nq+‘·|ü⁄s¡+ õ˝≤¢
#·]Á‘· düàè‹|ü<∏ä+˝À sêj·T<äTs¡Z+ ■
yÓTÆ˝≤s¡+ eTùV≤wt
ÁbÕNq ø£fi≤dü+düÿè‹øÏ Á|ü‹_+u≤\T H˚&ÉT •~∏\eTÚ‘·Tqï eTq<˚yê\j·÷\T. nq+‘·|ü⁄s¡+ õ˝≤¢˝À ù|¬sìïø£>∑qï sêj·T<äTs¡Z+ #·]Á‘· düàè‹ |ü<∏ä+˝À $T–*b˛sTT+~. $»j·Tq>∑s¡ kÕÁe÷»´+˝À sêj·T<äTs¡Z+qT eTVü‰eT+Á‹ ‹eTàs¡TdüT ‘·eTTà&Ó’q >√$+<äsêE |ü]bÕ*+∫q≥T¢ Á|ür‹. ø=+‘· ø±˝≤ìøÏ á ÁbÕ+‘·+˝À bÕ˝…>±fi¯fl ÁbÕã\´+ ô|s¡T>∑>± ªsêj·T\Tµ uÛÑ÷|ü‹ sêj·TTDÏí |ü+bÕ&É≥. uÛÑ÷|ü‹ sêj·TT&ÉT bÕ˝…>±fi¯flqT nD∫y˚dæ, <äTsêZìï ¬ø’edü+ #˚düTø=ì ‘êH˚ sêE>± Á|üø£{Ï+ø=Hêï&ÉT. n+<äTe\¢ uÛÑ÷|ü‹sêj·T\<äTs¡Z+ n˙, sêj·T\ <äTs¡Z+ n˙, ø±\Áø£y˚TD≤ ªsêj·T<äTs¡Z+µ>± e÷]+~. ns¡M{Ï e+oj·TT&Ó’q ≈£î+~]ŒøÏ #Ó+~q ø√H˚{Ï Hêj·T≈£î&ÉT Áø°.X¯. 1652˝À sêj·T<äTs¡Z+ô|’ <ë&ç #˚dæ, b* u§eTà\ Hêj·T≈£îì z&ç+∫ ªsêj·T<äTs¡Z+µô|’ ‘·q Ä~Û|ü‘·´+qT #Ó˝≤sTT+∫q≥T¢ ªVü‰qø£qVü‰≈£îµ Á>±eT+˝Àì •˝≤XÊdüq+ <ë«sê ‘Ó\TdüTÔqï~. ‘·s¡Tyê‘· ø√H˚{Ï Hêj·T≈£îì ≈£îe÷s¡T&ÉT yÓ+ø£≥|ü‹ Hêj·TT&ÉT, Ä ‘·s¡Tyê‘· »+>±Hêj·Tø˘ á ÁbÕ+‘êìï bÕ*+#·&É+ »]–+~. Áø°.X¯. 1800 dü+e‘·‡s¡+˝À ªsêj·T<äTs¡Z+µ Á_{°wtyê] |üs¡eTsTT+~. sêj·T<äTs¡Z+ ø=+&É ô|’øÏ b˛j˚T e÷s¡Z+˝À <äX¯uÛÑT» >∑D|ü‹ Ä\j·T+ e⁄+~. eTq+ mH√ï Ä\j·÷\T <ä]ÙdüTÔ+{≤+. ø±˙ Ç˝≤+{Ï <äX¯uÛÑT» >∑D|ü‹ <˚yê\j·T+ eTVüQX¯ <äøÏåD uÛ≤s¡‘· <˚X¯+˝ÀH˚ ˝Ò<äì #Ó|üŒe#·TÃ. <ë<ë|ü⁄ 12 n&ÉT >∑T\ b‘·TÔ >∑\ á $Á>∑Vü‰ìï <äX¯uÛÑT»eTT\‘√ eT\∫Hês¡T. á $Hêj·Tø£ $Á>∑Vü≤+ ‘=&Éô|’ ªÁd”Ôµ eT÷]Ôì #ÓøÏÿHês¡T. |ü⁄sêD≤˝À¢ ù|s=ÿqã&çq >∑D|ü‹ uÛ≤s¡´\T dæ~∆, ãT~∆\˝À bes√ ˇø£¬s’ e⁄+&Ü*. ø£qTø£ á Ä\j·÷ìï dæ~∆$Hêj·Tø£ Ä\ j·T+ nì kÕúì≈£î\T |æ\TdüTÔHêïs¡T. >∑D|ü‹ Ä\j·÷ìøÏ düMT|ü+˝ÀH˚ l \ø°åà qs¡dæ+Vü≤ Ä\j·T+ e⁄+~. ø=+&Éô|’ uÛ≤>∑+˝À uÛ…’s¡e⁄ì Ä\ j·T+ e⁄+~. ø=+&Éô|’>∑\ m\¢eTà <˚yê\j·T+, ø√<ä+&ÉsêeT <˚yê\j·T+ b+‘√ s¡eTD°j·T+>± e⁄HêïsTT. ø√<ä+&ÉsêeT <˚yê\j·T+ yÓqTø£ uÛ≤>∑+˝À n‹ ô|<ä› »˝≤X¯j·T+ e⁄+~. Çø£ÿ&ÉH˚ e÷<Ûäesêj·T Ä\j·T+ e⁄+~. á Ä\j·÷ì¬ø<äTs¡T>±>∑\ <Ûä«» düÔ+uÛÑ+ øÏ+<=ø£ •˝≤XÊdüq+ e⁄+~. ‘Ó\T>∑T, ø£qï&É $T[‘·yÓTÆq uÛ≤wü˝À #Óø£ÿã&çq á XÊdüq+ 15e X¯‘êu≤›ìøÏ #Ó+~e⁄+&Ée#·TÃ.
ø√<ä+&ÉsêeTkÕ«$T Ä\j·T+˝À Á|üy˚•ùdÔ Ä\j·T <ë«s¡+˝À|ü\ >√&É\ô|’ •˝≤XÊdüHê\T HêïsTT. Ç$ 16e X¯‘êu≤›ìøÏ #Ó+~q$>± uÛ≤$ düTÔHêïs¡T. ø√<ä+&ÉsêeTkÕ«$T Ä\j·T+˝Àì $Á>∑ Vü‰\T Äø£s¡¸D°j·T+>±, n\Hê{Ï •\Œø£fi≤ #ê‘·Tsê´ìï #ê{Ï #ÓãT‘·THêïsTT. ÄHê&ÉT <˚yê\ j·÷\T ì‘·´ |üP»\‘√ yÓ\dæ*¢Hê H˚&ÉT yÓ\yÓ\uÀ ‘·THêïsTT. Çø£ÿ&É >∑\ nH˚ø£ <˚yê\j·÷\˝À <Ûäq+ <=s¡T≈£î‘·T+<äqï <äTsêX¯‘√ <äTsêàs¡TZ\T Á‘·e«ø±\T »]|æ bÕ&ÉT #˚XÊs¡T. b\¢eTà, ø=+&Éô|’ qT+∫ <ë<ë|ü⁄ eT÷&ÉT øÏ.MT. <ä÷s¡+˝À s¡qdæ<äT∆\ >∑T≥ºe⁄+~. á >∑T≥º C…’qeT‘êìøÏ #Ó+~q~. s¡düdæ<äT›\ >∑T≥º˝Àì •˝≤XÊdüq+˝À ù|s=ÿHêïs¡T. #·+Á<äuÛÑ÷|ü‹ eT÷\ dü+|òü÷ìøÏ #Ó+~q yês¡T. Çø£ÿ&ÉTqï •\\ô|’ C…’q $<ë´|”sƒ¡ s¡÷|ü+ eT\#·ã&ç e⁄+~. u≤s¡T\T r]q $<ë´s¡Tú\≈£î Ä#ês¡T´\T uÀ~ÛdüTÔqï <äèX¯´+, sêDT\T ≈£L&Ü Ä#ês¡T´\ yê] ñ|üHê´düeTT\T $+≥Tqï <äèX¯´+ n+<ä+>± eT\#·ã&çe⁄+~. sêj·T<äTs¡Z+˝À $•wüºyÓTÆq <˚yê\j·÷\THêï sTT. ø√≥˝À|ü* uÛ≤>∑+˝À >∑\ l y˚+ø£fÒ X¯«s¡ kÕ«$T Ä\j·T >√|ü⁄s¡+ #ê˝≤ m‘·TÔ>±, n+<ä+ >±e⁄+~. á Ä\j·T+˝Àì l y˚+ø£fÒX¯«s¡ kÕ«$T, n|üŒ{Ï õ˝≤¢ ø£˝…ø£º¬s’q düsY.<∏ëeTdt eTÁH√ ≈£î Á|üdüqTï&ÉsTTq≥T¢, n+<äTe\¢H˚ á kÕ«$Tì Á|üdüqï y˚+ø£fÒX¯«s¡T&Éì |æ\e&É+ |ü]bÕ{Ï nì ˇø£ ø£<∏äq+. ø√≥˝Àì »+ãTπøX¯«sê\j·T+, πø<ëπsX¯«sê\j·T+, ãdüy˚X¯« sê\j·T+, Ms¡uÛÑÁ<ë \j·T+, >∑D|ü‹ Ä\j·T+, q>∑πsX¯«sê\j·T+, Ä~ X¯+ø£s¡T\ eTsƒ¡+ #·÷&É<ä–q$. l y˚DT>√bÕ\ kÕ«$T Ä\j·T+ eTT+<äT >∑\ @ø£•˝≤ <Ûä«»düú+uÛÑ+ <ë<ë|ü⁄ 60 n&ÉT>∑T\ m‘·TÔ‘√ #·÷|üs¡T\qT y˚T - pHé 2013 ≥÷]»+ q÷´dt
$X‚wü+>± Äø£]¸düTÔ+~. Çy˚>±ø£ l ˙\ø£+fÒX¯«sê\j·T+, l e÷s¡ÿ+&˚j·T kÕ«$T <˚yê\j·T+, l Vü≤≥πøX¯«s¡Tì >∑T&ç, l bÕ+&ÉTs¡+>∑kÕ«$T düìï~Û e⁄HêïsTT. sêj·T<äTs¡Z+ |ü]düsê\˝À <ë<ë|ü⁄ 70 <˚yê\j·÷\THêïsTT. sêj·T<äTs¡Z+˝À $X‚wüyÓTÆq •\Œø£fi¯ e⁄+<äq &É+˝À dü+<˚Vü≤+ ˝Ò<äT. Msê|ü⁄s¡+ Á>±eT+˝À ãj·T≥ |ü&çq n‘·´<äT“¤‘· ªªn|ü⁄s¡÷|ü sê‹ •˝≤ eT+#·+µµ yê{Ï •\Œø£fi≤ s¡#·Hê #·eT‘·ÿè‹øÏ Á|ürø£ nì #Ó|üŒe#·TÃ. ÄHê{Ï dü+düÿè‘·T\qT, |ü⁄sê‘·q ø£≥º&Ü\qT <˚yê\j·÷\qT ø±bÕ&ÉTø=q e\dæq u≤<Ûä´‘· eTq+<ä]~. (ªsêj·T\d”eT n|üPs¡« ø£fi≤K+&Ü\Tµ qT+∫)
35