NMF Magazine 2016 by muziekinstrumentenfonds

2016 M A G A Z I N E

NMF MAGAZINE 2016

N M F M A G A Z I N E

INCLUSIEF JAARVERSLAG 2015

2016

Alan Ridout 1934 - 1996

De cd-single

Ferdinand de stier

Ferdinand is een uitgave van het voor spreekstem en solo viool 1971 (Chapell & Co. Ltd.)

Bas Treub

Nino Pen spreekstem

Bas Treub viool NMF die in het voorjaar van 2016 is verschenen.

Nino Pen

THEMA

Tekst

De cd-single is verkrijgbaar via onze website Munro Leaf 1905 - 1976

Nederlandse vertaling Bas Treub &

voor hetVerburg symbolische bedrag Marjolein een podium voor

Totale tijdsduur: 11’02”

van €11,02 (exclusief verzendkosten),

PAUL WITTEMAN MARCO RIASKOFF KAJSA OLLONGREN CEES HOLTKAMP ROSANNE PHILIPPENS

de lengte van het stuk in euro’s. Bas speelt op een viool van Emile Germain (Parijs, 1891) uit de collectie van het NMF.

+ 2016 Nationaal Muziekinstrumenten Fonds

www.muziekinstrumentenfonds.nl

NMFCD201601

www.muziekinstrumentenfonds.nl

het verhaal van een opmerkelijke stier

het favoriete podium van de NMF-medewerkers en .... podiumangst een exclusieve column van

SYLVIA WITTEMAN

tot garnalenkroket

van tarte tatin tot garnalenkroket

12 Patissier op het podium

De klank van een boterbloem INTERVIEW MET ANNEKE TEULINGS DONATEUR NMF

INTERVIEW MET CEES HOLTKAMP

2015

cees holtkamp

De Banketbakker de kookboekhandel

de kookboekhandel

Het jaar 2015 was qua inkomsten het beste jaar in de geschiedenis van het NMF. De totale inkomsten bedroegen bijna €1,8 miljoen; een stijging van bijna 10% ten opzichte van het jaar 2008, dat tot nu toe het beste jaar ooit was. Het NMF ontvangt al jaren geen overheidssubsidie meer, al was dat in 2008 nog wel het geval. Dat maakt de stijging van dit jaar des te opvallender. Ruim 11% van alle inkomsten werd opgebracht door de musici van het NMF zelf: zij betalen een bescheiden vergoeding voor de bruikleen van hun instrument. De overige 89% komt voor het overgrote deel (81%) voor rekening van giften en schenkingen van particulieren en particuliere stichtingen; de rest is afkomstig van vermogensfondsen (8%).

Goed luisteren!

cees holtkamp

INTERVIEW MET ELS SWAAB VOORZITTER NMF

De Banketbakker

“Besturen is mijn hobby”

INTERVIEW MET BERT VAN DER WOLF EN CEES MULDER

De hoge inkomsten in 2015 werden voornamelijk veroorzaakt door een zeer grote schenking van een particuliere stichting, door het opnieuw stijgende aantal donateurs en door een aantal schenkingen, legaten en erfenissen. Het NMF heeft geen winstoogmerk, maar wenst zoveel mogelijk gelden te besteden aan de doelstellingen van de stichting. Het hoge resultaat van 2015 (ruim €700.000) wordt veroorzaakt doordat wel geoormerkte gelden voor de aanschaf van instrumenten al zijn toegezegd, maar deze grotendeels nog niet uitgegeven zijn.

IN EEN NOTENDOP te gebeuren. Een hoog positief resultaat in 2015 betekent daarom een hoog negatief resultaat in 2016, omdat de gereserveerde gelden naar verwachting zullen worden uitgegeven aan instrumenten. De definitieve cijfers over 2015 vindt u in de jaarrekening, die in mei 2016 verschijnt. U kunt deze downloaden via onze website of een gedrukt exemplaar bij ons aanvragen.

Dat komt omdat de selectie en aanschaf van goede instrumenten vaak veel tijd kost, omdat dat uiteraard zorgvuldig dient

Voorlopige cijfers over 2015

MUSICI IN BEELD Harriet Krijgh 9 Pia Eva Greiner 10 Sarah Kapustin 40 Daniel Rowland 42 Anton Spronk 71 Dana Zemtsov 72 Sabine Poiesz 96

Staat van baten en lasten (x € 1.000) Baten eigen fondsenwerving Overige baten Besteed aan doelstelling Besteed aan werving baten Besteed aan beheer en administratie Resultaat

2015 2014 ______________________________________ ______________________________________ 1.575 206

1.063 192

1.781

1.255

667 213 190

832 108 183

1.070

1.123

711 132 ______________________________________ ______________________________________

EEN PODIUM VOOR

“Ik heb lang geaarzeld” 2

Paul Witteman

“Ik wil een moment van waarheid creëren” 56

Huilen op het podium

Rosanne Philippens

“Het enige wat me interesseert, is kwaliteit”

COLUMN VAN SYLVIA WITTEMAN

Marco Riaskoff

“Je moet je publiek blijven interesseren” 68

Kajsa Ollongren

Tournee als dank PRESENTATIECONCERTEN 2016

Ferdinand

HET VERHAAL VAN EEN OPMERKELIJKE STIER

Een dijk van een podium SAMENWERKEN IN WILP

Podiumangst

PSYCHOLOGE EN COACH MARLEEN DREWES PODIUMHELDEN

Zachtjes ronkend...

EEN CONTRABASFLUIT

Dirigeren voor het NMF

92 MUZIKAAL ERFGOEDWEEKEND GRONINGEN 2016

JAARVERSLAG 2015 VOORWOORD MET MIJN NEUS IN DE BOTER INLEIDING HET GAAT ALLEMAAL OM MENSEN

29 30

HET NMF 31 WAT WIL HET NMF BEREIKEN? 33 INKOMSTEN 2015 34 NIEUWE AANWINSTEN 36 EEN INSTRUMENT VOOR TALENT 38 DE TOON DIE MUZIEK MAAKT 40 INSTRUMENTENCOMMISSIE 44 RAAD VAN ADVIES 48 DE TOEKOMST 49 BESTUURSVERSLAG 52 BESTUUR 54 2015 IN EEN NOTENDOP 97

TIPS

van de redactie Marcel Schopman 5 Steven Heybroek 11 Manon Veenendaal 15 Lennart van der Sman 19 Frits Schutte 23 Marie-Thérèse Kuijkhoven 28 Geertje van der Linden 63

Stichting Nationaal Muziekinstrumenten Fonds Postbus 11912 1001 GX Amsterdam Sint Annenstraat 12 1012 HE Amsterdam t 020 622 1255 e info@muziekinstrumentenfonds.nl i www.muziekinstrumentenfonds.nl

www.facebook.com/ muziekinstrumentenfonds www.twitter.com/ instrumentfonds www.instagram.com/ muziekinstrumentenfonds De Stichting is statutair gevestigd te Amsterdam Kamer van Koophandel te Amsterdam 41205257 RSIN nummer 009056002 bankrelatie NL58 ABNA 0555028666 grafisch ontwerp & productie www.conceptcommunicatie.nl oplage: 9.000 Alle musici die zijn afgebeeld in dit magazine hebben of hadden tot voor kort een instrument of strijkstok van het NMF in bruikleen, tenzij anders vermeld. foto omslag Trio Rodin | © Merlijn Doomernik

Comité van Aanbeveling dr. J.E. Andriessen oud-voorzitter Nationaal Muziekinstrumenten Fonds, oud-minister van Economische Zaken jhr. drs. P.A.C. Beelaerts van Blokland oud-Commissaris van de Koningin in de Provincie Utrecht Anner Bijlsma cellist mr. M.J. Cohen oud-burgemeester Amsterdam mr. J.H.M. Deiters oud-directeur Concertgebouw N.V. Hans Heg muziekjournalist Philippe Herreweghe dirigent Janine Jansen violiste mr. P.J. Kalff oud-voorzitter Raad van Bestuur ABN AMRO Bank N.V. prof. dr. Ton Koopman dirigent Herman Krebbers violist mr. C.J.A. van Lede oud-voorzitter Raad van Bestuur Akzo-Nobel N.V. prof. drs. R. de Leeuw oud-algemeen directeur Rijksmuseum Cornélie Möller Max Möller & Zoon drs. George Möller oud-voorzitter Raad van Bestuur Robeco Groep N.V. dr. H.O.C.R. Ruding oud-minister van Financiën prof. Frans de Ruiter voorzitter CvB Koninklijk Conservatorium Den Haag dr. M. Sanders oud-directeur Concertgebouw N.V. W.E. Scherpenhuijsen Rom oud-voorzitter Bestuur van het Koninklijk Concertgebouworkest drs. Mischa Spel muziekredacteur NRC Handelsblad

Het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF) is een onafhankelijke stichting die al sinds 1925 toezicht houdt op het inzamelen van geld voor goede doelen. De taak van het CBF is het bevorderen van een verantwoorde fondsenwerving en besteding door middel van het beoordelen van de fondsenwervende organisaties en het verstrekken van informatie en advies aan overheidsinstanties en publiek. Wanneer u het CBF-keur ziet afgebeeld, kunt u er als gever vanuit gaan dat er verantwoord met uw gift wordt omgegaan. www.cbf.nl Het NMF is door de Belastingdienst aangewezen als een Culturele ANBI, een Algemeen Nut Beogende Instelling. Het NMF hoeft daarom geen erfbelasting of schenkingsrecht te betalen. Donateurs van het NMF kunnen hun giften aftrekken van de inkomsten- of vennootschapsbelasting (uiteraard binnen de geldende regels). www.belastingdienst.nl www.anbi.nl

Beschermheer Z.K.H. Prins Constantijn

FOTO RVD

NMF MAGAZINE 2016

THE FLOOR IS YOURS! Podium. Je heb echte podiumbeesten, of juist mensen die er het liefst niets mee te maken hebben. Je hebt ook podiumbeesten die vlak voor zij het podium opgaan er niets mee te maken willen hebben. Tot welke categorie behoort u? U kunt zich vast wel herinneren dat het podium een keer voor u is geweest. ‘The floor is yours!’, hoort u dan door de microfoon schallen. Daar gaat het over in dit NMF Magazine. Podium in de ruimste zin van het woord. Voor, achter en op het podium. Omdat de musici die wij steunen met een instrument zonder podium geen bestaansrecht meer zouden hebben. En omdat wij het belangrijk vinden om hen zowel letterlijk (door middel van de vele concerten die we organiseren), als figuurlijk (door middel van dit magazine), een podium te bieden. Het magazine (inclusief jaarverslag 2015) staat bol van interviews met bekende mensen als Paul Witteman, Kajsa Ollongren, Marco Riaskoff en violiste Rosanne Philippens. In dit magazine konden we uiteraard niet voorbijgaan aan het thema podiumangst. Ook wilden we u het meest favoriete podium van de NMF-medewerkers niet onthouden. Columniste Sylvia Witteman geeft ons een hilarische blik op wat zij (niet) met het podium heeft. Onze NMF-musici vertellen hoe het instrument dat zij in bruikleen hebben zich gedraagt op het podium. En uiteraard geven we het podium aan de belangrijkste mensen bij het NMF: de mensen die het NMF mogelijk maken, zoals donateurs en schenkers of inleners van instrumenten.

Dit magazine kwam tot stand door de medewerking van velen, maar vooral de redactie van dit magazine verdient, vind ik, ook wel even een podium: Marcel Schopman De altijd creatieve, doelmatige, hardwerkende directeur Marcel Schopman. Wiens brein nooit stilstaat en die de medewerkers van het NMF keer op keer weet te motiveren om weer nieuwe dingen aan te pakken. En om het NMF te verbeteren. Zelf doet hij het heel goed op het podium. Alhoewel Marcel altijd bescheiden is en het podium niet uit zichzelf opzoekt. Maar als het echt moet, dan staat hij er. En hoe! Radio-interviews of presentaties, hij draait er zijn hand niet voor om. Marcel is degene die zorgt dat het podium kan voortbestaan. Lennart van der Sman Kwam ooit bij het NMF binnen als stagiair, maar groeide binnen een mum van tijd uit tot producent en medewerker promotie. Hij is iemand die onmisbaar is gebleken bij het NMF. Lennart is een ster in het verzamelen van goed beeldmateriaal. Op het gebied van taal kun je Lennart alles vragen. Voor dit nummer zocht Lennart dan ook al het beeldmateriaal bij elkaar, en deed hij de eindredactie. Lennart is de technicus die zorgt dat het podium op orde is. Berry van de Ven Marketeer in hart en nieren. Met zijn bedrijf Concept Communicatie verzint hij de mooiste dingen om het NMF in de markt

te zetten. Ook aan dit nummer heeft hij zijn steentje weer bijgedragen. Of hij zelf graag op het podium staat, durf ik te betwijfelen. Berry is in ieder geval degene die zorgt dat de zaal vol zit. Herman Rienstra Hem ken ik al meer dan 15 jaar. Ik kan me nog herinneren dat ik voor het eerst bij hem in zijn studio kwam. Ik was als begin twintiger zwaar onder de indruk van zijn studio. Zo mooi vormgegeven. Toen wist ik nog niet dat veel van wat hij maakt mooi is. Samen met Berry zorgt Herman voor alle promotionele uitingen van het NMF. Dit magazine ontwierp hij ook. Herman is degene die zorgt dat het podium er mooi uitziet. En ik? Ik heb zelf een nogal dubbele relatie met het podium. Als kind heb ik al vroeg geleerd erop te staan. Eerst in een kinderkoor, toen met het theater, later met p iano en cello. Maar het podium bereiken of beroemd worden is nooit mijn ambitie geweest. Liever roep ik "the floor is yours". Ik ben eigenlijk diegene die zich graag inleeft in wat er zowel op als achter het podium gebeurt. Hopelijk beleeft u veel plezier aan dit podiumnummer. Hartelijke groet, Manon Veenendaal hoofdredacteur

“Ik heb lang geaarzeld”

NMF MAGAZINE 2016

TV-presentator

Paul Witteman "Al lang zeiden mensen tegen mij: waarom ga je op televisie niet iets doen met klassieke muziek? En elke keer was mijn antwoord: televisie en klassieke muziek gaan niet goed samen, het medium is er gewoon niet geschikt voor. Bij de meeste programma’s die de camera op klassieke muziek zetten, zie je mensen op een podium iets doen. Het vergt veel camera’s en een zekere muziekregie om muzikanten zo in beeld te brengen, dat de kijker de klanken die hij hoort ook kan volgen. Bij een popbandje is dat stukken makkelijker. Ik heb lang geaarzeld, maar in 2014 kwamen twee bewegingen samen. Om te beginnen had ik geen zin meer in een dagelijkse talkshow als Pauw en Witteman, dat werd te vermoeiend. En twee: Carel Kuyl, mediadirecteur van de NTR, vroeg of ik iets voelde voor een nieuw, wekelijks programma over klassieke muziek. Hij zei dat hij mij er altijd zo enthousiast over vond praten. Het moest wel een breed programma worden, met af en toe een uitstapje naar de lichte muziek. Nou, dat vond ik een prettig voorstel. Praten over klassieke muziek? TV-coryfee Paul Witteman doet het elke zondag in Podium Witteman. ‘Mooie muziek met een verhaal is de drijfveer van ons programma.’

TEKST GUIDO VAN OORSCHOT

Ik had een talkshowachtig magazine voor ogen dat bijpraat over de actualiteit van de klassieke muziek. Dat was er namelijk nog niet. De Tiende van Tijl is een leuk programma, maar het werkt met thema’s en telt hooguit acht afleveringen per seizoen. Ik kijk ook graag naar Vrije Geluiden, maar dat is de cross-over in gedoken en bovendien zit er geen publiek. Maar praten over muziek vind ik alleen gelegitimeerd, als je die ook laat horen.

Reuring

Mooie muziek met een verhaal is de drijfveer van ons programma. Over wat ik mooie muziek vind, word ik in de redactie soms mild gekapitteld. Alsof Paul Witteman weet wat mooie muziek is! Nou, in alle bescheidenheid, ik denk dat inderdaad te weten. Onder mooie muziek versta ik het ijzeren repertoire en daar de krenten uit. Sommige redactieleden willen elke week wel een jazzpianist tonen, of iemand die Jacques Brel zingt. Maar Brel, hoe prachtig ook, vind ik van een andere categorie dan de Cavatina uit Beethovens strijkkwartet opus 130. Voor zover er in redactievergaderingen al enige scherpe toon valt te ontdekken, komt die van mij. Bij hedendaags repertoire word ik bijvoorbeeld voorzichtig. Ik geef toe, dat heeft te maken met het feit dat ik na Bartók en Stravinsky weinig muziek meer begrijp. Vorig jaar ontstond reuring rond de 90ste verjaardag van Pierre Boulez, dat konden we natuurlijk niet negeren. Maar als ík de muziek van Boulez al niet begrijp, dan geldt dat zeker voor de kijker. Toen hebben we van de nood een deugd gemaakt. Dirigent en Boulezkenner Ed Spanjaard kwam langs om mijn lekenvragen te beantwoorden. Hij vertelde er gepassioneerd over en dirigeerde nog een Boulezstuk ook. Of neem de kettingcompositie die we najaar 2015 hadden. We ontvingen de Componist des Vaderlands, Willem Jeths, en vier componerende collega’s, terwijl hun werk niet per se valt onder mijn begrip van mooie muziek.

NMF MAGAZINE 2016

Kijkcijferprins

Natuurlijk hebben we de ambitie om ook jongere kijkers te trekken. Wat dat betreft beviel het eerste optreden van strijkers ensemble Fuse zo goed, dat we zeiden: willen jullie niet vaker komen? Ze hebben een presentatie die past bij Podium Witteman: jeugd, elan, nieuwe wegen, improvisatie. Dat geldt ook voor onze vaste pianist, Mike Boddé. En al vroeg boden we een podium aan de jonge trendwatcher Floris Kortie. Die weet als geen ander wat er speelt tussen jeugd en klassieke muziek. In Hilversum is jeugd trouwens een relatief begrip. Bij NPO 3, de jongerenzender, ligt de gemiddelde kijkersleeftijd natuurlijk het laagst. NPO 1 richt zich op het grote publiek, automatisch kijkt daar ook een deel van de jongeren naar. Podium Witteman zit op NPO 2, de zender voor de hoger opgeleide, cultureel geïnteresseerde kijker. Die is doorgaans wat ouder en dat weerspiegelt zich in het studiopubliek dat bij ons aanschuift. Ook als ik bij klassieke concerten om me heen kijk, zie ik nu eenmaal veel leeftijdsgenoten. Dat we de gemiddelde kijkersleeftijd niet stevig omlaag krijgen, beschouw ik niet als ons falen, we doen er echt alles aan.

Eind 2015 trokken we per aflevering zo’n 250.000 kijkers. Als dat er over pakweg een jaar 300.000 zijn, ben ik tevreden. Bij de NTR werkt een kijkcijferprins die precies weet wanneer mensen afhaken. Hij had een paar goede tips. Tussen een gesprek en een optreden geen instrumenten laten stemmen bijvoorbeeld. Verder mag ik het applaus niet te lang laten duren, dan zappen kijkers weg. Dat blijft lastig, want die musici denken natuurlijk: fijn, applaus!

Na de zomer door

Van onze kijkers krijgen we bijna geen negatieve kritiek. Dat vinden ze in Hilversum hoogst opmerkelijk, want klassieke lief hebbers staan erom bekend dat ze het je inpeperen als je de naam van een componist verkeerd uitspreekt. Kennelijk maken we weinig fouten en daar werken we met de redactie hard aan. Elke tekst wordt gecheckt, of hij nu van mij komt of van een ander.

opgegroeid in een familie met broers en neven, zoals de componist Louis Andriessen, die veel meer van muziek weten dan ik. Bovendien heb ik geen antenne voor opera, hoe vaak ik het ook heb geprobeerd. De meeste muzikanten die we uitnodigen offeren er hun zondag voor op, desnoods reizen ze aan vanuit het buitenland. Ik zou dat niet snel doen, maar het tekent de passie waarmee klassieke musici werken. Ik beschouw het als een compliment dat veel vakmensen blij zijn met het programma. Podium Witteman staat, en ik moet me wel erg vergissen als we na de zomer niet doorgaan."

Vergeleken met andere programma’s die ik heb gepresenteerd, krijg ik buiten proportioneel veel enthousiaste reacties. Mensen die Pauw en Witteman maar zo-zo vonden, schrijven nu: wat een bevrijding moet dit voor je zijn, haha! Maar ik blijf me bewust van mijn bescheiden plaats. Ik ben

Paul Witteman (69) Paul Witteman werd geboren in Haarlem en groeide op in Bloemendaal. Zijn vader, de KVP-prominent Piet Witteman, was in 1947-48 minister van Binnenlandse Zaken. Zijn moeder speelde piano en was een zus van de componist Hendrik Andriessen. Na afgebroken studies piano en politicologie koos Paul Witteman voor de journalistiek. Hij werkte voor de VARA-radio en maakte in 1980 zijn televisiedebuut. In 1998 won hij de Zilveren Nipkowschijf en werd in 2001 uitgeroepen tot beste mannelijke tv-persoonlijkheid. Hij presenteerde programma’s als Het Lagerhuis en Pauw en Witteman. In de Volkskrant publiceerde Witteman veelgelezen columns over klassieke muziek, die hij in drie boeken bundelde. In 2006 schreef hij het Boekenweekessay Erfstukken, waarin hij op zoek ging naar het geheim van muzikaliteit. Voor NPO Radio 4 presenteerde Paul Witteman het programma Pianistenuur. Sinds de eerste aflevering in januari 2015 is hij de anchorman van Podium Witteman, een wekelijks tv-programma over klassieke muziek. Daarin ontvangt hij geregeld musici die spelen op instrumenten van het Nationaal Muziekinstrumenten Fonds, zoals het strijkers ensemble Fuse (zie foto).

MARCEL SCHOPMAN directie

Een Italiaans wonder in een Engelse tuin Opera is misschien wel de meest fascinerende muziekvorm voor mij. Hartverscheurende liefde, bedrog en dood: niets menselijks is deze kunstvorm vreemd. Neem muziek en toneel, voeg daarbij een fascinerend decor, een intrigerende regie, spraakmakende kostuums en een uitgekiende belichting en de avond kan niet meer stuk. Zeker niet als dit in een uitzonderlijk theater plaatsvindt. Mijn liefde voor opera heeft me al op een aantal bijzondere plaatsen gebracht, maar als ik slechts één podium mag noemen dat mijn voorkeur verdient, springt Iford (vlakbij Bath) in Engeland boven alles uit. Alles aan Iford is magisch! Een opera te zien en horen in een miniatuur Italiaans klooster in een Engelse privétuin, ontworpen door de beroemde landschaps- en tuinarchitect Harold Peto is een eenmalige ervaring. Slechts 90 bezoekers kunnen plaats-

nemen in de kloostergangen waarbinnen de opera zich afspeelt. De acteurs raken je soms letterlijk aan als ze tijdens de opera langs het publiek het podium verlaten. Qua intimiteit hebben de concerten in het NMF-pand in de Annenstraat wel iets weg van de operavoorstellingen in Iford. Maar opera in Iford gaat nog een stap verder: want daar voltrekt zich elke zomer onder de sterrenhemel een wonder. Een wonder dat niet uit te leggen valt, maar wat je moet ervaren. Een wonder dat je enerzijds voor jezelf wilt houden, als een kostbaar kleinood, en anderzijds wilt delen met zoveel mogelijk anderen. Om hen ook de kans te geven te genieten van dit verrukkelijke podium.

www.ifordarts.org.uk

Els Swaab

“Mijn hobby is besturen” TEKST FREDERIKE BERNTSEN Even voorstellen: Els Swaab, de nieuwe bestuursvoorzitter van het Nationaal Muziekinstrumenten Fonds. De Amsterdamse volgt Wim Dik op, die in 2015 na veertien jaar afscheid nam. “Het feest voor Wim in het Spoorwegmuseum in Utrecht was fantastisch. En al die talentvolle jonge musici die optraden, ik heb ademloos geluisterd en mijn ogen uitgekeken.”

Een lichte, ruime woning in Amsterdam-Zuid. Op tafel liggen stapeltjes boeken, in de keuken hangen kindertekeningen, rust en orde op maandagmiddag. Juriste Els Swaab (69) heeft sinds een paar jaar geen kantoor meer, maar werkt thuis en dat bevalt prima. Eigen tijd indelen, de weekenden vrijhouden. “Als advocaat werk je zes à zeven dagen in de week, maar nu probeer ik echt twee dagen vrij te zijn. Soms lastig, want ik hou van mijn werk, het is mijn hobby, altijd al geweest. Ik ben een beetje een workaholic. We hebben net een hoop drukte achter de rug die niet met werk te maken heeft. We zijn met de kinderen en kleinkinderen naar Euro Disney geweest, en het was geweldig. Ik zag er vreselijk tegen op, maar de kinderen vonden het zo fantastisch dat ik helemaal om was.” De waslijst aan bestuursfuncties – com mercieel en cultureel – van Swaab is indrukwekkend. Zo is ze onder meer voorzitter van het bestuur van het Oerol Festival en maakt ze vele theatergroepen van dichtbij mee. Vrije weekenden kun je je nauwelijks voorstellen. “Toch is er een goede balans, als ik ergens voor gebeld word, kijk ik eerst of er een andere functie binnenkort ophoudt: het een maakt plaats voor het ander.” Swaab was voorzitter van de Raad voor Cultuur en had te maken met de ontwikkelingen binnen het stormachtige tijdperk-Halbe Zijlstra. Ze was de motor achter de militaire operatie waar een gedegen advies uitrolde voor de staatssecretaris.

“Dat hij vervolgens zijn eigen gang ging, en zonder blikken of blozen onze aanbevelingen naast zich neerlegde en het mes bovenmatig in de subsidies zette, heeft me doen besluiten die functie neer te leggen. Als adviesorgaan moet je wel serieus genomen worden. Er werd en wordt met zo weinig middelen gewerkt in de podiumkunsten, en veel is liefdewerk oud papier. Eigenlijk schandalig in zo’n rijk land als Nederland. Grote organisaties vinden wel sponsors, maar de kleine, nieuwe, de niches nauwelijks. En dat zijn de bouwers aan de toekomst.” “Bouwers die mede dankzij het Nationaal Muziekinstrumenten Fonds (NMF) het podium kunnen betreden. Het NMF is nieuw voor me, ik heb niet eerder met het fonds te maken gehad. Een prachtige organisatie die loopt als een smooth rijdende trein, Marcel [Schopman, directeur, red.] heeft alles prima in de hand. Maar toch, gesmeerd of niet, het zal een jaar duren eer ik helemaal ingewerkt ben. In een organisatie moet je groeien.” Wat voor soort voorzitter bent u? “Ik streef naar consensus, en vind het belangrijk om in een prettig team te werken. Dat is essentieel. Als dat er niet is, begin ik er niet aan. Stemmen vind ik uit den boze. Ik ben vrij pragmatisch, heb geen geduld voor lange vergaderingen. Wanneer er besluiten genomen moeten worden, doe ik vaak even een belrondje om te polsen: hoe zit jij erin? Je vindt altijd wel een oplossing. Mijn mening als voorzitter schuif ik, waar nodig, opzij. Een besluit waar ik het persoonlijk

NMF MAGAZINE 2016

niet helemaal mee eens ben, is niet erg, als het team er maar achter staat.” “Mijn vader heeft me altijd geleerd: als je moeilijk kunt kiezen, is het allebei goed. Ik ben een Weegschaal, en kan bijvoorbeeld bij kleren nooit kiezen: een blauwe of een rode bloes? Nu koop ik allebei. Vroeger mocht ik natuurlijk maar één ding hebben. Mijn vader zei: als het niet moeilijk is om te kiezen, dan is er vanzelfsprekend één ding de moeite waard. Zijn gedachten hierover helpen me erg in mijn leven. Ik vind het vaak moeilijk om knopen door te hakken en zoek naar een balans.”

Maakt Swaab zelf ook muziek? “Nee, ik ben een passief liefhebber. Mijn grootmoeder was pianiste, zij vormde een trio met onder anderen haar zoon Juda, die cello speelde. Die zoon, de broer van mijn vader, verloor ze in de oorlog – hij werd met zijn gezin vermoord in Sobibor. Dat heeft een enorme schaduw op het leven van mijn grootouders geworpen, iets wat ik als kind helemaal niet wist. Mijn broer en ik hadden na de oorlog les van haar, en wij waren niet echt brave studenten. Als we daar kwamen, in een beetje afstandelijke, niet zo vrolijke sfeer, luisterde mijn grootvader

van achter de schuifdeuren mee... Na afloop deed ze dan die deuren open en zei ze: Ben, het was weer de ‘g’ van ‘gaat’. Geen van beiden hebben we ooit de ‘g’ van ‘goed’ gekregen, dat was een tikje demotiverend. Alles goed bedoeld natuurlijk, maar wij waren muzikaal niet interessant voor haar. Dus als je me nu vraagt naar de muzikale stimulans in mijn leven, die is – hoewel ik toch goede herinneringen heb aan de piano – pas later gekomen, puur vanuit mezelf. Maar ik hou wel intens van pianotrio’s, de formatie waarin mijn grootmoeder speelde.”

NMF MAGAZINE 2016

“We gaan veel naar toneel, en komen met enige regelmaat in de concertzaal. Ing, mijn vrouw, is degene in huis die muziek opzet, en dat kan van alles zijn, maar ik ben wel klassiek georiënteerd.” Zingt u dan mee, onder de afwas? “O nee! Op school vroeger hadden we zangles, en nog voordat de les begon moesten er een aantal leerlingen op de gang omdat ze vals zongen, ik ook... dus ik durf niet te zingen.” Niet zo goed piano kunnen spelen, niet zo goed kunnen zingen, en dus voorzitter van het bestuur van het NMF en werkzaam in zoveel andere culturele organisaties, wat zouden de geleerden hiervan zeggen? “Haha, het is fantastisch om op een andere manier dan uitvoerend met muziek bezig te kunnen zijn, ik geniet er iedere dag van.” Els Swaab werkt achter de schermen. Ze schept de voorwaarden voor mensen die het podium betreden. “Zelf zou ik niet zo gauw op een podium gaan staan. Ik bewonder mensen zeer die het lef hebben om dat wel te doen. Mensen die zich kwetsbaar opstellen en proberen de ander mee te krijgen in waar ze aan hebben gewerkt. Het podium is er voor de kunsten, voor mensen die een bijzonder verhaal hebben, die iets voor het voetlicht willen brengen. Dat is in mijn positie niet aan de orde. Ik werk het liefste op de achtergrond, ik wil wel meerwaarde hebben, maar dan in het bestuurlijke en organisatorische. Eigenlijk heel saai, maar ik vind het leuk. Ik ben best weleens jaloers op creatievelingen die anderen kunnen ontroeren met hun kunst, maar als ik opnieuw een beroep mag kiezen dan zou dat toch niet in de creatieve richting zijn. Ik kan me ook niet voorstellen dat ik daar talentvol genoeg voor ben. Je moet extreem goed zijn. Vele uren studeren als musicus zou ik niet kunnen opbrengen. Ik ben een ongeduldig mens, in veel opzichten. Als je een instrument bespeelt, creëer je een bepaalde rust voor jezelf, alleen al doordat je zoveel en lang moet studeren. Dat geduld heb ik niet.”

dat ik soms snel en daarmee ook weleens slordig ben en dan roep ik mezelf een halt toe, even pas op de plaats, niet doordenderen. Ik geloof dat men mij soms afstandelijk vindt, terwijl ik zelf het gevoel heb dat dat helemaal niet zo is. Ik voel me betrokken bij mijn omgeving, de dierbaren om me heen. Ik ben sinds tien jaar met Ing en die heeft een heel gezin meegenomen. Dat was gek voor mij, ik had zelf geen kinderen. En nu heb ik opeens kleinkinderen, een heel mooie ontwikkeling in mijn leven waar ik enorm gelukkig mee ben.” “Mijn hobby is het besturen, anders zou ik het niet doen. Ik ben zo blij met wat ik nu allemaal mag doen, dat ik soms weleens denk: o jee, wat moet ik als ooit een keer de functies waarin ik werkzaam ben wegvallen? Die gedachte kan me aanvliegen.” En al die boeken die hier liggen? “Je kunt niet de hele dag lezen. Ik lees romans, maar ik neig steeds meer naar biografieën, en dat heeft ook met dat geduld te maken. Een roman van zeshonderd bladzijden is me te dik. Op een gegeven moment moet

“Zelfreflectie, daar vraag je me wat, dat is een heel ding. Niet zeuren, daar hou ik wel van. Het tempo waarin ik gewend ben te werken en te denken, wordt niet altijd gewaardeerd. Je bent wie je bent, en dat is ook goed. Maar ik ben me ervan bewust

het klaar zijn. Een biografie kun je wegleggen en na een tijd weer eens oppakken. Afgelopen zomer in ons huis in Bergen heb ik met plezier Een schitterend vergeten leven over celliste Frieda Belinfante gelezen, en ook Diaghilev van Sjeng Scheijen. Naar een onbewoond eiland zouden er een paar boeken meegaan, maar niet te veel, want na een week zou ik weer terug naar huis willen. In de stad gebeurt het. Ik ben verknocht aan Amsterdam, de drukte, de gezelligheid. Ik kan me al die toeristen wel voorstellen: Amsterdam is heerlijk.”

Els Swaab in gesprek met Diederik Baron van Wassenaer op het afscheid van Wim Dik in het Spoorwegmuseum, 3 juni 2015.

MUSICUS IN BEELD Harriet Krijgh 1991

bruiklener tot oktober 2013 Â© Marco Borggreve

MUSICUS IN BEELD Pia Eva Greiner 1985

cello Daniël Royé (Amsterdam, 2006) © Jamie Davis

STEVEN HEYBROEK financiële administratie

Mijn favoriete podium: een eiland Podia heb je in diverse soorten en maten. Van een omgekeerd fruitkistje op een straathoek tot een voetbalstadion gevuld met veertigduizend man publiek. Maar als een van onze Waddeneilanden dienst mag doen als podium dan word ik daar erg blij van. U raadt het al: ons mooie Terschelling met zijn trotse vuurtoren de Brandaris is elk jaar tien dagen lang het podium voor het bruisende Oerol Festival. Terschelling kent vele type podia: stranden, duinpannetjes, droogvallende wadplaten, omboste weilanden of romantische groentetuinen. Voor iemand als ik, die verknocht is aan natuur én cultuur, zijn de theater- en muziekvoorstellingen op dit eiland als een zak vol snoep uit de snoepwinkel. In de afgelopen jaren heb ik al vele memorabele voorstellingen meegemaakt. Zoals de voorstelling Lollipop van Miek Uittenhout waarbij één danseres onder een stolp erg mooi en aangrijpend in een dans de eenzaamheid, het verdriet, het verval en de verlangens van een vrouw aan

het einde van een succesvolle carrière verbeeldde. Of de diepgravende voorstelling Home Sweet Home van ViaBerlin waar ook musici van het Ragazze Kwartet aan mee werkten. De mooiste en meest ontroerende voorstelling was Het jaar van de Schlager door Berg en Bos. Bij deze indringende voorstelling klopte in mijn beleving alles. In een beboste duinpan waar tijdens de voorstelling de schemer inviel ontvouwde zich een dramatisch verhaal rond een auto-ongeluk binnen een vriendengroep. In combinatie met theater en muziek fungeert dit eiland ook als podium voor unieke objecten die je kijk op de natuur vaak beïnvloeden en zeker verrijken. Een ieder die dit unieke podium in de Waddenzee nog nooit heeft betreden wens ik toe dat het er nog eens van komt.

www.oerol.nl

NMF MAGAZINE 2016

Cees Holtkamp

“Patissier op het podium TEKST MARCEL SCHOPMAN Veel van de donateurs van het NMF zijn bijzondere mensen. En sommige van die bijzondere donateurs staan, net als de musici van het NMF, vaak op een podium. Banketbakker Cees Holtkamp is één van hen. Hij veranderde van een verlegen jongen in een podiumdier. Die overigens altijd bescheiden is gebleven en zijn prestaties wenst te relativeren.

Kwaliteit

Er bestaan van die namen die garant staan voor de allerhoogste kwaliteit. Als het om violen gaat, is dat Stradivarius, als het over vleugels gaat, is dat Steinway. En als de naam Holtkamp genoemd wordt, slaken liefhebbers van koek, chocolade en taart een zucht van opwinding. En liefhebbers van croquetten (en vooral de garnalencroquetten!) evenzeer. Want Cees Holtkamp, de patissier die samen met zijn vrouw Petra vanaf 1969 tot een aantal jaar geleden de banketbakkerij aan de Vijzelgracht in Amsterdam bestierde, heeft een onovertroffen reputatie opgebouwd op het gebied van deze lekkernijen. Minder bekend van Cees Holtkamp is zijn grote liefde voor kunst en cultuur. Hij is geïnteresseerd in muziek, architectuur, ballet, theater, beeldende kunst, ja, in wat eigenlijk niet? De liefde voor muziek en andere kunstvormen zat er al vroeg in. Verantwoordelijk daarvoor was met name zijn oom Cor die pastoor en historicus was en de jonge Cees in aanraking bracht met schoonheid in verschillende vormen. Kerkmuziek behoorde tot zijn eerste grote passies: renaissancecomponisten als Clemens non Papa en Claudio Monteverdi en latere componisten als Don Lorenzo Perosi noemt hij als zijn favorieten. Maar eigenlijk houdt hij van alle muziek en bezoekt hij met grote regelmaat concertzalen en kerken. Alleen voor opera maakt hij een uitzondering. Dat is een witte vlek voor hem. Zelfs zijn beste vrienden krijgen hem die streep niet over.

Omdat Cees gelooft dat waar je van houdt, je ook moet steunen, is hij al jarenlang donateur van een groot aantal culturele goede doelen en – natuurlijk – ook van het NMF. Sinds het Jubileumconcert in het Concertgebouw in 2008 bezoekt hij trouw de jaarlijkse Presentatieconcerten van het Muziekinstrumenten Fonds. Hij wordt vooral geraakt door het optreden van jonge kinderen, zoals de Fancy Fiddlers, op het podium. ‘Ontroerend’, noemt hij dat.

Van achter de coulissen naar het podium

Tijdens zijn jaren in de bakkerij bleef Cees het liefst op de achtergrond. Petra stond in de winkel en Cees stond achter. Hij voelde zich ongemakkelijk in de winkel, bang

NMF MAGAZINE 2016

voor opmerkingen dat er iets niet goed zou zijn of zijn klanten de prijs van de producten te hoog zouden vinden. Maar na zijn pensionering, in 2002, veranderde dat. Sindsdien is hij heel bekend met het fenomeen podium, sterker nog: hij kan inmiddels een echt podiumdier genoemd worden die zijn hand bijna nergens meer voor omdraait. Verantwoordelijk voor deze ommezwaai was de uitnodiging, kort na zijn pensionering, om een workshop te houden voor een klein gezelschap. Cees wilde geen ‘nee’ zeggen tegen de vriend die hem dit vroeg en sprong in het diepe. Die eerste keer viel niet mee. In zijn eigen

woorden: “je twijfelt zo aan jezelf, je bent nerveus, je wilt te veel doen. Ik overdreef. Het mocht koste wat kost niet tegenvallen”. Het publiek vond het blijkbaar wel een succes, want het was het begin van een lange reeks optredens. “Langzamerhand overwin je je podium angst”, zegt Cees. Na de workshops kwam al snel FoodTube, het videokanaal voor alles wat met lekker eten te maken heeft. De filmpjes die daarop te zien zijn, met Cees en zijn kleindochter Stella (die wellicht in de voetsporen van haar opa en ouders gaat treden), gaan over het bereiden van heer-

lijkheden als Utrechtse sprits, oliebollen, Tarte Tatin, boterkoek en amandelpudding. Daarna kwamen de lezingen. Zijn interesse in architectuur en zijn grote liefde voor Amsterdam deden hem besluiten gids te worden en op die manier anderen te laten delen in de schoonheid van de stad. En Cees ging boeken schrijven, waaronder het succesnummer ‘De Banketbakker’ en ‘De kleine Banketbakker', voor kinderen vanaf 5 jaar. Dat leidde weer tot talloze interviews en boekpresentaties waarvoor Cees het podium op moest.

NMF MAGAZINE 2016

Ondanks dat hij dus vaak en veel op podia staat, is hij toch nooit helemaal gerust op zijn optreden. “Het kan wel eens fout gaan met de zaal waar je voor staat. Afgelopen zaterdag ben ik nog haast in de hel beland. Want als de mensen niet goed reageren, dan ga je bijna dood. Maar gelukkig loopt het 99 van de 100 keer als een trein. Tegelijkertijd is het zo, dat één slechte presentatie me weer een hoop kost om dat te overwinnen. Hoewel, als er tijdens een presentatie iets mis gaat, vinden de mensen het vaak helemaal niet erg, maar juist grappig. Dan kom je dichter bij de mensen te staan.” Cees kan zich, kortom, al lang een door gewinterde podiumgast noemen. Iemand die zich heel goed realiseert wat het voor musici moet betekenen om op een podium te staan. Hij ziet ook duidelijke parallellen in datgene wat hij belangrijk vindt en wat er in de muziek belangrijk is. Dat zijn vooral kwaliteit en schoonheid. En daarnaast hoef je niet de beste te zijn, maar moet je wel vreselijk je best doen. Dat is – meer dan wat dan ook – belangrijk volgens hem. En er is ook een overeenkomst tussen Cees en het NMF: want het mooie van het NMF is, vindt hij, dat instrumenten doorgegeven worden aan een volgende generatie – en dat is precies wat hij doet met zijn recepten, die hij in boeken, lezingen en workshops bekend maakt aan iedereen die daarin geïnteresseerd is. Geheimen heeft Cees niet. Hij geeft graag zijn kennis door.

Cees Holtkamp is een zeer bevlogen mens. En iemand die een enorme ontwikkeling heeft doorgemaakt. “Vroeger durfde ik niet eens iemand een hand te geven of aan te kijken.” Nu gaat er geen week voorbij of hij staat ergens op een podium. Dat kost hem veel tijd, maar hij geniet er volop van. Ondanks dat blijft hij enorm bescheiden over zijn verdiensten en kwaliteiten. “Het kan altijd beter”, zegt hij, “je mag eigenlijk nooit tevreden zijn.” Het laatste waar Cees op uit is, is roem en bekendheid. Groot was zijn pret daarom toen hij ooit in een winkel in de Kalverstraat zijn naam noemde en als reactie kreeg: “Holtkamp…eeehhh…bent u misschien een broer van de pianostemmer?”

Je best doen, daar gaat het om

MANON VEENENDAAL marketing en fondsenwerving

Een podium bij mensen thuis Door mijn werk bij het NMF heb ik al heel wat podia bezocht in mijn leven. Podia in allerlei soorten en maten. Podia met een akoestiek zo mooi om helemaal wild van te worden, of zo droog om niet over naar huis te willen schrijven. Maar of de akoestiek nu goed of slecht is, of de stoelen wel of niet lekker zitten, of de koffie in de pauze wel of niet te drinken is... Het zijn allemaal maar luttele randvoorwaarden, die marginaal meespelen in de keuze voor mijn favoriete podium. Veel belangrijker vind ik de sfeer bij een concert. Op nummer twee staan voor mij dan ook de NMF Presentatieconcerten, die het NMF de laatste paar jaar op de kleinere podia organiseert. De toegewijde, enthousiaste mensen uit het publiek, de goede musici, de prachtige instrumenten, een drankje en hapje na afloop; het zijn geweldige concerten, waarbij de sfeer op z'n best is.

Maar met stip op één komt voor mij ‘het podium bij mensen thuis’. Daar waar ik vaak getuige ben van een intiem concert met musici van het NMF ter gelegenheid van een verjaardag, een huwelijk of een bijzonder jubileum. Op de meest uiteenlopende locaties, door het hele land. Alle randvoorwaarden voor een goed concert lijken te komen vervallen. De akoestiek kan slecht zijn. Of de musici nog in hun groeifase... Maar de gasten krijgen een intiem privé-concert, vaak onverwachts, en zitten soms zo dichtbij dat ze de musici kunnen aanraken. Ze kunnen de musici horen ademen. Hun hart bijna horen kloppen. En de sfeer is altijd uitzonderlijk goed. En daarom is mijn favoriete podium ‘een podium bij mensen thuis’. Meer informatie over privéconcerten op :

pagina 95

“Ik wil een moment van waarheid creëren”

NMF MAGAZINE 2016

Violiste

Rosanne Philippens Rosanne Philippens vond haar weg naar het podium met horten en stoten. Maar nu de violiste er stevig op staat, wil ze er weer vanaf.

TEKST GUIDO VAN OORSCHOT

"In 2009 oogde mijn toekomst rooskleurig. Ik was met de hoogste lof afgestudeerd aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag en won het Nationaal Vioolconcours Oskar Back. Maar mijn weg naar een fijne carrière vond ik niet vanzelf. Het conservatorium had me helaas niet opgeleid om te begrijpen hoe de muziekpraktijk in elkaar zit. Ik moest alles zelf uitvinden en dat ging met horten en stoten.

ding volgen bij Ulf Wallin. Om te beginnen is hij een uitstekende vioolleraar, maar het werd nog leuker toen ik de Berlijnse muziekscene leerde kennen. Mijn introductie verliep via de Franse pianist Julien Quentin. Hij had me begeleid bij mijn auditie en het klikte vanaf de eerste maat. Al snel zat ik tussen mensen die een internationale solocarrière hadden, en speelde ik met musici uit de Berliner Philharmoniker.

De basis was helder: ik hield van vioolspelen en communiceerde graag met het publiek. Ik gaf concerten en had niets te klagen. Maar diep van binnen knaagde het gevoel dat ik moest kiezen. Wilde ik solist worden? Maar hoe zat het dan met de kamermuziek? En als ik kamermusicus wilde worden, hoe moest ik dát dan weer aanpakken? Ik kwam er niet uit en werd gek van mezelf.

Julien nam me ook mee naar een oude fabriekshal. Die deed dienst als concertzaal en daar had hij carte blanche. Op een dag speelden we er de vioolsonates van Brahms. Ik leefde helemaal op, tussen die bij elkaar geraapte stoeltjes en kaarsen. Het publiek reageerde warm en kwam na afloop met me praten. Over muziek, over inspiratie, het was zo intiem. Opeens besefte ik wat ik het belangrijkst vind van musiceren: saamhorigheid. Met het publiek een moment van puurheid en waarheid creëren, de energie opwekken waarmee je verder kunt.

Voor een paar concerten belandde ik op een cruiseschip. Ik merkte dat het me enorm aangreep om met een boot over de Middellandse Zee te varen. Het gaf een opwindend gevoel van vrijheid. Pratend met andere musici brak het inzicht door. Misschien moest ik weg uit Nederland, mijn uitvalsbasis verplaatsen en zien wat er gebeurt.

Kicken in Berlijn

Twee jaar na het winnen van het Nationaal Vioolconcours nam ik het bijbehorende prijzengeld op. Aan de Hanns Eisler Akademie in Berlijn ging ik een masteroplei-

Berlijn gaf een enorme kick, maar intussen gingen mijn optredens in Nederland gewoon door. Mijn speelpraktijk bleef het belangrijkst en ik ging zelfs op zoek naar een manager. Ik trof een man die dingen vroeg als: hoe zie je jezelf over vijf jaar? Ook had hij het over een product dat we in de markt moesten zetten. Ik zei alleen maar: hou op! Ik moest er niets van hebben. Ik wilde doorgaan zoals ik gewend was, dat ging toch goed? Inmiddels weet

NMF MAGAZINE 2016

ik dat je niet kunt blijven aanmodderen. Ook al ben je jong en succesvol: als je op het podium wilt staan, moet je plannen maken.

Lot in eigen hand

Een ander inzicht daagde toen ik rondliep met ideeën voor een cd. Ik wilde klassieke muziek opnemen die was beïnvloed door Hongaarse volksmuziek. Ik kon er mee terecht bij Channel Classics. In dezelfde tijd werd ik met pianist Yuri van Nieuwkerk geselecteerd voor de Dutch Classical Talent Award. Daaruit vloeide een stappenplan voort en opeens had ik een project. Ik nam het lot in eigen hand en dat werd min of meer mijn redding. Ik ging Hongaarse muziek leren van zigeuners! Les krijgen van mensen die Bartók misschien nog hadden gekend! De laatste jaren is er veel veranderd. Ik merk dat mensen op sleutelposities me steunen, bijvoorbeeld door mijn naam te noemen in het buitenland. Dat is geweldig, maar het geeft me ook het gevoel dat

ik extra hard moet werken. Gelukkig voel ik me op m’n best wanneer ik in de weer ben met muziek, ik vind het vreselijk als ik van mezelf een dag vrij moet nemen. Het solistschap komt steeds prominenter bovendrijven. Kennelijk had ik tijd nodig om het gevoel te krijgen dat ik het verdien. Dat ik iets te vertellen heb en dáárom als solist voor een orkest mag staan. Ik vond een management dat me helpt op een manier die bij me past. Samen bespreken we waar ik van droom, op welk podium ik wil staan en met welke dirigent. Ook praten we over de muziek die ik graag wil spelen. Stukken waarvan ik denk: daarin maak ik het verschil. Ik wil wel het gevoel hebben dat het nut heeft wat ik doe.

Van het podium af

In september maakte ik een tournee met het Noord Nederlands Orkest. Ik speelde Mozarts Vijfde vioolconcert, nadat ik me heel de zomer had ondergedompeld in kamermuziek. Ik vond het opeens zo apart: werken met een dirigent, samen buigen voor een publiek dat op afstand blijft. Iedereen verklaart me voor gek, maar ik droom ervan het Vioolconcert van Brahms zonder dirigent te spelen. Dan kunnen de orkestmusici en ik nóg beter op elkaar reageren. Het publiek komt er in een halve cirkel omheen zitten, zodat we iedereen

de muziek in kunnen trekken. Mijn ideaal is om het podium af te komen. De Kleine Zaal van het Concertgebouw heb ik eens laten verbouwen tot Hongaars restaurant. Stoelenrijen eruit, cafétafeltjes erin, zelfs op het podium. Er kwamen ook Hongaarse zigeuners spelen. Naast ‘grote’ concerten geef ik veel recitals en soloconcertjes waarbij ik het publiek vertel over de muziek. Stukken van Szymanowski en Ysaÿe bijvoorbeeld, prachtig maar onbekend repertoire waarin ik de luisteraars kan onderdompelen. Ik merk dat ik ze daar een groot plezier mee doe, dat geeft een ontzettende kick. Weet je wat ik ook heerlijk vind? Kerkjes in the middle of nowhere. Het publiek dat eropaf komt, kijkt soms wekenlang uit naar zo’n concert, dan kun je samen iets moois op touw zetten."

Rosanne Philippens (29) Rosanne Philippens begon met vioolspelen toen ze drie jaar was. Vanaf haar elfde kreeg ze les van vioolpedagoog Coosje Wijzenbeek. Ze voltooide haar bachelorstudie bij Vera Beths aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag summa cum laude. Ook haar masterstudie bij Ulf Wallin aan de Hanns Eisler Akademie in Berlijn bekroonde ze met de hoogst mogelijke punten. In 2009 won ze het Nationaal Vioolconcours Oskar Back, in 2014 schreef ze het concours van Freiburg op haar naam. Ze treedt op met dirigenten als Xian Zhang en Yannick Nézet-Séguin en speelt kamermuziek met o.a. Guy Braunstein en Nicolas Altstaedt. Sinds kort bespeelt Rosanne Philippens de ‘Barrere’ Stradivarius uit 1727, een bruikleen van het Elise Mathilde Fonds, het instrument waarop Janine Jansen vijftien jaar gespeeld heeft. Op haar twaalfde leende Rosanne haar eerste viool van het Nationaal Muziekinstrumenten Fonds. Na deze Uebel kreeg ze de Bergonzi 'ex Herman Krebbers' in bruikleen.

LENNART VAN DER SMAN productie en promotie

Een cellist in Sint-Petersburg Ook als amateurcellist betreed je soms bijzondere, indrukwekkende podia. Het is vaak niet eens de akoestiek of de kwaliteit van je eigen spel die een concertlocatie voor altijd in je geheugen doet opslaan. Soms komt gewoon alles samen. Dat overkwam mij met mijn studentenorkest tijdens de tournee van 2012. We hadden een vermoeiende concertweek in Moskou achter de rug. In een klamme nacht stapte het tachtigkoppig orkest een gammele nachttrein in op weg naar Sint-Petersburg. Op het laatste moment was besloten de instrumenten toch apart met een veilig busje te vervoeren. Er mocht niets fout gaan: de volgende middag werden we verwacht in de Smolny kathedraal om een benefietconcert voor het Rode Kruis te geven. De nacht was kort en onwerkelijk. Ik was omringd door lege flessen wodka, ongure types en onbestemde geuren. Voor mij persoonlijk was het

ook de treinreis terug naar de stad waar ik enkele jaren geleden studeerde en die ik graag weer herontmoette. We arriveerden op tijd voor ons concert. De instrumenten gelukkig ook. In de felle zon glinsterde de prachtige, wit-pastelblauwe Smolny kathedraal ons blij tegemoet. De vrijwilligers van het Rode Kruis overlaadden ons met een zelfgemaakte lunch: een geweldig ontvangst! Gebroken van de treinreis, hier en daar wat brak, speelden we de uitzinnige Tiende symfonie van Sjostakovitsj in het hol van de leeuw: de geboortestad van de componist. De zaal zat vol, en op het podium zat een gelukkige cellist: ik was terug in Sint-Petersburg.

www.cathedral.ru/smolnii_sobor

NMF MAGAZINE 2016

Anneke Teulings DONATEUR

De klank van een boterbloem TEKST MARCEL SCHOPMAN Anneke Teulings stond in 2015 op een keerpunt in haar leven. Want ze deed afstand van het grote landgoed dat zij als directeur-eigenaar 35 jaar lang bestierde – en zocht daarvoor opvolgers die in haar geest verder zouden gaan. En ze moest afscheid nemen van haar vleugel, een instrument dat haar verbond met haar moeder. Afscheid nemen van haar vleugel viel haar nog zwaarder dan gedag zeggen tegen haar landgoed. In het NMF vond ze een waardige nieuwe beheerder van het instrument dat haar zo dierbaar is.

Landgoed Bleijendijk

16 juni 2015: Piano-expert Frank Bonarius reist af naar een bijzondere plek, landgoed Bleijendijk in Vught. Het NMF heeft hem gevraagd de vleugel te bekijken die daar in de villa op het landgoed staat en die het NMF ter schenking is aangeboden. Terug in Haarlem schrijft hij: “De vleugel klinkt zeer goed en heeft een geweldig prettige, lichte speelaard. Voor studenten die de voorkeur geven aan een klassieke vleugel is dit een absolute topvleugel.” De vleugel is – net als het landgoed – eigendom van Anneke Teulings. Rond 1980 kwam dit landgoed in haar bezit en sindsdien heeft zij daar als directeur-eigenaar Bleijendijk omgetoverd tot een centrum voor bewustzijnsontwikkeling van de mens in relatie tot de aarde en tot zichzelf. Dit jaar, na daar 35 jaar leiding te hebben gegeven en gewerkt te hebben, was het tijd voor een volgende stap in haar leven. Ze beschouwt haar taak in Vught als volbracht en heeft het landgoed doorgegeven aan nieuwe eigenaars. Aan mensen die in haar geest doorgaan om die bijzondere plaats te gebruiken. De vleugel op het landgoed was oorspronkelijk van haar moeder, mevrouw Corrie Teulings-Ummels (zie foto hiernaast). De moeder van Anneke was concertpianiste. Als kind speelden Anneke en haar broer onder de Bechstein-vleugel van haar moeder, die vele uren per dag musiceerde. Zo groeiden zij op te

midden van de muziek van de grote componisten. Vader Teulings bespeelde geen instrument, maar was wel muzikaal. De familie bezocht met regelmaat de concerten van het Brabants Orkest. Bij belangrijke gebeurtenissen, als hun 25-jarig huwelijk, organiseerden ze een huisconcert. Pianist Theo Bruins speelde af en toe bij de familie. Dirigent Hein Jordans kwam over de vloer in het ouderlijk huis. Geen wonder dus, dat Anneke met zulke ouders ook interesse in en liefde voor muziek kreeg. Ze kreeg ook al vroeg pianoles. Zelf besloot ze echter psycholoog en psychotherapeut te worden. Toen landgoed Bleijendijk op haar pad kwam en ze daar ging werken om haar idealen te realiseren, schonk haar moeder haar de vleugel. Die werd in al die jaren daar veelvuldig gebruikt voor concerten of gewoon – om op te spelen, door bezoekers. Haar landgoed was geen doel maar een middel. Het ging Anneke Teulings erom op die plek het bewustzijn van de mensen in relatie tot de aarde en zichzelf te ontdekken. “Als ze daarmee aan de gang gaan, raken ze allemaal geïnteresseerd in muziek. Kinderen ook. Als die veel met de natuur aan de gang gaan, hebben ze het over de klank van een boterbloem. Dat is een hele wereld op zich.”

Afscheid nemen

Toen het besef begon door te dringen dat haar taak in Vught erop zat, besloot Anneke Teulings ook de vleugel een goede

NMF MAGAZINE 2016

bestemming te geven, net als haar landgoed. Het instrument meenemen naar Amsterdam, waar ze al die jaren is blijven wonen, wilde ze niet. In haar Amsterdamse woning heeft ze namelijk al een mooie Yamaha-piano staan, die haar ook dierbaar is. Het is de piano waar haar moeder, drie weken voor haar dood, op 86-jarige leeftijd, nog een Beethoven-sonate op speelde. Desalniettemin, het nakende afscheid van haar vleugel baarde haar zorgen. Ze vond het nog moeilijker afscheid van dit instrument te moeten nemen dan van haar landgoed. Want de vleugel was de verbinding met haar moeder. Net als

ze voor het landgoed een goede opvolger zocht, zo deed ze dat voor haar vleugel. Eerst kwam er een Georgische pianiste op haar pad aan wie ze de vleugel wilde schenken. Maar ze gaf er uiteindelijk toch de voorkeur aan het instrument duurzaam in handen te geven van begaafde musici. Door een tip van een medewerker van het landgoed kwam ze in contact met het NMF. En uiteindelijk besloot ze dat daar haar instrument naartoe moest. Frank Bonarius schreef lovende woorden over haar vleugel, en het duurde niet lang of de schenkingsovereenkomst was rond en de vleugel werd opgehaald. “De dag

dat-ie weg moest, dat was echt afscheid nemen. Het deed me verdriet. Ik ben ermee opgegroeid, het instrument was een deel van mijn leven.” Niet alleen schonk Anneke Teulings de vleugel aan het NMF, ze financierde ook nog eens de restauratie ervan. Want bodem, besnaring, rast en mechaniek dienden hersteld te worden voordat het NMF de vleugel in kan zetten. En die groene kleur, die bleef. Annekes moeder heeft de vleugel bewust groen laten spuiten, eenvoudigweg omdat ze zwart lelijk vond: “Zo’n zwart, grommend monster in je kamer, brrr!” Anneke hecht eraan dat die kleur zo blijft.

NMF MAGAZINE 2016

Doorgeven

Nu heeft ze landgoed en vleugel doorgegeven. Een hoofdstuk is daarmee afgesloten. Het is goed zo. Ze zal over een tijdje nog wel eens teruggaan naar het landgoed in Vught, kijken hoe het ermee staat. En over een tijdje, als de vleugel gerestaureerd is en er een bespeler is gevonden, zal het NMF haar uitnodigen voor een privĂŠconcert voor haar en haar genodigden, om te horen hoe het instrument weer klinkt. En om te ervaren hoe blij de nieuwe bespeler met haar instrument is. Stilletjes hoopt ze op een vrouwelijke bespeler. Want de vleugel heeft volgens haar een zachte, maar geconcentreerde klank. Niet zwak of week, maar uitnodigend. Dat voelt als vrouwelijk voor haar. Anneke Teulings vond het heerlijk dat haar moeder zo goed kon spelen. Dat ze er zoveel voor over had. Dan moest

De groene Bechstein tijdens de restauratie bij de firma Andriessen in Haarlem.

muziek wel heel belangrijk zijn en heel mooi. Anders deed ze dat natuurlijk niet. Anneke zat stil onder de vleugel, urenlang, te luisteren naar Beethoven, Mozart, Mendelssohn, Spaanse muziek, Debussy. Nu, zoveel jaar later, hoeft ze niet meer onder een vleugel te zitten om muziek te horen. Ze gaat naar de serie Meesterpianisten in het Concertgebouw. Alleen, heel bewust. Ze hoeft niet te praten en nergens rekening mee te houden. Ze zit ergens opzij, met prachtig zicht op de handen van de pianist. Ze denkt aan thuis en aan haar moeder, en geniet. En misschien denkt ze ook wel even aan haar vleugel, de vleugel van haar moeder waar nu iemand anders van gaat genieten. De vleugel die ze doorgegeven heeft aan een nieuwe generatie.

FRITS SCHUTTE collectiebeheer

Muzikaal laboratorium Voor mij hangt de betekenis van een podium af van wat er op dat podium gebeurt. Als ik aan een jazzpodium denk, zie ik het Bimhuis voor me, waar ik op jonge leeftijd kennis maakte met muziek die ik vreemd vond en in die tijd zelf nooit zou hebben opgezet. Door de inspirerende entourage stond ik ervoor open en genoot ik van de nieuwe muziek die ter plekke ontstond in de interactie tussen muzikanten en publiek. Bij een echt concertpodium denk ik toch aan de Grote Zaal van het Concertgebouw. Ik was zestien toen ik daar met het NJO zou optreden. Tussen de repetities door glipte ik in mijn eentje met mijn viool het podium op, liep naar de plaats van de solist, zette mijn viool aan mijn kin en streek de eerste passages van het vioolconcert van Mendelssohn. Ik kan nog steeds niet beschrijven hoe indrukwekkend het was om vanaf het podium die enorme

zaal in te kijken terwijl ik mijn laatste noten door de ruimte hoorde wegebben. De tijd schrijdt voort, de maatschappij verandert en de rol van muziek verandert mee en daarmee ook de rol van het podium. Ik heb grote bewondering voor zaalprogrammeurs van podia die in deze tijd durven blijven vernieuwen, zoals bijvoorbeeld Susanne Lammers van de Stadsgehoorzaal in Leiden. Dat brengt mij bij mijn favoriete podium: Splendor in Amsterdam. Een initiatief van vijftig topmusici, die samen met hun eigen publiek een podium hebben gecreëerd dat staat voor – zoals ze het zelf omschrijven: een ontmoetingsplek, een club, een werkplek, een muzikaal laboratorium en nog veel meer!

www.splendoramsterdam.com

NMF MAGAZINE 2016

Bert van der Wolf OPNAMETECHNICUS en Cees Mulder AKOESTICUS

Goed luisteren! TEKST FRITS SCHUTTE ‘Room-response’ en ‘cross-communication’ zijn een paar van de vele termen die ik aan mijn vocabulaire kan toevoegen na de gesprekken die ik heb gevoerd met twee bevlogen vakmensen: Bert van der Wolf (opnametechnicus) en Cees Mulder (akoesticus). Zij blijken inspirerende gesprekspartners die mij vooral doen beseffen dat muzikaliteit, intuïtie en gezond verstand het nog altijd winnen van technische apparatuur en software, als het gaat om het beoordelen en reguleren van de akoestiek van podia en zalen. Maar de echte eyeopener komt pas met het besef dat deze twee mensen de top binnen hun vakgebied hebben bereikt doordat ze ontzettend goed luisteren. Luisteren naar de muziek en de klank, maar bovenal naar de musicus zelf. Hoe simpel kan het zijn...?

Klankmagiër

In een interview met het tijdschrift ‘Music Emotion’ (2013) wordt Bert van der Wolf omschreven als ‘klankmagiër’. Dat is natuurlijk een mooi compliment, maar Bert is de eerste om dat te relativeren. Tijdens ons gesprek wordt duidelijk dat het er wat hem betreft vooral om gaat een opname niet te verprutsen. Volgens Bert gebeurt dat als je in het streven naar perfectie alle plooien probeert weg te strijken. Met de vergaande technische mogelijkheden is de verleiding groot om een soort plastische chirurgie toe te passen op het ruwe origineel. Bert streeft naar een resultaat dat echt is en daarvoor is techniek slechts een hulpmiddel dat alleen moet worden ingezet als het echt iets toevoegt. Gaandeweg ons gesprek wordt het steeds helderder voor me dat Berts kracht juist

schuilt in het lef om het streven naar een bepaald resultaat los te laten. Daardoor is hij in staat open te staan voor iets bijzonders dat zich op het moment zelf aandient. Hij luistert en ervaart.

Wisselwerking

Je zult het Bert niet snel zelf horen zeggen, maar hij is naast opnametechnicus eigenlijk ook coach. Ik heb hem ooit mogen meemaken tijdens opnames voor het NMF in een kerkje in Renswoude, waarbij onder meer een zeer jonge Rosanne Philippens en de ervaren Pieter Wispelwey solowerken van Bach kwamen opnemen. Natuurlijk was er een bepaalde opstelling van hoogwaardige microfoons en zat Bert in een ruimte die volgestouwd was met apparatuur. Maar ik was vooral geboeid door de manier waarop hij luisterde, feedback gaf, overlegde, suggesties deed en daarbij ongelooflijk goed aan kon sluiten bij de compleet verschillende musici. Er ontstond een bijzondere wisselwerking in een wederzijds respect tussen technicus en musicus en dat leidde tot een uniek eindresultaat. Bert legt me uit hoe belangrijk het is dat de musicus zich bewust wordt van de beperkingen, maar vooral ook van de mogelijkheden van de akoestiek van het podium en de zaal die hij tot zijn beschikking heeft. “Als er een opnamelocatie is gekozen, vragen musici me vaak of de akoes-

tiek wel goed genoeg is. Ik zeg dan altijd: dat hangt ervan af hoe jij met die akoestiek omgaat. Musici kunnen de akoestiek van een podium en een zaal inzetten als extra instrument. Het is ontzettend belangrijk dat ze zich daarvan bewust zijn en er ook echt gebruik van maken. En als dat lukt, wordt vrijwel elk podium vanzelf geschikt voor een opname. Ook hier geldt dus dat ik met techniek alleen nog aanpassingen doe die strikt noodzakelijk zijn, maar het basisresultaat is afhankelijk van de musicus of de musici.”

Structuurverf

Vanwege het thema van dit artikel probeer ik Bert toch nog even op het pad te krijgen van de techniek. Hij vertelt over de ongelofelijk snelle ontwikkelingen op het gebied van software. Zo bestaan er al programma’s die de akoestische eigenschappen van een specifieke zaal kunnen simuleren. Je zou een opname uit een geluidsstudio bij wijze van spreken dus kunnen laten klinken alsof hij in het Koninklijk Concertgebouw is gemaakt. Hij wijst ook op de ‘trends’ in de geluidsopnames, zoals bijvoorbeeld de extreme galm die lange tijd mode was en die nu als zeer overdreven en onnatuurlijk wordt ervaren. Bert komt opnieuw uit bij zijn insteek om alles zo eenvoudig mogelijk te houden. “Als de akoestiek van een podium of zaal niet in orde is, komen technici

“Musici kunnen de akoestiek van een podium en een zaal inzetten als extra instrument.”

NMF MAGAZINE 2016

Bert van der Wolf van Northstar Recordings in actie tijdens een opname.

“Ik werk heel graag vanuit de architectuur naar een goede akoestiek toe.” vaak met complexe en zeer kostbare oplossingen. Zonder die oplossingen te willen veroordelen, merk ik wel dat er in veel gevallen met een veel simpelere – en dus ook goedkopere – aanpassing hetzelfde resultaat kan worden bereikt. In mijn eigen studio heb ik bijvoorbeeld met een paar tientjes aan structuurverf een perfect resultaat kunnen bereiken voor de reflectie van de midden- en hoge frequenties langs de zijwand; een enorme besparing ten opzichte van de adviezen die hier doorgaans voor worden gegeven. Ik kan me ook erg opwinden over aspecten die

volledig worden genegeerd. Neem nou bijvoorbeeld de rechte hoek die we van vrijwel alle podia kennen. Het is, akoestisch gezien, het meest verschrikkelijke ding wat er is! Er zou een wereld van verschil zijn als je de rand van het podium schuin af zou laten lopen. Op de rand die we gewend zijn, maakt het geluid een abrupte hoek en het brein van de luisteraar registreert meteen dat daar een podium zit! Ik vind dat zonde. De oplossing zou heel eenvoudig zijn en toch gebeurt het niet. Een kleine aanpassing betekent soms een wereld van verschil!”

Akoestiek

Cees Mulder gaat helemaal terug naar zijn kleutertijd als ik hem vraag hoe hij in dit vak is gerold. Zolang hij zich kan herinneren is hij al geïnteresseerd in klank en geluid, een interesse die hij deelt met een vriend die hij vanaf de kleuterschool kent. Op de middelbare school experimenteerden de twee volop met muziek, instrumenten en elektronica en de interesse groeide uit tot passie. Cees zette zijn zinnen op de conservatoriumopleiding ‘geluidsregistratie’, maar de eis om een instrument op hoog niveau te kunnen bespelen gooide roet in het eten. Het werd de studie elektronica aan de Hogeschool Utrecht, waar Cees in 1991 zijn ingenieurstitel behaalde. Zijn stages brachten hem bij bedrijven die zich specialiseerden in akoestiek en al snel werd duidelijk dat zijn carrière zich op dat vlak verder

NMF MAGAZINE 2016

Cees Mulder zoekt met het bedrijf Kahle Acoustics de beste akoestische mogelijkheden voor concertpodia.

zou ontwikkelen. Een aantal opleidingen en banen verder, is Cees nu een veelgevraagd zelfstandig akoesticus. Hij werkt nauw samen met het Belgische bedrijf Kahle Acoustics, wereldwijd één van de meest toonaangevende ingenieursbureaus op het gebied van de bouw en renovatie van concertzalen, theaters en auditoria. “De reden waarom ik graag met Eckhard Kahle samenwerk, is omdat wij een gedeelde visie hebben op hoe je om moet gaan met akoestiek. Eckhard Kahle, tevens altviolist, benadert de akoestiek, net als ik, vanuit degene die het geluid ontvangt in de zaal of op het podium. Je kunt allerlei technische berekeningen loslaten op een ruimte, maar uiteindelijk gaat het erom hoe de luisteraar en de performer het geluid ervaren.” Als ik Cees vraag om

eens een voorbeeld te geven, vertelt hij hoe ze in een zaal in Stockholm gedurende twee dagen alleen maar akoestische tests met het orkest hebben gedaan. In plaats van meetapparatuur, werd het getrainde oor van de musici ingezet. Het orkest speelde gevarieerd repertoire in verschillende opstellingen en steeds zat een deel van het orkest op het podium en het andere deel luisterde in de zaal.

Dit leidde tot verrassende resultaten, zoals het inzicht bij de musici dat een Duitse opstelling (cello’s in het midden) akoestisch een veel ruimer effect gaf met een heel bijzonder stereobeeld. “Zo zie je maar hoe een musicus invloed kan uitoefenen op de akoestiek, of in ieder geval op hoe die akoestiek wordt ingezet”, zegt Cees. “Tegelijkertijd moet de

“De rechte hoek van het podium is akoestisch gezien het meest verschrikkelijke ding wat er is!”

NMF MAGAZINE 2016

“Het gaat er uiteindelijk om wat je ervaart en dat kunnen cijfers alleen je nooit vertellen.” akoesticus ook rekening houden met hoe de zaal zich gedraagt naar de musicus toe. Het gebeurt bijvoorbeeld nog veel te vaak dat de achterwand van een zaal sterk absorberend wordt gemaakt. Dat kan wenselijk zijn bij versterkte muziek, maar het is funest voor degene op het podium, want die krijgt geen ‘room-response’, ofwel ‘zaal-antwoord’. Het gevolg is dat de musicus of het ensemble zichzelf gaat forceren, wat natuurlijk ten koste gaat van de luisterervaring van het publiek én van de arbeidsomstandigheden van de musici. Ik houd dus in hoge mate rekening met dat soort aspecten. ‘Cross-communication’ is ook zo’n mooie Engelse term uit ons vakgebied. Dat is de mate waarin musici elkaar kunnen horen op het podium en dus cruciaal voor een samenhangende uitvoering. Toch wordt ook daar vreemd genoeg vaak onvoldoende aandacht aan gegeven. Het is allemaal een kwestie van de juiste balans in de geluidsreflectie.”

zekere maatstaf voldoen, is de rest een kwestie van ontwerpen en finetunen.” We praten bijna twee uur over zijn interessante werk, visie en passie. Net als bij Bert van der Wolf ervaar ik bij Cees de relativering van de techniek. Het gaat er uiteindelijk om wat je ervaart en dat kunnen cijfers alleen je nooit vertellen. “Welke zaal vind jij nou het mooist klinken?”, vraag ik hem nog. “Dat is zonder enige twijfel de Hoflaankerk in Rotterdam! Door gebrek aan geld destijds zeer eenvoudig gebouwd, maar de architectuur bepaalt toch ook hier de klank.”

Voor het Stavanger Konserthus heeft Cees Mulder gewerkt aan de verbetering van de akoestiek.

Vorm en volume

Cees werkt het liefst aan projecten waar hij vanaf het begin bij betrokken is. “In die gevallen werk ik namelijk volledig samen met de architect en in die samenwerking ontstaat gaandeweg het resultaat. Als de samenwerking optimaal is, wordt het werk echt ontzettend leuk en raak ik heel erg enthousiast. Ik had laatst een idee en kon het niet laten om meteen op mijn fiets te springen en naar het architectenbureau te rijden, zodat we het onmiddellijk konden bespreken!” Ik vraag Cees of hij wel eens concessies moet doen als een architect bijvoorbeeld een idee heeft dat negatief zou kunnen uitpakken voor de akoestiek. Hij legt uit dat er in een goede samenwerking altijd een oplossing wordt gevonden. “Ik werk heel graag vanuit de architectuur naar een akoestisch ontwerp toe. Zolang de vorm en het volume van de zaal aan een

MARIE-THÉRÈSE KUIJKHOVEN officemanagement

Muziek in hartje Amsterdam Mijn favoriete podium? Hoe ik ook nadenk, steeds kom ik met mijn gedachten weer terug bij het pand dat het NMF huurt aan de Sint Annenstraat 12 te Amsterdam. Voor wie het NMF-pand niet kent: het is echt een prachtig historisch pand. Het is het oudste stenen woonhuis van Amsterdam met een unieke rolornamentengevel. Verder heeft het naast een vide en een souterrain een heel mooi handgeschilderd renaissanceplafond uit 1585 en een tegelvloer uit 1380! Tijdens kantooruren is dit het pand van waaruit het NMF opereert. Dan zitten mijn collega’s en ik druk te werken en komen bruikleners om nieuwe instrumenten uit te proberen. Maar geregeld zetten we aan het eind van de dag of in het weekend de bureaustoelen aan de kant en maken we plaats voor musici en publiek.

Er worden cadeau- en verjaardagsconcerten gegeven, maar soms komen er ook NMF-musici om hun afstudeerstukken aan publiek te laten horen. Marcel schrijft er ook al over, in zijn stuk over een Italiaans wonder in een Engelse tuin: de intimiteit tijdens deze concerten is groot. In het pand is ruimte voor zo’n twintig man publiek. Veel zitplaatsen zijn direct naast de musici en men zit schouder aan schouder op de trap. Er is altijd koffie en thee en vaak wordt er na afloop van het concert nog met de musici nagepraat onder het genot van een glaasje wijn. Sint Annenstraat 12 is een unieke plek in hartje binnenstad, waar het naast prettig werken ook nog eens heerlijk is om naar een intiem concert te luisteren!

www.muziekinstrumentenfonds.nl

NMF MAGAZINE 2016 | JAARVERSLAG 2015

JAARVERSLAG 2015

In juni jl. viel mij de eer en het genoegen te beurt het voorzitterschap van het bestuur van het NMF over te nemen van Wim Dik. Wim is natuurlijk uitgezwaaid op een voor het NMF passende wijze, met een prachtig concert waarin veel van onze mooie instrumenten en musici de revue passeerden. En een vrolijke borrel met dans na afloop. Een onvergetelijk afscheid: dat mag ook wel na veertien jaar energiek en inspirerend leiderschap, waarvoor het NMF Wim veel dank verschuldigd is. Mede dankzij dat leiderschap stapte ik bij het NMF op een soepel rijdende trein. Dat gaf mij de gelegenheid me rustig in te werken, waarbij zowel Marcel Schopman als alle medewerkers gulle bereidheid en openheid toonden en tonen. Hoe welkom kan een mens zich voelen?! Meteen viel ik met mijn neus in de boter: het tweede Weekend van het NMF. In 2015 weer in samenwerking met een enthousiaste partner, Bond Heemschut. Concerten op de meest uiteenlopende en stuk voor stuk spannende plekken, verspreid over het hele land. Ik verheug me nu al op het derde Weekend van het NMF in 2017, waarvoor de voorbereidingen inmiddels zijn gestart. Voor het NMF was 2015 een mooi jaar, waarin we dankzij schenkingen weer een aantal prachtige, met zorg en liefde gebruikte instrumenten aan onze collectie

ÂŠ MARK KUIPERS

MET MIJN NEUS IN DE BOTER

hebben kunnen toevoegen. Opnieuw zal de collectie ook weer uitgebreid worden met nieuwbouw en zijn er bovendien bouwopdrachten verstrekt voor onder andere een cello en een violone. Voor het eerst hebben we een tweetal bijzondere toetsinstrumenten op het Conservatorium in Amsterdam kunnen plaatsen. Bestaande samenwerkingen, zoals bijvoorbeeld met Museum Cruquius en Kamermuziek aan de Berkel, hebben wederom hun waarde bewezen, en worden gelukkig gecontinueerd. En nieuwe samenwerkingen met onder meer Festival Wonderfeel en Delden Klassiek zijn aangegaan.

en al die vrijwilligers op wie we nimmer tevergeefs een beroep doen; hen allen is het NMF veel waardering en dank verschuldigd. Bij dezen dus.

Dit alles zou natuurlijk niet mogelijk zijn geweest zonder Marcel, zijn medewerkers

mr. Els Swaab voorzitter

Rest mij voor nu de hoop en overtuiging uit te spreken dat het NMF op dezelfde positieve voet doorgaat en daarmee een grote bijdrage zal blijven leveren aan hoge kwaliteit muziek die voor ons allen in de verwarrende wereld van vandaag zo onmisbaar is.

HET GAAT ALLEMAAL OM MENSEN

functioneren. En het gaat om de mensen op kantoor, voor wie het NMF veel meer dan het vervullen van een baan is. Al die mensen samen hebben 2015 tot een mooi jaar voor het NMF gemaakt – en vooral tot een mooi jaar voor heel veel musici en muziekliefhebbers in Nederland. Dat laatste is veel belangrijker dan het eerste!

Een nieuw jaarverslag baseert zich in zijn overzicht en verhalen voor het grootste deel op de cijfers van de nieuwe jaarrekening. Want de getallen in dat overzicht zijn in hoge mate bepalend voor de sfeer die uit een jaarverslag spreekt. Zijn de cijfers in de jaarrekening goed, dan volgt meestal een jubelend verhaal in het jaarverslag. Zijn de cijfers ‘zo zo’, dan is de tekst van het jaarverslag meestal terughoudend. Zijn de cijfers ronduit slecht, dan is het jaarverslag op zijn best misschien hoopvol ten aanzien van de toekomst. Want ja, er moet toch iets positiefs overblijven om over te schrijven? Natuurlijk, cijfers zijn ook heel belangrijk, ook bij een goed doel. En het is ook daarom dat ik met tevredenheid constateer dat 2015 qua inkomsten het beste jaar uit de bijna 30-jarige geschiedenis van het NMF is. Dat is een belangrijk gegeven en een bewijs dat het goed gaat met het NMF. Maar u realiseert zich vast wel: cijfers alleen zeggen niet alles. Sterker, cijfers zijn bij een goed doel een middel – en geen doel op zich. Het NMF is immers opgericht

om mensen te helpen. Dat uitgangspunt, dat we altijd vast blijven houden, brengt ons er toe een enkele keer ook besluiten te nemen die in een op winst gericht bedrijf niet zo snel genomen zouden worden. En daar voelen we ons dan toch goed bij. Het gaat dus niet alleen om aantallen en bedragen, het gaat dus altijd om mensen, elk jaar weer opnieuw. Het gaat om diegenen die het NMF in 2015 gesteund hebben, door hun geld, door hun instrumenten, door hun inzet, door hun tijd. We zijn hen allemaal heel erg dankbaar. Zonder hen kan er geen NMF bestaan. Het gaat om de musici, die door het NMF gesteund werden, en die blij zijn met hun instrument. Zonder hun talenten zou het muziekleven in Nederland een stuk kaler en minder interessant zijn. Het gaat om degenen die het NMF adviseren en steunen, zoals de leden van het bestuur, de Instrumenten Commissie, de Raad van Advies en de vrijwilligers. Zij allen zetten zich belangeloos in voor het NMF. Zonder hen zou het NMF bij lange na niet zo goed kunnen

Voor Manon Veenendaal was het op 1 januari 2015 precies tien jaar geleden dat zij begon bij het NMF. Zij is binnen de stichting verantwoordelijk voor de fondsenwerving en privéconcerten en heeft in die hoedanigheid een warme relatie met heel veel donateurs en musici gekregen. En terecht, want net als haar collega’s zet ze zich met hart en ziel in voor haar werk. Met genoegen (en ook wel een beetje met verbazing) constateer ik dat van de zeven werknemers bij het NMF er nu, op het moment dat u dit leest, vijf langer dan tien jaar werkzaam zijn bij het fonds. Los van de kwaliteit en ervaring die zij hebben: het is mijns inziens een teken van een groot commitment van deze mensen richting het werk dat ze doen. Of, anders gezegd, deze mensen ervaren hun werk als veel meer dan alleen maar werk. Ik denk en voel in ieder geval dat dat zo is. En ik hoop en geloof dat onze musici dat ook zo ervaren – en u wellicht ook wel? Als we dat commitment kunnen vasthouden in 2016 – en waarom ook niet? – wordt 2016 wellicht een nog beter jaar dan het afgelopen jaar. drs. Marcel Schopman directeur

NIEUWE BRUIKLENERS

IN 2015 NMF MAGAZINE 2016 | JAARVERSLAG 2015

HET NMF: OMDAT TALENT EN INSTRUMENT NOOIT VERLOREN MOGEN GAAN De tokkelende tonen van een harp, de kristalheldere klanken van een piano, het galmende geluid van een viool... een goed muziekinstrument is onmisbaar voor het werk van musici. Ook al heeft iemand nog zoveel talent, zonder passend instrument klinkt de muziek nooit zoals die bedoeld is. Maar muziekinstrumenten kosten geld. Veel geld. En daardoor kunnen professionele musici of muziekstudenten ze vaak niet betalen. Eeuwig zonde: talent is onbetaalbaar. De meeste beroepsmusici leven met hart en ziel voor hun muziek, om welk soort het ook gaat. Het NMF is de organisatie die zich inzet voor deze bevlogen mensen: professionele musici én aanstormend talent. Door jaarlijks zo’n 450 muziekinstrumenten en 350 strijkstokken in bruikleen te geven, heeft iedereen volop kansen om van zijn of haar beroep een succes te maken. Talent krijgt een duwtje in de rug Het NMF geeft de toon aan waar het gaat om helpen van jong talent, conservatoriumstudenten en beroepsmusici. Ook topsolisten die kostbare instrumenten nodig hebben, kunnen altijd weer rekenen op

MATHIEU VAN BELLEN 1988 VIOOLSTRIJKSTOK LOUIS HENRY GILLET, NANCY, CA. 1955 De Gillet-stok speelt zeer stabiel en heeft een goede klank, met duidelijke articulatie. Daarnaast heeft de stok ook een individueel karakter, het is voor zowel speler als luisteraar direct herkenbaar als op deze stok gespeeld wordt.

steun van het NMF. Door muziekinstrumenten van anders onbereikbare kwaliteit uit te lenen, helpt het NMF de musici op hun weg naar de top. Belangrijke instrumenten behouden Niet alleen talent; ook het instrument moet worden behouden. Dat is één van de doelstellingen van het NMF. Het NMF beheert een instrumentencollectie die belangrijke instrumenten omvat van soms historische waarde – bijvoorbeeld van de Nederlandse vioolbouwschool. Die collectie wordt geconserveerd, uitgebreid en beluisterbaar gemaakt. Het muzikaal verleden van Nederland is een kostbaar erfgoed. Dat mag nooit verloren gaan. Opleiden en opdoen van podiumervaring Oefening baart kunst. Daarin gelooft het NMF. NMF-musici krijgen daarom onder andere de kans om podiumervaring op te doen, deel te nemen aan cd- of dvd-opnames en te participeren in klanktesten. En op het gebied van educatie gebeurt natuurlijk nog veel meer. Zo worden veelbelovende muziekstudenten geholpen met het kiezen van hun ideale instrument

CHARLOTTE BRUSSEE 1999 CELLO KOLJA LOCHMANN, BERLIJN, 2008 CELLOSTRIJKSTOK ANDREAS GRÜTTER, AMSTERDAM, 2003 Ik vind dat mijn cello iets natuurlijks heeft, en dan niet alleen door hoe hij er uitziet. Het mooie aan dit instrument is dat het me altijd blijft uitdagen om de maximale klank of emotie uit de muziek te halen; we zijn voortdurend in gesprek. Op het podium heb ik altijd het gevoel dat we er sámen staan, dat we samen de muziek maken en beleven.

CAMILLE BUITENHUIS 1999 VIOOL ANONIEM, FERMO, CA. 1820 De klank van mijn viool is warm, groot en mysterieus, net zoals zijn anonieme bouwer. Je kunt er allerlei verhalen bij verzinnen en hij daagt me uit zijn rijkdom aan klanken te onderzoeken. Door te spelen op het podium leer ik hem steeds beter te doorgronden.

ROSA BURGER 2001 VIOOL WILHELM PAUL KUNZE, DEN HAAG, 1913 VIOOLSTRIJKSTOK DANIËL TER BERG, DEN HAAG, CA. 1975 De diepe klank van mijn viool spreekt publiek direct aan. Ik ben erg blij met mijn instrument dat ervoor heeft gezorgd dat ik enorm vooruit ben gegaan in het maken van een warme, sterkere klank.

of strijkstok. Een bijzonder belangrijke keuze waaraan helaas nog (te) weinig aandacht wordt besteed binnen de reguliere muziekopleidingen. Niet voor iedereen Niet iedereen die een instrument bespeelt, kan terecht bij het NMF. Een musicus die een instrument in bruikleen wil krijgen, moet voldoende kwaliteit in huis hebben om beroepsmusicus te zijn – of dat te worden. En bovendien zelf niet in staat zijn om een instrument te kopen dat past bij zijn of haar artistieke niveau. Het NMF beperkt zich niet tot uitsluitend Nederlanders: ook buitenlandse musici zijn welkom. Geeft iemand met regelmaat optredens op Nederlandse podia? Ook dan kan een aanvraag voor bruikleen bij het NMF worden ingediend. Zo dien je een aanvraag in Musici die een instrument in bruikleen willen krijgen, vragen dit voor het grootste deel digitaal aan bij het NMF. Daarna vindt een intakegesprek plaats met een collectiebeheerder waarin wordt besproken naar welk instrument de musicus op zoek is. Wat beweegt hem of haar? Wat zijn de toekomstplannen van de musicus? Waar ligt het voornaamste talent en welk instrument past daarbij? Natuurlijk worden ook de spelregels van het NMF besproken, want de instrumenten zijn te belangrijk om onzorgvuldig mee om te gaan. Na de voorselectie brengt de achtkoppige Commissie Aanvragen en Instrumenten, die vier keer per jaar bijeenkomt, een advies uit aan het bestuur van het NMF. Daar wordt besloten of de aanvraag van de musicus wordt gehonoreerd, en of een instrument uit de NMF-collectie weer een nieuwe rol gaat spelen in de Nederlandse muziekpraktijk.

Instrumenten in bruikleen geven Door de stijgende prijzen van muziek instrumenten is het voor musici en muziekstudenten steeds moeilijker om te spelen op een instrument dat bij hen past en waarmee ze hun talenten optimaal kunnen ontwikkelen. Daarom geeft het NMF muziekinstrumenten in bruikleen aan (vak)musici. In 2015 waren dat er 447. Meer weten over de bruikleen van muziekinstrumenten? Lees dan verder op pagina 38.

Zorgen voor cultureel erfgoed Het NMF zorgt onder meer voor het behoud en de ontwikkeling van Nederlandse muziekinstrumenten die te kostbaar zijn om verloren te gaan; cultureel erfgoed. Maar het NMF is nadrukkelijk geen museum. Instrumenten zijn er niet om naar te kijken, maar om te bespelen. Op dit moment beheert het NMF een collectie van ruim 450 bijzondere instrumenten, waarvan bijna 200 van Nederlandse makelij. Daarnaast geeft de stichting met enige regelmaat bouwopdrachten aan Nederlandse vioolbouwers om de collectie uit te breiden. Meer weten over cultureel erfgoed? Lees dan verder op pagina 39. De nieuwe aanwinsten van 2015 vindt u op pagina 36.

Muzikaal talent begeleiden Onder jonge musici bestaat grote behoefte aan begeleiding op hun weg naar de top. Talent en het gebruik van een goed instrument bieden geen garantie op een succesvolle carrière. Dat vraagt om meer. Denk aan podiumpresentaties, marketing, promotiewerk en communicatie. Het NMF onderzoekt samen met andere partijen hoe dit het beste verwezenlijkt kan worden en ondersteunt waar mogelijk. Wilt u meer weten over educatie? Lees dan verder op pagina 39.

NMF MAGAZINE 2016 | JAARVERSLAG 2015

WAT WIL HET NMF BEREIKEN? Om als musicus de top te bereiken, is uitzonderlijk talent alleen niet genoeg. Het is de combinatie van natuurlijke begaafdheid, mogelijkheden die muziekinstrumenten bieden en goede educatie. Ook in 2015 heeft het NMF zich ingezet om professionele musici te helpen bij al deze aspecten van hun spel. Wat zijn de financiële instrumenten? Het NMF is een particuliere stichting. Het overgrote deel van de inkomsten is afkomstig van donateurs. Gelukkig kent Nederland veel muziekliefhebbers die de ontwikkeling van jonge, professionele musici belangrijk vinden. En die het belangrijk vinden dat één van de grootste collecties muziekinstrumenten ter wereld behouden blijft. Wilt u meer lezen over financiële zaken en de donateurs van het NMF? Lees dan verder op pagina 34. Hoe ziet het NMF eruit? De mensen op de Sint Annenstraat in Amsterdam – medewerkers en vrijwilligers – vormen samen het gezicht van het NMF. Zonder hen zou de stichting niet kunnen bestaan. Maar natuurlijk zijn er ook mensen die zich op andere wijze inzetten voor

het NMF. Zo zijn er het Bestuur, de Commissie Aanvragen en Instrumenten, de Raad van Advies en het Comité van Aanbeveling. Wilt u meer weten over de samenstelling van de diverse commissies? Lees dan verder op pagina 44. Bent u geïnteresseerd in de NMF-medewerkers? De zeven medewerkers vertellen verspreid door het magazine over hun favoriete podium.

JOANNA CIESLAK 1991 CELLO ANONIEM, ENGELAND/SCHOTLAND, CA. 1830 After all my life playing on poorer quality instruments the chance was given to me. My Scottish/English friend teaches me every day about sound. It’s all about sensitive listening, finding the balance and never stopping to chase the sound that was always in my head. Persistency is the key (and staying a dreamer!)

HET CONCERTGEMAAL AMSTERDAM VLEUGEL STEINWAY, HAMBURG, 1909 Deze laat-negentiende-eeuwse Steinway vleugel is na haar grondige revisie weer helemaal klaar voor de toekomst. De Grande Dame van het Concertgemaal straalt het publiek tegemoet; warm in de laagte en schitterend in de hoogte. Een prachtig instrument met een rijke historie en grote staat van dienst die hopelijk nog heel lang stand houdt.

CONSERVATORIUM VAN AMSTERDAM VLEUGEL BECHSTEIN, DUITSLAND, 1864 FORTEPIANO ANONIEM, WENEN, CA. 1795 De Bechstein is een ideale vleugel voor muziek van Brahms en tijd-en streekgenoten. Door de rechtsnarigheid blijft de klank altijd helder. Bij zo'n instrument komt het geluid soms dicht bij dat van de menselijke stem. Ook de zeldzame fortepiano is een geweldige verrijking voor onze musici.

JOAQUÍN DE LA CRUZ TORTOSA 2003 CELLO JOSEPH KLOZ, MITTENWALD, 1795 CELLOSTRIJKSTOK ANDREAS GRÜTTER, AMSTERDAM, 2002 Mijn instrument klinkt mooi en galmend in alle zalen, en soms ook zacht en lieflijk, maar het belangrijkste is dat ik met de klank kan doen wat ik wil, wat ik op dat moment moet doen. Ik ben heel blij met mijn instrument en ik vind dat het het perfecte instrument is voor mij.

INKOMSTEN 2015 Voor een goed doel als het NMF is het altijd weer een opgave inkomstenbronnen te vinden die het mogelijk maken om haar werk optimaal voort te kunnen zetten. Lastig feit hierbij is dat het NMF niet beschikt over vaste inkomstenbronnen, behalve de inkomsten uit bruikleen. Want voor het kunnen gebruiken van een muziekinstrument van het NMF betalen de musici een bescheiden vergoeding, die voor 2015 neerkwam op € 627. Voor de bruikleen van een strijkstok werd € 141 gerekend, en voor meer kostbare stokken – met een waarde boven de € 10.000 – een bedrag van € 282. Deze vergoeding wordt jaarlijks geïndexeerd voor inflatie. Tezamen levert dat ruim € 200.000 per jaar op, waarmee zelfs de vaste kosten van het NMF bij lange na niet gedekt worden. Overigens betalen de musici naast hun bruikleenvergoeding ook hun verzekering zelf (dat wil zeggen, in de meeste gevallen – een uitzondering geldt voor zeer kostbare instrumenten), via het NMF. Verreweg de grootste bron van inkomsten bij het NMF komt van particulieren en particuliere stichtingen/familiefondsen. Het aantal particuliere donateurs steeg met bijna 11% ten opzichte van 2014. Na de piek in het aantal donateurs in 2013 (het jubileumjaar van het NMF), daalde dit aantal in 2014 voor het eerst in tien jaar. Niet zo verwonderlijk in het postjubileumjaar, wellicht. Gelukkig is het aantal donateurs nu weer stijgende. Opvallend binnen de categorie particuliere donaties is de forse groei van het aantal afgesloten schenkingaktes. Doordat deze overeenkomsten met ingang van 2015 door het

NMF zelf afgesloten mochten worden en dus de daarmee gepaard gaande kosten naar beneden gingen, kon het NMF de ondergrens voor een overeenkomst voor (minimaal) vijf jaar verlagen van € 150 naar € 100 per jaar. Dit feit, gekoppeld aan de aandacht die het NMF dit jaar aan deze voor donateurs voordelige schenkingsmethode gaf, resulteerde in een stijging van het aantal aktes met 10%. Het betrof bij deze schenkingen zowel geheel nieuwe donateurs als ook donateurs die hun ‘gewone’ schenking wilden omzetten naar een overeenkomst. Naast de voordelen die een schenkingsovereenkomst het NMF biedt in de vorm van een garantie voor een donatie van minstens vijf jaar, is er aan de andere kant het nadeel dat die schenking na die periode ook echt stopt. Er moet een nieuwe akte worden afgesloten ter voorkoming van het kwijtraken van een donateur. Een ‘gewone’ doorlopende schenking loopt daarentegen automatisch door, tenzij de aantal donateurs 1619 1429

1015

963

1082

1545 1393

1185

787 534

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

NMF MAGAZINE 2016 | JAARVERSLAG 2015

EKATERINA DEGTIAREVA 1987 schenker zelf actief actie onderneemt om deze stop te zetten. Een akte geeft aan de ene kant dus zekerheid voor het NMF voor het aantal afgesproken jaren, maar vergroot aan de andere kant ook de kans op het beëindigen van de schenking na die periode. In totaal ontving het NMF bijna € 1,8 miljoen aan inkomsten. Dat is verreweg het hoogste bedrag dat we ooit in één jaar hebben verworven.

aantal afgesloten aktes 295 244

183

252

268

Stichtingen en fondsen Het NMF werd in 2015 door onder meer de volgende stichtingen en fondsen gesteund: Prins Bernhard Cultuurfonds Stichting Boedel Wittens Jansen-Ten Cate Stichting Stichting Eemland Stichting IBAFU Stichting Ilse Boon Fonds Pieter de Joode Stichting Stichting Kateker Stichting Labberté-Hoedemaker Fonds Stichting Van Lith-Dumont Fonds Louisa van der Velden Stichting Maarten Weldam Stichting Marez Oyens-van Ittersum Stichting Stichting Marieke Fonds Stichting Mignon Muziekfonds Stichting Nelissen-Smit Fonds Stichting Orlanda Goban Stichting Otten Philips Fonds Stichting Pieter Bastiaan Stichting Regina Fonds De Ruusscher Stichting Stichting Thurkowfonds Stichting Virtutis Opus Stichting Vrienden Ensemble Lyrique en een aantal stichtingen dat anoniem wenst te blijven.

201

146

ALTVIOOL GAND & BERNARDEL, PARIJS, 1877 ALTVIOOLSTRIJKSTOK JAN STRUMPHLER, VLEUTEN, 1996 My viola has an incredibly magical sound and in my opinion, has a fantastic extensive range of sound palette. It needs a higher skill level playing instrument, but it gives more opportunity to expose my individuality. I feel that together we will achieve great success.

FELICIA DERCKSEN 1992 CELLO ANONIEM, ENGELAND, CA. 1720 Het is een fantastische cello om op te spelen op het podium. De klank is heel warm, open en projecteert tot helemaal achterin de zaal waardoor het comfortabel voelt om muziek te maken. Ik hoop dat ik met dit bijzondere instrument uit ca. 1720 nog veel concerten ga geven in de toekomst!

104 70 33 2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

LAURA DIAZ MARTIN 1987 VIOOLSTRIJKSTOK (BAROK) TIS MARANG, ARNHEM, 2008 With this bow I really feel that the sound is more deep and beautiful. I am very happy with it.

CHIEKO DONKER DUYVIS 1997 CELLO ULI SCHNORR, DEN HAAG, 2005, CELLOSTRIJKSTOK J.P. LAUXERROIS, PARIJS, 20E EEUW Mijn cello is een vrij modern instrument uit 2005, maar hij is gebouwd naar een klassiek Stradivarius-model, waardoor hij een erg mooie klank heeft. Warm en diep in de lage snaren en heel helder in de hoogte.

NIEUWE AANWINSTEN 2015 Onder de vleugels en piano’s

Een opvallend verschijnsel van afgelopen jaar is het aantal ter schenking aangeboden vleugels en piano’s. Zoals het vroeger min of meer gebruikelijk was in veel gezinnen om (samen) muziek te maken en er dus vaak een piano of vleugel in huis was, zo weinig gebeurt dit tegenwoordig nog. Ongetwijfeld wordt dit mede veroorzaakt door het grotendeels verdwenen muziekonderwijs. Gevolg daarvan is dat bij het overlijden van de oudere generatie vaak een instrument onbenut overblijft. Strijkinstrumenten worden vaak ‘gewoon’ op zolder of in de kast gelegd, maar toetsinstrumenten staan letterlijk in de weg. Soms moet de vleugel of piano ook weg als er verhuisd wordt naar een kleinere woning. Het NMF krijgt daarom met regelmaat een piano of vleugel aangeboden. Uiteraard zijn we daar blij mee. Er is echter een aantal problemen bij de acceptatie van dit soort instrumenten. Het NMF neemt alleen instrumenten in de collectie op die gebruikt kunnen worden door haar doelgroep. Piano’s vallen daar niet onder, omdat deze voor het gebruik van conservatoriumstudenten ongeschikt zijn. En omdat de markt voor tweedehands piano’s praktisch non-existent is, heeft het ook geen zin deze instrumenten aan te nemen voor een mogelijke doorverkoop. Goede vleugels zijn natuurlijk wel interessant. Het onderhoud van vleugels is echter een noodzakelijke en soms kostbare zaak. Soms is er sprake van achterstallig onder-

houd. Acceptatie van een schenking kan dan een probleem zijn, omdat er niet altijd budget voor noodzakelijke reparaties is. Het is eigenlijk eenzelfde soort probleem als de National Trust in de UK heeft bij het wel of niet accepteren van de schenking van een landgoed. Als er geen bruidsschat meekomt in de vorm van een hoeveelheid geld, wordt het landgoed niet geaccepteerd, hoe fraai het ook is. Zo ver is het bij het NMF gelukkig nog niet: tot op heden is er altijd geld gevonden voor restauraties en reparaties van aangeboden vleugels. Maar niet uit te sluiten valt dat dit in de toekomst toch anders gaat worden en dat we schenkingen van fraaie vleugels moeten gaan weigeren, hoe betreurenswaardig dit ook zou mogen zijn. Vleugels vragen ruimte – en niet elke student die een vleugel nodig heeft, heeft de ruimte om een vleugel te plaatsen. Mocht het huidige grote aanbod van kwalitatief hoogstaande vleugels zich voortzetten, dan zou dat ertoe kunnen leiden dat het NMF zelf gaat onderzoeken of het mogelijk is oefenruimtes voor pianisten aan te bieden. Op die manier kunnen musici ook als ze een ruimteprobleem hebben, geholpen worden.

Aankopen en schenkingen

Gedurende het jaar 2015 werden maar liefst 8 vleugels aan de collectie toegevoegd: twee Steinways, beide uit een schenking (gebouwd in 1968 en 1975). Eentje daarvan werd overigens wegens een verhuizing naar een verzorgingstehuis

NMF MAGAZINE 2016 | JAARVERSLAG 2015

IEVA DUDAITE 1990

‘ingeruild’ tegen een bij ons in bezit zijnde piano, zodat de schenker daardoor in zijn nieuwe woning muziek kon blijven maken. Twee Bechsteins, ook uit schenkingen (uit respectievelijk 1914 en 1975). En ook van het merk Bösendorfer werden twee exemplaren aan het NMF geschonken (uit 1975 en 1988). Verder verwierven we als legaat een bijzondere Schiedmayer-vleugel en een heel goede Yamaha-vleugel. Het totaal aantal vleugels steeg daarmee naar 43. Ter vergelijking: in 2008 bezat het NMF nog maar 21 vleugels. De groei van dit deel van de collectie is dus aanzienlijk. Ook de harpcollectie werd in 2015 uitgebreid. Het lijkt erop dat er tegenwoordig meer interesse is om harp te gaan spelen. Wellicht is de publiciteit rondom nieuwe harpfenomenen als Lavinia Meijer en – meer recent – Remy van Kesteren daarvoor (mede)verantwoordelijk. In ieder geval bleek het noodzakelijk de collectie van het NMF aan te vullen. Twee harpen van het merk Lyon & Healy konden worden aangekocht: meer aankopen voor de toekomst staan gepland, waaronder wellicht een bijzondere zogenaamd ‘Giant Harp’ voor Remy van Kesteren. Op het gebied van strijkinstrumenten geldt dat wij al een aantal jaren onze focus richten op kwalitatieve verbetering en niet zozeer uit zijn op een kwantitatieve uitbreiding. Dat betekent dat we in vergelijking met een aantal jaar geleden minder instrumenten aankopen, maar van een hogere prijs. De gemiddelde waarde van een

strijkinstrument is de afgelopen jaren dan ook gestegen van €49.425 in 2008 naar € 61.591 nu. Momenteel is het NMF bezig met een zorgvuldige (en dus langdurige) zoektocht om een aantal hoogwaardige strijkinstrumenten aan te kopen. Op het wensenlijstje staan onder meer een tweetal contrabassen, een cello in de hogere prijscategorie en een dito viool. Een aankoop waar we heel blij mee zijn is de cello gebouwd door Gudrun Kremeier (een in Nederland woonachtige bouwer, van wie we nog geen cello in de collectie hadden). Zij leverde de cello die we naar Wim Dik vernoemden, als dank voor zijn onvermoeibare inzet als voorzitter van het NMF, gedurende 14 jaar. Het is illustratief voor het belang dat het NMF hecht aan Hollandse nieuwbouw dat we juist een nieuwbouwinstrument dit bijzondere etiket wilden opplakken! Voorts verkregen we door schenkingen nog 6 fraaie violen: een viool van Johannes Guillami uit Barcelona (gebouwd in 1756) en een viool van Ferdinando Gagliano uit Napels, gebouwd omstreeks 1778. Voorts violen van Johann Stüber (Den Haag, 1929), Lorenz Krumbholz, Klotz en een viola d’amore met etiket Hoffman.

VLEUGEL BECHSTEIN, DUITSLAND, 1975 Mijn vleugel heeft een houten, warm en sonore geluid. Als klokken in het hogere register en als de donkerste contrabas in het lagere. Omgeven door exotische planten in de orangerie waar hij staat, is het wachten op elke gelegenheid om het te delen met het publiek tijdens de huisconcerten.

EVA EUWE 1988 CONTRABAS HARRY JANSEN, AMSTERDAM, 2008 Mijn contrabas van Harry Jansen geeft me heel veel mogelijkheden: Hij heeft een warme klank om mooi te kunnen mengen in een orkest of ensemble, maar ook de helderheid om bijvoorbeeld een hedendaags solostuk te kunnen spelen, en alles daartussenin! Het voelt als een enorme rijkdom dit instrument tot mijn beschikking te hebben.

Ten slotte ontvingen we nog een aantal instrumenten die minder geschikt voor onze collectie zijn, maar die we van de schenkers mogen doorverkopen. Met de opbrengst hiervan kunnen we te zijner tijd een wel geschikt instrument aankopen.

XENIA EVERS 1995 VLEUGEL YAMAHA ,1969 Mijn Yamaha C3 uit 1969 is een hele fijne vleugel waar ik thuis op kan studeren. Het biedt een grote diversiteit aan klankkleuren en ook het verschil in dynamiek is vele malen groter dan de piano waar ik vroeger op speelde. Ik ben ontzettend blij met dit instrument en ik merk dat ik me goed kan ontwikkelen.

DARIA GORBAN 1977 VIOOL DAVID TECCHLER, ROME, 1706 Playing such an amazing instrument asks for big responsibility, but I am sure we will have a great time together with Tecchler’s violin coming months, when we will be busy with 17 times Mozart Requiem and then 25 times the famous St. Matthew Passion all over the Netherlands, and during spring with recording all Biber's violin music.

EEN INSTRUMENT VOOR TALENT Vleugels, harpen, strijkinstrumenten en meer: het NMF bezit een verzameling muziekinstrumenten van grote omvang. Tevens is de collectie van museale waarde. Het is daarmee zeker niet de grootste collectie muziekinstrumenten die in één fonds bij elkaar is gebracht. Ook uitgedrukt in geld is het NMF niet het omvangrijkste fonds. Maar toch kun je zeggen dat het NMF het grootste instrumentenfonds ter wereld is. Gemeten naar de doelstelling van het NMF, namelijk het helpen van professionele musici en hen die dat willen worden, is er geen groter fonds dan het NMF, dat momenteel ruim 400 musici permanent aan een (kostbaar) instrument helpt. Dat is geweldig, maar het samenstellen van een waardevolle collectie is niet het doel op zich van de stichting. Waar het om gaat is dat musici hun talenten kunnen ontplooien door de hoogstaande instrumenten te bespelen.

Perfecte match

De gemiddelde waarde van een instrument uit de NMF-collectie is ongeveer 60.000 euro. Voor verreweg de meeste musici is dat een onbetaalbaar bedrag. Daarom geeft het NMF deze instrumenten in bruikleen. Soms voor een aantal jaren, soms een muzikaal leven lang. Dat wil zeggen: de bruikleen duurt maximaal zes jaar, waarna de bruikleen op schriftelijk verzoek van de musicus en na goedkeuren van de Instrumenten Commissie, telkens verlengd kan worden. Bij de selectie van instrumenten kijkt het NMF altijd naar zaken als niveau, behoeften, opleiding, inkomsten en toekomstperspectief. Zo krijgt

iedere musicus een advies op maat en een instrument dat perfect bij hem past.

Mobiel museum

De muziekinstrumenten van het NMF worden bespeeld door professionele musici en reizen met hen mee over de hele wereld. Op 31 december 2015 maakten 402 musici in Nederland gebruik van een instrument van het NMF. aantal aanvragen

100

92 58

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

aantal bruikleners (31/12/2015)

326

2006

346

2007

364

2008

403 401

2009

2010

388 377 376

2011

2012

2013

416

2014

402

2015

CULTUREEL ERFGOED Antiek of juist heel modern… Het NMF bezit muziekinstrumenten van allerlei leeftijden. Denk aan violen die 300 jaar geleden met de hand werden vervaardigd in de eerste, belangrijke bouwperiode. Of juist moderne strijkinstrumenten en harpen, die bij wijze van spreken gisteren zijn voltooid. Natuurlijk kent Nederland meer bijzondere collecties. In het Haags Gemeentemuseum worden prachtige muziekinstrumenten beheerd dankzij bankier en verzamelaar Daniël Scheurleer. Toch onderscheidt de collectie van het NMF zich overduidelijk van alle andere: deze instrumenten worden bespeeld door een grote, veelzijdige groep musici. Op nationale en internationale podia. Iedereen kan ze beluisteren en juist daarom zijn ze van onschatbare waarde.

Hollandse school

Jarenlang werd het belang van de Hollandse school onderschat, net als de instrumenten die er gemaakt werden. Pas nadat beleggers hun oog lieten vallen op deze kwalitatief goede instrumenten en vooral violen in grote aantallen naar het buitenland werden verscheept, kwam de aandacht voor de vergeten groep weer op. En stegen de instrumenten sterk in prijs. Bij de hernieuwde aandacht voor eigen erfgoed speelt het NMF een leidende rol. De prijs/ kwaliteitverhouding is nog steeds aantrekkelijk en mede daarom steekt het NMF veel energie in het beheer en behoud van Hollandse instrumenten.

Grote namen

Veel instrumenten van het NMF hebben al een hele carrière achter de rug; zij werden bespeeld door belangrijke Nederlandse musici. Ook deze instrumenten worden als cultureel erfgoed beschouwd. Zo bezit het NMF de Pique-viool van Theo Olof, de Carlo Bergonzi-viool die Herman Krebbers tientallen jaren bespeelde, twee violen (een Jaap Bolink en een Federico Goldnagl) uit de collectie van Isabelle van Keulen, de Bechstein-vleugel van de dirigent Anton Kersjes en de Steinway-vleugel van George van Renesse. En natuurlijk de instrumenten van belangrijke instrumentenbouwers als

NMF MAGAZINE 2016 | JAARVERSLAG 2015

Pieter Rombouts, Hendrik Jacobs, Johannes Cuypers, Max Möller, Eberhard Uebel, Jaap Bolink, Otto en Serge Stam en Daniël Royé en nog veel anderen. Grootse instrumenten van grote namen.

EDUCATIE

In de loop der jaren is de doelstelling van het NMF langzaam uitgebreid van alleen het uitlenen van instrumenten naar meer. Het oorspronkelijke doel van het NMF was simpel: hoogstaande muziekinstrumenten in bruikleen geven aan talentvolle musici om hun carrière te stimuleren. Niet alleen instrumenten trouwens. Door op projectbasis klassieke en barokstrijkstokken uit te lenen, kregen veel musici een unieke kans om vertrouwd te raken met een andere, historiserende manier van spelen.

FELICIA HAMZA 1995 CELLO PIETER ROMBOUTS, AMSTERDAM, 1699 The Rombouts that I’m very thankful to play on has many different tone colours to offer and is an instrument which I am still exploring. It has a very rich and full sound which helps me enormously in my performances and which reaches the audience. It has a very clear sound in all different concert halls I was allowed to play.

Podium bieden

Gaandeweg bleek dat vooral jonge musici meer hulp kunnen gebruiken dan alleen de bruikleen van een instrument. Zij hebben behoefte aan begeleiding op hun pad naar een volwassen leven als musicus. Het NMF heeft zich daarop voorgenomen ook aanvullende ondersteuning te bieden. Dat gebeurt onder meer door het organiseren van masterclasses, cd-opnames en concerten om (jong) talent een podium te bieden. Met het sterk stijgende aantal NMF-concerten in de afgelopen jaren, steeg ook het aantal leermomenten.

Individuele begeleiding

Ook musici die al verder zijn in hun carrière, kunnen rekenen op extra hulp van het NMF. Denk aan podiumpresentaties, ondersteuning bij het zoeken naar management en randzaken zoals marketing, cd-contracten, communicatie of andere promotionele zaken. Het NMF onderzoekt voortdurend hoe zulke hulp het beste kan worden verleend. Maar één ding is zeker: een individuele begeleiding is en blijft het uitgangspunt.

SYBREN HOLWERDA 1997 VIOOL MAX MÖLLER I, AMSTERDAM, 1928 Mijn viool heeft een open, warme klank die zowel diep en mysterieus als groots en virtuoos kan zijn. Door de diverse mogelijkheden in klank past de viool goed bij verschillende muzieksoorten en kan er veel diversiteit in een stuk worden aangebracht.

COMMUNICATIE

EVELIEN JASPERS 1990 VIOOLSTRIJKSTOK JACQUES AUDINOT, PARIJS, 20E EEUW De strijkstok die ik bespeel was precies de stok waar ik naar zocht om mijn viool optimaal te laten klinken. Door zijn fijne gewicht en juiste balans helpt hij mij zowel bij het spelen van lichte virtuoze muziek als bij het vinden van mooie diepe klanken.

FLORIS KAPPEYNE 1995 VLEUGEL SAUTER, SPAICHINGEN, CA. 1980 De vleugel is door mij en mijn huisgenoot met enorm veel plezier ontvangen. Een Beethovensonate benadrukt de warmte in het laag, en tijdens een repetitie met mijn jazz trio (met contrabas en drums) laat het instrument zich niet overstemmen, zonder schel te klinken. Het plan is om mijn studie te verlengen zodat ik nog langer op de Sauter kan studeren!

DE TOON DIE DE MUZIEK MAAKT Het NMF beheert een belangrijke collectie kwalitatief hoogwaardige muziekinstrumenten. Deze instrumenten stelt het NMF ter beschikking aan musici. Daarbij zijn niet alleen getalenteerde musici betrokken, maar ook allerlei organisaties en belanghebbenden. Het NMF gebruikt verschillende communicatiemiddelen om al deze doelgroepen te bereiken. Leest u liever het traditionele jaarverslag en de bijbehorende jaarrekening? Of juist het moderne magazine, het nieuwsbulletin of de website muziekinstrumentenfonds.nl? En volgt u ons op sociale media? Kies zelf hoe u betrokken wilt blijven bij belangrijke ontwikkelingen. Bij het NMF is het de toon die de muziek maakt.

Musici

Muziekinstrumenten en de mensen die ze gebruiken: dat is de kern van het NMF. Zoveel mogelijk musici bijstaan bij een glansrijke carrière. Hoe? Door instrumenten in bruikleen te geven. En door hierbij helder te communiceren. Dat laatste is minstens zo belangrijk, want pas als getalenteerde musici hun weg weten te vinden naar het NMF, kunnen zij worden geholpen met een instrument dat bij hen past. Het NMF moedigt contact dus zoveel mogelijk aan. Ook gaan medewerkers regelmatig op pad om bruikleners op te zoeken. Bijvoorbeeld bij examens en concerten. Belangrijke aspecten vooraf aan en tijdens de bruikleenperiode zijn de kennismakingsgesprekken, contactmomenten over het

instrumentenonderhoud en – in sommige gevallen – individuele gesprekken met musici. Toverwoorden: persoonlijk contact, samenwerking en een benaderbare houding.

Conservatoria, orkesten & ensembles

Conservatoria, orkesten, ensembles: overal zijn goede instrumenten nodig voor leerlingen en leden. Ook in 2015 legde een aantal van deze instanties contact met het NMF. Niet alleen deden zij een beroep op het NMF voor een korte of langdurige bruikleen van (project)instrumenten; ook

NMF MAGAZINE 2016 | JAARVERSLAG 2015

JURRE KOOPMANS 2002

MUSICUS IN BEELD Sarah Kapustin 1981 viool Giovanni Battista Rogeri (Brescia, ca. 1690) © Merlijn Doomernik

website houdt het NMF hen op de hoogte van andere evenementen en nieuwswaardige feiten bij het fonds. Wist u trouwens dat alle musici die op een instrument van het NMF bespelen, een eigen profielpagina hebben op de website? En dat ook al deze instrumenten hier met hoogwaardige foto’s en achtergrondinformatie te bezichtigen zijn? Donateurs worden bovendien uitgenodigd voor de jaarlijkse Presentatieconcerten in het najaar. kan het NMF bij conservatoriumdocenten, orkesten en ensembles terecht voor advies en vragen. En dat kan andersom natuurlijk ook. De deur staat daarvoor altijd open.

Donateurs

Donateurs zijn bijzonder waardevol voor het NMF. Daarom worden zij zoveel mogelijk op de hoogte gehouden van actuele activiteiten en ontwikkelingen binnen het fonds, de musici en de muziekwereld. Zij ontvangen, naast het jaarlijkse magazine, twee keer per jaar een bulletin met evenementenagenda en maandelijks een digitale nieuwsbrief. Via sociale media en de

Schenkers en bruikleengevers

Net als donateurs, zijn ook schenkers en bruikleengevers van onschatbare waarde voor het NMF. Mensen die een instrument hebben geschonken of in bruikleen hebben gegeven aan de stichting, of die een belangrijke bijdrage voor een specifiek instrument hebben geleverd, worden altijd geï̈nformeerd wie op hun instrument speelt. Als zij dat leuk vinden, kunnen zij ook concerten bijwonen waar ‘hun’ instrument te horen is. Steeds vaker organiseert het NMF privéconcerten voor deze bijzondere groep begunstigers om hen te bedanken voor hun steun.

CELLO SASKIA SCHOUTEN, HEUSDEN, 1998 CELLOSTRIJKSTOK DANIËL TER BERG, DEN HAAG, CA. 1975 Ik ben er ontzettend blij mee, want dit instrument heeft zo’n mooie, warme klank. Of ik nu solo-stukken, kamermuziek of in het orkest op de School voor Jong Talent in Den Haag speel, ik weet zeker dat ik met deze cello nog héél veel mooie muziek ga maken!

BAPTIST KURVERS-KIERS 1962 ALTVIOOL BORIS SVERDLIK, NEW YORK, 1999 ALTVIOOLSTRIJKSTOK ANONIEM, ONBEKEND, ONBEKEND Ik heb het grote geluk te kunnen spelen op een nieuwbouwaltviool van Boris Sverdlik. Met de door Andreas Grütter gerestaureerde altstok vormt het een geweldige combinatie: een warme en heldere klankkleur.

FALOU LANSINK 1996 CELLO JAAP BOLINK, HILVERSUM, 1995 Mijn cello, gemaakt door Jaap Bolink, klinkt prachtig. De volle en sprekende klank trekt mij heel erg. Ik hoop er nog even van te mogen genieten!

Instrumentenbouwers

Het NMF onderhoudt nauw contact met instrumentenbouwers door heel Nederland. Ook wordt regelmatig hun advies gevraagd. Bijvoorbeeld bij de aankoop van instrumenten of bij schenkingen, taxaties en onderhoud. Verschillende prominente instrumentenbouwers zijn lid van de Raad van Advies van het NMF. Daarnaast is het NMF ook een belangrijke klant van sommige viool- en instrumentenbouwers. De samenwerking met deze belangrijke partij wil het NMF graag continueren.

MARIËLLE VAN LUIJK 1995 VIOOL MARTEN CORNELISSEN, NORTHAMPTON, 1967 Mijn viool vertolkt, zelfs wanneer ik slechts oefen, de emoties die een vioolstuk bij mij oproepen. Op het podium kan ik daarom het publiek via de muziek mijn gevoelsbeleving laten ervaren. Dat is waar ik persoonlijk veel waarde aan hecht, van iemand tot tranen toe roeren tot aan het opzwepen tot een wilde dans.

Goede doelen

Samenwerking tussen goede doelen is een goede zaak. Dat is het standpunt van het NMF. Natuurlijk komen belangen van stichtingen soms niet helemaal overeen, maar van elkaar leren en elkaar ondersteunen is nuttig. Vaak zelfs noodzakelijk. Twee succesvolle voorbeelden zijn de samenwerking tussen het NMF en de Vereniging Hendrick de Keyser en die met Bond Heemschut in het kader van het Weekend van het NMF.

Pers

Naast de website, sociale media en de algemeen beschikbare nieuwsbulletins en het magazine, stuurde het NMF ook in 2015 weer enkele persberichten uit. Bijvoorbeeld na een bijzondere gebeurtenis of over een interessant evenement. Naast

de persberichten onderhouden medewerkers van het NMF – en externe krachten – ook informeel contact met de pers, zodat nieuwswaardige informatie snel kan worden gedeeld.

Concertorganisatoren

Het merendeel van de concerten die het NMF in 2015 heeft georganiseerd, is tot stand gekomen met de hulp van concert organisaties van grote en kleine kamermuziekseries door heel Nederland. Om die reden onderhoudt het NMF genegen contact met veel concertorganisatoren. Het NMF is blij dat deze groep hun weg naar het NMF heeft gevonden en er vele

NMF MAGAZINE 2016 | JAARVERSLAG 2015

JOHN MA 1978

MUSICUS IN BEELD Daniel Rowland 1972

vioolstrijkstok Nicolas Auguste Maline (Parijs, ca. 1895) © Balazs Borocz

VIOOL FAMILIE KLOZ, MITTENWALD, 18E EEUW My violin has a strength of sound that is surprising from its small frame. In the short few months that I have been playing it on stage, I have fallen in love with it, and feel we will make good partners into the future!

wereld – zijn bruikleners verplicht om onder meer bij concerten en cd-booklets in de biografie te vermelden dat zij op een instrument van het NMF spelen. Niet zelden vertellen musici én NMF-medewerkers op het podium over het bestaan van het NMF en de instrumenten die tijdens het concert gehoord worden.

Vrijwilligers concerten in samenwerking met het NMF jaarlijks terugkeren. Zonder hen is het organiseren van zoveel concerten simpelweg niet mogelijk. Het NMF staat overigens altijd open voor nieuwe samenwerkingen.

Publiek

De website van het NMF, het jaarverslag en het magazine zijn voor iedereen toegankelijk. Via de website wordt muziekpubliek op de hoogte gehouden van aankomende evenementen die het NMF organiseert, het laatste nieuws en interessante activiteiten. Om de naamsbekendheid van het NMF te vergroten onder het publiek – en zo nog meer te kunnen betekenen in de muziek-

Steeds vaker helpen vrijwilligers het NMF om de grote drukte van evenementen en concerten op te vangen. Zo ook dit jaar. Fantastisch, want de medewerkers alleen hebben hiervoor nooit voldoende tijd. Inmiddels heeft het NMF een pool van ruim 60 vrijwilligers die ook voor andere activiteiten dan evenementen worden ingezet. Afsluitende noot: Het NMF wil graag iedereen bedanken voor de tijd, inzet en prettige samenwerking van het afgelopen jaar.

MARIJKE MULDER 1991 VIOOL WILHELM PAUL KUNZE, DEN HAAG, 1916 De klank van mijn viool is warm, fluweelzacht, maar ook heel open. Al deze eigenschappen samen zorgen voor een eigen klankkleur van de viool, maar de kleur mengt ook heel goed bij het samenspelen. Kortom: het is een fantastische viool!

BESTUUR EN COMMISSIES

INSTRU COM

ANI NATROSHVILI 1995 ALTVIOOLSTRIJKSTOK ANDREAS GRÜTTER, AMSTERDAM, 2001 Mijn instrument klinkt geweldig met de stok die ik van het NMF heb gekregen. Ik voel me zelfverzekerder in mijn spel. Als ik nu akkoorden speel op mijn instrument voelt het alsof een groot orkest mij begeleidt.

ELLA VAN POUCKE 1994 CELLO SÉBASTIEN PHILIPPE BERNARDEL, PARIJS, 1865 De Bernardel-cello klinkt als een volle, complexe wijn met een gigantisch bereik aan kleuren en sonoriteit.

De leden van het toezichthoudend bestuur en de Instrumenten Commissie van het NMF: gepassioneerde vakmensen die samen hun kennis en kunde bundelen om de stichting optimaal te ondersteunen. De Commissie Aanvragen en Instrumenten – kortweg de Instrumenten Commissie – is het belangrijkste adviesorgaan van het NMF en is samengesteld uit een aantal muzikale deskundigen. Belangrijkste taken: bruikleenaanvragen beoordelen, aankoopbeleid begeleiden, fungeren als denktank en adviseren over de samenstelling van de bijzondere collectie instrumenten. Maak kennis met de leden.

Monique Bartels

Monique Bartels studeerde cello bij Jean-Louis Hardy en Jean Decroos. Ze maakte jarenlang deel uit van meerdere kamermuziekensembles in binnen- en buitenland en speelde met musici als Paul Badura-Skoda, Philippe Hirshhorn, Nobuko Imai, Suzanne Mildonian en Viktor Liebermann. Ton de Leeuw schreef voor haar ‘Apparence I pour violoncello solo’. Peter Jan Wagemans droeg zijn compositie ‘Worauf boffen’ (voor 2 celli) aan haar op. Sinds lange tijd werkt Monique samen met Coosje Wijzenbeek. De jonge celloleerlingen spelen in haar Fancy Fiddlers en kamermuziekformaties. Monique Bartels is als docente verbonden aan het Conservatorium van Amsterdam en de Sweelinck Academie voor jong talent.

NMF MAGAZINE 2016 | JAARVERSLAG 2015

MENTEN MISSIE

THOMAS PRECHAL 2004 CELLO ANNELIES STEINHAUER, HILVERSUM, 2004 Als ik hem iets op het podium vraag, doet hij dat ook! En na afloop krijg ik veel complimenten, ook van mensen achterin de zaal, over de klank. Ik hoop dat ik nog veel mooie concerten kan geven met deze cello.

Instrumenten Commissie

Gisella Bergman

Eigenlijk zou het mooi zijn als het NMF overbodig was. Als iedere muzikant zich een fantastisch eigen instrument zou kunnen veroorloven. Maar dat is niet zo, zeker niet in het hogere segment. Mede daarom draagt muziekdocent Gisella Bergman met veel plezier een steentje bij aan het NMF. “Mijn rol als commissielid zie ik als een klein schakeltje in de geoliede machine die het NMF heet. De stichting kent alle bruikleners én hun geleende instrumenten door en door. En het belangrijkste: zij stellen altijd de musicus centraal. Een dikke pluim daarvoor. Die instelling past precies bij mijn manier van werken. Of ik nu altvioolles geef op het conservatorium of aan een beginner: ik wil ertoe doen voor de leerling die graag een instrument wil bespelen. Dat is mijn passie. En daarbij help ik graag op verschillende manieren.”

Jurjen Hempel

Zorgen dat jonge mensen hun muzikale dromen kunnen verwezenlijken: dat is het doel van dirigent en commissielid Jurjen Hempel. Sinds jaar en dag dirigeert hij toonaangevende orkesten in binnen- en buitenland en heeft hij een lange reeks cd-opnames op zijn naam staan. Jurjen: “Als dirigent van onder andere het Jeugd Orkest Nederland ben ik met hart en ziel betrokken bij de ontwikkeling van jonge musici. Ik zie mijn werk als lid van de Instrumenten Commissie als een logisch verlengde daarvan. Het is meer dan fantastisch dat Nederland een instelling als het NMF heeft. Talentvolle musici krijgen de kans om op een kwalitatief, soms zelfs zeldzaam, instrument te spelen. Ik hoop dat de unieke Nederlandse strijkerscultuur hierdoor wordt versterkt en in de toekomst wereldwijd wordt (h)erkend.”

FILIP REKIEC 1989 VIOOL CORNELIS KLEYNMAN, AMSTERDAM, CA. 1683 The Kleynman violin has a very warm and soft sound, however because of its richness in overtones is also very transparent. The violin is present in concert halls and churches (reaching every corner of the room) and offers wide variety of colours. It is a pleasure to play the violin as a soloist, but also in the field of chamber music the violin gives very good sound quality.

Maria Kuster

FLORIANNE REMME 2000 CELLO GUDRUN KREMEIER, AMSTERDAM, 2014 CELLOSTRIJKSTOK THOMAS M. GERBETH, WENEN, 2005 De ‘Wim Dik-cello’ heeft een heel heldere en open klank. De cello komt heel goed tot zijn recht in een zaal door de mooie dragende klank. Ik hoop dat ik nog veel concerten mag geven op dit prachtige instrument!

IVAN SAEZ SCHWARTZ 1992 ALTVIOOL WILLIBRORD CRIJNEN, AMSTERDAM, 1995 If I am honest my instrument does not have a really big and powerful sound, or at least the volume and the brightness in the sound are not two of it main characteristics, however, the reason why I have chosen this viola is because from the very first note I played in the NMF building I could feel the warmth, the softness and how special was it tone, and that was in fact what I was looking for in an instrument.

Jong, oud, beginner, gevorderd: het NMF maakt het voor talloze mensen mogelijk om op een passend instrument de eigen mogelijkheden te ontwikkelen. “Het NMF is meer dan alleen een uitleenorganisatie: het is een fonds met een missie en een grote gedrevenheid om muzikanten op weg te helpen, door hen een goed instrument in handen te geven. En zo het beste in hen naar boven te halen. Ik ben dan ook trots dat ik lid ben van de Instrumenten Commissie. Het voelt als een vertrouwd verlengstuk van wat muziek in mijn leven betekent. Ik ben ervan overtuigd dat het NMF ook in de toekomst veel voor mensen blijft betekenen.”

David Kuyken

Een elementaire levensvoorwaarde: zo denkt muzikant en pianodocent David Kuyken over muziek. “Tijdens mijn jeugd had ik het voorrecht muzikaal op te groeien. Mijn ouders kochten een kleine Bech stein vleugel uit 1923 toen ik een jaar of veertien was. Een typerende klank, glanzend nieuwe mechaniek, de heerlijke geur van gepolitoerd hout… Ik herinner me nog steeds het ongelofelijke gevoel toen de vleugel in de woonkamer werd geplaatst. Dat gun ik iedereen. En daarom is het werk van het NMF ook zo belangrijk. Jong talent en professionele musici krijgen de kans om op een passende vleugel of ander instrument nóg beter te worden. Dat geeft me vleugels.”

Peter Stotijn

Peter Stotijn is voormalig solobassist bij het Residentie Orkest en was tot zijn pensioen in 2014 als hoofdvakdocent verbonden aan het conservatorium van Amsterdam. “Tijdens het lesgeven zag ik regelmatig studenten worstelen met instrumenten die hen niet de klank gaven waarnaar ze zochten. Gelukkig heeft het NMF veel van deze musici aan een beter instrument kunnen helpen. Het NMF heeft zich zo’n belangrijke plaats verworven in muzikaal Nederland, dat het niet meer weg te denken is. Daar hoop ik de komende jaren een steentje aan bij te dragen. Muziek en cultuur zijn belangrijk voor mensen uit alle lagen van de bevolking. Welke taal je ook spreekt; muziek verstaan we allemaal.”

NMF MAGAZINE 2016 | JAARVERSLAG 2015

Francis Wammes

Ze kan zich geen week voorstellen zonder een concert te bezoeken: Francis Wammes. Ze studeerde aan de SOL, volgde een lerarenopleiding in Utrecht en stond daarna enkele jaren voor de klas. In 1987 ging ze aan de slag bij het Nederlands Impresariaat, waar ze verantwoordelijk werd voor de Stichting Kamermuziek Amsterdam (KAM) en voor de vertegenwoordiging van buitenlandse ensembles. In 2000 werd de Stichting KAM verzelfstandigd en de Stichting Kamermuziek Nederland opgericht. Hoewel Francis haar functie als directeur van beide stichtingen moest opgeven door een chronische ziekte speelt muziek, met name kamermuziek, nog steeds een belangrijke rol in haar leven. “En via het NMF kan ik jonge musici blijven helpen.”

Coosje Wijzenbeek

Voor een musicus is een goed instrument ontzettend belangrijk. Violiste en docent Coosje Wijzenbeek kan het weten. “Een goed instrument heeft veel klankkleuren. Als het bij je past en goed reageert, kun je als muzikant veel genuanceerder spelen. Maar goede instrumenten gaan de financiële draagkracht vaak ver te boven. Zeker voor jonge musici. Het NMF maakt het voor hen toch mogelijk om zulke instrumenten te bespelen. Daar zet ik me natuurlijk graag voor in.” Coosje vindt bovendien dat ze zelf ook meeprofiteert van de inspanningen van het NMF. “Een aantal van mijn leerlingen heeft een mooi instrument in bruikleen van het NMF. Daar geniet ik elke les van.” Coosje volgde haar opleiding tot violiste bij Frits Knol en Davina van Wely. Haar leerlingen variëren in leeftijd van 4 tot 18 jaar. Zij geven samen met celloleerlingen van Monique Bartels concerten in Nederland en in het buitenland onder de naam Fancy Fiddlers. Momenteel is Wijzenbeek als vioollerares verbonden aan de Sweelinck Academie voor jong talent. Veel van haar leerlingen hebben inmiddels naam gemaakt als uitvoerend kunstenaar.

JULIÁN SARMIENTO 1988 CONTRABAS DANIËL ROYÉ, AMSTERDAM, 2005 Op het podium is waar de sprankelende diepte van mijn contrabas volledig tot zijn recht komt. De zoete kleur straalt, maar draagt ook ensembles. Bovendien is zij een prachtig gezicht.

ANTON SPRONK 1994 Samenstelling en rooster van herbenoeming Commissie Aanvragen en Instrumenten

aangetreden

herbenoeming

Coosje Wijzenbeek viooldocente 1996 2018 Francis Wammes ex-directeur KAM 2003 2016 Monique Bartels cellodocente 2004 2017 David Kuyken pianodocent 2009 2017 Gisella Bergman altviooldocente 2009 2017 Peter Stotijn contrabasdocent 2012 2016 Maria Kuster oud-adjunct directeur Codarts 2013 2017 Jurjen Hempel dirigent 2014 2018

CELLO JEAN BAPTISTE VUILLAUME, PARIJS, 1865 Mijn Vuillaume-cello heeft een zeer heldere klank. Naast zijn stralende karakter beschikt het ook over stevige en volle bassen, een zeer kenmerkend en belangrijk aspect van een cello. Ik hoop met mijn cello nog vele mensen te kunnen bereiken en vele zalen te kunnen vullen met zijn prachtige toon.

XAVIER TORRES VICENTE 1991 VLEUGEL STEINWAY & SONS, HAMBURG, 1975 My Steinway grand piano helps me so much to improve the quality of my practice. I can focus much more on the quality of the sound, as well as it inspires me so much more, and therefore I believe that, since I have it, the quality of both my playing and my writing is improving a lot.

SERENA VANHEUVERSWIJN 1998 VIOOL WILLEM BOUMAN, DEN HAAG, 1992 VIOOLSTRIJKSTOK LOTHAR SEIFERT, BUBENREUTH, CA. 1970 Sinds een paar weken heb ik een instrument van het NMF te leen gekregen. Ik ben enorm blij dat het fonds mij de kans geeft om mij verder te ontwikkelen op een goed instrument. Mijn viool heeft een heel open en volle klank op het podium. Ik hoop dat ik steeds weer mensen blij kan maken als ik op het podium sta met dit instrument!

RAAD VAN ADVIES De Raad van Advies bestaat per 1 januari 2015 uit 17 leden. Deze Raad is opgericht om het NMF bij te staan bij allerlei zaken waarvoor extra expertise gewenst is. De leden van de Raad worden op onregelmatige basis geconsulteerd en worden voor onbepaalde tijd aangesteld. In de Raad zitten onder meer musici, docenten, vioolbouwers en beleidsmakers.

De samenstelling van de Raad van Advies per 1/1/2015 Vera Beths violiste Jaap Bolink vioolbouwer Frank Bonarius pianotechnicus en -stemmer Ferdinand Erblich altviolist Kees Hülsmann violist Rudolf Koelman violist Cyril van Lennep oud-bestuurslid NMF Fred J. Lindeman vioolbouwer Pieter Moerenhout oprichter NMF Andreas Post vioolbouwer Henk Rubingh violist Marien van Staalen cellist Serge Stam vioolbouwer Sven Arne Tepl artistiek directeur Residentie Orkest Jaring Walta violist Jan Wijn pianist Céleste Zewald klarinettiste

NMF MAGAZINE 2016 | JAARVERSLAG 2015

DE TOEKOMST In januari 2016 hebben de Sociaal Econo mische Raad en de Raad voor Cultuur gezamenlijk een rapport uitgebracht op verzoek van Minister Jet Bussemaker van Cultuur over de arbeidsmarkt in de Cultuursector.* De belangrijkste conclusie was dat de arbeidsmarkt van mensen in de culturele sector in de afgelopen jaren door de economische crisis en de forse overheidsbezuinigingen ernstig is verslechterd. Het aantal banen in de sector is met 12,3% fors afgenomen, veel forser dan in de rest van de economie, waarvoor het percentage van 2,5% geldt. Er zijn bijvoorbeeld veel muziekleraren ontslagen door sluiting van muziekscholen, en ook veel orkestmusici zijn hun baan kwijtgeraakt. Gevolg hiervan is dat het aantal zelfstandigen in de culturele sector fors is gegroeid (het aandeel zelfstandigen in de culturele sector is 42%, in het geheel van de economie 16%), wat tot een neerwaartse druk op het inkomen geleid heeft. De helft van de mensen met een creatief beroep heeft een jaarinkomen dat lager ligt dan €30.000: bij vergelijkbare beroepen ligt dat percentage op 20%. Samenvattend kan men stellen dat de financiële positie van kunstenaars (en dus ook musici) dramatisch is. De bezuinigingen hebben hun financieel toch al zwakke positie verslechterd. Nog ernstiger wordt de situatie als men zich bedenkt dat de cijfers uit dit rapport gebaseerd zijn op de situatie in 2013, het eerste jaar van de drastische bezuinigingen in de kunst. De situatie nu, in 2016, zal er nog veel somberder uitzien. •

ANNE VEINBERG 1989

Het NMF is indertijd opgericht vanwege de excessieve prijzen van veel muziekinstrumenten. De prijs van deze instrumenten groeide dermate dat veel muziekstudenten, maar ook professionele musici en zelfs ook prominente solisten alleen nog maar op geleende instrumenten konden spelen. Behalve de opwaartse druk op de prijzen, die eigenlijk maar door blijven groeien, staat er dus een neerwaartse druk op de inkomsten van musici. Het bestaansrecht van het NMF wordt dus eerder groter dan kleiner.

Mijn gerestaureerde Yamaha-vleugel is een prachtinstrument om te bespelen. Het heeft een mooie klank en geweldige aanslag. Ik vertrouw dit instrument om mij te helpen voor te bereiden voor concerten en te groeien als pianist.

Gelukkig heeft het NMF inmiddels een omvangrijke collectie opgebouwd, met name waar het strijkinstrumenten betreft. Zeker aan de onderkant van dit deel van de collectie (het deel van de collectie dat met name geschikt is voor conservatoriumstudenten) lijkt een grens bereikt te zijn voor wat betreft het aantal instrumenten. Aankopen in deze categorie doet het NMF al enige jaren nauwelijks meer. Wel is er binnen de collectie behoefte aan uitbreiding van de duurdere categorie: voor dat deel bestaan nog lange wachttijden – en vaak is het NMF helemaal niet in staat iemand aan een dergelijk instrument te helpen. Minder nieuwe aankopen dus, maar met een veel hoger gemiddelde prijs. Die ontwikkeling is al een aantal jaren gaande en als gevolg daarvan is de gemiddelde prijs van een instrument in de collectie ook aanzienlijk gestegen.

CLAUDIA EDITH VELEZ RUIZ 1992

VLEUGEL YAHAMA, 1986

CONTRABAS HARRY JANSEN, AMSTERDAM, 2008 This instrument has a good balance between the high and low register, it has a nice projection in the low register and in pizzicato as well. So that is perfect for orchestra and chamber music performance.

In de collectie is het aantal vleugels behoorlijk gegroeid en er is in 2015 ook besloten het aantal harpen te vergroten. De

Raad voor Cultuur & SER, Verkenning Arbeidsmarkt Cultuursector, januari 2016.

MICHELLE VERHEGGEN 1993 HARP LYON & HEALY, CHICAGO, 2015 Ik ben ontzettend blij dat ik deze harp heb mogen ontvangen. De harp heeft een sprankelend geluid en weet iedereen mee te nemen in zijn muziek. Nu heb ik de mogelijkheid om iedereen te laten genieten van dit mooie instrument.

GODELIEVE VOORHOEVE 1992 VIOOL ANONIEM, MITTENWALD, CA. 1750 Met zijn warme en heldere klank heeft dit instrument een wereld voor me geopend. Ik kan naar hartelust experimenteren en blijf nieuwe kleuren ontdekken, en van die ontdekkingstocht geniet ik elke dag.

verwachting voor de toekomst is dat deze ontwikkeling zich voorlopig zal voortzetten, waarbij de stijging van het aantal vleugels groter zal zijn dan de stijging van het aantal harpen, omdat van die eerste soort er een groot aantal aan het NMF wordt geschonken. Harpen zijn er tot nu toe helemaal niet aan het NMF aangeboden, wellicht omdat voor dat soort instrumenten een redelijk bloeiende tweedehands markt bestaat. Voor beide soorten instrumenten geldt echter wel dat we een toenemende vraag zien van professionele musici. Voor wat betreft de onderkant van de collectie zal het NMF, uiteraard met inachtneming van gemaakte afspraken, instrumenten die niet langer uitleenbaar blijken te zijn, proberen af te stoten. Instrumenten die langdurig in de opslag verkeren en uitsluitend (verzekerings)kosten met zich meebrengen, dienen geen doel en kunnen beter verkocht worden. Het NMF wil zich nadrukkelijk inzetten voor nieuwe ontwikkelingen binnen de wereld van muziekinstrumenten en is tevens bereid de grenzen van zijn eigen collectie uit te breiden door nog niet in de collectie aanwezige instrumenten op te nemen. Een recent voorbeeld daarvan is de steun bij de ontwikkeling van een nieuwe zogenaamde ‘Giant Harp’ en de geplande opname van een drietal bandoneons in de collectie. Ook de bouw en aanschaf van een contrabasfluit staat in de planning. Resumerend wat betreft de collectie: minder aankopen van strijkinstrumenten; maar gemiddeld duurdere aankopen; stijging van het aantal vleugels en harpen;

stimuleren van nieuwe ontwikkelingen en nieuwe instrumenten in de collectie.

Bruikleen

Door de toenemende internationalisering, is het aantal studenten aan conservatoria met een andere dan de Nederlandse nationaliteit fors toegenomen. Datzelfde geldt voor het aantal buitenlanders dat in Nederlandse orkesten of ensembles speelt. Omgekeerd verlegt een steeds groter deel van de Nederlandse musici zijn werk en/of studie naar het buitenland. Dat heeft uiteraard consequenties voor het NMF. In de komende tijd zal het NMF de huidige geldende criteria opnieuw tegen het licht houden en – indien nodig – helderder formuleren of herijken. Ook de lengte van de bruikleen zal opnieuw bekeken worden. Waar nu de regel geldt dat bruikleen in eerste instantie voor zes jaar geldt en er daarna (steeds opnieuw) de mogelijkheid tot verlenging met respectievelijk twee of vijf jaar mogelijk is, zal wellicht in de toekomst een nieuwe bruikleentermijn gaan gelden. Uitgangspunt hierbij is dat de musicus optimaal geholpen wordt en voor hem volstrekt duidelijk is wat zijn mogelijkheden zijn. In de huidige situatie blijkt dat niet iedereen volledig inzicht heeft in zijn mogelijkheden. Bestaande rechten zullen uiteraard gehonoreerd blijven worden.

Erfgoed

Het aandeel instrumenten dat een bijzondere waarde heeft binnen de collectie, omdat het als cultureel erfgoed kan worden aangemerkt, stijgt de laatste jaren mondjesmaat. Van de meeste belangrijke Nederlandse bouwers bevinden zich

NMF MAGAZINE 2016 | JAARVERSLAG 2015

DE TOEKOMST immers al instrumenten in de collectie. Er zal daarom niet actief op zoek worden gegaan naar uitbreiding van dit deel van de collectie. Instrumenten bespeeld door belangrijke Nederlandse musici, die het NMF ook tot erfgoed rekent, zullen slechts incidenteel beschikbaar komen, met name bij beëindiging van de actieve carrière. Mede gezien de doorgaans hoge prijs van dit soort instrumenten wordt er niet actief gestreefd naar aankoop en is bruikleen een meer realistische optie.

Ondersteuning van de musici

Alleen het in bruikleen geven van een instrument is natuurlijk bij lange na niet genoeg om een musicus optimaal te helpen. Voor het slagen van de muzikale carrière van de musicus is veel meer nodig. Daarom probeert het NMF zijn musici ook op andere terreinen te ondersteunen. Zoals door het bieden van een podium. Zoals door persoonlijke begeleiding en advies. Zoals door het maken van geluidsopnames. Zoals door het leggen van contacten. Zoals door het adviseren bij de aankoop van een eigen instrument. Het NMF werkt aan een programma waarbij deze zaken in de toekomst meer gestructureerd worden ingebed in de activiteiten van het fonds.

Fondsenwerving

Met de opkomst van sociale media en de toenemende computerisering van de maatschappij verandert de fondsenwerving van goede doelen mee. Particuliere crowdfunding-initiatieven duiken overal op. In dit veranderende veld zal het NMF zich staande moeten houden en mee moeten profiteren van nieuwe kansen, zonder dat daarbij oude vertrouwde middelen zomaar overboord worden gezet. Daarnaast

is het van eminent belang om enerzijds te groeien qua donateurs, anderzijds de persoonlijke benadering die mogelijk is in een kleine organisatie vast te houden. De groei van het aantal donateurs in de afgelopen jaren is redelijk geweest, maar om echt wezenlijk grotere aantallen te krijgen, zal wellicht een andere aanpak nodig zijn. Het NMF zal de noodzaak hiervan dienen te onderzoeken en navenante maatregelen dienen te nemen.

XANDER WASSENAAR 2003 VIOOL JOHANNES JACOBS, MIDDELBURG, 1995 Mijn viool heeft een volle zuivere klank die tot achter in de zaal te horen is. Ik speel graag temperamentvolle stukken en deze viool maakt mijn vingers magisch: ik vlieg over de snaren.

Meerjarenplan

Het NMF heeft zich de afgelopen jaren geprofileerd als een professionele en betrouwbare goededoelenorganisatie, die gestaag is gegroeid. Vanuit deze positie en rekening houdend met de veranderende maatschappij en de veranderende rol van muziek en musici daarin, zullen in de komende jaren essentiële vragen over de toekomst van het fonds gesteld en beantwoord dienen te worden. De belangrijkste elementen daarvan zijn in de paragrafen hierboven aangestipt. Het NMF stelt zich daarom tot doel in 2016 een nieuw meerjarenplan te ontwikkelen, waarin de koers en richting van het fonds beschreven worden. Bij de ontwikkeling van dit plan zullen representanten van alle groepen belanghebbenden bij het NMF betrokken worden. Amsterdam, 16 maart 2016

DARYA VAN DER WILT 2002 VIOOL ANONIEM, OOSTENRIJK, 18E EEUW VIOOLSTRIJKSTOK WILLEM BOUMAN, DEN HAAG, 1992 Iedere keer weer, als ik mijn viool bespeel, dan voel ik de band tussen mij en de mooie klank van mijn viool.

drs. Marcel Schopman directeur

SOPHIA WITMER 1996 CELLO ANONIEM, MIRECOURT, CA. 1850 My new cello is what I experiment, but also what makes me experiment myself. The cello works great for playing both solo and continuo, and I’m really glad to be able to do my study with this instrument.

ROBIN DE ZEEUW 1988 CONTRABASSTRIJKSTOK (BAROK) KEES VAN HEMERT, DEN HAAG, 2012 Deze barokstok is veel lichter dan een moderne stok, wat het veel meer flexibiliteit geeft en ook een zekere lichtheid in de klank brengt. Deze transparantie is erg fijn bij het spelen van oude muziek. Daarnaast werkt de stok erg goed met de dikke darmsnaren van de bas en is de balans voor mij perfect!

BESTUURS VERSLAG Het bestuur van het NMF bestond gedurende het verslagjaar uit zes personen. Halverwege het jaar, tijdens de jaarvergadering in juni, trad voorzitter prof. ir. Wim Dik af na veertien jaar de voorzittershamer te hebben gezwaaid. Wim is van grote betekenis voor het NMF geweest. Onder zijn leiding ontwikkelde het NMF zich tot een gerespecteerd en professioneel fonds voor musici en muziekinstrumenten. Hij werd opgevolgd door ondergetekende, die eind 2014 tot het bestuur was toegetreden. Tijdens het afgelopen jaar werd vier maal vergaderd: onder meer het gevoerde beleid, de financiële cijfers, de aankoop van instrumenten en het functioneren van staf en overigen werden tijdens deze vergaderingen besproken. Ook toekomstperspectief, samenwerking met derden en het bereiken van afgesproken doelstellingen kwamen telkens aan de orde. In de jaarvergadering van 6 juni werd de jaarrekening en het jaarverslag vastgesteld en goedgekeurd en decharge voor het gevoerde beleid verleend aan de penningmeester. Gedurende het jaar werd er door leden van het bestuur op individuele basis met de directie overlegd, als daartoe aanleiding was. Er vond ook, zoals elk jaar, een gesprek plaats tussen directie, penningmeester en accountant. Afgesproken werd dat voortaan, rond het tijdstip van de tweede vergadering van elk jaar, naast de gebruikelijke evaluatie van het functioneren van de directeur, ook een zelfevaluatie van het bestuur zal plaatsvinden. Het NMF streeft ernaar om het bestuur zo samen te stellen, dat de noodzakelijke kennis voor het optimale functioneren van

een dergelijk instituut aanwezig is; daartoe is een profiel voor het bestuur vastgesteld. Daarnaast vindt het NMF het belangrijk dat de leden van het bestuur gezamenlijk een groot en relevant netwerk bezitten. Kennis van de bestuursleden op het gebied van het Nederlandse muziekleven en alles wat daarmee samenhangt is relevant. In de laatste vergadering van het jaar werd het besluit genomen om de structuur van het fonds te wijzigen. In plaats van een bestuur komt er een Raad van Toezicht. De statuten zullen dientengevolge in 2016 aangepast worden. Het bestuur kijkt tevreden terug op het afgelopen jaar. De inkomsten overtroffen de verwachtingen. Wel blijft het realiseren van een financiële reserve van anderhalf maal de exploitatiekosten voorlopig nog toekomstmuziek. Aangezien de hoogte van de reserves echter ook niet dalen, blijven de risico’s beperkt en acceptabel. Oorzaak van het feit dat het gewenste niveau nog niet bereikt is, blijft het grote aandeel van geoormerkte inkomsten in het totaal. Naast een stijging van de inkomsten, constateert het bestuur tot zijn vreugde dat de hoeveelheid donateurs ook weer stijgende is. Voorts groeide de collectie instrumenten, zowel in omvang als in waarde. Belangrijke evenementen dit jaar waren in het voorjaar het Weekend van het NMF, dit jaar in samenwerking met de Bond Heemschut, het afscheidsconcert van Wim Dik in juni in het Spoorwegmuseum in Utrecht en de drie zeer succesvolle Presentatieconcerten in het najaar in Amsterdam, Delft en Zwolle. Alle drie deze activiteiten genereerden veel publiciteit (met name het Weekend) en goodwill bij de donateurs (met name de Presentatieconcerten). Het bureau van

het NMF functioneerde gedurende het verslagjaar weer naar volle tevredenheid.

Verantwoordingsverklaring

Het NMF werkte in 2015 nog volgens een bestuursmodel waarbij het bestuur het merendeel van zijn taken gedelegeerd heeft aan de titulaire directie. Er is in feite dus sprake van toezichthoudend bestuur. De directie geeft richting aan de organisatie, zorgt voor de benodigde middelen en het besteden daarvan en zorgt voor het adequaat functioneren van de organisatie in het algemeen. De directie is zowel beleidsinitiërend als beleidsuitvoerend. Het bestuur houdt toezicht op het besturen van de directie, zowel door middel van preventief toezicht als ook door toezicht achteraf. De bevoegdheden van de directeur van het NMF staan omschreven in het directiestatuut. Naast de directie bestaat de zogenaamde Instrumenten Commissie. Deze oordeelt over aanvragen van musici en de aankoop van instrumenten, en adviseert op welke kwaliteit instrument een aanvrager recht heeft. Daarnaast functioneert de zogenaamde Raad van Advies. Leden van deze Raad kunnen op individuele basis voor advies geraadpleegd worden door het bureau, de directie of het bestuur.

lijk te zijn gescheiden van het ‘besturen’ dan wel van de ‘uitvoering’. - de instelling dient continu te werken aan een optimale besteding van middelen, zodat effectief en doelmatig gewerkt wordt aan het realiseren van de doelstelling. - de instelling streeft naar optimale relaties met belanghebbenden, met gerichte aandacht voor de informatieverschaffing en de inname en verwerking van wensen, vragen en klachten. Het bestuur krijgt geen vergoeding voor zijn werkzaamheden. Wel is er de mogelijkheid tot compensatie voor gemaakte onkosten in verband met werkzaamheden voor de stichting. In 2015 is daar geen gebruik van gemaakt. Het directiesalaris wordt door het bestuur vastgesteld conform de Adviesregeling van de voormalige VFI (nu Goede Doelen Nederland), de overkoepelende organisatie van goede doelen in Nederland. Voor een specificatie en toelichting wordt verwezen naar de jaarrekening 2015.

447 De 44 musici die in dit jaarverslag worden voorgesteld, hebben in 2015 voor het eerst een instrument in bruikleen gekregen van het NMF. Daarnaast zijn er nog 403 musici die in dat jaar op een instrument uit de collectie van het NMF speelden. Voor een overzicht van alle NMF-musici en de instrumenten die zij in bruikleen hebben, bezoekt u onze website:

www.muziekinstrumentenfonds.nl

Het bestuur dankt de directeur en alle medewerkers bij dezen ten zeerste voor de enthousiaste en kwalitatief voortreffelijke wijze waarop zij zich ook dit jaar weer van hun taak hebben gekweten.

De leden van het bestuur verklaren de volgende principes, opgenomen in de artikelen 4 lid 1.A, 4 lid 4 en 4 lid 5.2 van het reglement CBF-keur te onderschrijven:

Amsterdam, 16 maart 2016

- binnen de instelling dient de functie ‘toezicht houden’ (vaststellen of goedkeuren van plannen en het kritisch volgen van de organisatie en haar resultaten) duide-

mr. Els Swaab voorzitter

mr. E.H. Swaab

mr. J.W.P. Verheugt

Arbiter/mediator Lid Tuchtraad Financiële Dienstverlening Lid geschillencommissie DSB Bank Voorzitter STAK Maarsen Groep Lid Raad van Commissarissen CED Holding B.V. Lid Raad van Advies Nederlandse Orde van Advocaten Vice-voorzitter en secretaris Raad van Toezicht Stichting Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis Voorzitter Pensioenraad Zorg en Welzijn Lid bestuur STAK Goudse Verzekeringen BV Lid Raad van Toezicht Gerrit Rietveld Academie Voorzitter Oerol Festival Voorzitter Raad van Commissarissen WSW Voorzitter College van Regenten Fonds Sluyterman van Loo Voorzitter Bestuur Fonds 21 Lid Raad van Toezicht Stichting Jeroen Bosch 500

Voorzitter Adviescollege verloftoetsting TBS Raadsheer-plaatsvervanger in het gerechtshof te Amsterdam Rechter-plaatsvervanger in de rechtbank te Den Bosch

lid | voorzitter vanaf 3 juni 2015

prof. ir. W. Dik

voorzitter tot en met 3 juni 2015 | erevoorzitter Voorzitter Raad van Advies Connekt Voorzitter Brabantse Stichting voor Ondernemendheid Voorzitter EU PowerNet Team Ambassadeur Habitat for Humanity N ederland Freelance hoogleraar TU Delft

vice-voorzitter

mr. D.C. Baron van Wassenaer secretaris

Lid ING Senior Leadership Team Global Head of Clients & Network Regent Stichting Twickel, Delden Regent Stichting RCOAK, Amsterdam Voorzitter Stichting Jacoba van Wassenaer Fonds Voorzitter Stichting Bouwstenen voor Dierenbescherming, Leiden Vice-voorzitter Stichting Lemstra, Amsterdam Lid bestuur Ir. H.G. Boumeester Foundation Lid Raad van Advies Frans Hals Museum

NMF MAGAZINE 2016 | JAARVERSLAG 2015

dhr. H. Hollander, RA

drs. S.C. Wolff

Partner EY ISO & Sustainability Services Voorzitter KBvG Commissie toetsting kwaliteit Voorzitter PRCW Pony- en Ruiterclub Westland Vakjurylid "Koning Willem I prijs" plaquette voor duurzaamheid

Adviseur Gerzon Holding Lid bestuur WWF Schweiz Adviseur Artists for Nature Foundation Zakelijk leider Nederlandse Fluit Academie Voorzitter Stichting Mirador

penningmeester

lid

mr. S.A. Reinink lid

Algemeen Directeur Het Concertgebouw NV  Voorzitter Stichting G. Ribbius Peletier jr. tot behoud van het Landgoed Linschoten  Lid Raad van Toezicht Nationaal Museum Speelklok Lid Raad van Advies Nexus Instituut  Lid Raad van Advies Stichting Het Nationale Park De Hoge Veluwe  Lid Bestuur Stichting 4 mei concert Lid bestuur Stichting Tjardus Greidanus

Samenstelling en rooster van herbenoeming per 1 januari 2016 mr. E. H. Swaab mr. J.W.P. Verheugt H. Hollander, RA mr. D.C. Baron van Wassenaer mr. S.A. Reinink drs. S. Wolff •

verlaat het bestuur in 2016

functie

aangetreden

herbenoeming

voorzitter 2014 vice-voorzitter 1994 penningmeester 2006 secretaris 2002 lid 2008 lid 2009

2018 2016 2018 * 2016 2017

Huilen op het podium COLUMN SYLVIA WITTEMAN

Het is in mijn beroep nogal onhandig, maar er zijn weinig dingen waar ik zó bang voor ben als een podium. Zoals de meeste angsten hangt ook deze redeloze vrees samen met gebeurtenissen uit mijn jeugd. Mijn vader was leraar op het Utrechts Conservatorium. Zijn leven draaide (en draait nog steeds) om muziek. Wij, kinderen, werden voortdurend naar concerten gesleept van wat wij ‘moeilijke’ muziek noemden, dat wil zeggen, alles wat niet op The Beatles leek. Mijn vader was dol op Stravinsky, en hield bij hoog en bij laag vol dat daar voor een zesjarig kind niets moeilijks aan was. Ook ging er geen week voorbij of we moesten naar een ‘kamerconcert’, meestal bij vrienden of kennissen, die hun liefde voor muziek niet noodzakelijkerwijs combineerden met virtuoos vioolspel; het was altijd net een beetje vals en bovenal ontzettend saai. Als ik eraan terugdenk voel ik mijn kaken nog verkrampen van het gapen tussen al die uiterst matig uitgevoerde andantes. Ook ons eigen huis was vaak vol musicerende mensen van uiteenlopende aard: slome, baardige hippies (we leefden in de jaren zeventig) met gitaren, pianisten met woest haar en een dito touché (onze oude vleugel was haast niet meer te stemmen en aan sommige toetsen ontbrak het ivoor), bedeesde meisjes met blokfluiten en herderinnetjesjurken, strenge dames op leeftijd met cello’s, en die éne gekke mevrouw die altijd paarse gewaden droeg, koddig bedoelde wijsjes voor ons, kinderen, blies op een ocarina, en vaak bij mijn moeder in de keuken stond te huilen om één of meerdere verloren liefdes. Ook zelf ontkwam ik er natuurlijk niet aan een instrument te leren bespelen. Het was misschien niet zo heel verstandig om met zo’n lastig instrument als een viool te beginnen, maar ouders zien nu eenmaal graag in hun uil een valk. Na

vele maanden les van een esoterische vrouw met hese stem en witte wimpers bracht ik het nog steeds niet veel verder dan een krasserig ‘un dun dip’. Nu is het probleem van muziekjuffen dat ze te pas en te onpas een ‘uitvoering’ beleggen in schimmige zaaltjes, want dat is ‘zo enig’ voor die kleintjes om alvast eens op een écht podium te staan. Alle andere leerlingen, ook jonger dan ik, waren al véél verder, en speelden aardige menuetjes, en daar stond ík dan, op dat rotpodium, met niets te bieden behalve dat ellendige ‘un dun dip’. Ik staarde de zaal in, en een roedel welwillende ouders staarde vol verwachting terug. Ik begon te huilen. Als ik nou een schattig, klein meisje was geweest, hadden mensen het vast ontroerend gevonden, maar ik was groot voor mijn leeftijd en nogal lelijk, dus dat viel helemaal niet goed. ‘Stel je niet zo aan’, zei mijn juf en, tegen de zaal: ‘ze moet er gewoon doorheen’. Nou ja, ik spéél de ‘un dun dip’, zo snel mogelijk, langer dan een seconde of 15 kan het niet geweest zijn, maar zelfs die welwillende ouders waren blij dat het voorbij was. Ik ging van vioolles af en probeerde gitaar. Wéér stond ik op een podium, met een uiterst onbeholpen versie van ‘Greensleeves’. Wéér huilen. Weg gitaar. Dan in godsnaam maar de piano, want dat kon iederéén leren, nietwaar? Behalve ik. Halverwege zo’n ‘uitvoering’ (een houterig deuntje van Bartók) stortte ik wéér in op het podium. Een vierde instrument kwam er niet van, want inmiddels lagen mijn ouders in scheiding, dus die hadden wel wat anders aan hun hoofd. En toen mijn vader eenmaal vertrokken was, viel de druk om ooit nog muziek te maken helemáál weg. Het was heerlijk. Ik heb nooit meer een muziekinstrument aangeraakt. En podia mijd ik nog steeds als de pest.

PRESENTATIECONCERTEN

Een jaarlijkse tournee om u te bedanken

TEKST LENNART VAN DER SMAN

Een keer per jaar komt het NMF met de mooiste instrumenten en de meest bijzondere musici naar u toe. Op dit concert – dat inmiddels is uitgegroeid tot een concertreeks van drie tot vijf concerten – laten wij rond een bepaald thema zien wat ons bezighoudt, welke musici wij steunen of wat voor instrument wij overwegen aan te kopen. Een andere, niet onbelangrijke reden is dat wij u als bezoeker, en als donateur, willen bedanken voor uw steun om de activiteiten van het NMF mede mogelijk te maken. Een bedankconcert dus: sfeervol, intiem en ietwat verrassend. Doorgaans vragen we

u uw vrienden, buren of collega’s mee te nemen. We zullen niet onder stoelen of banken steken dat we dan hopen dat zij net zo enthousiast worden als u, en na het concert begunstiger van het NMF worden.

Carte blanche

De vele aanmeldingen voor deze Presentatieconcerten, getuigen ervan dat onze donateurs en vrienden blindelings uitkijken naar een feestelijke middag of avond, zonder te weten wat hen muzikaal te wachten staat. Het programma blijft traditiegetrouw een verrassing tot

NMF MAGAZINE 2016

Originaliteit

Twee curiosa zullen het publiek zéker zijn bijgebleven: de elfjarige voorlezer Nino Pen (die het verhaal van Ferdinand de Stier vertolkte, waarover u trouwens meer kunt lezen in dit magazine), en de betoverende zagiste Annette Scholten, die met haar lame sonore (in de volksmond ook wel ‘zingende zaag’) het concert afsloot met ‘Aan de Amsterdamse grachten’. Bij het NMF houden we wel van zo’n verrassingselement. Eerder

klommen jazzpianist Rembrandt Frerichs, klezmerviolist Noa Eyl, trompettist Eric Vloeimans en het balkanensemble Trio C tot de Derde het podium op om de Presentatieconcerten origineel uit te luiden.

NMF-tournee

We proberen zo veel mogelijk begunstigers door het hele land de kans te bieden aanwezig te zijn. Vorig jaar was het NMF te gast in Delft, Zwolle en Amsterdam. Eerder ook in Haarlem, Den Bosch, Utrecht, Amersfoort en Den Haag. De zalen houden echter vast aan een maximaal aantal bezoekers, dus teleurstelling voor enkelen is soms onontkoombaar. In 2016 wijken wij daarom uit naar een grotere zaal in Amsterdam én voegen we een vierde concert toe in het zuiden des lands. Voor het NMF wordt dat een nieuwe zaal in een nieuwe stad: het Muziekgebouw in Eindhoven. Zo reizen we met onze musici van stad tot stad, als een heuse tournee. Wij hopen u dit jaar dan (weer) te treffen, om u te bedanken voor uw steun. En vergeet dan dus niet uw buren mee te nemen!

één minuut voor aanvang. In 2015 wisten wij zelf ook pas laat wat wij u zouden voorschotelen; wij gaven aan twee inspirerende en gepassioneerde violisten carte blanche. Bas Treub (1987) en Amarins Wierdsma (1991) – beiden met nu al een indrukwekkend cv – stelden zelf een programma samen met hun collega-musici. Het podium stond vol talent: samen met Laura Oomens, Richard Wolfe, Marcus van den Munckhof, Ruña ’t Hart, Elisa Karen Tavenier, Asdis Valdimarsdottir, Alexander Warenberg en Michael Müller klonken werken van Bach, Prokofjev, Stravinsky en Brahms.

2016

In het najaar van 2016 organiseren wij de Presentatieconcerten op: zondag 30 oktober 14:00 uur Theater Odeon, Zwolle maandag 31 oktober 19:30 uur Muziekgebouw Frits Philips, Eindhoven dinsdag 1 november 19:30 uur Muziekgebouw aan ’t IJ, Amsterdam donderdag 3 november 19:30 uur Museum Prinsenhof, Delft

Reserveren en voorrang Vanaf 4 juli 2016 kunt u kosteloos maximaal 4 kaarten reserveren voor één van de Presentatieconcerten. Bestellingen worden op volgorde van binnenkomst behandeld, waarbij geldt dat donateurs met een schenkingsakte, schenkers of inleners van instrumenten, en vervolgens andere donateurs voorrang krijgen. Reserveer uw kaarten vanaf 4 juli via: www.muziekinstrumentenfonds.nl/ presentatieconcert

“Het enige wat me interesseert, is kwaliteit”

NMF MAGAZINE 2016

Impresario

Marco Riaskoff Marco Riaskoff is het brein achter de serie Meesterpianisten. ‘s Werelds klaviertoppers levert hij af bij de trap naar de Grote Zaal van het Koninklijk Concertgebouw. ‘Voor dat podium heeft iedereen een heilig ontzag.’ TEKST GUIDO VAN OORSCHOT

"Of ik het belangrijkste pianopodium van Europa heb? Dat mag ik over mezelf natuurlijk niet zeggen, maar de directeur van het Concertgebouw heeft me toevertrouwd dat hij Meesterpianisten de beste klavierserie ter wereld vindt. Ik hoor het ook van de pianisten zelf. Ze roemen de sfeer, de Grote Zaal, het aandachtige publiek. Ze komen dan ook allemaal graag, of ze nu Pires heten of Pollini, Sokolov of Zimerman. Ik vind het lastig een meesterpianist te typeren. Eén ding spreekt voor zich: de techniek is van het allerhoogste niveau. Een meesterpianist speelt integer en koketteert nooit met zijn talent, hoe virtuoos hij ook is. Hij moet zijn muzikale boodschap kunnen overdragen op het publiek. En het liefst heeft zijn spel zo’n diepgang, dat het me kan ontroeren. Toen ik in 1987 met de serie begon, hing die als het ware in de lucht. Ik had ervaring opgedaan bij Concertdirectie Dr. G. de Koos en Co, waar ik de internationale pianoserie programmeerde. Zo was ik in 1972 verantwoordelijk voor het Nederlandse debuut van Alfred Brendel. Niemand kende hem nog. Hij speelde de laatste drie sonates van Schubert, dat was een openbaring! Later regelde ik de pianoserie van het Nederlands Impresariaat. In 1984 heb ik me als artist manager naar Parijs laten lokken. Nou, dat heb ik geweten. Het ging met de Franse slag, na negen maanden had ik nog geen contract. Het leven was duur en ik kon amper rondkomen. Ik keerde terug naar Amsterdam

en dacht: als ik ooit voor mezelf wil beginnen, moet het nu.

Belachelijke prijzen

Ik had allang gezien dat de pianoseries in Nederland niet goed liepen. De impresario’s dachten te klein, ze boekten alleen de pianisten van wie ze zelf de vertegenwoordiging hadden. Veel beroemdheden speelden zodoende nooit in Nederland. Die impasse wist ik met Meesterpianisten te doorbreken. Sterren als Ashkenazy en Perahia boekte ik gewoon via mijn collega’s. Dat vonden ze aanvankelijk niet leuk, maar ja, zelf hadden ze niets te bieden. Via mij kregen hun pianisten tenminste een solorecital in de Grote Zaal. De belangstelling voor het eerste seizoen was zo groot, dat ik de abonnementen verkoop moest stopzetten. Dat was niet eerder vertoond. Maar ja, kijk ook eens naar de prijzen. Tien toppianisten voor 250 gulden, dat is achteraf belachelijk. Rond het eerste concert zat trouwens een vreselijke tragiek. Youri Egorov moest namelijk afzeggen. Hij had een hersenvliesontsteking en kon nauwelijks lopen. Een halfjaar later is hij overleden. Iemand beval Cyprien Katsaris aan, die opende op 11 oktober 1987 mijn eerste serie. Vanaf het tweede seizoen zit ik op de zondagavond. Ik heb een gentleman’s agreement met het Concertgebouw. Zij ronden eerst hun programmering af, samen met het Koninklijk Concertgebouworkest, vervolgens kies ik 13 of 14 zondagavonden.

NMF MAGAZINE 2016

Weet je wat altijd loopt? Chopin. Laat Chopin spelen en de zaal stroomt vol, maakt niet uit welke meester op het podium zit. Liszt en Rachmaninov doen het ook goed – componisten kortom die het mooist voor klavier hebben geschreven. Mijn pianisten weten dat ze ook hedendaags repertoire mogen spelen. Stockhausen of Boulez, als het maar van het hoogste niveau is. Het enige wat me interesseert, is kwaliteit.

Prikken in hamerkopjes

In tegenstelling tot de meeste andere podia werk ik zonder subsidie. Het vinden van sponsors is tegenwoordig niet makkelijk, ik moet er hard voor vechten. Hun gasten krijgen een stoel op het podium, dan zitten ze vlakbij de solist. Een pianorecital is de enige concertvorm waarbij je dat met goed fatsoen kunt doen. Een violist of een zanger zou je op de rug kijken, dat kun je sponsorgasten niet aandoen. Een van de geheimen van mijn serie heet Michel Brandjes, hij is een internationaal vermaarde pianostemmer. De man die het Concertgebouw destijds volgens contract leverde, had maar een uur om een instrument te prepareren. Dat kan

natuurlijk niet. Toen Brendel in 1992 een Beethovencyclus kwam geven, zag ik de bui al hangen. Brendel is geen natuurtalent zoals Argerich of Volodos, hij moet er hard voor werken en wil een instrument dat goed wordt voorbereid. Als je niet oppast, neemt hij de regie in handen. Prikkend in hamerkopjes heeft hij al heel wat instrumenten, eh, een beetje vernield. Michel Brandjes was me aanbevolen door Ronald Brautigam. Ik gaf hem carte blanche, al moest hij tien uur stemmen, het ging me om het resultaat. Michel is een vakman, hij barst van de trucjes. Bovendien kan hij zich goed verplaatsen in een pianist, hij heeft een sterke psychologie. Het was meteen een waanzinnig succes.

Heilig ontzag

Ik probeer alles zo te regelen, dat een pianist zich volledig op zijn recital kan concentreren. We halen hem van het vliegtuig en reserveren een vijfsterrenhotel. De pr moet in orde zijn, ik wil dat een artiest zichzelf terugziet op affiches in de stad. Als hij ervoor voelt, neem ik hem mee uit eten. Maar als het concert aanbreekt, kan ik natuurlijk niets meer voor hem doen.

imerman de laatste twee sonates van Z Schubert. Vlak voor aanvang ging ik nog even bij hem langs. Je zou het van zo’n ervaren rot niet verwachten, maar hij zei: ‘Marco, I am very nervous.’ Of neem Shura Cherkassky, God hebbe zijn ziel. Die was extreem bijgelovig. Nog belangrijker dan de piano was voor hem de kruk. Op het podium tekende hij met krijt precies af waar die moest staan. En voor hij opging moest ik hem op het voorhoofd spugen. Ach, het was een heerlijk mannetje. Hij kon toveren met kleur en legato, alsof hij ter plekke improviseerde. Vaak zie je dat een pianist tijdens de toegift helemaal zichzelf wordt, bevrijd van alle stress. Een enkele keer komt iemand de trap op en zegt: shit, ik heb vreselijk gespeeld! Dan praat ik op hem in. Kom op man, je denkt alleen aan de dingen die mis gingen, terwijl je al het moois vergeet!"

De Grote Zaal, de traditie, die trap naar beneden: ik geef het je te doen. Voor dat podium heeft iedereen een heilig ontzag. Afgelopen november speelde Krystian

Marco Riaskoff (69)

Marco F. Riaskoff werd geboren in de Zwitserse stad Lausanne. Zijn moeder was half Spaans en half Engels, zijn vader kwam uit Bulgarije. Tot zijn 11de woonde Riaskoff in Zuid-Amerika. In Nederland studeerde hij blokfluit en piano en trad in 1970 in dienst van Concertdirectie Dr. G. de Koos en Co. In 1985 richtte hij Riaskoff Concert Management op. In 1987 programmeerde hij in de Grote Zaal van het Concertgebouw het eerste seizoen van de nog altijd toonaangevende serie Meesterpianisten. Verder voert Riaskoff het management in Nederland van pianisten als Jevgeni Kissin, Krystian Zimerman en Grigori Sokolov. In 2007 werd hij in aanwezigheid van koningin Beatrix en prins Willem-Alexander benoemd tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau. Ter gelegenheid van het 25ste Meesterpianistenseizoen kreeg hij in 2012 de Frans Banninck Cocq Penning van de stad Amsterdam.

GEERTJE VAN DER LINDEN collectiebeheer

Klein podium, grote musici Een favoriet podium kiezen, dat is lastig. Is het favoriet om te komen luisteren of om zelf te spelen? Om de betoverende akoestiek, de historie of de sfeer? Of waren het toch gewoon de musici en maakte het niet uit waar ze speelden? Ik kan niet kiezen! Misschien kies ik daarom het podium waar ik vanavond naar toe ga, van Museum de Cruquius: een origineel gemaal uit 1849 en toevallig ook de grootste stoommachine ter wereld (!).

Celliste Viola de Hoog zal, op de prachtige Guadagnini-cello (uit de NMF-collectie) een avond lang Bach spelen. Ik zie er naar uit om háár te horen, om die mooie cello weer te beluisteren op deze prachtige locatie, maar ook om initiatiefnemer Peter Mookhoek weer te zien. De gastvrijheid en het enthousiasme waarmee hij iedereen ontvangt zorgen ervoor dat iedere musicus daar wil spelen en dat het zaaltje iedere keer weer vol zit. Echt waar! We gaan niet weg voordat we een glaasje wijn hebben gedronken en hopen dat we er de volgende keer weer bij zijn.

www.cruquiusconcerten.nl

NMF MAGAZINE 2016

Geen verdrietige oogjes TEKST BERRY VAN DE VEN Het is misschien helemaal niet gek dat we met onze inzendingen nog nooit de NRC Charity Award hebben gewonnen. We vertegenwoordigen namelijk geen groot menselijk leed, zelfs geen dierlijk. Het gaat bij ons ook al niet om de natuur of om het milieu. Kortom, geen hartverscheurende taferelen, geen verwaarloosde honden, geen verdrietige oogjes. En toch doen we ieder jaar weer mee. We hebben namelijk wel een boodschap, we hebben wel degelijk iets te vertellen. Zonder de gulle giften van de donateurs van het NMF was er wel een ander leed, het leed van talentvolle musici die niet kunnen beschikken over een passend instrument. Een instrument waarmee hun talent tot ontwikkeling kan komen. Vergaat de wereld als dat niet kan? Nee, vast niet. Maar, de wereld is met mooie muziek wél een stuk leefbaarder. We worden van goede muziek bijzonder blij (of verdrietig). Het raakt ons. Het NMF is dus zeker van belang. We willen natuurlijk niet alleen heel graag de Charity Award winnen, maar vooral ook dat onze boodschap tussen de oren van onze doelgroep terecht komt. Want… bij ons blijft uw geld wel degelijk (onder andere) aan een strijkstok hangen.

PRIJSVRAAG Help ons met het winnen van de Charity Award Uiteindelijk willen we natuurlijk wel een keer winnen. Wellicht dat u ons daarbij kunt helpen. Heeft u een goed idee voor een advertentie, stuur dat dan naar schopman@muziekinstrumentenfonds.nl. De leukste inzending gaan we uitwerken en insturen. Uiteraard stellen we daar graag iets tegenover. Wat dacht u van een privéconcert door één van onze musici?

Bij ons blijft uw geld zeker aan de strijkstok hangen! Wist u dat een goede strijkstok voor een musicus van even groot belang is als een goede viool? Vergelijk het met luidsprekers bij uw versterker. En een strijkstok kan, net als een viool, heel kostbaar zijn.

Het fonds steunt al meer dan een kwart eeuw honderden talentvolle musici door hen een instrument in langdurige bruikleen te geven. Of een mooie strijkstok natuurlijk.

Omdat muziekinstrumenten van hoge kwaliteit essentieel zijn voor de ontwikkeling van jonge musici, maar voor hen onbetaalbaar, bestaat er het Nationaal Muziekinstrumenten Fonds.

Met uw hulp gaan we daar graag mee door. Zo blijft uw geld zeker aan een strijkstok hangen!

www.muziekinstrumentenfonds.nl

SAMENWERKEN | DORPSKERK WILP

Een dijk van een podium voor jong talent! Het NMF werkt samen

Concerten horen bij het NMF. Niet alleen bieden wij de musici die we ondersteunen graag een podium, wij organiseren die concerten ook om (nieuw) publiek kennis te laten maken met het NMF. En hoe kun je de luisteraars beter over het NMF vertellen dan met prachtige instrumenten en talentvolle musici op het podium? De concerten ontstaan doorgaans door samen te werken met bestaande concertorganisaties en -zalen. Zo kunnen de productiekosten beperkt blijven en kunnen wij kleinere organisaties tevens van dienst zijn met onze ervaring, promotionele mogelijkheden en een groot, veelzijdig gezelschap aan musici. In najaar 2016 start het NMF een samenwerking met Dorpskerk Wilp. Wij stellen deze organisatie graag aan u voor.

Nieuwste samenwerking

Een verrassende plek in het groene hart tussen Apeldoorn, Deventer en Zutphen: Wilp. Het Gelderse dorp nam in 2015 de tijd om zijn 1250 jaar bestaan te vieren. In de 11e eeuw werd op een dijk van de IJsseluiterwaarden een romaans kerkje gebouwd. Deels is het in die oorspronkelijke bouwstijl tot op heden behouden gebleven.

Stichting Behoud Dorpskerk Wilp

Het kerkbestuur vroeg zich een aantal jaren geleden af hoe ze bij teruglopende inkomsten dit culturele erfgoed op den duur in stand zou kunnen houden. In 2013 is de Stichting Behoud Dorpskerk Wilp opgericht. Die realiseert nieuwe inkomsten door verhuur en door het werven van donateurs. De stichting stelt de dorpskerk beschikbaar als podium voor

kunst en cultuur. In 2015 vonden betalend publiek, veel musici, koren en orkesten uit het oosten van het land de weg naar Wilp. De concertagenda van het nieuwe jaar ziet er veelbelovend uit. In het seizoen 20162017 start de stichting met een nieuw concept dóór en vóór aanstormend talent.

JongeMeestersWilp

In gesprekken met musici en muziekopleidingen ontdekten programmeurs van de stichting dat er bij startende talentvolle ondernemers in de wereld van klassieke muziek behoefte bestaat aan persoonlijke support. In hun conservatoriumopleiding doen jonge musici al podiumervaring op en bekwamen ze zich ambachtelijk. Maar, als zij de opleiding succesvol hebben afgesloten of misschien al een concours hebben gewonnen, dan begint het culturele ondernemerschap pas echt. ‘Wat is mijn eigen verhaal? Hoe onderscheid ik mij van anderen? Wat en wie wil ik zijn? Hoe draag ik dat uit op het podium? Hoe presenteer ik dat in de media? Welke programmering past bij mij? Hoe vermarkt ik mijn concerten? Welk verdienmodel bevalt me? Hoe zetten wij binnen ons ensemble elkaar in kracht? Hoe hanteer ik een sluimerend conflict in mijn ensemble? Hoe onderhandel ik met mijn impresariaat? Waar moet ik alert op zijn in contractteksten? Hoe werf ik fondsen?’ Een team van diverse mentoren biedt steun rond dergelijke ontwikkelingsvraagstukken en thema’s. De deelnemers van het programma kunnen in groepsbijeenkomsten – en ook daarbuiten – individuele hulpvragen uitzetten bij ‘hun’ mentor.

Delta Piano Trio

De opzet en uitvoering van programmaserie JongeMeestersWilp ontstaat in samenwerking met het NMF, Jong Nederlands Blazers Ensemble, Britten Jeugdstrijkorkest en ArtEZ Zwolle. Getalenteerde musici van deze vier partners presenteren zich – als solist of als ensemble – in concerten voor betalend publiek. Het NMF heeft het aanstormende Delta Piano Trio uitgenodigd deze eerste editie in te luiden. Het in Salzburg opgerichte trio, bestaande uit Gerard Spronk, Irene Enzlin en Vera Kooper, heeft deelgenomen aan vele concoursen en heeft al meerdere prijzen in de wacht gesleept. In 2016 nemen zij hun eerste cd op. Irene wordt ondersteund door het NMF: zij heeft een moderne en een barokcello in bruikleen. De aftrap van de concertserie wordt verzorgd door ‘held en rolmodel’ Remy van Kesteren op 27 november 2016. Hij zal zijn leerervaringen met jonge collega’s delen. Wilp biedt een gaaf podium om je als getalenteerde ondernemer te ontwikkelen. En: voor het publiek levert JongeMeestersWilp een verrassende concertserie op!

Meer weten?

www.dorpskerkwilp.nl of per e-mail: welkom@dorpskerkwilp.nl

ÂŠ PIETER W. LEEFLANG

NMF MAGAZINE 2016

Lidy Klein Holkenborg is voorzitter van de stichting Behoud Dorpskerk Wilp. Zij was werkzaam als zelfstandige gevestigde interim- en projectmanager, tevens coach van managers, bestuurders en toezichthouders.

JongeMeestersWilp is een idee van Jan Cramer en Lidy Klein Holkenborg. Beiden hebben een passie voor jong talent in de klassieke muziek. Zij hadden gesprekken met jonge musici en hun opleiders. Daarin viel hen op, dat er onder aanstormende talenten een reĂŤle behoefte bestaat aan mentorschap en coaching voor wat betreft de persoonlijke ontwikkeling als cultureel ondernemer.

Jan Cramer is bestuurslid van de stichting Delden Klassiek, die jaarlijks twaalf concerten in de Oude Blasiuskerk en op kasteel Twickel in Delden organiseert. Hij was werkzaam bij Koninklijke Grolsch als directeur International.

“Je moet je publiek blijven interesseren”

NMF MAGAZINE 2016

Wethouder en locoburgemeester

Kajsa Ollongren Kajsa Ollongren is wethouder en locoburgemeester van Amsterdam. Ze doet wat ze het liefste wil: kunst en economie met elkaar verbinden. ‘Ik mag nadenken over dingen die voor de stad van belang zijn.’ TEKST FREDERIKE BERNTSEN

"Mijn wethoudersportefeuille bestaat uit twee delen. Het eerste is economische zaken, daar horen ook de luchthaven en de haven bij. Echt de economie. Onder het andere deel vallen kunst, monumenten, archeologie en de lokale media. Het is een uitdaging om de verbinding tussen die twee te vinden, en die is er. De musea hebben te maken met mijn portefeuille economie: toerisme in Amsterdam. De sponsors zijn bedrijven: hoe kan ik nieuwe bedrijven in Amsterdam interesseren om sponsor te worden van een van de kunstinstellingen? Ik ben dolgelukkig met deze functie, deze portefeuilles zijn precies wat ik wil, heel concreet, extern gericht. Ik ben met de stad bezig, met bedrijven, cultuurinstellingen, mensen. Ik mag nadenken over dingen die voor de stad van belang zijn: kunst en cultuur, en Amsterdam als stad is bepalend voor de economie. Het thema ‘talent’ is belangrijk. We kunnen ons alleen maar ontwikkelen als mensen graag in Amsterdam willen komen wonen en werken. Daarin speelt de kunst ook een rol: artistiek talent dat hier kan groeien, draagt bij aan een bloeiende kunsten cultuursector.

Samenwerking

Sinds mijn achttiende woon ik in Amsterdam, maar ik heb altijd in Den Haag gewerkt. De afgelopen vijftien jaar heb ik heel weinig gebruikgemaakt van het enorme kunstaanbod in de stad. Ik had geen tijd. Het is fantastisch om als wethouder vanuit je functie de verschillende podia te mogen bezoeken. Ik probeer het aanbod over de

hele breedte goed tot me te nemen. Langzaamaan ontdek ik de dans, die kunstvorm heb ik van huis uit niet zo meegekregen. Ongelofelijk wat mensen kunnen met hun lijf en de muziek. De makers op de podia zijn mensen met een groot hart voor hun kunst. Vaak is hun werk ook liefdewerk oud papier. Kunstenaars en artiesten willen graag samenwerken, elkaar opzoeken. Er wordt met veel enthousiasme nagedacht over de vraag: hoe kunnen we vernieuwen, hoe kunnen we de avant-garde worden in ons vak? We hebben vele podia in Amsterdam, en heel verschillende. De samenwerking tussen de instellingen houdt me bezig. Hoe kun je meer samenwerking krijgen tussen de podiuminstellingen en de bespelers van de podia? Lang is het ieder voor zich geweest, nu niet meer zo. Samenwerking is noodzakelijk in deze tijd. Dingen veranderen enorm snel en er is ook veel keus. Als je je publiek wilt blijven interesseren, moet je elkaar opzoeken als makers. Ik weet niet hoeveel podia een stad als Amsterdam nodig heeft. Wat je kunt doen, en dat doen we via het kunstenplan, is kijken naar de verdeling tussen verschillende disciplines als dans, muziek en toneel. Dan kom ik weer uit op die samenwerking: cross-overs tussen opleidingen, gezelschappen en podia kunnen enorm vruchtbaar zijn. Het is goed om die te stimuleren. Natuurlijk moet je je ook onderscheiden als podium. En bij sommige instituten gaat

NMF MAGAZINE 2016

dat vanzelf, zie het Concertgebouw, daar zit zo’n geschiedenis achter. Maar tegelijk moeten ook zulke podia zich openstellen. Het publiek in de zalen kan wat mij betreft gevarieerder. Dat is een hele zoektocht, om een betere mix, een betere afspiegeling van de bevolking binnen te halen. Alles draait om het aanbod. Ik geloof niet in het je richten op diversiteit om de diversiteit, wel in het herkennen van talent en kwaliteit, twee belangrijke pijlers. Het publiek is nieuwsgierig genoeg.

Vernieuwing

Wat de buurtpodia betreft: de Meervaart, het Bijlmer Parktheater, de Tolhuistuin en Podium Mozaïek zitten allemaal decentraal en zijn laagdrempeliger dan de bekende podia. Daardoor zijn ze heel belangrijk voor de stad. Als je je als jonge Amsterdammer wilt ontwikkelen in de muziek kunnen die laagdrempelige plaatsen een belangrijke rol spelen, ze staan open voor het experiment en bereiken daarmee een breed publiek. Ik vind het belangrijk dat ze vernieuwende dingen doen. Het is niet interessant om zo veel mogelijk kaartjes te verkopen. Hoe meer publiekstrekkers en bekende namen ik in mijn zaal zet, en hoe

meer kaartjes ik daardoor verkoop, des te beter is het – die stelling geldt niet. Nee, ik zie graag ruimte voor nieuwe dingen. Daar moet je in je subsidiesystematiek rekening mee houden. Als je zegt: je moet een zaalbezetting halen boven dit of dat, dan bouw je de verkeerde prikkel in. In het kunstenplan letten we daar ook op: wat doe je als kunstinstelling op internationaal gebied, wat doe je voor de ontwikkeling van jong talent, wat doe je in samenwerking met anderen? Een voorwaarde: de instelling is er voor meer dan alleen zichzelf. Ik vind vernieuwing ook passen bij Amsterdam; nieuwe dingen uitproberen, verjongen, internationaal talent aantrekken – niet om het vernieuwen, maar om je blik naar de toekomst open te houden. Voor al deze dingen heb je de podia hard nodig.

Ik kom uit een muzikaal nest. Mijn moeder zingt en speelde vroeger piano. Ze is zeer muzikaal. Ik begon achter de piano, maar ik wilde toch iets meer eigens en koos voor de saxofoon. Piano vond ik erg klassiek en ik had ook zo’n strenge lerares! Met mijn sax heb ik in orkesten, big bands en verschillende bandjes gespeeld. Mijn eerste instrument had ik geleend, later kocht ik zelf een saxofoon, eentje die ik echt mooi vond en die goed aanvoelde. Het was een Selmer-saxofoon met een warme klank, helder, niet dof. De keuze van een instrument is zo bepalend. Het idee: dit wordt mijn instrument. Als je wat wilt bereiken in de muziek moet je goed materiaal hebben. Het gaat allemaal over expressie, en voor het optimale resultaat moet je beschikken over goede instrumenten."

Het beste instrument

Opera trekt me enorm. Het leuke is dat je hetzelfde werk steeds anders kunt bekijken door een nieuwe enscenering. Het visuele is fantastisch. Ik vind het erg knap dat Pierre Audi, die nu al heel lang de artistieke scepter zwaait bij de opera in Amsterdam, nog steeds vernieuwend programmeert. Een favoriete opera van mij is de Dreigroschenoper van Kurt Weill. Daarin heb ik zelf ooit ook meegespeeld, op de saxofoon, dat heeft natuurlijk te maken met mijn voorkeur voor dit werk.

Kajsa Ollongren (48) Kajsa Ollongren groeide op in Oegstgeest. Ze studeerde na haar doctoraalstudie geschiedenis enige tijd in Parijs aan de École Nationale d’Administration. Ze werkte ruim twintig jaar in politiek Den Haag op verschillende ministeries. Haar laatste functie was secretaris-generaal op het ministerie van Algemene Zaken. Ze was voorzitter van het wekelijks overleg van secretarissen-generaal, coördinator inlichtingen- en veiligheidsdiensten en hoofd van het kabinet van de minister-president. In 2006 stond ze op de kandidatenlijst van D66 bij de Tweede Kamerverkiezingen. Ollongren werkte in nauwe samenwerking met Amsterdam aan de inhuldiging van koning Willem-Alexander. Ook bereidde ze het staatsbezoek voor van de Amerikaanse president Obama in het kader van de Nuclear Security Summit. Ollongren is wethouder en locoburgemeester van Amsterdam en beheert de portefeuilles Economie, Lucht- en Zeehaven, Monumenten, Kunst en Cultuur, Lokale Media, Deelnemingen en Stadsdeel Centrum.

MUSICUS IN BEELD Anton Spronk 1994

MUSICUS IN BEELD Dana Zemtsov 1992

altviool Anoniem (Venetië, ca. 1880) tot december 2015 en op dit moment een vioolstrijkstok van Eugène Sartory (Parijs, ca.1930) © Marco Borggreve

NMF MAGAZINE 2016

Het muzikale verhaal van een opmerkelijke stier

Ferdinand

Alan Ridout 1934 - 1996

Ferdinand de stier

voor spreekstem en solo viool 1971 (Chapell & Co. Ltd.)

Bas Treub

Nino Pen spreekstem Bas Treub viool

Nino Pen

Tekst

Munro Leaf 1905 - 1976 Nederlandse vertaling Bas Treub & Marjolein Verburg

Totale tijdsduur: 11’02”

Ferdinand, de onbekende Peter en de Wolf?

Bas speelt op een viool van Emile Germain (Parijs, 1891) uit de collectie van het NMF.

+ 2016 Nationaal Muziekinstrumenten Fonds

www.muziekinstrumentenfonds.nl

Uniek en actueel

De cd-opname van Ferdinand, die in opdracht is gemaakt van het Nationaal Muziekinstrumenten Fonds, is om drie redenen uniek. Want nooit eerder werd het werk opgenomen door een Nederlandse violist. Nooit eerder werd het werk opgenomen in een Nederlandse vertaling. En nooit eerder werd de rol van verteller vertolkt door een kind. In het huidige tijdsgewricht is de nieuwe opname van Ferdinand, een werk dat een pleidooi is voor vrede en verdraagzaamheid, actueler dan ooit.

Verdraagzaamheid en vrede is leidraad

Munro Leaf was een bekende Amerikaanse kinderboekenschrijver. In 1936 schreef hij ‘The Story of Ferdinand’: het zou zijn bekendste werk worden. Het verhaal gaat over de stier Ferdinand, die vredelievend is en in tegenstelling tot alle andere stieren niet wil vechten, maar liever aan bloemetjes ruikt. In de jaren voorafgaand aan de Tweede Wereldoorlog werd dit door sommigen als een provocatie gezien. In Span-

De 1 Nederlandse opname e

Het NMF organiseert elk najaar haar zogenaamde Presentatieconcerten, waarin muzikanten die een instrument in bruikleen hebben van het NMF hun talent laten zien. Eind 2015 trad onder meer violist Bas Treub (aanvoerder 2e violen in het Nederlands Kamerorkest) op. Hij zocht een spreker bij de uitvoering van ‘Ferdinand’ en vond Nino Pen, een 11-jarige Hilversumse jongen, die bij de Nationale Voorleeswedstrijd de Provinciale Finale won. Naar aanleiding van het grote succes van hun optredens besloot het NMF hun vertolking op cd vast te leggen.

Hoogwaardig instrument

Het NMF ondersteunt violist Bas Treub al bijna tien jaar. Sinds 2007 bespeelt Bas een viool van Emile Germain (Parijs 1891) uit de collectie van het NMF. Het instrument werd voorheen onder meer bespeeld door Simone Lamsma.

NMFCD201601

Iedereen kent Prokofjevs Peter en de Wolf. Een beetje in de vergetelheid geraakt is misschien wel het verhaal van ‘Ferdinand’. Zeker in Nederland. Daar komt binnenkort verandering in. Dan verschijnt een opmerkelijke cd-single. Het gaat om de opname die violist Bas Treub (28 jaar) en verteller Nino Pen (11 jaar) onlangs maakten van ‘Ferdinand’, de compositie voor viool solo en spreekstem van Alan Ridout (1934-1996), op teksten van Munro Leaf (1905-1976).

je, waar het verhaal zich afspeelt, werd het boek verboden. In Nazi-Duitsland werd het boek als propaganda beschouwd. Het verhaal was zo succesvol dat het door Walt Disney werd verfilmd. De Engelse componist Alan Ridout (leerling van onder meer Henk Badings) zette het verhaal in 1971 op muziek.

het verhaal van een opmerkelijke stier

BESTELLEN De cd-single is een uitgave van het NMF en verscheen in het voorjaar van 2016. De cd-single is verkrijgbaar via onze website voor het symbolische bedrag van €11,02*: de lengte van het stuk in euro’s. www.muziekinstrumentenfonds.nl/ferdinand *

exclusief verzendkosten

KINDERCONCERT Wilt u ‘Ferdinand’ (nog eens) live horen, uitgevoerd door Bas Treub en Nino Pen? Het NMF organiseert een uniek Kinderconcert met Ferdinand om de cd te presenteren. Meer informatie volgt! datum september 2016 locatie Forteiland Pampus, Muiden kaarten www.muziekinstrumentenfonds.nl TRAILER Wilt u de film van de opname zien? Scan de code!

Interview met Bas Treub en Nino Pen

Een opmerkelijke opname TEKST GUIDO VAN OORSCHOT

Verteller Nino Pen (11) en violist Bas Treub (28) vertellen over hun samenwerking in het verhaal van Ferdinand de Stier. Die ruikt liever in de wei aan bloemetjes, dan dat hij in de arena vecht tegen een toreador.

Nino Pen Ik lag nog in bed toen het Nationaal Muziekinstrumenten Fonds belde. Of ik mee wilde doen aan Ferdinand de Stier. Nou, dat leek me super. Bas Treub Ik kwam Nino op het spoor via de website van een voorleeswedstrijd. Ik stuurde een mailtje: kennen jullie misschien een jong iemand die leuk vertelt? Toen kwamen ze op de proppen met Nino Pen, de Voorleeskampioen Noord-Holland van 2015. Nino Het verhaal van Ferdinand kende ik nog niet. Op bol.com hebben we het boekje meteen besteld. Toen kreeg ik er wel ongeveer een beeld bij. Bas Ik had er rekening mee gehouden dat Nino geen noten leest. Nino Al zat ik wel in een oriëntatieklasje. Bas Daarom heb ik een opname gestuurd. De timing tussen verteller en viool is namelijk erg belangrijk. Nino Toen zijn we samen gaan oefenen. Bas Eerst dacht jij: ik hoef alleen maar voor te lezen. Je kwam er al snel achter dat je best gebruik mocht maken van je toneelskills... Nino ...ik speel al zes jaar toneel bij Globe in Hilversum... Bas ...en dat heb je onwijs goed uitgewerkt. Nino Of ik talent heb weet ik niet. Ik heb het op m’n gevoel gedaan.

Bas De muziek werd in 1971 gecomponeerd door de Brit Alan Ridout. Het verhaal zelf stamt uit 1936. Er zit een pacifistische symboliek achter. Want wat er ook gebeurt: Ferdinand vecht niet. Nino Hij ruikt liever in de wei aan de bloemetjes. Maar op een dag wordt hij geprikt door een bij. Dan wordt hij helemaal horendol. Bas Die bij hoor je zoemen in de muziek. Nino Er zit ook een koe in, moeoeoe... Bas Dan glijd ik langzaam naar beneden op een dubbelgreep. Nino Daar moeten de mensen altijd om lachen. Bas Of neem de toreador. Die hoor je in tranen uitbarsten als Ferdinand weigert tegen hem te vechten. Nino Onder zijn kersenboom is hij nu eenmaal het gelukkigst.

Bas Het eerste optreden was best spannend. Nino Want ja, als het niet goed ging... Bas Daarbij was het jouw allereerste concert. Nino Maar een voorleeswedstrijd vind ik toch spannender. Nu gingen we gewoon voor het allerbeste. Bas Ik heb tegen Nino gezegd dat hij alles aan mocht trekken. Als het er maar leuk en vertellerachtig uitzag. Nino Met m’n moeder ben ik in Amstelveen gaan winkelen. Daar hebben we mijn kleding samengesteld. Bas Met dat leuke hoedje. Nino Eh, dat had ik al.

Bas Ik merkte meteen aan het publiek dat je de goede uitstraling had. Nino Na afloop kwamen er zoveel mensen naar me toe. Ik kon niet eens meer rustig lopen. Goed gedaan! zeiden ze. Sommige mensen bleven echt lang praten. Bas Je hebt nu eenmaal een natuurlijke flair. Nino Later belde het Koninklijk Concertgebouworkest. Of ik het in 2017 wilde komen doen. Dan speel ik niet alleen Ferdinand, maar ook De drie biggetjes, ik geloof met cello en viool. Bas Tegen het idee van een cd-opname zei ik niet direct ja. Nino Ik vond het meteen leuk. Bas Eigenlijk is Ferdinand een stuk dat je live moet zien. Maar ja, hoe vaak krijg je de kans om professioneel een cd op te nemen? En dan ook nog op zo’n mooie locatie. Nino De Koepelkerk in Renswoude. Bas Wel heb ik aan Tom, de opnameman, gevraagd of het zo veel mogelijk kan klinken als een live-uitvoering. Nino De tijd vloog voorbij. We begonnen ‘s morgens om tien uur en om drie uur waren we klaar. Bas Of was het vier uur? Nino Nee, drie uur, want om vijf uur waren we klaar met de fotoshoot. Bas En het filmpje. Nino Het was een leuke ervaring. Bas Helemaal mee eens. Als ik nog eens een verteller nodig heb, weet ik je te vinden.

NMF MAGAZINE 2016

Openhartigheid

Podiumangst bij musici

NMF MAGAZINE 2016

TEKST FRITS SCHUTTE Het professioneel beoefenen van muziek wordt niet voor niets vaak vergeleken met het beoefenen van topsport. Musici zijn, net als sporters, al vanaf zeer jonge leeftijd vertrouwd met aspecten als toewijding, discipline, focus, doorzettingsvermogen, competitiviteit, enzovoorts, en ze zijn gewend om steeds hogere prestaties te moeten leveren. Misschien is de belangrijkste overeenkomst wel het feit dat de prestaties vaak moeten worden geleverd onder zeer hoge druk. Als we denken aan de beruchte penalty’s van het Nederlands elftal, of de desastreuze baanwissel van Sven Kramer, beseffen we wat zo’n hoge spanning teweeg kan brengen bij sporters. Dit geldt op een andere manier voor musici. Zweten, trillen, droge mond, verkrampen en denken dat het straks helemaal mis kan gaan; extreme angst die voorafgaat aan het betreden van een podium, is een fenomeen waar helaas een flink deel van de musici vroeg of laat mee te maken krijgt. Een gezonde dosis spanning zorgt voor een grote focus en vaak een beter resultaat. Maar als die spanning overgaat in echte angst, wordt het een belemmering in het functioneren met soms zelfs ernstige consequenties voor een carrière.

Taboe

Er rust een taboe op dit onderwerp en dat maakt het lastig om ervoor uit te komen. Dat is misschien wel meteen het belangrijkste struikelblok in de aanpak van het

probleem. Opleidingen, docenten, begeleiders, et cetera zouden het onderwerp bespreekbaar moeten maken, veel meer nog dan tot nu toe gebeurt. Het zou de drempel voor musici verlagen om in een vroeg stadium hun angst uit te spreken en hulp te zoeken. De angst neemt vaak geleidelijk toe, waardoor er veel winst valt te behalen als er eerder wordt ingegrepen. Veel musici grijpen naar bètablokkers, medicijnen die tijdelijk de symptomen onderdrukken waardoor er schijnbaar niets aan de hand is. Uit een onderzoek onder Amerikaanse musici bleek dat ongeveer 70 procent van hen wel eens kampt met podiumangst en dat 24 procent er chronisch last van heeft. 30 procent van de onderzochte groep bleek gebruik te maken van bètablokkers. Gelukkig is er ondertussen veel aandacht voor dit thema, zijn er boeken over geschreven en behandelmethodes ontwikkeld. En behandeling is succesvol gebleken. Zo opende in 2008 het Leids Universitair Medisch Centrum een muziekpoli, waar podiumkunstenaars terechtkunnen met psychische problemen. Esther van Fenema, psychiater en professioneel violiste, werkt daar met musici die te kampen hebben met podiumangst. Ik sprak recent ook Hilka Jelsma, sport- en prestatiepsycholoog én violiste. Zij combineert inzichten uit de sportpsychologie, klinische psychologie, mindfulness en meditatietechnieken met eigen faal- en

“Iedereen leed eronder, niemand wist het van elkaar, en niemand deed er wat aan.” 77

NMF MAGAZINE 2016

succeservaringen op het podium als professioneel musicus. Ze heeft verschillende individuele en groepstrainingen ontwikkeld waarmee ze al veel musici succesvol heeft kunnen helpen.

Podiumhelden

Psychologe en coach Marleen Drewes schreef in 2014 het boek ‘Podiumhelden’ in mijn beleving een zeer waardevolle bijdrage aan het doorbreken van het taboe op podiumangst. Aan de hand van theorie en voorbeelden uit de praktijk laat Marleen Drewes zien dat het mogelijk is met de druk en angst om te gaan. Ze legt daarbij ook duidelijk een link naar de sportcoaching. Het boek bevat onder andere een aantal prachtige interviews met beroemde podiumkunstenaars die zeer openhartig spreken over hun ervaringen met podiumangst. De titel weerspiegelt het grote respect waarmee Marleen Drewes het vak van podiumkunstenaar benadert. En omdat openhartigheid zo belangrijk is in het doorbreken van een taboe, doe ik zelf ook een duit in het zakje: ik ben tot 1999 professioneel violist geweest. Ik heb altijd wel last gehad van een flinke dosis spanning voor een optreden, maar geleidelijk nam die angst toe en werd ik steeds onzekerder over wat er op het podium zou gaan gebeuren. Ik werd als het ware bang voor de angst. Ik was concertmeester en vond daardoor dat ik zekerheid moest uitstralen naar mijn collega’s en zag mijn podiumangst als zwakte die ik niet mocht tonen, dus besprak ik het met niemand. De laatste zes jaar van mijn carrière heb ik bètablokkers geslikt voor elk concert waarbij ik solo moest spelen. Nu weet ik dat veel van mijn collega’s in die tijd ook medicijnen gebruikte om de (effecten van) podiumangst te verdoezelen. Iedereen leed eronder, niemand wist het van elkaar, en niemand deed er wat aan. Ik weet zeker dat alleen al openhartigheid hierover mij toen enorm zou hebben geholpen om het probleem te lijf te gaan. Ik wens dus iedereen vooral veel openhartigheid toe!

“In the midst of life, we are in death” Onze collega Sadiq is overleden. In één van de werken van Henry Purcell komt de tekst “In the midst of life, we are in death” voor. Hoe waar deze tekst is, bleek in januari dit jaar. In de nacht van zaterdag 23 op zondag 24 januari overleed plotsklaps en geheel onverwachts Mohammed Sadiq. Hij was pas 46 jaar. Hij was voormalig Hoofdklasse- en Topklasse-speler criquet en nog in de bloei van zijn leven. Wij bij het NMF noemden hem gewoon ‘Sadiq’. Al vele jaren zorgde hij ervoor dat ons prachtige pand aan de Annenstraat niet alleen prachtig, maar ook schoon was. Veel meer dan ‘alleen’ maar iemand die elke week een keertje langskwam, beschouwden we hem als een echte collega. Sadiq was een geliefd persoon bij iedereen van het NMF. Goed in zijn werk, in de eerste plaats, maar daarnaast ook een bescheiden en buitengewoon aangenaam mens. Zoals wij vonden dat hij deel van ons uit maakte, zo voelde hij dat zelf ongetwijfeld ook. Want hoe valt anders te verklaren dat hij ons met enige regelmaat trakteerde op een verrukkelijke lunch met specialiteiten uit zijn vaderland? Sadiq hoorde bij ons. Opeens is Sadiq er niet meer. Vanaf nu staat er elke maandag iemand anders voor de deur. Wij zijn verdrietig en missen hem. En rouwen mee met zijn vrouw – die prachtige kleding voor de dames van het NMF heeft gemaakt, zie foto – en kinderen in het verre Pakistan. Wat uiteindelijk overblijft, nadat het verdriet is weggeëbd, is de vreugde Sadiq gekend te hebben. Een man met grote kwaliteiten, die bij iedereen oprecht geliefd was. Een mooi mens. Marcel Schopman

Het NMF laat in 2016 een contrabasfluit bouwen door de Nederlandse bouwster Eva Kingma (op foto). De fluit zal als projectinstrument in bruikleen worden gegeven aan onder andere de Nederlandse Fluit Academie, zodat de fluit kan worden ingezet in diverse fluitÂensembles en -orkesten. Ook professionele fluitisten kunnen een beroep doen op het NMF en de contrabasfluit op projectbasis bespelen. Dit laatste gebeurt al lange tijd met een bas- (Buffet Crampon, 2003) en contrabasklarinet (Leblanc, 2003), een basse de violon (Snoeck, ca. 1715), en de grote collectie klassieke en barokstrijkstokken van het NMF.

NIEUWE AANKOOP

Zachtjes ronkend en laag... héél laag TEKST RIENEKE BRINK FLUITISTE Een contrabasfluit. De ietwat onbekende excentriekeling uit de fluitfamilie. Geheimzinnig, reusachtig, zachtjes ronkend en laag... héél laag.

Grolloo

In het Drentse Grolloo staat het atelier van Eva Kingma. Zij is een Nederlandse fluitbouwer en één van de weinigen in de wereld die zich heeft gespecialiseerd in lage fluiten. “De eerste achttien jaar bouwde ik alleen gewone dwarsfluiten. Maar er gebeurde altijd iets met me als ik de altfluit hoorde. Op een gegeven moment heb ik het roer omgegooid en heb ik mijn hart gevolgd. Ik ben begonnen met het bouwen van altfluiten en dat is langzamerhand uitgebreid naar alle soorten lage fluiten; van een kwarttoons altfluit tot een subcontrabasfluit. Hierbij voel ik me als een vis in het water.” Fluitisten vanuit de hele wereld komen speciaal voor haar instrumenten naar Drenthe. Op dit moment bouwt Eva een prachtige contrabasfluit voor het NMF. Binnenkort kan dit instrument via het NMF in bruikleen worden genomen door fluitensembles en -orkesten, fluitisten en fluitdocenten uit Nederland.

Samenspel

Het initiatief voor het aanvragen van een contrabasfluit bij het NMF is in gang gezet door Emily Beynon, solofluitiste van het Koninklijk Concertgebouworkest, en artistiek leider van de Nederlandse Fluit Academie (Neflac). Emily weet als geen ander hoe belangrijk samenspel is om muziek tot leven te brengen en het plezier in musiceren te vergroten. “Tijdens

mijn middelbare schooltijd was mijn fluitdocente een soort muzikale moeder voor mij. De reden dat ik fluit ben blijven spelen was deels vanwege haar, maar meer nog door de geweldige samenspeelmogelijkheden die ik had naast mijn wekelijkse fluitles. Zelf studeren op een instrument vergt veel discipline. Vooral voor jongeren tussen de 12 en 18 jaar kan dit een reden zijn om op een gegeven moment af te haken. Bij Neflac creëren we daarom veel samenspelmogelijkheden in ensembles en fluitorkest. Het gebruik van lage fluiten is hierbij onmisbaar. Een alt- en een basfluit is vaak nog wel te vinden, maar de contrabasfluit is zeldzaam. Voor alle fluitensembles- en orkesten in Nederland is het daarom een fantastische mogelijkheid om via het NMF een contrabasfluit in bruikleen te kunnen krijgen.” Of zoals Eva Kingma zegt: “Een fluitorkest zonder lage fluiten is doodsaai.” Op dit moment is er ook een aantal fluitdocenten in Nederland actief met het organiseren van fluitensembles. Jacqueline Ebbers, dwarsfluitdocente in Dokkum, deelt enthousiast haar ervaring: “Samenspelen is, naast de dwarsfluitles, heel belangrijk voor de leerlingen. Het schept een band. Mijn ervaring is dat kinderen daardoor veel langer op les blijven. Bovendien klinkt de meerstemmigheid voor de leerlingen geweldig. Wanneer ze wat langer spelen mogen ze eerst op de alt en vervolgens op de bas. Als ze dan eindelijk op de contrabasfluit mogen spelen zijn ze opnieuw gemotiveerd en trots dat ze dat bereikt hebben."

Dwars

De contrabasfluit heeft dezelfde grepen als een gewone dwarsfluit, maar klinkt twee hele octaven lager. Je hebt enorm veel lucht nodig om hem te bespelen. Omdat het instrument veel te groot is om overdwars te houden, staat alleen het kopstuk dwars op de mond. Pedro Lopez heeft een aantal keer deelgenomen aan de Neflac Zomeracademie en heeft contrabasfluit gespeeld bij de drie concerten die de Zomeracademie besluiten. Hij vertelt: “Het moeilijkste, als je het instrument voor het eerst ziet, is het in elkaar zetten ervan. Zoveel verschillende onderdelen met vreemde vormen! Maar het was voor mij ontzettend leerzaam en leuk om ook eens de contrabasfunctie te kunnen spelen in een ensemble.” De contrabasfluit wordt niet alleen gebruikt in fluitensembles, maar ook als solo-instrument. Een van de toppers op dit gebied is de Zwitserse fluitist Matthias Ziegler. Hij speelt zelfgeschreven stukken, improviseert en werkt met een loop station. Ziegler was in de zomer van 2015 te gast bij de Neflac Zomeracademie. Cursiste Rosanne van Bers (17 jaar) was heel erg onder de indruk van het recital dat hij gaf: “Ik had nooit verwacht dat je met een contrabasfluit zulke gave muziek kon maken! De contrabasfluit is voor mij die avond veranderd van een ietwat stug instrument in een instrument met oneindig veel verrassende mogelijkheden.” Kortom: met de komst van de NMF-contrabasfluit is het de hoogste tijd om dit instrument uit de schaduw te halen, een stralend middelpunt te laten worden van fluitspelend Nederland, en het publiek te trakteren op dit bijzondere instrument!

NMF MAGAZINE 2016

DE MENSEN OP DE SINT ANNENSTRAAT Het bureau van het NMF wordt bemand door:

drs. Marcel Schopman

directie schopman@ muziekinstrumentenfonds.nl

drs. Geertje van der Linden collectiebeheer vanderlinden@ muziekinstrumentenfonds.nl

mr. Marie-Thérèse Kuijkhoven officemanagement mtk@muziekinstrumentenfonds.nl

ing. Steven Heybroek

financiën en database heybroek@ muziekinstrumentenfonds.nl

vaste vrijwilligers Joep Jacobs Theo Laceulle Henk Slijderink Digna Schade van Westrum stagiaire Anne Pellikaan Frits Schutte

collectiebeheer schutte@ muziekinstrumentenfonds.nl

drs. Manon Veenendaal

marketing en fondsenwerving veenendaal@ muziekinstrumentenfonds.nl

drs. Lennart van der Sman productie en promotie

ls@muziekinstrumentenfonds.nl

In 2015 bedroeg het totaal aantal FTE bij het NMF 5,03. Ter vergelijking: in 2014 was dat 4,45 en in 2013 4,9 FTE.

NMF MAGAZINE 2016

Een bijzonder podium aan de Sint Annenstraat De Stichting Nationaal Muziekinstrumenten Fonds, 28 jaar geleden mede opgericht door Theo Olof en Pieter Moerenhout, geeft muziekinstrumenten in bruik leen aan talentvolle professionele musici. Het NMF wil hiermee (jong) talent, conservatoriumstudenten en beroepsmusici steunen in hun muzikale ontwikkeling.

Amsterdam stond. Totaal vervallen, werd het eind twintigste eeuw door Stadsherstel afgebroken en gereconstrueerd. De oudst bekende plafondschildering van Amsterdam, in 1585 aangebracht op de balken in de opkamer, werd gerestaureerd teruggeplaatst.

Het NMF beheert een van de grootste privécollecties (eeuwenoude en gloednieuwe) muziekinstrumenten ter wereld en wil graag dat deze waardevolle instrumenten uit de collectie in concerten te zien en te beluisteren blijven.

Het Blaauwlakenblok in Amsterdam behoort tot de oudste bebouwing van de stad. De oorsprong van de bebouwing hier gaat terug tot in de 13e eeuw. De naam Blaauwlakenblok verwijst naar de productie van laken (geweven wollen stof) en naar de lakenververijen die hier gevestigd waren. In de tweede helft van de 20ste eeuw raakte het blok in verval en bestonden er plannen om tot sloop over te gaan en er een parkeergarage te bouwen. Gelukkig is dat nooit doorgegaan. Er werd besloten een grootscheepse restauratie van het gehele blok uit te voeren. In 1995 werden de eerste gereconstrueerde panden opgeleverd, waaronder het pand aan de Sint Annenstraat 12. Dit is het oudste stenen woonhuis van Amsterdam, gebouwd in 1565.

Concert bij het NMF thuis

Daarom organiseert het NMF regelmatig concerten, in samenwerking met andere partijen (kijk voor een actuele agenda op de website van het NMF), maar ook op kantoor van het NMF. Op kantoor? Zult u misschien denken. Jazeker. Tussen de computers, printers en bureaus van de medewerkers van het NMF. We schuiven her en der iets met het interieur en het kantoor wordt omgetoverd tot een podium voor musici die een instrument van het NMF in bruikleen hebben. In klein gezelschap begeeft u zich in het bureel van het NMF. Boven kunt u tevens een kijkje nemen in de instrumentenkamer, de plek waar musici een instrument uitproberen.

De Gulden Trip

Het bijzondere pand ‘De Gulden Trip’ in de binnenstad van Amsterdam, onder de rook van de Oude Kerk, fungeert al 17 jaar als kantoor van het fonds. Het NMF kan dit pand voor een schappelijke prijs huren. Het pand verrees op de plek waar vanaf 1380 één van de eerste stenen huizen van

Het Blaauwlakenblok

Het pand is niet alleen belangrijk vanwege de status als oudste stenen huis. Het huis heeft een voor Amsterdam unieke Vredeman de Vries-gevel voorzien van in- en uitzwenkende S- en C-vormige natuurstenen banden en bezit een fraai houtskelet in de benedenruimte. In de gevel bevinden zich vijf gebeeldhouwde koppen, eveneens uit de 16e eeuw. De vier onderste daarvan zijn kopieën: de kwaliteit van de oorspronkelijke koppen is zo groot, dat deze indertijd verwijderd zijn en zich nu in de collectie van het Rijksmuseum bevinden. Het huis is

overigens gebouwd op de fundamenten van een nog ouder huis: een gedeelte van de nog bestaande tegelvloer in het voorhuis stamt uit het jaar 1380. Maar het meest bijzondere aan het pand is het plafond in het achtergedeelte. Tijdens de demontage van het pand werden grote delen van een decoratieve beschildering aangetroffen. De renaissancemotieven verraden de sterke invloed van de contemporaine Antwerpse kunst.

Nieuwsgierig geworden naar dit bijzondere pand? Bezoek dan een van onze

NMF-Huisconcerten zondag 18 september zondag 16 oktober zondag 20 november 2016 Ontvangst: 11:00 uur LOCATIE Sint Annenstraat 12, Amsterdam

PROGRAMMA Musici die een instrument en/of strijkstok van het NMF in bruikleen hebben. Het programma wordt t.z.t. bekend gemaakt via de website. Na afloop van het concert kunnen de maximaal 20 bezoekers het pand bezichtigen en ook een kijkje nemen in de instrumentenkamer van het NMF. TOEGANG €15,-, incl. koffie en huisgemaakte taart. Reserveren via reservering@muziekinstrumentenfonds.nl

De Sint Annenstraat vĂłĂłr de restauratie.

Originele C-voluten in vervallen toestand.

De ontdekking van het bijzondere houten renaissanceplafond hierboven en in de huidige staat hieronder.

Het resultaat van de renovatie in 1995

Fuse bij Podium Witteman

Het aanstormende strijkersensemble Fuse is in het tweede seizoen van het tv-programma Podium Witteman (elke zondag om 18:10 uur op NPO2) wederom de huisband. Tevens maken zij zich op voor hun debuutalbum. In Fuse spelen Julia Philippens, Emma van der Schalie en Mascha van Nieuwkerk op een NMF-instrument. www.fusemusic.nl

TIPS

Joachim Eijlander | Bach Cello Suites

‘De weg’ van Ekaterina Levental

In het vertelconcert van harpiste en zangeres Ekaterina Levental vertelt zij over haar eigen vluchtverhaal uit de Sovjet Unie. Over ontheemd zijn en de grond onder de voeten te verliezen. En over hoe muziek helpt en relativeert. ‘De weg’ is dit jaar nog op diverse plekken te zien. www.ekaterina.nl

Leiermann Ensemble Winterreise

Wat in 2013 begon met één lied, is inmiddels uitgegroeid tot een voorstelling van formaat. 24 bekende liederen, maar dan anders: het Leiermann Ensemble bewerkte Schuberts liederencyclus voor zangstem en pianotrio, met prachtige beelden van Foppe Schut. De muziek is onlangs op cd uitgebracht. www.leiermannensemble.com

De tweede cd van Joachim Eijlander ligt inmiddels in de winkels, waarop hij zijn prachtige versie van Bachs cellosuites laat horen. “Zijn diepste wens”, zegt hij zelf. Bach suggereert in deze stukken een meerstemmigheid, wat erg bijzonder is voor cello. Joachim heeft een cello, gebouwd door Gaetano Chiocchi rond 1870, en een strijkstok van Nikolaus Kittel uit 1850 in bruikleen van het NMF. Scan de code voor een voorproefje!

Trio Rodin

Het veelbelovende pianotrio Trio Rodin met NMF-musici Carles Puig en Esther García hebben hun eerste cd opgenomen bij het label Aevea. Ze spelen werken van Enrique Granados. De opname leverde bovendien een prachtige fotoreportage in de Metaal Kathedraal op! www.triorodin.com

van de redactie

NMF MAGAZINE 2016

Het Muzieklokaal: muzikaal café in Utrecht

Daniel Rowland Les années folles

Nieuw in Nederland: een proeflokaal waar je altijd klassieke muziek hoort. Op donderdagavond en zondagmiddag zijn er altijd live optredens. Het Muzieklokaal heeft een kleine, verrassende menukaart met verse producten en geregeld worden klassieke proeverijen georganiseerd. www.hetmuzieklokaal.nl

Frederieke Saeijs | Ysaÿe

De Guarneri II-viool “ex-Reine Elisabeth”, die Frederieke Saeijs in bruikleen heeft, inspireerde haar de zes solosonates van Eugène Ysaÿe op te nemen. De viool is door Koningin Elisabeth van België gedoneerd aan de vioolvirtuoos Carlo van Neste en jarenlang door hem bespeeld. Beiden hebben vioolles gekregen van Ysaÿe. Met de cd van Frederieke is de cirkel nu weer rond.

Violist Daniel Rowland en pianiste Natacha Kudritskaya hebben een nieuwe cd uit gebracht met werken van Debussy, Ravel, Poulenc, Gershwin en Piazzolla. Alle werken hebben hun ‘roots’ in Parijs, tijdens de kleuren fantasierijke periode die ‘Les années folles’ wordt genoemd. Scan de code voor een voorproefje! www.danielrowland.com

www.frederiekesaeijs.com

Het Mozart Effect

Violiste Merel Vercammen en harpiste Elizabeth Jaxon onderzoeken in hun voorstelling ‘Het Mozart Effect’ of je slimmer wordt van het luisteren naar klassieke muziek. Met behulp van een app en software is het publiek ter plekke proefkonijn van een spannend, muzikaal experiment. www.mozarteffect.nl

U scant een QR-code door een foto te nemen van de code met de ingebouwde camera van uw smartphone via een specifieke app. Gebruik voor Apple en Android bijvoorbeeld de app QR Reader. Uw telefoon of tablet leest deze barcode en zet deze om in tekst of een internetadres; deze wordt direct in de webbrowser geopend.

Naked Wood

Violiste Anastasia Kozlova presenteert een programma met hoogtepunten uit het vioolsolo-repertoire, waarbij ze verhalen vertelt over haar Landolfi-viool. De puurheid van de klank en de naaktheid van het oude hout geeft een bijzondere sensatie. Ze reist van Bach naar Paganini en Ridout’s verhaal van Ferdinand de Stier.

Orquesta típica Mala Pinta

Violiste Ingeborg Cneut speelt in het professionele tango-orkest Mala Pinta. Het orkest heeft onlangs hun eerste cd uitgebracht tijdens een feestelijke milonga. Mala Pinta staat onder leiding van bandoneonist en componist Gerard van Duinen. www.tangocd.nl

Ragazze Kwartet | Česko Apollo Ensemble

Het Apollo Ensemble: een bijzonder samenspel van internationale topmusici in een steeds wisselende bezetting. David Rabinovich is artistiek leider van het ensemble. Hij heeft een barokviool (Kloz, 1750) en een barokstok van Jaap Bolink in bruikleen van het NMF. Ook NMF-musicus Daphne Oltheten speelt in het ensemble. Zij bespeelt een Van der Sijde-viool uit 1691. Beluister deze prachtige instrumenten door de code te scannen. Van het ensemble zijn overigens diverse cd’s met zowel orkest- als kamermuziek verschenen. www.apollo-ensemble.nl

Op de nieuwe cd ‘Česko’ van het Ragazze Kwartet wordt u meegenomen op reis door Europa. De vrolijke dames van het kwartet spelen een grote variatie aan melodieën en laten daarmee hun veelzijdigheid zien. Jeanita Vriens, tweede violiste, bespeelt een viool van Giovanni Grancino, gebouwd in 1696, uit de collectie van het NMF. Benieuwd naar ‘Česko’? Scan!

TIPS Speciaal concert ter ere van de 'Wim Dik-cello’

We nodigen u graag uit voor een speciaal concert dat gewijd is aan de prachtige 'Wim Dik-cello', die het NMF in 2015 met dank aan vele donateurs heeft kunnen aankopen ter gelegenheid van het afscheid van Wim Dik als voorzitter van het NMF. Graag zetten we Wim Dik, de cello en de bespeelster (Florianne Remme) op vrijdagavond 3 juni in het zonnetje met een speciaal concert in de prachtige Gasthuiskapel te Zaltbommel, die een bezoekje naar het zuiden zeker waard is! vrijdagavond 3 juni inloop: 19.15 uur. aanvang concert: 20.00 uur. aansluitend een kleine borrel Kaarten Het concert is gratis toegankelijk. Reserveren via reservering@muziekinstrumentenfonds.nl (het aantal kaarten is beperkt. Behandeling op volgorde van binnenkomst).

GRONINGER LANDSCHAP

Muziek en cultureel erfgoed: een gouden combinatie end zal voor het NMF een kans zijn om het NMF ook regionaal te promoten. Onder het Groningse publiek dat zowel in cultureel erfgoed als in muziek geïnteresseerd is. En om te laten zien welke geweldige Groningse musici zich bevinden binnen onze gelederen. Uiteraard wordt er ook weer aandacht besteed aan de prachtige instrumenten.

Cultuurhistorische locaties als inspiratie voor musici

TEKST MANON VEENENDAAL Zoals het met alle goede ideeën gaat: deze ontstaan vaak op meerdere plekken tegelijk of worden goed gejat (want dat is immers beter dan slecht bedacht). Zo kregen wij, geïnspireerd op de tweede editie van het ‘Weekend van het NMF’ in 2015, een telefoontje van Het Groninger Landschap met de vraag of wij met hen wilden samenwerken. Zij willen dit jaar hun tachtigjarig bestaan vieren met concerten in prachtige locaties die Het Groninger Landschap rijk is.

We reisden in maart naar Groningen om de mogelijkheden te onderzoeken. Een persoonlijke rondleiding per auto met directeur Marco Glastra als chauffeur en Inge Scheper als begeleider, gaf de doorslag. We bezochten borgen, molens en boerderijen in het mooie, verrassende Groningse landschap. We besloten om op het verzoek om samen te werken in te gaan. Het resultaat is een ‘mini-Weekend van het NMF’ in het laatste weekend van juni: een muzikaal erfgoedweekend. Dit week-

Voor onze musici heeft musiceren in een mooie omgeving absoluut een toegevoegde waarde. “Normaal gesproken kom je niet in zo’n prachtig gebouw als dit. Je fietst er wel eens langs en dan denk je: mooi pand, verder niets. Je verwacht niet dat je er ook een keer een concert mag geven. Het verzorgen van een concert op zo’n locatie is dan extra bijzonder. De akoestiek is ook geweldig!” “Omdat het zulke kleine locaties zijn, kan het publiek gewoon met je muziek meelezen. De mensen kunnen zien wat je doet en ze horen alles! Ze zien de zweetdruppeltjes over je wangen lopen… Dat maakt het allemaal heel bijzonder. Het geeft het concert een bijzondere lading.” “De historische locaties inspireren ons als musici ook. Het is wat anders om in een door TL-verlichte ruimte een Schu-

NMF MAGAZINE 2016

mann-sonate te spelen dan dat je dezelfde muziek brengt in een prachtige, sfeervolle ruimte, die een geschiedenis heeft. Dat laatste komt de muziek zeker ten goede!”

Het idee van een concert marathon

Hoe is het idee ontstaan om meerdere concerten te organiseren in cultuurhistorische locaties in één weekend? In 2011 begonnen de voorbereidingen voor het vieren van het Jubileum van het NMF: het 25-jarig bestaan in 2015. Al brainstormend met onze donateurs, musici en medewerkers kwamen we tot een indrukwekkende longlist van activiteiten die het NMF zou kunnen ontplooien om de stichting nog beter op de kaart te zetten. En de musici

in het zonnetje te zetten. We wilden dat het een jubileumjaar zou worden voor en door musici, voor en door onze donateurs. En zo geschiedde. Eén van de hoogtepunten (naast het Jubileumconcert in De Ridderzaal), was het Weekend van het NMF. Deze concertmarathon behelsde maar liefst 100 concerten in één weekend in 100 verschillende bijzondere historische panden, verspreid over heel Nederland. De kamermuziekconcerten werden verzorgd door honderden talentvolle musici in Nederland, die instrumenten bespelen uit de collectie van het NMF.

Toverwoord

Het toverwoord bij deze succesformule (muziek laten klinken in cultureel erfgoed),

is ‘verbinding’. Verbinding tussen twee goede doelen (het NMF en Vereniging Hendrick de Keyser), maar ook tussen de musici en het NMF, de donateurs en de stichtingen en uiteraard de vrijwilligers. Iedereen streefde hetzelfde doel na: prachtige muziek in prachtig cultureel erfgoed te laten klinken voor culturele liefhebbers. De onderlinge energie die dit teweegbracht, was onstuitbaar. Het effect was overweldigend: er kwamen lovende reacties uit het publiek, de musici vonden het geweldig te musiceren op plekken waar je normaal gesproken niet zomaar een concert geeft. De media stortten zich vol overgave op dit bijzondere evenement. Grote artikelen in bijna alle landelijke kranten, 14 interviews in één week op Radio 1 en Radio 4, en

honderden artikelen in regionale en lokale kranten beschreven het ‘Weekend’.

Traditie

Het zal u daarom niet hebben verbaasd dat het NMF dit originele evenement in 2015 herhaalde. Nu met een andere partner: Bond Heemschut. Ook dat evenement was er één om niet meer te vergeten. En hiermee is er een traditie geboren. Het NMF zoekt telkens andere partners om dit Weekend van het NMF te kunnen organiseren, om zo verbindingen te leggen en bruggen te bouwen. In 2016 kunnen we ons verheugen op een kleine, regionale editie met Het Groninger Landschap. Wie onze partner in 2017 wordt, houden we nog even geheim.

24, 25 EN 26 JUNI 2016 MUZIKAAL ERFGOEDWEEKEND GRONINGER LANDSCHAP Wilt u ook genieten van kamermuziek in een cultuurhistorische omgeving? Bezoek dan een van de concerten in het weekend van 24, 25 en 26 juni 2016 door heel Groningen. Naast muziek op een unieke locatie, heeft u in de meeste gevallen toegang tot de bijzondere monumenten.

PROGRAMMA Het programma wordt t.z.t. bekend gemaakt via de website:

www.groningerlandschap.nl

ERFGOED EN HET GRONINGER LANDSCHAP

Sinds de oprichting in 1936 heeft Het Groninger Landschap zich ingezet voor het behoud van het Groninger erfgoed. Ten gevolge van de aanwijzing van de Ecologische Hoofd Structuur is het natuurbeheer sinds de jaren negentig van de vorige eeuw het belangrijkste aandachtspunt geweest. De laatste vijf jaar is de stichting weer een actievere rol gaan spelen op het gebied van de monumentenzorg. Op dit moment is Het Groninger Landschap druk bezig haar positie op het gebied van het culturele erfgoed te versterken waarbij het accent komt te liggen op het behoud van monumenten met een landschappelijke relatie in de provincie Groningen. Het gebouwde erfgoed bestaat op het ogenblik uit ruim 30 rijksmonumenten en 2 gemeentelijke monumenten.

NMF MAGAZINE 2016

Nick Devons DONATEUR

Dirigeren voor het NMF TEKST MANON VEENENDAAL

Iedereen kent wel de ‘Kom in acties’ van goede doelen. Naar mijn weten heeft KiKa (Stichting Kinderen Kankervrij) dit begrip ooit geïntroduceerd en zijn andere goede doelen dit concept vanwege het grote succes gaan overnemen. Niet gek, want het zijn sympathieke acties waarbij goedwillende mensen op hun eigen manier en ‘op maat’ onbaatzuchtig geld inzamelen voor het goede doel. Het NMF kent ook dergelijke acties. Met enige regelmaat komt het namelijk voor dat relaties van het NMF privé-concerten organiseren, met musici van het NMF, waarbij de opbrengsten naar het NMF gaan. Wellicht herinnert u zich nog het verhaal uit het vorige magazine over een met pensioen gaande tandarts die maar liefst €7.000 ten behoeve van het NMF ophaalde. Van diezelfde orde was ook de actie van dirigent Nick Devons. Hij organiseerde in 2015 voor de tweede maal op rij een concert speciaal gewijd aan het NMF.

Bescheidenheid siert de mens

Je hebt mensen die geven omdat ze het gevoel hebben met hun donatie aan het goede doel de wereld een beetje te kunnen verbeteren. Of om aan te geven dat je het niet eens bent met een bepaalde situatie (denk aan doneren aan Wakker Dier of donaties aan meer ideologisch of politiek getinte goede doelen). Je hebt mensen die geven omdat ze graag gezien willen worden. Die het belangrijk vinden dat hun naam genoemd wordt in de publiciteit. Maar je hebt ook mensen die volledig onbaatzuchtig geven. Mensen die er niets voor terug willen en zich met ziel en zaligheid inzetten voor het goede doel. Tot deze laatste categorie behoort de zo geliefde

irigent Nick Devons. Geliefd, omdat hij zijn d vak verstaat. Maar ook omdat het een aimabel en bescheiden persoon is. Bescheidenheid siert immers de mens.

Een niet alledaags benefietconcert

11 oktober 2015. Terwijl in de NedPhOKoepel te Amsterdam de musici van het NMF-Presentatieconcert hun instrumenten stemden, was een aantal kilometer verderop in de Keizersgrachtkerk een feestelijk concert aan de gang. Een bijzonder concert dat dirigent Nick Devons organiseerde ter gelegenheid van zijn 65e verjaardag. Een hele batterij aan professionele collega’s en bevriende musici studeerde in één dag een fantastisch benefietconcert in, met voor het NMF niet onbekende – en ook zeker niet de minste – musici, waaronder Maria Milstein en Gideon den Herder (die vijf jaar eerder al in de hoedanigheid van het Van Baerle Trio Beethovens Triple Concert uitvoerden). Zij soleerden in het prachtige Dubbelconcert van Johannes Brahms, begeleid door het gelegenheidsorkest van Nick. De genodigden voor dit feestconcert hoefden geen entree te betalen, maar hen werd om een bijdrage gevraagd voor het NMF. Zelfs de musici werkten belangeloos mee en droegen hun steentje bij door hun gage in te leveren. Kortom, een niet alledaagse gebeurtenis. En dat allemaal voor het goede doel. Onder deze musici bevond zich ook Saskia Moerenhout, dochter van NMF-oprichter Pieter Moerenhout. Met haar is Nick al zo’n dertig jaar bevriend, en via haar kwam Nick ooit met het NMF in aanraking. Het NMF

NMF MAGAZINE 2016

bleef al die jaren voor hem wel een beetje op de achtergrond, totdat hij op een dag iets bijzonders zocht voor zijn verjaardag. Hij kwam op het idee om een groot benefietconcert te organiseren. Voor het NMF, want haar doelstelling ligt hem nauw aan het hart. Immers, hij had op jonge leeftijd ook een prachtig instrument tot zijn beschikking gekregen. Een viool waarmee hij zich als het ware in één klap veel muzikaler voelde. Het instrument bood hem eindeloos veel mogelijkheden om te variëren in klankkleur. En wat een speelgemak ineens!

Levensgezel

Op deze viool studeerde hij tijdens zijn jonge jaren dapper en gestaag. Zijn moeder was concertpianiste, zijn vader professor in de economie. Híj zorgde er wel

voor dat zijn kind geen moeilijke carrière tegemoet zou gaan. En zodoende koos Nick ervoor om inderdaad de woorden van zijn vader ter harte te nemen en hem achterna te gaan. Het bloed kroop echter waar het niet gaan kon en na zijn studie economie besloot hij toch verder te gaan in de muziek. Zijn bijzondere viool was zijn levensgezel geworden, maar ondertussen trok ook het dirigentschap. In Tsjechië leerde hij de fijne kneepjes van het vak en nam hij deel aan verschillende zomercursussen. In Nederland is zijn mentor Jan Stulen van grote waarde voor hem geweest.

zijn moeder, weet Nick het dirigentschap op een succesvolle manier uit te voeren. Ook de wekelijkse muzieklessen die hij vroeger in Engeland kreeg vormen een fantastische basis voor het dirigentschap, dat merkt hij steeds weer. “Met het dirigeren heb ik echt mijn roeping gevonden”, zegt Nick. “Als violist ben je voornamelijk met jezelf bezig, maar de plek van de dirigent is een veelzijdige muzikale bezigheid. Het orkest is je spiegel. Je hebt enorm veel zelfreflectie nodig om het dirigentschap succesvol te kunnen voeren.”

Een perfecte combinatie

Ondanks het feit dat Nick zijn 65e verjaardag al gevierd heeft, en de meeste mensen op dat moment in hun leven met pensioen gaan, peinst hij daar niet over. Hij is

Met aan de ene kant de gezonde dosis analytisch denkvermogen van zijn vader, en aan de andere kant de muzikaliteit van

Ambitie

NMF MAGAZINE 2016

voornemens nog lang te blijven dirigeren. Zijn grote voorbeeld Haitink is immers 87! Op zijn verlanglijstje staan onder andere de Vijfde en de Negende Symfonie van Beethoven. Uiteraard dan weer als benefietconcert voor het NMF!

ÂŠ HILLIE SMIT

Nicholas (Nick) Devons, sinds 1996 de vaste dirigent van het Betuws Symfonie Orkest (BSO), groeide op in Engeland. Hij komt uit een muzikale familie en speelt al vanaf zijn achtste viool. Na een economiestudie in Cambridge besloot hij muziek als vak te kiezen. Vanaf 1979 studeerde hij viool bij Mark Lubotsky aan het Sweelinck Conservatorium, waar hij in 1983 zijn orkestdiploma en een jaar later zijn diploma uitvoerend musicus behaalde. Hij remplaceerde daarna veel bij verschillende orkesten, waaronder het Radio Filharmonisch Orkest, het Radio Symfonie Orkest en het Ballet Orkest. Sinds 1990 hield hij zich steeds meer bezig met orkestdirectie. Na directielessen bij Joop van Zon nam hij een aantal jaren in TsjechiĂŤ deel aan internationale workshops en studeerde hij later verder bij Jan Stulen, die een belangrijke invloed op zijn ontwikkeling als dirigent heeft gehad. Met het BSO maakte Nick Devons zeven tournees naar het buitenland. Sinds 2002 is hij tevens vaste dirigent van het Symfonie Orkest Haerlem. Naast zijn werk als dirigent is hij actief als coach van verschillende kamermuziekensembles. Hij is ook concertmeester van het Noordhollands Bach Orkest.

STEUN HET NMF!

Help talent aan een instrument Het NMF is een particuliere stichting die afhankelijk is van de steun van particulieren en fondsen. Van mensen die (jong) muzikaal talent en muziek een warm hart toedragen en dit graag willen stimuleren. Bijvoorbeeld door geld of een instrument te doneren of door samen een privéconcert te organiseren. Er zijn allerlei financiële instrumenten denkbaar.

inkomen, wel oplopen tot 65%. Dit houdt in dat uw schenking van bijvoorbeeld € 200 u netto slechts € 70 kost.

Ongebruikte instrumenten

Als donateur kunt u uw geld – helaas – maar één keer uitgeven. Dus waarom dan aan het Muziekinstrumenten Fonds? Wat onderscheidt deze stichting van al die andere goede doelen? Dat antwoord is helder: bij het NMF krijgt u er iets tastbaars voor terug. U draagt bij aan een prachtige, waardevolle collectie muziekinstrumenten. Muziekinstrumenten die bespeeld worden en waarvan u dus zelf kunt genieten door de concerten van het NMF te bezoeken.

Dat een Stradivarius veel geld kost, is algemeen bekend. Maar minder mensen beseffen zich dat heel veel violen, vleugels en andere muziekinstrumenten zo kostbaar zijn dat weinig musici zich er één kunnen veroorloven. Daardoor wordt het hen onmogelijk gemaakt te spelen op een instrument dat bij hen past – en waarmee ze hun talenten optimaal kunnen ontwikkelen. Het NMF geeft daarom muziekinstrumenten in bruikleen. Soms uit de eigen collectie, soms via particuliere eigenaren. Heeft u thuis een onbespeeld instrument liggen? Laat hem weer klinken! Leen of doneer uw instrument aan het NMF en steun muzikaal talent.

Donaties

Privéconcert

Vindt u het belangrijk dat muzikaal talent zich optimaal kan ontplooien? Dan is het NMF dé stichting om te steunen. Het NMF is volledig afhankelijk van de steun van derden, dus iedere donatie is van harte welkom. U kunt zelf kiezen of u liever eenmalig of op regelmatige basis een geldbedrag schenkt. Zie hiervoor het aangehechte formulier voorin dit magazine!

Belastingvoordeel

Klinkt ‘voordelig schenken’ u als muziek in de oren? Dan kunt u uw schenking ook in een akte laten vastleggen. Hierdoor wordt uw donatie aftrekbaar bij de Belastingdienst. Enige voorwaarde hierbij is dat u afspreekt om minimaal voor een periode van vijf jaar een vast bedrag te doneren. Uw voordeel kan, afhankelijk van uw bruto

Doneren hoeft echt niet saai te zijn, zeker niet bij het NMF. U kunt namelijk ook een privéconcert (laten) organiseren. In overleg met het NMF kiest u een locatie, soort muziek en de musici. U betaalt een bescheiden bijdrage per musicus, plus een opslag voor het NMF om de kosten te dekken. In ruil waarvoor het NMF promotie mag maken bij uw gasten. En in het mooiste geval wilt u misschien zelfs uw gasten wel vragen om een bijdrage voor het NMF?

Nalatenschap

Wilt u het NMF blijvend steunen? Ook na uw overlijden kunt u nog veel goeds doen. Dat kan in de vorm van een nalatenschap of een legaat dat u aan het NMF geeft en vastlegt in een testament. Zo leeft uw liefde voor muziek immer voort.

Het NMF steunen? Gebruik de antwoordkaart voorin dit magazine Of maak uw donatie over op: NL58 ABNA 0555 028 666 MEER INFORMATIE Voor meer informatie over schenken aan het NMF of het organiseren van een privé concert, neemt u contact op met Manon Veenendaal: 020 622 1255 of veenendaal@muziekinstrumentenfonds.nl Dank u wel!

MUSICUS IN BEELD Sabine Poiesz 1987

tot garnalenkroket

van tarte tatin tot garnalenkroket

12 Patissier op het podium

De klank van een boterbloem INTERVIEW MET ANNEKE TEULINGS DONATEUR NMF

INTERVIEW MET CEES HOLTKAMP

2015

cees holtkamp

De Banketbakker de kookboekhandel

de kookboekhandel

Goed luisteren!

cees holtkamp

INTERVIEW MET ELS SWAAB VOORZITTER NMF

De Banketbakker

“Besturen is mijn hobby”

INTERVIEW MET BERT VAN DER WOLF EN CEES MULDER

Dat komt omdat de selectie en aanschaf van goede instrumenten vaak veel tijd kost, omdat dat uiteraard zorgvuldig dient

Voorlopige cijfers over 2015

MUSICI IN BEELD Harriet Krijgh 9 Pia Eva Greiner 10 Sarah Kapustin 40 Daniel Rowland 42 Anton Spronk 71 Dana Zemtsov 72 Sabine Poiesz 96

Staat van baten en lasten (x € 1.000) Baten eigen fondsenwerving Overige baten Besteed aan doelstelling Besteed aan werving baten Besteed aan beheer en administratie Resultaat

2015 2014 ______________________________________ ______________________________________ 1.575 206

1.063 192

1.781

1.255

667 213 190

832 108 183

1.070

1.123

711 132 ______________________________________ ______________________________________

2016 M A G A Z I N E

NMF MAGAZINE 2016

N M F M A G A Z I N E

INCLUSIEF JAARVERSLAG 2015

2016

Alan Ridout 1934 - 1996

De cd-single

Ferdinand de stier

Ferdinand is een uitgave van het voor spreekstem en solo viool 1971 (Chapell & Co. Ltd.)

Bas Treub

Nino Pen spreekstem

Bas Treub viool NMF die in het voorjaar van 2016 is verschenen.

Nino Pen

THEMA

Tekst

De cd-single is verkrijgbaar via onze website Munro Leaf 1905 - 1976

Nederlandse vertaling Bas Treub &

voor hetVerburg symbolische bedrag Marjolein een podium voor

Totale tijdsduur: 11’02”

van €11,02 (exclusief verzendkosten),

PAUL WITTEMAN MARCO RIASKOFF KAJSA OLLONGREN CEES HOLTKAMP ROSANNE PHILIPPENS

de lengte van het stuk in euro’s. Bas speelt op een viool van Emile Germain (Parijs, 1891) uit de collectie van het NMF.

+ 2016 Nationaal Muziekinstrumenten Fonds

www.muziekinstrumentenfonds.nl

NMFCD201601

www.muziekinstrumentenfonds.nl

het verhaal van een opmerkelijke stier

het favoriete podium van de NMF-medewerkers en .... podiumangst een exclusieve column van

SYLVIA WITTEMAN