Het Rotterdamse Dakenboek

Esther Wienese

Het Rotterdamse Dakenboek NIEUW GEBRUIK VAN DAK EN STAD

1

NAI010 UITGEVERS

Het Rotterdamse Dakenboek NIEUW GEBRUIK VAN DAK EN STAD

2

3

Esther Wienese nai010 uitgevers DIDDEN VILLAGE

4

5

TIMMERHUIS

Voorwoord

8

Het daklandschap van Rotterdam kent

Rotterdam durft. Wij zoeken de oplossingen

vergaderlocaties in combinatie met een

een bewogen geschiedenis. De meeste

niet alleen op de grond, maar ook in de lucht,

terras

van de tegenwoordige daken zijn ontstaan

op de daken van onze gebouwen. Rotterdam

Op het dak kun je wonen, werken en

tijdens of na de wederopbouwperiode na de

heeft meer platte daken dan welke stad dan

genieten. Er zijn nog genoeg ideeën om

Tweede Wereldoorlog. Die periode legde de

ook in Nederland. Met die platte daken

de vierkante meters op de Rotterdamse

kiem voor het stedelijk landschap zoals we

kunnen we alle kanten op. In een drukke

daken te vullen, zoals voor huisvesting

dat nu kennen. Ook op de daken.

stad met een hoge dichtheid biedt het

van studenten (dakdorpen), de aanleg van

Meer recentelijk was Rotterdam een van

daklandschap ruimte voor multifunctioneel

openbare parken (dakparken), sportdaken,

de eerste drie steden in Nederland die in

gebruik. Een potentieel dat erom vraagt

loungedaken, dakmoestuinen en daken

2008 met een programma voor groene

benut te worden.

waar evenementen kunnen worden ge-

daken startten, met de bedoeling daken

Daken benutten is ook een van de

houden. De mogelijkheden zijn ongekend.

aan te leggen met sedumplanten. In 2015

manieren om onze stad klimaatbestendig

trokken we de conclusie dat dergelijke

en veerkrachtig te maken. Inmiddels ligt

In september 2017 is het programma

daken bij lange na niet genoeg zijn voor de

er al meer dan 250.000 m2 groen dak

Multifunctionele

potentie die het Rotterdamse daklandschap

in Rotterdam en ligt er 75.000 m2 aan

genomineerd voor een C40-award in de

te bieden heeft. Daarom hebben we met de

zonnepanelen. Dat is slechts het begin.

categorie Cities4tomorrow. C40 is een

visie voor multifunctionele daken letterlijk

Dankzij de samenwerking met inwoners,

internationaal burgemeestersnetwerk van

de ruimte gecreëerd om de waarde van dit

bedrijven, zorginstellingen en faculteiten zal

92 wereldsteden, dat zich inzet tegen de

oppervlak te gebruiken. Een toevoeging

Rotterdam de kansen die het daklandschap

gevolgen van klimaatverandering. Uit de

voor werk-, woon- en leefgenot. De

te bieden heeft benutten om de stad

174 inzendingen is Rotterdam een van de

mogelijkheid om de stad duurzamer, meer

aantrekkelijk en leefbaar te houden.

25 finalisten: internationale erkenning dus

‘resilient’, veerkrachtig, te maken. Dat is

Op onze daken liggen volop kansen,

voor wat wij in onze stad aan het doen zijn!

vooral hartstikke leuk. De voorbeelden in

bijvoorbeeld voor waterberging, waarmee

Hopelijk inspireert dit alle Rotterdammers

dit boek zijn het bewijs.

wateroverlast

en ook de rest van de wereld om het

En dit is nog maar het begin. Voor Rotterdam

tegengegaan, voor het winnen van zonne-

geldt letterlijk ‘The sky is the limit’.

en windenergie, voor het creëren van

door

PEX LANGENBERG WETHOUDER MOBILITEIT, DUURZAAMHEID EN CULTUUR

DAKAKKER OP HET SCHIEBLOCK

piekbuien

wordt

voor

bewoners

en

bezoekers.

9

hogerop te zoeken.

Daken

in

Rotterdam

Leeswijzer

Indeling

Het Rotterdamse Dakenboek is opgebouwd uit drie elementen:

Inleiding

Rotterdamse dakenexperts hanteren deze

Overkoepelende visionaire verhalen over

functiekleuren en iconen sinds 2015.

de kansen voor en de noodzaak van het ontwikkelen van daken.

Elk hoofdstuk wordt ingeleid door twee visionairs. Binnen de hoofdstukken Groen

14

Hoofdstukken

en Rood zijn meerdere thema’s die telkens

De verhalen van de visionairs en de

door twee visionairs worden ingeleid.

voorbeelddaken

Na

zijn

verdeeld

over

hoofdstukken met vier functiekleuren. De

de

visionairs

volgen

bijpassende

voorbeelddaken.

kleur is vertaald naar een streepje aan de zijkant van de pagina.

Voorbeelddaken

Doorkijkje naar de toekomst

verschillende

Voorbeelddaken laten zien wat er nu al in

Met twee nieuwegeneratievisionairs en een

invalshoeken over de rol van het dak in

de stad gebeurt op de daken van bewoners,

selectie van toekomstige dakenprojecten.

de toekomstige stad. Deze verhalen zijn

bedrijven

Deze verhalen worden geïllustreerd met

geïllustreerd met zwart-witportretfoto’s

daken zijn speciaal voor Het Rotterdamse

van Marieke Odekerken.

Dakenboek gefotografeerd:

Visionairs Experts

vertellen

vanuit

en

woningcorporaties.

- Panoramafoto’s

van

De

artist’s impressions.

Aandachtspunt:

de

voorbeelddaken

Blauw voor het bufferen van

hebben zelden slechts één functiekleur.

regenwater

De

meeste

daken

zijn

zogenoemde

multifunctionele daken met een combinatie

Groen voor daktuinen en

van functiekleuren.

natuur Chris

Aangevinkt

Bonis

tonen de daken met hun uitzicht op de

Rotterdamse skyline

Rood voor wonen, werken en

De voorbeelddaken zijn ondergebracht bij

recreëren

de functiekleur die het meest dominant is.

- Luchtfoto’s van Ossip van Duivenbode laten zien hoe de daken en de stad eruitzien van boven - Marieke Odekerken tekent voor de sfeerfoto’s.

Multifunctioneel

Bij elk voorbeelddak staan de iconen

Geel voor opwekking van

aangevinkt die van toepassing zijn op het

duurzame energie

dak.

15

ARNOUD MOLENAAR, CHIEF RESILIENCE OFFICER ROTTERDAM OVER DE TOEKOMSTBESTENDIGE STAD

‘In een “resilient” Rotterdam hoort een integraal dakenlandschap’ Een resilient city is een weerbare en

naar een nieuw niveau.’

veerkrachtige stad. Een stad die inspeelt op

nieuwe

meer

20

ontwikkelingen,

inwoners,

zoals

klimaatverandering,

Initiatieven

grootste opgave ligt. ‘De prognose is dat er

Dat project omvat een experimentendak,

steeds meer mensen naar de stad trekken

twee prijsvragen en drie dakenprojecten:

en in het centrum willen wonen, dus we kun-

de Peperklip op Zuid, een aantal daken in

Om de daken te ontwikkelen heeft de

nen de daken goed gebruiken voor allerlei

de Robert Fruinstraat in Middelland en

energietransitie en digitalisering. ‘Bij

gemeente

nodig.

stedelijke functies: we kunnen regenwater

gebouw De Heuvel aan het Grote Kerkplein.

zo’n stad hoort de ontwikkeling van

‘Het vastgoed in de stad is grotendeels

opvangen om wateroverlast in de straten

Daarnaast lopen er initiatieven voor de

multifunctionele daken. Rotterdam kijkt

van particulieren, Vve’s, bedrijven en

te voorkomen. We kunnen zonnepanelen

ontwikkeling van de daken van de Lijnbaan,

vanuit klimaatadaptatie al jaren naar

corporaties. Voor deze eigenaren wordt de

en windturbines op de daken leggen en

het Schouwburgplein en de Bijenkorf. ‘We

de daken om regenwater op te vangen.

ontwikkeling van hun daken pas interessant

daarmee gebouwen energieneutraal maken.

zien deze projecten als stepping stones.

Door de daken nu grootschalig integraal

als die aan vervanging toe zijn. Daarom is

We kunnen groen aanleggen op daken om

Mijn droom is een tweede stadslaag,

te ontwikkelen, evolueren we door. We

het zaak de komende tijd veel aandacht

fijnstof op te vangen, de luchtkwaliteit te

door daken met elkaar te verbinden. Dan

ruiken enorme kansen.’

te geven aan de kansen voor daken, want

verbeteren, de hitte te dempen, om van te

ontstaat er een dakenlandschap dat dienst

participatie heeft dus alles met timing

eten en om ontmoetingsplekken te maken

kan doen als wandelpromenade en zo nodig

de

Rotterdammers

van

te maken. Trouwens, onze ervaring leert

zoals parken. En we kunnen op daken wonen

zelfs als vluchtroute. Want ook veiligheid

de 100 resilient cities in de wereld.

dat het aantal initiatieven uit de stad niet

en recreëren. Daarmee worden de daken

hoort bij een resilient city. De kans op

De

Rotterdam

is

sinds

2014

een

heeft

meer bij te houden is. Als het gaat om de

echte eyecatchers die iets toevoegen aan de

een overstroming is in Rotterdam klein,

Rotterdam geselecteerd omdat de stad

ontwikkeling van daken, zijn alle initiatieven

binnenstad.’

maar niet nul. Als dat gebeurt, is verticaal

wereldwijd wordt gezien als koploper

van harte welkom, want daarmee bouwen

in

we samen aan een toekomstbestendige

Droom

stad.’

Voorjaar 2017 heeft de gemeente voor de

Rockefeller

klimaatadaptatie.

Foundation

Arnoud

Molenaar

is de chief resilience officer Rotterdam.

Onder zijn leiding wordt de komende vijf

evacueren, dus omhoog naar de daken, dé oplossing.’

ontwikkeling van daken een flinke Europese

jaar een begin gemaakt met de integrale

Eyecatchers

ontwikkeling van 1 km2 plat dak in het

Resilient

de

programma. Daarmee gaat de gemeente

wederopgebouwde

‘Hiermee

ontwikkeling van de 1 km plat dak in het

samen met partners in de stad de komende

tillen we de resilience van de stad letterlijk

centrum omdat in dit deel van de stad de

vijf jaar aan de slag met Life@Urban Roofs.

stadshart.

Rotterdam

subsidie focust

op

2

gekregen

vanuit

het

LIFE-

‘Alle initiatieven voor daken zijn van harte welkom’

21

HET GROOTSTE STATIONSZONNEPANELENDAK VAN EUROPA

Centraal Station Een jaar na de start van de bouw van het station is besloten het regenwater van de sporenkap op te vangen in een infiltratiesysteem onder de rijwielstalling. Van daaruit loopt het regenwater in de ondergrond. Daarmee wordt het 48

riool ontlast en blijft het grondwater in de Provenierswjk op peil om de houten fundering van de huizen vochtig te houden. Het regenwater vanaf het stationsgebouw wordt wel afgevoerd naar het riool.

Het station heeft het grootste stationszonnepanelendak van Europa.

Van de 30.000 m2 glazen dak is 10.000 m2 benut voor zonnepanelen. De 130.000 zonnecellen leveren om en nabij de 340 megawattuur per jaar. Ruim voldoende voor de energievoorziening voor de roltrappen, de verlichting en de liften op het station.

Het zonnedak zorgt voor een CO2reductie van ongeveer 8%.

49

BESTE DAK VAN NEDERLAND 2017

DakAkker

GROOTSTE STADSLANDBOUW DAK VAN EUROPA

Ontwerp: ontwerpbureau ZUS Ontwikkeling: ZUS in samenwerking met het Rotterdams Milieucentrum Bestaand pand: op het Schieblock Opdrachtgever: eigen initiatief Aanleg: Binder Groenprojecten Beheerder: Stichting DakAkker Ontsluiting: vanuit de bovenste etage van het Schieblock en via restaurant Op Het Dak

Officieel het beste dak van Nederland

Onderscheiding: winnaar Stadsinitiatief 2011; Rooftop Award 2017 tijdens het 74

ROEF Rooftopsymposium van Rooftoprevolution in Amsterdam

De DakAkker op het dak van het Schieblock was al het eerste oogstbare dak van Nederland én het grootste stadslandbouwdak van Europa. In september 2017 kwam daar een onderscheiding bij: het beste dak van Nederland. Dakboer Wouter Bauman is er beduusd van. ‘We hadden nooit kunnen bedenken dat dit dak zoveel aandacht zou krijgen.’

Wie? Wouter Bauman, dakboer Stichting DakAkker Waar? Schieblock Op het dak sinds? 2012 Wat? De grootste dakmoestuin van Europa

75

Proveniersstraat Ontwerp: Ard Buijssen van Artisan Architects Opdrachtgever: familie Van Liessum Bestaand pand: herenhuis uit

Een andere wereld

1895 Opbouw: een dakkamer van 18 m2, een terras van 24 m2 en van 12 m2 Materiaal: het terras en de bloembakken zijn van bamboe; de opbouw is van esdoorn; de schuif/kantelpuien zijn van aluminium (dezelfde puien als in 102

De Rotterdam en het Timmerhuis van dezelfde leverancier) Vergunning: via het vergunprogramma Architect aan zet van de gemeente (bestaat niet meer) Ontsluiting: een nieuwe trap Bouw: februari-mei 2015

Richard en Marjon van Liessum zochten vijf jaar geleden een gezinshuis met tuin in het centrum, maar die bleken dun gezaaid. Dus toen ze foto’s van dit 19e-eeuwse herenhuis zagen met hoge kamers en suite, glas-in-loodramen, zonder tuin maar met een balkon, gingen ze toch maar kijken. Ze vielen er als een blok voor, helemaal toen ze het platte dak zagen.

Aannemer: Javi Houtbouw van javihoutbouwbv.com; gevonden via de architect.

Wie? Richard, Marjon en hun zoon Sam van Liessum Wat doen ze: Richard is IT-ontwikkelaar en manager in de financiĂŤle sector, Marjon is docent biologie Waar? Proveniersstraat Op het dak sinds? 2015 Wat? Dakkamer en twee terrassen

103

‘De vraag is hoe je zonne-energie van je dak direct kunt benutten in je huis’ Stedin

174

telt

anno

2017

90.000

m2

elektriciteitsnet overbelast raken.’

meer huizenbezitters willen geld investeren

opgewekt. De stroomleveranciers kunnen

zonnepanelen op de Rotterdamse daken.

Zover is het nog niet, maar Stedin wil

in zonnedaken en zonnepanelen worden

straks helpen met dit “slimme laden”.

De netbeheerder van onder meer de

voorkomen dat het elektriciteitsnet enorm

ook steeds voordeliger. Vijf jaar geleden

Daarmee spreid je het gebruik over de dag

elektriciteitskabels

Randstad

moeten worden verzwaard. ‘Want wij

betaalde ik rond de € 6000 voor mijn

en voorkom je “filevorming” op de kabel.’

voorziet dat dat aantal gestaag verder

beheren het net met maatschappelijk geld,

zonnepanelen; nu zou dat de helft zijn.

zal groeien. Bij Stedin kijkt strateeg

dus de kosten voor onderhoud zien mensen

Esthetiek is ook geen reden meer om de

Accu

Henri Bontenbal naar de technologische

terug op hun elektriciteitsrekening.’

in

de

panelen alleen op de daken in de haven of

Een gemiddeld huishouden gebruikt 80%

ontwikkelingen in de energiesector. ‘De

op bedrijventerreinen te leggen; er komen

aardgas en 20% stroom aan energie. Op

daken gaan een belangrijke rol spelen bij

steeds mooiere zonnepanelen op de markt.’

zonnige

het verduurzamen van Nederland. Want

‘We moeten gaan spitsmijden op de stroomkabel’’

daken zijn een potentiële energiebron.

Gelukkig zien we dat steeds meer huishoudens en bedrijven dit potentieel benutten.’

De zonne-energie die wordt opgewekt

HENRI BONTENBAL, STRATEEG BIJ STEDIN OVER HET EFFECT VAN HET GROEIEND AANTAL ZONNE-ENERGIEDAKEN

dagen

wekken

zonnepanelen

veel meer stroom op dan die 20%. Voor Slim

de tijdelijke opslag van dat overschot

Het is zaak de elektriciteitskabels op termijn

kijkt Stedin naar de accu’s van elektrische

niet te belasten met een stroomoverschot

auto’s. ‘Daarvan komen er steeds meer

aan zonne-energie. Henri kijkt naar nieuwe

in de straten, maar in de praktijk staan ze

mogelijkheden om de opgewekte zonne-

90% van de tijd stil. Dan kun je er prima een

energie op daken efficiënt te gebruiken in de

huishouden op laten draaien. En je hoeft je

op de daken, heeft direct invloed op de

Mooi

huishoudens. ‘We moeten gaan spitsmijden

geen zorgen te maken dat de accu leeg is als

elektriciteitskabels in de grond. Daarom

Begrijp hem niet verkeerd. Henri is blij

op de stroomkabel. ’s Ochtends zien we een

je de auto nodig hebt. Ook hier zorgt straks

houdt Henri de enorme groei van het aantal

met iedere particuliere dakeigenaar die

piek in het stroomverbruik als Nederland

een slimme app ervoor dat hij opgeladen

zonnepanelen op daken van huishoudens

zonne-energie oogst. ‘Stedin staat achter

ontwaakt en ’s avonds een piek als we koken

klaarstaat.’

goed in de gaten. ‘In mijn straat hebben

de afspraken voor CO2-reductie die zijn

en tv kijken. Onze eerste vraag aan deze

vier huizen zonnepanelen op het dak. Als

gemaakt in het klimaatakkoord van Parijs.

huishoudens zal zijn in die pieken minder

die op zonnige zomerse dagen veel stroom

Om daaraan te kunnen voldoen is de

energie te gebruiken. Bijvoorbeeld door

opwekken, gaat het overschot nu naar de

behoefte aan duurzame energieopwekking

een elektrische boiler, die veel elektriciteit

buren. Maar als er in bepaalde wijken te veel

groot. Daken – plat en schuin – zijn dé

gebruikt, buiten de piek op te laden als

zonnepanelen op het dak komen, kan het

producenten van zonne-energie. Steeds

er veel duurzame zonne-energie wordt

175

Het Rotterdams Daklandschap Op verzoek van de gemeente maakten De Urbanisten (zie pag. 26) in 2015 één

beeld

van

het

Rotterdams

Daklandschap met blauwe, groene, rode

en

gele

daken).

Wat

Een monument biedt ook mo-

Hoge daken bieden ruimte voor

Hoge daken zijn geschikt voor

Hoge daken zijn plekken voor

Een energielandschap volgt de

gelijkheden voor een duurzaam

afzondering en concentratie, uit-

biodiversiteit; ze zijn onbereik-

feest en vertier met de binnen-

stedenbouwkundige compositie

dak

zicht en inzicht

baar en bieden overzicht voor

stad als decor

van de naoorlogse stempelwijk

jachtdieren en beschutting voor

De

prooidieren

Urbanisten in dat beeld niet hebben gedaan is daken verbinden (oranje).

Dirk van Peijpe: ‘Ik ben er erg voor om zoveel mogelijk van het openbare leven een plek te geven op straatniveau.

206

Zo’n samenhangende structuur op

207

hoogte vind ik geen interessante en ook geen aantrekkelijke gedachte.

Waarom zou je het dak van het Groot Handelsgebouw willen verbinden met

Er is ruimte voor grootschalige

Hoge daken vangen veel wind,

Stevige daken krijgen nieuw

Grote daken van parkeergarages

Het 19e-eeuwse bouwblok heeft

het dak van de Doelen? Ik vind het

energieoogst

vooral als ze pal op het westen

leven met stadslandbouw

bieden ruimte voor sportland-

een veelkleurig en intensief

veel interessanter dat het dak van de

op de daken van loodsen in de

schappen

gebruikt daklandschap

Doelen straks een fijn dak is waar je

in

zonneakkers

zijn georiënteerd

haven

kunt komen voor het concert of na het concert of wat mij betreft zelfs als er geen concert is. En dan ga je over het Schouwburgplein, via het Kruisplein – wat een heel fijne route is over het net mooi ingerichte Stationsplein –naar het Groot Handelsgebouw en het Centraal Station. Dan heb je

een

architectuurwandeling

waarbij ook de straat ertoe doet.’

(Zie ook pag. 20, 90 en 190)

Er is ruimte voor grootschalige

Grote commerciële gebouwen

Esthetische

con-

Het blauwe dak weerspiegelt

De suburbane straat heeft een

dak-ecologie in de stenige logis-

worden verrijkt met publieke

trasteren met het stoere decor

de immer veranderende Rotter-

efficiënt daklandschap

tieke omgeving van de haven

dakparken

van de binnenstad

damse lucht

daktuinen

Colofon

210

Over de auteur

Auteur

Drukwerk

pag. 193

Esther Wienese (1965) is schrijver en

(Het uitzicht van… is haar vaste rubriek),

Esther Wienese

Veenman+

ZZDP Architecten – artist’s impressions

gids in Rotterdam. Sinds 2006 vraagt,

Onze Haven en De Buik van Rotterdam.

pag. 194, 196 en 197

schrijft, vertelt en verbindt zij in de stad

Daarnaast is zij enthousiast verteller.

Concept

Fotoverantwoording

De Urbanisten – artist’s impressions

die zij in haar hart heeft gesloten. Haar

Voor De Rotterdams Tours en Inside

Esther Wienese

Chris Bonis – panoramafoto’s en foto

pag. 198, 206 en 207

specialisatie is verhalen schrijven op

Rotterdam gidste zij in de Markthal, De

Marcel Jongmans

pag. 67

Arcadis – artist’s impression pag. 199

basis van interviews. Door te vragen

Rotterdam, het Timmerhuis, de stad en

Marieke Odekerken

Ossip van Duivenbode – cover, luchtfoto’s

MVRDV – artist’s impression pag. 200

en dóór te vragen maakt zij abstracte

de haven. In het theater van de Centrale

Arjen van Riel

en foto‘s pag. 2, 111, 113, 126, 146, 151,

Het Nieuwe Concept – artist’s impression

onderwerpen concreet, toegankelijk en

Bibliotheek leidt zij maandelijks het

212 en 214

pag. 201

menselijk. Als gids vertelt zij verhalen in

Bibliotheekcollege

Kühne & Co – artist’s impression

en over de stad.

sprekers. Zij organiseert op aanvraag

Projectmanager en producer

Marieke

Esther Wienese

visionairs en foto’s pag. 8, 32, 50, 59, 74,

pag. 202

77, 78, 81, 88, 97, 101, 104, 131, 132,

Studio Walden – artist’s impression

Voor Het Rotterdamse Dakenboek inter-

Sponsorwerving

134, 135, 152, 155 boven, 159, 166, 169

pag. 203

viewde Esther zo’n vijftig dakenexperts

Esther Wienese

en 211

LG architecten – artist’s impression

Odekerken

–

portretten

Arnoud Voet – historische foto’s

pag. 204

Tekstbijdragen

Peter Schmidt – foto pag. 38

Mei & WAX – artist’s impression

Martin Hanning – historie

Alain Gil Gonzales – foto pag. 87

pag. 205

Sigrid Schenk – businesscase

Frank Hanswijk – foto’s pag. 140, 172 en 178

Distributie

Eindredactie en correctie

Sander Stoepker – foto pag. 145

nai010 uitgevers

Frans Happel

The Suicide Club – foto pag. 155 onder

Mauritsweg 23 3012 JR Rotterdam

Wim van der Lee

Rutger van der Zwaag / Maurits Falkena,

www.nai010.com

Marcel Witvoet

Silver Motion Pictures – foto pag. 163 De Natuurlijke Stad – artist’s impression

Vormgeving

pag. 186

carenza*

Marit Haaksma – artist’s impressions

‘Op daken komt alles samen waar ik van hou: Rotterdam, mensen, uitzichten, water, natuur, energie, architectuur, wonen, werken, recreatie en innovatie’

spreekt daarover.

en dakeigenaren op locatie. Ze wierf

Esther is opgeleid aan de Utrechtse

de sponsors, produceerde het boek en

School voor de Journalistiek en werkte als

lanceerde het tijdens het Rotterdamse

bedrijfsjournalist, communicatieadviseur

Binnenstadsymposium 2017 met het

en woordvoerder voor onder meer

thema Daken. Tevens organiseert zij de

KEMA, NS, Ruimte voor Rivier en het

Engelse vertaling om Rotterdam ook

Nationale Deltaprogramma.

internationaal op de kaart te zetten als voorbeeldstad.

en innovatieve stadsontwikkeling voor onder meer de gemeente Rotterdam,

ISBN 978-94-6208-418-6

Rotterdamse

rondleidingen op Rotterdamse daken en

Esther schreef en schrijft over water ©Esther Wienese

met

Rotterdam Partners, Gers! magazine

Zie ook www.estherwienese.nl.

211

Het Rotterdamse Dakenboek Nieuw gebruik van dak en stad Rotterdam heeft de meeste platte da-

water (blauw), natuur (groen), wonen,

ken van Nederland. Dat is onder meer

werken en recreĂŤren (rood), en energie

een gevolg van de wederopbouw na het

(geel). Ook geeft het boek een doorkijkje

bombardement op 14 mei 1940. 14,5

naar toekomstige dakontwikkelingen.

miljoen m plat dak, waarvan 1 km in het 2

2

centrum, ligt smachtend te wachten op

De Rotterdamse schrijver en gids Esther

invulling.

Wienese, verdiept zich sinds 2016 in de wereld van de Rotterdamse daken. Voor

216

Het Rotterdamse Dakenboek is een in-

Het Rotterdamse Dakenboek sprak zij meer

formatief en inspirerend boek over wat

dan vijftig dakenexperts en dakeigenaren.

er allemaal al wordt gedaan met platte

De visionairs en daken liet zij prachtig fo-

daken in Rotterdam en wat de ambi-

tograferen door de Rotterdamse fotogra-

ties in de stad zijn. In het boek komen

fen Chris Bonis, Ossip van Duivenbode en

18 visionairs aan het woord over de

Marieke Odekerken. Het resultaat is een

rol van het dak in de toekomstige stad.

inspirerende rondleiding door het Rot-

Aan de hand van 37 voorbeelddaken

terdamse dakenlandschap die uitnodigt

laat het zien hoe Rotterdam nu al da-

massaal het dak op te gaan.

ken gebruikt voor opvang van regen-

nai010 uitgevers www.nai010.com

ISBN 978-94-6208-418-6

9 789462 084186