we één keer per maand samen voor een fotografiecafé. Daarvoor nodigen we ook altijd een gastspreker uit. De fotografiecafés zijn toegankelijk voor iedereen met belangstelling voor natuur en fotografie. Het programma voor het najaar vind je op pagina 10 van deze Snep!. Snel inschrijven is de boodschap, want de plaatsen zijn beperkt!

Het mooie aan de club is dat er geen niveau vereist is om lid te worden. Iedereen die graag fotografeert, is welkom - ook beginners.

Educatie speelt dan ook een belangrijke rol in de club. De ervaren leden geven hun kennis door aan de hand van infoavonden en geven ‘tips en tricks’ tijdens fotomomenten.

Fotografiecafés Wat zijn de waarden en het doel van deze club? De leden moeten in de eerste plaats genieten en houden van natuur. De foto’s zijn uiteraard ook belangrijk, daarvoor zijn we een fotoclub.

De doelstelling is om onze eigen natuur in beeld te brengen. Vanaf het voorjaar tot de herfst gaan we iedere maand één keer op uitstap

LEDEN AAN HET WERK TIJDENS EEN VAN DE UITSTAPPEN, DIE TELKENS WORDEN BEGELEID DOOR EEN LOKALE GIDS © KATHY VAN DER STUYFT, LID NNG

GROEPSFOTO VAN DE LEDEN DIE DEELNAMEN AAN DE UITSTAP KREKEN ONDER BEGELEIDING VAN JACQUES (LID NNG)

NNG IN EEN NOTENDOP: • We komen twee keer per maand samen op vrijdagavond.

• De club telt momenteel dertig leden en is volzet. Je kunt je altijd aanmelden om lid te worden, er is een reservelijst. Sommige uitstappen gaan we openstellen voor de mensen die op de lijst staan.

• NNG staat open voor vragen van Natuurpunt Gent om activiteiten van de vereniging in beeld te brengen, de leden hebben altijd de kans om daar vrijwillig op in te gaan.

• Website: www.natuurfoto-ng.be • Facebook: NNG ‘Natuurfotografie Natuurpunt Gent’ RESULTAAT VAN EEN LEERUITSTAP MACROTECHNIEKEN © ANNEMIE, LID NNG

25 Vereniging

2019 NUMMER 3

SNEP!

Natuurpunt verwerft nieuwe percelen in de Gentbrugse Meersen Begin juli konden we voor de tweede keer dit jaar een stukje grond aankopen in het noordelijk deel van de Gentbrugse Meersen. Op 17 januari verwierf Natuurpunt ook al een enclave, palend aan de Schelde. De vorige aankoop in het gebied dateerde al van 2016.

De akte voor de nieuwste aankoop van ruim 1 hectare werd verleden op 8 juli 2019. Het gaat om percelen van de heer de Halleux, een eigenaar die ons niet helemaal onbekend is. Op 15 maart 2016 kochten we van hem immers ook al bijna 3 hectare in de Gentbrugse Meersen. Omdat een van de twee betrokken pachters op dat moment niet ontpacht wilde worden, was het toen niet mogelijk om alle gronden tegelijk aan te kopen. Na lange onderhandelingen was die pachter uiteindelijk toch bereid om zijn pacht af te staan en wilde hij ook zijn voorkooprecht niet gebruiken. We konden met hem afspreken dat hij tot aan zijn pensioen de percelen vrij mag gebruiken.

De recent aangekochte percelen hebben een oppervlakte van ruim 1 hectare en zijn gelegen in de westelijke rand van de Gentbrugse

Meersen (zie kaart 1), vlak naast een verkaveling. We vreesden dat de eigenaar zijn eigendom zou blijven aanbieden aan de eigenaars van de aanpalende woningen om hun tuin uit te breiden, wat op termijn een aanslag betekent op het natuurgebied. Dat was al gelukt bij twee bewoners, die hiervoor meer geld veil hadden dan normaal gezien wordt betaald voor natuurgebied. Met onze aankoop is de voortzetting van dat ‘vertuiningsscenario’ onmogelijk gemaakt.

Toekomstig bos De nieuw aangekochte percelen zullen na het pensioen van de gebruiker bebost worden, want ze hebben de bestemming bosgebied. Die bestemming werd ingevoerd bij de definitieve goedkeuring van het gewestelijk

Ruimtelijk Uitvoeringsplan Grootstedelijk Gebied Gent, dat ook een deel-RUP ‘Groenpool Gentbrugse Meersen-Damvallei’ bevat.

Het is de bedoeling om de Gentbrugse Meersen samen met de stad Gent verder uit te bouwen tot een grootschalig groengebied voor natuurontwikkeling en extensieve recreatie. Het gebied is in totaal ongeveer 270 hectare groot. Dat is een aanzienlijke oppervlakte - de Bourgoyen-Ossemeersen zijn bijvoorbeeld ‘slechts’ 230 hectare groot.

Een deel van de Gentbrugse Meersen wordt ontwikkeld tot een aaneengesloten halfopen natuurgebied (riviernatuur), de rest van het gebied wordt (recreatief) bosgebied. Dat recreatieve bosgebied bestaat uit drie zones.

De recente aankoop situeert zich in de noordelijke boszone.

KAART 1

Vereniging

26

S N E P ! 2019 NUMMER 3

© LUC VAN DAMME

KAART 2: DEELGEBIEDEN GENTBRUGSE MEERSEN

Met deze nieuwe aankoop investeert Natuurpunt in de verdere uitbouw van de Groenpool Gentbrugse Meersen-Damvallei. We hopen op een steuntje in de rug van onze leden en donateurs, want het wordt weer een heel karwei om de nodige middelen hiervoor in te zamelen.

Wil je ons steunen met een gift? Dat kan via overschrijving op BE 56 2930 2120 7588 van Natuurpunt Beheer met vermelding ‘Project nummer 6682 - Gentbrugse Meersen’. Voor giften vanaf 40 euro per jaar ontvang je een fiscaal attest. Bedankt voor je milde steun!

27 Vereniging

2019 NUMMER 3

SNEP!

Sights Of Nature Natuurpunt Optiekshop Vlamingveld 89 8490 Jabbeke 050 31 50 01 www.deputter.be

NIEUW!

KITE LYNX HD+

OFFICIEEL PARTNER

Koop uw instrument met ledenkorting bij Sights Of Nature , officeel partner en steun zo Natuurpunt

VERREKIJKERS | TELESCOPEN | MICROSCOPEN | ACCESSOIRES

www.kite-optics.be

KINDEREN | JONGEREN | VOLWASSENEN

LESSEN - WORKSHOPS - DANSKAMPEN

IS HUIS NSHU DANS DA .BEE G.B NG AN GA NG -IN DEE-I D

Voor kwaliteitsproducten van eerlijke handel moet je in de Oxfam-Wereldwinkel zijn. Deze producten komen van vakmensen die hun werk grondig, in goede omstandigheden en met liefde doen. En dat proef je. Zo bewijst Oxfam dat eerlijke en duurzame handel mogelijk is, zonder dat je je manier van leven hoeft aan te passen.

Oxfam-Wereldwinkel Mariakerke Brugsesteenweg 526 NIEUW : VERRUIMDE OPENINGSUREN ma : 15-18u di: 15-18u. woe: 9:30-12:30 & 13:30-18u. do: 15-18u. vr: 9:30-12:30 & 13:30-18u. za: 9:30-12:30 & 13:30-18u. zo: 9:30-12:30 Tel.: 0487 907 263 mariakerke@oww.be

START NIEUW SEIZOEN VOLG EEN PROEFLES!

28

S N E P ! 2019 NUMMER 3

Wereldwinkel Mariakerke

Wist je dat je in verschillende natuurgebieden van Natuurpunt Gent een gids kan boeken voor een geleide wandeling langs de mooiste en boeiendste plekjes? Met een gids zie en hoor je heel wat meer, en een later bezoek zal nooit meer hetzelfde zijn!

Trommel je familie, vrienden, vereniging of bedrijf op en vraag je gids aan.

© FREDERIK VAN VLAENDEREN

Ga op stap met een natuurgids en beleef de Gentse natuur op een andere manier Meersen en meer

Twee ineen

Inspiratie nodig? Wat dacht je van de Bourgoyen-Ossemeersen of de Assels?

Samen met de Keuzemeersen vormden ze vroeger één aaneengesloten meersengebied.

In het winterhalfjaar voeren er honderden watervogels en steltlopers een vogelshow op in de ondergelopen meersen. En tijdens de lente lijken de bloeiende hooilanden wel een impressionistisch schilderij.

Je kan ook terecht in de Latemse Meersen in Sint-Martens-Latem, aan de rechteroever van de Leie. Ook daar wandel je langs natte hooilanden, broekbosjes en middeleeuwe sloten.

Je kan er kiezen tussen drie themawandelingen: een natuurwandeling, cultuur- en erfgoedwandeling waarbij cultuur en natuur verweven worden, en een wandeling helemaal in het teken van de Leie. Samen vormen al deze meersengebieden de parels van het Natuurpark Levende Leie, een flink stuk groen tussen Gent en Deinze waar de Leie en de Oude Leie vredig doorheen kronkelen.

In het oosten vind je de Damvallei en Gentbrugse Meersen, met elkaar verbonden door de Schelde als ultieme levensader. Heel wat diersoorten schipperen voortdurend tussen de twee gebieden. In de Damvallei wandel je langs een mozaïek van bloemrijke hooilanden, natte broekbosjes, meersen en een 50-tal oude turfputten. De Damvallei is niet

alleen het libellenrijkste gebied van OostVlaanderen, het herbergt ook de grootste binnenlandse broedkolonie van de visdief.

Ook de Gentbrugse Meersen zijn erg in trek bij tal van water-, weide- en andere vogels.

Daar wandel je vooral langs zinderende graslanden en bosjes. Kinderen kunnen zich helemaal uitleven in de speelnatuur en op het blotevoetenpad.

PRAKTISCH Een natuurgids vraag je minstens drie weken voor de gewenste datum aan. Startuur, duur en route zijn samen te bespreken.

Je kan je geleide wandeling aanvragen via onze website: www.natuurpuntgent.be/de-natuur-in/wandelingen/wandeling-aanvragen.

Of je kan een mailtje sturen naar onderstaande e-mailadressen.

Bourgoyen-Ossemeersen, Assels, Keuzemeersen: nmc@natuurpuntgent.org Latemse Meersen: info@natuur.deurlelatem.be Damvallei: marc@damvallei.be Gentbrugse Meersen: info@wgbm.be Tot binnenkort, in één van onze gebieden?

29 Vereniging

2019 NUMMER 3

SNEP!

Het natuurgebied

aan je achterdeur Vrolijke fladderaars rond je vlinderstruik, stoeiende mussen in je haag, fleurige bloemen op je terras. Er ligt een natuurgebied aan je achterdeur. Een kleintje misschien. Maar dat kleintje leidt al eens tot grote natuurpracht. Om je een handje te helpen bij het inrichten van je eigen natuurgebied, organiseert Natuurpunt Gent ook dit najaar een bomen- en struikenverkoop (zie pagina 12-13). Daarna wordt het volop uitkijken naar de lente en zomer!

Tel je alle tuinen in Vlaanderen bij elkaar op, dan kom je aan een oppervlakte groter dan die van alle Vlaamse natuurgebieden samen.

Dat is heel wat! Toch vind je in verschillende van die tuinen nauwelijks leven. Geen vogel, vlinder of egel te bespeuren. De Vlaamse tuinen mogen een pak wilder, en jij kunt helpen!

Of je nu een grote of kleine tuin hebt, een koer of terras, je kunt de natuur hoe dan ook een mooie dienst bewijzen. En jezelf natuurlijk, want je krijgt vanzelf nieuwe bezoekers over de vloer.

Tuintaferelen Heb je nog wat plaats over in je tuin? Dan kun je naast wilde bloemen ook gerust enkele inheemse bomen en struiken planten. Die trekken als vanzelf heel wat dieren aan. Ze zijn een thuis voor vogels, insecten en zoogdieren. Zij vluchten erin weg bij gevaar, maken er een nestje en vinden er voedsel en beschutting.

Denk ook aan fruitbomen: ze zijn mooi, de bloesems ruiken aangenaam en je krijgt elk jaar verse vruchten. Ook de dieren in je tuin

zijn er verzot op! Komt de herfst eraan, dan mag je de gevallen vruchten en bladeren gerust laten liggen, ze zijn een voedselbron en schuilplek voor heel wat diertjes. Ook de eitjes of rupsen van verschillende vlinders vind je in dat bladerdek; dat belooft weer een fladderfestijn vanaf de lente!

Laat her en der ook takkenhopen op de grond liggen. Egels, winterkoninkjes en muizen zullen er dankbaar gebruik van maken. Laat ook oude en dode bomen staan; ze zijn een bron van leven en een huis voor vleermuizen. Valt

MEER TIPS OM JE TUIN HEERLIJK WILD TE MAKEN, VIND JE OP WWW.NATUURPUNT.BE/PAGINA/MAAK-VAN-JE-TUIN-EEN-NATUURGEBIED.

Vereniging

30

S N E P ! 2019 NUMMER 3

Haal meer uit je gazon Er zit meer in je gazon dan je denkt. Tenminste als je het wat meer zijn gang laat gaan.

Maai het niet te veel en gebruik geen chemische onkruidverdelgers. Je krijgt als vanzelf mooie bloemen zoals madeliefjes en paardenbloemen, en die lokken dan weer vlinders, bijen, hommels en zelfs sprinkhanen.

Laat ook mossen toe, want daar voelen paddenstoelen zich prima in hun sas. Het maakt je gazon meteen wat feeërieker.

Terrasjesweer

de boom om, laat hem ook dan (zo veel mogelijk) liggen, of houd de stam over. Het dode hout trekt paddenstoelen en heel wat mooie en nuttige beestjes aan.

Egels, kikkers en padden gaan graag op stap van tuin naar tuin. Een strakke muur of draad is voor hen dus een serieuze domper op de feestvreugde. Overweeg daarom een haag als natuurlijke afsluiting. Zo kunnen de dieren hun tuinentocht gemakkelijk voortzetten en hebben ze meteen wat beschutting. Ook heel wat vogels zijn fan van hagen.

Niets zo leuk en zomers als een haag vol tsjilpende huismussen. Die tuinvogels doen het almaar minder goed in Vlaanderen, en een simpele haag geeft ze al meteen heel wat kansen. Kun je je draad of muur onmogelijk vervangen, maak dan een opening van minstens 20 x 20 x 20 cm waar egels en amfibieën onderdoor kunnen.

Kleine tuin?

Is je tuintje niet groot genoeg om heel wat bomen of struiken te planten? Dat geeft niet: veel haagplanten en struiken hebben niet

veel ruimte nodig. Om te beginnen kun je je draad omvormen tot levende haag. Je kunt bovendien ook een voorgevormd laagstamboompje planten als leifruit; het neemt weinig plaats in, maar biedt toch heel wat lekkers voor jou en de dieren in je tuin. En wat denk je van klimplanten? Klimop is een klassieker, maar je hebt ook heel wat klimplanten die bulken van de bloemen. Ze nemen niet veel plaats in en hullen je tuin toch in een kleurig gewaad. Vogels maken er al eens hun nest, hun bloemen trekken vlinders aan en sommige van die vlinders brengen er de winter door.

Ook zonder veel bomen en struiken kun je vogels, vlinders en bijen een nest- en rustplek geven. Plaats een nestkast of insectenhotel op een beschut plekje. Voorzie tegelijk voedselrijke bloemen en planten en wie weet krijg je binnenkort al je eerste gasten over de vloer in je eigen bed & breakfast.

Kom je goed overeen met je buren, dan kun je overwegen om jullie tuinen (deels) open te maken en met elkaar te verbinden. Extra ruimte voor iedereen!

Een tuin biedt heel wat mogelijkheden, maar wees gerust, ook op je koer of terras kun je de natuur een plek geven. Zo kun je met plantenbakken en potten al heel wat spatjes groen creëren. Kies voor wilde planten en bloemen vol nectar, dan krijg je misschien nog wel vlinders en bijen op bezoek. Ook langs de muur of draad kun je klimplanten plaatsen; in een plantenbak of door enkele tegels weg te nemen. Je zult zien, je koer of terras krijgt meteen een andere dimensie. Of misschien heb je aan je voorgevel nog wel enkele tegels ruimte over? Dan kun je een geveltuintje aanleggen, met klim- of andere planten. Ook die zorgen voor heel wat leven in de brouwerij!

Heb je geen plaats voor bomen of struiken, maar wil je de vogels of vlinders toch graag een plek bieden? Dan kun je altijd nestkasten hangen op het meest beschutte plekje. Het vraagt misschien wat geduld, maar de dag dat een koppeltje mezen bijvoorbeeld zijn intrek neemt in je nestkast, wordt al dat wachten dubbel beloond!

Aan de slag nu Hopelijk kun je met deze tips al volop aan de slag. Speel er gerust zo veel mogelijk mee.

Pik er jouw favoriete tips uit en creëer zo stelselmatig je eigen natuurgebied. Heb je geen tuin, koer of terras, of gewoon niet voldoende plaats meer? Geen nood, je kunt altijd nog op stap in onze natuurgebieden in en rond Gent – de achtertuin van iedereen.

BOMEN- EN STRUIKENVERKOOP Plots zin gekregen om bomen en struiken te planten? Sla je slag tijdens onze grote bomen- en struikenverkoop.

Met dat plantmateriaal kun je dieren en andere planten alle kansen bieden. Er is heel wat keuze. Neem een kijkje op pagina 12-13, het bestelformulier dat je vindt bij deze Snep! en op www.natuurpuntgent.be.

31 Vereniging

2019 NUMMER 3

SNEP!

Bezoek Bez ezoek onze onz on e webshop webshop e hop op p eur eurabo.be e ab .be abo be

Steico St eico flex FSC®

Isokurk Isok urk

pro pr o clima

Houtwolisolatie Hout wolisolatie

Vloer-- en muur Vloer muurisolatie isolatie

LLuchtdichting uchtdichting

• •

10

HOTA

gratis gratis advies aan zzelfbouwers! elfbouwers! isolatie opleiding gen: eurabo.be/opleidingen eurabo.be/opleidingen isolatie opleidingen:

energiezuinig & bio-ecologisch

n g voor leden va k rting 10% ko ntt un pu urrp uu na nattu

%

NGG ATIIEEKKOORRTTIIN IS OL AT

(ver)bouwen houtskeletbouw

Wij kiezen Wij kiezen vvoor oor vverantwoord erran a twoord bosbehee bosbeheer. err.

U ook?

ROK 52 - P ROK Pont ont W West est 112 B-9600 B -9600 Ronse +32(0)55 23 51 40

cvba

Bio-ecologisch Bio-ecologische he materialen materialen v voor oor energiezuinige houtbouw ener giezuinige e houtb ouw en renovatie renovatie

W Wiedauwkaai iedauwkaai 87 B B-9000 -9000 G Gent ent +32(0)9 216 46 40

www.hota.bE

inf info@eurabo.be o@eurabo.be w www.eurabo.be ww.eurabo.be

32

S N E P ! 2019 NUMMER 3

Zonnestad op tournee Natuurpunt Gent doet mee!

Latemse Meersen voor Latemnaars. Zo maakt een zonnepaneelinstallatie via Zonnestad niet alleen je eigen woning ecologischer, maar draagt ze ook bij tot de vergroening van de hele stad.

Met het project 'Zonnestad’ kiest de lokale energiecoöperatie EnerGent resoluut voor meer zonnepanelen in Gent en omgeving.

Zonnestad biedt huiseigenaars, huurders en bedrijven onafhankelijk advies over zonnestroom. Volgens het principe van een groepsaankoop worden sociaalecologisch verantwoorde panelen aangekocht, aan scherpe en vooraf bepaalde prijzen.

Natuurpunt Gent is al sinds het begin in 2017 een trouwe partner van Zonnestad. Om die fijne samenwerking te bestendigen, schenkt Zonnestad per geplaatste installatie vijftig euro aan Natuurpunt Gent. Afhankelijk van de

woonplaats van de Natuurpunter wordt die vijftig euro geïnvesteerd in een lokaal natuurgebied: de Damvallei voor leden uit Destelbergen, de Assels voor Gentenaars en de

Zonnestad groeide in drie jaar tijd uit tot een referentie voor deskundige begeleiding bij het plaatsen van zonnepanelen. Zo kregen intussen ruim 1000 gezinnen persoonlijk advies over zonnepanelen, wat ondertussen al leidde tot 400 geplaatste installaties in en rond Gent.

De samenwerking met Natuurpunt Gent zorgde voor 10% van al die aanmeldingen en installaties.

Zonnestad gaat in het najaar op tournee, in oktober is Natuurpunt Gent aan de beurt.

Getuigenis

·

Patrick Van Damme, professor aan de Universiteit Gent en fervent Natuurpunter, liet zijn zonnepanelen plaatsen via Zonnestad. Hij deelt enthousiast zijn ervaring.

·

Hoe zit dat nu met zonnepanelen? donderdag 3 oktober 2019 vanaf 20.00 uur, cafetaria van het NMC De Bourgoyen Infoavond met algemene uitleg over zonnepanelen en over de werking van Zonnestad. Schrijf je op voorhand in? Dan wandel je buiten met een eerste persoonlijk ontwerp.

Al overtuigd dat je zonnepanelen wilt?

Schrijf je dan meteen in voor een-op-een advies op vrijdag 4 oktober 2019 of vrijdag 11 oktober 2019 in De Stek, het secretariaat van Natuurpunt Gent.

Alle verdere info lees je via http://zonnestad.energent.be/infomomenten-over-zonnepanelen

"Na een gefnuikte poging enkele jaren geleden door een slechte ervaring kriebelde het opnieuw om mee te helpen aan de energietransitie en mijn elektriciteitsmeter te doen terugdraaien met behulp van zonnepanelen. De samenwerking met Natuurpunt vond ik een sympathieke combinatie, aangezien ik op die manier ook nog een steentje bijdraag aan de vergroening van onze regio. Dankzij de grondige begeleiding van Zonnestad en de aannemer voorzie ik nu op een efficiënte manier in mijn eigen energiebehoeften. Ik moet toegeven dat het leuk is om mijn teller te zien terugdraaien."

DE TROEVEN VAN ZONNESTAD Onafhankelijk en deskundig advies Kwalitatieve en sociaalecologisch verantwoorde panelen Een gunstige prijs Bijdrage voor meer natuur in en rond Gent Gedragen door lokale burgercoöperatie EnerGent, die energie in handen van de burgers houdt

33 Vereniging

2019 NUMMER 3

SNEP!

Meandering M Meand deringg electric bo boat oat rrental ental

een stille toch tocht ht op de Leie zonder va vaarbewijs arbewijs Beukenlaan n 91 Gent Sneppebrug) (net over Sne eppebrug) 0496 08 40 89 www.mean dering.be www.meandering.be info@mean dering.be info@meandering.be

OP ZOEK NAAR E E N OPLEIDING DIE AAN JE BLIJFT PLAKKEN? bf m ;u7; bm7 f; v|u-@; orѴ;b7bm];m bm 0ovŊķ ]uo;mŊ ;m m-| u0;_;;uĺ Vind de training van je leven op inverde.be en word

© Kaat Pype

# TRAINED BY INVERDE

34

S N E P ! 2019 NUMMER 3

CITREE

meet eens een boom in de stad

FIGUUR 1: OVERZICHT VAN CITREE-BOMEN IN GENT (CITREE.NET/GENT)

Stadsbomen hebben vaak stress. In de stad is de temperatuur namelijk hoger dan op het omliggende platteland (een fenomeen dat we ‘hitte-eiland’ noemen), de groeiruimte is beperkter en droogte treedt sneller op.

Toch vervullen gezonde stadsbomen verschillende belangrijke functies. Bomen nemen CO2 op uit de lucht tijdens het fotosyntheseproces en reduceren niet enkel de CO2concentratie in de stad, maar produceren ook zuurstof. Via transpiratie, de verdamping van water vanuit de bladeren, werken bomen als een soort airco en koelen ze de stadsomgeving wanneer het warm is. Ze bieden schaduw, zuiveren lucht, vormen een belangrijk leefgebied voor dieren in de stedelijke omgeving en dragen zo ook bij aan de bescherming van de biodiversiteit. We hebben gezonde stadsbomen dus absoluut nodig. En daarom is het heel belangrijk dat zij hun cruciale rol kunnen blijven spelen, in de steden van vandaag en morgen.

Stadsbomen vervullen belangrijke functies, maar staan ook bloot aan meer stress dan bomen in bossen en het omliggende platteland. In steden zijn droogte en hitte meestal intenser. Daarom noemen we stadsbomen ook wel ‘levende laboratoria’ om de reactie van bomen op klimaatverandering te onderzoeken en beter te voorspellen.

Het project CITREE meet de groei van bomen in de stad om de voordelen en waarde van stadsbomen te bepalen.

We doen dit aan de hand van burgerwetenschap, een vorm van wetenschap waarbij burgers betrokken worden in het onderzoek.

Burgers geven nieuwe inzichten en helpen mee gegevens verzamelen. Op basis van die gegevens is het mogelijk om de functies van stadsbomen te berekenen, die met de klimaatverandering overigens steeds belangrijker worden.

In het kader van het masterthesisonderzoek van Isaac Lievevrouw ontstond het afgelopen jaar een community van geëngageerde mensen die de Gentse stadsbomen helpen monitoren. Zij konden zelf bomen voorstellen en samen met wetenschappers en de Groendienst van de stad Gent gebeurde de finale selectie (zie Figuur 1). 46 stadsbomen werden uitgerust met een CITREE QR-code en een banddendrometer om de groei te meten (Figuur 2). Sinds midden april kan iedereen die geïnteresseerd is deze bomen in Gent mee helpen meten.

CITREE: een burgerwetenschapsproject

Hoe werkt het?

Om het belang van stadsbomen duidelijk te maken en hun voordelen en waarde beter te kunnen inschatten, ontstond in 2017 het idee voor CITREE, een project van het Laboratorium voor Plantecologie aan de Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen van de Universiteit Gent (professor Kathy Steppe), in nauwe samenwerking met de Universiteit van Innsbruck (professor Stefan Mayr) en het UGent spin-offbedrijf Phyto-IT (dr. Dirk JW De Pauw). Met CITREE proberen we enerzijds de groei van stadsbomen en hun diensten in cijfers om te zetten op basis van metingen van de stamdiameter en anderzijds hun nut te vertalen naar het brede publiek, beleidsmakers en jongeren.

Heel eenvoudig: de voorbijganger scant de CITREE QR-code op de boom met een smartphone (STAP 1), leest de dendrometer af (STAP 2) en geeft de waarde in (STAP 3) (Figuur 3). De meting wordt meteen toegevoegd aan de groeicurve van de boom en aan de burger getoond via een grafiek (www.citree.net/gent).

Door de metingen van de stamdiameter is het mogelijk om de groei van stadsbomen in kaart te brengen en functies te berekenen zoals CO2-opname, zuurstofproductie en het koelend vermogen van stadsbomen. Die gegevens laten toe om aan te tonen hoe belangrijk bomen in de stad zijn. Op die eenvoudige manier krijgen burgers, beleidsmakers en

35 Milieu

2019 NUMMER 3

SNEP!

FIGUUR 2: CITREE-BOOM AAN DE CAMPUS COUPURE, FACULTEIT BIO-INGENIEURSWETENSCHAPPEN, UNIVERSITEIT GENT, UITGERUST MET EEN BANDDENDROMETER EN EEN CITREE QR-CODE

FIGUUR 3: MEET EENS EEN CITREE STADSBOOM

jongeren informatie over de groei van stadsbomen en hun voordelen en draagt CITREE bij aan het behoud van bomen (en natuur in het algemeen) in de stad.

Wil je op de hoogte blijven of meewerken aan dit project? Laat dan iets weten via citree.info@gmail.com.

CONTACT Professor Kathy Steppe en Isaac Lievevrouw Faculteit bio-ingenieurswetenschappen, Universiteit Gent www.citree.net kathy.steppe@UGent.be

Natuurpunt heeft veel natuurgebieden in beheer in en rond het Gentse, en dat natuurbeheer wordt telkens geleid door een of meer conservators. Daarom richten we in deze rubriek de schijnwerpers op onze conservators. Zij kunnen ons zoveel boeiends vertellen, over hun engagement, over ‘hun’ gebied en over het natuurbeheer dat er plaatsvindt. Deze keer trekken we naar de Gentbrugse Meersen.

Gentbrugse Meersen CONSERVATORS

Boris Snauwaert en Marnix Aerssens

© CHRIS BALCAEN

Natuurgebied in volle ontwikkeling In de schijnwerpers

36

S N E P ! 2019 NUMMER 3

Afspraak aan de Voshoek, een stil hoekje ingericht ter nagedachtenis van Luc De Vos, peter en weldoener van de Gentbrugse Meersen. Twee enthousiaste conservators, Marnix Aerssens en Boris Snauwaert, vertellen over hun nietaflatende inspanningen om van deze Gentse groenpool een interessant groengebied te maken ‘voor elk wat wilds’.

Geen monument voor Luc De Vos, wel wat poëzie rond zijn foto, een bijenhotel en drie uit ruwe boomstammen gehouwen zitbanken, gemaakt door een schrijnwerker die lid is van de werkgroep Gentbrugse Meersen. “Luc zou het zelf zo gewild hebben, authentiek en een beetje wild”, zegt Marnix. De Voshoek staat op een perceel dat Natuurpunt in 2014 aankocht in het noordelijke deel van de Gentbrugse Meersen. “Luc De Vos heeft zijn naam als zanger laten gebruiken als promotie voor Natuurpunt”, vertelt Boris. “Aanvankelijk nam hij zelf deel aan de acties om geld los te krijgen. Bij zijn overlijden zette zijn echtgenote dit werk voort door de mensen op te roepen om geen geld te geven voor bloemen en kransen, maar te storten voor de aankoop van percelen in de Gentbrugse Meersen. In feite is die aankoop van Natuurpunt in 2014 dus grotendeels gefinancierd door Luc De Vos.”

Van landbouwgebied tot groenpool Tot enkele tientallen jaren geleden bestonden de Gentbrugse Meersen uit een lappendeken van stortplaatsen en privé-eigendommen van boeren en paardenliefhebbers. Hoewel het gebied vroeger al ingekleurd werd als groengebied zijn de eerste stappen naar de huidige groenpool pas in 1995 gezet met het Ontwikkelingsplan Gentbrugse Meersen, het zogenaamde CITEC-plan. Maar sommige ideeën in het plan botsten op weerstand bij de bevolking. Een aantal natuurbewuste Gentenaars bundelden hun krachten in de Actiegroep Gentbrugse Meersen. Die groeide uit tot de Werkgroep Gentbrugse Meersen die onder de vleugels van Natuurpunt Gent tot vandaag heel actief is in het gebied. Van bij het begin werden de buurtbewoners en jongeren uit verschillende jeugdbewegingen betrokken bij het project.

Om tot een meer gefundeerde visie te komen, bestelde de stad Gent in 1999 een natuurstudie bij het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO). Op basis daarvan werd in 2003 een synthesedocument opgemaakt met een plan van aanpak voor het gebied. Dat was het eigenlijke startschot voor de ontwikkeling van een openbare, stedelijke groenpool met een goed evenwicht tussen recreatie en natuur.

Het gebied werd in drie zones verdeeld: de neus van de meersen (tussen de Braemkasteelstraat en de Emiel Swedenlaan/Koningsdonkstraat) vormt de toegangszone van het gebied. Tussen de E17, de Schelde en Melle ligt het zuidelijk deel. Het noordelijk deel ten slotte wordt begrensd door de E17, de Schelde en de bebouwing van Gentbrugge.

In actie voor aankopen in het noordelijk deel van de Gentbrugse Meersen Intussen heeft de stad Gent alle percelen in het zuidelijk deel aangekocht. Toen de aankoopstrategie van de stad Gent bij de start van de vorige legislatuur stil dreigde te vallen wegens geldgebrek, zag het er slecht uit voor de nabije toekomst van de noordelijke rand van de Gentbrugse Meersen.

“Toen heeft Natuurpunt Gent er zijn schouders onder gezet”, zegt Marnix. “Bart Vangansbeke, onze aankoper, heeft zich hier volop gesmeten om gronden aan te kopen. Met succes. In 2014 kon hij al een eerste belangrijke aankoop afronden. Inmiddels zijn bijna alle gronden langs de Schelde in eigendom van Natuurpunt, samen circa 20 hectare.” Ook recent, op 8 juli, was er nog een nieuwe aankoop van drie percelen. Je vindt meer info over die aankoop op p. 26-27.

Tijdens (of na) de aankooponderhandelingen worden altijd goede afspraken gemaakt met de toekomstige gebruikers. Dikwijls zijn dat de vroegere pachters. Boris: “Zij mogen soms verder boeren onder bepaalde voorwaarden, maar er worden wel altijd afspraken gemaakt voor het beheer.”

“We zijn trots dat de werkgroep Gentbrugse Meersen, via verschillende acties (waaronder een jaarlijkse beurs van tweedehands boeken, platen, cd’s en dvd’s) een belangrijk deel van de restfinanciering voor die aankopen heeft aangeleverd.”

Twee conservators aan het roer Marnix is al sinds de eeuwwisseling actief in de Gentbrugse Meersen.

Hij beschouwt zichzelf als een selfmade man. “Beheer betekent voor mij ervaring opdoen door zoveel mogelijk te luisteren, rond te kijken en me te informeren.” Hij volgde een cursus natuurgids om zijn opgedane kennis te kunnen doorgeven.

In 2014 kreeg hij gezelschap van Boris. Na zijn studie psychologie en fotografie volgde Boris een opleiding tot natuurgids in Wachtebeke en verschillende opleidingen over natuurbeheer bij Inverde. Daarna ging hij op terreinstudie in de Gentbrugse Meersen, samen met Claude Grandsart. Claude is voorzitter van de Werkgroep Gentbrugse Meersen en Boris bleef op het terrein. “Aanvankelijk heb ik hier wandelingen gegidst”, vertelt Boris. “Maar ik had meer zin in het beheer zelf: afspraken maken met de boeren, meehelpen bij opruimwerken, plannen. Mijn taak is mensen samenbrengen, en daarvoor was mijn opleiding belangrijk.”

37 In de schijnwerpers

2019 NUMMER 3

SNEP!

Waarop is het natuurbeheer gericht?

De complete groenpool beslaat 275 hectare, maar verschillende percelen zijn nog altijd in privébezit. Het zuidelijk deel van de groenpool is al sinds 2008 volledig in handen van de stad Gent. Daar zijn al veel van de doelstellingen bereikt. Landbouwgebieden en stortplaatsen maakten plaats voor bossen, speeltuinen, volkstuintjes, waterpartijen, wandelpaden en zelfs een mountainbikeparcours. Bij de uitvoering werd altijd rekening gehouden met de visie van Natuurpunt. Een van de beheersuccessen in het zuidelijk deel is onder meer de plantactie in het geboortebos. De eerste bomen zijn aangeplant in 2009, door (de ouders van) de borelingen van 2008. Elke herfst kwam er een stukje bos bij voor de kinderen die het jaar voordien in Gent geboren werden.

Door de mozaïek van waterpartijen weet het zuidelijk deel van de Gentbrugse Meersen ook tal van vogels aan te trekken, zoals steltlopers en eenden, maar ook rietzanger, rietgors en blauwborst. Dichter bij de woningen zijn ook recreatiemogelijkheden voorzien voor jong en oud. Ook in het noordelijk deel werd een stuk gereserveerd voor dagrecreatie met ruimte voor sportvelden.

Boris: “Het noordelijk deel van de groenpool is momenteel een gebied in overgang van landbouwgrond naar bloemrijke graslanden met meer biodiversiteit. Hier liggen tal van percelen met een heel verschillende bodemstructuur, die per locatie een ander beheer vergen. Momenteel voeren we dus een overgangsbeheer om de voedselrijke graslanden systematisch te verschralen. Afhankelijk van de evolutie van het dossier van het Gentse Zwin, zullen we onze keuzes voor het eindbeheer bijstellen. Zo zou het kunnen dat we de bestaande open waterpartijen verder uitbreiden en eventueel zelfs laten aansluiten op de getijdendynamiek van de Schelde. We mikken ook op weidevogels, zoals de kievit. Van die soort bestond hier vroeger een rijke populatie. Die is nagenoeg compleet verdwenen.”

ste maaibeurt al half mei gebeuren. Dan heeft dit gras al zijn energie in de groei gestoken maar nog geen zaad ontwikkeld. Na het maaien moet je alles ook snel afvoeren.”

Hij wijst in de verte naar een aantal vlakke, open percelen. “Nog niet zo lang geleden stond het daar vol oude bouwsels. Na de aankoop van nieuwe percelen verwijderen we eerst zo snel mogelijk de oude stallen, die er vaak bouwvallig bij staan en een dak van asbestplaten hebben. Ook de scheefgezakte prikkeldraden tussen de percelen halen we meestal weg. Op die manier creëren we langzaamaan een meer landschappelijk open ruimte. Waar vroeger bebouwing of prikkeldraad stond, laten we ruigere kantjes ontstaan. Die zijn belangrijk als vluchtplaats voor insecten tijdens het maaien en op die manier krijgen we ook wat structuur in de graslanden.”

Tussen de vlakke percelen tekent zich een lange strook af: een droge gracht met ruige vegetatie. “Bij de opruimactie in 2014 hebben we hier vier containers banden van vrachtwagens weggehaald. Hier lag ooit een renbaan voor paarden, met autobanden als afrastering. Al die banden werden door de eigenaar in de grachten gegooid”, zegt Marnix.

Boris: “Deze strook wordt niet gemaaid, en dat zorgt voor diverse bloemen en planten: scherpe boterbloem, smeerwortel, rietgras, pinksterbloem, kattenstaart, kruiskruid, noem maar op. Geen zeldzame soorten, maar wel voedsel voor tal van insecten en kleine dieren. Het zit hier vol sprinkhanen, zandoogjes en andere dag- en nachtvlinders en muizen.”

Nog meer plantenpracht Langs het wandelpad ligt hout opgestapeld. Marnix vertelt: “Met snoeihout van knotpopulieren uit het gebied maken we een hout-

Aangepast maaibeheer Tijdens onze wandeling dieper in het gebied toont Boris een grassoort: de gestreepte witbol. “Dit is een soort waar je bij een overgangsbeheer van landbouwgrond naar meer natuurlijk grasland zeker rekening mee moet houden. De grassoort groeit snel, gaat liggen en vormt dan een soort viltlaag, zodat andere soorten geen kans meer krijgen. Om te vermijden dat de plant te dominant wordt, moet de eer-

In de schijnwerpers

38

S N E P ! 2019 NUMMER 3

kraag om het wandelpad af te bakenen. Zo krijgen we een natuurlijke afgrenzing. Het is de bedoeling om het wandelpad te verleggen naar de rand van het natuurgebied en niet dwars door de terreinen waar veel vogels zitten. Door de vele wandelaars wordt het pad dan op natuurlijke wijze platgetreden en onderhouden.”

We lopen langs stukken die er meestal heel wat natter bijliggen en komen grasmuur, zilverschoon en ook pitrus tegen. “Pitrus mag niet overheersen”, zegt Boris. “Afhankelijk van het vroegere gebruik van de gronden zien we een duidelijk verschil in vegetatie op de verschillende percelen. Langs de nattere stroken waar vroeger prikkeldraad stond en de paarden niet aan de vegetatie konden, treffen we in het voorjaar pinksterbloem en echte koekoeksbloem aan. Een perceel wat verderop werd vooral gebruikt als Engels raaigrasland voor koeien en oogt eentoniger qua vegetatie.” Naarmate we dichter bij de Schelde komen, verhoogt de diversiteit in fauna en flora. We noteren onder meer vogelwikke, duizendblad en wilde peen. Langs het water van de Schelde ligt een rietkraag waarin rietzangers en veel kleine karekieten huizen, maar ook de zeldzame snor had er in het voorjaar een zangpost. “Dit gebied valt onder het beheer van De Vlaamse Waterweg. Maar de vogels pendelen tussen de schorren en onze graslanden”, zegt Marnix.

Marnix en Boris wijzen ons ten slotte op een kleine afgraving naast het wandelpad die momenteel volop aan het overgroeien is met jonge wilgen. “Die moeten er best uit, zodat we in natte periodes opnieuw een open poel hebben voor kikkers en libellen.” (nvdr. Intussen belegde de werkgroep een beheerwerkdag om dit karwei aan te pakken, zie ook verslag op p. 51) “Elk jaar bekijken we met de werkgroep hoe we het beheer gaan aanpakken.”

Op wie kunnen jullie rekenen voor het beheer?

Boris: “We hebben een goede samenwerking met de Groendienst van de stad Gent. Voor snoeiwerk zorgen de vrijwilligers van Natuurpunt Gent, samen met het team van Marino Ravier, de medewerker natuurbeheer van Natuurpunt Gent. Voor zware werken, die dikwijls specifieke machines vergen, krijgen we de hulp van de terreinploeg van Natuurpunt, die vanuit de Klimaatloods in de Gentbrugse Meersen een deel van de natuurgebieden in Oost-Vlaanderen beheert. Voor het grote maaiwerk hebben we een heel goede samenwerking met een lokale boer, de vroegere pachter van veel aangekochte percelen.”

Marnix: “De werkgroep beschikt over een vaste kern van zestien vrijwilligers waarop we altijd een beroep kunnen doen. Daarnaast hebben we een ruimere groep vrijwilligers die meehelpt tijdens onze grote activiteiten, zoals de boekenbeurs. Ten slotte kunnen we ook rekenen op een groep natuurliefhebbers die het gebied heel goed kent en samen met ons nadenkt over het beheer.

Verschillende mensen uit die groep zijn ook actief bij de kern Damvallei van Natuurpunt Gent. Dat is uiteraard interessant, want als natuur-

gebieden langs de Schelde zijn de Damvallei en de Gentbrugse Meersen historisch en landschappelijk nauw met elkaar verbonden.”

Blijkbaar loopt een graslandonderzoek in het gebied. Kun je dat iets nader toelichten?

“Door het gebruik van meststoffen verhoogt de productie van landbouwgraslanden”, legt Boris uit. “Bepaalde sterk groeiende grassen, zoals Engels raaigras, worden hierdoor sterk bevoordeeld, ten koste van andere grassen, bloemen en kruiden. Het is vooral het teveel aan fosfor in de bodem dat erg hardnekkig is. Met een klassiek hooilandbeheer van maaien en afvoeren zou het wel eens heel lang kunnen duren om voldoende fosfor uit de bodem te krijgen. Sommigen spreken zelfs van een termijn van dertig tot veertig jaar.

Daarom zijn we heel blij met een experiment van de Hogeschool Gent in ons gebied. Een van de aangekochte percelen is verdeeld in verschillende stroken die allemaal op een andere manier worden bewerkt om na te gaan hoe je fosfor zo snel mogelijk uit de bodem krijgt. Het project loopt onder de naam HerBioGras - Herstel voor Biodiverse Graslanden - en is onlangs verlengd tot 2022.” (Zie ook pagina 34-37 van Snep nr. 3 uit 2017).

Met welke problemen wordt het natuurgebied geconfronteerd en hoe lossen jullie die op?

Marnix: “Honden zijn meer dan welkom, maar ze moeten wel aan de leiband om de andere dieren in het gebied niet te verstoren. Jammer genoeg wordt dat niet altijd opgevolgd.

Meestal helpt een gesprek. Baasjes tonen vaak begrip als je uitlegt waarom ze hun hond best aan de leiband houden. Als praten niet helpt, kan Natuurpunt tegenwoordig de hulp inroepen van veldwachter Luc Van de Keere. In het uiterste geval kan die een PV uitschrijven.

De veldwachter is officieel aangesteld door de gouverneur en heeft de eed afgelegd voor de vrederechter. Luc doet regelmatig zijn ronde, ook op zaterdag en zondag, in de natuurgebieden van Natuurpunt Gent. Naast loslopende honden zijn er soms ook problemen met mountainbikers. Die beschikken over een eigen parcours, maar soms vernielen ze de afsluitingen om verder door te dringen tot in het natuurgebied.”

Hebben jullie nog dromen voor het gebied?

Boris: “Samen met de stad Gent starten we binnenkort met de opmaak van een natuurbeheerplan voor de Gentbrugse Meersen. Op die manier kunnen we duidelijke afspraken maken over de gewenste natuurdoelstellingen en het aangepaste beheer in de verschillende delen van het gebied. De Gentbrugse Meersen zijn nu al in volle ontwikkeling. Op vijf jaar tijd zagen we de landschappelijke kwaliteit en de biodiversiteit met rasse schreden vooruitgaan. Het is voor ons als natuurbeheerders dan ook erg spannend om die evolutie mee te maken en ons steentje te kunnen bijdragen.”

Interessante lectuur Wil je alles weten over de Gentbrugse Meersen? Schaf dan zeker het boek Gentbrugse Meersen. Voor elk wat wilds aan, geschreven door Natuurpunt Gent en de stad Gent. Het boek staat boordevol prachtige foto’s en boeiende verhalen. Het vertelt hoe de natuur het gebied sinds de vroegste tijden heeft vormgegeven en hoe de mens er nadien zijn stempel op heeft gedrukt. Het toont de planten- en dierenrijkdom van de meersen en geeft de lezer inzicht in de ideeën die aan de basis liggen van de herinrichting van de Gentbrugse Meersen tot stedelijke groenpool.

De opbrengst van de boekenverkoop gaat integraal naar de aankoop van gronden in de Gentbrugse Meersen. Het boek is te koop voor 34 euro, onder andere in het NMC De Bourgoyen.

39 In de schijnwerpers

2019 NUMMER 3

SNEP!

Kern Damvallei

feestje?

Waar was da

25 jaar geleden begon de ontwikkeling van de Damvallei. Een kwarteeuw later is het gebied uitgegroeid tot een van Vlaanderens pareltjes aan het natuurfirmament.

Voldoende reden om een stevig feestje te bouwen. Eén weekend lang werden de Naakten, het 3 hectare grote grasland waar alles begon, omgetoverd tot een feestweide.

©JEAN-LUC DE CLERCQ

© DIRK BOGAERT

Zaterdag 29 juni gaven we de aftrap met een originele openluchtexpo. Meer dan 50 foto’s van lokale natuurfotografen stonden opgesteld langs een uitgestippeld parcours in een hooiland en kregen ook deels een onderkomen in een oud stalletje dat dienstdeed als pop-up expositieruimte. Een 150-tal genodigden genoot niet alleen van de prachtige natuurbeelden, maar ook van de overheerlijke receptie en de gesmaakte speeches van lokale politici.

© DIRK BOGAERT

enthousiasme, net als Oost-Vlaams gedeputeerde voor Milieu en Natuur Riet Gillis en een bonte mix gasten, onder wie ook de voorzitter en ondervoorzitter van Natuurpunt. De mooiste beloning voor een kwarteeuw natuurbeheer bestond erin dat zowel lokale landbouwers, jagers en vissers als buren en eigenaars de wacht uitmaakten.

Het credo van samenwerking, waar Natuurpunt Damvallei al een kwarteeuw voor gaat, werpt niet alleen ecologisch, maar ook sociaal zijn vruchten af.

Balans van 25 jaar actie en samenwerking Elsie Sierens, burgemeester van Destelbergen, blikte niet alleen terug, maar benadrukte vooral de noodzaak van een verdere constructieve samenwerking rond de Damvallei. Enkele belangrijke standpunten van het lokale bestuur, zoals het behoud van de getijdenwerking op de Schelde, werden met overtuiging verdedigd. Ook Andy De Cock, eerste schepen van de gemeente Laarne, sprak vol lof over de verwezenlijkingen in de Damvallei. Tevens blikte hij vooruit op de mogelijkheden om de verbinding met de Viergemete en het openruimtegebied tot in de dorpskern van Laarne te versterken.

Ook andere schepenen en gemeenteraadsleden gaven blijk van hun

Kern Damvallei

Familiedag met verrassingen Op zondag 30 juni was er een heuse familiedag met een heel uitgebreid programma van wandelingen, vertellingen, foto-expo, taartenbar, yoga en picknick. Ruim 500 bezoekers trotseerden de warme temperaturen, zochten verkoeling in de feesttent, dompelden zich onder in de activiteiten en ontdekten de eenmalig opengestelde percelen rond ‘de Platten’. Drie recent verworven poelen, hooilanden en een voormalig elzenbroekbos waar sinds enkele jaren niet alleen een flinke populatie reeën huist, maar waar ook de bever zijn stek vond. Topnatuur in de achtertuin, en voor alle deelnemers een ware ontdekking.

40

S N E P ! 2019 NUMMER 3

Kern Damvallei

Uiterst zeldzame en verdwenen plantensoort herontdekt in de Damvallei

Zelfs na 25 jaar blijft de Damvallei verbazen! Zo leren oude plantkundige verslagen ons dat er tot het eind van de jaren 1960 een geheimzinnig en bedreigd varentje voorkwam in de orchideeënrijke hooilanden van de Damvallei: de addertong. Jammer genoeg prijkte die varen al een halve eeuw op ons lijstje van uitgestorven plantensoorten.

Tot mei van dit jaar! In een schraal en eeuwenoud hooilandje herontdekten we toen een kleine populatie van tientallen individuen. Omdat het plantje nauwelijks opvalt, is het vermoedelijk al die jaren aan onze aandacht ontsnapt.

De addertong ziet eruit als een eenvoudig blaadje, maar de mysterieuze geribbelde ‘tong’ die de sporen bevat, verraadt dat het eigenlijk een varentje is.

Een mooie beloning voor ons volgehouden zomers hooigezwoeg!

© DIRK BOGAERT

Zeisteam Gent strijkt neer in de Damvallei Deze zomer kreeg het beheerteam van de Damvallei versterking van het Zeisteam Gent en professioneel materieel van Terratools. Als volwaardig alternatief voor de Gentse Feesten was er op zaterdag 20 juli een heuse 'Zeis en Rave voor meer natuur'. Maar liefst zestien zeisers draaiden als volleerde derwisjen in de kwetsbaarste hooilanden van onze natuurparel. Zonder lawaai en benzine maaiden ze een van de soortenrijkste hooilanden van de Damvallei.

Door het zeisen beperken we de bodemdruk en eventuele bodemschade tot een minimum. Een prachtige aanvulling op het traditionele maaibeheer dat we de voorbije 25 jaar hebben uitgevoerd. Daarbij worden alle drogere graslanden in beheer gegeven aan een vijftal lokale boeren, terwijl de terreinploeg van Natuurpunt samen met vrijwilligers instaan voor het hooien van de meest kwetsbare percelen. © MAARTEN SCHELSTRAETE

41 Kern Damvallei

2019 NUMMER 3

SNEP!

Kern Deurle-Latem

Nieuwe samenstelling

MiNa-raad en GECORO Traditiegetrouw worden bij aanvang van elke nieuwe politieke legislatuur ook de eerder ontbonden gemeentelijke adviesraden opnieuw samengesteld. In Sint-MartensLatem behartigt Natuurpunt Kern Deurle-Latem actief de belangen van de milieu- en natuurverenigingen in twee adviesraden.

Gemeentelijke Adviesraad voor Milieu en Natuur (MiNa-raad) De MiNa-raad adviseert het gemeentebestuur over het gemeentelijk milieu- en natuurbeleid en wil het maatschappelijk draagvlak voor milieu en natuur verbreden.

• Effectieve leden (stemgerechtigd): Sonia Vandepitte en Marc Cabus • Plaatsvervangers: Jonna Thiel en Frederik Van Vlaenderen Behalve vertegenwoordigers van maatschappelijke geledingen telt de MiNaraad ook een aantal deskundigen: Marleen Van den Brande en Tom Embo zijn hier effectief stemgerechtigde leden met als plaatsvervanger Philippe Vanden Weghe en Karel Vanpraet.

Tijdens de zitting op 28 mei 2019 werden Sonia Vandepitte en Tom Embo (voorheen voorzitter) unaniem verkozen als respectievelijk voorzitter en ondervoorzitter.

Tot slot danken we Katrien Dossche, Judith Moerman en Pieter Van Bulck voor hun gedreven inzet in de MiNa-raad tijdens de vorige legislaturen.

© TOM EMBO

Herdwickschapen krijgen verzorgingsbeurt Met de geboorte van 55 lammeren in het voorjaar telt de Herdwickkudde intussen ongeveer honderd schapen. Na de jaarlijkse scheerbeurt op 8 juni kregen alle schapen op 11 juli hun tweejaarlijkse grondige gezondheidscontrole.

Omdat we ook af en toe schapen exporteren naar kuddes in het buitenland, moeten er bloedstalen worden genomen van alle volwassen dieren. Zo controleert de overheid of de kudde vrij is van de besmettelijke zwoegerziekte. De Herdwickschapen verkeren in goede gezondheid! Dank aan de scheerders, veearts en vrijwilligers van Natuurpunt Kern Deurle-Latem. Bijzondere dank ook aan onze twee lokale herders voor hun goede dagelijkse zorgen.

Na een maandenlang verblijf in de Latemse Meersen vertoeven de ooien en lammeren sinds de Vlaamse feestdag opnieuw aan de Westerplas. De Latemse Meersen zijn na het lammerseizoen gemaaid met de hulp van landbouwers uit de streek. De combinatie van een volgehouden periodiek graas- en maaibeheer resulteert in graslanden met een zeer hoge biodiversiteit. Ook de Westerplas lag er deze zomer opnieuw enorm bloemenrijk bij.

Gemeentelijke Commissie voor Ruimtelijke Ordening (GECORO) De GECORO adviseert het gemeentebestuur over het gemeentelijk beleid inzake ruimtelijke ordening.

• Effectief lid (stemgerechtigd): Frederik Van Vlaenderen • Plaatsvervanger: Rupert Walraeve Tom Embo danken we oprecht voor zijn zeer gewaardeerde engagement in de GECORO tijdens voorgaande legislaturen. © TOM EMBO

Kern Deurle-Latem

42

S N E P ! 2019 NUMMER 3

© TOM EMBO

Kern Deurle-Latem

RUIMTELIJKE ORDENING

in Sint-Martens-Latem

© FREDERIK VAN VLAENDEREN

Op 11 februari 2019 debatteerde de Gemeentelijke Commissie voor Ruimtelijke Ordening (GECORO) tijdens haar laatste zitting van de vorige legislatuur over ruimtelijke ordening in Sint-Martens-Latem. Ter voorbereiding werd elke deskundige en elke geleding verzocht standpunt in te nemen over vier concrete vraagstukken. Natuurpunt Kern Deurle-Latem bereidde de visie namens de maatschappelijke geleding van de milieu- en natuurverenigingen grondig voor tijdens een specifieke themavergadering.

Allereerst wil de kern het mobiliteitsvraagstuk centraal stellen om de ruimtelijke kwaliteit in Sint-Martens-Latem (en daarbuiten) op lange termijn te behouden en te verbeteren.

Een grondige en kritische herziening van het huidige mobiliteitsmodel is een essentiële voorwaarde voor de totstandkoming van een duurzame ‘goede ruimtelijke ordening’.

Vraagstuk 1: Wat zijn de ruimtelijke troeven van Sint-Martens-Latem?

Sint-Martens-Latem kent diverse ruimtelijke troeven. De ligging tussen twee steden, Deinze en Gent, biedt de groene en residentiële gemeente Sint-Martens-Latem interessante perspectieven inzake ruimtelijke ordening.

De Leievallei, een prachtig lint van natuurgebieden tussen Deinze en Gent biedt heel wat mogelijkheden voor verdere natuurontwikkeling als blauwgroene ader en voor zachte recreatie in het kader van het Natuurpark Levende Leie met centraal voor ons dorp het prachtige natuurgebied Latemse Meersen.

Een aanzienlijk deel van het dorp heeft een residentieel karakter, is bomenrijk en be-

staat nog uit woonkavels met veel open ruimte en unieke dreven. Het bos Van Schoote, het domein van de Royal Latem Golf Club, het wandelbos in Deurle, … behoren tot de voornaamste lokale bosrijke zones. Verder mogen we ook het ruimtelijk belang van de vele versnipperde bospercelen met een kleinere omvang niet onderschatten. Recent bleek bij de aanleg van de Westerplas hoe hoogwaardige nieuwe landschappen de leefomgeving sterk kunnen opwaarderen.

Het Parkbos vormt een belangrijke buffer tussen het verstedelijkte gebied Gent en de Latemse rand, die verder dreigt te urbaniseren. Het Parkbos loopt over in een vrij kleinschalig landbouwgebied dat, meer dan vandaag, een belangrijke rol zou kunnen spelen in de korteketenlandbouw.

Beide dorpskernen herbergen waardevol bouwkundig en landschappelijk erfgoed dat ook op andere plekken in Sint-MartensLatem nog beeldbepalend is en een cruciale rol speelt in de goede ruimtelijke ordening.

Bijvoorbeeld het Domein Gevaert-Minne, de Kluis, de Latemse molen, de dreven, …

Vraagstuk 2: Welke rol kan Sint-MartensLatem spelen in de ruimtelijke ontwikkeling van de regio?

Naast de vele landschappelijke en culturele troeven die de gemeente bezit, zijn er ook wel heel wat uitdagingen die voor sommige van de bevraagde geledingen kunnen gelden als een troef, maar die een dermate grote impact kunnen hebben op de andere functies dat er vanuit ruimtelijke ordening belangrijke sturende aandacht naartoe moet gaan.

De gemeente wordt immers ook aangetast door wat je een ‘stadskanker’ zou kunnen noemen: de N43 snijdt de dorpen doormidden. Deze weg trekt veel auto’s aan, zeker nu de steden de auto beginnen bannen en de randzones interessanter worden voor op automobiliteit gebaseerde handel, waardoor nu ook een activiteitenring ontstaat met de bijkomende aantasting van het landschap.

Andere uitdagingen op korte tot middellange termijn zijn zeker de goede verbinding tussen de delen ten noorden en ten zuiden van de N43, het behoud van woongelegenheid voor jonge gezinnen, de stijgende kans op overstromingen, de parkeerdruk, …

De geleding ‘milieu- en natuurverenigingen’ is van mening dat we Sint-Martens-Latem qua ruimtelijke ordening best laten evolueren tot een ‘klimaatdorp’.

Sint-Martens-Latem moet actief kiezen voor het behoud van de open ruimte, het verbeteren van de biodiversiteit en de zachte beleefbaarheid ervan. We moeten meer inzetten op de korteketenvoedingsnoden van de nabij-

43 Kern Deurle-Latem

2019 NUMMER 3

SNEP!

Kern Deurle-Latem gelegen steden. De handelsfunctie in SintMartens-Latem moet in dat verband zo lokaal mogelijk blijven.

Het behoud van de bossen, het vernatten van delen van de Leie- en Rosdambeekvallei, de landschappelijke verbinding tussen Parkbos Gent, Stadsbos Deinze en de Nazarethse Hospicebossen, het behoud van het bomenrijk karakter en het meer inzetten van korteketenlandbouw zijn allemaal elementen van lokale acties in een globaler klimaatbeleid.

Vraagstuk 3: Hoe gaan we om met verdichting?

Verdichten is een mooi principe voor het behoud van de open ruimte. Wij zijn echter van mening dat we hier zeer selectief mee moeten omspringen zolang de mobiliteit gebaseerd blijft op het gebruik van de auto. © FREDERIK VAN VLAENDEREN

Er zijn beperkte mogelijkheden om te verdichten in de kern, maar het residentiële karakter moet behouden blijven. Het ruimtelijk beleid moet zich richten op een betonstop van de laatste open percelen en op het behoud van het bomenrijk karakter ervan.

Kern Deurle-Latem is van oordeel dat de verdichting veel dichter bij de stad moet gebeuren. Instrumenten als de plaatselijk geldende 25%-regel – die stelt dat maximum 25% van de volledige perceeloppervlakte mag worden verhard – moeten worden verankerd en het toepassingsgebied uitgebreid.

De huidige laagbouw in Sint-Martens-Latem wordt algemeen ervaren als ruimtelijke kwaliteit. De tussenliggende open ruimte vereist een aantrekkelijke en kwalitatieve landschappelijke invulling.

Vraagstuk 4: Moeten/mogen open gebieden (ongeacht bestemming) nog aangesneden worden?

Resoluut: NEEN. In Sint-Martens-Latem zou er een absolute betonstop moeten komen en zou gewerkt moeten worden aan ontharding.

Een aanmoediging of verplichting tot inrichting van groendaken bij nieuwbouw- en (ingrijpende) renovatieprojecten biedt meerdere voordelen: landschappelijk aantrekkelijk en waardevol, isolerend en waterbufferend vermogen (inclusief vertraagde hemelwaterafvoer), verbetering van luchtkwaliteit door filtering van fijnstof, verkoelend effect in een dichtbebouwde omgeving met veel verharding, potentiële voedselbron voor insecten, geluidsdemping, …

Sint-Martens-Latem moet ruimtelijk heel sterk inzetten op het tegengaan van randstedelijke druk.

Het omvormen van natuurlijke graslanden en akkers in natuur- en landbouwgebied voor allerlei bestemmingsvreemd gebruik moet tegengegaan worden. We denken in de eerste plaats aan hobbygebruik (onder andere met paarden), vertuining (omvorming van natuuren landbouwgebied tot tuinen) en allerlei fenomenen die leiden tot een verrommeling van het landschap. Een recent fenomeen is ook de privatisering van het Leielandschap.

Kern Deurle-Latem is van oordeel dat nieuwe grote landgoederen de oorspronkelijke landschapskenmerken moeten vrijwaren en de actieve realisatie van de natuurbestemming moeten aantonen. In dit verband zijn wij van mening dat de grens van het Grootstedelijk Gebied Gent moet worden herzien. De woonbehoefte kan en moet dichter bij de stad worden opgevangen.

Bouwmeesterscan Het huidige ruimtelijk model in Vlaanderen – met verspreide bewoning in lage dichtheden, hoog ruimtebeslag, weinig efficiënte mobiliteit en voortdurende inname van open ruimte – is milieu- en klimaatonvriendelijk en heeft een zware maatschappelijke kost en een vaak nefaste invloed op onze biodiversiteit. Om lokale overheden te helpen bij de transitie naar een beter en duurzamer ruimtegebruik werd de Bouwmeesterscan ontwikkeld. Die scan is een initiatief van het Team Vlaams Bouwmeester en het resultaat

Kern Deurle-Latem

44

S N E P ! 2019 NUMMER 3

van een nauwe samenwerking met het Departement Omgeving, de Vlaamse Landmaatschappij, het Agentschap voor Natuur en Bos, de Vereniging van de Vlaamse Provincies en de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten.

Sint-Martens-Latem behoort tot de eerste 30 gemeenten die zich kandidaat stelden en geselecteerd werden voor uitvoering van de Bouwmeesterscan. Een groep deskundigen heeft de ruimtelijke en beleidsmatige sterktes en zwaktes in kaart gebracht en een concrete agenda van ingrepen en projecten aangereikt. Na een brede ruimtelijke verkenning zullen de onderzoeksvragen volgens vier thema’s worden gegroepeerd: dichtheid en kernversterking, open ruimte, mobiliteit en regelgeving.

Natuurpunt Kern Deurle-Latem feliciteert het gemeentebestuur van Sint-Martens-Latem met de bestelling van de Bouwmeesterscan.

We hopen dat dit de aanzet kan zijn tot een breed maatschappelijk debat waarbij de unieke waarden van ons dorp een sterkere bescherming krijgen dan vandaag en waarbij onze schaarser wordende open ruimte behoed wordt voor verdere verrommeling. De actieve uitbreiding van ons natuurreservaat de Latemse Meersen, het kwalitatief inrichten van het landbouwgebied in Deurle, het schrappen van grootschalige verkavelingen her en der in het dorp zijn alvast enkele belangrijke uitdagingen voor het ruimtelijk beleid van de komende jaren.

Kern Deurle-Latem

Een mooier dorp, beter om te leven Naar aanleiding van de gemeenteraadsverkiezingen op 14 oktober 2018 stelde de Adviesraad voor Milieu en Natuur (kortweg MiNa-raad) van Sint-Martens-Latem een memorandum voor om alle politieke partijen te inspireren bij de opmaak van hun verkiezingsprogramma.

Het memorandum bleef bewust beperkt tot enkele hoofdpunten die volgens de MiNa-raad belangrijk zijn voor initiatieven om de prachtige woon- en leefomgeving van Sint-Martens-Latem te bestendigen en te verbeteren.

© MICHIEL HENDRYCKX

Mobiliteit

Natuurpunt Kern Deurle-Latem werkte actief mee aan de totstandkoming van het memorandum en hoopt dat het voorliggend advies tijdens de huidige legislatuur zal worden geïntegreerd in het gemeentelijk beleid.

Open ruimte Cruciaal is een nog actiever beleid om de open ruimte in SintMartens-Latem maximaal te behouden. Doordachte projecten rond verdichting (zoals de Bouwmeesterscan) moeten de schaarse open ruimte beschermen. De MiNa-raad meent dat de gemeente moet wegen op het Vlaamse en provinciale niveau om verkavelingsplannen terug te dringen en zich maximaal moet bedienen van de eigen bevoegdheden om open ruimte open te houden. De MiNa-raad dringt aan op een visie om het gebied ten zuiden van de N43 beter te laten aansluiten bij het noordelijk deel.

Hierbij moet de barrièrewerking van de gewestweg doorbroken worden en moet de identiteit van het zuidelijk deel verder versterkt worden. We denken hier zeker aan het bestendigen van de landbouwfunctie (korteketenvoedselvoorziening), landschapsbeleving en biodiversiteit. Een eigen groenstructuurplan kan de bovenstaande doelstellingen verder ondersteunen.

Beeldversterkende projecten zoals de aanleg van de omgeving van de Leiesteiger in Latem dorp zijn hierbij voorbeeldstellend.

Water De Leie en haar zijbeken (de Meersbeek en de beken in Hooglatem) zijn structurerend voor Sint-Martens-Latem. De MiNaraad wil dat er sterker wordt ingezet op de verbetering van de waterkwaliteit. Als symbool voor de ambitie zou de in onze regio al lang uitgestorven otter zich binnen enkele decennia weer thuis moeten voelen in het Leiebekken. Dit is nog altijd een van de grootste aaneengesloten natuurgebieden in Vlaanderen. Daarom vraagt de raad dat de gemeente actievere instrumenten inzet om het natuurreservaat Latemse Meersen uit te breiden, binnen het project van het Natuurpark Levende Leie, waarbij natuurgebieden weer aaneengesloten en beter beleefbaar worden.

Een beter leefbaar dorp komt er zeker als we de ingeslagen weg van een ander mobiliteitsbeleid voortzetten, met name de zone 30. De huidige autologica in deze straten moet worden omgebogen: auto’s moeten de rijweg delen met fietsers en hen voorrang geven, en de fietspaden moeten weer voetpaden worden. We zijn ook van mening dat het collectief vervoer klantgerichter moet worden georganiseerd.

Het lijkt voldoende als De Lijn enkele haltes kent op de grotere assen. De MiNa-raad stelt voor dat de gemeente investeert in eigen vervoer (bijvoorbeeld elektrische minibusjes) voor de lokale behoeften en voor de verbinding met haltes van het regionaal openbaar vervoer. Het verder autoluw maken van de dorpskernen van Latem en Deurle en druk bewandelde straten zoals de Meersstraat en Baarle-Frankrijkstraat is een must. Zwaar doorgaand verkeer door de Pontstraat moet worden ontmoedigd.

Samenwerking voor dienstverlening De raad is niet van oordeel dat een fusie met andere gemeenten de doelstelling van een mooier en leefbaarder dorp zal ondersteunen. Wel denkt de MiNa-raad dat de schaal van onze gemeente te klein is om alle diensten volwaardig in te vullen. De raad wijst andermaal op de te zwak uitgebouwde milieudienst (noot: intussen werd een nieuwe milieuambtenaar aangesteld) waardoor het onmogelijk is om eigen projecten te realiseren op het vlak van energie, klimaat, duurzaam bouwen, afvalbeheer, … Die zouden nochtans niet misstaan in een groene en behoorlijk welstellende gemeente. Gerichte samenwerkingsverbanden met andere gemeenten (zonder de verantwoordelijkheid uit handen te geven zoals wel eens gebeurt bij intercommunale verbanden) kunnen hier op korte termijn verbetering brengen.

Handhaving Ten slotte ondersteunt de MiNa-raad het idee dat een zekere mate van kwaliteitsvolle handhaving met respect voor de privacy van de bewoners een sluitstuk moet zijn van een gedegen natuur- en milieubeleid. (noot: intussen werd een nieuwe handhavingsambtenaar aangesteld).

45 Kern Deurle-Latem

2019 NUMMER 3

SNEP!

STILTE

Met mijn vader aan de waterkant, ik, een boek, hij, een lijn in de hand.

We zwegen samen, aten onze boterhammen.

De zon wandelde rond het wegkabbelende meer.

Mijn vader ving één klein visje maar gooide het even later weer in 't water.

Het hoorde dáár en wij bij elkaar. © Riet Wille

Kern Deurle-Latem

Gentse Feestenwandeling in de Latemse Meersen Ter gelegenheid van de Gentse Feesten organiseerde Natuurpunt CVN Gent negen natuurwandelingen en één fietstocht in en rond Gent. Op zondag 28 juli 2019 gidste onze conservator 23 geïnteresseerde wandelaars en twee enthousiaste viervoeters doorheen de Latemse Meersen.

Kern Deurle-Latem

46

S N E P ! 2019 NUMMER 3

Kern Deurle-Latem

Wegwijs in de natuur van Sint-Martens-Latem

Kern Deurle-Latem stelde een rapport op van deze inspectieronde met voorstellen voor het onderhoud en het tracé van de paden, het aantal infoborden en de inhoud en de vormgeving ervan, de huisstijl en het aanbrengen van QR-codes die online achtergrondinformatie verschaffen. De kern gaat het rapport nu bespreken met Natuurpunt Gent en Natuurpunt, de gemeente, de stuurgroep en de werkgroep communicatie van Natuurpark Levende Leie en andere belanghebbenden.

In het historische landschap van de Latemse Meersen, met zijn oeverwal, graslanden, kwelzones en zandige donk, tref je een typische fauna en flora aan.

Denk maar aan vogels als rietgors, bosrietzanger, waterral, ijsvogel, winterkoning, zwartkopmeeuw, grote zilverreiger, gaai, wespendief, steenuil, ... en planten als dotterbloem, echte koekoeksbloem, ...

De Westerplas, die aanvankelijk werd aangelegd als bufferbekken, is op korte tijd uitgegroeid tot een favoriete plek voor grote en kleine watervogels als kievit, rietgors, grutto, nijlgans, blauwe reiger, bergeend, steltkluut, ... tussen een typische vegetatie met pinksterbloem, grote ratelaar, .... Het terrein wordt beheerd met Herdwickschapen. © MARC CABUS

Bij de inspectie letten we vooral op de toegankelijkheid van de paden - ook voor mensen met een beperking. Verdere aandachtspunten waren de veiligheid van knuppelpaden en omheiningen, de bescherming van kwetsbare soorten en de toestand of het ontbreken van wegwijzertjes en informatieborden. We kwamen tot de conclusie dat het nodig zal zijn om poortjes, paden en afrasteringen te herstellen en teksten van infoborden te herschrijven en illustraties op te frissen. De rondgang was ook een gelegenheid om na te denken over de integratie van de wandelpaden binnen het Natuurpark Levende Leie. Voor de lay-out gaan we natuurlijk uit van de standaardpraktijk en de huisstijl van Natuurpunt.

© FREDERIK VAN VLAENDEREN

De gemeente Sint-Martens-Latem is trots op haar natuurgebieden. In het voorjaar organiseerde Natuurpunt kern Deurle-Latem een kritische inspectieronde van de wandelpaden door de Latemse Meersen en de Westerplas, twee focusgebieden van het Natuurpark Levende Leie.

Deze twee wandelpaden kunnen ook gelden als proefopstelling voor de opfrissing van andere paden in het hele projectgebied van het Natuurpark Levende Leie.

47 Kern Deurle-Latem

2019 NUMMER 3

SNEP!

Werkgroep Bourgoyen-Ossemeersen

Herstel van het oorspronkelijk landschap

Š BENNY COTTELE

Goed nieuws voor vogels en vleermuizen Om het oorspronkelijk open meersenlandschap van de Bourgoyen-Ossemeersen te herstellen, liet stad Gent deze zomer het Valkenhuisbos rooien. Het opengemaakte gebied zal voortaan worden beheerd als moerasruigte, gras- en akkerland. De ingreep komt veel bijzondere water- en weidevogels ten goede. Het verdwijnen van de bomen wordt in het gebied zelf gecompenseerd door het aanplanten van nieuw bos.

De Bourgoyen-Ossemeersen zijn een paradijs voor planten en dieren. Een van de hoofddoelstellingen is het versterken van de belangrijke natuurwaarden op het gebied van planten en vogels. Een beheercommissie bepaalt hoe de natuur daarvoor het best moet worden beheerd. In die commissie zetelen vertegenwoordigers van de Groendienst van de stad Gent, deskundigen van Natuurpunt, het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO), het Agentschap Natuur en Bos, het Agentschap Onroerend Erfgoed, de Vlaamse Landmaatschappij, de vakgroep Biologie van de Universiteit Gent en de gemeentelijke Adviesraad voor Milieu

en Natuur (MiNa-raad). Zij stelden samen een beheerplan op, dat geldt voor de periode 2013-2039.

Een van de maatregelen die voorzien zijn in het beheerplan om het oorspronkelijke open landschap te herstellen, is het verwijderen van het Valkenhuisbos. Het is voor dat aloude open meersen- en donklandschap dat de Bourgoyen zo bekend zijn, en ook zo belangrijk op natuurgebied. Het is de bedoeling dat de zone ten westen van de Valkenhuishoeve nu weer evolueert naar het landschap dat het historisch was, met de typische fauna en flora die daarbij horen.

Door het rooien van het Valkenhuisbos wordt de zone vanaf de Aalscholverplas aan de R4 tot aan de Valkenhuisweg opnieuw omgezet in een open landschap, op voorwaarde dat ook het verboste deel in de Aalscholverplas verdwijnt. Heel wat vogels zullen voordeel hebben bij dat open landschap. Eenden, ganzen, reigers en steltlopers kunnen er voedsel vinden, en het gebied is ook aantrekkelijk voor weidevogels als de grutto en de kievit. Voor de akkervogels wordt de akker ingezaaid met graan dat niet wordt geoogst en dient als wintervoedsel voor de vogels. Moerasvogels vinden dan weer een optimaal broedgebied ten noorden van de Aalscholverplas. Door de schaalvergroting van de moeras- en rietvegetatie ontstaan er bovendien interessante kansen voor zeldzame vogelsoorten als woudaapje, bruine kiekendief en grote karekiet.

Tot slot biedt het open gebied ook veel mogelijkheden voor de Europees beschermde vleermuizen.

Boscompensatie Om het rooien van het Valkenhuisbos te compenseren, voorziet de stad Gent nieuwe bomen en bos aan de rand van de Bourgoyen-Ossemeersen. In 2014 werd al een buffer van 2,7 hectare bos aangeplant in het noorden van de Bourgoyen. Later dit jaar komt er ook nog bos bij in de Ossemeersen, ten zuiden van de Leie, en bijkomende groenbuffers aan de spoorwegdijk en aan de bufferzone met de R4. In totaal gaat het om 6 hectare nog te planten bos. Er komt dus meer bos bij dan er verdwijnt.

De compensatie is belangrijk voor de ambitieuze doelstelling inzake meer bos in Gent.

Deze legislatuur staat er immers meer dan 100 hectare bijkomend bos op Gents grondgebied op de planning. Š MARINO RAVIER

Werkgroep Bourgoyen-Ossemeersen

48

S N E P ! 2019 NUMMER 3

Werkgroep Bourgoyen-Ossemeersen

In de plaats van het bos komt waardevol meersengebied

Waarom steunt Natuurpunt Gent de maatregel van de stad Gent?

Uiteindelijk komt er in de Bourgoyen-Ossemeersen meer bos bij dan er verdwijnt - Het nieuwe bos komt verspreid in de Bourgoyen-Ossemeersen zelf.

- De nieuwe bomen zijn inheems en dus veel interessanter voor de aanwezige en te verwachten planten- en diersoorten.

- De gekapte bomen waren vooral uitheemse lorken, dennen en populieren die nauwelijks meerwaarde hebben voor de natuur.

De uitheemse bomen werden aangeplant in de jaren 1960 voor houtopbrengst en jacht, niet voor het natuurbehoud.

- De naaldbomen waren voor meer dan de helft aangetast door de letterzetter, een invasieve kever. Ook een deel van de resterende bomen dreigde ten prooi te vallen.

- De boscompensatie was voor Natuurpunt Gent een belangrijke voorwaarde om akkoord te gaan met het kappen van het bestaande bos.

- Natuurpunt ijvert hoe dan ook voor meer bos en maakt daar concreet werk van, zoals in de groenpool Vinderhoutse Bossen, waar we 35 hectare bos hebben aangekocht, dat we nog verder willen uitbreiden en openstellen.

- De Bourgoyen-Ossemeersen hebben vooral een meerwaarde door het open karakter, ze zijn een internationale luchthaven voor (zeldzame) vogels. Bos vormt een hindernis voor heel veel van die soorten.

- Het open landschap zal de al aanwezige soorten meer kansen geven en nieuwe soorten aantrekken.

Voor de Aalscholverplas gaat het om eenden, ganzen, reigers en steltlopers. In de ruigte met riet vinden we waterral, blauwborst, sprinkhaanzanger, rietzanger, kleine karekiet, bosrietzanger en rietgors. In de hele zone kunnen zeldzame soorten als woudaap, bruine kiekendief, grote karekiet, watersnip, snor en Cetti’s zanger een plaats vinden. Zelfs roerdomp en purperreiger zijn potentiÍle broedvogels als het riet zich handhaaft of uitbreidt. Op termijn zijn ook kwak, lepelaar en kleine en grote zilverreiger als broedvogel mogelijk. Daarnaast zijn verschillende soorten planten en vleermuizen gebaat bij de maatregel.

Herstel van het oorspronkelijk landschap - De Bourgoyen-Ossemeersen zijn uitgesneden door de Leie en vormen al sinds de middeleeuwen een cultuurhistorisch landschap, dat bescherming geniet.

Beter voor het klimaat - Het Valkenhuisbos was al minstens voor de helft dood door toedoen van de letterzetter, een kever. Dode bomen halen geen CO2 meer uit de lucht.

- Er komen meer bomen bij dan er verdwenen, en al die nieuwe bomen nemen wel CO2 op uit de lucht.

- In de plaats van het Valkenhuisbos komt er opnieuw een waterrijk open landschap. Ook dat soort landschappen haalt CO2 uit de lucht.

49 Werkgroep Bourgoyen-Ossemeersen

2019 NUMMER 3

SNEP!

Werkgroep Assels

Familienamiddag Zondag 27 oktober Van 14.30 tot 17.30 uur in Landgoed De Campagne, Gijzelstraat 12 in Drongen. Inschrijven via www.natuurpuntgent.be (activiteitenkalender).

Op 27 oktober kun je met je (klein)kinderen weer terecht in De Campagne voor een namiddag vol animatie! Tijdens knutselworkshops, vertellingen en geleide wandelingen in het park leren de kinderen spelenderwijs heel wat bij over de natuur. In de cafetaria serveren we een stukje lekker vers gebak.

De animatie is op maat van kleuters en lagereschoolkinderen.

Thijs De Jonghe +32 498 51 78 68 info@lumbricus.be www.lumbricus.be

Werkgroep Assels

50

S N E P ! 2019 NUMMER 3

Eerlijk advies • snoeien • onderzoek • aanplant • vellen • ...

Werkgroep Gentbrugse Meersen

Verslag van een prettige en pittige beheerwerkdag Op 7 juli organiseerde de Werkgroep Gentbrugse Meersen een werkdag in de Voshoek, in het noordelijk deel van het gebied. Het was de bedoeling om jonge wilgen te verwijderen uit een uitgedroogde poel en die ook nog wat verder uit te diepen. Yasmin Farinon ging op de uitnodiging in en brengt verslag uit van haar eerste beheerwerkdag. Š VIRGINIE GOEMANNE

Sinds we enkele jaren geleden in Gentbrugge kwamen wonen, zijn de Gentbrugse Meersen onze favoriete wandelplek geworden. En in die korte tijd zagen we het gebied al serieus veranderen. De geboortebossen en de speelheuvels groeiden verder uit en er verschenen brede poelen die meteen grote aantallen vogels lokten. In het noordelijk deel verdwenen koterijen en prikkeldraad en kwamen er mooie graslanden en de aangename Voshoek voor in de plaats.

We volgden met veel belangstelling het werk van Natuurpunt Gent in de Snep!, de brochures van de stad Gent en op de infoborden. Ik speelde al een tijdje met het idee om eens een handje toe te steken. Naar aanleiding

van de paddentrek in maart kwam ik in contact met de mensen van de Werkgroep Gentbrugse Meersen. Zij vertelden mij ook over de beheerdagen waarvoor helpende handen altijd welkom zijn.

Ik hielp een eerste keer bij het verwijderen van de wilgenopslag in het poeltje van de Voshoek, op een zondagochtend. Die Natuurpunters weten van aanpakken! Niets beter om fris aan de dag te beginnen dan met fysiek werk in de buitenlucht. Ik leerde tegelijk ook veel van de andere vrijwilligers.

Ik kom zo vaak in de meersen, maar de roep van de tjiftjaf die ons aanmoedigde bij het werk, kende ik nog niet. Ik ken nu ook verschillende planten die opschoten tussen de

jonge wilgen, zoals de witte abeel. Het is een heel mooie boom, maar we kenden geen genade, om de poel vrij te houden moesten alle jonge boompjes eruit. Door de droge harde grond werd het uitspitten een hard labeur.

Ik werkte met veel plezier. Het deed deugd om vroeg in de weer te zijn in de natuur en in goed gezelschap, meer moet dat niet zijn.

Bovendien voel ik dankzij dit engagement meteen ook een andere en hechtere band met het gebied waar ik al heel die tijd rondwandel. Ik hoop alvast dat het vrijmaken van die poel volgend jaar ten goede zal komen aan de kikkers. Natuurpunt Gent kan in de toekomst zeker nog op mij rekenen!

Š LUC VAN DAMME

51 Werkgroep Gentbrugse Meersen

2019 NUMMER 3

SNEP!

Werkgroep Gentbrugse Meersen

Tweedehandsbeurs VAN BOEKEN, DVD’S, CD’S EN LP’S Op zondag 6 oktober 2019 organiseert de Werkgroep Gentbrugse Meersen zijn vijfde tweedehandsbeurs. De opbrengst gaat naar de uitbreiding van de Gentbrugse Meersen.

Het afgelopen jaar verzamelden we meer dan 15.000 boeken, cd’s, dvd’s en lp’s. Met de steun van vele vrijwilligers zullen we deze massa ordenen tot een overzichtelijk aanbod.

Er zit zeker voor elk wat wil(d)s tussen! Daarnaast vind je er natuurlijk ook ons boek ‘de Gentbrugse Meersen’ in eerstehands.

Wat is er nog te beleven? > Je kunt kennismaken met de techniek van het wol-verven. > Kindjes worden geschminkt tot haas, bij, spin of poes. > En wat dacht je van onze lekkere ‘japflap’ – een flap met een vulling van Japanse duizendknoop!

En dat alles ten voordele van de Gentbrugse Meersen! Kom langs en vertel het voort!

PRAKTISCH Op zondag 6 oktober, van 10.00 tot 18.00 uur in twee hallen van de Klimaatloods in de Weverbosdreef in Gentbrugge. De Weverbosdreef is een wandel- en fietspad, bereikbaar met tram 21 (eindhalte) of met de belbus 140 (Destelbergen-Melle, halte ‘Houw’).

Auto’s kunnen terecht in de Jan Van Aelbroecklaan of in de Koningsdonkstraat.

De loods ligt dan op 400 meter afstand op het wandel- en fietspad.

MEER INFO: WWW.WGBM.BE

©FRANK MAES

HIER

JOUW ADVERTENTIE? Ons tijdschrift valt driemaandelijks in de bus bij meer dan 8000 Gentenaars met een hart voor de natuur. Wil je hen ook bereiken?

Contacteer ons via advertenties@natuurpuntgent.org

Werkgroep Gentbrugse Meersen

52

S N E P ! 2019 NUMMER 3

Werkgroep Gentbrugse Meersen

Knozelen, knutten of knijten. Wellicht heb je er ook al ooit last van gehad? Knijten zijn de bijna onzichtbare mugjes die in de avonduren plaatselijk voor heel wat last kunnen zorgen. Ze zijn niet te verwarren met de bekende dondervliegjes. Door het extreem warme weer staken ze in juli massaal de kop op, vooral op plaatsen waar ze het ideale leefgebied vinden, zoals plasjes die door de extreem lage waterstanden geïsoleerd achterblijven op de natte slikken in een getijdengebied. Het is een oud probleem en niet alleen in het Gentse Zwin. © MARNIX AERSSENS

Het Gentse Zwin

De knijten in de aanval De oplossing voor het Gentse Zwin om van de knijten af te raken, is gemakkelijk. Meer riet laten ontwikkelen ter hoogte van de bewoning zorgt voor drogere schorren, die ongunstig zijn voor knijten. Er rest dan enkel nog de natte afwateringsgeul waar ze zich kunnen voortplanten, maar mits voldoende stroming in die geul kunnen de knijten er geen eitjes meer leggen.

Deze zomer kwam een aantal buurtbewoners in het nieuws omwille van het knijtenprobleem. Zij dringen aan op een snelle oplossing. Nu is er voor het Gentse Zwin wel degelijk een vrij eenvoudige oplossing (zie hierboven), maar dan moet De Vlaamse Waterweg (het vroegere W&Z) snel initiatief nemen door de gemaakte afspraken te respecteren en uit te voeren, zodat er weer voldoende doorstroming komt.

Die ‘omwonenden van de Schelde’ geven echter weer voedsel aan oude geruchten.

Het is niet zo dat Natuurpunt, GEzwiNT en GMF tegen beperkt baggeren zijn; dat zal zelfs noodzakelijk zijn als we uiteindelijk geen bos willen waar nu De Schelde loopt.

Een snelle oplossing voor het knijtenprobleem is het verder laten ontwikkelen van de schorren en hun rietvegetaties, samen met het doorspoelen van de afwateringsgeul. Het

is zelfs wetenschappelijk bewezen dat het knijtenprobleem kan worden aangepakt met schorrenvorming en een betere regeling van het bovendebiet aan de sluis in Gentbrugge.

Eb en vloed Waarom is er dan nog altijd geen oplossing, ondanks de akkoorden tussen alle partijen?

Vlaams Minister Ben Weyts heeft immers in februari 2018 de politieke beslissing genomen waardoor pleziervaart geen doelstelling meer is voor het Gentse Zwin. Eveneens werd unaniem beslist met alle actoren (ook De Vlaamse Waterweg) dat de Zeeschelde een GGG (Gereduceerd Getijden Gebied) wordt met het hele jaar door een getijdenwerking die wordt getemperd in functie van de beveiliging tegen overstroming.

Het voorstel van DVW voor een winter-GGG met enkel getijden in de winter werd afgevoerd wegens een te grote negatieve impact op de natuur. Het enige wat nog niet werd beslist, is de aard van de constructie die in Heusden zal worden gebouwd om voor de reductie van de getijden te zorgen. DVW wil als enige een sluis, de overige actoren waren voorstander van een constructie waar geen bootjes door kunnen.

Een sluis neemt bovendien zoveel plaats in dat de in- en uitstroomopeningen waarlangs

het water bij eb en vloed kan passeren, nogal klein worden. Een dam met over de hele breedte in- en uitstroomopeningen, kan meer water binnen en buiten laten en geeft dus een sterkere getijdenwerking. DVW bleef echter bij een sluis om zo in de toekomst op de meest goedkope manier baggerwerken te kunnen uitvoeren (anders moeten de schepen rondvaren via Merelbeke).

Met Natuurpunt Gent stonden we wel open voor een oplossing die de weg naar eb en vloed kon openen en dus ook een oplossing voor het knijtenprobleem, maar toen kwamen de verkiezingen. Het is nu in eerste instantie wachten op nieuwe politiek verantwoordelijken. Van de stad Gent en de gemeente Destelbergen vernamen we al dat ze hetzelfde standpunt aanhouden. Hopelijk komt er ook in Vlaanderen snel een overheid die kan beslissen, maar ondertussen zorgt een kleine groep ‘omwonenden’ wel weer voor verwarring. Natuurpunt, GEzwiNT, GMF, de stad Gent en de Gemeente Destelbergen blijven eensgezind achter de onderhandelde oplossingen staan: het is dringend tijd dat De Vlaamse Waterweg die afspraken gaat uitvoeren.

53 Werkgroep Gentbrugse Meersen

2019 NUMMER 3

SNEP!

Peuter Er zitten exotische vogels in onze tuinen. Ze fladderen van de ene plant naar de andere en peuteren overal zaadjes uit. Op de pluizenbollen van de paardenbloem, op de toefjes van de speerdistel, op de voederplaats in je tuin. Ze zijn felgekleurd en kwetteren gelijk een prijzige kanarie. En toch zijn ze zo inheems als een frietkraam en zo klassiek als de Night of the Proms.

Peuteraars Putters of distelvinken zijn familie van de vink.

Kijk maar naar de massieve bek, die gebruikt wordt om zaden en pitten op te knabbelen. Ze hebben een zwart-witte kop, een crèmekleurig buikje en een geel bandje op hun vleugels. De knalrode plek op de kop van zo’n putter bestaat uit zeer stugge haartjes, die de ogen en de rest van de kop beschermen tegen de doornen en stekels van hun favoriete planten.

Want dat ‘distel’ van de distelvink is niet voor niets gekozen. Ook de wetenschappelijke

naam Carduelis carduelis verraadt waar puttertjes verzot op zijn. De plantenfamilie Carduus is één van de distelfamilies van bij ons, met o.a. de kruldistel en de stekelige distel.

Als ze maar kunnen peuteren.

Ha ja, peuteren. Misschien komt de naam van de putter daar wel van. Dat ze de zaden uit de distels en andere composietplanten prutsen en knabbelen. Het zou leuk zijn, maar dat is niet de echte verklaring van hun naam. Omdat ze zo schoon zijn en zo leuk kunnen kwebbe-

Studie

54

S N E P ! 2019 NUMMER 3

len, werden ze al heel vroeg tam gemaakt en als kooivogel gehouden. Zelfs Plinius beschreef hoe de Romeinen putters hielden in kooitjes en allerlei kunstjes lieten uitvoeren.

De vogeltjes konden zich voor dood houden of hun voedsel uit een doolhofje halen. Of via een klein kabeltje een wagentje voorttrekken.

Of je kon ze aanleren dat ze met een mini-emmertje dat aan een mini-kettinkje was vastgemaakt, water konden putten uit een mini-reservoirtje. Vandaar dus. De putter is eigenlijk een waterputter.

BV

Puttergroep

De distelvink is al eeuwen populair, zowel als kooivogel maar ook in de kunst. Je mag die dus gerust een BV noemen, een Bekende Vogel. Vivaldi schreef er een grandioos fluitconcert over, ‘Il Gardinella’, met typisch vinkengekwetter en al. En de Italiaanse renaissance-schilder Rafaël schilderde ‘Madonna met distelvink’ in 1505. De putter staat daar symbool voor het lijden en de kruisiging van Jezus. Die rode vlek op de kop van de putter komt volgens de folklore trouwens doordat zo’n putter een doorn uit de doornenkroon van Jezus aan het kruis losmaakte, en zo een spat bloed op zich kreeg. Nou ja. Er zijn leukere manieren om aan je kleurenpracht te komen.

Het meest gekende schilderij met een putter is dat van Carel Fabritius, van 1654. Het is een portretje van een putter die op z’n kooitje zit, en dat is alles. Maar het is wél een pareltje. En het schilderij heeft niet enkel z’n eigen website, maar figureert ook in het boek ‘Het Puttertje’ van de Amerikaanse schrijfster Donna Tartt. Kijk eens aan. Wie durft nu nog beweren dat vogels maar saai en onbenullig zijn?

Tijdens de broedtijd zijn ze nogal stil en verscholen, maar vanaf de nazomer kwetteren ze er weer vrolijk op los. Jonge en volwassen vogels vormen kleine groepjes die rinkelend van struik tot struik vliegen. Ze zien er parmantig uit met hun rooie kop en die gele burgemeesterssjerp rond hun vleugels.

Tijdens strenge winters komt ook nog een deel van de noordelijke populatie naar hier, samen met vinken en sijsjes.

MADONNA DEL CARDELLINO © RAFFAELLO SANZIOPG

55 Studie

2019 NUMMER 3

SNEP!

Wie weet kom je ze nog tegen in je tuin: als je zonnebloemen, kaardenbollen of teunisbloemen hebt, is de kans groot dat er plots een zwerm vrolijk babbelende distelvinken neerstrijkt. De Peuterende Putter. Het kan een mooi verhaaltje zijn.

BLAUWE ZEEDISTEL (ERYNGIUM MARITIMUM) © PETER DE DAUW

Ken je familie De schermbloemenfamilie Een van de eerste voorjaarsbloeiers die onze bermen tot meer dan een meter hoog siert met witte bloemen, is het fluitenkruid, ofte Anthriscus sylvestris. In de lente lijkt het alsof sommige wandelwegen abundant met wit kantwerk afgeboord zijn en even is deze schermbloemige de koningin van de bloemenwereld. Als de weken verstrijken, ontplooien andere soorten uit deze familie geleidelijk hun schermen: zevenblad, dolle kervel, hondspeterselie, heggendoornzaad, … Tot er in de zomer meerdere tegelijk bloeien en het soms moeilijk wordt om ze uit elkaar te houden.

In de regel zijn schermbloemigen één- of tweejarige kruiden, vaak met een zigzaggende stengel met ribben, haren of vlekjes.

De bladeren staan verspreid, zijn meestal samengesteld en hebben veelal een duidelijke schede aan de voet, die bij sommige soorten zoals de reuzenbereklauw of de grote engelwortel indrukwekkend ‘opgeblazen’ kan zijn.

Het meest opvallende kenmerk van de familie is natuurlijk het feit dat de kleine, vijftallige bloemetjes in - meestal samengestelde schermen staan. Een scherm is een bloeiwijze waarbij alle bloemstelen of stralen uit één punt ontspringen. Op de plek waar die stralen ontstaan, zie je soms ook één of meer kleine blaadjes staan die samen het omwindsel vormen.

Studie

56

S N E P ! 2019 NUMMER 3

Schermen in allerlei maten en vormen Bij een samengesteld scherm eindigen de schermen niet bij een bloemetje, maar ze lopen zelf weer uit op een kleiner schermpje. Aan de basis van die schermpjes kan ook weer een krans van één of meer kleine schutblaadjes staan, het omwindseltje.

Sommige schermen zijn plat zoals bij het fluitenkruid, sommige zijn bijna helemaal bol zoals bij de grote engelwortel die we terugvinden aan de oevers van veel Vlaamse rivieren. De bloemetjes hebben witte, gele of geelgroene kroonblaadjes - die afwisselend met de vijf meeldraden ingeplant staan - en een kleine vijftandige kelk die echter vaak onduidelijk is of zelfs ontbreekt. Met een loep kun je twee stijlen ontwaren waarvan de voet opgezwollen is tot een stijlkussen dat nectar afgeeft. Omdat de nectar dus echt

wel voor het grijpen ligt, zie je ook altijd een massa insecten op en rond deze bloemen.

Toch bloeien niet alle schermbloemen met schermen. Het genus kruisdistel of Eryngium, met de prachtige blauwe zeedistel, heeft bloeiwijzen die je op het eerste gezicht eerder bij de composieten zou plaatsen. De stelen van de bloemschermpjes zijn zo kort dat de schermpjes vrijwel tot bloemhoofdjes teruggedrongen zijn. Die zijn omgeven door een omhulsel van stekelige omwindselbladeren.

In de keuken

GROOT STERRENSCHERM OF ZEEUWS KNOOPJE (ASTRANTIA MAJOR) © PETER DE DAUW

Planten uit de schermbloemenfamilie hebben vaak sterk aromatische delen en zijn daarom geliefd in de keuken. Denk maar aan kervel, venkel, peterselie, lavas en selder, waarvan de geurige bladeren rijkelijk gebruikt worden. Maar ook anijs, karwij en koriander zijn afkomstig van schermbloemigen. De tweedelige splitvruchten hebben vaak oliestriemen die ervoor zorgen dat de zaden een heerlijke geur en smaak afgeven.

De meeste planten uit de schermbloemenfamilie die bij ons voorkomen, hebben een penwortel. En ook daar maken we graag gebruik van om ons vitaminegehalte op peil te houden: alle kleuren wortels, pastinaak en peterseliewortel zijn niet weg te denken uit de winterkeuken.

Haat-liefdeverhouding?

Maar het is niet al heerlijkheid wat de klok slaat in deze familie. De planten bevatten vaak furocumarinen, stoffen die hen beschermen tegen insectenvraat maar die onze huid gevoelig maken voor zonlicht. Gevolg: rode jeukende vlekken, blaren en bij de reuzenberenklauw zelfs letsels die lijken op brandwonden. Geen plantjes om zonder handschoenen aan te pakken dus!

En dan spreken we nog niet van de zwaar giftige familieleden zoals dodemansvingers en waterscheerling aan de waterkanten, en de gevlekte scheerling die begin juni massaal de middenberm van steeds meer autosnelwegen bebloemt. Een extract van die soms

metershoge plant werd bij de oude Grieken gebruikt om het doodsvonnis te voltrekken en volgens de overlevering zou Socrates gestorven zijn na het drinken van een beker met dit gif.

Maar toch wordt een onschadelijke, niet-giftige schermbloemige het meest vervloekt en gehaat: het zevenblad. Die inheemse plant heeft namelijk geen penwortel maar rizomen of wortelstokken waarmee hij snel terrein verovert in veel Vlaamse tuinen. Wie niet valt voor de fraaie bloempjes of niet wil genieten van de jonge blaadjes in een slaatje of stoofschotel, begint een gevecht dat héél lang kan duren…

HEELKRUID (SANICULA EUROPAEA) © PETER DE DAUW

WILDE PEEN (DAUCUS CAROTA) © PETER DE DAUW

ZEVENBLAD (AEGOPODIUM PODAGRARIA) © PETER DE DAUW

57 Studie

2019 NUMMER 3

SNEP!

Denk vooral niet dat wij YouTube afschuimen op zoek naar leuke kattenfilmpjes.

Maar als VRT NWS er eentje presenteert onder de titel ‘Deze kat had beter twee keer nagedacht ...’, dan kunnen wij het ook niet laten.

Met beschimmelde hersenen de ondergang tegemoet Het filmpje is opgenomen door een Luxemburgse burger op weg naar het stedelijk zwembad in Esch-sur-Alzette, weet de VRT ons met journalistieke diepgang te vertellen. We zien een getijgerde poes die vanaf het deurgat van haar vermoedelijke woonst de stoep aan de overkant aandachtig in het oog houdt. Dan steekt ze de straat over, aarzelend tussen lopen en sluipen, zonder links of rechts te kijken, maar wel netjes op het zebrapad. Aan die overkant is er een snackbar en tegen de gevel van die fastfoodzaak, op het kelderluik, zit een rat. Net terug van een snelle hap? Daar lijkt de kat ook wel zin in te hebben, maar dat valt tegen: in plaats van op de vlucht te slaan, keert de hap zich naar zijn aanvaller. Het lijkt wel alsof de rat plots de kat aanvalt. Alleen door acrobatisch springwerk kan de feliene carnivoor het knaagdier ontwijken. De rat blijft de kat aanvliegen, die ten slotte op de vlucht slaat, weer de straat over, met de rat achter zich aan in een hardnekkige achtervolging. Een voorbijganger houdt zelfs even de pas in om het ongewone duo vrije baan te verlenen.

Dan stopt de opname. Meer dan dat het filmpje ‘opmerkelijk’ is, weet de VRT ons niet te vertellen. Terwijl er, denken wij, een boeiend verhaal achter zit.

Zelfmoordzwemmers Sprinkhanen zijn geen enthousiaste zwemmers. Er zijn uitzonderingen, die zich met algen voeden, maar voor de meeste is watervrees een kenmerkende karaktertrek. Als ze per ongeluk in het water terechtkomen, veranderen ze in hopeloos en hulpeloos spartelend vissenvoer. Toch zijn er sprinkhanen die met ware doodsverachting een duik nemen. Letterlijk. Dat doen ze omdat er een paardenhaarwormlarve in hun binnenste zit. Paardenhaarwormen leven en paren in het water, maar brengen hun jeugd door in een sprinkhaan of een krekel, die ze langzaam van binnenuit opeten. Als de binnenvetters tegen het eind van de maaltijd volwassen worden, zijn ze bijna 30 cm lang. Zoals hun naam suggereert, zijn paardenhaarwormen niet van de dikste, maar toch wordt het krap, daar in die krekel of sprinkhaan. Zoals alle gezonde adolescenten snakken ze naar seks. Dus willen ze eruit, het volle leven en het water in! Vastberaden sturen ze hun hospita naar de dichtstbijzijnde plas of beek, waar ze onbevreesd haar dood tegemoet duikt. Hoe de op seks beluste haarworm de willoze sprinkhaan tot die suïcidale zwempartij dwingt, is onduidelijk. Eens in het sop, bijt en wroet de haardunne inwoner zich een weg naar buiten. Als de sprinkhaan intussen door een vis of een andere predator is opgegeten, kost dat meer moeite, maar paardenhaarwormen zijn doorzetters.

Bijgedachte

Tom & Jerry Het kat-en-ratfilmpje was voor de VRT niet meer dan een leuk fait divers, als een tekenfilm van Tom & Jerry waarin de muis de kat te slim af is. Wij hadden er zo onze vragen bij. Een verstandige rat die erin slaagt, uit zelfverdediging, een kat op de vlucht te jagen, brengt best het eigen vege lijf in veiligheid zodra de belager ervandoor gaat.

Maar deze rat bleef de kat nazitten, alsof ze door iets totaal anders dan overlevingsdrang gedreven werd.

En dat zou Toxoplasma gondii kunnen zijn. Dat is een eencellige parasiet die bij alle warmbloedige dieren kan voorkomen, maar zich alleen in kattendarmen voortplant. Zoals dinoliefhebbers hun favoriete tyrannosaurus familiair T. rex noemen, zo spreken parasitologen graag over T. gondii. De voortplanting van T. gondii gaat op twee manieren, met en zonder seks. Seksen doet het kieskeurige celletje exclusief in de dunne darm van een kat. Maar als T. gondii toevallig in een bruine rat, een Deense dog of een zwarte kraai terechtkomt, blijft hij ook niet bij de pakken zitten. De parasiet ontwikkelt cysten in het weefsel van zijn gastheer. Die cysten zitten vol met geduldige bradyzoïeten, dat zijn traag levende T. gondi-celletjes, die er van dromen ooit in het darmstelsel van een katachtige terecht te komen.

Geen gemakkelijke opdracht, al hebben bradyzoïetjes die in een muis of rat zitten te wachten tot Minneke poes hun woonst naar binnen speelt, wel een voorsprong op weefselcysten die pakweg in een Snep!-lezer zijn ontstaan. Besmette ratten en muizen gaan zich anders gedragen. Ze worden actiever, roekelozer en verliezen hun angst voor katten. Om dat klaar te spelen, maakt T. gondii met chirurgische precisie cysten aan in de amygdala, een gedeelte in de hersenen dat onder meer de angstreacties regelt. Sommige zenuwuiteinden in de amygdala verschrompelen, waardoor de dieren hun schrik voor katten verliezen. Alleen voor katten, want de besmette beestjes blijven bang van andere predatoren. Handig, want als kattenparasiet heb je er immers niks aan als een vos je opvreet. Als die besmette knaagdieren een kat ruiken, stijgt bovendien de dopamineconcentratie in hun hersenen. Dopamine is een hormoon dat ons genot en blijdschap doet ervaren. Bij proeven met besmette mannetjesratten bleek zelfs dat hun teelballen groeien als ze lange tijd kattengeuren opsnuiven. De geparasiteerde dieren verliezen dus niet alleen hun angst voor katten, maar raken er zelfs opgewonden van.

Wij vermoeden dat de Luxemburgse rat uit het filmpje werd gestuurd door T. gondii. Dat een weldoorvoede huiskat voor die vreemde avances op de vlucht zou slaan, in plaats van ervan te profiteren om een gemakkelijk maal te bemachtigen, dat kon T. gondii niet voorzien.

58

S N E P ! 2019 NUMMER 3

Mini-neushoornhoorn?

vruchtlichaam als de hoorn van een eenhoorn uit het rupsenhoofd omhoog. Zoiets kan niet anders dan een krachtig afrodisiacum zijn, denken geile Chinezen voor wie neushoornhoorn te duur is.

In de digitale avondkrant van De Standaard van 2 juli stond een fotoreportage over een groep Chinezen die op de Tibetaanse hoogvlakten in barre, maar fotogenieke omstandigheden op zoek ging naar een schimmel.

De Ophiocordiceps sinensis. Meer dan dat de schimmel in de grond groeide en zeer duur was, schreef de kwaliteitskrant niet.

Nochtans valt er wel wat over te melden. Gelukkig hadden wij al ooit van Ophiocordiceps-schimmels gehoord. In een BBC-documentaire.

Hoofdpijn

Schimmels verspreiden zich door sporen.

Als de sporen van de juiste Ophiocordicepsschimmel op een mier terechtkomen, dringen ze zich een weg naar binnen en nemen ze langzaam maar zeker de besturing van het dier over. Terwijl de schimmelbesmetting voortwoekert en stilaan de ingewanden van de mier verteert, blijft de mier in de kolonie een schijnbaar normaal leven leiden.

Mieren hebben de gewoonte om dieren die zich verdacht gedragen uit het nest te verjagen, dus als Ophio wil blijven mee-eten van de mierenkeuken, mag hij niet ontmaskerd worden. Pas als de schimmel volgroeid is, dirigeert hij de mier als een zombie naar een blad of een stengel, zo’n 25 cm boven de bosgrond. Daar sluit de mier haar sterke kaken rond een bladnerf en wacht ze op de dood. Het mierenhoofd barst open als in een griezelige sciencefictionfilm. Er verschijnt een vruchtlichaam dat tot drie weken doorgroeit en groter wordt dan de hele mier. Vanaf die ideale hoogte schiet de schimmel dan zijn sporen in het rond. Wee de mieren die eronder rondlopen. Gruwelijk, maar goed voor de biodiversiteit, zegt David Attenborough: “De schimmel voorkomt dat één soort de overhand krijgt. Hoe talrijker een soort wordt, hoe groter de kans dat ze te maken krijgt met haar eigen wraakgodin: een Ophiocordiceps-schimmel.”

De Chinese Ophiocordiceps groeit op vergelijkbare wijze in de rups van een nachtvlinder. Op het eind steekt een steelvormig

We zeiden al dat Toxoplasma gondii ook in Snep!-lezers en andere mensen voorkomt.

Dat is pech voor de parasiet, want katten eten weinig menselijke prooien. Een derde van alle mensen zou met wanhopige T. gondii besmet zijn. Door het eten van rauw vlees, door het verversen van de kattenbak of door te wroeten in tuinaarde waarin ooit een kat gekakt heeft. De besmetting is gevaarlijk voor mensen met een verzwakte weerstand en zwangere vrouwen, want toxoplasmose kan een miskraam veroorzaken. Gezonde mensen merken er meestal niks van. T. gondii blijft echter ook in een menselijke gastheer niet stilzitten: onderzoek toonde aan dat besmette mensen van karakter veranderen. Ze reageren trager, houden zich minder aan regels en nemen meer risico’s. Misschien probeert de parasiet zijn mens op die manier naar een leeuw of een tijger te sturen, maar in de praktijk krijgen zijn dragers gewoon vaker verkeersongevallen.

Aandoenlijk, maar ons heeft het toch aan het denken gezet. Hoe dikwijls hebben wij de laatste tijd niet gedacht dat veel van onze soortgenoten tegen hun eigen belangen handelen?

Wie hield het stempotlood vast van de kiezers van de Trumpen, de Bolsonaro’s, de Johnsons en de ... op deze planeet? Is die buurman, die schijnbaar een normaal leven leidt, als een pas besmette mier in haar kolonie, in werkelijkheid een zombie met beschimmelde hersenen? Worden wij gedreven door een moordlustige parasiet? Wie heeft onze besturing overgenomen en leidt ons regelrecht naar onze ondergang, als sprinkhanen aan de oevers van de beek?

En waarom heb ik de laatste tijd zoveel hoofdpijn?

59 Bijgedachte

2019 NUMMER 3

SNEP!

FUIF

NATUURPUNT GENT DJ AL JAZZ-ERA EN DJ IRIS VRIJDAG

6 DECEMBER

21:30-5:00 BALZAAL VOORUIT

KAARTEN: 8 EURO IN VOORVERKOOP (IN NMC, DE SPINNEKOP OF VIA LINDE@NATUURPUNTGENT.ORG)/ 10 EURO AAN DE DEUR