NUMER 2 |KWIECIEŃ 2018
NA PRZEŁAJ WYJDŹ W ŚWIAT, ZOBACZ, POMYŚL, POMÓŻ - CZYLI DZIAŁAJ!
OCALIĆ OD ZAPOMNIENIA KAŻDE LUDZKIE POKOLENIE STAJE SIĘ DŁUŻNIKIEM SWOICH PRZODKÓW I PRZEZ TYCH, KTÓRZY STALI SIĘ CZĘŚCIĄ HISTORII – TAKŻE DŁUŻNIKIEM JEJ SAMEJ.
W TYM NUMERZE 03
PRZEŻYĆ HISTORIE, CZYLI PO CO NAM ONA? Dominika Mucha
04
NAUKA LICZENIA DO TRZECH Hanna Gumółka
06
HISTORIA WIEŻY SPADOCHRONOWEJ Zuzanna Lebuda
09
ILE HISTORII W HISTORII SZTUKI Matylda Naczynska
10
ŚWIADOMOŚĆ NARODOWA Ewa Sznura
12 14
NA TROPIE JUDAIZMU Julka Bigewska
RATUJMY STANICE KAMINSKIEGO! Anna Wojcik
16
HARCERSKIE MUZEUM ETNOGRAFICZNE - ABY PRZYPOMNIEC ZAPOMNIANE Krzysztof Kasperek
16
ZLOT W GDAŃSKU 100 LECIE ZHP Kuba Gniezinski
OD REDAKTORA
Czuwaj!
ale również docenić inne społeczności które przyczyniły się do jego rozwoju, a bywają w
Druhny i Druhowie, w końcu możemy
dzisiejszych czasach zapomniane. Dowiemy się
zaprezentować drugi numer magazynu będący w
jak obecność Narodu Żydowskiego wpłynęła
calosci owocem pracy wędrowników 82 DW. Tym
na Katowice.
razem przeczytacie czym jest dla nas historia.
Dalej czekają na nas dwa miejsca, częściowo
Zapraszamy Was w kolejną podróż - tym razem -
zapomniane, ale wciąż posiadające ludzi,
podróż w czasie.
którzy chcą przywrócić o nich pamięć: zrujnowaną stanicę Aleksandra Kamińskiego i
Na początku warto byłoby zastanowić się nad tym,
jedyne w Polsce Harcerskie Muzeum
co ma przeszłość do teraźniejszości i dlaczego warto
Etnograficzne.
czasem zatrzymać się na chwilę i spojrzeć za siebie.
Na sam koniec wprowadzimy się w wakacyjny
W kolejnych dwóch artykułach będziemy mieli
nastrój wzmianką o czekającym na nas w
okazję sprawdzić ile wiemy o historii naszego
sierpniu Zlocie 100-lecia Związku Harcerstwa
regionu - Śląska. Przeczytamy o trzech powstaniach,
Polskiego.
które wybuchły na Śląsku po zakończeniu I Wojny Światowej oraz o obronie katowickiej Wieży
Ten numer magazynu nie jest dla nas tylko
Spadochronowej.
pracą z dziennikarską specjalizacją drużyny,
Następny tekst wytłumaczy, w jaki sposób dzieła
ale także okazją, aby spełnić ideę
sztuki stały się źródłami wiedzy historycznej i jak
wędrowniczego znaku służby pamięci i
obraz może opowiedzieć nam o ludziach żyjących w
zachować pamięć o najbliższych nam dziejach:
czasach jego powstania. Na kolejnych stronach
naszego środowiska, lokalnej społeczności i
znajdziemy artykuły mówiące dlaczego powinniśmy
całego narodu.
się czuć dumni z bycia Polakami i szanować
Na sam koniec, tuż przed lekturą życzę Wam,
przeszłość naszego narodu,
drodzy Czytelnicy powodzenia w odkrywaniu sekretów przyszłości. Redaktor Naczelny Matylda Naczynska sam. 82 DW "Na Przełaj"
1
WYJDŹ W ŚWIAT Wędrowanie to znacznie więcej niż przemierzanie kilometrów czy wytrwałość fizyczna. To sztuka wchłaniania życia, które nas otacza, to oczy i uszy otwarte, to tajemnica współodczuwania przyrody i człowieka.
PRZEŻYĆ HISTORIE CZYLI PO CO NAM ONA?
Powszechnie możemy spotkać się z opinią, że
Niedawno w ramach zbiórki wybraliśmy się do
„nauka historii jest tylko stratą naszego czasu- bo
nowej siedziby Muzeum Śląskiego w
po co uczyć się czegoś co już było, przecież to i
Katowicach znajdującej się w strefie kultury.
tak nie wróci”. Jest to zwłaszcza zauważalne
Dostaliśmy proste zadanie: szukać na wystawie
wśród młodzieży, co dodatkowo jest związane z
odpowiedzi na zadane pytania. Początkowo
przestarzałym systemem edukacji, który zamiast
stwierdziłam że to bez sensu, bo przecież
zaciekawiać i pasjonować uczniów, raczej
czego nowego mogę dowiedzieć się na temat
dodatkowo ich zniechęca, bo po co komu znać
miejsca, z którego pochodzę, w ktorym żyję od
nazwiska japońskich generałów, które są
17 lat, a temat ten na hisotrii wałkowany był z
wymagane na sprawdzianach i kartkowkach...
1000 razy. A jednak... dopiero ta wizyta otworzyła mi oczy, pokazała to jak bardzo moje
A jednak nauka ta ma głębszy sens.
„podwórko” zmieniło się przez ten czas.
Pozwala nam na zrozumienie obecnych sycutacji
Poznałam odpowiedzi na pytania, które
politycznych czy gospodarczych. Przecież my
dręczyły mnie przez kilka lat.
sami w tym momencie tworzymy hisotię dla
Jak dobrze wiemy nauka idzie w parze z
przyszłych pokoleń, jesteśmy jej częścią! I teraz
doświadczeniem, dlatego najlepszym
pojawia nam się kolejne pytanie - czy historia
sposobem na poznanie historii jest jej
musi być nudna? Odpowiedź jest
doświadczenie, poprzez odwiedzenie muzeum
zdumiewająco prosta: NIE.
lub rozmowe z osobami, które żyły przed nami.
Zastanów się dokładnie czy kiedykolwiek szedłeś
Osobiście uważam, że historia pokazuje nam
ulicą i zadawałeś sobie pytania „Dlaczego ta
błędy przeszłości i daje nam szanse, by nie
kamienica wygląda tak, a nie inaczej, dlaczego
popelnic ich ponownie.
akurat tutaj została wybudowana ta kopalnia, a nie gdzie indziej?” I właśnie odpowiedzi na te
Dominika Mucha
"dlaczego" musimy szukać w kartach historii – naszej małej skarbnicy.
3
I powstanie śląskie Po rozejmie w Compiegne, który w 1918 roku kończy I wojnę światową teren Górnego Śląska wchodzi w skład państwa niemieckiego. Zwiększające się represje ludności polskiej prowadzą do wydarzeń, które stają się bezpośrednią przyczyną powstania – strajku sierpniowego i masakry w Mysłowicach. Powstanie pod przywództwem Alfreda Zgrzebnioka wybucha w nocy z 16 na 17 sierpnia 1919 roku i trwa do 24 sierpnia. Kończy się przegraną powstańców i prowadzi do zaostrzenia represji na powstańcach, którzy zostają objęci amnestią dopiero w wyniku podpisanego w październiku porozumienia.
II powstanie śląskie W wyniku zarządzeń traktatu wersalskiego, którego postanowienia wchodzą w życie z początkiem 1920 roku o przynależności państwowej Śląska ma zdecydować plebiscyt. Mimo wycofania z terenów plebiscytowych wojsk niemieckich i wprowadzenia na ich miejsce wojsk alianckich, na miejscu pozostaje tak zwane Sipo, niemiecką policję, która mimo gwarantu bezstronności organizuje ataki na
NAUKA LICZENIA DO TRZECH Powstania śląskie to z perspektywy mieszkańca Śląska kawałek historii
polskie wiece oraz komisje plebiscytowe. Usunięcie Sipo z obszaru plebiscytu i utworzenie niemiecko-polskiej policji opartej na parytecie staje się głównym celem II powstania śląskiego. Powstanie pod wodzą Alfreda Zgrzebnioka trwa od 20 do 25 sierpnia 1920 i jest jednym z
niewątpliwie ważny, a jednak często
czterech polskich powstań zakończonych
pomijany, zapominany czy
sukcesem.
wspominany ledwie mimochodem. W przyszłym roku obchodzić będziemy
III powstanie śląskie
stulecie pierwszego z nich, więc moment na odświeżenie pamięci jest najwłaściwszy. Co jednak o
Wyniki plebiscytu wskazują na przyłączenie Śląska do Niemiec – za tą opcją opowiedziało
powstaniach śląskich trzeba wiedzieć?
się prawie 60% głosujących. Taki niekorzystny
Policzmy do trzech, przypominając
dla zamieszkujących Śląsk Polaków wynik
sobie najważniejsze związane z nimi fakty.
prowadzi do podjęcia decyzji o wybuchu powstania mimo sprzeciwu władz polskich.
4
Powstanie, na którego czele staje Wojciech Korfanty rozpoczyna się w nocy z 2 na 3 maja i trwa do 5 lipca 1921 roku, w tym czasie powstańcy zajmują obszar określony tzw. Linią Korfantego. Walki zostają zakończone rozejmem i stają się przyczyną bardziej korzystnego dla Polski podziału Śląska obszar Polski został powiększony o około 1/3 spornego terytorium. To fakty. Co jednak tak naprawdę powinniśmy zapamiętać na temat tych wydarzeń? Daty. Tak, daty są ważne. Oprócz tego warto zapamiętać jednak, że coś takiego, jak powstania śląskie miało w ogóle miejsce. Choć wydarzenia lat 1919-1921 należą do bardzo dyskusyjnych - łatwo znaleźć zarówno gorących zwolenników, jak i przeciwników insurekcji, pamięć o nich jest warta kultywowania z perspektywy tak polskiej, jak i śląskiej. Gdybyście zaś chcieli dowiedzieć się na ich temat czegoś więcej - zachęcam do wizyty w świętochłowickim Muzeum Powstań Śląskich; również w Muzeum Śląskim fragment wystawy "Światło historii" poświęcony jest powstaniom. I do następnego!
Hanna Gumółka 5
HISTORIA WIEŻY SPADOCHRONOWEJ 35-metrową stalową wieżę stojącą w Parku Kościuszki w Katowicach zna każdy harcerz i każdy mieszkaniec Śląska. Z jedyną zachowaną w Polsce wieżą
Większość źródeł podaje, iż 4 września, gdy wojska niemieckie wkroczyły do Katowic, Ślązacy chwycili broń i przystąpili do obrony swojego miasta, a jednym z punktów obronnych była właśnie Wieża Spadochronowa, z której
spadochronową, która obecnie stanowi
harcerze walczyli z oddziałami niemieckimi,
ozdobę parku, ale przede wszystkim
podczas gdy harcerki pomagały rannym. Obrona
pomnik poświęcony obrońcom Katowic, wiąże się wyjątkowa i ważna dla nas historia.
wieży trwała kilkanaście godzin. Niestety zakończyła się porażką. Poniesiono ogromne straty, a mnóstwo Ślązaków: harcerzy i harcerek oddało życie. Kazimierz Gołba w książce pt. „Wieża
Wieża spadochronowa, jak sugeruje jej nazwa,
Spadochronowa„ opisuje wydarzenia z tamtego
służyła niegdyś początkującym skoczkom
dnia. Według autora harcerze szybko odparli
spadochronowym. Wybudowana w roku 1937, miała
atak i zadali atakującym oddziałom poważne
wówczas 50 metrów wysokości. Ówcześnie jedna z
obrażenia, między innymi zastrzelili niemiecki
wielu tego typu konstrukcji w Polsce, używana była
samolot. Jednak nie długo po tym Niemcy
w celach szkolenia lotniczego.
zdobyli przewagę i w ciągu zaledwie kilku godzin
W pierwszych dniach II wojny światowej, dokładnie
zdusili wszelki opór.
3 września 1939 roku, stała się jednym z
Większość z poległych nie została zapamiętana z
najważniejszych punktów obrony Katowic. Według
imienia ani nazwiska. Gołba w swoim dziele
świadków, w obronie miasta przed oddziałami
opisuje harcerzy najbardziej realistycznie jak to
Wehrmachtu brali udział harcerze - młodzi ludzie,
możliwe, nadaje im prawdziwe, albo specjalnie
którzy mieli odwagę stanąć do walki aby obronić
wymyślone dla anonimowych bohaterów
Śląsk…
nazwiska, a niekiedy nie nazywa ich w ogóle.
Nie do końca wiadomo co się dokładnie zdarzyło pod Wieżą we wrześniu 1939.
6
Ciężko dokładnie stwierdzić kto brał udział w obronie Wieży Spadochronowej w 1939 roku. Większość poległych bohaterów nadal pozostaje bezimienna. Jednakże ich poświęcenie nie zostanie zapomniane nigdy. Taka odwaga budzi w dzisiejszych czasach podziw wśród harcerzy i nie tylko. Wrześniowe wydarzenia są wspominane przy różnych okazjach, a wszyscy, którzy walczyli w obronie Katowic, na zawsze zostaną bohaterami. Sama wieża została kilka lat później rozebrana przez Niemców, a następnie, w latach 50 odbudowana. Dzisiaj stanowi ona pomnik poświęcony harcerzom, którzy stracili wówczas życie, walcząc do samego końca. Na pamiątkę tego wydarzenia Hufiec Katowice nosi imię Bohaterów Wieży Spadochronowej, ponadto święto hufca odbywa się w rocznicę obrony Wieży – 4 września. Co roku odbywa się także organizowany przez hufiec Ogólnopolski Rajd Szlakiem Wieży Spadochronowej, w którym bierze udział kilkuset harcerzy z całego Śląska. Pomimo upływu lat, historia Wieży Spadochronowej nadal nie blaknie. Mimo, iż jej niektóre jej szczegóły nie są dokładnie znane, a historią nie każdy się interesuje, nie ma harcerza ani Ślązaka, który by nigdy o niej nie słyszał. Dla nas wszystkich ta opowieść jest bardzo ważna. W końcu dawni harcerze kierowali się tymi samymi wartościami co współcześni.
Zuzanna Lebuda
7
POMYŚL Wędrownikowi nie wystarcza znajomość miejsca zamieszkania, wędrownika ciekawi cały świat, wędrownik patrząc w swą przyszłość pragnie odnaleźć własną ścieżkę.
Obrazy, rzeźby i architektura są jednymi z najważniejszych źródeł historycznych i mogą powiedzieć nam mnóstwo o ludziach przeszłości – trzeba tylko nauczyć się ich słuchać. Spójrzmy na charakterystyczne dzieła średniowiecznego stylu romańskiego: malarstwo i rzeźbę, którą w dzisiejszych czasach mało kto nazwałby “ładną” i zachwycał się jej wyglądem, a powód jest prosty. Cała sztuka romańska miała charakter czysto dydaktyczny, jej celem było przekazanie niepiśmiennym prawd wiary, scen z życia Chrystusa i świętych, a artysta był tylko rzemieślnikiem, który wspólnie z teologiem edukuje prostego człowieka. Dzieła tamtego okresu zdecydowanie nie były “sztuką dla sztuki”. Brak realizmu i zabawne pozy postaci wynikają częściowo z braku doświadczenia (wcześniej przedstawienia Jezusa i świętych były unikane, by kult figury lub obrazu nie przewyższył kultu Boga), a częściowo z braku takiej potrzeby (wystarczy kilka charakterystycznych cech i atrybutów, żeby przedstawić konkretnego świętego).
ILE HISTORII W HISTORII SZTUKI
Kolejnym stylem któremu się przyjrzymy jest renesansowy klasycyzm w którym z kolei artysta jest jednocześnie malarzem, myślicielem i poetą. Człowiek renesansu przede wszystkim chce się
Historia sztuki jest tematem niesamowicie obszernym i na pierwszy
uczyć i poznawać - właśnie to robi słynny Leonardo da Vinci przeprowadzając nielegalne sekcje zwłok, po to by lepiej zrozumieć ludzkie ciało i móc lepiej je
rzut oka niezbyt interesującym –
namalować. Artyści tamtych czasów inspirowali się
szczególnie dla osób, które stykają się z
antykiem, który zachwycał mądrością filozofów,
nim po raz pierwszy. Jednak jej
poziomem nauki, harmonią i czystością.
znajomość moze pozwalac nam na coś
Ten krótki tekst to zaledwie wierzchołek góry
więcej niż tylko snucie wywodów o
lodowej. Historia sztuki skrywa wiele tajemnic,
technikach malarskich wielkich mistrzów
wśród nich wiele nadal nie odkrytych. Nie trudno
podczas wycieczek do nudnych muzeów.
znaleźć bardziej i mniej poważne książki, filmy i inne materiały w tej tematyce, które mogą nie tylko okazać się (całkowitym przypadkiem) ciekawe, ale również pomóc nam zrozumieć ludzi żyjących w
Wszystkie dzieła sztuki zostały stworzone przez ludzi: na samym początku uznawanych za
przeszłości i spojrzeć na dzieła historyczne i te tworzone dzisiaj od zupełnie innej strony.
zwykłych rzemieślników, później za artystówwizjonerów, właśnie to sprawia, że możemy wyciągnąć z nich tyle informacji o żyjącym w
Matylda Naczyńska
danych czasach człowieku - jego mentalności, wyobraźni, ideałach i niepokojach.
9
ŚWIADOMOŚĆ NARODOWA W dzisiejszych czasach, wielu młodych
Być może nieco bardziej docenisz prawdziwych
ludzi marzy tylko o tym, aby
patriotów, którzy oddali swoje najpiękniejsze lata
wyprowadzić się do Ameryki. Przecież tam jest tak „cool”. Uważają, że nie
młodości, abyś mogła/mógł teraz grać na komputerze i marzyć o jak najszybszym wyniesieniu się z kraju.
mają po co siedzieć w tej zwyczajnej
Ową organizacją są oczywiście Szare Szeregi.
Polsce, w której nie mamy żadnych
Znane pewnie każdemu, chociażby z książki
perspektyw. "Trzeba być światowym i wyjechać, u nas nie ma nic ciekawego" –To jest częste myślenie Polaków.
Aleksandra Kamińskiego "Kamienie na szaniec". Przybrała ona charakter konspiracyjny 27 września, na dzień przed kapitulacją Warszawy, przy ulicy Polnej, w mieszkaniu Szefa Głównej Kwatery Męskiej harcmistrza Stanisława
Wielu moich znajomych ma takie właśnie zdanie. Oczywiście mamy XXIw., świat się rozwija. Mimo wszystko postaram się uzmysłowić Ci – jeśli należysz do wyżej wymienionej grupy osób – że nasza ojczyzna jest wyjątkowym krajem. Wiele przeszliśmy: 123 lata nie było nas na mapie, ludzie poświęcali swoje życie, abyśmy my teraz mogli żyć w wolnym kraju. W dodatku mamy bardzo korzystne położenie – na północy mamy morze, a na południu góry. Niewiele państw może sobie pozwolić na takie udogodnienia. Jednak dzisiaj skupię się na tym historycznym aspekcie – mianowicie na historii organizacji, która znacząco wpłynęła na zwycięstwo Polaków podczas wojny.
Borowieckiego. Zebrała się tam około 10osobowa grupa wybitnych instruktorów harcerskich i podjęła decyzję o przejściu organizacji harcerskiej do wspomnianej wcześniej konspiracji. W swej strukturze zachowała ona przedwojenny podział ZHP, lecz poszczególne oddziały występowały pod kryptonimami: chorągwie jako ule, hufce – roje, drużyny – rodziny, a zastępy – pszczoły. Na czele stał Naczelnik z Główną Kwaterą, określaną mianem Pasieki. Co ciekawe, nazwa Szare Szeregi została przyjęta w całym kraju dopiero w 1940 r. Wywodziła się ona od akcji przeprowadzonej przez poznańskich harcerzy, którzy ulotki o przymusowym wysiedlaniu Polaków do Generalnej Guberni, skierowane do niemieckich rodzin, podpisywali inicjałami SS.
10
Skrót, rozwinięty przez harcmistrza Józefa Wizę i harcmistrza Romana Łuczywko, przyjął się najpierw w Poznaniu, a od roku 1940 obowiązywał dla całej organizacji. W 1941 r. zostaje wprowadzony program: "Dziś-Jutro Pojutrze". „Dziś” – czas przygotowania do walki z okupantem, „Jutro” – jawna otwarta walka, „Pojutrze” – nauka i praca w wolnej Polsce. Rok później Szare Szeregi podzielono na trzy grupy wiekowe, dzięki czemu, każdy chętny harcerz mógł walczyć o wolną Polskę.
Wcześniej młodsi nie brali bezpośredniego udziału w walce podziemnej, a jedynie pełnili służbę pomocniczą dla ZWZ, a później AK.Na dodatek do Szarych Szeregów należeć mogli jedynie chłopcy i dziewczęta powyżej 17 roku życia, co wywoływało niechęć bojowo nastawionej młodzieży. Dlatego postanowiono to zmienić, grupy, które powstały to: „Zawiszacy” (12-14 lat, szkoleni w zakresie łączności i służby ratowniczej), „Bojowe Sokoły: (15-17 lat, małe sabotaże, szkolenie wojskowe), „Grupy Szturmowe” (akcje dywersyjne, walczyli w oddziałach partyzanckich, szkolenia na niższych dowódców). Oczywiście oprócz Szarych Szeregów funkcjonowało mnóstwo innych równie potężnych organizacji, np.: Polska Organizacja Walki z Wrogiem (założona przez Józefa Opackiego 21 września 1939r.), tajna Harcerska Organizacja Niepodległościowo- Wojskowa (z 22 września), Związek Bojowników Niepodległości (18 października), Tajny Hufiec Harcerzy (15 listopada) i wiele, wiele innych. Podczas II wojny światowej przez Szare Szeregi przewinęło się kilkanaście tysięcy młodych osób. Poświęcenie, z jakim walczyli oni o wolną Polskę, niestety wiązało się także ogromnymi stratami. W trakcie okupacji zginęło ok. 5 tys. harcerzy. Powinniśmy być dumni z naszej historii, z tego, że mamy – mieliśmy – tak wspaniałą młodzież, dla której bezinteresowna pomoc i patriotyzm były najważniejsze. Zdumiewające jest to, że harcerze już od samego początku, bez wahania stanęli do walki z okupantem. Ciekawe jak teraz wyglądałaby sytuacja, gdyby młodzi Polacy zostali postawieni w takiej sytuacji. Czy chociaż połowa mężczyzn stanęłaby na wysokości zadania i była gotowa oddać wszystko dla ojczyzny?
Ewa Szura
11
NA TROPIE JUDAIZMU Naród żydowski wywodzi się z terenów Palestyny, ale czy nie zastanawiało Was kiedyś, skąd właściwie wziął się on na terenach Polski i kiedy się to stało? Zainteresowało to harcerzy z zaprzyjaźnionej drużyny, którzy w ramach programu „Ekspedycja” zaproponowanego przez Programowy Ruch Odkrywców postanowili zgłębić bardziej ten temat.
W 1825 roku odnotowano, że w jednej z katowickich parafii mieszka 5 osób pochodzenia żydowskiego, a w 1840 mieszkało ich już 40. Pierwsza synagoga została otwarta w 1862. Uzyskanie przez Katowice praw miejskich spowodowało bardzo duży napływ ludności żydowskiego pochodzenia.
Od tysięcy lat wyznawcy judaizmu znajdowali się pod licznymi niewolami i to właśnie z tego powodu rozpoczęły się emigracje w najgłębsze zakątki świata. Do Polski trafili za czasów panowania króla Kazimierza Wielkiego, który nadał im wiele praw i przywilejów, co w ówczesnych czasach w Europie było niespotykane. Pomimo tego, że król przyjął Żydów do swojego państwa, nie byli zbyt dobrze traktowani przez społeczeństwo, gdyż chrześcijanie obwiniali ich o zabójstwo Jezusa Chrystusa. Dalsze prześladowania nie miały jednak negatywnego wpływu na przedsiębiorczość i rozwój interesów przyjezdnych. Żydzi bogacili się i zakładali pierwsze „spółdzielnie pożyczkowe”, co tylko powiększało niechęć Polaków. Jednak głęboka tolerancja sprawiła, że nie dochodziło do większych konfliktów między nimi. W takiej atmosferze mijały stulecia. Żydzi zamieszkali również w Katowicach. Pierwsza wzmianka o nich na tych terenach pochodzi z 1702 roku.
12
Zaczęto budować kolejne ośrodki religijne, a w 1868 roku oddano do użytku cmentarz. Szesnaście lat później odbył się na terenie Katowic międzynarodowy zjazd delegatów Ruchu Miłośników Syjonu, który miał na celu budowę własnego państwa na Bliskim Wschodzie. Niestety nie zachowało się zbyt wiele dokumentów z tego wydarzenia. W 1939 roku gmina liczyła 12 tys. Żydów, lecz niestety większość z nich nie przeżyła II Wojny Światowej.
Mam nadzieję, że powyższy artykuł zainteresował Was, jednocześnie motywując do pogłębienia poruszonego tematu. Niedługo ukaże się traktujący o tym film. Znajdziecie go na facebook’owym fanpage’u 7 Katowickiej Drużyny Harcerskiej.
Julia Bigewska
Obecnie w Polsce funkcjonuje kilka organizacji zrzeszających mieszkających w naszym kraju Żydów. Jedną z nich jest Związek Wyznaniowych Gmin Żydowskich w RP liczący ok. 1200 członków.
13
POMÓŻ Wędrówką nie będzie przyspieszony tupot nóg, nadmiar krzykliwego humoru, lecz właśnie cisza wśród ciszy lasu, skupienie wobec wschodów czy zachodów słońca. To wyczucie wędrownik łatwo odszuka w sobie.
oraz od 1933 Szkoła Zastępów Zuchowych, dzięki którym mozliwe było kształcenie instruktorów. Stanicą nazywamy kompleks trzech budynków składających się w kształt podkowy – Dom Zuchów, Dom Kursów oraz Dom Ogólny wraz z otaczającym go parkiem o łącznej powierzchni ok.123 ha. To dzieło powstało dzięki pomocy ówczesnego wojewody śląskiego - Michała Grażyńskiego, który powierzył Aleksandrowi Kamińskiemu kierownictwo nad budową i rozwijaniem tego miejsca dla przyszłych pokoleń harcerskich. Całość została zaprojektowana w stylu modernistycznym z akcentami regionalnego zdobnictwa ludowego - śląskiego, kurpiowskiego, krakowskiego oraz łowickiego . Stanica rozkazem Naczelnika z 1937 otrzymała nazwę Centralna Szkoła Instruktorska Harcerstwa Męskiego, która później została zmieniona na Ośrodek Harcerski w Górkach Wielkich. Na pytanie do czego miała służyć i dlaczego powstała najlepiej odpowie cytat sprawującego wtedy funkcję
RATUJMY STANICE KAMIŃSKIEGO!
Przewodniczącego. Został on zamieszczony w czasopismie „Na Tropie”, wydanie z 10 czerwca 1939r.: „ Pragnę stworzyć dla Związku takie warunki, w których Harcerstwo będzie mogło rozwijać się spokojnie i pomyślnie”.
Co to takiego? Jak powstała? Do czego
Słowa te ukazują jak ważne
miała służyć? Co dzieje sie z nią teraz?
było wychowanie i rozwój przyszłych harcerzy.
Ten artykuł przedstwi Wam po krótce historie niesamowitego miejsca jakim
Zadbano o miejsce, w ktorym moglyby odbywac się kursydla poszczególnych metodyk oraz pomieszczenia do przyjmowania
jest Stanica Harcerska w
koloni zuchowych czy drużyn harcerskich.
Górkach Wielkich.
Teren wiejski, góry i pastwiska sprzyjaly
Ośrodek znajduje się w woj. Śląskim, gminie Brenna niedaleko dworu Kossaków. Został ybudowany w latach 1936-1938 na potrzeby kontynuacji Szkoły Instruktorów Zuchowych w Nierodzimiu. Warto wspomnieć, że przedwojenne harcerstwo posiadało już dwie
odpoczynkowi, a także pozwalaly kształtowac postawy odpowiedzialności i pracowitości wśród młodzieży. Stąd też otwarty został tam pierwszy Uniwersytet Wiejski na Śląsku, którego zadaniem było wychowanie zastępów młodzieży tak, by podniosla kulturalny i gospodarczy poziom życia na wsi.
szkoły – od 1931 Szkoła Instruktorek na Buczu
15
Dużą rolę odgrywał także Modernistyczny
Jesteśmy świadomymi instruktorami,
Park, którego plan stworzył wybitny architekt
wędrownikami, harcerzami - czy potrafimy
F. K-rzywda Polkowski.
stanac na wysokosci zadania i podjąć się
Mieściło się w nim ok 400 rodzimych drzew i
odbudowy takich miejsc jak to?
krzewów oraz 38 gatunków pochodzenia obcego. Ma on charakter kolekcji
W 2013 roku Fundacja im. Zofii Kossak wydała
dendrologicznej ze względu na
publikację „Aby przypomnieć zapomniane”
charakterystyczne i rzadkie odmiany drzew.
mająca na celu przedstawienie historii
Niestety przez zaniedbanie, ulega zatarciu ten
Ośrodka Harcerskiego w Górkach Wielkich
układ drzew i krzewów.
oraz rozpowszechnienie projektu „Ratujmy
W czasie II Wojny światowej przekształcono
Stanicę Kamińskiego”.
stanicę na ośrodek Hitlerjugend. W 1945
Gorąco polecam zapoznanie się ze stroną
utworzono w niej dziecięce sanatorium
internetową poświęconą temu wydarzeniu
chorób gruźliczych, które zakończyło swoją
oraz przyłączenie się do działania.
działalność w 1999 r. Aleksander Kamiński został odsunięty od pracy harcerskiej, które
http://stanicakaminskiego.pl
stanowiło zagrożenie dla władzy. A więc co dzieje się teraz? Po zamknięciu placówki leczenia chorób , ośrodek został przekazany gminie Brenna. Od tej pory budynki pozostały puste, w dużej mierze zniszczone, ich wyposarzenie rozkradzione. Obecnie Fundacja im. Zofii Kossak stara się wzbudzić zainteresowanie stanica. Mało kto wie o istnieniu tego miejsca, dlatego też pragniemy aby uslyszalo o nim jak najszersze grono, będące w stanie pomoc temu miejscu. Jest ono bowiem początkiem harcerskiego wychowania, dziełem twórców Naszego Związku. Czy pozwolimy na to aby pozostało zapomniane, czy sprawimy, ze zostanie przekształcone na miejsce, w ktorym bdzie moglo ksztalcic sie nowe pokolenie?
16
HME - ABY PRZYPOMNIEĆ ZAPOMNIANE „Mój szczep, którym się opiekuje, to dzieci z Brynowa. Sporo tzw. dzieci ulicy. Kółka zainteresowań w szkole wątłe. Niektórzy już zbaczali pod kiosk z piwem. Nawet najgorsze rozrabiaki trafiły wreszcie do harcerstwa. Po jakimś czasie wyrośli z nich działacze harcerscy, bardzo energiczni, kilku z nich jest już na Politechnice. Zgodnie z moim zainteresowaniem spróbowałem ich zarazić zamiłowaniem do plastyki. Zorganizowaliśmy obóz etnograficzny w Istebnej. Tam młodzież nauczyła się patrzeć na zabytki sztuki ludowej, starego budownictwa drewnianego, na folklor, po pewnym czasie szkicując chaty, fragmenty architektoniczne – wyostrzyli spojrzenie na wszystko, co ich otacza. Ale na wszystko trzeba otwierać oczy. Na żarna, sprzed stu laty, na stare przedmioty kultury materialnej, na odwieczne pieśni. W tej chwili nie muszę już sterować tymi zainteresowaniami. W każdej sytuacji odkryją, że mają przed sobą rzecz zabytkową, sami tropią te rzeczy piękne, ciekawe, idą już z tym śladem” Pisał harcmistrz Leszek Piasecki, wybitny Śląski malarz i artysta, jeden z założycieli
Pod datą 13 czerwca 1964 roku w kronice
szczepu, uczeń Zygmunta Rozwadowskiego
szczepu napisano "W dniu dzisiejszym Szczep
oraz Wojciecha Kossaka.
Harcerski, który otrzymał nazwę "Obrońców Katowic" rozpoczyna swoją historię. Z drużyn,
Z zebranych eksponatów powstało muzeum w
które dotychczas pracowały oddzielnie,
zaadoptowanej piwnicy pod budynkiem Szkoły
powstała nowa jednostka organizacyjna,
Podstawowej nr 11 w Katowicach-Brynowie,
złożona z kilku drużyn harcerskich, które
pierwsze jak dotąd w Polsce Harcerskie
odtąd pracować będą wspólnie. Dh. Świerkot
Muzeum Etnograficzne. Przez 10 lat Leszek
pełni funkcje szczepowego. Dh. Wanda Grosz
Piasecki kierował tym miniaturowym muzeum,
jest namiestnikiem zuchowym, drużynę żeńską
a dzielnie pomagała mu w tym żona Joanna,
prowadzi dh. Irena Krupka, a męską dh. Piotr
kustosz zbiorów. Tam młodzież zarażał swym
Chrzan. Staraniami Pani Sadownik –
entuzjazm, ucząc ją cierpliwie, jak poznawać
kierowniczki Szkoły Podstawowej nr 11
piękno, jak odróżniać urok starych,
powstaje Koło Przyjaciół Harcerzy. Na czele
unikalnych zabytków od rzeczy
koła staję p. inż. Juliusz Pallado, w skład
bezwartościowych. Zawsze życzliwy i
zarządu wchodzą i aktywnie pracują, P.P
uśmiechnięty pozostawił dobry ślad swej
Buszkowie, inż. Lankosz, inż. Żołna, p.
pracy i serdeczne wspomnienia.
Kurzydłowa, p.p Poloczkowie, oraz starzy harcerze p.inż Gierlotka,
17
Leszek Piasecki, i inni. Dzięki ofiarnej pracy
maselnica, zgrzebło, kołatki, gontownice czy
K.P.H z zaniedbanej piwnicy powstaje piękna
elementy strojów górali beskidzkich.
harcówka według projektu znanego architekta
Jednocześnie Szczep
inż. Buszko, który również projektuje
przygotowuje się do obchodów 1000 lecia
sztandary. W 1964 r. odbywa się pierwszy letni
Państwa Polskiego – powstaje wystawa
obóz w Mielnie: zbierane są pierwsze
„Cedynia – Grunwald – Berlin”
eksponaty i elementy wystroju harcówki –
przedstawiająca dorobek oręża polskiego na
kolekcja zasuszonych roślin wydmowych
przestrzeni 1000 lecia, na podstawie której w
podarowana przez Urząd Morski za opiekę nad
przyszłości powstanie ekspozycja historyczna
wydmami, spreparowana głowa szczupaka
muzeum. Obóz w Istebnej to także zbiór
(uważana oficjalnie za pierwszy 'eksponat'
rysunków obiektów i detali
muzeum) oraz kilka totemów
architektonicznych, taśmy z nagraniami
obozowych.
muzyki ludowej Jana Kawuloka. Na podstawie tego zbioru rysunków powiększonego na
Szczep liczy już ok. 200 osób, wszyscy są
innych obozach powstały rekonstrukcje drzwi
zaangażowani w pracy nad wystrojem wnętrza.
w pomieszczeniach muzealnych.
Powstają pierwsze gabloty i akwarium, w tym czasie rodzice jednego z harcerzy, państwo
1966 r.- Obóz letni w Czorsztynie, do HME
Dudkowie, przekazują szczepowi kilkanaście
przybywają kolejne eksponaty, m.in. stroje
zasuszonych okazów flory i fauny z Afryki,
podhalańskie z końca XIX wieku, pługi, radła,
zebranych podczas 1965 r.- obóz w Istebnej –
narzędzia rolnicze, stolarskie, bednarskie,
Jasnowicach, który już oficjalnie rozpoczyna
drewniane widły, stare zegary i inne
działalność Harcerskiego Muzeum
eksponaty; adaptacja kolejnych pomieszczeń
Etnograficznego – harcerze zapoznają się z
dla potrzeb Muzeum; powstaje pierwsza
bogatym, miejscowym folklorem, architekturą
diorama pt.: „Czerwony Pułk Ułanów
i historią regionu, gawędami i piosenkami
Warszawy w obronie Carycyna”, która jest
słynnego wówczas Jana Kawuloka i jego
wystawiana również poza Muzeum- rośnie
zespołu;- w obozowym namiocie muzealnym
popularność Muzeum, pisze o nim prasa („Na
zaczyna przybywać
przełaj”, „Drużyna”), przedstawiane jest w
eksponatówetnograficznych, takich jak np.:
telewizji i radio,
18
utrzymywane są kontakty z młodzieżą
1972 r.- powstaje kolejne pomieszczenie:
harcerską z całej Polski;-Wielka Wystawa
„Kustoszówka” z kolekcją zegarów, lamp
'Cedynia, Grunwald, Berlin' z okazji 1000-lecia
naftowych i kowalstwa ludowego, która staje
Państwa Polskiego
się od tej pory siedzibą Komendy Szczepu i Kustosza Muzeum
1967 r.- obóz letni w Osłoninie k. Pucka – stamtąd pochodzą takie kaszubskie eksponaty
1974 r.- do Muzeum przybywają kolejne
jak np.: szczególnie cenny strój kobiecy
eksponaty, znajduje się w nim już ich ponad
wyszywany metalowymi nićmi, oraz stare
2000!27 października 1974 r.- Szczep im.
narzędzia służące do połowu ryb przekazane
Obrońców Katowic otrzymuje od Ministerstwa
przez p. Andrzeja Dorosza;
Kultury i Sztuki honorową złotą odznakę „Za Opiekę nad Zabytkami”;
1968 r.- obóz letni Istebna – Suszki: zdobywane są kolejne eksponaty związane z życiem, pracą, kulturą i działalnością artystyczną górali beskidzkich;- Organizacja pierwszej wystawy zdobnictwa obozowego podczas akcji "Klimczok"- podczas wizytacji Sztabu obóz zdobywa najwyższą ocenę spośród innych jeśli chodzi o zdobnictwo obozowe, i w nagrodę zostaje zaproszony do Wisły, gdzie odbywa się Tydzień Kultury Beskidzkiej; 1970 r.- podczas obozu w Wałczu na Wale Pomorskim zbierane są militaria i pamiątki związane z działaniami wojennymi na tym terenie;- Szczep wystawia drugą w historii Muzeum wystawę zdobnictwa obozowego, która cieszy się ogromnym zainteresowaniem;zespół plastyczny pod kierownictwem Leszka Piaseckiego maluje kolejną dioramę pt.: „Czarnecki pod Warką”, która zostaje podarowana 10 MDH im. Stefana Czarneckiego za zwycięstwo we współzawodnictwie drużyn,drugi zespół, etnograficzny, kierowany przez dh. Andrzeja Kubickiego przygotowuje pomieszczenie na wystawę etnograficzną; 1971 r.- w czasie trwania I wieczoru etnograficznego zostaje otwarta nowa ekspozycja, uzupełniona o kolejne eksponaty z terenów Podhala, Spiszu i Oraw; do Muzeum przybywają brakujące dotychczas elementy strojów, zdobnictwo ludowe, przedmioty gospodarskie, parzenice, obrazki malowane na szkle, rzeźby ludowe;
19
1 czerwca 1976 r.- podczas uroczystości z okazji
odwiedzona zostaje przez Stanisława
10-lecia HME i Szczepu Harcerskiego
Broniewskiego „Orszę”, Premiera RP,
Komendant Chorągwi ZHP dh. Henryk Górny
Marszałka Sejmu RP oraz najwyższe władze
w imieniu Głównej Kwatery ZHP odznacza
ZHP w kraju.
Szczep Krzyżem za Zasługi dla ZHP; 1976 r.- część eksponatów zostaje przekazana
Rok 2018: Harcerskie Muzeum Etnograficzne
do Muzeum Wsi Górnośląskiej w Skansenie w
otrzymuje 18 tysięcy zlotych na rzecz remontu
Chorzowie;
pomieszczeń oraz organizacji warsztatów etnograficznych dla harcerzy i uczniów z
1977 – 1987 r.- dla młodszej kadry
pobliskich szkół.
organizowane są kursy etnograficzne mające
Wcześniej udało się już wyremontować
na celu zapoznanie jej z historią Muzeum,
większość pomieszczeń własnymi siłami kadry
nazwami i przeznaczeniem poszczególnych
szczepu. Zostaje nawiązany kontakt ze
eksponatów; muzeum odwiedzane jest przez
starszyzną, uzyskane jest wsparcie rodziców
prasę i telewizję, powstaja liczne reportaże,
oraz lokalnych władz. Inwentaryzacja
rośnie liczba zwiedzających, harcerze biorą
eksponatów jest w 80% kompletna. Muzeum w
udział w audycjach i teleturniejach z dziedziny
ramach konkursu fundacji AriAri bierze udział
historii i etnografii;
w wędrownej wystawie „Kawalerzyści, imigranci i cykliści' z okazji 100-lecia
1995 r.- Międzynarodowy Zlot Harcerstwa
odzyskania przez Polske niepodległości.
Polskiego w Zegrzu k. Warszawy – Muzeum
Wszyscy wyczekują na powrót "złotych
wystawia namiot z wystawą etnograficzną,
czasów" działalności muzeum...
wystawa cieszy się ogromnym powodzeniem,
Krzysztof Kasperek
20
100-LECIE ZHP
Zapewne już wiecie, że dokładnie w tym roku
Zacznijmy od tego że na miejscu pokaże się
będzie mieć miejsce okrągłe 100 lat naszej
ponad 12 tys. osób, to niemała liczba i także
organizacji. Przygotujcie się więc na huczny
świetny wynik pokazujący nam że jest nas
zlot który odbędzie się tego lata w Gdańsku.
mnóstwo w całej Polsce. Powinniśmy
Jednak zanim w pełni oddamy się świętowaniu
być dumni z tego, że udało się nam rozpalić
to przypomnijmy sobie pewne fakty z historii..
chęć pomagania ludziom i zmieniania świata w sercach młodych osób. Miejscem
Początek ruchu harcerskiego w Polsce miał
zlotu będzie Wyspa Sobieszewska w Gdańsku.
miejsce w 1909 roku i od tamtej pory ciągle się
Szykujcie więc stroje kąpielowe, okulary
rozwijał. Lecz dopiero w dniach 1-2 listopada
przeciwsłoneczne, ulubione wakacyjne nuty
1918 roku w Lublinie, odbył się zjazd który
na mp3 i dobry krem z filtrem.
ostatecznie połączył wszystkie wcześniej
Nie zapominijmy jednak także o mundurze i
działające organizacje skautowe i harcerskie w
kilku innych ciuchach, bo zlot nie będzie
Polsce. Nie rozpamiętujmy jednak zbyt długo
polegał tylko na wylegiwaniu się na plazy.
tego co było, skupmy się na tu i teraz. Teraz
Dokładna data tego wydarzenia to 6-16
jest nasze święto jak i czas by pokazać ludziom
sierpnia bieżącego roku - prawie końcówka
to dlaczego istniejemy. Niech gorączka
wakacji więc miejmy nadzieję, że pogoda
radosnych i beztroskich dni nie rozleniwia
będzie nam sprzyjać i wygrzejemy się na
nas zanadto, w tym czasie postarajmy się
słonku. Jeśli potrzeba wam więcej informacji
pomóc ludziom którzy tego od nas oczekują.
to wszsytko znajdziecie na
Nie chodzi tutaj o to by odchodzić od
stronie: http://gdansk2018.zhp.pl . Tymczasem
skrajności w skrajność, tylko o to by pomimo
ja się z wami żegnam i życzę żeby szybko Wam
tego że to nasza okazja by się trochę zabawić,
zleciały te ostatnie tygodnie szkoły, oraz żeby
nie zapominać o tym żeby pomóc tym którzy
wakacje udały się Wam wszystkim. Cóż więcej
pomocy potrzebują . Ale dość już o tym! Czas
mogę powiedzieć? Do zobaczenia na zlocie i
na kilka informacji co do miejsca i czasu zlotu,
trzymajcie się ciepło!
a także kilku ciekawostek.
Kuba Gnieziński
WSPÓŁPRACA REDAKCJA CZEKA NA CIEBIE
Jeśli chcesz przedstawić swoje środowisko, pokazać fajną akcję, ciekawą imprezę, zaprosić na jakieś wydarzenie, masz pomysł na fajną zbiórkę, kurs lub warsztaty dla wędrowników bądź instruktorów – napisz do nas! Wyślij maila na krzysztof_kasperek@interia.pl Chcesz po prostu coś dla nas napisać? Masz takie zadanie w próbie albo ta chęć płynie zwyczajnie z głębi serca? Świetnie. Napisz do nas – razem wybierzemy temat i gatunek tekstu, który napiszesz. Możesz napisać prawie o czymkolwiek, ale najpierw zgłoś taką chęć. Chcesz dołączyć do naszej druzyny? Napisz bądź zadzwoń do nas: fb/82dwzhp 513 544 248
CZYLI DZIAŁAJ Wędrownik – spostrzega urok życia wszędzie, gdziekolwiek się znajdzie, gdyż odkrywa to, czego inni w pozornej monotonii codziennych dni dopatrzyć się nie umieją. Wędrownik zna radość trudnych zwycięstw, urok przyrody, piękno zdobywania samotnie niewydeptanych ścieżek.
WESPRZYJ NAS ZOSTAŃ CZĘŚCIĄ WYPRAWY:
https://zrzutka.pl/krainaloduognia Islandia - kraina lodu i ognia. Jeden z najbardziej fenomenalnych krajobrazowo krajów świata. Jesteśmy grupą 7 przyjaciół ze Śląska w wieku od 16 do 21 lat, która na początku września 2017 roku postanowiła podjąć się organizacji niesamowitej wyprawy na Islandię w ramach swoich działań w drużynie wędrowniczej. Połączyły nas wspólne pasje dziennikarskie i miłość do harcerstwa. Poszukujemy granic naszych możliwości, zdobywamy nowe doświadczenia, otwieramy się na nieznane przeżycia. Chcemy spełnić nasze marzenia pokazać, że niemożliwe staje się możliwe, jeśli się tylko ma chęć i zapał do pracy. Dla nas liczy się każda złotówka, która przybliża nas do realizacji marzeń! Zachęcamy do odwiedzenia naszej strony i śledzenia naszych przygotowań do wyjazdu. Wszystkim darczyńcom gorąco DZIĘKUJEMY!
krainaloduognia.wordpress.com