Asas Pengurusan Penagihan by Nasmir Trading

asas pengurusan

PENAGIHAN

asas PENGURUSAN

PENAGIHAN

Penerbitan AGENSI ANTIDADAH KEBANGSAAN

CETAKAN PERTAMA 2017 ÂŠHak Cipta Agensi Antidadah Kebangsaan Hak cipta terpelihara, tiada mana-mana bahagian daripada buku ini boleh diterbitkan semula, disimpan untuk pengeluaran atau ditukar kepada apa-apa bentuk dengan sebarang cara sekalipun tanpa izin bertulis daripada penerbit.

Diterbit di Malaysia oleh: Agensi Antidadah Kebangsaan Kementerian Dalam Negeri Jalan Maktab Perguruan Islam 43000 Kajang, Selangor Darul Ehsan Tel : 603-8911 2230 Faks : 603-8926 1830 pemulihan@adk.gov.my

Dicetak di Malaysia oleh: Nasmir Trading 32-2, Jalan Rampai Niaga 4, Sri Rampai Business Park, 53300 Kuala Lumpur.

Perpustakaan Negara Malaysia

Data Pengkatalogan-dalam-Penerbitan

Mohd Rafidi Jusoh Asas Pengurusan Penagihan ; Siri Manual Rawatan dan Pemulihan Dadah ISBN 978-983-9481-47-1

Isi Kandungan PRAKATA PENGARANG PENGENALAN $6$6 PENGURUSAN PENAGIHAN Pengenalan

Komponen Pengurusan Kes

Prinsip-prinsip Pengurusan Kes

Kompetensi dan Kemahiran Asas

PENILAIAN Pengenalan

Apa Itu Penilaian

Tujuan Penilaian Dijalankan

Apa Yang Dinilai?

Tanda Aras Penilaian

RANCANGAN RAWATAN Pengenalan

Apakah Rancangan Rawatan

Bagaimana Membina Rancangan Rawatan

Penilaian Kemajuan Klien

S.M.A.R.T

Model Intervensi

INSTRUMEN & BORANG Penilaian Awal

Senarai Semak Diagnosis

Skala Tahap-tahap Perubahan

Borang-borang Rancangan Rawatan

RUJUKAN

Prakata Pengarang

BismilahiRahmaniRahim Pengenalan Manual ini bertujuan memberi pengetahuan, pendedahan dan kemahiran asas mengenai model dan praktis pengurusan kes penagihan di Malaysia. Manual ini mengandungi tiga modul awal dalam $VDV Pengurusan 3enagihan yang dibangunkan khusus di bawah inisiatif Subject Matter Experts (SME) dan Sijil Perakuan Amalan Psikopendidikan (Certified Psychoeducation Practitioner), Agensi Antidadah Kebangsaan (AADK), Kementerian Dalam Negeri, iaitu: Modul 1: Pengenalan Modul 2: Penilaian Modul 3: Perancangan Rawatan Matlamat utama pembangunan manual ini adalah bagi menyediakan sukatan atau kurikulum yang standard dan berstruktur bagi keperluan latihan pegawaipegawai AADK yang akan dijalankan oleh Pusat Latihan AADK. Modul-modul yang dibangunkan ini diharap berupaya menyediakan pegawai-pegawai AADK kepada perolehan pengetahuan dan kemahiran dalam menguruskan keperluankeperluan rawatan dan pemulihan kepada klien-klien yang mengikuti program pemulihan di fasiliti pemulihan dan dalam komuniti. Manual ini memberi ruang dan peluang kepada pegawai-pegawai AADK belajar dan memahirkan diri dalam menjalankan tugas dan tanggungjawab yang diamanahkan kepada mereka. Latihan Tiga modul dalam manual ini akan dilaksanakan melalui latihan berpusat selama empat (4) hari atau selama 24 jam kredit pengajaran dan pembelajaran. Pusat Latihan AADK akan menyediakan jadual lengkap bagi tujuan pelaksanaannya. Pendekatan pembelajaran bagi modul-modul ini adalah: Slaid persembahan dan perbincangan

§ Perbincangan dalam kelompok kecil § Makmal dan amali § Kajian kes § Pelaporan – persembahan peserta Objektif latihan Objektif-objektif latihan bagi modul-modul ini ialah: § Memberi pengetahuan dan pendedahan kepada peserta mengenai konsep, komponen-komponen, prinsip-prinsip asas, keperluan kemahiran dan kompetensi dalam pengurusan kes penagihan; § Memberi pengetahuan dan kemahiran asas dalam bidang penilaian kes penagihan; dan § Memberi pengetahuan dan kemahiran asas dalam menyediakan perancangan rawatan kepada klien. Objektif pembelajaran Peserta-peserta yang berjaya menamatkan siri latihan modul-modul ini akan berupaya: § Menghurai dan memahami konsep asas pengurusan kes penagihan; § Menyenaraikan sekurang-kurangnya tiga peranan utama kaunselor dalam menguruskan klien mereka; § Menyenarai dan memahami empat keperluan diperlukan dalam pengurusan kes penagihan;

kecekapan

yang

§ Menghurai dan memahami sekurang-kurangnya tiga kemahiran dalam membuat rujukan dan penyelarasan perkhidmatan dalam melaksanakan rancangan rawatan; § Menghuraikan tujuan dan kepentingan pengukuran dalam proses penilaian klien;

menggunakan

instrumen

§ Mentadbir, menafsir dan melaporkan dapatan penilaian menggunakan tiga instrumen asas; § Menghuraikan lima proses utama dalam perancangan rawatan; dan § Menyediakan pelan rancangan rawatan klien mengikut keperluan dan kehendak kepulihan klien.

Keperluan latihan Keperluan-keperluan latihan dari segi bahan dan sumber bagi melaksanakan latihan ini termasuk: § Manual peserta – mengandungi slaid persembahan dan nota modulmodul yang lengkap; § Buku nota; dan § Akses kepada latihan makmal, iaitu keperluan menjalani latihan simulasi penilaian klien dalam setting fasiliti dengan menggunakan klien sebenar. Nisbah peserta dengan klien adalah 1:1. Jadual pelaksanaan Jadual pelaksanaan modul-modul ini hendaklah mengikut struktur masa yang diperuntukan bagi setiap topik yang terkandung dalam modul seperti berikut: Slot/topik

Masa

Modul 1 1. Pengenalan DVDV SHQJXUXVDQ penagihan

120 minit/2 jam

Modul 2 1. Pengenalan penilaian dan instrumen 1 2. Makmal penilaian instrument 1

120 minit/2 jam 150 minit/2½ jam

3. Penilaian dan instrumen 2

120 minit/2 jam

4. Penilaian dan instrumen 3

120 minit/2 jam

5. Makmal penilaian instrumen 2 dan 3

150 minit/2½ jam

Modul 3 1. Pengenalan perancangan rawatan

60 minit/1 jam

2. Aplikasi penilaian dalam perancangan

180 minit/3 jam

3. Makmal perancangan rawatan 4. Pembentangan kajian kes Maklumbalas dan penutup

270 minit/4½ jam 60 minit/1 jam 60 minit/1 jam

Selamat berkursus. Maklumat lanjut mengenai manual ini boleh diperolehi dengan berhubung dengan penulis atau mana-mana pegawai di Cawangan Dasar dan Pembangunan Pemulihan, Bahagian Rawatan, Perubatan dan Pemulihan, AADK Ibupejabat. Terima kasih.

Mohd Rafidi b. Jusoh, PhD.

PENGENALAN ASAS PENGURUSAN PENAGIHAN

1 2

Pengurusan Kes

Pengurusan kes ialah satu perkhidmatan yang komprehensif yang meliputi semua perkhidmatan yang diperlukan klien bagi memenuhi keperluan dan mencapai matlamat kepulihannya. Klien yang datang mendapatkan perkhidmatan rawatan dan pemulihan akan membawa bersama mereka masalahmasalah lain, sama ada masalah sosial,

kesihatan, ekonomi mahupun psikologi. Masalah penagihan secara praktiknya tidak akan dapat diatasi sekiranya masalahmasalah ini tidak diatasi bersama. Literatur membuktikan bahawa pengurusan kes amat berkesan sebagai intervensi penting dalam konteks rawatan dan pemulihan dadah.

â&#x20AC;&#x153;Pengurusan kes dan terapi adalah tindakan intervensi yang harmonis, bergerak seiring dalam membantu klien berfungsi secara konstruktif. Pengurusan kes menekankan pemerolehan sumber-sumber kepulihan, manakala terapi memberi fokus kepada perubahan intra- dan interpersonal seseorang klienâ&#x20AC;?. - Center for Substance Abuse Treatment, 2000, TIPS, pg. 3 â&#x20AC;&#x153;Ia melibatkan proses kolaborasi dengan klien dan significant others, koordinasi antara perkhidmatan rawatan dan rujukan, aktiviti-aktiviti penyambung antara sumber komuniti dan fasiliti rawatan, advokasi klien, dan penilaian berterusan terhadap kemajuan rawatan dan keperluan klienâ&#x20AC;?. -

Center for Substance Abuse Treatment, 1998,

Addiction counseling competencies, pg. 53 4

Komponen Pengurusan Kes

Pengurusan kes diterjemahkan ke dalam pelbagai fungsi yang menjadi teras kepada komponen-komponen perkhidmatan dan jenis disiplin yang menjadi asasnya. Antaranya ialah penilaian, perancangan, kolaborasi, pelaksanaan, pemantauan dan evaluasi (Case Management Society of America, 2010); pengambilan, penilaian, perancangan-penentuan matlamat dan pelaksanaan, perhubungan, pemantauan dan advokasi, dan penamatan (Center for Substance Abuse Treatment, CSAT, 2000); penilaian keperluan klien, pembinaan rancangan perkhidmatan, menghubungkan klien dengan sumber yang sesuai, memantau perkembangan klien dan advokasi (Martin & Inciardi, 1987); dan juga penilaian, perancangan, pelaksanaan, pemantauan, advokasi, kolaborasi dan evaluasi (National Association of Social Worker, 2013). Dalam konteks pengurusan penagihan dadah, komponen-komponen berikut menjadi keutamaan mengikut setting pelaksanaan (sama ada dalam institusi atau komuniti), iaitu: v

Tapisan dan pengambilan § Proses identifikasi dan penempatan penghuni dalam setting pemulihan (proses pentadbiran, biasanya kaunselor tidak terlibat)

v

Penilaian § Pelaksanaan ujian penilaian komprehensif keperluan rawatan dan pemulihan klien

v

bagi

menentukan

Perancangan rawatan § Proses merancang rawatan klien bagi memenuhi keperluan kepulihan klien (dilakukan bersama klien dan orang yang signifikan)

v

Pelaksanaan rawatan § Proses melaksanakan program yang telah dirancang, termasuk tugastugas penyelarasan dan rujukan

v

Pemantauan dan evaluasi § Proses memantau dan menilai perkembangan kemajuan kepulihan klien – status dan matlamat klien dan kesan-kesan yang berkaitan

v

Penamatan § Menamatkan proses apabila klien mencapai matlamat yang

diingini, atau merujuk kepada program yang lebih tinggi (kefungsian klien)

Prinsip-prinsip Pengurusan Kes

Amalan pengurusan penagihan yang komprehensif perlu memenuhi prinsip-prinsip perkhidmatan berikut: 1. Ia menawarkan titik-temu tunggal dalam sistem perkhidmatan (single point of contact) • Merujuk kepada pelbagai sistem/disiplin perkhidmatan di bawah satu bumbung, memobilisasi sumber-sumber, rujukan dan interaksi/kolaborasi pelbagai sumber luar 2. Ia berpusat kepada klien dan memenuhi keperluan klien • Menyediakan ruang kepada klien menentukan keperluan perkhidmatan dan kaunselor memberi pilihan perkhidmatan yang boleh diperolehi dalam setting atau rujukan; mengurangkan halangan kepada klien mendapatkan perkhidmatan 3. Melibatkan proses advokasi • Mewakili klien dalam semua sistem sumber mengenai keperluan spesifik klien – melalui pendidikan, perundingan atau peruntukan undangundang kepada agensi, keluarga atau mana pihak yang perlu membantu klien 4. Berteraskan komuniti • Institusi – kaunselor merancang (dan melaksana sebahagian dalam

setting) dan menyediakan klien kepada perkhidmatan berasaskan komuniti dan kehidupan dalam masyarakat

• Peralihan – proses peralihan (transition) perkhidmatan teratur • Komuniti – laksana dan runding keperluan sumber

5. Pragmatik • Proses bermula dengan “where the client is” dan fokus kepada memenuhi keperluan asas klien; membantu klien bergerak dalam proses rawatan; dan mengajar klien kemahiran hidup (day-to-day skills) 6. Anticipatory • Kaunselor berpengetahuan dan berupaya memahami sebab-sebab semulajadi (proses) penagihan dan kepulihan, meramal masalah, mengetahui pilihan-pilihan untuk menguruskan masalah dan mengambil langkah-langkah/tindakan sesuai; kaunselor boleh mengambil tindakan intervensi sendiri atau memastikan sumber berperanan membantu klien 7. Fleksibel • Proses pengurusan klien boleh diadaptasi kepada semua keadaan dan sebab/masalah dalam penagihan, seperti masalah HIV/AIDS dan kesihatan mental, struktur fungsi agensi, kebolehdapatan/kekurangan sumber, sumber kuasa dan autonomi 8. Culturally sensitive • Memberi kemudahan atau sesuai untuk semua jenis kepelbagaian

demografi dan budaya klien – kaum, jantina, agama, keupayaan fizikal, umur (remaja, belia atau dewasa) • Lima

unsur kecekapan budaya (culturally competence) iaitu (a) menghargai kepelbagaian, (b) membuat penilaian budaya, (c) memahami dinamik interaksi budaya, (d) menggabungkan pengetahuan budaya, dan (e) menyesuaikan praktis dalam setting kepelbagaian yang sedia ada

Kompetensi dan Kemahiran-kemahiran Asas

Addiction Technology Transfer Centers (ATTC) menetapkan sekurang-kurangnya 23 kecekapan dan 82 kategori pengetahuan dan sikap yang perlu ada bagi setiap kaunselor bagi membolehkannya mengurus atau melaksanakan kaunseling penagihan dadah, antaranya: 1. Memahami pelbagai teori dan model penagihan yang ada dan masalahmasalah lain yang berkaitan dengan penagihan dadah 2. Berupaya menjelaskan falsafah, praktis, polisi dan dapatan yang diterimapakai dan terbukti secara saintifik daripada model-model rawatan, kepulihan, pencegahan relaps, dan penjagaan lanjutan dalam penagihan dan masalah-masalah berkaitan dadah 3. Mengakui kepentingan sistem keluarga, jaringan sosial dan komuniti dalam proses rawatan dan kepulihan 4. Memahami pilihan kepelbagaian sumber yang ada di sekeliling yang boleh diperolehi dan penting dalam proses membantu klien 5. Memahami kepelbagaian budaya dan keperluan-keperluan spesifik kumpulan-kumpulan tertentu, dan diadaptasi dalam praktis 6. Memahami kepentingan dan nilai pendekatan pelbagai disiplin dalam rawatan penagihan dadah Abdul Halim (2010) menggariskan empat domain utama bidang kecekapan yang perlu dikuasai oleh seseorang kaunselor penagihan, iaitu: 1. Memahami penagihan â&#x20AC;&#x201C; meliputi model dan teori; konteks kewujudan

penagihan dari segi sosial, politik, ekonomi dan budaya; kesan-kesan dadah terhadap tingkahlaku, psikologikal, kesihatan fizikal dan mental dan sosial kepada penagih dan significant others; dan masalah-masalah kecelaruan mental dan psikologikal akibat dadah 2. Pengetahuan mengenai rawatan â&#x20AC;&#x201C; meliputi falsafah, praktis, polisi dan

dapatan; kepentingan sistem keluarga, jaringan sosial dan komuniti dalam rawatan; kepentingan penyelidikan dan aplikasi dalam praktis; dan nilai kepelbagaian disiplin dalam rawatan penagihan 8

3. Aplikasi praktis â&#x20AC;&#x201C; meliputi penguasaan dalam instrumen penilaian (eg.

ASI, DSM dan SoCS); strategi-strategi menolong; memadankan strategi dan modaliti rawatan berasaskan tahap penagihan klien; menyediakan perkhidmatan rawatan bersesuaian dengan personaliti, identiti budaya dan bahasa klien; menyesuai praktis berasaskan kepelbagaian setting dan modaliti rawatan; menentu dan menggunakan kaedah untuk mengukur hasil rawatan 4. Kesediaan professional â&#x20AC;&#x201C; meliputi pengetahuan kepelbagaian budaya dan

menggabungkannya bagi memenuhi keperluan yang relevan; kepentingan kesedaran kendiri; memahami tanggungjawab peribadi; kepentingan penyeliaan berterusan dan meneruskan pembelajaran; dan tanggungjawab terhadap pencegahan Kemahiran-kemahiran teras Selain kompetensi-kompetensi di atas, CSAT mensyaratkan dua kemahiran teras yang perlu dikuasai oleh kaunselor penagihan dalam proses pengurusan kes, iaitu: Rujukan Pengetahuan, kemahiran dan sikap kaunselor yang perlu ada semasa melakukan proses-proses rujukan 1.

Membina dan mengekalkan hubungan dengan pelbagai sumber (agensi kerajaan/swasta, professional lain, pertubuhan/persatuan dan ahli/kumpulan komuniti) bagi memastikan rujukan sesuai dibuat, jurang perkhidmatan dikenalpasti, mengembangkan sumber komuniti dan membantu mendapatkan keperluan yang tidak dapat dipenuhi a. Pengetahuan â&#x20AC;&#x201C; fungsi, misi, sumber dan mutu perkhidmatan entitientiti yang ada yang berkait/diperlukan klien; demografi komuniti; sistem politik dan budaya komuniti; kriteria untuk mendapatkan perkhidmatan, termasuk bayaran; bagaimana untuk akses kepada agensi atau perkhidmatan yang disediakan; peraturan dan undangundang yang dikuatkuasakan; kerahsiaan; jurang perkhidmatan dan alternatif lain; dan gaya komunikasi yang berkesan

b. Kemahiran – jaringan kerja dan komunikasi; keupayaan mengguna direktori yang disediakan sumber; advokasi; dan bekerja dengan orang lain sebagai satu pasukan c. Sikap – hormati kaedah penyampaian perkhidmatan pelbagai disiplin; hormati keperluan klien dan perkhidmatan sumber; hormati proses kolaborasi dan kerjasama; serta sabar dan tabah 2.

Menilai dan memantau sumber rujukan secara berterusan bagi menentukan kesesuaiannya a. Pengetahuan – keperluan populasi klien yang dibantu; bagaimana untuk akses maklumat fungsi, misi dan perkhidmatan yang disediakan sumber; bagaimana untuk akses maklumat mengenai kriteria mendapatkan perkhidmatan; dan bagaimana untuk akses data kepuasan klien yang pernah mendapatkan perkhidmatan sumber b. Kemahiran – membina dan memelihara hubungan kolaboratif dengan key contact dalam agensi sumber; menafsir dan mengguna dapatan dan maklumbalas klien; dan memberi maklumbalas kepada sumber mengenai perkhidmatan mereka c. Sikap – hormati kerahsiaan; dan bersedia advokasi bagi pihak klien

Menentukan kaedah rujukan (self-refer atau counselor referral) a. Pengetahuan – motivasi dan keupayaan klien untuk memula dan meneruskan proses rujukan; faktor-faktor yang menentukan masa terbaik untuk melibatkan klien dalam proses rujukan; kaedah penilaian klinikal; teknik-teknik empowerment; dan kaedah intervensi krisis b. Kemahiran – menafsir penilaian dan perancangan rawatan bagi menentukan kesesuaian kaedah rujukan; menilai tahap kesediaan klien untuk mengikuti proses rujukan; mendidik klien mengenai proses rujukan yang sesuai; memotivasi klien untuk mengambil tanggungjawab rujukan; dan aplikasi teknik intervensi krisis c. Sikap – hormati keupayaan klien untuk memula dan meneruskan rujukan; bersedia berkongsi kuasa membuat keputusan dengan klien; hormati matlamat keazaman kendiri klien; dan mengakui tanggungjawab kaunselor melaksanakan advokasi bila diperlukan

Mengatur rujukan kepada professional lain, agensi, program komuniti atau sumber yang sesuai bagi memenuhi keperluan klien a. Pengetahuan – perancangan rawatan komprehensif; kaedah menilai perkembangan klien dalam mencapai matlamat; bagaimana memadankan sumber dengan keperluan rawatan klien; bagaimana untuk akses kepada sumber rujukan dalam komuniti; protokol rujukan oleh penyedia perkhidmatan; keperluan logistik untuk rujukan; peraturan kerahsiaan yang dikuatkuasakan; faktor yang perlu dipertimbangkan untuk menentukan masa yang sesuai merujuk klien b. Kemahiran – penulisan dan komunikasi lisan; pengendalian dokumentasi; mengekal dan memelihara hubungan dengan sumber rujukan; memantau aktiviti klien c.

Sikap – hormati klien dan keperluannya; hormati proses kolaborasi dan kerjasama; hormati pendekatan pelbagai disiplin dan komprehensif untuk memenuhi keperluan klien

Memberi penerangan yang jelas dan spesifik (penggunaan bahasa) kepada klien mengenai proses rujukan dan keperluan rujukan bagi memudahkan pemahaman dan kerjasama klien a. Pengetahuan – bagaimana perancangan rawatan dan rujukan berkait dengan matlamat kepulihan; bagaimana sikap, pemikiran dan tingkahlaku klien boleh mempengaruhi rujukan; maklumat dan protokol rujukan yang komprehensif; terminologi dan struktur yang digunakan dalam rujukan b. Kemahiran – bahasa dan istilah yang mudah difahami klien; menjelaskan kaitan perancangan rawatan dan rujukan dengan matlamat; komunikasi efektif dalam proses rujukan seperti perundingan (negotiating), mengajar, kenalpasti risiko dan kelebihan peribadi dan perjanjian c. Sikap – sedar mengenai prasangka-prasangka peridadi terhadap sumber rujukan

Pertukaran maklumat dengan agensi/sumber rujukan secara beretika dan profesional a. Pengetahuan – misi, fungsi dan sumber-sumber yang ada di agensi rujukan; protokol dan keperluan dokumentasi untuk membuat rujukan; peraturan, prosedur, hak dan tanggungjawab serta prinsip panduan bagi klien dan agensi rujukan; standard amalan yang dipraktik dalam perkongsian maklumat b. Kemahiran – penulisan dan komunikasi lisan; pengendalian dokumentasi; memperoleh surat akuan dan dokumentasi yang diperlukan bagi pertukaran maklumat; melapor maklumat yang relevan secara objektif dan tepat c.

Sikap – komitmen kepada profesionalisme; hormati kepentingan kerahsiaan dan standard profesional; menghargai keperluan untuk berkongsi maklumat dengan profesional lain

Menilai keberkesanan rujukan a. Pengetahuan – kaedah menilai perkembangan klien dalam mencapai matlamat rawatan; sumber dan teknik yang sesuai untuk menilai kesan rujukan b. Kemahiran – mengguna proses pengukuran dan instrumen yang sesuai; mengumpul data objektif dan subjektif proses rujukan c.

Sikap – menghargai kepentingan proses penilaian keberkesanan, nilai kolaborasi antara agensi dan nilai rujukan pelbagai disiplin

Penyelarasan Pengetahuan, kemahiran dan sikap kaunselor yang perlu ada semasa melakukan penyelarasan perkhidmatan bagi pelaksanaan rancangan rawatan Pelaksanaan rancangan rawatan 1.

Memulakan kolaborasi dengan sumber rujukan a. Pengetahuan – bagaimana mengakses dan menghantar maklumat kepada sumber rujukan; misi, fungsi dan sumber di agensi; sistem pengurusan penjagaan yang boleh memberi kesan kepada klien; kriteria kelayakan rujukan di agensi; peraturan kerahsiaan yang sesuai; terminologi dalam rujukan b. Kemahiran – penggunaan teknologi untuk akses, kutip, meringkas dan menghantar data rujukan; menyatakan rasa hormat dan empati dalam konteks perbezaan budaya dan gaya hidup; komunikasi lisan dan bukan lisan; membina kepercayaan dan rapport dengan profesional lain; menilai tahap dan intensiti keperluan penjagaan klien c.

Sikap – menghargai sumbangan dan keperluan pelbagai disiplin dalam proses rawatan; yakin menggunakan pelbagai sistem dan pendekatan rawatan; terbuka kepada kepelbagaian pendekatan rawatan; bersedia mengubah dan menyesuaikan pelan

Memperoleh, menyemak dan menafsir semua maklumat tapisan, penilaian dan perancangan rawatan awal klien a. Pengetahuan – kaedah memperolehi maklumat tapisan, penilaian dan perancangan awal klien; mentafsir maklumat bagi tujuan penyelerasan perkhidmatan; teori, konsep dan falsafah alat tapisan dan penilaian; bagaimana mendefinisikan matlamat rawatan jangka pendek dan panjang b. Kemahiran – mengguna komunikasi lisan dan bukan lisan secara tepat, mudah dan jelas; menafsir, menyenarai pendek dan menggunakan maklumat klien; mendapatkan maklumat yang tepat dan komprehensif daripada sumber termasuk klien; dokumentasi maklumat secara betul c. Sikap – menghargai semua sumber dan jenis data dan kesannya kepada proses; kesedaran mengenai bias peribadi yang boleh memberi kesan kepada proses; hormati penilaian dan laporan yang dibuat klien 13

Mengesahkan kelayakan klien dan kesediaan klien mengikuti rawatan dan berubah a. Pengetahuan – falsafah, polisi dan prosedur kemasukan ke agensi; kriteria kelayakan untuk rujukan ke agensi; prinsip-prinsip memadankan rawatan dengan keperluan klien; kaedah menilai dan mendokumenkan perubahan klien; peraturan kerahsiaan yang sedang dikuatkuasakan b. Kemahiran – berbincang dengan klien memilih rawatan yang terbaik; akses kepada bantuan dana yang diperlukan; mengguna gaya komunikasi yang efektif; mengenalpasti, mendokumen dan melapor perubahan klien; melibatkan keluarga dan orang yang penting dalam perancangan rawatan c.

Sikap – mengakui kepentingan sokongan berterusan, galakan dan optimistik; bersedia menerima limitasi-limitasi rawatan kepada sesetengah klien; mengakui kepentingan keluarga dan orang yang penting kepada perancangan rawatan; mengakui keperluan untuk membuat penilaian berterusan dan mengubahsuai rancangan rawatan

Melengkapkan prosedur pentadbiran yang perlu bagi kemasukan klien dalam rawatan a. Pengetahuan – kriteria dan prosedur kemasukan; dokumen diperlukan dan peraturan kerahsiaan; peraturan-peraturan agensi mengenai kemasukan; bayaran dan keperluan lain b. Kemahiran – mengguna komunikasi lisan dan bukan lisan secara tepat, mudah dan jelas; menggunakan bahasa yang mudah difahami klien; berunding dengan kepelbagaian sistem rawatan; mewakili klien untuk mendapatkan perkhidmatan c. Sikap – menerima jika perlu berhadapan dengan karenah birokrasi; mengakui kepentingan kerjasama; sabar dan tabah

Rangka/bina jangkaan rawatan dan kepulihan dengan klien (bersama keluarga dan orang yang penting), dengan menetapkan perkara-perkara berikut – jenis perkhidmatan, matlamat program, prosedur program, peraturan tatakelakuan klien, jadual aktiviti rawatan, kos rawatan (jika ada), faktor mempengaruhi tempoh rawatan, serta hak dan tanggungjawab klien

a. Pengetahuan – fungsi dan sumber yang disediakan oleh perkhidmatan rawatan dan sistem penjagaan; perkhidmatan komuniti yang boleh diperolehi; gaya komunikasi yang berkesan; hak dan tanggungjawab klien; jadual, tempoh masa, kriteria discaj dan kos rawatan; peraturan dan had program rawatan; peranan dan limitasi orang yang penting dalam program; bagaimana mengamalkan had kerahsiaan b. Kemahiran – berkomunikasi secara lisan/bukan lisan secara jelas dan padat; menentukan sempadan jelas antara klien dan orang yang penting c. 6.

Sikap – menghargai sumbangan klien dan orang yang penting

Menyelaras semua aktiviti rawatan dan perkhidmatan yang disediakan kepada klien oleh agensi sumber rujukan a. Pengetahuan – kaedah menentukan status rawatan klien; kaedah dokumentasi dan pelaporan yang digunakan oleh agensi sumber; teknik presentasi kes; peraturan kerahsiaan yang terpakai; terminologi dan metod yang digunakan agensi b. Kemahiran – presentasi kes; mengutip dan menafsir maklumat mengenai klien daripada pelbagai sumber; komunikasi lisan/bukan lisan yang jelas, tepat dan padat; menyertai proses advokasi, perundingan, penyelesaian konflik, penyelesaian masalah dan mediasi c.

Sikap – sedia untuk kolaborasi;

Konsultasi Pengetahuan, kemahiran dan sikap kaunselor yang perlu ada semasa melakukan penyelarasan perkhidmatan bagi pelaksanaan perundingan

Ringkaskan maklumat peribadi klien, rancangan rawatan, perkembangan kepulihan dan masalah yang dihadapi bagi memastikan mutu perkhidmatan, penerimaan maklumbalas dan merancang perubahan dalam rawatan a. Pengetahuan – kaedah menilai status biopsikososial klien sebelum dan semasa; kaedah menilaia sistem sosial yang mungkin mempengaruhi perkembangan klien; kaedah untuk penilaian berterusan bagi mengubahsuai rancangan rawatan 15

Kemahiran – berkomunikasi secara jelas dan padat; sintesis maklumat dan mengubahsuai matlamat dan objektif rawatan; mendapatkan maklumbalas berkaitan rancangan rawatan; sisih dan dokumenkan data klien yang relevan; perhati dan kenalpasti masalah yang mungkin menghalang kemajuan; mendapatkan maklumbalas kepuasan klien

c. Sikap – menghormati perkongsian maklumat antara klien dan orang yang penting; menghargai perubahan walaupun sedikit; mengakui potensi relaps dan potensi untuk perubahan positif 2.

Memahami terminologi, prosedur dan peranan disiplin lain yang berkait dengan rawatan penagihan dadah a. Pengetahuan – fungsi dan keunikan terminologi disiplin berkaitan b. Kemahiran – komunikasi lisan/bukan lisan yang jelas, tepat dan padat; penyertaan dalam kolaborasi pelbagai disiplin; menafsir data lisan/bukan lisan daripada pelbagai sumber c.

Sikap – selesa mengemukakan soalan dan memberi maklumat antara disiplin

Menyumbang sebagai sebahagian pasukan rawatan pelbagai disiplin a. Pengetahuan – peranan, tanggungjawab dan bidang kepakaran disiplin dan anggota; peraturan kerahsiaan; dinamik kumpulan; proses kumpulan b. Kemahiran – komunikasi lisan/bukan lisan yang jelas dan padat; penyertaan dalam penyelesaian masalah, pembuatan keputusan, mediasi dan advokasi; berbincang mengenai perkara rahsia; menyelaras rawatan klien dengan wakil pelbagai disiplin; penglibatan dalam dinamik kumpulan dan proses kumpulan c.

Sikap – minat dengan kerjasama dan kolaborasi antara pelbagai disiplin; hormat dan hargai anggota dan disiplin mereka

Amal peraturan kerahsiaan secara betul a. Pengetahuan – peraturan kerahsiaan yang sedang berkuatkuasa; bagaimana mengamalkan peraturan kerahsiaan dalam pengendalian dokumen dan berkongsi maklumat klien; standard etika berkaitan kerahsiaan; hak dan tanggungjawab klien b. Kemahiran – menerang dan mengamalkan peraturan kerahsiaan; memperolehi akujanji; berkomunikasi dengan klien, ahli keluarga klien, orang yang penting dan profesional lain (penyedia perkhidmatan) dalam konteks/sempadan peraturan kerahsiaan sedia ada c. Sikap – mengakui kepentingan peraturan kerahsiaan; hormati hak klien untuk kerahsiaan

Pamerkan sikap hormat dan tidak menghukum kepada klien dalam setiap hubungan dengan profesional lain dan agensi rujukan a. Pengetahuan – tingkahlaku sesuai untuk kolaborasi secara profesional; hak dan tanggungjawab klien b. Kemahiran – bina dan kekalkan hubungan tidak menghukum dan saling hormat dengan klien dan profesional lain; komunikasi lisan/bukan lisan yang jelas, tepat dan padat dengan profesional lain atau agensi sumber; amalkan peraturan kerahsiaan semasa berkomunikasi dengan profesioanl lain atau agensi sumber; berkongsi maklumat klien secara profesional c.

Sikap – kesediaan mewakili klien; perhatian profesional kepada klien; komitmen profesional

Penilaian berterusan dan perancangan rawatan Pengetahuan, kemahiran dan sikap kaunselor yang perlu ada semasa melakukan penyelarasan perkhidmatan bagi pelaksanaan rancangan rawatan dan perundingan 1.

Mengekalkan hubungan dengan klien dan melibatkan orang yang penting bagi memastikan klien mematuhi perancangan rawatan

a. Pengetahuan – sistem sosial, budaya dan keluarga; teknik melibatkan klien dalam proses rawatan; teknik temu-seru, memantau dan jagaan lanjutan; kaedah bagi menentukan matlamat, rancangan rawatan dan tahap motivasi klien; mekanisme penilaian bagi mengukur pencapaian klien dalam objektif rawatan b. Kemahiran – melibatkan klien, keluarga dan orang yang penting dalam proses rawatan; menilai perkembangan klien dalam pencapaian matlamat; membantu klien mengekalkan motivasi untuk berubah; menilai tahap kefahaman klien, keluarga dan orang yang penting; dokumentasi pematuhan klien kepada rancangan rawatan; kenalpasti dan beri perhatian kepada ambivalence dan penentangan; melaksana protokol pemantauan dan jagaan lanjutan c. Sikap – prihatin kepada klien, keluarga dan orang yang signifikan secara profesional; optimis; mengakui relapse sebagai satu peluang untuk klien berubah secara postif; sabar dan tabah 2.

Faham dan kenali tahap-tahap perubahan dan tanda-tanda lain kemajuan rawatan a. Pengetahuan – bagaimana mengenali perkembangan rawatan ke arah pencapaian matlamat; norma, bias, ciri-ciri unik dan minat klien dalam rawatan; ukuran pencapaian rawatan yang boleh diterima; kaedah bagi menilai kemajuan rawatan; kaedah bagi menilai motivasi dan keakuran klien kepada rancangan rawatan; teori dan prinsip tahap-tahap perubahan dan kepulihan b. Kemahiran – kenalpasti dan merekod perubahan; penilaian keakuran terhadap rancangan rawatan; menilai kesan rawatan; komunikasi mengenai perubahan; meneguhkan perubahan positif c. Sikap – menerima isu-isu budaya yang memberi kesan kepada kemajuan rawatan; hormati perbezaan individu; optimis

Menilai kemajuan rawatan dan kepulihan, berunding dengan klien dan orang yang penting, dan memastikan modifikasi rancangan rawatan dibuat selaras dengan memenuhi matlamat kepulihan klien a. Pengetahuan – penjagaan berterusan; teknik temuduga; tahap dalam proses rawatan dan kepulihan, perbezaan individu dalam proses kepulihan; kaedah menilai kemajuan rawatan; kaedah modifikasi rancangan rawatan

b. Kemahiran – Mengambil bahagian dalam penyelesaian konflik, pembuatan keputusan dan mediasi; memerhati; mengenalpasti, menilai dan merekod perubahan klien; membetulkan persepsi klien mengenai perubahan; komunikasi lisan/bukan lisan secara tepat dan jelas; temuduga individu, kelompok dan keluarga; memperolehi dan menilai maklumat yang relevan; membantu klien mengekalkan motivasi; mengekalkan hubungan dengan klien, sumber rujukan dan orang yang penting c. Sikap – fleksibel; hormati hak klien untuk membuat keputusan; hormati peranan yang dimainkan oleh orang yang penting dalam proses kepulihan; hormati perbezaan individu dalam proses kepulihan 4.

Menghuraikan dan mendokumenkan proses, kemajuan dan kesan rawatan a. Pengetahuan – modaliti-modaliti rawatan; dokumentasi proses, kemajuan dan kesan; faktor-faktor mempengaruhi kejayaan klien dalam rawatan; rancangan rawatan b. Kemahiran – komunikasi yang jelas dan tepat; memerhati dan menilai perkembangan klien; melibatkan klien dalam proses rawatan; melaksana penilaian kesan rawatan c. Sikap – menghargai kepentingan dokumentasi secara tepat; mengiktiraf kepentingan perancangan rawatan pelbagai disiplin

Guna kaedah penilaian kesan rawatan yang diterima a. Pengetahuan – kaedah pengukuran kesan rawatan; memahami konsep kesahan dan kebolehpercayaan alat ukur/instrumen b. Kemahiran – mengguna instrumen untuk mengukur kesan rawatan c. Sikap – menghargai keperluan untuk mengukur kesan rawatan

Mengendalikan jagaan lanjutan, pencegahan relaps dan pelan penamatan dengan klien dan melibatkan orang yang penting a. Pengetahuan – proses perancangan rawatan; jagaan lanjutan; kebolehdapatan sumber dan sistem sosial dan keluarga bagi membantu klien; tanda dan simptom relaps; strategi pencegahan relaps; teori sistem keluarga dan sosial; proses penamatan perkhidmatan 19

b. Kemahiran – akses maklumat daripada sumber rujukan; berkomunikasi lisan/bukan lisan secara jelas dan padat; menilai dan mendokumen kemajuan klien; proses konfrantasi, penyelesaian konflik dan penyelesaian masalah; kolaborasi dengan sumber rujukan; melibatkan klien dan orang yang penting dengan proses rawatan dan jagaan lanjutan; membantu klien membina pelan pencegahan relaps c. Sikap – optimis; sabar dan tabah 7.

Mendokumen penyelarasan perkhidmatan sepanjang proses rawatan a. Pengetahuan – keperluan-keperluan dokumen seperti rekod kaunseling dan perkhidmatan lain; peranan penyelarasan perkhidmatan dalam proses rawatan b. Kemahiran – Komunikasi lisan/bukan lisan secara jelas dan tepat; kaedah melapor maklumat menggunakan sebarang kemudahan teknologi yang ada dengan mengambilkira peraturan kerahsiaan c. Sikap – menerima dokumentasi sebagai sebahagian daripada proses rawatan; sedia menerima teknologi yang sesuai

Laksana penempatan, penyambungan perkhidmatan dan kriteria discaj dalam setiap tahap perkhidmatan a. Pengetahuan – rancangan rawatan sepanjang tahap perkhidmatan; memula dan meneruskan kriteria penempatan; kaedah menilai status klien semasa dan selepas perkhidmatan; tahap kemajuan setiap perkhidmatan; indikator discaj yang sesuai b. Kemahiran – pememrhatian dan penilaian kemajuan klien; komunikasi lisan/bukan lisan yang tepat dan jelas; penglibatan dalam penyelesaian konflik, masalah mediasi dan perundingan; memadankan rawatan mengikuti keperluan klien; laksana kriteria penempatan, penyambungan perkhidmatan dan discaj c. Sikap – yakin dengan keupayaan klien untuk maju sepanjang proses; patuh kepada objektif kriteria penempatan, penyambungan perkhidmatan dan discaj

PENILAIAN

2 1

â&#x20AC;&#x153;a process for defining the nature of the problem and developing specific treatment recommendations for addressing the problemâ&#x20AC;? Center for Substance Abuse Treatment (2005)

Penilaian: Satu Pengenalan

Apa Itu Penilaian?

Tujuan Penilaian Dijalankan

Untuk mencapai matlamat ini, anda perluâ&#x20AC;Ś.

Apa Yang Dinilai?

Terdapat 5 komponen penilaian utama yang perlu diambilkira dalam proses penilaian anda….. (Nota: rujuk contoh Borang Penilaian Awal yang disertakan)

Psikososial I.

Demografi – salah satu aspek psikososial yang perlu anda tahu (nilai) adalah maklumat mengenai peribadi klien sepeti nama, alamat, umur dan jantina klien.

II. Keluarga – anda juga perlu tahu dengan siapa klien hidup, peranan dan sikap mereka terhadap klien, dan sama ada terdapat ahli keluarga klien yang terlibat dengan dadah, dan mengalami masalah co-dependency. III. Kawan – tanya mengenai kawan baik klien, saudara mara atau orang yang penting kepada klien yang mempunyai pengaruh ke atas klien.

IV.

Pendidikan dan kerjaya – maklumat mengenai latarbelakang pendidikan klien, kerjayanya (apa yang dilakukan klien untuk mendapatkan wang?) pada masa lalu dan sekarang. Soalan mudah ialah “Adakah anda bekerja? Bagaimana anda mendapatkan sumber kewangan?”.

Rekod kesalahan – tanya klien jika mereka mempunyai rekod kesalahan. Adakah mereka pernah terlibat dengan aktiviti yang salah dari sisi undang-undang, khususnya y ang berkaitan dengan masalah penagihan dadah mereka.

VI.

Keadaan tempat tinggal – di mana klien menetap, dengan siapa?

Sejarah penagihan Anda perlu menilai secara mendalam mengenai sejarah penagihan dadah klien, khususnya sejarah penagihan semula, jika ada.

Sedikit tips (soalan) yang boleh digunakan….

v

Bagaimana, dan apa yang menyebabkan anda mula menggunakan dadah, dan dadah apa yang anda gunakan?

v

Apakah jenis-jenis dadah yang pernah anda gunakan?

v

Berapa banyak (dos) yang anda gunakan? (contoh: sehari, sebulan)

v

Berapa kekerapan dan tempoh anda menggunakan dadah?

v

Dadah mana yang anda rasa punca utama masalah anda?

v

Bagaimana cara anda mengguna dadah?

v

Jika anda menggunakan cara suntikan, adakah anda lakukan sendirian atau bersama rakan? Adakah anda berkongsi jarum suntikan?

v

Pernahkah anda mengikuti mana-mana program rawatan sebelum ini?

v

Pernahkah anda mencuba untuk berhenti, dan adakah anda berjaya? Jika ya, bila dan berapa lama?

Isu-isu perubatan dan psikiatrik Kita juga perlu bincangkan isu-isu ini kerana ia amat berkait rapat dengan masalah penagihan dadah klien. Sebagi kaunselor, kita perlu tahu apakah perkhidmatan perubatan atau psikiatrik yang diperlukan klien. Kita perlu merujuk klien kepada perkhidmatan ini tepat pada masanya bagi membolehkan klien mendapat rawatan yang efektif dan komprehensif.

Anda perlu tahu â&#x20AC;Ś

(1)

Adakah klien telah menjalani ujian HIV? JIka ya, apakah statusnya? Jika tidak, anda perlu pastikan klien menjalani ujian, serta mengatur dan menjalankan sesi kaunseling HIV sebelum dan selepas ujian.

(2)

Jika klien anda seorang wanita, adakah ia mengandung?

(3)

Adakah klien mengalami masalah jantung atau penyakit-penyakit lain?

(4)

Pernahkah klien cuba mencederakan/membunuh diri? Bagaimana anda ingin mengemukakan soalan ini? Isu ini sensitif dan perlu diajukan secara berhatihati. Anda boleh memulakan soalan dengan bertanya â&#x20AC;&#x153;adakah klien pernah berfikir mengenai kehidupannya yang amat sukar, dan klien mula putus asa dan menganggap hidup sudah tidak bermakna lagi?â&#x20AC;? Jika ya, kemudian tanya apa yang klien lakukan? Anda boleh meneroka sama ada klien masih berfikiran sebegitu sekarang. Jika ya, klien perlu dirujuk untuk mengikuti sesi penilaian perubatan/psikiatrik.

(5)

Pernahkah klien mengalami masalah overdose?

Tahap motivasi Adalah penting untuk anda mengetahui apa yang mendorong klien mendapatkan rawatan. v Adakah kerana ditinggalkan pasangan? v Adakah klien telah diperintah oleh mahkamah? v Adakah klien bimbang akan kehilangan pekerjaan?

Atau, v Adakah klien dihalau dari rumah kerana masalah penagihan? v Adakah klien datang atas keinginannya sendiri? Semua alasan ini biasa diberikan klien, kenapa dia datang mendapatkan rawatan dan pemulihan dadah. Bagi kebanyakan penagih remaja, khususnya yang dipaksa menjalani rawatan, cenderung untuk menafikan atau memandang ringan masalah yang dihadapi akibat penagihan dadah. Mereka akan mendakwa bahawa kehidupan yang dilalui adalah sama seperti orang lain, semuanya okay. Walau apa sekalipun alasan yang diberikan klien, anda sebagai klien perlu menilai motivasi “diri sebenar klien” terhadap program pemulihan. (1) Sejauhmana klien bermotivasi mengatasi masalah penagihannya? (2) Apa jangkaan harapan klien terhadap program pemulihan? Salah satu instrumen yang boleh digunakan ialah Skala Tahap-tahap Perubahan atau the Stages of Change Scale (SoCS).

Get a sense of your client’s commitment and capability for treatment by asking his/her willingness to change and his/her confidence to change

Pemeriksaan Apabila anda bertemu kali pertama dengan klien, anda harus melakukan penilaian asas terhadap keadaan mental klien bagi mendapat atau melihat sama ada masalah penagihan mempengaruhi mood, tingkahlaku dan pemikiran klien.

Perhatikan klien anda dari segi … v v v v v

Penampilan dan tingkahlaku umum Pertuturan Perasaan dan mood Pemikiran Persepsi

v v

Kognisi Keupayaan membuat keputusan (judgement)

v v

Celik akal Rapport

Anda mungkin mahu melihat atau memeriksa tempat suntikan (injection site) klien untuk memastikan sama ada memberi mudarat kepada klien. Anda juga perlu memerhatikan sama ada klien masih berada dalam keadaan khayal atau withdrawal. Begitu juga dengan tahap kecerdasan dan kesihatan fizikal klien secara umum.

Tanda Aras Penilaian

Proses penilaian boleh dianggap berjaya jika anda boleh membantu klien untuk: vď ś

Mengakui dirinya menghadapi masalah dengan penagihan dadah

vď ś

Setuju mengikuti program rawatan dan pemulihan secara sukarela

vď ś

Memahami bahawa walaupun dadah boleh membantunya merasa lebih baik dan mengatasi masalahnya, dadah juga mendatangkan masalah dan merosakkan kehidupannya

vď ś

Memahami bahawa dia perlu berusaha keras dan bekerjasama dengan anda jika dia benar-benar ingin pulih. Anda mungkin perlu memastikan bahawa klien faham bahawa melalui program pemulihan yang dijalankan/diikuti oleh klien, klien berupaya membangunkan semula cara hidup dan kefungsiannya dan mengatasi maalah penagihan yang dialami

It is important for you to help your clients talk through these issues so that they will be able to start taking responsibility for their drug use

Semasa proses penilaian, tugas anda umpama memegang cermin diri kepada klien, dengan membantunya menceritakan semula pengalaman penagihannya. Dengan ini anda mampu mengaitkan kepentingan dan cabaran yang akan dilalui dalam proses membantunya, khususnya melalui kaunseling. Klien anda perlu tahu bahawa proses pemulihan amat sukar dan panjang, tetapi amat berguna untuk klien, dan anda sentiasa akan membantunya. Sila rujuk contoh instrumen yang disediakan. Bagi tujuan merangka dan membangunkan Rancangan Rawatan Klien (client treatment plan), penilaian asas ini tidak mencukupi. Instrumen lain amat perlu diambilkira, khususnya Skala Tahap Perubahan Penagih Dadah (SoCS) dan Senarai Semak Diagnosis, bagi membantu anda mendapat maklumat atau input yang lebih mengenai klien.

RANCANGAN RAWATAN

Rancangan Rawatan: Satu Pengenalan

Apakah Rancangan Rawatan?

v Road map yang akan diikuti klien sepanjang menjalani program rawatan. v Ia adalah dokumen bertulis (perjanjian) yang dihasilkan melalui proses kolaboratif kaunselor dan klien meliputi matlamat, objektif, strategi intervensi dan tempoh masa yang dipersetujui bersama. v Ia bermula sebaik sahaja proses penilaian selesai dijalankan. Namun keperluan mendesak klien perlu diberi keutamaan. v Rancangan rawatan tidak pernah berakhir (never-ending), ia sentiasa berubah dan berkembang.

Bagaimana Membina Rancangan Rawatan?

v Rancangan rawatan dibina berasaskan kepada permasalahan atau isu-isu yang dibawa oleh klien berkaitan masalahnya. v Ia bermula dengan penyenaraian masalah-masalah (problem list) dan pemerihalan secara detail setiap masalah. Ia akan memberi gambaran apa yang akan dan perlu dilakukan oleh kaunselor. Senarai keutamaan masalah akan disediakan, dan membawa kepada penentuan matlamat dan objektif. v Rancangan rawatan akan menghuraikan secara jelas intervensi terapeutik, iaitu apa yang perlu dilakukan, bila dan oleh siapa.

v Secara khusus, proses penyediaan rancangan rawatan akan melalui aktivitiaktiviti berikut…. •

Ringkasan diagnostik

•

Senarai masalah

•

Matlamat dan Objektif

•

Intervensi

Ringkasan Diagnostik §

Ia merupakan laporan penilaian diagnostik awal mengenai tahap keparahan penagihan klien berasaskan kepada senarai semak Diagnostic and Statistical Manual for Mental Disorders, Fifth Edition (DSM-5).

§

Terdapat 11 kriteria yang dinilai oleh kaunselor bagi membantunya memahami tahap keparahan penagihan klien, selain membantunya meneroka bidang atau aspek yang perlu diberi perhatian akibat penagihan dadah v

Hilang kawalan terhadap penggunaan dadah (loss of control)

v

Gagal mengurang atau mengawal penggunaan dadah

v

Masa dihabiskan untuk aktiviti berkaitan dadah

v

Gian, keinginan dan desakan menggunakan dadah

v

Gagal memenuhi tanggungjawab di rumah, kerja, sekolah dll

v

Masih mengguna dadah walaupun menghadapi masalah

v

Melupakan atau mengurangkan aktiviti sosial/rekreasi

v

Mendatangkan kecederaan fizikal/badan akibat penggunaan dadah

v

Meneruskan

penggunaan

dadah

walaupun

punca

atau

memburukkan lagi masalah fizikal dan psikologikal v

Toleran – tingkatkan dos atau kesan berkurang

v

Withdrawal – mengalami sekurang-kurang 3 tanda pengunduran apabila berhenti atau anda terpaksa mendapatkan dadah gentian untuk mengelak kesakitan

§

Semakan tahap keparahan penagihan berdasarkan kriteria-kriteria yang ditetapkan dalam DSM-5 membantu kaunselor mengkategorikan klien mereka sama ada: • • •

Ringan (mild) – menepati 2 – 3 kriteria Sederhana (moderate) – menepati 4 – 5 kriteria Teruk (severe) – menepati 6 atau lebih kriteria

§

Semakan diagnostik ini terpakai untuk semua jenis dadah seperti opioid, kanabis, alcohol, sedatif, hipnotik/anxiolytic dan stimulant. Kecuali bagi dadah jenis halusinogen dan inhalan, hanya 10 kriteria pertama sahaja terpakai.

§

Contoh senarai semak adalah seperti dilampirkan

Senarai Masalah §

Merupakan masalah-masalah yang didapati/diperolehi dalam penilaian awal (Borang Penilaian Awal).

§

Masalah-masalah mesti spesifik, tidak kabur. Masalah adalah bukti atau tanda (apa yang anda lihat), dan simptom (apa yang klien lapor). Ia perlu disertakan bukti spesifik (fizikal, emosi atau tingkahlaku) yang ditunjukkan oleh klien.

§

Senaraikan masalah, kemudian nyatakan “dibuktikan oleh” atau “ditunjukkan oleh” bagi menggambarkan bahawa masalah itu wujud.

§

Gunakan contoh borang Senarai Masalah Utama yang disertakan.

§

Contoh: Masalah 1: Tidak mampu mengekalkan kepulihan di luar struktur institusi (program) Dibuktikan oleh: Sejarah rawatan yang berulang (relapse) Dibuktikan oleh: Klien berada di tahap perubahan Contemplation

Matlamat §

Matlamat ialah “apa yang klien perlu lakukan untuk mengembalikan dirinya berfungsi secara normal” atau “apa yang klien mahu” – berasaskan kepada masalahnya.

§

Ia adalah kenyataan ringkas mengenai keadaan yang anda jangka untuk diubah dalam diri klien. Anda perlu nyatakan apakah yang ingin dicapai secara umum, dan kemudian kenalpasti keadaan-keadaan yang perlu ada pada klien hasil daripada program pemulihan. Semua matlamat menggambarkan set-set tinggahlaku yang ingin anda buang dalam diri klien.

§

Juga, matlamat sepatutnya mengarah kepada pembelajaran kemahiran/kaedah berdaya tindak baru dan lebih funsional kepada klien.

§

Contoh: Klien akan membina satu program kepulihan yang selari dengan gaya hidup bebas dadah untuk mengekalkan kepulihan.

Objektif §

Objektif ialah kemahiran spesifik yang perlu diperolehi klien bagi mencapai matlamatnya – apa yang perlu klien lakukan untuk mendapatkannya.

§

Objektif perlu S.M.A.R.T (specific, measurable, attainable, reliable, and time-limited).

§

Contoh:

Untuk mencapai matlamat, klien perlu • • •

Hadir kelompok sokong bantu 2 kali seminggu selama sebulan Penuhi masa lapang (idle) dengan aktiviti rekreasi/ riadah. Belajar sekurang-kurangnya 5 kemahiran daya tindak untuk mengatasi situasi berisiko tinggi.

Intervensi §

Intervensi ialah apa yang perlu dilakukan oleh kaunselor untuk membantu klien memenuhi objektifnya – masih fokus kepada apa yang klien perlukan.

§

Intervensi perlu selari dengan konsep S.M.A.R.T.

§

Sekurang-kurangnya satu intervensi bagi setiap objektif. Jika klien tidak memenuhi objektifnya, intervensi baru perlu ditambah dalam perancangan.

§

Intervensi perlu memasukkan semua program yang ada (dalam dan luar fasiliti), dan dari pelbagai sumber mengikut keperluan klien. Individu lain yang sesuai untuk intervensi perlu dikenalpasti – rujukan.

§

Contoh: Untuk mencapai/memenuhi objektif ketiga • • •

Ajar klien mengenai kesan-kesan penagihan sekali seminggu Tugaskan klien menulis senarai 5 kesan negatif/akibat penagihannya Libatkan klien dalam 5 sesi kemahiran daya tindak dan latihan simulasi atau main-peranan

Dokumentasi

§

Sediakan rancangan rawatan anda secara bertulis – guna format yang dicadangkan (Borang Rancangan Pemulihan Klien).

§

Laksana seperti yang dirancang.

§

Simpan perkembangan kemajuan klien dalam fail yang khusus.

§

Rancangan rawatan perlu sentiasa disemak semula dan diubahsuai.

Penilaian Kemajuan Klien

v

Perkembangan atau kemajuan klien mencapai objektif dan matlamat yang ditetapkan perlu direkod secara berkala. Ia dipanggil laporan kemajuan klien.

v

Laporan penilaian klien adalah termasuk maklumat berikut: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Rancangan pemulihan klien Semua rawatan yang diikuti klien Rawatan klinikal klien Setiap perubahan yang dialami klien Huraian mengenai respons klien kepada rawatan Hasil semua rawatan Respons keluarga/rakan yang signifikan kepada rawatan klien

v

Laporan penilaian perlu spesifik dalam menerangkan pencapaian klien, seperti matlamat dan objektif. Kaedah yang baik ialah meletakkan kata kunci. Contoh, bagi menerangkan kemajuan klien dalam mencapai Matlamat A dan Objektif 1, laporan kemajuan adalah bermula dengan kata kunci A(1), kemudian baru diikuti dengan ayat penerangan. Kaedah ini boleh membantu kaunselor membuat semakan atau keep track perkembangan yang dilalui klien.

v

Laporan ditulis perlu jelas dan ringkas. Ia perlu memasukkan maklumat yang tepat untuk menghuraikan apa yang berlaku kepada klien. Tekankan penerangan menggunakan istilah tingkahlaku (behavioral terms). Huraikan secara jelas apa yang klien buat dan cakap. Menulis kata-kata klien (quotation) adalah lebih baik.

v

Laporan ini akan digunakan oleh penyelia/pegawai atasan untuk mengikuti perkembangan klien. Individu lain (seperti kaunselor baru yang menggantikan anda, atau konsultan/pakar rujuk yang mengendalikan sesi perundingan) yang tidak pernah menemui klien sebelum ini akan mampu “mengenali” klien berasaskan laporan anda. Sebelum anda menyediakan laporan, tanya diri sendiri, “apakah yang anda ingin tahu apabila mula mengambilalih tugas ini?”. 41

vď ś

Amalan yang perlu dipraktikkan oleh kaunselor ialah menulis laporan ringkas setiap hari bagi setiap klien yang dikaunselnya. Ia banyak membantu kaunselor dalam membuat penambahbaikan dalam rancangan rawatan atau memantau perkembangan klien.

vď ś

Format laporan yang sesuai adalah bergantung kepada kaunselor sendiri. Contoh format laporan disediakan di lampiran sebagai panduan dan rujukan.

S.M.A.R.T

vď ś

Banyak digunakan untuk menentukan objektif dan strategi intervensi dalam perancangan rawatan klien.

vď ś

Apa itu S.M.A.R.T?

v

S – Specific r

r

v

M – Measurable r r

v

r

Matlamat, objektif dan strategi intervensi yang dirancang boleh dilaksana dan dicapai Fokus kepada “meningkatkan kefungsian” daripada “menyembuhkan” klien

R – Realistic r

r

v

Perubahan yang diingini oleh klien boleh diukur dank lien/kaunselor boleh merekod atau mendokumenkan perubahan Cth: indikasi perubahan – tarikh, tingkahlaku dan skala, kekerapan ikut sesi

A – Attainable r

v

Setiap objektif dan intervensi yang ditentukan mestilah spesifik dan fokus kepada matlamat (ke arah pencapaian matlamat) – perubahan/ perkembangan klien dapat dilihat Fokus kepada tingkahlaku-tingkahlaku khusus yang boleh membantu klien mengurangkan simptom dan meningkatkan kefungsian

Matlamat dan objektif yang ditetapkan adalah realistik dan praktikal – boleh dicapai oleh klien berdasarkan keadaan diri klien – persekitaran, sokongan, tahap kefungsian/kekurangan Boleh berdasarkan tanggapan diri klien – klien boleh capai dan mengambil langkah mencapai matlamat

T – Time-limited r r

Objektif dan intervensi yang spesifik dan ditentukan had masa untuk dilaksana dan dicapai Pencapaian boleh disemak dalam jangkamasa yang ditetapkan

vď ś

Contoh aplikasi perancangan rawatan berasaskan S.M.A.R.T Kenyataan masalah: Abu melaporkan 3 situasi desakan rakan sebaya untuk menggunakan dadah dialaminya sepanjang bulan yang lalu. Beliau takut/bimbang gagal menghadapinya. Â§ď&#x201A;§

Bagaimana membina matlamat, objektif dan strategi yang S.M.A.R.T?

Kaedah S.M.A.R.T Matlamat: Abu akan membina pelan Katakan Tidak kepada rakan sebaya dan membincangkannya dalam sesi kelompok Objektif: Abu akan menghadiri kelas kemahiran menolak (refusal skills) dalam tempoh enam minggu Strategi intervensi: Kaunselor akan melaksanakan sesi kemahiran menolak, latihan simulasi/role play, membantu Abu berhubung dengan kelompok sokong-bantu/penaja dalam tempoh seminggu Bagaimana SMART perancangan iniâ&#x20AC;Ś. Spesific: Ada aktiviti yang spesifik Measurable: Kaunselor boleh menilai kehadiran klien dalam sesi Attainable: Klien boleh menghadiri sesi Realistic: Klien boleh mengikuti sesi Time-limited: Sesi selama 6 minggu

Model Intervensi

v Model intervensi yang amat popular dan promising dalam perancangan rawatan klien ialah Transtheoretical Model of Behavioral Change (TTM) atau Model Tahaptahap Perubahan. v Model ini berupaya menerangkan perkembangan dan perubahan tingkahlaku penagihan dalam dua dimensi yang berbeza, iaitu perubahan tingkahlaku ke arah penagihan (the stages of addiction) dan perubahan ke arah kepulihan (the stages of recovery), bagi tiga jenis perubahan tingkahlaku: §

Membentuk corak tingkahlaku (creating patterns of behavior)

§

Mengubahsuai corak tingkahlaku (modifying habitual behavior patterns)

§

Menghentikan tingkahlaku bermasalah (stopping problematic patterns)

v Bagi menerangkan perubahan tingkahlaku ini, TTM mencadangkan empat konstruk utama: § § § §

Tahap-tahap perubahan (stages of change) Proses-proses perubahan (processes of change) Penanda-penanda perubahan (markers of change) Konteks perubahan (context of change)

Tahap-tahap Perubahan v Terdapat lima tahap perubahan utama yang berlaku, secara spiral atau cyclical, dalam proses perubahan tingkahlaku seseorang individu, sama ada menjadi penagih atau menuju kepulihan §

Tiada niat (precontemplation)

§

Niat (contemplation)

§

Persediaan (preparation)

§

Tindakan (action)

§

Pengekalan (maintenance)

v Tahap perubahan tingkahlaku bermula tahap precontemplation yang dicirikan sebagai individu berkenaan tidak mempunyai niat atau minat untuk berubah, tidak sedar dengan masalah yang dihadapi dan percaya bahawa perubahan adalah sukar dilakukan. v Apabila penagih mula berminat atau ingin berubah, ia akan bergerak ke tahap contemplation, namun masih belum berupaya melakukannya (bertindak). Pada tahap ini penagih akan mengalami situasi ambivalence iaitu ragu-ragu atau keliru untuk berubah, antaranya disebabkan oleh pertimbangan baik-buruk atau untungrugi sesuatu perubahan. v Penagih disifatkan sebagai bergerak ke tahap perubahan preparation apabila ia berjaya membuat keputusan, iaitu mengatasi masalah ambivalence. Mereka telah membuat sedikit percubaan untuk berubah, dan merancang pelan perubahan untuk dilakukan dalam masa terdekat.

v Apabila sesuatu perubahan mula dilakukan, ia akan memasuki tahap action, iaitu tahap seseorang penagih mula melibatkan diri secara aktif melakukan tindakan perubahan. v Akhir sekali penagih akan berusaha mengekalkan perubahan yang dibuat, apabila mereka bergerak ke tahap maintenance. Mereka akan menumpukan segala tenaga dan usaha untuk mencegah penagihan semula, dan mengekalkan tindakan perubahan yang telah dibuat.

Proses-proses Perubahan v Proses perubahan mengambarkan corak pengalaman dan aktiviti dalaman/luaran yang menyebabkan seseorang individu itu bergerak dalam tahap perubahan. Ia menjadi pencetus atau penyebab dalam menggerak perubahan. v Terdapat 10 proses perubahan yang menjadi “engines” kepada perubahan tingkahlaku manusia, yang dibahagikan kepada dua proses utama iaitu: §

§

Proses kognitif/perasaan (cognitive/experiential) (1)

Peningkatan kesedaran (consciousness raising)

(2)

Penilaian kendiri (self-evaluation)

(3)

Penilaian semula persekitaran (environmental reevaluation)

(4)

Pembangkitan emosi (emotional arousal)

(5)

Liberasi sosial (social liberation)

Proses tingkahlaku (behavioral) (6)

Liberasi kendiri (self-liberation)

(7)

Pelaziman atau pelaziman balas (conditioning/counterconditioning)

(8)

Generalisasi atau kawalan rangsangan (stimulus generalization or control)

(9)

Pengurusan peneguhan (reinforcement management)

(10)

Hubungan menolong (helping relationship)

v Dalam konteks hubungannya dengan tahap-tahap perubahan, proses-proses perubahan kognitif/eksperiential lebih sesuai digunakan dalam tahap perubahan awal (precontemplation dan contemplation), manakala proses-proses perubahan tingkahlaku lebih dominan bagi tahap perubahan akhir (preparation, action dan maintenance). v Kejayaan perubahan boleh berlaku/berjaya apabila “the right things (processes of change) at the right time (stages of change)” dilakukan oleh kaunselor.

Penanda-penanda Perubahan v Dua penanda perubahan yang penting dalam menghuraikan pergerakan tahaptahap perubahan ialah perimbangan keputusan (decisional balance) dan keupayaan kendiri (self-efficacy). v Perimbangan keputusan merujuk kepada aktiviti menimbang pros dan kontra perubahan yang akan dibuat sebelum sebarang keputusan diambil. Biasanya berlaku pada tahap perubahan awal. (Contoh: PC – alasan untuk menentang perubahan atau menyokong tingkahlaku lama lebih tinggi, manakala bagi tahap C, ia lebih seimbang). Ia akan berperanan sebagai pendorong atau penyebab dan penghalang atau alasan kepada perubahan. v Keupayaan kendiri pula merujuk kepada tahap keyakinan seseorang untuk melakukan sesuatu tindakan – can I do it? Ia menjadi peramal penting dalam melakukan tindakan (action) dan mengekalkan perubahan (maintenance). Semakin tinggi tahap keupayaan kendiri seseorang, semakin tinggi tahap perubahan dan proses perubahan yang dialami. v Satu lagi penanda perubahan yang penting, yang hadir bersama (companion) dengan keupayaan kendiri ialah temptation. Ia merujuk kepada keadaan keinginan yang kuat atau kecenderungan untuk melakukan sesuatu tingkahlaku dalam sesuatu keadaan. Ia berhubung secara negatif (negatively correlated) dengan keupayaan kendiri, contohnya, seseorang yang kurang keinginan untuk mengambil dadah akan merasa lebih yakin untuk mengelak daripada menggunakan dadah.

Konteks Perubahan v Model ini mengandaikan bahawa sesuatu bentuk tingkahlaku berlaku dalam konteks keseluruhan hidup seseorang individu, di mana sebarang perubahan dalam tingkahlaku akan memberi implikasi kepada konteks kehidupannya. v Terdapat lima konteks perubahan yang diambilkira iaitu: §

Situasi kehidupan masa kini (current life situation) – bidang kefungsian masa kini di mana perubahan itu dimulakan spt. tahap kebimbangan, situasi kehidupan, sumber kewangan, pendidikan, keupayaan intelektual dan kemahiran daya tindak

§

Kepercayaan dan sikap (beliefs and attittudes) – sistem kepercayaan dan nilai asas yang dipegang individu sebagai rangka rujuk kognitif (bagaimana perubahan harus berlaku), kepercayaan umum mengenai diri dan dunia, agama dan tuhan, dan keluarga

§

Perhubungan interpersonal (interpersonal relationship) – pertembungan interaksi dua atau lebih antara diri dengan orang yang penting di sekelilingnya, sama ada menggalak atau menghalang perubahan

§

Sistem sosial (social systems) – persekitaran sosial individu yang mempengaruhi perkembangan atau mengganggu perubahan yang dibuat spt. sistem keluarga, jaringan sosial dan sistem kerja

§

Ciri-ciri peribadi yang masih ada (enduring personal characteristics) – merujuk kepada sifat-sifat personaliti individu dan konflik yang boleh mempengaruhi perubahan. Contoh, individu yang bersifat impulsif atau obsesif boleh menghalang/menggalakkan perubahan, membuat perancangan, keputusan dan tindakan

v Konteks perubahan ini boleh membantu kaunselor mengenalpasti faktor-faktor yang boleh membantu, melengkapi atau menghalang, menyukar dan menghentikan proses-proses perubahan.

MENGGERAKKAN PERUBAHAN KLIEN v Asas teori TTM ialah “the matching of stage and process is a key to change”. Ini bermakna, strategi intervensi dalam perancangan rawatan perlu sepadan dengan tahap perubahan yang di alami oleh klien, dan strategi intervensi yang disyorkan ialah proses-proses perubahan. v Jadual berikut adalah padanan proses-proses perubahan yang digunakan sebagai strategi intervensi bagi menggerakkan tahap perubahan klien mengikut tahap perubahan semasa yang dialami klien: Jadual – Padanan Tahap dan Proses Perubahan Tahap-tahap Perubahan

PC → C

C → PR

PR → A

Proses perubahan yang paling relevan

Peningkatan kesedaran

Penilaian semula kendiri

Keupayaan kendiri

Pembangkitan emosi

Penilaian semula persekitaran

Kawalan rangsangan

Perimbangan keputusan

Pelaziman balas

Penilaian semula kendiri Penilaian semula persekitaran

Keupayaan kendiri

Perimbangan keputusan

Liberasi sosial

Tahap-tahap Perubahan

A→M

Kekal → M

Proses perubahan yang paling relevan

Keupayaan kendiri

Liberasi kendiri

Kawalan rangsangan

Pelaziman balas

Pengurusan peneguhan

Hubungan menolong

Liberasi kendiri

Hubungan menolong

Liberasi sosial

v

Model ini juga menjelaskan bahawa setiap tahap perubahan mempunyai tugasan dan matlamat perubahan yang spesifik yang perlu diambil kira oleh kaunselor dalam merancang perubahan klien

vď ś Bagi tujuan perancangan rawatan berasaskan kepada intervensi berasaskan tahap perubahan (stage-matched intervention), dengan matlamat pemulihan menggerakkan perubahan klien, langkah berikut perlu diambil kira oleh kaunselor, iaitu:

Pelan tindakan perancangan rawatan

Kenalpasti tahap perubahan klien

Kenalpasti proses-proses perubahan yang diperlukan untuk melaksanakan tugasan bagi setiap tahap

Kenalpasti masalah-masalah di dalam konteks perubahan, dan bagaimana ia berkait/berinteraksi dengan masalah utama

Nilai tahap perubahan setiap konteks masalah dan bila ia paling sesuai dikendalikan

Bina pelan untuk intervensi masalah utama (penagihan) dan lain-lain masalah, meliputi: i. ii. iii.

strategi-strategi untuk meningkatkan proses-proses perubahan utama fokus kepada penentu-penentu perubahan yang kritikal bila dan bagaimana menguruskan masalah-masalah lain

â&#x20AC;&#x153;The framework of the TTM attempts to outline the important steps, tasks, activities, experiences, and contextual influences that can help us to understand the differences between success and failure in the movement through the process of intentional behavior change.â&#x20AC;? - DiClemente, 2003. Addiction and Change, pp.43

Precontemplation Ă¨ď&#x192;¨Contemplation vď ś Tugasan dan matlamat perubahan bagi tahap precontemplation adalah seperti berikut: Tugasan: Meningkatkan kesedaran mengenai keperluan untuk berubah; memberi perhatian kepada corak tingkahlaku semasa (penagihan); memikirkan kemungkinan perubahan Matlamat: Membuat pertimbangan serius untuk mengubah tingkahlaku penagihan

vď ś Strategi intervensi yang dirancang perlu mengambilkira proses-proses perubahan sebagai input penting, sebagaimana berikut: 1. Peningkatan kesedaran: Fokus kepada mendapatkan alasan-alasan dan pengalaman-pengalaman yang boleh mencabar pandangan klien bahawa penagihan tidak mendatangkan masalah 2. Pembangkitan emosi: Fokus kepada pengalaman kesakitan penagihan (reaksi dan akibat negatif yang berkait dengan penagihan) 3. Penilaian semula kendiri: Ubah corak pemikiran merasionalkan penagihan kepada nilai-nilai dan pertimbangan moral (eg. penagihan adalah tidak normal); ubah penentangan (rebellion) kepada penerimaan hakikat/kenyataan (realization) 4. Penilaian semula persekitaran: Persekitaran dilihat sebagai cabaran yang menyebabkan mereka terlibat, nilai semula peranan persekitaran dan kesannya kepada penagihan 5. Liberasi sosial: Fokus kepada penyimpangan norma-norma sosial, dan peranan undang-undang untuk mengawal tingkahlaku penagihan serta menyediakan alternatif rawatan

vď ś Strategi intervensi akan membawa kepada penanda-penanda perubahan yang boleh dilihat seperti berikut: 1. Perimbangan keputusan: Walaupun klien lebih cenderung kepada kebaikan penagihan, klien mula memberi fokus kepada akibat-akibat negatif penagihan 2. Keupayaan kendiri: Timbul keraguan mengenai kawalan kendiri (self-control) klien terhadap penagihan, dan harapan untuk berubah akan meneutralkan perasaan tidak berdaya

vď ś Strategi intervensi berasaskan konteks perubahan memerlukan kaunselor memberi fokus kepada masalah-masalah dalam lima aspek kefungsian yang semakin meningkat, yang menghalang klien fokus kepada masalah penagihannya. 52

Contemplation èPreparation v Tugasan dan matlamat perubahan bagi tahap contemplation adalah seperti berikut: Tugasan: Analisis pros dan kontra tingkahlaku penagihan serta untung dan rugi tingkahlaku baru (perubahan); pembuatan keputusan Matlamat: Membuat keputusan untuk berubah

v Strategi intervensi yang dirancang perlu mengambilkira proses-proses perubahan sebagai input penting, sebagaimana berikut: 1. Peningkatan kesedaran: Terokai aspek-aspek negatif penagihan dan alasanalasan dan jangkaan positif untuk berubah 2. Pembangkitan emosi: Tonjolkan nilai asas dalam diri klien yang boleh mendokong perubahan, dan kesedaran mengenai akibat penagihan terhadap nilai ini 3. Penilaian semula kendiri: Ubah pandangan dan menilai penagihan dari aspek akibat, dan menilai perubahan dari aspek faedah yang bakal diperolehi 4. Penilaian semula persekitaran: Fokus kepada kesan penagihan kepada orang lain, dan risiko-risiko jika diteruskan berbanding faedah-faedah jika perubahan dilakukan 5. Liberasi sosial: Fokus kepada bagaimana orang lain boleh berperanan menyokong dan menggalakkan perubahan

v Strategi intervensi akan membawa kepada penanda-penanda perubahan yang dapat dilihat seperti berikut: 1. Perimbangan keputusan: Timbangan lebih berat kepada perubahan disebabkan peningkatan nilai atau pros untuk berubah 2. Keupayaan kendiri: Makin sedar bahawa perubahan boleh dilakukan

v Strategi intervensi berasaskan konteks perubahan memerlukan kaunselor memberi fokus kepada masalah-masalah dalam lima aspek kefungsian yang menyumbang kepada keraguan (ambivalence) yang menghalang klien membuat pertimbangan keputusan dan meningkatkan rasa ingin kepada dadah.

Considering change is an exercise fraught with tension and ambivalence.

Preparation èAction v Tugasan dan matlamat perubahan bagi tahap preparation adalah seperti berikut: Tugasan: Tingkatkan komitmen untuk berubah, dan membina pelan perubahan Matlamat: Pelan tindakan yang akan dilaksanakan dalam masa terdekat

v Strategi intervensi yang dirancang perlu mengambilkira proses-proses perubahan sebagai input penting, sebagaimana berikut: 1. Pengurusan peneguhan: Mulakan langkah kecil ke arah perubahan dan diteguhkan, peneguhan alternatif diperkenal dan mula dilihat sebagai berharga 2. Pelaziman balas: Kenalpasti pencetus-pencetus (triggers) kepada penagihan, dan beri latihan daya tindak bagi mengatasi desakan 3. Kawalan rangsangan: Aplikasi kemahiran mengawal/mengatasi pencetus yang biasa/bakal dihadapi 4. Liberasi kendiri: Bantu klien membuat pilihan terhadap elemen dan strategi yang perlu dimasukkan dalam pelan, dan sedia untuk dilaksanakan 5. Hubungan menolong: Bantu klien kenalpasti individu/kumpulan/sumber yang boleh mendorong dan menyokong proses perubahannya

v Strategi intervensi akan membawa kepada penanda-penanda perubahan yang dapat dilihat seperti berikut: 3. Perimbangan keputusan: Meneruskan pertimbangan lebih berat kepada perubahan dan menyokong keputusan dan komitmen yang dibuat 4. Keupayaan kendiri: Yakin kepada pelan yang disediakan dan keupayaan untuk berubah meningkat

v Strategi intervensi berasaskan konteks perubahan memerlukan kaunselor memberi fokus kepada masalah-masalah dalam lima aspek kefungsian yang boleh menghalang perubahan, bagaimana dan bila masa yang sesuai untuk mengatasinya, dan mula membincangkan masalah-masalah lain yang mungkin timbul.

Planning and a sense of purpose and commitment are essential for effective action, although not always valued by our clients.

Action èMaintenance v Tugasan dan matlamat perubahan bagi tahap action adalah seperti berikut: Tugasan: Laksana strategi-strategi perubahan, baiki pelan jika perlu, dan kekalkan komitmen bila berhadapan kesukaran Matlamat: Berjaya mengubah corak tingkahlaku lama dan tingkahlaku baru terbina

v Strategi intervensi yang dirancang perlu mengambilkira proses-proses perubahan sebagai input penting, sebagaimana berikut: 1. Pengurusan peneguhan: Beri/latih peneguhan dalaman dan luaran untuk menguatkan perubahan dan komitmen, peneguhan alternatif mula menggantikan penagihan 2. Pelaziman balas: Guna strategi daya tindak alternatif untuk mengurus pencetus-pencetus kepada penagihan semula 3. Kawalan rangsangan: Latih kemahiran mengelak isyarat dan pencetus pada peringkat awal bagi mengekalkan abstinen; kurangkan kontak dengan bekas rakan yang masih terlibat 4. Liberasi kendiri: Pertahankan komitmen bebas dadah dan pelan tindakan, baiki pelan jika perlu 5. Hubungan menolong: Dedahkan klien dengan kumpulan sokongan/individu untuk mendapatkan galakan dan sokongan mengubah tingkahlaku

v Strategi intervensi akan membawa kepada penanda-penanda perubahan yang dapat dilihat seperti berikut: 1. Perimbangan keputusan: Set pros untuk berubah mungkin meningkat apabila abstinen dilihat sebagai positif, pertimbangan masih menyokong perubahan 2. Keupayaan kendiri: Keyakinan terhadap keupayaan mengekalkan perubahan meningkat apabila tingkahlaku baru berjaya dibuat, keinginan terhadap dadah berkurang apabila episod slips berjaya dihadapi

v Strategi intervensi berasaskan konteks perubahan memerlukan kaunselor memberi fokus kepada masalah-masalah dalam lima aspek kefungsian yang boleh menggangu kejayaan perubahan dan mencetuskan slip, lapse dan relapse.

Taking action to change an addiction is one of the hardest things they have ever done.

Mengekalkan Kepulihan vď ś Tugasan dan matlamat perubahan bagi tahap maintenance adalah seperti berikut: Tugasan: Mempertahankan perubahan sepanjang masa dan merentasi pelbagai situasi kehidupan; menggabungkan tingkahlaku baru dalam kehidupan; menghindari slips dan relapse kepada tingkahlaku lama Matlamat: Tingkahlaku baru dibina dan berjaya dikekalkan dalam jangkamasa panjang

vď ś Strategi intervensi yang dirancang perlu mengambilkira proses-proses perubahan sebagai input penting, sebagaimana berikut: 1. Pengurusan peneguhan: Tingkahlaku baru diteguhkan dengan ganjaran yang menyokong perubahan, bina gaya hidup baru 2. Pelaziman balas: Guna strategi daya tindak alternatif untuk mengurus pencetus-pencetus kepada penagihan semula, dan menjadi norma dalam mengurus hidup 3. Hubungan menolong: Wujud rangkaian sosial yang supportif kepada kepulihan bagi menggantikan rakan lama 4. Peningkatan kesedaran dan penilaian semula kendiri: Kenalpasti dan nilai semula corak pemikiran yang boleh mencetus/menyokong penagihan, kesan langgar pantang (AVE), dan keputusan-keputusan yang tidak relevan (AID)

vď ś Strategi intervensi akan membawa kepada penanda-penanda perubahan yang dapat dilihat seperti berikut: 1. Perimbangan keputusan: Imbangan masih menyokong kepulihan, kontra kepada perubahan menurun apabila gaya hidup baru dibina, melindungi diri dari pros yang mungkin muncul semula 2. Keupayaan kendiri: Keyakinan untuk pulih meningkat dan keinginan kepada dadah menurun. Keupayaan menjadi indikator penting kepada kejayaan kepulihan

vď ś Strategi intervensi berasaskan konteks perubahan memerlukan kaunselor memberi fokus kepada masalah-masalah lain dalam kehidupan yang semakin tampak apabila kepulihan masih bertahan.

Sustaining recovery involves developing new, strong, and healthy habits as well as repairing the damage done by the addiction.

Teknik Intervensi vď ś Bagi melaksanakan strategi intervensi, pelbagai teknik dicadangkan dan terbukti berkesan dalam mengurus perubahan tingkahlaku, yang diasaskan kepada prosesproses perubahan. vď ś Berikut ialah antara teknik-teknik yang sesuai digunakan mengikut setiap proses perubahan yang dialami oleh klien Teknik intervensi mengikut proses-proses perubahan Proses-proses perubahan Teknik-teknik intervensi 1.

Peningkatan kesedaran

Maklumbalas, pendidikan atau psikopendidikan, konfrantasi, interpretasi, bibliotherapy, recognisi kognitif dan kempen media

Pembangkitan emosi

Psychodrama, recognisi kognitif, main peranan, grieving, testimonial peribadi, dan kempen media.

Penilaian semula kendiri

Penjelasan nilai, role models sihat, pembetulan pengalaman emosi dan imagery.

Penilaian semula persekitaran

Latihan empati, penjelasan peranan, dokumentari, dan intervensi keluarga.

Liberasi sosial

Advokasi, empowerment procedures, dan pelaksanaan polisi yang sesuai.

Pengurusan peneguhan

Kontrak, ganjaran, pengiktirafan, konvokesyen

Pelaziman balas

Disensitisasi sistematik, pernyataan positif, relaksasi

Kawalan rangsangan

Penstrukturan sistematik

Liberasi kendiri

Pembuatan keputusan, azam, peneguhan

10. Hubungan menolong

semula

persekitaran,

disensitisasi

Ikatan terapeutik, sokongan sosial, kumpulan sokongbantu

INSTRUMEN & BORANG

Penilaian Awal

Penilaian awal ialah penilaian pertama dilakukan oleh kaunselor semasa perjumpaan pertama dengan klien. Matlamat utama penilaian ini adalah untuk mendapatkan maklumat diri dan latarbelakang penagihan klien. Maklumat yang diperolehi dapat membantu kaunselor mengenalpasti keperluan-keperluan rawatan dan pemulihan serta isu/masalah klien yang akan diberi perhatian dalam perancangan dan pelaksanaan rawatan. Ia juga akan menentukan sama ada proses penilaian secara terperinci perlu dilakukan terhadap klien bagi membantunya. Penilaian awal ini termasuk: vď ś

Bahagian A: Penilaian mengenai enam maklumat asas sosio-demografik dan kesihatan klien meliputi aspek demografi, pekerjaan dan pendapatan, kediaman, sokongan keluarga dan sosial, kesihatan am dan kesihatan mental. Bahagian ini juga mempunyai empat item skala semak penilaian kaunselor yang perlu ditanda berdasarkan pengalaman temuduga/penilaian kaunselor terhadap klien yang berkait dengan item-item Bahagian A.

vď ś

Bahagian B: Penilaian mengenai sejarah penggunaan dadah klien dari segi jenis, kekerapan, umur mengguna dadah, cara pengambilan dadah, tempoh dan dadah utama digunakan; sejarah rawatan, bebas dadah dan penglibatan dengan aktiviti jenayah berkaitan dadah

vď ś

Maklumat penilaian yang dilakukan dari segi tarikh dan kaunselor yang membuat penilaian, serta nota ringkas yang perlu diambil perhatian oleh kaunselor.

Kaedah penilaian dilakukan secara temuduga dengan menggunakan item-item yang disediakan. Kaunselor perlu aplikasikan kemahiran bertanya bagi membantu klien menjawab/berkongsi maklumat mengikut keperluan item penilaian.

BORANG PENILAIAN AWAL ID KLIEN:

BAHAGIAN 1: MAKLUMAT SOSIO-DEMOGRAFI & KESIHATAN I. Latar belakang klien 1.

Nama:

DoB:

Jantina:

Alamat:

Tahap pendidikan:

(dd/mm/yyyy) L

tahun

3. Umur:

5. Status Kahwin:

………………………….

Tiada

SPM

Sekolah Rendah

Diploma

SRP/PMR/PT3

Ijazah

Tarikh masuk Pusat Pemulihan:

(dd/mm/yyyy)

II. Maklumat pekerjaan dan pendapatan 9.

Pekerjaan

10.

Adakah klien mahu mengubah situasi pekerjaannya?

Tidak bekerja, mencari kerja Tidak bekerja, tidak mencari kerja

Kerja separuh masa/sambilan

Tidak

Kerja dengan keluarga

Jika ya, huraikan:

Kerja sepenuh masa Jenis kerja:

11.

Pendapatan:

/bulan (dalam RM)

12.

Pendapatan : Lain

/bulan (dalam RM)

13.

Penilaian keperluan asas: Klien kurang sumber untuk menampung keperluan asas (makanan, penginapan, pakaian) [intervensi segera dicadangkan) Klien mempunyai sumber memenuhi keperluan asas, tetapi terhad [perlu intervensi tetapi tidak kritikal] Klien mempunyai sumber mencukupi bagi memenuhi keperluan asas [tidak perlu intervensi]

III.Penginapan 14.

15.

Dengan siapa klien tinggal? Sendirian

Dengan pasangan/isteri

Dengan keluarga

Dengan rakan-rakan

Huraikan situasi tempat tinggal anda Huraian:

16.

Penilaian tempat tinggal: Situasi tidak selamat, tidak tetap dan/atau kurang sesuai dengan klien (intervensi segera dicadangkan) Situasi adalah sementara (mungkin perlu intervensi pada masa depan) Situasi stabil dan sesuai dengan klien (tidak perlu intervensi)

IV. Sokongan keluarga & sosial 17.

Adakah pasangan/ahli keluarga mengguna dadah?

Ya Tidak

18.

Bagaimana tahap sokongan yang diterima klien Amat baik

Lemah

Biasa

Tiada sokongan

Huraikan sokongan yang diterima klien dan daripada siapa?

Jika ya, nyatakan:

19.

Tahap kepuasan klien mengenai sokongan yang diterima kini: Tidak

20.

Sedikit

Sederhana

Puashati

Amat berpuashati

Penilaian sokongan sosial Klien seperti sendirian, kurang sokongan individu penting dan sumber sokongan sosial. Klien rasa perlu diberi sokongan (intervensi segera dicadangkan) Klien kurang mendapat sokongan individu penting tapi selesa dengan keadaan ini (intervensi mungkin perlu pada masa depan) Klien mempunyai sokongan tapi perlukan lebih sokongan lagi (teroka) Klien mempunyai sokongan penuh, dan mempunyai rangkaian sosial (tidak perlu intervensi)

V. Maklumat kesihatan 21.

22.

Adakah klien telah menjalani ujian HIV?

22.

Adakah klien telah menjalani ujian HBV?

Tidak

Ya, negatif

Ya, positif

Ya, tidak dikenalpasti

Ya, belum mendapat keputusan

Tarikh ujian:

Tempat ujian: ……………………………

Adakah klien telah menjalani ujian HCV? Tidak Ya, negatif

Tarikh ujian:

Ya, positif

Tempat ujian: ……………………………

Ya, tidak dikenalpasti Ya, belum mendapat keputusan 23.

24.

Status kesihatan sekarang? Amat baik

Biasa

Baik

Teruk

Pernahkah klien melakukan seks tidak selamat dengan mana-mana wanita dalam tempoh 12 bulan terakhir? Ya

25.

Tidak

Pernahkah klien melakukan homoseksual dalam tempoh 12 bulan terakhir? Ya

Tidak

VI. Maklumat kesihatan mental Perhatian: Jika klien menjawab "Tidak" kepada mana soalan berikut, atau ahli keluarga mendakwa klien hilang ingatan, rujuk klien kepada doktor perubatan/psikiatris Adakah klien tahu dia di mana?

26.

28.

27.

Adakah klien tahu kenapa dia berada di sini?

Tidak

Adakah klien menghadapi masalah berikut? Kemurungan

Nyanyuk

Kebimbangan

Berfikiran membunuh diri

Sukar tidur

Delusi

Mengasingkan diri/sosial

29. Penilaian kesihatan mental Handout 5.1-2 (cont.)

Klien memerlukan pemeriksaan segera oleh doktor Klien perlukan intervensi, tapi keadaan masih terkawal Klien mungkin perlukan intervensi dalam masa terdekat, klien masih berfungsi normal Klien baik, tidak perlu intervensi

Client ID:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

PART II: DRUG USE INFORMATION BAHAGIAN 2: MAKLUMAT PENGGUNAAN DADAH Date of first visit to RCS center (dd/mm/yyyy): . . . . . . . . . . . . /. . . . . . . . . . . . /. . . . . . . . . . . . VII. Sejarah penggunaan dadah (sebelum masuk pusat pemulihan ini) VIII. Drug use history: (Before entering the RCS Center) 30. Substance Jenis dadah digunakan 34. use:

Kind of drug

Age commenced

Average Total of Route of daily use money spent administration (times/day) on drugs * each day

Time last used (dd/ mm/yy)

1. Opiates/heroin 2. Cocaine/crack 3. ATS 4. Cannabis 5. Alcohol 6. Tobacco 7. Other (specify) .................. .................. .................. *

1 - oral; 2 - nasal; 3 - smoking; 4 - IV-injection; 5 - non-IV injection; 6 - never used

***: 1-: oral; 2- nasal; 3- smoking; 4- non-IV injection; 5- IV injection; 6- never used 1 - primary; 2 - secondary; 3 - tertiary **: 1- primary; 2- secondary; 3- tertiary

35. How many times has the client undergone drug treatment: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . time(s) 36. How many times has the client relapsed: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . time(s) 37. How long has the client abstained from the drug, each time?

Most commonly used **

.................. .................. * : 1- oral; 2- nasal; 3- smoking; 4- non-IV injection; 5- IV injection; 6- never used **: 1- primary; 2- secondary; 3- tertiary

31.

Berapa kali klien telah menjalani rawatan dan pemulihan dadah:

32.

Berapa kali klien menagih semula (relapse):

kali

35. How many times has the client undergone drug treatment: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . time(s) kali

36. How many times has the client relapsed: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . time(s) 33. How Berapa lama pernahabstained bebas dadah, setiap 37. long hasklien the client from thekali? drug, each time?

Number of abstinence Duration (number of days)

1st

2nd

3rd

4th

5th

38. Have you ever shared needles and syringes? 34.

Pernahkah klien berkongsi jarum suntikan?

Yes

Ya 35.

Tidak pasti

Unknown

Pernahkah klien ambil dadah terlebih dos (overdose)? Ya

36.

Tidak

Jika ya, berapa kali? ………………….

Pernahkah klien terlibat jenayah berkaitan dadah? Ya

Tidak

If yes, tick all that apply Pengedaran dadah

Melacur diri

Mencuri

Keganasan

Lain-lain, nyatakan: ……………………………………

Tarikh penilaian: Name of counselor: Nota penting kaunselor:

Chapter V – Unit 5.1

Senarai Semak Diagnosis

Senarai semak diagnosis ini disediakan sebagai panduan awal kepada kaunselor untuk mengenali siapa penagih dadah berdasarkan 11 tanda-tanda atau kriteria-kriteria yang disediakan oleh Persatuan Psikiatrik Amerika Syarikat (APA) melalui buku DSM-5. Disediakan atas inisiatif penulis dengan menggunakan kaedah senarai semak (checklist) dengan pilihan jawapan YA atau TIDAK. Dengan kaedah ini, kaunselor hanya memerlukan pendekatan temuduga bersemuka dan menanya soalan-soalan berkaitan kriteria dan pernyataan yang disediakan dan menandakan (â&#x153;&#x201C;) di ruang jawapan yang disediakan. Senarai semak ini mengandungi dua bahagian iaitu: vď ś

Bahagian A: Mengandungi 13 item bagi 11 kriteria yang ditetapkan. Tandakan manamana kriteria yang dialami klien, dan jumlahkan. Kemudian tandakan di salah satu ruang tahap penagihan klien sama ada ringan, sederhana atau teruk, dan sahkan senarai semak ini (nyatakan nama, jawatan dan tandatangan kaunselor)

vď ś

Bahagian B: Merupakan panduan asas kepada kaunselor bagi menentukan simptomsimptom penarikan yang dialami oleh klien, khususnya apabila menemuduga pengalaman klien bagi item 11a. Bahagian ini hanya terpakai bagi klien yang menggunakan dadah jenis selain halusinogen dan inhalan.

SENARAI SEMAK DIAGNOSIS

KLIEN ID: _________________ A.

TARIKH: ____________________

PENAGIHAN DADAH

Arahan: Semak kriteria-kriteria berikut sama ada berlaku atau dialami klien dengan menandakan (â&#x153;&#x201C;) pada ruang YA atau TIDAK. Corak penggunaan dadah bermasalah yang membawa kepada kerosakan atau kesakitan secara klinikal, sebagaimana ditunjukkan oleh kriteria-kriteria berikut: Kriteria 1: Hilang kawalan

Tidak

Anda seringkali menggunakan dadah dalam jumlah dos yang tinggi atau melampaui tempoh yang anda ingini.

Kriteria 2: Mengurang atau mengawal penggunaan dadah

Tidak

Anda mempunyai keinginan atau berusaha untuk mengurangkan atau mengawal penggunaan dadah anda, tetapi hingga kini usaha-usaha anda tidak berjaya. Kriteria 3: Masa

Tidak

Anda menghabiskan banyak masa untuk aktiviti-aktiviti berkaitan dadah seperti mencari dan mendapatkan dadah, mengguna, berkhayal, dan pulih daripada kesan dadah. Kriteria 4: Kegianan

Tidak

Anda mengalami kegianan, atau keinginan atau desakan yang kuat untuk menggunakan dadah.

Kriteria 5: Tanggungjawab

Tidak

Anda berterusan menggunakan dadah yang mengakibatkan anda gagal memenuhi tanggungjawab anda di tempat kerja, sekolah, atau rumah.

Kriteria 6: Meneruskan walau bermasalah

Tidak

Anda masih meneruskan penggunaan dadah walaupun anda sering mengalami masalah sosial atau interpersonal akibat daripada kesan dadah.

Kriteria 7: Aktiviti harian

Tidak

Anda terpaksa melupakan atau mengurangkan aktiviti-aktiviti sosial, pekerjaan atau rekreasi disebabkan penggunaan dadah.

Kriteria 8: Kecederaan fizikal

Tidak

Anda sering menggunakan dadah dalam keadaan yang boleh mendatangkan bahaya kepada fizikal/badan anda.

Kriteria 9: Meneruskan aktiviti dadah

Tidak

Anda meneruskan penggunaan dadah walaupun anda tahu masalah fizikal atau psikologikal yang anda alami adalah berpunca atau diburukkan lagi oleh dadah.

Kriteria 10a: Toleran â&#x20AC;&#x201C; peningkatan dos

Tidak

Anda perlu meningkatkan jumlah dos dadah yang digunakan bagi mendapatkan kesan yang sama, seperti sebelum ini. Kriteria 10b: Toleran â&#x20AC;&#x201C; kesan berkurangan

Tidak

Anda mula mengalami kesan dadah yang semakin berkurangan apabila menggunakan dadah dalam jumlah dos yang sama. Kriteria 11a: Penarikan â&#x20AC;&#x201C; sindrom dialami

Tidak

Anda mengalami sekurang-kurangnya tiga tanda/simptom penarikan dalam tempoh beberapa minit hingga beberapa hari sebaik sahaja anda menghentikan atau mengurangkan penggunaan dadah (Rujuk kriteria Gejala Penarikan di Bahagian B).

Kriteria 11b: Penggunaan dadah

Tidak

Anda menggunakan dadah (atau bahan ganti yang hampir sama dengannya) untuk melegakan atau mengelak daripada mengalami gejala penarikan.

Jumlah kriteria yang dialami klien: ____________ Tahap penagihan:

1. Ringan (menepati 2 – 3 kriteria) 2. Sederhana (menepati 4 – 5 kriteria) 3. Teruk (menepati 6 atau lebih kriteria)

Dilaksanakan oleh: Nama, jawatan dan tandatangan: ……………………………………………… ………………………………………………

Nota: 1. Istilah dadah dalam pernyataan di atas perlu digantikan dengan nama dadah sebenar yang digunakan oleh klien, seperti heroin, morfin, ganja, LSD, PCP dan sebagainya.

2. Kriteria 1 hingga 11 di atas adalah terpakai untuk proses diagnosis bagi pengguna dadah jenis opioid, kanabis, alkohol, sedatif, hipnotik atau anxiolytic, dan stimulan. Bagi dadah jenis halusinogen (PCP, LSD, mescaline dan peyote) dan inhalan, hanya 10 kriteria (iaitu Kriteria 1 hingga 10 sahaja) yang terpakai.

GEJALA PENARIKAN

Makluman: Ciri-ciri gejala penarikan (withdrawal syndrome) adalah berbeza mengikut jenis dadah. Tanda-tanda ini dialami oleh penagih akibat daripada satu/dua keadaan iaitu (1) pemberhentian atau pengurangan dos dadah yang digunakan dalam kalangan penagih yang telah lama menggunakan dadah atau menggunakan secara kronik, atau (2) menggunakan dadah antagonis selepas suatu tempoh penggunaan dadah (bagi kes opioid sahaja) Tanda-tanda yang dialami juga akan menyebabkan pengguna mengalami kesakitan atau ketidakupayaan dalam melaksanakan aktiviti-aktiviti sosial, pekerjaan atau fungsi-fungsi penting lain, serta tanda-tanda ini tiada kaitan dengan masalah kesihatan, kecelaruan mental atau akibat daripada penggunaan dadah lain (selain dadah yang didiagnosis). Tanda-tanda atau simptom yang akan dialami oleh penagih dadah dalam tempoh tertentu selepas penggunaan dadah dihentikan atau dikurangkan.

Opioid (heroin, morfin, candu, meriperidine (Demerol), kodein dan metadon)

Tiga (atau lebih) kesan berikut dialami oleh penagih dadah dalam tempoh beberapa minit hingga beberapa hari, iaitu: (a) Rasa tidak selesa (b) Loya atau muntah (c) Sakit atau sengal otot (d) Mata berair (lacrimation) atau hidung berair (rhinorrhea) (e) Anak mata membesar, bulu roma menegang, atau berpeluh (f) Cirit-birit (g) Menguap (h) Demam (i) Sukar tidur (insomnia)

Kanabis (ganja, hashish, dan minyak hashish)

Tiga (atau lebih) kesan berikut dialami oleh penagih dadah dalam tempoh seminggu, iaitu: (a) Mudah meradang, marah atau agresif (b) Gementar atau bimbang (c) Sukar tidur (e.g., insomnia, gangguan mimpi) (d) Hilang selera atau berat badan menurun (e) Gelisah (f) Murung, atau mood tertekan (g) Sekurang-kurangnya satu tanda-tanda fizikal berikut yang menyebabkan berlaku ketidakselesaan: sakit perut; badan/tangan bergetar, berpeluh, demam, menggigil (kesejukan); atau sakit kepala

Sedatif, hipnotik atau anxiolytic (benzodiazepine, barbiturate, eszopiclone, zolpidem, dan zaleplon)

Dua (atau lebih) kesan beriku dialami penagih dadah dalam tempoh beberapa jam hingga beberapa hari, iaitu: (a) Autonomic hyperactivity (e.g., berpeluh atau kadar denyut nadi lebih daripada 100 bpm) (b) Tangan bergetar (c) Insomnia (d) Loya atau muntah (e) Halusinasi atau ilusi seketika dari segi pandangan, sentuhan atau pendengaran (f) Gangguan psikomotor (g) Kebimbangan (h) Sawan atau hilang sedar sehingga rebah (collapse) (grand mal seizures)

Stimulan (amfetamin, kokain, jenis amfetamin)

Mengalami ketidakselesaan (dysphoric mood) dan dua (atau lebih) perubahan fisiologikal berikut dalam tempoh beberapa jam hingga beberapa hari, iaitu: (a) Sangat letih (fatigue) (b) Idea/daya fikir, atau mimpi tidak menyenangkan (c) Insomnia atau terlebih tidur di siang hari (hypersomnia) (d) Selera makan meningkat (e) Gangguan atau kerencatan psikomotor

Skala Tahap-tahap Perubahan

Pengenalan Skala ini adalah versi Bahasa Melayu kepada skala asal The University of Rhode Island Change Assessment Scale (URICA). Ia pertama kali digunakan oleh Mohd Rafidi (2003) setelah diterjemahkan ke dalam Bahasa Melayu dengan kaedah terjemahan balik (back translation) dan diperkemaskan semula oleh Abdul Halim (2010) dan Mohd Rafidi (2014). Kadar kebolehpercayaan skala ini adalah tinggi iaitu antara 0.70 hingga 0.83, dan sesuai digunakan dalam latar tempatan Malaysia. Skala ini mempunyai 32 item yang dibahagikan kepada empat subskala, yang dikenali juga sebagai subskala tahap-tahap perubahan yang diukur, iaitu precontemplation, contemplation, action dan maintenance. Setiap subskala mempunyai lapan item dalam bentuk skala Likert lima pilihan iaitu (1) sangat tidak setuju, (2) tidak setuju, (3) tidak pasti, (4) setuju dan (5) sangat setuju. Bagi tujuan pengiraan skor, hanya 28 item dikira manakala empat item (item no. 4, 9, 20 dan 31) tidak dikira (omitted). Jumlah item secara terperinci mengikut subskala adalah seperti berikut: Subskala 1. Precontemplation (PC) 2. Contemplation (C) 3. Action (A) 4. Maintenance (M)

No. item 1,5,11,13,23,26, dan 29 2,8,12,15,19,21, dan 24 3,7,10,14,17,25, dan 30 6,16,18,22,27,28, dan 32

Kaedah pelaksanaan skala ini adalah secara self-report, iaitu klien sendiri menjawab skala tanpa campurtangan kaunselor. Namun bagi mengatasi masalah klien yang tidak boleh membaca dan menulis, kaunselor boleh membantu klien menjawab skala ini menggunakan kaedah guided-interview, iaitu kaunselor membaca soalan dan klien memberi jawapan berasaskan kad jawapan yang diberi.

Kaedah pengiraan Kaedah pengiraan skala ini menggunakan kaedah yang sama dengan URICA, seperti langkah-langkah berikut: Langkah 1 Langkah pertama ialah mendapatkan jumlah markah keseluruhan bagi setiap subskala. Caranya ialah mencampurkan semua skor yang diberikan oleh responden bagi setiap item mengikut subskala (setiap subskala mempunyai tujuh item yang dikira). Kemudian jumlah skor ini perlu dibahagikan dengan jumlah item, iaitu tujuh (7) item. Gambaran penjumlahan skor setiap subskala adalah seperti berikut: a. b. c. d.

Skor purata PC = Σ skor PC dibahagi dengan 7 = (Purata PC) Skor purata C = Σ skor C dibahagi dengan 7 = (Purata C) Skor purata A = Σ skor A dibahagi dengan 7 = (Purata A) Skor purata M = Σ skor M dibahagi dengan 7 = (Purata M)

Langkah 2 Langkah kedua ialah mendapatkan skor tahap perubahan (readiness to change score, RTC). Caranya ialah mencampurkan skor purata C, A dan M, kemudiannya tolak skor purata PC, seperti formula berikut: RTC = (Purata C + Purata A + Purata M) – Purata PC Sebagai contoh, jika responden mendapat skor purata PC (Purata PC) ialah 1.8, skor purata C (Purata C) ialah 4.0, skor purata A (Purata A) ialah 3.7, dan skor purata M (Purata M) ialah 3.7, maka skor tahap perubahan responden ialah: RTC = (4.0 + 3.7 + 3.7) – 1.8 = 11.4 – 1.8 = 9.6 Oleh itu, skor tahap perubahan (RTC) responden ialah 9.6.

Langkah 3 Langkah ini adalah untuk menentukan tahap kesediaan untuk berubah atau tahap perubahan yang dialami oleh responden. Caranya ialah apabila mendapat skor tahap perubahan (RTC), bandingkan dengan jadual “set group means” atau “cut-off score” yang disediakan oleh The HABITS Lab, University of Maryland untuk keseluruhan populasi (Abdul Halim, 2010), seperti jadual berikut: Group means or cut-off scores bagi setiap tahap perubahan dalam SoCS Stage Precontemplation

Group Average 8 or lower

Contemplation

8 - 11

Participation (Action)

11 - 14

Maintenance

14 and above

Berdasarkan jadual di atas, responden yang mendapat RTC = 9.6 di Langkah 2 akan dikategorikan berada pada tahap perubahan Contemplation.

SKALA TAHAP-TAHAP PERUBAHAN Arahan: (1) Bagi setiap kenyataan berikut, terdapat lima (5) pilihan respons jawapan yang mungkin menggambarkan perasaan anda pada masa kini. Bulatkan mana-mana pilihan respons jawapan anda. (2) Perkataan masalah atau mana-mana perkataan yang mempunyai kata dasar perkataan ini (seperti bermasalah, masalah-masalah) di dalam mana-mana pernyataan item adalah merujuk kepada masalah penagihan dadah anda. Pilihan lima (5) kemungkinan respons jawapan yang anda rasa bagi setiap kenyataan ialah 1. 2. 3. 4. 5.

Sangat Tidak Setuju (STS) Tidak Setuju (TS) Tidak Pasti (TP) Setuju (S) Sangat Setuju (SS)

Kenyataan dan lima (5) pilihan respon anda 1.

Bagi saya, saya tak ada sebarang masalah yang memerlukan perubahan.

Saya fikir saya dah bersedia untuk memperbaiki diri.

Saya sedang berusaha membuat sesuatu tentang masalah-masalah yang mengganggu saya.

Boleh jadi ada faedahnya jika saya berikan perhatian kepada masalah saya.

Saya tidak menghadapi masalah. Tidak perlulah saya berada di sini.

Sekarang saya dah berubah, tapi saya bimbang saya mungkin tergelincir balik kepada masalah lama, jadi saya berada di sini untuk mencari pertolongan.

Akhirnya saya mengambil tindakan ke atas masalah saya.

Dah lama saya fikir mungkin saya mahu mengubah sesuatu tentang diri saya ini.

Saya dah berjaya dalam menangani masalah saya, tetapi saya kurang yakin dapat mengekalkan keadaan baik ini seorang diri.

10.

Kadang-kala masalah saya ini sukar nak diatasi, tetapi saya masih berusaha mengatasinya.

11.

Berada di sini membuang masa sahaja kerana masalah ini tiada kaitan dengan saya.

12.

Saya harap tempat ini akan membantu saya supaya lebih fahami diri saya.

13.

Saya agak saya dah melakukan banyak kesilapan, tapi sebenarnya tidak banyak perubahan yang perlu saya lakukan.

14.

Saya bersungguh-sungguh bekerja keras untuk berubah.

15.

Saya mempunyai masalah dan saya fikir eloklah saya berusaha menanganinya.

16.

Saya tidak teruskan dengan perubahan yang telah saya jalani, dan saya di sini ingin berusaha mencegah saya daripada mengalami masalah sama.

Walaupun saya tak selalu berjaya membuat perubahan tapi sekurang-kurangnya saya berusaha untuk mengatasi masalah saya.

Saya fikir dulu bila saya sudah selesai mengatasi masalah saya, saya akan bebas daripadanya. Tapi kadangkala saya masih juga berdepan dengannya.

19.

Kalau boleh, saya hendak mempunyai lebih banyak idea untuk menyelesaikan masalah saya.

20.

Saya dah mula berusaha mengatasi masalah saya, tapi sekarang ini saya perlukan pertolongan.

21.

Mungkin tempat ini boleh membantu saya.

22.

Saya perlukan sokongan sekarang ini supaya saya dapat kekalkan perubahan yang saya sudah buat.

Sekali fikir boleh jadi saya ini juga penyumbang kepada masalah saya, tapi sebenarnya hal ini tidak betul-betul begitu.

17.

18.

23.

24.

Saya harap ada orang di sini yang bersedia memberi nasihat berguna kepada saya.

25.

Orang boleh bercakap mengenai perubahan, tapi sebenarnya saya sedang berusaha untuk membuat perubahan.

Berbincang mengenai cara hendak mengatasi masalah manusia ini memang membosankan saya. Lupakan saja masalah, habis cerita.

Saya sedang berusaha untuk mencegah diri saya daripada terlibat semula dengan masalah seperti dulu.

Ia membuat saya geram, tapi saya rasa saya mungkin sedang mengalami semula masalah yang saya ingat saya sudah selesaikannya.

Saya tahu saya bermasalah, tapi orang lain pun ada masalah juga. Mengapa saya perlu membuang masa untuk memikirkan tentangnya?

30.

Saya sedang bersungguh-sungguh cuba menyelesaikan masalah saya.

31.

Saya lebih rela terima sahaja kesilapan-kesilapan saya daripada cuba untuk mengatasinya.

32.

Walaupun saya sudah cuba menyelesaikan masalah saya, tapi masalah tersebut sentiasa muncul mengganggu saya.

26.

27.

28.

29.

PURATA =

JUMLAH =

Omit

Action (A)

(Nama Klien)

PURATA =

JUMLAH =

6 Omit

Maintenance (M)

Group Average 8 or lower 8-11 11-14 14 and above

Sumber: University of Maryland, Health and Addictive Behaviors lab, http://www.umbc.edu/psyc/habits/content/ttm_measures/urica/readiness.html

Stage Precontemplation Contemplation Preparation Maintenance

Ketiga, bandingkan nilai RTC yang diperolehi dengan nilai purata kumpulan berikut. Tahap perubahan klien adalah berdasarkan nilai purata kumpulan yang paling hampir dengan RTC yang dikira.

Untuk mendapatkan skor Kesediaan Untuk Berubah (RTC): Pertama, dapatkan nilai skor purata setiap sub-skala dengan jumlahkan skor semua item dalam setiap sub-skala dan bahagikan dengan 7. Kedua, jumlahkan nilai skor purata sub-skala Contemplation, Action dan Maintenance dan tolak nilai skor purata Precontemplation (C + A + M - PC = RTC).

SKOR KESEDIAAN UNTUK BERUBAH (RTC) =

PURATA =

JUMLAH =

Omit

Contemplation (C)

JUMLAH =

Omit

8 12

Precontemplation (PC)

Skor SoCS Untuk:

UNTUK KEGUNAAN PEJABAT

FORMAT SENARAI MASALAH UTAMA (MASTER PROBLEM LIST) Nama Klien: Nama Kaunselor: Tarikh Kenalpasti

Kod Masalah & Bidang

Kenyataan Masalah

Kod Masalah/Bidang M = Perubatan A/D = Alkohol/Dadah L = Perundangan F = Keluarga/Sosial P = Psikiatrik K = Pekerjaan Kod Status T = Belum Selesai S = Selesai P = Pindah/Dirujuk Agensi Luar

Status

Tarikh Diselesai

Rancangan Pemulihan Klien Nama Klien: ……………………………….. Tarikh

Nama Kaunselor: ………………………………

Kenyataan Masalah

Matlamat

Kriteria D/C

Objektif Apa yang akan klien lakukan? Dalam keadaan apa? Berapa kerap?

Intervensi Apa yang kaunselor akan lakukan untuk bantu klien? Dalam keadaan apa?

Kod Servis

Tarikh Sasaran

Tarikh Selesai

Penyertaan Dalam Proses Perancangan Rawatan

Penyertaan Keluarga/Orang Lain (SO) dalam Proses Perancangan Rawatan

Nota: Penyertaan mungkin tidak disemua bidang

Tandatangan Klien/Tarikh

Tandatangan Kaunselor/Tarikh

Kod Servis I=Individu P=Pembacaan

K=Kelompok M=Media

F=Keluarga V=Video

C=Pasangan A=Audiotape

PE=Psiko-pendidikan R=Rujukan

HW=Kerjarumah/ Tugasan

ASI – Rancangan Pemulihan Klien [ Bidang ALKOHOL/DADAH] Nama Klien:

Abdullah bin Abdillah

Nama Kaunselor: Ahmad bin Abu

Tarikh

Kenyataan Masalah

1 Januari 2014

Klien tidak boleh mengekalkan proses kepulihan kerana tiada kemahiran melawan pengaruh rakan sebaya yang masih menagih.

Matlamat

Klien menguasai sekurang-kurangnya dua (2) kemahiran daya tindak melawan pengaruh rakan sebaya yang masih menagih.

Kriteria D/C

Objektif Apa yang akan klien lakukan? Dalam keadaan apa? Berapa kerap?

(1) Klien mengikuti satu sesi pembelajaran kemahiran daya tindak (2) Klien mengikuti dua sesi latihan kemahiran daya tindak (3) Klien mengikuti dua sesi main-peranan (role-play) kemahiran daya tindak

Intervensi Apa yang kaunselor akan lakukan untuk bantu klien? Dalam keadaan apa?

(1) Melaksanakan satu sesi pembelajaran (didaktik) mengenai kemahiran-kemahiran daya tindak bagi melawan pengaruh rakan sebaya untuk mencegah penagihan semula, dengan memberi fokus kepada: (a) Kelemahan dan kekuatan klien (b) Jenis dan kesan pengaruh rakan sebaya (c) Kemahiran-kemahiran daya tindak (d) Latihan dan pelaksanaan (2) Menjalankan dua sesi latihan kemahiran daya tindak, satu sesi bagi setiap satu kemahiran yang dipilih dan sesuai dengan kekuatan klien, dilaksanakan secara kelompok (a) Kemahiran asertif ”bagaimana mengata TIDAK” (b) Kemahiran asertif ”memberi alasan” (3) Menjalankan dua sesi main-peranan (role-play) kemahiran daya tindak bagi meningkatkan penguasaan klien dalam setiap kemahiran, dilaksanakan dalam kelompok dengan memberi fokus kepada situasi (a) Klien berperanan sebagai ”mangsa” (b) Klien berperanan sebagai ”rakan pendesak” (c) Rumusan

Kod Servis

Tarikh Sasaran

Tarikh Selesai

PE, V, P

05/01/14

PE, K

12/01/14

19/01/14

PE, K

26/01/14

01/02/14

Penyertaan Dalam Proses Perancangan Rawatan

Klien memberi kerjasama penuh dalam menentukan jenis-jenis kemahiran daya tindak yang diperlukan yang dirasakan boleh membantunya mengatasi masalah ini. Perbincangan telah diadakan dengan kaunselor kanan bagi menentukan skop intervensi yang akan dilaksanakan kepada klien. Penyertaan Keluarga/Orang Lain (SO) dalam Proses Perancangan Rawatan

Tiada. Nota: Penyertaan mungkin tidak disemua bidang

Tandatangan Klien/Tarikh t.t (1 Januari 2014) Tandatangan Kaunselor/Tarikh t.t (1 Januari 2014) Kod Servis I=Individu P=Pembacaan

K=Kelompok M=Media

F=Keluarga V=Video

C=Pasangan A=Audiotape

PE=Psiko-pendidikan R=Rujukan

HW=Kerjarumah/ Tugasan

ASI – Rancangan Pemulihan Klien [ Bidang PSIKIATRIK] Nama Klien:

Chew Ma Chongtoh

Nama Kaunselor: Khong Sew Ler

Tarikh

Kenyataan Masalah

1 Januari 2014

Klien mengadu mengalami masalah sukar tidur dan sering mendengar suara-suara bisikan yang terlalu mengganggunya.

Matlamat

Klien boleh tidur seperti biasa dan tidak lagi diganggu suara-suara bisikan.

Kriteria D/C

Objektif Apa yang akan klien lakukan? Dalam keadaan apa? Berapa kerap?

(1) Klien menjalani satu sesi penilaian ”Sleep Disorder Checklist” (2) Klien menjalani satu sesi penilaian psikiatrik

Intervensi Apa yang kaunselor akan lakukan untuk bantu klien? Dalam keadaan apa?

(1) Melaksanakan satu sesi penilaian ke atas klien dengan menggunakan instrumen ”Client’s Sleep Disorder Checklist” (a) Pengurusan instrumen (b) Pelaporan (2) Mengatur sesi penilaian psikiatrik untuk klien di Jabatan Psikiatrik, Hospital Kuala Lumpur (a) Menghubungi Jabatan Psikiatrik HKL dan kenalpasti pakar (b) Menetapkan tarikh temujanji (c) Menyediakan surat kebenaran dan rujukan (d) Pengurusan penilaian (pengangkutan dan eskot) (e) Mendapatkan laporan penilaian dan pengurusan bekalan ubat (jika ada)

Kod Servis

Tarikh Sasaran

Tarikh Selesai

05/01/14

12/01/14

Penyertaan Dalam Proses Perancangan Rawatan

Kaunselor telah berhubung dengan pakar berkaitan untuk menilai situasi masalah klien.

Penyertaan Keluarga/Orang Lain (SO) dalam Proses Perancangan Rawatan

Tiada. Nota: Penyertaan mungkin tidak disemua bidang

Tandatangan Klien/Tarikh t.t (1 Januari 2014) Tandatangan Kaunselor/Tarikh t.t (1 Januari 2014)

Kod Servis I=Individu P=Pembacaan

K=Kelompok M=Media

F=Keluarga V=Video

C=Pasangan A=Audiotape

PE=Psiko-pendidikan R=Rujukan

HW=Kerjarumah/ Tugasan

ASI â&#x20AC;&#x201C; Rancangan Pemulihan Klien [ Bidang KELUARGA/SOSIAL] Nama Klien:

Peh Ning Lah

Nama Kaunselor: La Mangat Ooi

Tarikh

Kenyataan Masalah

1 Januari 2014

Klien merasa takut dipinggirkan keluarga (ibubapa/ahli keluarga) kerana masalah penagihannya (Klien mengaku banyak konflik yang berlaku antara dirinya dan keluarga akibat masalah penagihannya)

Matlamat

(1) Klien tidak lagi merasa takut dipinggirkan oleh ahli keluarga (2) Klien faham dan mengetahui peranan dan tanggungjawabnya

Kriteria D/C

Objektif Apa yang akan klien lakukan? Dalam keadaan apa? Berapa kerap?

(1) Klien menjalani satu sesi penilaian â&#x20AC;?Konflik Keluargaâ&#x20AC;? (2) Klien menjalani dua sesi kaunseling keluarga (3) Klien mengikuti satu sesi pendidikan mengenai kekeluargaan

Intervensi Apa yang kaunselor akan lakukan untuk bantu klien? Dalam keadaan apa?

(1) Meneroka dan menilai tahap konflik klien dengan keluarganya (a) Peluahan perasaan, pemikiran dan perspektif klien terhadap konflik yang dialami (b) Sebab dan punca konflik berlaku (2) Menjalankan dua sesi kaunseling keluarga dengan klien dan ahli keluarganya, dengan memberi fokus kepada (a) Sebab dan punca konflik (b) Galakkan komunikasi sihat, kaedah resolusi konflik dan situasi menang-menang (c) Kontrak kepulihan bersama keluarga (3) Menjalankan satu sesi pendidikan kepada klien dan ahli keluarga dengan memberi fokus kepada (a) Proses penagihan dan kepulihan (b) Peranan dan tanggungjawab penagih dan ahli keluarga (c) Kemahiran-kemahiran asas menolong

Kod Servis

Tarikh Sasaran

Tarikh Selesai

05/01/14

12/01/14

19/01/14

26/01/14

Penyertaan Dalam Proses Perancangan Rawatan

Kaunselor telah berhubung dengan ahli keluarga untuk melibatkan mereka dalam proses intervensi.

Penyertaan Keluarga/Orang Lain (SO) dalam Proses Perancangan Rawatan

Ibubapa dan ahli keluarga terdekat (adik dan kakak). Nota: Penyertaan mungkin tidak disemua bidang

Tandatangan Klien/Tarikh t.t (1 Januari 2014)

Tandatangan Kaunselor/Tarikh t.t (1 Januari 2014) Kod Servis I=Individu P=Pembacaan

K=Kelompok M=Media

F=Keluarga V=Video

C=Pasangan A=Audiotape

PE=Psiko-pendidikan R=Rujukan

HW=Kerjarumah/ Tugasan

RUJUKAN

RUJUKAN Abdul Halim Mohd Hussin (2010). Counselor competency, self-efficacy, and inmates’ readiness to change in drug abuse treatment and rehabilitation centers in Malaysia. Doctor of Philosophy’s Dissertation, UiTM: Unpublished work. Abdul Halim Mohd Hussin & Mohd Rafidi Jusoh (2012). Perimbangan keputusan dan keupayaan kendiri penagih dadah di awal pemulihan. Kertas kerja dibentangkan di Konvensyen Kaunseling Kebangsaan PERKAMA International Ke-18, 19 – 21 Jun 2012, INTAN Sabah, Malaysia. American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th Edition). Washington: American Psychiatric Association. Bandura, A. (1977). Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavior change. Psychological Review, 84: 191 – 215. Center for Substance Abuse Treatment. (1999). Enhancing motivation for change in substance abuse treatment. Treatment Improvement Protocol (TIP) Series 35. DHHS Publication No. (SMA) 05-4081. Rockville, MD: Substance Abuse and Mental Health Services Administration. Center for Substance Abuse Treatment. (2012). Comprehensive case management for substance abuse treatment. Treatment Improvement Protocol (TIP) Series 27. HHS Publication No. (SMA) 12-4215. Rockville, MD: Substance Abuse and Mental Health Services Administration. Connors, G.J., Donovan, D.M. & DiClemente, C.C. (2001). Substance abuse treatment and the stages of change: Selecting and planning intervention. New York: The Guilford Press DiClemente, C.C. (2006). Addiction and change: How addictions develop and addicted people recover. New York: The Guilford Press. Maruish M.E. (2002). Essentials of treatment planning. New York: John Wiley & Sons, Inc. Mohd Rafidi Jusoh (2003). Pengurusan program pemulihan: Satu analisis berdasarkan tahap kesediaan untuk berubah di kalangan penagih dadah. Master’s dissertation, Universiti Utara Malaysia: Unpublished work. Mohd Rafidi Jusoh (2008). Rancangan pemulihan klien: Asas dan aplikasi untuk profesional pemulihan. Jurnal AADK, Jilid 3 & 4: 57 – 73. O’Connor, P.G. (2007). Assessing patient’s readiness to change. Journal of Substance Abuse, 28(1): 1 – 2.

asas PENGURUSAN

PENAGIHAN Buku Asas Pengurusan Penagihan ini merupakan buku pertama dalam Siri Manual Rawatan dan Pemulihan Dadah, yang dibangunkan sebagai rujukan dan panduan dalam Persijilan Perakuan Amalan Psikopendidikan (Certified Psychoeducation Practitioner) oleh Agensi Antidadah Kebangsaan. Buku ini secara umumnya mempunyai tiga bahagian utama, iaitu, pertama, memberi fokus kepada konsep dan teori berkaitan pengurusan kes, khususnya dalam konteks rawatan dan pemulihan dadah. Bahagian kedua pula membincangkan asas penilaian penagihan menggunakan tiga instrumen utama iaitu instrumen penilaian awal, senarai semak diagnosis dan tahap-tahap perubahan. Bahagian ketiga memberi fokus kepada perancangan rawatan klien, yang berasaskan kepada penilaian-penilaian yang dibuat menggunakan tiga instrumen utama (bahagian kedua). Aplikasi mudah diperkenalkan dalam buku ini bagi membolehkan pegawai pemulihan dan profesional merangka perancangan rawatan yang sesuai dan mengikut keperluan kepulihan klien. Buku-buku dalam siri manual ini ialah: 1. Asas Pengurusan Penagihan 2. Terapi Kelompok Psikopendidikan 3. Psikopendidikan Relaps 4. Terapi Kelompok Psikopendidikan II