Issuu

Achtergrondverhaal ‘Hoe heftig deze tijd ook was, ik ben blij dat wij deze mensen hebben mogen helpen om te overleven.’’ Op 10 mei 1940 begint voor Nederland de oorlog als Hitler Nederland, België, Luxemburg en Frankrijk aanvalt. Voor de Joden was dit een vreselijke tijd. Ze moesten vluchten en onderduiken anders werden ze opgepakt en vervoerd naar concentratiekampen. Maar wat als er ineens een Joods gezin bij je thuis ondergedoken zit? ‘Ik schrok er zo van, maar ik wist we mogen ze nu niet laten gaan en over laten aan hun lot.’ Gerrit Timmerije (89) pakt een groot oorlogsboek erbij over zijn omgeving en vertelt over zijn verhaal tijdens de Tweede Wereldoorlog: ‘Het eerste wat ik vertel als ik over de oorlog spreek is: ik ben in Almelo geboren. In 1932, op 28 februari. We woonden op een boerderij, mijn vader was boer, mijn moeder huisvrouw. Ik had een tweelingbroer, Jan. Een gewoon normaal gezin.’ Het is mei 1940 als Gerrit via de radio hoort dat ook Hitler Nederland is binnengedrongen. ‘Ik weet het nog precies, ik zat op de bank en hoorde via de radio dat Duitsland een inval had gedaan in Nederland.’ De Tweede Wereldoorlog is begonnen. ‘Er was een kille sfeer thuis, mijn moeder was aan het koken, mijn vader zat op de bank met mijn broer Jan ernaast.’ De familie Timmerije woonden vlak langs het spoor. Ze hoorden vaak schoten van de Duitse politie die mensen doodschoten die uit de trein sprongen. In deze trein zaten joden of mannen die vervoerd werden naar Duitsland of concentratiekampen. ‘Zodra je deze schoten hoorde wist je, het is weer zo ver. Dit gevoel is onbeschrijfelijk.’ Volgens het NIOD zijn er naar schatting tijdens de Tweede Wereldoorlog ruim 350.000 mensen kortere of langere tijd ondergedoken geweest. Ongeveer 25.000 joden doken onder, waarvan circa een derde alsnog werd gepakt. Tijdens de Duitse bezetting zijn er ongeveer 107.000 Joden weggevoerd naar concentratiekampen. Slechts 5000 à 5500 Joodse gedeporteerden overleefden de oorlog. Op een dag rond 1942 ging vader Timmerije naar zolder op de hooiberg. Hij ging erheen om hooi te halen voor de koeien. Tot zijn verbazing lagen daar 6 kale, vermagerde mensen. Het was een Joods gezin. Ze waren uit de trein gesprongen in het donker en hadden dit overleefd. Ze zaten vanaf dat moment ondergedoken bij de familie Timmerije. ‘Mijn vader kwam het nieuws vertellen. Ik schrok er zo van, maar ik wist: we mogen ze niet laten gaan.’ Tijdens de periode dat de Joden ondergedoken zaten is er veel gebeurd bij de familie Timmerije thuis. In het begin ging het onderduiken erg goed, het was veilig. Ze kwamen van de zolder af, hielpen mee in het huishouden, leerden koeien melken en hooien. Één keer is de familie bijna ontdekt. Op een dag stonden de Duitsers voor de deur om het huis te doorzoeken. Mevrouw Timmerije gaf een rondleiding. Net toen ze weg wilden gaan zagen ze de enorme hooiberg. ‘Ik was zo bang en wist niet wat ik moest doen. Als een volwassen persoon ben ik gaan denken en ben tijdens de rondleiding al het hooi naar voren gaan schuiven zodat ze bij binnenkomst alleen maar hooi zagen.’ De Duitsers kwamen bij de hooiberg op zolder aan. Moeder Timmerije vertelde dat de zolder vol zat met hooi zat voor de koeien. De Duitsers keken naar binnen en vertrouwden het. ‘Ik was ontzettend opgelucht dat het weer goed was gegaan.’ Volgens Marian Nijman expert op het gebied van onderduiken: ‘Er waren diverse redenen om te gaan onderduiken. Allereerst kwamen studenten na de studentenstaking in 1941, om dwangarbeid in Duitsland te voorkomen. Daarna volgden er steeds meer Joden. Vervolgens steeds meer mannen die niet in Duitsland wilden werken. Voor joden was het erg moeilijk om onder te duiken. Ze waren arm, hadden geen geld en konden bijna nergens terecht aangezien hier strenge straffen op stonden. Veel Joden doken onder in de bossen met onvoldoende beschermde kleding. Daarnaast waren de plekken in huizen erg vochtig of klein, zoals een kelder of een kast. Dat er nog zoveel Joden de oorlog hebben overleefd is een gift.’