Sprawozdanie Muzeum Warszawy 2017 by Muzeum Warszawy

Sprawozdanie Muzeum Warszawy

2017 Warszawa 2018

Spis treści 6

Wstęp

Organizacja Muzeum

Schemat organizacyjny

Pracownicy

Otwarcie siedziby Muzeum i I części wystawy głównej Rzeczy warszawskie

Wystawa stała Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej Res pharmaceuticae

Zawarte umowy i zarządzenia

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Rada Muzeum

Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej

Skład Rady

Wydarzenia

Wykłady w siedzibie Muzeum Farmacji

Inwestycje

Wykłady poza siedzibą Muzeum Farmacji

Modernizacja staromiejskich kamienic – siedziby głównej Muzeum

Warsztaty

Zarządzanie projektem

Lekcje muzealne

Umowa z generalnym wykonawcą prac budowlanych i konserwatorskich

Współpraca z instytucjami zewnętrznymi

Umowa z generalnym wykonawcą I etapu wystawy głównej

Realizacja projektu modernizacji w 2017 roku

Muzeum Drukarstwa Warszawskiego

Rzeczy w muzeum – seminarium, wizyty studyjne, publikacja – dodatkowe

Wydarzenia w siedzibie Muzeum Drukarstwa

działanie partnerskie

102

Wydarzenia poza siedzibą Muzeum Drukarstwa

Zakup sprzętu i wyposażenia w celu realizacji II etapu wystawy głównej

102

Wykłady w siedzibie Muzeum Drukarstwa

Muzeum Warszawy oraz prowadzenia działalności kulturalnej w siedzibie

103

Wykłady poza siedzibą Muzeum Drukarstwa

przy Rynku Starego Miasta w Warszawie – projekt inwestycyjny w ramach

103

Warsztaty

modernizacji siedziby Muzeum

104

Działalność edukacyjna

Zarządzanie projektem

106

Prezentacje zbiorów

Wyłonienie generalnego wykonawcy II etapu wystawy głównej i praca nad

106

Współpraca z instytucjami zewnętrznymi

kolejnymi gabinetami

Modernizacja Muzeum Woli

107

Muzeum Ordynariatu Polowego

Zarządzanie projektem

108

Wydarzenia

Umowa z generalnym wykonawcą prac budowlanych i instalacyjnych

108

Projekty badawcze

Główne cele projektu

108

Sesje, konferencje, zjazdy, sympozja

Efekty projektu

108

Odczyty, wykłady, referaty

Założenia funkcjonalne projektu

109

Inne działania

Plan stałej działalności kulturalnej prowadzonej po modernizacji siedziby

109

Współpraca z instytucjami zewnętrznymi

Konkurs architektoniczny na koncepcję aranżacji przestrzeni w siedzibie

110

Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry

Muzeum Woli

111

Wydarzenia

Zadania realizowane przez Dział Utrzymania i Serwisowania

111

Spotkania

Technicznego Obiektów

112

Warsztaty i seminaria

113

Uroczystości

Wystawa główna Rzeczy warszawskie

114

Rajdy i biegi rocznicowe

Budowa I części wystawy

114

Współpraca z instytucjami zewnętrznymi

I część wystawy

Udział konserwatorów w pracach nad wystawą

115

Muzeum Warszawskiej Pragi

Teksty na wystawie

116

Spotkania

Program edukacyjny towarzyszący wystawie

122

Wykłady

Autorskie ścieżki dźwiękowe

123

Wydarzenia

Książka towarzysząca wystawie

126

Wydarzenia festiwalowe

Przestrzeń wystawy

131

Wydarzenia towarzyszące wystawom czasowym

II część wystawy

135

Działalność edukacyjna

Kampania ponownego otwarcia Muzeum Muzeum OdNowa

138

Lekcje muzealne

Muzeum Woli 44

i wystawy głównej Rzeczy warszawskie

139

Inne działania

257

Opracowanie zbiorów

143

Wydarzenia poza siedzibą Muzeum Warszawskiej Pragi

258

Najważniejsze dary i zakupy

144

Współpraca z instytucjami zewnętrznymi

292

Biblioteka

145

Korczakianum

145

Wydarzenia

296

Działalność naukowa

146

Spotkania

297

Projekty badawcze

146

Wykłady

300

Konferencje, seminaria i sesje naukowe

146

Prelekcje

301

Publikacje naukowe i popularnonaukowe pracowników

147

Lekcje muzealne

309

Działalność pracowników w organizacjach i towarzystwach naukowych, komitetach

147

Spotkania poza Korczakianum

148

Prace archiwalne i zbiory

312

Nagrody i odznaczenia za działalność naukową i popularyzatorską

148

Konsultacje i współpraca przy projektach zewnętrznych

312

Muzeum w organizacjach krajowych i międzynarodowych

148

Współpraca z instytucjami zewnętrznymi

313

II edycja konkursu Prezydenta m.st Warszawy Dyplomy dla Warszawy

149

Dział Edukacji

316

Wydawnictwa

149

Wydarzenia

317

Zestawienie publikacji

155

Lekcje muzealne

323

Wybrane publikacje

158

Lekcje muzealne oraz wykłady poza siedzibą Muzeum

329

„Almanach Warszawy”

158

Kino Syrena

159

Projekty edukacyjne dla dzieci

332

Nagrody

160

Projekty edukacyjne dla młodzieży i dorosłych

162

Zajęcia Uniwersytetu Trzeciego Wieku

335

Dział Promocji i Komunikacji

164

Konkursy

336

Konferencje prasowe i briefingi

164

Konferencje, szkolenia, wizyty studyjne

336

Strona internetowa

337

Media społecznościowe

redakcyjnych, stowarzyszeniach

165

Centrum Interpretacji Zabytku

338

Wybrane projekty graficzne

166

Wydarzenia

339

Obecność w mediach

168

Wykłady

339

Kampanie reklamowe

172

Działalność edukacyjna

339

Konferencje i warsztaty związane z kampanią zapowiadającą otwarcie Muzeum

175

Inne działania

176

Noc Muzeów

341

Dział Marketingu

341

Sprzedaż w nowej księgarni w siedzibie głównej Muzeum

343

Gadżety muzealne

179

Wystawy

343

Udział Muzeum w targach

179

Wystawy czasowe

344

Nowe kanały dystrybucji oferty Muzeum

192

Wystawy poza siedzibą Muzeum

203

Zbiory

203

Pion inwentaryzatorski

204

Inwentaryzacja zbiorów

206

Digitalizacja zbiorów

207 209

347 347

Dział Organizacji Wystaw i Wydarzeń Produkcja wystaw i projektów artystycznych

350

Pion administracyjny

Przechowywanie zbiorów

356

Finanse

Udostępnianie zbiorów

358

Majątek

211

Pion konserwatorski

360

Przychody ze sprzedaży

215

Pracownia Konserwacji Malarstwa

361

Dotacje

228

Pracownia Konserwacji Mebli

362

Pozyskiwanie dotacji

237

Pracownia Konserwacji Papieru

252

Pozyskiwanie i wycena zbiorów

366

Frekwencja

253

Muzealia pozyskane w 2017 roku

Wstęp Szanowni Państwo, rok 2017 był czasem niepewności, nadziei, a przede wszystkim wytężonej pracy i satysfakcji wszystkich pracowników Muzeum Warszawy. Niepewności – czy obrana droga modernizacji budynków przy Rynku Starego Miasta i koncepcja nowej wystawy głównej zostanie zaakceptowana przez odwiedzających? Nadziei – że wydobyte piękno architektury i jej zestawienie z nowoczesną formą wystawienniczą będzie dobrze odebrane. Osiemdziesiąt lat temu tu, po stronie Dekerta, na potrzeby powstałego rok wcześniej Muzeum Dawnej Warszawy, powołanego jako oddział Muzeum Narodowego, została zakupiona pierwsza kamienica – Baryczkowska. Ponowne otwarcie siedziby Muzeum w 11 kamienicach staromiejskich z I częścią wystawy głównej Rzeczy warszawskie w maju 2017 roku było świętem zarówno warszawiaków, jak i muzealników (ZOB WIĘCEJ Otwarcie siedziby Muzeum..., s. 83). Ten splot okoliczności stał się okazją do nagrodzenia odznaczeniami Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego wielu pracowników Muzeum Warszawy oraz podziękowania wszystkim osobom zatrudnionym w tej instytucji. Wieloletni projekt Muzeum OdNowa – rozpoczęty modernizacją na cele wystawiennicze piwnic pod kamienicami muzealnymi przy Rynku Starego Miasta w latach 2008–2013 przy udziale pierwszego i drugiego programu skierowanego do Polski przez Europejski Obszar Gospodarczy, finansowany także z funduszy z Europejskiego Obszaru Gospodarczego w latach następnych, opisany w poprzednich sprawozdaniach – był kontynuowany po otwarciu Muzeum. Na dokończenie wystawy głównej otrzymaliśmy w 2017 roku dofinansowanie z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko – jej pełne otwarcie zaplanowaliśmy na czerwiec 2018 roku (ZOB. WIĘCEJ Inwestycje, s. 40). Realizacja wymienionych inwestycji jest możliwa dzięki zapewnieniu finansowania przez Miasto Stołeczne Warszawę. Powstanie wystawy, szczególnie takiej, na której pokazywane są oryginalne rzeczy, wymaga nie tylko wyboru muzealiów przez kuratorów wystawy, lecz także przygotowania ich do ekspozycji przez inwentaryzatorów i fotografów, konserwatorów, ekipy techniczne wykonujące montaż i dbające o bezpieczeństwo. Jeszcze raz chcę za tę pracę wszystkim podziękować. Pomimo że wszyscy byliśmy skoncentrowani na siedzibie głównej, we wrześniu po małej modernizacji siedziby oddziału Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej otworzyliśmy nową wystawę stałą Res pharmaceuticae (ZOB. WIĘCEJ s. 89). Zarówno wystawie głównej Muzeum Warszawy, jak i wystawie stałej oddziału Muzeum Farmacji towarzyszą interesujące i piękne książki (ZOB. WIĘCEJ Wydawnictwa, s. 323 i 326). Otrzymane dofinansowanie z Regionalnego Programu Operacyjnego pozwoliło na rozpoczęcie kompleksowej modernizacji pałacyku przy ul. Srebrnej, mieszczącego Muzeum Woli (ZOB. WIĘCEJ Inwestycje, s. 42). Muzeum zostało ponadto dostrzeżone w licznych konkursach wydawniczych i graficznych. Oddział Muzeum Pragi został zaś nominowany do nagrody Europejskie Muzeum Roku (European Museum Academy Award 2017) za swoją aktywność w środowisku lokalnym (ZOB. WIĘCEJ Nagrody, s. 332).

To tylko wybór spośród wielu działań i osiągnięć Muzeum Warszawy w 2017 roku, resztę przeczytają Państwo na dalszych stronach naszego kolejnego już, piątego sprawozdania. Życzę wszystkim miłej lektury i zapraszam w imieniu swoim, koleżanek i kolegów do naszej siedziby głównej i oddziałów. Ewa Nekanda-Trepka

DYREKTOR MUZEUM WARSZAWY

Ewa Nekanda-Trepka, fot. MW

Wstęp

Po czterech latach pracy nad wyborem koncepcji, scenariuszem, zbiorami, projektem, tekstami, wreszcie nad realizacją otworzyliśmy połowę (licząc powierzchnię) wystawy głównej Muzeum Warszawy Rzeczy warszawskie (ZOB. WIĘCEJ s. 56). Nie było łatwo, jednak było ciekawie. Kiedy w 2013 roku zaczynaliśmy prace w gronie kuratorów, nie tylko nie wiedzieliśmy, w którą stronę podążać, lecz także nie było nawet wiadomo, kiedy Muzeum zostanie powtórnie otwarte. Nie wiedzieliśmy, jacy chcemy być: czy podążać za trendami wyznaczanymi w tej chwili przez multimedialne produkcje muzealne, lekceważąc zgromadzone przez dziesięciolecia zbiory, czy może pójść własną, nową drogą. Wybraliśmy to drugie rozwiązanie. Z perspektywy lat – odważne, z perspektywy realizacji wystawy – trafne. Decyzje podejmowaliśmy świadomie, bez presji czasu, obdarzeni zaufaniem Organizatora i Rady Muzeum. Kiedy rozpoczęła się modernizacja kamienic, instytucja pochłonięta była głównie tą inwestycją. W tym czasie, po mozolnych przeglądach zbiorów kuratorzy dyskutowali z projektantami wystawy jej docelową zawartość. Paradoksalnie cień inwestycji, w którym pracowaliśmy, dawał nam spokój i wolność twórczą. Teraz jednak, kiedy otworzyliśmy pierwszą część wystawy, a w perspektywie kolejnego roku udostępnimy ją w całości, czas przestawić tryby dużej i złożonej muzealnej maszyny na realizację nowych-starych zadań wpisujących się w misję instytucji. Przez lata remontów, przenosin, porządków instytucja odwykła od swojej codziennej działalności, która skupiać się powinna na zbiorach, ich opracowaniu, prezentacji, konserwacji. Centrum życia muzeów są ich wystawy: stałe i czasowe. dr Jarosław Trybuś

ZASTĘPCA DYREKTORA DS. MERYTORYCZNYCH

dr Jarosław Trybuś, fot. MW

Gabinet Widokรณw Warszawy, fot. Marcin Czechowicz

Organizacja Muzeum Schemat organizacyjny Dział Kadr Dział Promocji i Komunikacji Dział Marketingu Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Obsługi Prawnej i Zamówień Publicznych Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Gromadzenia i Wyceny Zbiorów Administrator Bezpieczeństwa Informacji Samodzielne Jednoosobowe Stanowisko ds. BHP Pełnomocnicy Dyrektora Muzeum

DYREKTOR MUZEUM WARSZAWY PION DYREKTORA MUZEUM

Dział Opracowania Zbiorów Dział Badań nad Warszawą Centrum Interpretacji Zabytku Korczakianum Dział Archeologiczny Biblioteka Dział Edukacji Dział Organizacji Wystaw i Wydarzeń Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Wydawnictw

ZASTĘPCA DYREKTORA DS. MERYTORYCZNYCH PION MERYTORYCZNY

ODDZIAŁY MUZEUM WARSZAWY: Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej Muzeum Drukarstwa Warszawskiego Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry Muzeum Ordynariatu Polowego Muzeum Warszawskiej Pragi Muzeum Woli Dział Przechowywania Zbiorów Dział Udostępniania Zbiorów Dział Inwentaryzacji Zbiorów

GŁÓWNY INWENTARYZATOR ZBIORÓW PION INWENTARYZATORSKI

Pracownia Konserwacji Malarstwa Pracownia Konserwacji Mebli Pracownia Konserwacji Papieru

GŁÓWNY KONSERWATOR ZBIORÓW PION KONSERWATORSKI

Dział Utrzymania i Serwisowania Technicznego Obiektów Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Inwestycji Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Nadzoru Inwestycji Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Pozyskiwania Dotacji

ZASTĘPCA DYREKTORA DS. INWESTYCYJNYCH PION INWESTYCYJNY

Dział Logistyczny Dział Obsługi Muzeum Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Bezpieczeństwa Samodzielne Jednoosobowe Stanowisko ds. Archiwum Zakładowego

PEŁNOMOCNIK DYREKTORA DS. ADMINISTRACYJNYCH PION ADMINISTRACYJNY

Dział Finansowo-Księgowy Samodzielne Jednoosobowe Stanowisko ds. Kontrolingu Samodzielne Jednoosobowe Stanowisko ds. Rachuby Płac

GŁÓWNY KSIĘGOWY PION FINANSOWY

Pracownicy

Pracownicy PRACOWNICY MUZEUM. DANE Z 31 GRUDNIA 2017

250

pracowników

242,725 etatu

126 pracowników merytorycznych

121,125 etatu

76 pracowników obsługi

74,1 etatu

29 pracowników administracji

29 etatów

14 pracowników technicznych

13,5 etatów

5 kierownictwo

5 etatów

DYREKTOR

Ewa Nekanda-Trepka

Pion Dyrektora Muzeum PEŁNOMOCNIK DYREKTORA MUZEUM DS. NAUKOWO-BADAWCZYCH

dr Magdalena Wróblewska Dział Kadr Agnieszka Manota

Dział Promocji i Komunikacji Katarzyna Szacińska-Szymeczko

KIEROWNICZKA

Katarzyna Lipka-Kadaj Katarzyna Roguska

Klementyna Belina-Brzozowska Joanna Bębenek Dominika Dragan-Alcantara Julia Głogowska Grażyna Kułakowska Dagmara Mazurek Katarzyna Muranty-Sawicka dr Anna Światłowska Dominik Witaszczyk Marek Władyka

Dział Marketingu Katarzyna Maciantowicz-Siołkowska KIEROWNICZKA

Nina Belczyk Antonina Hejwowska Aleksandra Koszalska Karolina Koźlicka-Nowakowska Arletta Liro Anna Skiba Magdalena Stankiewicz Jolanta Szyman Katarzyna Wieźlak

Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Gromadzenia i Wyceny Zbiorów dr Tomasz Pruszak KOORDYNATOR PRAC KOMÓRKI

Małgorzata Heymer Magdalena Kłos Maciej Rozbicki

Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Obsługi Prawnej i Zamówień Publicznych Żaneta Urbaniak KOORDYNATORKA PRAC KOMÓRKI

Kinga Wiśniewska Konrad Wojewódzki

Organizacja Muzeum

Pion merytoryczny ZASTĘPCA DYREKTORA DS. MERYTORYCZNYCH

dr Jarosław Trybuś Dział Opracowania Zbiorów Jacek Bochiński

Dział Archeologiczny Zbigniew Polak

Biblioteka Katarzyna Žák-Caplot

KIEROWNIK

KIEROWNICZKA

Agnieszka Dąbrowska Piotr Głogowski dr Paweł Ignaczak Elżbieta Kamińska dr Anna Kotańska Izabela Lewoczewicz Beata Mielcarz Ewa Nowak-Mitura Ewa Perlińska-Kobierzyńska Monika Siwińska Anna Topolska dr Paweł E. Weszpiński Magdalena Wicherkiewicz dr Ewa Wieruch-Jankowska

Kamila Baturo Karolina Blusiewicz Zuzanna Różańska-Tuta Urszula Skwara-Nieckuła Ewelina Więcek Elżbieta Wilczak-Dąbrowska Grażyna Zborowska-Znajkowska

Grażyna Deneka Anna Krzysztofik Aldona Weselińska

Dział Badań nad Warszawą Aleksandra Sołtan-Lipska KIEROWNICZKA

Małgorzata Berezowska Julian Borkowski Barbara Hensel-Moszczyńska Izabella Maliszewska dr Katarzyna Wagner Krzysztof Zwierz

Dział Organizacji Wystaw i Wydarzeń Barbara Domaradzka KIEROWNICZKA

Ksenia Góreczna Katarzyna Grinberg Kamila Hołubowicz Julia Kern-Protassewicz Urszula Kozikowska Ewa Lenczewska Marek Lisik Katarzyna Szafrańska Krzysztof Świerczewski Michał Tański

Centrum Interpretacji Zabytku Anna Zasadzińska KIEROWNICZKA

Agnieszka Krasoń Korczakianum Marta Ciesielska KOORDYNATORKA PRAC KOMÓRKI

Magdalena Pęzińska Agnieszka Witkowska-Krych Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Wydawnictw Małgorzata Mycielska KOORDYNATORKA PRAC KOMÓRKI

Julia Odnous Agnieszka Rasmus-Zgorzelska

Dział Edukacji Radosław Adamski KIEROWNIK

Jan Bliźniak Ewa Grzywacz Patryk Jaworek Anna Kobyłecka Sylwia Kot Anna Kwiatkowska Aleksandra Kwietniewska Teresa Łempicka Władysław Roguski Anna Zdanowska

Pracownicy

Oddziały Muzeum Warszawy Muzeum Drukarstwa Warszawskiego Barbara Rogalska

Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry Joanna Maldis

Muzeum Warszawskiej Pragi Katarzyna Kuzko-Zwierz

KIEROWNICZKA

Maria Biegańska

Bartłomiej Grudnik Dominika Jarzyńska-Pokojska Monika Kościk

Katarzyna Chudyńska-Szuchnik Karolina Jusińska Ewa Kalnoj-Ziajkowska Patrycja Labus-Sidor Adam Lisiecki Maciej Malinowski Anna Mizikowska Renata Sokołowska Anna Wigura Jolanta Wiśniewska

Michał T. Horoszewicz Joanna Makuch-Folwarska Łukasz Sobierajski Andrzej Zaborowski Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej dr hab. Iwona Arabas, prof. PAN

Muzeum Ordynariatu Polowego dr Jacek Macyszyn KIEROWNIK

Adam Borsuk Stanisław Maliszewski

KIEROWNICZKA

Muzeum Woli Anna Banaś Magdalena Staroszczyk

Magdalena Ciepłowska Marcin Więcek Anna Zabiegałowska-Sitek

Pion inwentaryzatorski GŁÓWNY INWENTARYZATOR ZBIORÓW

Grzegorz Konsalik Dział Inwentaryzacji Zbiorów Blanka Ciężka Katarzyna Czajkowska-Gajcy Adrian Czechowski Mikołaj Kalina Eliza Kowalska Aneta Matuszewska Michał Matyjaszewski Igor Oleś

Dział Przechowywania Zbiorów Zuzanna Sieroszewska-Rolewicz

Dział Udostępniania Zbiorów Agata Korycka-Marciniak

KIEROWNICZKA

Andrzej Filipkowski Magdalena Gryc Dorota Parszewska Rafał Radziwonka Joanna Rykiel

Agnieszka Rozciecha Aleksandra Różycka

Pracownia Konserwacji Malarstwa Beata Galperyn-Kołodziejska

Pracownia Konserwacji Mebli Edward Pawlikowski

Pracownia Konserwacji Papieru Igor Nowak

KOORDYNATORKA PRAC KOMÓRKI

KOORDYNATOR PRAC KOMÓRKI

Anna Dąbrowska Katarzyna Głogowska Katarzyna Lesiakowska-Tofil Janusz Mróz

Adam Wrzosek

Agata Kłos

Pion konserwatorski GŁÓWNY KONSERWATOR ZBIORÓW

Robert Kołodziejski

Organizacja Muzeum

Pion administracyjny PEŁOMOCNIK DYREKTORA DS. ADMINISTRACYJNYCH

Jarosław Skarżyński Dział Logistyczny Janusz Kurczak KIEROWNIK

Michał Bogumił Natalia Drozdowska Mateusz Gołos Krzysztof Hernik Dawid Łukasiak Tomasz Maślanka Artur Miniewicz Paweł Pawlik Leszek Sokołowski Mariusz Stawski Grzegorz Wieczorek Piotr Wójtowicz Marcin Wronecki Edward Wydra Danuta Zembrzuska Dział Obsługi Muzeum Barbara Rosiak P.O. KIEROWNIKA

Krystyna Bielecka Wojciech Biliński Maryla Błachewicz Adam Burakowski Katarzyna Cedro

Kinga Fabianowicz Agata Fronczyk Tomasz Gałek Mirosława Gral Jolanta Haponiuk Magdalena Jurczak Małgorzata Kaczmarek Michał Kalinowski Karolina Kędzierska Izabella Kielak Agata Kłoszewska Barbara Końska Mateusz Korol Małgorzata Kościelniak Aneta Kozak Anna Koźniewska Marta Kuźmińska Barbara Kwiatkowska Maria Lejmanowicz Marzena Łasińska Anna Łęgowska Danuta Mantycka Małgorzata Marciniak Agata Mączka Krzysztof Owczarczyk Grażyna Piwko Wojciech Popiel Teresa Przewodowska

Katarzyna Radecka Roman Rąba Bożena Rogowska Małgorzata Rosak Dominik Rudzki Maria Ruszczak Aleksandra Rykiel Alicja Sokołowska Kamila Szadkowska Marek Szczepański Patrycja Śliwińska Elżbieta Tańska Anita Tomaszewska Barbara Trębicka Janina Zasada Justyna Żak Samodzielne Jednoosobowe Stanowisko ds. Archiwum Zakładowego Mirosław Zwierzchowski Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Bezpieczeństwa Edward Nowak KOORDYNATOR PRAC KOMÓRKI

Emilia Majdak Paweł Mika Tomasz Walusiński

Pion inwestycyjny ZASTĘPCA DYREKTORA DS. INWESTYCYJNYCH

Artur Zbiegieni Dział Utrzymania i Serwisowania Technicznego Obiektów Andrzej Karolak

Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Inwestycji Joanna Dudelewicz

KIEROWNIK

KOORDYNATORKA KOMÓRKI

Marek Góreczny Rafał Koński Ryszard Kramek Paweł Przyborowski Adam Rogowski Magdalena Żarska

Marta Krakowska Agnieszka Zemlak Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Pozyskiwania Dotacji Teresa Krupa

Pracownicy

Pion finansowy GŁÓWNA KSIĘGOWA

Krystyna Salamonik-Latos Dział Finansowo-Księgowy Dorota Wyrębek KIEROWNICZKA

Aneta Derewęda Karolina Gerej Anna Rosiak Małgorzata Szopa Magdalena Zoń

Samodzielne Jednoosobowe Stanowisko ds. Kontrolingu Mariusz Sejdak Samodzielne Jednoosobowe Stanowisko ds. Rachuby Płac Barbara Kobus

do 40 lat

WIEK PRACOWNIKÓW

41–55 lat

powyżej 55 lat

DOKSZTAŁCANIE PRACOWNIKÓW W 2017 ROKU

W ramach budżetu przeznaczonego na szkolenia:

134

osoby

osób

podniesienie kwalifikacji zawodowych

111

pracowników

w tym

podjęcie/kontynuacja studiów wyższych lub podyplomowych

pracowników

WYKSZTAŁCENIE PRACOWNIKÓW

podstawowe

4 osoby

zasadnicze zawodowe

16 osób

średnie

54 osoby

licencjackie

23 osoby

magisterskie

100 osób

podyplomowe

42 osoby

doktorat

10 osób

habilitacja

1 osoba

Organizacja Muzeum

Zawarte umowy i zarządzenia W 2017 roku Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Obsługi Prawnej i Zamówień Publicznych opracowało ponad 1150 umów, których zakres przedmiotowy był bardzo szeroki: od usług związanych z bieżącą działalnością Muzeum po roboty budowlane. Do najczęściej podpisywanych umów cywilnoprawnych należały umowy o dzieło. Na zamówienie Muzeum powstało wiele utworów, m.in.: mapy, filmy, audiobooki, teksty, przekłady, scenariusze, projekty graficzne, fotografie, ilustracje z przekazaniem autorskich praw majątkowych. Drugi zbiór to umowy cywilnoprawne związane z działalnością popularyzatorską Muzeum. Ze wszystkich umów zawartych w 2017 roku szczególnie istotna była ta dotycząca produkcji II etapu wystawy głównej, o wartości 6 982 710 zł brutto. Ponadto w 2017 roku po raz pierwszy Muzeum zawarło umowę z użyciem podpisu elektronicznego. W kontekście rozwoju i działań Muzeum istotne były zawierane w 2017 roku porozumienia: z muzeami (Muzeum Narodowe w Warszawie, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie), uczelniami wyższymi (Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie, Uniwersytet Warszawski, SWPS Uniwersytet Humanistyczno-Społeczny), organizacjami trzeciego sektora (m.in. Stowarzyszenie Architektów Polskich SARP, Stowarzyszenie Miasto Jest Nasze). W 2017 roku Dyrektor Muzeum Warszawy Ewa Nekanda-Trepka wydała 27 zarządzeń, czyli aktów wewnętrznych regulujących funkcjonowanie Muzeum, z których większość bezpośrednio dotyczyła pracowników. Muzeum przeprowadziło aż 61 postępowań o wartości powyżej 30 000 euro. Część wiązała się z obsługą bieżących potrzeb Muzeum, zapewnianą przede wszystkim przez działy Organizacji Wystaw i Wydarzeń, Inwestycji oraz Promocji. Wiele postępowań dotyczyło konserwacji obiektów muzealnych, inne zaś renowacji, modernizacji i otwarcia siedziby głównej Muzeum przy Rynku Starego Miasta oraz zamówień w ramach remontu Muzeum Woli.

Żaneta Urbaniak, fot. Anna Matuszczak/ eMHara.pl

27 zarządzeń

61 postępowań przetargowych

1153 wszystkie umowy (wraz z aneksami)

Żaneta Urbaniak KOORDYNATORKA SAMODZIELNEGO WIELOOSOBOWEGO STANOWISKA DS. OBSŁUGI PRAWNEJ I ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH

Gabinet Archeologiczny, fot. Marcin Czechowicz

Rada Muzeum Skład Rady

Omawiane zagadnienia

prof. dr hab. Marek Ignacy Bryx

dr Tomasz Makowski

PEŁNOMOCNIK REKTORA DS. ROZWOJU

PRZEWODNICZĄCY RADY MUZEUM WARSZAWY,

KAMPUSU, KIEROWNIK KATEDRY MIASTA

DYREKTOR BIBLIOTEKI NARODOWEJ

INNOWACYJNEGO SZKOŁY GŁÓWNEJ HANDLOWEJ

dr hab. Dorota Folga-Januszewska PROF. ASP, PRZEWODNICZĄCA POLSKIEGO KOMITETU NARODOWEGO ICOM, ZASTĘPCA DYREKTORA MUZEUM PAŁACU KRÓLA JANA III W WILANOWIE

Andrzej Golimont PREZES ZARZĄDU SZPITALA PRASKIEGO PW. PRZEMIENIENIA PAŃSKIEGO

Jarosław Jóźwiak WICEPRZEWODNICZĄCY RADY MUZEUM WARSZAWY, PRZEWODNICZĄCY RADY

Ewa Malinowska-Grupińska PRZEWODNICZĄCA RADY M.ST. WARSZAWY

Maciej Miłobędzki WSPÓŁZAŁOŻYCIEL I CZŁONEK ZARZĄDU PRACOWNI JEMS ARCHITEKCI

Jarosław Myjak BYŁY WICEPREZES ZARZĄDU BANKU PKO BP

prof. dr hab. Maria Poprzęcka WYDZIAŁ ARTES LIBERALES UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO

NADZORCZEJ MIEJSKIEGO PRZEDSIĘBIORSTWA

Ryszard Wojtkowski

WODOCIĄGÓW I KANALIZACJI

ZASTĘPCA NACZELNEGO DYREKTORA

W M.ST. WARSZAWIE SA

ARCHIWÓW PAŃSTWOWYCH

dr hab. Andrzej Kunert

dr hab. Michał F. Woźniak

MINISTERSTWO KULTURY I DZIEDZICTWA

PROF. UMK, DYREKTOR MUZEUM

NARODOWEGO, DEPARTAMENT DZIEDZICTWA

OKRĘGOWEGO IM. LEONA WYCZÓŁKOWSKIEGO

KULTUROWEGO ZA GRANICĄ I STRAT WOJENNYCH

W BYDGOSZCZY

prof. Jack Lohman

Robert Zydel

DYREKTOR THE ROYAL BRITISH COLUMBIA

DYREKTOR BIURA MARKETINGU MIASTA

MUSEUM W VICTORII, KANADA

Gabinet Sreber i Platerów Warszawskich, fot. Marcin Czechowicz

Maria Łukaszewicz

Strategia Muzeum Warszawy do 2022 roku Przedstawienie projektu nowej struktury organizacyjnej Muzeum Warszawy Prezentacja planu rozwoju Muzeum Warszawy Otwarcie siedziby głównej Muzeum Warszawy i nowej wystawy głównej Sprawozdanie merytoryczne i finansowe Muzeum Warszawy za 2016 rok Informacja o postępie prac modernizacyjnych w siedzibie Muzeum Woli, oddziale Muzeum Warszawy Otwarcie nowej wystawy stałej w Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej Projekt Warszawa w budowie współorganizowany przez Muzeum Warszawy, Muzeum Sztuki Nowoczesnej i Biuro Architektury m.st. Warszawy. Informacja o otwarciu wystawy poświęconej placowi Defilad w Pałacu Kultury i Nauki w salach Galerii Studio Zakres ewaluacji Muzeum Warszawy i działań podjętych w celu poprawy odbioru wystawy głównej Muzeum Warszawy Przedstawienie planu merytorycznego Muzeum Warszawy na 2018 rok

RADNA M.ST. WARSZAWY

Dane warszawskie, fot. Marcin Czechowicz

Inwestycje Realizacja projektu Muzeum OdNowa, w części przeprowadzenia prac modernizacji siedziby głównej Muzeum na Rynku Starego Miasta w 2017 roku, dobiegła końca. Zakończono tak szeroko zakrojone prace i przeznaczono do użytkowania 11 zabytkowych kamienic z wykonaną nowoczesną infrastrukturą wymaganą dla budynków użyteczności publicznej, zwłaszcza muzeów. Zakończono również prace nad I etapem wystawy głównej Rzeczy warszawskie (ZOB. WIĘCEJ s. 56). Na podstawie przygotowanego i złożonego wniosku uzyskaliśmy dofinasowanie z Regionalnego Programu Operacyjnego, działanie 5.3 Dziedzictwo kulturowe, na modernizację zabytkowego pałacyku przy ul. Srebrnej 12, mieszczącego Muzeum Woli, oddział Muzeum Warszawy. Po uzyskaniu dotacji ze środków Miasta Stołecznego Warszawy oraz przeprowadzeniu postępowania przetargowego wyłoniono wykonawcę, który rozpoczął prace służące wyposażeniu budynku w nowoczesne instalacje. Siedziba Muzeum Farmacji, oddziału Muzeum Warszawy, mieszcząca się przy ul. Piwnej 31/33, została zmodernizowana i wyposażona w odpowiednią infrastrukturę techniczną, co pozwoliło na realizację nowej ekspozycji stałej Res pharmaceuticae (ZOB. WIĘCEJ s. 89) oraz ponowne pokazanie oryginalnego wyposażenia meblowego zabytkowej apteki, poddanego konserwacji. Pozyskane po raz kolejny fundusze z programu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego Dziedzictwo kulturowe, priorytet: Miejsca pamięci narodowej, pozwoliły zrealizować przebiegające w dwóch etapach prace w Muzeum – Miejscu Pamięci Palmiry, oddziale Muzeum Warszawy, polegające na uporządkowaniu terenu wokół obiektu. W porozumieniu z Kampinoskim Parkiem Narodowym wykonano konieczną niwelację terenu wraz z drewnianą palisadą zabezpieczającą skarpę i powierzchnie zieleni przy wejściu do pawilonu oraz wokół parkingu. W pracowni naukowej Korczakianum przeprowadzono prace modernizujące wystawę stałą, między innymi montaż nowego oświetlenia ledowego wraz z zasilaniem. Z funduszu przyznanego przez Miasto Stołeczne Warszawa, zapewniającego ciągłość projektu Renowacja i adaptacja na cele kulturalne piwnic staromiejskich Warszawy na obszarze wpisu na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, przeprowadziliśmy naprawę i konieczną wymianę urządzeń wentylacyjno-klimatyzacyjnych w kolejnych dwóch wentylatorniach obsługujących przestrzeń adaptowanych piwnic. Prace te były niezbędne do uzyskania prawidłowych parametrów klimatu dla przestrzeni ekspozycyjnych w piwnicach w trakcie realizacji wystawy głównej. Ponadto zlecono opracowywanie projektu według nagrodzonej pierwszą nagrodą koncepcji architektonicznej w konkursie zorganizowanym przez Muzeum Warszawy wspólnie z Oddziałem Warszawskim SARP na zaprojektowanie zadaszenia wewnętrznego dziedzińca (Lapidarium) w siedzibie głównej na Rynku Starego Miasta. Architekci z pracowni ARE Stiasny & Wacławek opracowują projekt budowlany szklanego przekrycia Lapidarium. Dokumentacja projektowa była uzgadniana w Narodowym Instytucie Dziedzictwa i dopuszczona do realizacji przez Komitet ds. Światowego Dziedzictwa Kulturowego w Polsce. Planowana realizacja projektu w istotny sposób polepszy ofertę dla odwiedzających siedzibę główną Muzeum. Zadaszenie dziedzińca o powierzchni 190 m² pozwoli na wykorzystanie tej przestrzeni

Artur Zbiegieni, fot. MW

Modernizacja staromiejskich kamienic – siedziby głównej Muzeum

na różnego rodzaju wydarzenia, takie jak wystawy, odczyty, konferencje, prelekcje, koncerty i spektakle. Umieszczona w narożniku dziedzińca szklana winda połączy trzy poziomy przestrzeni ekspozycyjnej, co znacznie ułatwi dostęp zwiedzającym, zwłaszcza osobom z niepełnosprawnością ruchową. Podziękowania należą się wszystkim pracownikom Muzeum, którzy z determinacją i zaangażowaniem realizowali działania inwestycyjne w 2017 roku. Szczególnie dziękuję kierownikom i pracownikom – Samodzielnego Wieloosobowego Stanowiska ds. Inwestycji oraz Działu Utrzymania i Serwisowania Technicznego Obiektów. Artur Zbiegieni

ARCHITEKT ZASTĘPCA DYREKTORA DS. INWESTYCYJNYCH

Modernizacja staromiejskich kamienic – siedziby głównej Muzeum W 2017 roku kontynuowano prace modernizacyjne siedziby Muzeum Warszawy rozpoczęte w 2013 roku jako projekt inwestycyjny realizowany z dotacji celowej Miasta Stołecznego Warszawy dla zadania Modernizacja i zakupy inwestycyjne – Muzeum Warszawy przy Rynku Starego Miasta. Główną częścią przedmiotowego zadania stanowił projekt pn. Modernizacja, konserwacja oraz digitalizacja obiektów zabytkowych siedziby głównej Muzeum Warszawy przy Rynku Starego Miasta w Warszawie, realizowany w latach 2014–2017 w ramach programu Konserwacja i rewitalizacja dziedzictwa kulturowego, przy wsparciu udzielonym z funduszy norweskich i funduszy EOG, pochodzących z Islandii, Liechtensteinu i Norwegii, oraz środków krajowych. W 2017 roku zakończył się projekt modernizacji, konserwacji oraz digitalizacji obiektów zabytkowych siedziby głównej Muzeum Warszawy. Była to pierwsza od czasu powojennej odbudowy tak duża inwestycja w obiekcie. Prowadzono ją z dbałością o pełne zachowanie i wyeksponowanie istniejących walorów historycznych zabytkowych kamienic, takich jak detale architektoniczne, rozwiązania materiałowe, pierwotny układ przestrzenny, przy minimalnej ingerencji w najcenniejsze wnętrza, z zachowaniem wartościowych rozwiązań z okresu powojennej odbudowy, wprowadzeniem nowych rozwiązań w technologii i materiałach współczesnych w sposób harmonijnie uzupełniający rozwiązania historyczne, przy maksymalnym ukryciu koniecznych urządzeń technicznych wraz z możliwym dostosowaniem obiektu do potrzeb osób niepełnosprawnych i spełnieniem wymogów przepisów Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów dotyczących ochrony eksponatów.

Joanna Dudelewicz, fot. MW

Inwestycje

W ramach prac budowlanych wykonano wzmocnienia elementów konstrukcyjnych (ścian zewnętrznych, stropów w pomieszczeniach technicznych) i impregnację więźby dachowej. Urządzenia techniczne zostały ukryte pod wyremontowanymi dachami (utrzymano wygląd dachów poprzez przełożenie dachówki od frontu a częściowymi uzupełnieniami specjalnie dobraną nową dachówką na połaciach od strony dziedzińców). Ponadto ocieplono stropy, przywrócono w możliwie największej części historyczne podziały wewnętrzne kamienic, wymieniono instalacje: wodno-kanalizacyjną, przeciwpożarową, centralnego ogrzewania, elektryczną, teletechniczną oraz wykonano wentylację mechaniczną. Prace konserwatorskie objęły zabytkowe elementy wystroju architektonicznego, w szczególności elewację wraz ze złoceniami i dekoracjami rzeźbiarskimi, sztukatorskimi, malarskimi i elementy wewnętrzne: drewniane, metalowe, kamienne i malarstwo ścienne. Przed rozpoczęciem prac zostały opracowane programy prac konserwatorskich, uwzględniające nie tylko rozpoznane zachowane relikty zabudowy pochodzące sprzed 1945 roku, lecz także wystrój elewacji i wnętrz z okresu odbudowy, mając na uwadze treść wpisu odbudowy Starego Miasta na Listę światowego dziedzictwa UNESCO. Wystrój wnętrz związany z odbudową został zachowany w całości – dekoracje ścian i sufitów, okładziny stropów, posadzki kamienne i drewniane, schody, stolarka drzwiowa (stolarka okienna została wymieniona 10 lat wcześniej), kraty itp. Usunięto wszystkie późniejsze przebudowy, nowe elementy otrzymały charakter współczesny, głównie z wykorzystaniem szkła (ścianki przedzielające i drzwi przeciwpożarowe). Zgodnie z wiedzą, że partery kamienic nie były zniszczone, prace remontowe z nimi związane poprzedziliśmy badaniami stratygraficznymi. W ich wyniku w kamienicy Pod Murzynkiem na 4 konsolach podtrzymujących sklepienie w pomieszczeniu frontowym zostały odnalezione dekoracje kwiatowe pochodzące z XVII wieku oraz duże fragmenty sztukaterii wraz z jej kolorystyką. Badania w sieni tej kamienicy pozwoliły na odsłonięcie pod sztukaterią z lat 50. XX wieku analogicznej, powstałej wcześniej zdecydowanie delikatniejszej i lepszej jakości sztukaterii. Gruntownej konserwacji poddano 3 drewniane stropy polichromowane z połowy XVII i połowy XVIII wieku. Zdjęto z nich warstwy brudu, werniksów oraz przemalowań i przywrócono im pierwotną kolorystykę, pokazując tylko zachowane oryginalne malowidła, przy minimalnej ingerencji konserwatorskiej. Pomieszczenia te jako najcenniejsze wyposażono w specjalny system gaszenia gazem. Punktem odniesienia dla wystroju i kolorystyki elewacji była również odbudowa z lat 50. XX wieku. Przeprowadzone badania pozwoliły na przygotowanie projektu kolorystyki na podstawie wykonanej stratygrafii i badań laboratoryjnych. Odtworzono wiernie spójny wystrój i integralną całość pierzei północnej Rynku Starego Miasta Warszawy lat 50. Tę samą zasadę przyjęto dla elewacji bocznych i dziedzińców. Zmienione zostały tylko przykrycia dziedzińców wykonane w latach 90. XX wieku na nowe, o prostszej architekturze i spełniające wymogi użytkowe, w tym przeciwpożarowe. Przeprowadzona modernizacja przyniosła udany efekt wyeksponowania wartościowych zabytkowych elementów architektonicznych ze współczesną oszczędną elegancją, tym bardziej że modernizacja nie była zadaniem łatwym. Jej celem nie było bowiem tylko przeprowadzenie konserwacji obiektów

WARTOŚĆ PROJEKTU OGÓŁEM W RAMACH UMOWY O DOFINANSOWANIE

64 611 922 zł brutto

53 309 743 zł netto

WARTOŚĆ DOFINANSOWANIA

18 284 823 zł netto

DOTACJA MIASTA STOŁECZNEGO WARSZAWY

67 255 813 zł brutto

Projekt pn. Modernizacja, konserwacja oraz digitalizacja obiektów zabytkowych siedziby głównej Muzeum Warszawy przy Rynku Starego Miasta w Warszawie, realizowany w ramach programu Konserwacja i rewitalizacja dziedzictwa kulturowego. Wsparcie udzielone z funduszy norweskich i funduszy EOG, pochodzących z Islandii, Liechtensteinu i Norwegii, oraz środków krajowych.

Modernizacja staromiejskich kamienic – siedziby głównej Muzeum

i zorganizowanie powierzchni wystawienniczych. Dzisiejsze wymogi muzealne nakładają na organizatorów i zarządców wyposażenie budynków w skomplikowane systemy bezpieczeństwa zarówno pożarowego, jak i włamaniowego, utrzymania jakości klimatu dla zwiedzających i zbiorów, dostępności przestrzeni dla osób z niepełnosprawnościami. Muzeum, pomimo zlokalizowania w historycznych budynkach o bardzo skomplikowanej strukturze przestrzennej, jest obecnie wyposażone w najnowsze systemy bezpieczeństwa i kontroli. Systemy wentylacyjne zapewniają odpowiedni klimat, a jednocześnie nie ingerują w odbiór architektury. Pięć poziomów wystawienniczych jest dostępnych dla osób niepełnosprawnych. Joanna Dudelewicz

KIEROWNICZKA – KOORDYNATORKA PROJEKTU

Zarządzanie projektem modernizacji Muzeum, realizując projekt, powołało Komitet sterujący projektem oraz Zespół zarządzający projektem.

Komitet sterujący projektem Przewodniczący Ewa Nekanda-Trepka

Joanna Trytek KIEROWNICZKA DZIAŁU ORGANIZACJI WYSTAW I WYDARZEŃ

DYREKTOR MUZEUM WARSZAWY

Żaneta Urbaniak

Skład: dr Jarosław Trybuś

SAMODZIELNE WIELOOSOBOWE STANOWISKO DS. OBSŁUGI PRAWNEJ I ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH

ZASTĘPCA DYREKTORA DS. MERYTORYCZNYCH

Agata Wolpe

Artur Zbiegieni

ZASTĘPCZYNI DYREKTORA BIURA FUNDUSZY EUROPEJSKICH I POLITYKI

ZASTĘPCA DYREKTORA DS. INWESTYCYJNYCH

ROZWOJU URZĘDU M.ST. WARSZAWY

Krystyna Salamonik-Latos

Monika Pecko

GŁÓWNA KSIĘGOWA

BIURO FUNDUSZY EUROPEJSKICH I POLITYKI ROZWOJU URZĘDU M.ST. WARSZAWY

Jarosław Skarżyński

Dorota Czerwińska

P.O. PEŁNOMOCNIKA DYREKTORA DS. ADMINISTRACYJNYCH

STOŁECZNY ZARZĄD ROZBUDOWY MIASTA

Grzegorz Konsalik

Kinga Księżak

GŁÓWNY INWENTARYZATOR ZBIORÓW

STOŁECZNY ZARZĄD ROZBUDOWY MIASTA

Robert Kołodziejski

Barbara Koryś

GŁÓWNY KONSERWATOR ZBIORÓW

BIURO KULTURY URZĘDU M.ST. WARSZAWY

Joanna Dudelewicz

Agata Kawicka-Teter

KIEROWNICZKA – KOORDYNATORKA PROJEKTU

BIURO KULTURY URZĘDU M.ST. WARSZAWY

Dorota Wyrębek

Marta Krakowska

KIEROWNICZKA DZIAŁU FINANSOWO-KSIĘGOWEGO

PROTOKOLANTKA

Inwestycje

Zespół inspektorów nadzoru oraz specjalistów ds. rozliczeń finansowych i zamówień publicznych ze Stołecznego Zarządu Rozbudowy Miasta na mocy porozumienia w sprawie zastępstwa inwestycyjnego, wspierający Zespół zarządzający projektem

Zespół zarządzający projektem Joanna Dudelewicz KIEROWNICZKA – KOORDYNATORKA PROJEKTU

Marta Krakowska

W SZCZEGÓLNOŚCI:

Paweł Barański

ASYSTENTKA KIEROWNICZKI – KOORDYNATORKI PROJEKTU

DYREKTOR STOŁECZNEGO ZARZĄDU ROZBUDOWY MIASTA

Agnieszka Zemlak SPECJALISTKA DS. DOFINANSOWAŃ UNIJNYCH

Zespół ds. rewitalizacji obiektów zabytkowych Dorota Czerwińska

Zespół inspektorów nadzoru inwestorskiego ds. technicznych Anna Okińczyc

KIEROWNICZKA ZESPOŁU

Anna Fedoruk Leonia Wolska

Zespół inspektorów nadzoru konserwatorskiego dr hab. Wiesław Procyk

Inspektorzy nadzoru Adam Kleinschmidt Kinga Księżak Wiesław Krzyżyński Roman Kulczak Jolanta Startek Grzegorz Telecki

INSPEKTOR NADZORU KONSERWATORSKIEGO W ZAKRESIE ARCHITEKTURY I RZEŹBY

dr hab. Krzysztof Chmielewski INSPEKTOR NADZORU KONSERWATORSKIEGO W ZAKRESIE MALARSTWA

Maciej Baran INSPEKTOR NADZORU KONSERWATORSKIEGO W ZAKRESIE MALARSTWA

Umowa z generalnym wykonawcą prac budowlanych i konserwatorskich

Janusz Mróz INSPEKTOR NADZORU KONSERWATORSKIEGO W ZAKRESIE METALU

Zespół merytoryczny Magdalena Wróblewska Barbara Hensel-Moszczyńska

W 2017 roku Muzeum kontynuowało umowę z generalnym wykonawcą prac budowlanych i konserwatorskich. Castellum sp. z o.o. we Wrocławiu Piotr Napierała

Zespół ds. wystawy głównej Julia Missala

PREZES ZARZĄDU

Krzysztof Terka

Zespół ds. prawnych i zamówień publicznych Żaneta Urbaniak

WICEPREZES ZARZĄDU

Janusz Żurawski

Zespół ds. rozliczeń finansowych Dorota Wyrębek Mariusz Sejdak

KIEROWNIK KONTRAKTU

Robert Wanat KIEROWNIK BUDOWY

Zespół ds. promocji Katarzyna Szacińska-Szymeczko Julia Głogowska

Joanna Kościuk KOORDYNATORKA KONTRAKTU, KOORDYNATORKA PRAC KONSERWATORSKICH

Koordynacja i rozliczanie projektu ze strony partnera projektu – Biura Funduszy Europejskich i Polityki Rozwoju Urzędu m.st. Warszawy Magdalena Besztocha

Marcin Krawiec KIEROWNIK ROBÓT

Bartosz Kulawiecki SPECJALISTA DS. ROZLICZEŃ

Modernizacja staromiejskich kamienic – siedziby głównej Muzeum

Tomasz Dziubiński

Edward Suchmiel

INŻYNIER BUDOWY

KIEROWNIK ROBÓT W ZAKRESIE OKABLOWANIA STRUKTURALNEGO

Marek Waraksa

Mariusz Masłosz

KOORDYNATOR PRAC W ZAKRESIE NISKICH PRĄDÓW

KIEROWNIK PRAC W ZAKRESIE INSTALACJI GASZENIA GAZEM

Jan Tyluś

Sebastian Kamiński

SPECJALISTA DS. BHP

KIEROWNIK PRAC W ZAKRESIE NAGŁOŚNIENIA

Jacek Pawłowski

Nadzór autorski

KIEROWNIK DZIAŁU PRZYGOTOWANIA PRODUKCJI

Andrzej Karolczak KIEROWNIK PRAC KONSERWATORSKICH

Nad realizacją prac budowlanych pracowali projektanci, którzy opracowali wielobranżowe projekty budowlane i wykonawcze.

Wit Podczerwiński

KB sp. z o.o. w Krakowie

KIEROWNIK PRAC KONSERWATORSKICH W ZAKRESIE

mgr inż. arch. Jerzy Wowczak

KONSERWACJI STROPU POLICHROMOWANEGO NUMER I i II

mgr inż. arch. Ewa Wowczak dr inż. Stanisław Karczmarczyk

Marcin Kozarzewski

dr inż. Wiesław Bereza

KIEROWNIK PRAC KONSERWATORSKICH W ZAKRESIE

mgr inż. Erika Sefcic

KONSERWACJI STROPU POLICHROMOWANEGO NUMER III

mgr inż. Andrzej Ciesielski mgr inż. Marta Gawor-Ciesielska

Kacper Kozarzewski

mgr inż. Bożena Utracka

KOORDYNATOR PRAC KONSERWATORSKICH

Ryszard Kowalski mgr inż. Andrzej Nowak

Łukasz Sroka

inż. Marcin Florczyk

KIEROWNIK ROBÓT W ZAKRESIE PRAC KONSERWATORSKICH

inż. Jacek Balana

ELEWACJI i WNĘTRZ

inż. Tomasz Tokarz

Jacek Mróz KIEROWNIK PRAC KONSERWATORSKICH W ZAKRESIE

Umowa z generalnym wykonawcą I etapu wystawy głównej

KONSERWACJI ELEMENTÓW METALOWYCH

Marek Trocha

W roku 2017 Muzeum kontynuowało umowę z generalnym wykonawcą I etapu wystawy głównej.

KIEROWNIK PRAC KONSERWATORSKICH W ZAKRESIE MALARSTWA (ELEWACJE)

KIEROWNIK PRAC KONSERWATORSKICH W ZAKRESIE DETALU

Castellum sp. z o.o. we Wrocławiu Piotr Napierała

ARCHITEKTONICZNEGO

PREZES ZARZĄDU

Marcin Tofel

Krzysztof Terka

KIEROWNIK ROBÓT SANITARNYCH W ZAKRESIE INSTALACJI

WICEPREZES ZARZĄDU

Piotr Maślanka

WENTYLACJI MECHANICZNEJ i KLIMATYZACJI

Joanna Kościuk

Marek Ostrowski

KOORDYNATORKA KONTRAKTU

KIEROWNIK ROBÓT ELEKTRYCZNYCH

Bartosz Kulawiecki

Sławomir Wietrzykowski

KOORDYNATOR DOSTAW

KIEROWNIK ROBÓT SANITARNYCH

Tomasz Stępień

Mirosław Nowakowski

KOORDYNATOR PRODUKCJI

KIEROWNIK ROBÓT W ZAKRESIE INSTALACJI NISKOPRĄDOWYCH

Inwestycje

Nadzór autorski

LUTY Trwały prace konserwatorskie przy dekoracjach sztukatorskich sieni na parterze kamienicy 36.

Nadzór autorski nad realizacją wystawy głównej: PL Studio Patryk Żurawski

Trwały roboty budowlane, w ramach których: kontynuowano prace dekarskie przy przełożeniu pokryć dachowych kamienic 30, 36, 38 i 40, zostały zakończone prace dekarskie przy kamienicy 28; kontynuowano prace parkieciarskie (cyklinowanie, olejowanie i woskowanie) wraz z montażem listew przypodłogowych; kontynuowano miejscowe szpachlowanie ścian i sufitów oraz prace malarskie; wykonano prace kamieniarskie przy posadzkach w kamienicach nr 28, 30 i 32 oraz związane z poprawkami cokołów w pomieszczeniach; zamontowano lekkie ścianki łazienkowe; zamontowano drzwi wewnętrzne i zewnętrzne poddane konserwacji; kontynuowano montaż elementów metaloplastyki poddanych konserwacji; kontynuowano prace stolarskie przy rampach i schodach drewnianych; zamontowano balustrady i pochwyty wewnętrzne; zakończono szklenie zamontowanej wcześniej ślusarki drzwiowej wewnętrznej i zewnętrznej oraz nadświetli nad drzwiami zewnętrznymi; w pomieszczeniu sali kinowej zamontowano żagle akustyczne; rozpoczęto montaż płotków śniegowych; trwały prace wykończeniowe przyziemia elewacji wokół całego obiektu; rozebrano ogrodzenie, rozpoczęto prace porządkowe.

Projektanci pod kierunkiem mgr inż. arch. Patryka Żurawskiego mgr inż. arch. Agnieszki Łańko

Realizacja projektu modernizacji w 2017 roku Prace budowlane i konserwatorskie STYCZEŃ Trwały prace konserwatorskie przy kamieniu na arkadach w Lapidarium (słupki i balustrady), przy dekoracjach sztukatorskich sieni na parterze kamienicy 36 oraz przy dekoracji malarskiej w patio 1. Prowadzono roboty budowlane: kontynuowano prace dekarskie przy przełożeniu pokryć dachowych kamienic 28 (również wymiana więźby dachowej), 30, 34, 38 i 40; w kamienicach 32 i 38 ułożono posadzkę kamienną; kontynuowano prace parkieciarskie (cyklinowanie, olejowanie i woskowanie); kontynuowano miejscowe szpachlowanie ścian i sufitów oraz prace malarskie; miejscowo wykonywano zabudowy gipsowo-kartonowych ścian i sufitów; w łazienkach kontynuowano prace wykończeniowe; kontynuowano montaż nowej wewnętrznej stolarki drzwiowej; rozpoczęto montaż drzwi oraz elementów metaloplastyki poddanych konserwacji; kontynuowano prace stolarskie przy elementach drewnianych balustrad, sufitów, przy rampach i schodach drewnianych; kontynuowano prace kamieniarskie związane z montażem stopni kamiennych na dziedzińcu kamienic 28 i 30; rozpoczęto szklenie zamontowanej wcześniej stolarki aluminiowej.

Trwały roboty instalacyjne: w zakresie instalacji elektrycznych kontynuowano prace związane z montażem opraw oświetleniowych – z wyłączeniem wystaw czasowych oraz osprzętu elektrycznego, wykonywano przeglądowe prace wykończeniowe; w zakresie instalacji teletechnicznych: kontynuowano montaż czujek pożarowych na stropach drewnianych, montowano kamery wewnętrzne, montowano monitory w pomieszczeniu monitoringu w kamienicy nr 8, uruchomiono system SSWIN i system oddymiania, dostrajano poszczególne systemy; w zakresie instalacji sanitarnych: zamontowano rozetki na instalacji CO przy grzejnikach, zakończono prace w zakresie instalacji sanitarnych. 27 LUTEGO wykonawca zgłosił gotowość do odbioru końcowego wpisem do dziennika budowy. Ustalono, że w trakcie czynności odbiorowych zostaną wykonane próby i sprawdzenia części instalacji i systemów np. systemów ssących, systemu czujek PICCOLO, instalacji CISCO.

Prowadzono roboty instalacyjne: w zakresie instalacji elektrycznej kontynuowano prace związane z montażem opraw oświetleniowych i osprzętu elektrycznego; w zakresie instalacji teletechnicznych rozpoczęto montaż czujek pożarowych na stropach drewnianych, uruchomiono sygnalizatory optyczne systemu SAP, zamontowano urządzenia kontroli dostępu (czytniki i przyciski wyjścia), montowano kamery zewnętrzne i wewnętrzne; rozpoczęto uruchamianie systemu SSWIN i systemu oddymiania; w zakresie instalacji sanitarnych kontynuowano przegląd wykonanych prac, wykonano próbę ciśnieniową instalacji CT; optymalizowano ogrzewanie we wszystkich pomieszczeniach; wykonywano biały montaż; wykonywano prace związane z odprowadzaniem skroplin z chłodnic w centralach wentylacyjnych; w kamienicy 34 zamontowano agregat wody lodowej.

MARZEC Zamontowano oświetlenie wystawy głównej, wystaw czasowych i pomieszczeń uzupełniających. Trwały konserwatorskie prace naprawcze w kondygnacjach podziemnych wraz z ich odkażeniem przed zamontowaniem w tych przestrzeniach I etapu wystawy głównej. Trwały odbiory w poszczególnych branżach (do czynności odbiorowych przystąpiono 3 MARCA).

Modernizacja staromiejskich kamienic – siedziby głównej Muzeum

KWIECIEŃ 24 KWIETNIA do Stołecznego Konserwatora Zabytków przesłano informację o zakończeniu prac budowlano-konserwatorskich; zgłoszono zakończenie robót budowlanych w Komendzie Miejskiej Państwowej Straży Pożarnej.

w komunikacji miejskiej; zorganizowano dwie konferencje prasowe: zapowiadającą ponowne otwarcie Muzeum oraz podsumowującą projekt; wyprodukowano 3 spoty reklamowe prezentujące historie wybranych obiektów; wyprodukowano serię gadżetów reklamowych; zakończono prace nad stroną www.

25 KWIETNIA podpisany został protokół odbioru końcowego.

Wskaźniki realizacji projektu

26 KWIETNIA w Powiatowym Inspektoracie Nadzoru Budowlanego dla m.st. Warszawy złożone zostało zawiadomienie o zakończeniu budowy.

11 (kamienic)

MAJ Trwały prace konserwatorskie malowidła Madonny w kamienicy nr 40 wraz z uzupełnieniami napraw wątków ceglanych w przestrzeniach parterów kamienic.

11 (kamienic)

liczba odrestaurowanych i odnowionych obiektów kulturalnych liczba obiektów dziedzictwa kulturowego zabezpieczonych przed degradacją liczba nowych serwisów internetowych

prezentujących udokumentowane cyfrowo zbiory dziedzictwa kulturowego

Zakup sprzętu i wyposażenia 16 w tym:

W okresie sprawozdawczym zostało zakupione wyposażenie: meble indywidualne, typowe, zabudowy dla pracowni, biur oraz przestrzeni uzupełniających, sprzęt komputerowy, serwery, urządzenia wielofunkcyjne, drukarki wraz z oprogramowaniem i oprzyrządowaniem, sprzęty i urządzenia biurowe, biblioteczne oraz techniczne.

11 kamienic, 3 drewniane polichromowane stropy oraz całe kolekcje malarstwa i sreber w posiadaniu Muzeum Warszawy

W zakresie realizacji I etapu wystawy głównej przygotowano i wykonano ekspozycję według projektu i umowy z projektantem wystawy – firmą PL Studio Patryk Żurawski (m.in. montaż urządzeń, elementów przestrzennych, gablot, ram do obrazów, przygotowanie i dostawa makiet, modeli, produkcja i montaż tablic, oznaczeń).

11 (kamienic)

Digitalizacja zbiorów

11 (kamienic)

Został zrealizowany zakup bezterminowej licencji oprogramowania do repozytorium cyfrowego zbiorów z modułem do eksportu plików multimedialnych.

6746,23 m2 5

Opinie/ekspertyzy

Zlecono i wykonano opracowania koncepcji i scenariusza audioprzewodników oraz redakcję i tłumaczenia tekstów obiektów wiodących i metryczek wystawy głównej.

liczba zdigitalizowanych zbiorów dziedzictwa kulturowego

liczba obiektów kulturalnych dostosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych

liczba obiektów kulturalnych dostosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych udostępniona powierzchnia obiektów objętych projektem [m²] liczba nowych miejsc pracy liczba instytucji partnerskich (z państw darczyńców) zaangażowanych w realizację projektu

2 wystawa główna Rzeczy warszawskie i wystawa czasowa Mikrokosmos rzeczy. Publiczne i prywatne życie kolekcji

Zlecono i wykonano: plan ochrony; instrukcję bezpieczeństwa pożarowego wraz z planami ewakuacji; badania konserwatorskie malowidła Madonny w kamienicy nr 40 wraz z programem prac konserwatorskich i kosztorysem.

9 m.in. kolekcje malarstwa, sreber, archeologii itd.

Informacja o projekcie i jego promocja W okresie sprawozdawczym: zrealizowano opracowanie modelu komunikacyjnego oparte na narzędziach storytellingu; zrealizowano sesję zdjęciową do kampanii reklamowej; przeprowadzono kampanię promującą projekt w mediach; przeprowadzono kampanię outdoorową na przystankach autobusowych, citylightach oraz

liczba unowocześnionych ekspozycji stałych i czasowych

liczba kolekcji obejmujących zabytki ruchome poddane konserwacji

Inwestycje

Zagadnienia horyzontalne wskaźników realizacji projektu dofinansowanego ze środków Norweskiego Mechanizmu Finansowego i Europejskiego Obszaru Gospodarczego

WMONTOWANO

1. Zrównoważony rozwój – aspekt środowiskowy Wykorzystywanie zakupionego sprzętu oraz utylizacja materiałów eksploatacyjnych odbywała się zgodnie z obowiązującymi normami, przepisami i procedurami.

PRZEPROWADZONO KONSERWACJĘ

56 ton

3500 m2

wzmocnienie stropów i konstrukcje pod podłogi podniesione

tynków na elewacjach

PRZYGOTOWANO

2. Zrównoważony rozwój – aspekt społeczny Efekty realizowanych w projekcie działań skierowane były bezpośrednio do mieszkańców Warszawy oraz osób ją odwiedzających. Podejmowane działania wpływały na kształtowanie jakości życia, a ich efekty odpowiadały zróżnicowanym potrzebom wszystkich grup odbiorców. Podejmowanie różnorodnych działań pozwoliło Muzeum stać się atrakcyjnym miejscem spotkań, forum dyskusji o miejskości i Warszawie, a dzięki temu integrowało społeczność lokalną.

260 sztuk

kart akceptacji materiałów

ZAMONTOWANO

3. Równość płci Projekt wdrażano z uwzględnieniem zaleceń polityki równości szans kobiet i mężczyzn. Dostęp do prac związanych z wdrożeniem projektu był równy dla kobiet i mężczyzn.

600 sztuk

opraw oświetleniowych

53 sztuki

drzwi po konserwacji

130 sztuk

nowych drzwi oraz witryn aluminiowo-szklanych

WYKONANO

4. Dobre zarządzanie Projekt był realizowany z uwzględnieniem polityki dobrego zarządzania, co gwarantowało wdrażanie projektów przy współfinansowaniu z MF EOG i NMF oparte na zasadach przejrzystości i jawności. Muzeum gwarantowało dostęp do informacji, w tym danych liczbowych, osobom i jednostkom uprawnionym do kontroli. Rzeczowa realizacja projektu była dziełem wykonawców wybranych w drodze procedury zamówień publicznych zgodnie z ustawą Prawo zamówień publicznych z 29 stycznia 2004 roku z późn. zm. Przyjęte procedury, struktura zarządzania projektem oraz dotychczasowe doświadczenie Muzeum i partnerów z realizacji inwestycji infrastrukturalnych były gwarantem właściwego wykonania zadania.

14 000 m2

szpachlowań ścian z uzupełnieniami tynków i malowaniem

4500 m2

szpachlowań sufitów z uzupełnieniami tynków i malowaniem

1943 mb

nowych kanałów instalacyjnych

ZREALIZOWANO

5. Stosunki bilateralne Muzeum współpracowało z partnerem z Islandii (Turf House).

3800 m2

powierzchni parkietów

750 m2

parkietów na klatkach schodowych

300 m2

powierzchni zamontowanej ślusarki wewnętrznej

ZAMONTOWANO

Łącznie w projekcie ZDEMONTOWANO 6475 m2

stali jako wzmocnienie bruzd pod nowe instalacje,

48 sztuk

okien przeciwpożarowych w elewacjach zewnętrznych

467 sztuk

opraw oświetleniowych ekspozycyjnych od parteru w górę

155 sztuk

opraw oświetleniowych ekspozycyjnych w piwnicach

parkietów i podłóg PRZEŁOŻONO

WYWIEZIONO 20 ton

3000 m3

1258 m2

dachów

złomu stalowego pochodzącego ze starych instalacji WYMIENIONO

gruzu ceglanego, zasypek pochodzących z odciążenia

340 mb

sklepień i bruzdowań na nowe instalacje

DO TRANSPORTU GRUZU UŻYTO

ZNALEZIONO

ok. 15 tys. sztuk

fragment

wiader przeniesionych ręcznie przez pracowników budowy

listew do montażu obrazów osadzonych w ścianach

szkieletu na I piętrze kamienicy nr 36

Modernizacja staromiejskich kamienic – siedziby głównej Muzeum

ODKRYTO PODCZAS BADAŃ ARCHITEKTONICZNYCH

W TYM:

I KONSERWATORSKICH fragmenty polichromii Zofii Stryjeńskiej na elewacjach kamienicy nr 34 XVII-wieczne fragmenty polichromii na parterze kamienicy nr 36 rysunek pod rozebraną podłogą na III piętrze kamienicy nr 40 kwity przewozowe w przejściu pomiędzy kamienicami 32 i 34 na II piętrze

300 m2

sgraffita

100 m2

polichromie

zakonserwowano również

półokrągłą niszę na I piętrze kamienicy nr 36

detale sztukatorskie WYKONANO

obramienia otworów i gzymsy powierzchnie ceglane

przeniesiono malowidła z dawnej siedziby Wydawnictwa

detale kamienne – przedwojenne i powojenne

Iskry przy ul. Smolnej 11 do czytelni na I piętrze 1 transfer

(obramienia otworów, portale, dekoracje rzeźbiarskie)

kamienicy nr 40 (autorzy malowideł to m.in.: Janusz

rekonstrukcje złoceń w partiach ich pierwotnego występowania

Stanny, Jan Młodożeniec, Janusz Grabiański, Anna

22 sztuki

okutych blachami drzwi wejściowych

W PRZESTRZENI WYSTAWY GŁÓWNEJ

35 sztuk

krat okiennych

ZAMONTOWANO

inne elementy metaloplastyki

Gosławska-Lipińska [Ha-Ga], Szymon Kobyliński)

208

gablot

szufladery

podesty i postumenty

około 72 m2

przedścian

wymieniono obróbki blacharskie i rury spustowe WNĘTRZA KONSERWACJI PODDANO wszystkie zabytkowe elementy wystroju architektonicznego W TYM:

UŻYTO 210 m2

szkła antyrefleksyjnego w klasie P4A do wykonania gablot

około 813 sztuk

podpórek, podstawek, stelaży, uchwytów pod eksponaty

940 sztuk

890 mb

1400 m2

sufitów płaskich

8000 m2

elementów kamiennych

650 m2

posadzki

150 m2

kamienne portale powojenne i przedwojenne

2800 m2

drewnianych stropów

opraw oświetlenia w piwnicach opraw oświetlenia wystawowego na piętrach, od parteru do poziomu +6

W TYM:

szynoprzewodów do oświetlenia wystawy na wszystkich

170 m2

stropów z drewna przedwojennego

180 m2

tropów polichromowanych

750 m2

drewnianego wystroju klatek schodowych (bez stropów)

53 sztuki

stolarki drzwiowej

poziomach

Prace konserwatorskie ELEWACJE KONSERWACJI PODDANO ŁĄCZNIE 3200 m2

tynków i dekoracji sztukatorskich sklepień

W TYM:

ZAINSTALOWANO 155 sztuk

600 m2

powierzchni elewacji ZAKONSERWOWANO RÓWNIEŻ inne detale, jak: drewniane i kamienne parapety, drewniane i metalowe obudowy grzejników, kute balustrady, poręcze i pochwyty, kraty ozdobne przedwojenne i powojenne oraz partie polichromowane.

Inwestycje

Fot. Marcin Czechowicz

Kamienice strony Dekerta widoczne z Rynku Starego Miasta

Fragment elewacji kamienicy nr 36; widoczne sgraffito i portal kamienny ze złoceniami oraz rzeźba Murzynka

Fragment attyki elewacji kamienicy nr 28; widoczne rzeźby oraz złocenia detali kamiennych

Fragment elewacji kamienic strony Dekerta; na pierwszym planie wejście do kamienicy nr 38

Modernizacja staromiejskich kamienic – siedziby głównej Muzeum

Fragment elewacji kamienicy nr 40; widoczne polichromie malarskie

Wnętrze zadaszonego dziedzińca kamienicy nr 34

Widok od strony Lapidarium na wejście do zadaszonego dziedzińca kamienicy nr 36

Fragment zadaszenia dziedzińca kamienicy nr 36; widok od strony Lapidarium

Część wnętrza zadaszonego dziedzińca kamienicy nr 36

Inwestycje

Widok z 1. piętra z duszy klatki schodowej kamienicy nr 36

Klatka schodowa kamienicy nr 34 na poziomie 3. piętra

Detal zakonserwowanego sklepienia na parterze kamienicy nr 32

Fragment zabytkowej kraty po konserwacji w kamienicy nr 38, parter

Detal zakonserwowanych drewnianych drzwi wewnętrznych w kamienicy nr 40, 4. piętro

Modernizacja staromiejskich kamienic – siedziby głównej Muzeum

Fragment przestrzeni latarni w kamienicy nr 30 na poziomie 6. piętra z widocznymi malowidłami ściennymi przeniesionymi transferem z nieistniejącej willi z pogranicza Ursusa i Włoch

Przestrzeń kamienicy nr 34 na 2. piętrze; widoczny drewniany polichromowany strop płaski z około połowy XVIII wieku po konserwacji – wnętrze oczekuje na montaż Gabinetu Ubiorów, części wystawy głównej Rzeczy warszawskie Fragment Gabinetu Suwenirów, części wystawy głównej Rzeczy warszawskie w kamienicy nr 36, parter; na sklepieniach widoczne fragmenty odkrytych podczas prowadzenia prac konserwatorskich oryginalnych polichromii z połowy XVII wieku

Czytelnia varsavianistyczna w kamienicy nr 40 na 1. piętrze: na ścianach malowidła ścienne przeniesione transferem z dawnej siedziby Wydawnictwa Iskry; drewniane stoliki projektu Stanisława Zamecznika z lat 50. XX wieku po konserwacji

Fragment Gabinetu Pocztówek, części wystawy głównej Rzeczy warszawskie w kamienicy nr 34, parter

Fragmenty Gabinetu Archeologicznego, części wystawy głównej Rzeczy warszawskie zlokalizowanej w piwnicach poziomu –1

Inwestycje

Fragmenty części wystawy głównej Rzeczy warszawskie – Dane warszawskie – zlokalizowanej w piwnicy poziomu –1

Fragment Gabinetu Pomników Warszawskich, części wystawy głównej Rzeczy warszawskie w kamienicy nr 34, parter Fragment Gabinetu Portretów, części wystawy głównej Rzeczy warszawskie w kamienicy nr 38, 2. piętro

Fragment Gabinetu Syren Warszawskich, części wystawy głównej Rzeczy warszawskie w kamienicy nr 36, parter

Modernizacja staromiejskich kamienic – siedziby głównej Muzeum

Fragment Gabinetu Widoków Warszawy, części wystawy głównej Rzeczy warszawskie w kamienicy nr 38, 1. piętro

Fragmentu sali z malowidłem Wojciecha Fangora w kamienicy nr 40, 2. piętro

Fragment Gabinetu Sreber i Platerów Warszawskich, części wystawy głównej Rzeczy warszawskie w kamienicy nr 42, 2. piętro

Widok z latarni kamienicy nr 36 na duszę klatki schodowej; na antresoli latarni dostępny punkt widokowy na Stare Miasto, 6. piętro Opracowała Joanna Dudelewicz KIEROWNICZKA – KOORDYNATORKA PROJEKTU

Inwestycje

Rzeczy w muzeum – seminarium, wizyty studyjne, publikacja – dodatkowe działanie partnerskie W roku 2017 w ramach realizacji projektu pn. Modernizacja, konserwacja oraz digitalizacja obiektów zabytkowych siedziby głównej Muzeum Warszawy przy Rynku Starego Miasta w Warszawie zrealizowano dodatkowe działanie partnerskie Rzeczy w muzeum – seminarium, wizyty studyjne, publikacja, wraz z partnerem, Muzeum Uniwersyteckim w Bergen. Działanie podjęte w ramach Funduszu Współpracy Dwustronnej miało na celu analizę materialnego statusu rzeczy w instytucji muzeum w czasach ekspansji ekspozycji opartych na multimediach, przy znikomym udziale samych eksponatów. Istotne wydało się w tym kontekście przemyślenie roli tych ostatnich w wystawiennictwie, pracach badawczych muzealników, ale także w formach edukacji kulturalnej (ZOB. WIĘCEJ Działalność naukowa, s. 300).

OSTATECZNA WARTOŚĆ DZIAŁANIA DODATKOWEGO PROJEKTU:

423 117 zł

343 998 zł

brutto

netto

W TYM DOFINANSOWANIE Z FUNDUSZY NMF I EOG

292 398 zł netto

CZĘŚĆ 1. Wizyty studyjne W dniach 18–22 kwietnia w Norwegii gościła czternastoosobowa delegacja pracowników Muzeum Warszawy, w której skład weszli m.in. Zastępca Dyrektora ds. merytorycznych dr Jarosław Trybuś i Pełnomocniczka Dyrektora ds. naukowo-badawczych dr Magdalena Wróblewska, kuratorzy wystawy głównej Rzeczy warszawskie, przedstawiciele działów Edukacji oraz Komunikacji i Promocji. Uczestnicy odwiedzili Oslo i Bergen. W norweskiej stolicy zapoznali się z dwiema wystawami w Muzeum Historii Kultury, gdzie ponadto przedstawione zostały plany aranżacji nowej wystawy przez jednego z kuratorów, Petera Bjerregaarda. W Muzeum Oslo uczestnicy oprowadzeni zostali przez dyrektora placówki, Emila Larsa Hansena, a po zwiedzeniu wystawy odbyła się dyskusja na temat różnic metodologicznych między kuratorami z Oslo i kuratorami z Muzeum Warszawy. Pracownicy Muzeum Warszawy zwiedzili także park z rzeźbami dłuta Gustava Vigelanda oraz Galerię Narodową. W Bergen grupa została oprowadzona po Bryggen Museum, gdzie znajduje się historyczna zabudowa wpisana na Listę światowego dziedzictwa UNESCO, przez profesora Henrika von Achena, dyrektora Muzeum Uniwersyteckiego. Odbyło się także spotkanie uczestników delegacji z pracownikami Muzeum Uniwersyteckiego w Bergen. Partnerzy norwescy oprowadzili grupę po remontowanej siedzibie Muzeum Historii Naturalnej, następnie zaprezentowali pracownie konserwatorskie i metody pracy konserwatorów tkanin, metalu, malarstwa. Kolejnym punktem wizyty były magazyny Muzeum Uniwersyteckiego, ulokowane w skale, gdzie zaprezentowano nowe systemy zabezpieczeń. Pracownicy Muzeum Warszawy zwiedzali także miejski skansen (Gamle Bergen), Muzeum Hanzy i Muzeum Sztuki oraz uczestniczyli w kuratorskim oprowadzaniu profesora Von Achena po wystawie średniowiecznej sztuki sakralnej. W dniach 27–31 marca przedstawiciele Muzeum Uniwersyteckiego w Bergen, dyrektor placówki prof. Henrik von Achen, szefowa Działu Konserwacji Camilla Nordby oraz Eli Kristine Okland Hausken, odbyli wizytę studyjną do Warszawy. Pierwszego dnia zwiedzili Stare Miasto i Trakt Królewski, poznali historię zniszczenia i odbudowy miasta, a także okoliczności związane z wpisem Starego Miasta na Listę światowego dziedzictwa UNESCO. Goście odwiedzili Centrum Interpretacji Zabytku, placówkę Muzeum Warszawy poświęconą zniszczeniu i odbudowie miasta. Uczestniczyli także w organizowanym wspólnie seminarium Rzeczy w muzeum / Things in a museum. Po zakończeniu obrad zwiedzili instalowaną w Muzeum Warszawy nową wystawę główną Rzeczy warszawskie; grupę oprowadzał Zastępca Dyrektora ds. merytorycznych, dr Jarosław Trybuś. Goście zobaczyli także Muzeum Warszawskiej Pragi, by lepiej poznać zróżnicowaną działalność i projekty wystawiennicze Muzeum Warszawy.

Dodatkowe działanie partnerskie pn. Rzeczy w muzeum – seminarium, wizyty studyjne, publikacja dofinansowane ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009–2014 w ramach części b Funduszu Współpracy Dwustronnej, w związku z realizacją projektu Modernizacja, konserwacja oraz digitalizacja obiektów zabytkowych siedziby głównej Muzeum Warszawy przy Rynku Starego Miasta w Warszawie. Projekt i dodatkowe działania partnerskie realizowane były dzięki wsparciu udzielonemu z funduszy norweskich i funduszy EOG, pochodzących z Islandii, Liechtensteinu i Norwegii, a także środków krajowych.

Rzeczy w muzeum – seminarium, wizyty studyjne, publikacja – dodatkowe działanie partnerskie

WSKAŹNIKI REALIZACJI DZIAŁANIA PARTNERSKIEGO

CZĘŚĆ 2. Seminarium Rzeczy w muzeum / Things in a museum

Wartość bazowa

Wartość docelowa

Wartość osiągnięta dzięki realizacji działania partnerskiego

Liczba wydarzeń w ramach działania partnerskiego

Liczba miejscowości, w których zaprezentowano wydarzenia kulturalne i artystyczne w ramach działania partnerskiego

Liczba osób zaangażowanych w realizację działania partnerskiego

Opis wskaźnika wraz ze sposobem jego wyliczenia

Źródło weryfikacji wskaźnika

wizyta studyjna partnera w Warszawie, wizyta studyjna u partnera w Norwegii, seminarium w Warszawie

sprawozdanie końcowe z realizacji projektu, listy obecności, dokumentacja fotograficzna

seminarium w Warszawie

sprawozdanie końcowe z realizacji projektu, listy obecności, dokumentacja fotograficzna

osoby aktywnie zaangażowane w wizyty i w seminarium (prezentujące tematy)

sprawozdanie końcowe z realizacji projektu, listy obecności, podpisane umowy

Liczba gości/ uczestników, którzy wzięli udział w organizowanych wydarzeniach

120

122

słuchacze seminarium

listy obecności, dokumentacja fotograficzna

Liczba osób, które zostały powiadomione / zainteresowały się organizowanymi wydarzeniami

2000

378 652

działania promocyjne zapewniły szerokie dotarcie z komunikatem. Liczba osób, do których dotarł przekaz to: „Gazeta Wyborcza” – 87 766 osób; „Polityka” – 272 244 osoby; magazyn „Szum”, powiadomienia na portalach społecznościowych – 18 642 osób

liczba powiadomień na portalach społecznościowych, liczba czytelników zaangażowanych czasopism

Efekty trwałe (publikacja)

publikacja online

publikacja, protokół odbioru

Nazwa wskaźnika

28–29 MARCA

Dwudniowe seminarium poświęcone zostało dyskusji na temat statusu i funkcji rzeczy – muzealnego obiektu – we współczesnym muzealnictwie. Wraz ze wzrostem zainteresowania nowymi mediami w ostatnich dekadach obiekty traciły na znaczeniu w nowych projektach wystawienniczych. Obecnie jednak zauważalny jest zwrot ku rzeczom i tendencja do badania ich materialności. Wystąpienia na ten temat przygotowali zaproszeni przez partnera goście z Norwegii oraz polscy muzealnicy.

CZĘŚĆ 3. Publikacja Referaty przedstawicieli norweskiego partnera oraz pracowników i gości Muzeum Warszawy zostały zarejestrowane podczas spotkania. Aby nagrania trafiły do szerokiego grona odbiorców, teksty zostały spisane i zredagowane, następnie przetłumaczone. Na tej podstawie opracowano podpisy, które po autoryzacji umieszczono w filmach publikowanych na stronie internetowej Muzeum, zwiększając zasięg publikacji (polsko- i anglojęzyczni odbiorcy). W ramach promocji Funduszu Współpracy Dwustronnej zaplanowano i przeprowadzono intensywne działania promocyjne. Informacje ukazały się w zarówno w prasie drukowanej, jak i portalach internetowych. W publikowanych materiałach znalazły się informacje o współpracy, wykorzystaniu „koncepcji rzeczy” w trakcie przygotowań i opracowywaniu wystawy głównej; publiczność została także poinformowana i zaproszona na seminarium Rzeczy w muzeum, otwarcie Muzeum Warszawy i nowej wystawy głównej Rzeczy warszawskie.

Opracowała Joanna Dudelewicz KIEROWNICZKA – KOORDYNATORKA PROJEKTU

Inwestycje

Zakup sprzętu i wyposażenia w celu realizacji II etapu wystawy głównej Muzeum Warszawy oraz prowadzenia działalności kulturalnej w siedzibie przy Rynku Starego Miasta w Warszawie – projekt inwestycyjny w ramach modernizacji siedziby Muzeum W 2017 roku rozszerzono prace modernizacyjne siedziby Muzeum Warszawy o kolejny projekt inwestycyjny realizowany z dotacji celowej Miasta Stołecznego Warszawy pn. Zakup sprzętu i wyposażenia w celu realizacji II etapu wystawy głównej Muzeum Warszawy oraz prowadzenia działalności kulturalnej w siedzibie przy Rynku Starego Miasta w Warszawie. Przedmiotowe zadanie było jednocześnie częścią projektu dofinansowanego w ramach działania 8.1 Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014–2020. Niniejszy projekt polegający na udostępnieniu dla zwiedzających następnych 13 gabinetów wystawy głównej Muzeum Warszawy i przestrzeni wystaw czasowych wraz z salą audytoryjną, stanowił II etap realizacji wystawy głównej Rzeczy warszawskie. Podjęcie decyzji o jego realizacji było naturalnym następstwem wcielenia w życie I etapu przedsięwzięcia, czyli wykonania ośmiu z zaplanowanych 21 gabinetów tworzących tę wystawę. Utworzenie pierwszych ośmiu gabinetów zakończono w ramach projektu pn. Modernizacja, konserwacja oraz digitalizacja obiektów zabytkowych siedziby głównej Muzeum Warszawy przy Rynku Starego Miasta w Warszawie, realizowanego w z dofinansowaniem ze środków NMF i EOG (ZOB. WIĘCEJ, s. 23). Przedmiotem realizowanego projektu był zakup sprzętu i wyposażenia na potrzeby działalności kulturalnej prowadzonej przez Muzeum Warszawy. Nabyte sprzęt i wyposażenie posłużyły do organizacji i udostępnienia zwiedzającym II części wystawy głównej Rzeczy warszawskie oraz przestrzeni wystaw czasowych z salą audytoryjną, w których prowadzone będą działania kulturalno-edukacyjne. Zakres projektu obejmował zakup wyposażenia wystawienniczo-meblowego (m.in.: gablot, ekspozytorów, postumentów ekspozycyjnych, passe-partout, krzeseł, ław, siedzisk, zasłon, ram do obrazów wraz z zawiesiami, tabliczek z opisami i tekstami wystawowymi, manekinów na zabytkowe ubrania, podstawek pod muzealia), jak również sprzętu multimedialnego do prowadzenia działalności kulturalnej (m.in. ekranów, rzutnika, projektora i nagłośnienia) oraz sprzętu i wyposażenia na potrzeby dostosowania wystawy do potrzeb osób z niepełnosprawnościami.

WARTOŚĆ PROJEKTU OGÓŁEM W RAMACH PODPISANEJ UMOWY O DOFINANSOWANIE

9 532 901 zł brutto WYSOKOŚĆ DOFINANSOWANIA

4 640 983 zł netto Projekt pn. Zakup sprzętu i wyposażenia w celu realizacji II etapu wystawy głównej Muzeum Warszawy oraz prowadzenia działalności kulturalnej w siedzibie przy Rynku Starego Miasta w Warszawie. Przedmiotowe zadanie jest jednocześnie częścią projektu dofinansowanego w ramach działania 8.1 Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014–2020.

Zarządzanie projektem Muzeum, realizując projekt, powołało Zespół zarządzający projektem.

Zespół zarządzający projektem

Nadzór autorski

Joanna Dudelewicz

Nad realizacją wystawy głównej pracuje nadzór autorski.

KIEROWNICZKA-KOORDYNATORKA PROJEKTU

PL Studio Patryk Żurawski Projektanci pod kierunkiem mgr inż. arch. Patryka Żurawskiego mgr inż. arch. Agnieszki Łańko

Marta Krakowska ASYSTENTKA KIEROWNICZKI-KOORDYNATORKI PROJEKTU

Agnieszka Zemlak

Wyłonienie generalnego wykonawcy II etapu wystawy głównej i praca nad kolejnymi gabinetami

SPECJALISTKA DS. DOFINANSOWAŃ UNIJNYCH

Zespół ds. wystawy głównej Julia Missala Ida Skrzeszewska Barbara Domaradzka Kamila Hołubowicz

W 2017 roku w ramach postępowania przetargowego wyłoniono generalnego wykonawcę II etapu wystawy głównej – firmę PPH MEGA sp. z o.o.

Zespół ds. prawnych i zamówień publicznych Żaneta Urbaniak

PPH MEGA sp. z o.o. Artur Zawacki – Prezes Zarządu Paweł Soczewski – koordynator kontraktu

Zespół ds. rozliczeń finansowych Dorota Wyrębek Zespół ds. promocji Dagmara Mazurek

Rozpoczęto prace nad wykonaniem 13 gabinetów składających się na II etap wystawy:

Koordynacja i rozliczanie projektu ze strony Partnera projektu – Biura Funduszy Europejskich i Polityki Rozwoju Urzędu m.st. Warszawy Edyta Mazur Luiza Żelazowska

Gabinetu Planów i Map Warszawy Gabinetu Detali Architektonicznych Gabinetu Rysunków Architektonicznych Gabinetu Fotografii Gabinetu Medali Gabinetu Brązów Warszawskich Gabinetu Ubiorów Gabinetu Relikwii Gabinetu Galanterii Patriotycznej Gabinetu Opakowań Firm Warszawskich Gabinetu Ludwika Gocla Gabinetu Schielów Gabinetu Zegarów Warszawskich

Koordynacja i rozliczenie dotacji Miasta Stołecznego Warszawy Barbara Koryś Agata Kawicka-Teter BIURO KULTURY URZĘDU M.ST. WARSZAWY

Opracowała Joanna Dudelewicz KIEROWNICZKA – KOORDYNATORKA PROJEKTU

Inwestycje

Modernizacja Muzeum Woli W 2017 roku Muzeum Warszawy rozpoczęło realizację inwestycji z dotacji celowej Miasta Stołecznego Warszawy dla zadania Modernizacja Muzeum Woli – oddziału Muzeum Warszawy. Główną część przedmiotowego zadania stanowi projekt pn. Modernizacja Muzeum Woli – oddziału Muzeum Warszawy przy ul. Srebrnej 12 w Warszawie, realizowany z Działania 5.3: Dziedzictwo kulturowe w ramach V osi priorytetowej RPO WM 2014–2020: Gospodarka przyjazna środowisku.

WARTOŚĆ PROJEKTU OGÓŁEM W RAMACH PODPISANEJ UMOWY O DOFINANSOWANIE

Przedmiotem projektu jest realizacja inwestycji obejmującej wykonanie kompleksowej modernizacji Muzeum Woli, oddziału Muzeum Warszawy, zlokalizowanego w pałacyku przy ul. Srebrnej 12, w celu zwiększenia dostępności jego zasobów kulturalnych. Projekt obejmuje inwestycje w infrastrukturę trwałą, wyposażenie obiektu służące działalności kulturalnej, zachowaniu dziedzictwa i zwiększeniu dostępności do zasobów oddziału. Planowane zakończenie projektu – do 30 września 2018.

WARTOŚĆ DOFINANSOWANIA PROJEKTU

10 155 495 zł brutto

2 947 227 zł netto

DOTACJA MIASTA STOŁECZNEGO WARSZAWY

Zarządzanie projektem modernizacji Muzeum Woli, oddziału Muzeum Warszawy

6 941 426 zł netto

Muzeum, realizując projekt, powołało Zespół zarządzający projektem.

Zespół eksploatacji Andrzej Karolak

Zespół zarządzający projektem

Zespół ds. prawnych i zamówień publicznych Żaneta Urbaniak

Joanna Dudelewicz

KIEROWNICZKA-KOORDYNATORKA PROJEKTU

Marta Krakowska ASYSTENTKA KIEROWNICZKI-KOORDYNATORKI PROJEKTU

Agnieszka Zemlak SPECJALISTKA DS. DOFINANSOWAŃ UNIJNYCH

Zespół ds. wystawienniczych Barbara Domaradzka Zespół merytoryczny dr Magdalena Wróblewska Zespół logistyczny Janusz Kurczak

Zespół ds. rozliczeń finansowych Dorota Wyrębek Zespół ds. promocji Dagmara Mazurek Koordynacja i rozliczanie projektu ze strony Partnera projektu – Biura Funduszy Europejskich i Polityki Rozwoju Urzędu m.st. Warszawy Edyta Mazur Anna Kowalczyk Damian Strachota Koordynacja i rozliczenie dotacji Miasta Stołecznego Warszawy Barbara Koryś Agata Kawicka-Teter BIURO KULTURY URZĘDU M.ST. WARSZAWY

Projekt pn. Modernizacja Muzeum Woli – oddziału Muzeum warszawy przy ul. Srebrnej 12 w Warszawie, dofinansowany w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego na lata 2014–2020. Działanie 5.3 Dziedzictwo Kulturowe „Poprawa dostępności do zasobów kultury poprzez ich rozwój i efektywne wykorzystanie”.

Modernizacja Muzeum Woli

Zespół inspektorów nadzoru

Główne cele projektu

Monument Service sp. z o.o. Michał Bogusławski

Poprawa dostępności i rozwój zasobów muzealnych Muzeum Woli – Oddziału Muzeum Warszawy

KIEROWNIK PROJEKTU

Zachowanie dziedzictwa

Inspektorzy nadzoru:

Usunięcie barier architektonicznych i udostępnienie obiektu dla osób niepełnosprawnych

BRANŻA OGÓLNOBUDOWLANA

Mariusz Olszewski Piotr Piłkowski

Efekty projektu

BRANŻA SANITARNA

Marcin Nowakowski

Projekt pozytywnie wpłynie na poprawę efektywności wykonywania zadań statutowych Muzeum i zwiększy powierzchnię udostępnianą dla zwiedzających oraz atrakcyjność oferty kulturalnej Warszawy. Efektem realizacji projektu będzie również likwidacja barier architektonicznych i udostępnienie obiektu i oferty kulturalnej osobom o różnych formach niepełnosprawności. Prace modernizacyjne i renowacyjne przyczynią się do zahamowania procesu degradacji obiektu zabytkowego, jakim jest siedziba Muzeum Woli, nadaniu mu nowych funkcji poprzez stworzenie nowej powierzchni wystawienniczej, nowych form prezentacji oferty kulturalnej, kawiarni i sklepu z pamiątkami. Inwestycja przyczyni się do ocalenia zabytkowego pałacyku o unikalnych wartościach artystycznych i historycznych. Przedmiotowe zadanie jest kontynuacją prac budowalnych i konserwatorskich zewnętrza obiektu polegających na remoncie i konserwacji elewacji, wykonaniu izolacji ścian fundamentowych i piwnic, osuszeniu, wymianie części stolarki okiennej i drzwiowej. Prace te zostały wykonane w 2015 roku w ramach dofinansowania z programu Dziedzictwo kulturowe ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Podczas realizacji inwestycji udało się zabezpieczyć, zachować i utrwalić substancję zabytkową obiektu oraz przywrócić historyczny wygląd elewacji budynku według zachowanej przedwojennej ikonografii (ZOB. Sprawozdanie Muzeum Warszawy 2015, s. 70–72). Dzięki tym działaniom obiekt może być efektywniej wykorzystywany na cele kulturalne i edukacyjne, stosownie do wymagań współczesnego muzealnictwa. Aktualne zadanie obejmuje prace wewnątrz obiektu. To pierwszy kompleksowy, wielobranżowy remont budynku od lat 70. XX wieku.

BRANŻE ELEKTRYCZNE

Kamil Cydejko Grzegorz Niesyn

Umowa z generalnym wykonawcą prac budowlanych i instalacyjnych W roku 2017 Muzeum podpisało umowę z generalnym wykonawcą prac budowlanych i instalacyjnych, firmą Furmanek Renewal sp. z o.o. SKA Furmanek Renewal sp. z o.o. SKA Krzysztof Furmanek PREZES

Szymon Pabis KIEROWNIK PROJEKTU

mgr inż. Janusz Gołąb KIEROWNIK BUDOWY

mgr inż. Karolina Głowacka KIEROWNIK ROBÓT

Nadzór autorski

Założenia funkcjonalne projektu

Nad realizacją prac budowlanych pracuje nadzór autorski.

Dostosowanie obiektu do obowiązujących przepisów bezpieczeństwa

P&A PROJEKT S.C. mgr inż. arch. Wojciech Dvŏřak tech. kierownik biura Mirosław Jagodzki mgr inż. konstruktor Jerzy Dvŏřak mgr inż. instalacji sanitarnych Grzegorz Puchała mgr inż. instalacji elektrycznych i teletechnicznych Piotr Kuchniak

Udostępnienie – w miarę możliwości – obiektu dla osób z niepełnosprawnościami Organizacja sal ekspozycyjnych w sposób pozwalający na niezależne zwiedzanie wystaw czasowych oraz ekspozycji stałej Wprowadzenie możliwości „aktywnego” udziału w ekspozycji osób zwiedzających

Inwestycje

Konkurs architektoniczny na koncepcję aranżacji przestrzeni w siedzibie Muzeum Woli

Wprowadzenie szerokiego programu upowszechniania kultury i edukacji z możliwością wprowadzenia maksymalnie zróżnicowanych form organizacji imprez i współczesnych technik przekazu

Zmodernizowany obiekt

W roku sprawozdawczym Muzeum ogłosiło konkurs architektoniczny na koncepcję aranżacji przestrzeni wystawienniczych wraz z przestrzeniami uzupełniającymi w siedzibie Muzeum Woli przy ul. Srebrnej 12 w Warszawie.

będzie wykorzystywany do celów muzealnych oraz będzie pełnił funkcje uzupełniające, takie jak: kawiarnia muzealna, sklep muzealny, sala do prezentacji, sala edukacyjna, czytelnia.

Jury

Kondygnacja podziemna będzie składać się z: pomieszczeń kawiarni muzealnej z zapleczem, wraz z oddzielnym pomieszczeniem socjalnym i sanitariatami; pomieszczeń technicznych; szatni z sanitariatami dla zwiedzających (dostępnych dla osób z niepełnosprawnościami), magazynów podręcznych (pakowanie i rozpakowywanie zbiorów); pomieszczeń socjalnych dla personelu.

prof. dr hab. Marek Ignacy Bryx PRZEWODNICZĄCY

dr Jarosław Trybuś arch. Artur Zbiegieni arch. Joanna Dudelewicz Barbara Domaradzka

Kondygnacje naziemne będą składać się z: sal wystawienniczych, sklepu muzealnego, lobby wejściowego połączonego z kasą i informacją wraz z pomieszczeniem ochrony całodobowej, pomieszczenia socjalnego; sali do prezentacji, pomieszczeń administracyjno-biurowych, pomieszczeń edukacyjnych (połączonych z ekspozycją), pomieszczeń sanitarnych, socjalnych, ogólnodostępnej czytelni, pomieszczenia/kącika do zabawy i odpoczynku dla matek z małymi dziećmi.

arch. Agnieszka Sowa-Szenk SĘDZIA REFERENT

Żaneta Urbaniak SEKRETARZ

Jury wyłoniło zwycięzcę I miejsca, z którym Muzeum podpisało umowę, firmę Compono sp. z o.o.

Plan stałej działalności kulturalnej prowadzonej po modernizacji siedziby Muzeum Woli

I MIEJSCE Compono sp. z o.o. (Szczecin) KOORDYNATOR PROJEKTU: Adam Borkowski

Działalność edukacyjna W formie lekcji, warsztatów, spotkań z zaproszonymi gośćmi, spacerów. Adresowane do różnych grup wiekowych, mają upowszechniać wiedzę na temat Warszawy, jej historii i współczesności, ze szczególnym uwzględnieniem aspektów kulturalnych.

Działalność wystawiennicza Prezentacje oparte na zbiorach Muzeum Warszawy i innych kolekcjach, powiązane z szeroko rozumianą tematyką warszawską: sztuką, kulturą i historią miasta. Wystawy prezentujące te zagadnienia zarówno w perspektywie historycznej, jak i współczesnej mogą mieć charakter przeglądów problemowych lub monograficznych.

Hol wejsciowy wraz ze strefq informacji o wystawach

Działalność badawcza Projekty wpisujące się w szerszą strategię badań w Muzeum Warszawy, skoncentrowanych na trzech aspektach: obiektów w kolekcji Muzeum, miasta w perspektywie historycznej i współczesnej, oraz współczesnej muzeologii. Upowszechnianie wiedzy podczas seminariów, konferencji, wykładów zaproszonych gości.

Modernizacja Muzeum Woli

Przekrój holu wejściowego

Sklep muzealny – księgarnia wraz z miejscem odpoczynku dla gości

Przekrój głównej klatki schodowej Sala edukacyjna

Poziom 1, rzut w skali 1 : 50, koncepcja aranżacji wnętrz Poziom 0, rzut w skali 1 : 50, koncepcja aranżacji wnętrz

Przekrój głównej sali wystawowej z widokiem zastosowania paneli ekspozycyjnych i wariantem wykorzystującym gabloty i parawany szklane

Inwestycje

Sala wystawowa

Recepcja

Sala wystawowa

II MIEJSCE ARE Stiasny/Wacławek sp. z o.o. (Warszawa)

Rzut 1. kondygnacji w skali 1 : 50

Przekrój podłużny w skali 1 : 50

Modernizacja Muzeum Woli

III MIEJSCE PL Studio Patryk Żurawski, Ctrl+n Agnieszka Łańko (Warszawa)

Zagospodarowanie terenu wokół Muzeum

Sklep

Aranżacja sali edukacyjnej

Kawiarnia muzealna

Inwestycje

W ramach realizacji przedmiotowego zadania, dofinansowanego z funduszy Regionalnego Programu Operacyjnego, w 2017 roku

LIPIEC Ostatnie spojrzenie na wnętrza siedziby Muzeum Woli przed rozpoczęciem modernizacji

Wykonano mapę geodezyjną do celów projektowych – w odniesieniu do konieczności aktualizacji pozwoleń na prace zewnętrznego podłączenia sieci instalacyjnych. Przeprowadzono konkurs na wyłonienie projektanta wielobranżowego projektu aranżacji przestrzeni dla zwiedzających, w tym wystawienniczych, wraz z nadzorem autorskim; podpisano umowę z wyłonionym w konkursie zespołem projektowym, który opracował dokumentację wraz z kosztorysami i specyfikacjami do SIWZ przetargowego na realizację (nie sfinalizowano umowy, złożony w terminie grudniowym projekt podlegał sprawdzeniu). Przeprowadzono postępowanie przetargowe na wyłonienie generalnego wykonawcy prac budowalnych i podpisano umowę z wyłonionym wykonawcą; w ramach rozpoczętych prac budowlanych wykonano wszystkie prace rozbiórkowe wewnątrz obiektu, wykonano niezbędne wzmocnienia konstrukcyjne i podkonstrukcje, np. na potrzeby zakładanego do realizacji podnośnika windowego i związane z klatkami schodowymi, wykonano nowe ścianki, przemurowania kominów; rozpoczęto również prace instalacyjne: rozłożono okablowanie sieci elektrycznych i teletechnicznych oraz wykonano prace przygotowawcze w zakresie montażu wentylacji mechanicznej; rozpoczęto również realizację tynków wykończeniowych we wnętrzach i prace przygotowawcze w odniesieniu do realizacji posadzek i montażu urządzeń instalacyjnych oraz osprzętu. W ramach przeprowadzonych postępowań z zakresu UZP wyłoniono firmy zewnętrzne do pełnienia nadzoru inwestorskiego oraz autorskiego dla przedmiotowej inwestycji; trwa realizacja zawartych umów w danym zakresie.

Przestrzeń wystawiennicza, fot. MW

Fot. Joanna Dudelewicz Przestrzenie uzupełniające, komunikacyjne, techniczne

SIERPIEŃ–GRUDZIEŃ Realizacja modernizacji wnętrza siedziby Muzeum Woli

Przestrzenie biur i pracowni naukowych, fot. MW

Fot. MW

Elewacja frontowa Muzeum – prace konserwatorskie zakończone w 2015 roku, zrealizowane z dotacji Miasta Stołecznego oraz z dofinansowaniem z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, fot. Joanna Dudelewicz

Modernizacja Muzeum Woli

Fot. Joanna Dudelewicz

Przyszłe przestrzenie wielofunkcyjne dla zwiedzających na poziomie –1, fot. MW Fot. MW Wykonanie w szerokim zakresie odkrywek konstrukcyjnych oraz konserwatorskich (polegających w szczególności na skuciu starych tynków na poziomie –1), pod kątem sprawdzenia uszkodzeń elementów nośnych w obiekcie oraz stanu zawilgoceń murów

Fot. Joanna Dudelewicz Fot. MW

Rozpoczęcie prac wewnątrz obiektu; wykonanie prac zabezpieczających elementy do konserwacji, jak kamienne posadzki w części pomieszczeń parteru wraz z klatką schodową (kamienne stopnie i drewniana poręcz), usuwanie wtórnych lub wyeksploatowanych elementów wyposażenia, np. krat, grzejników, armatury łazienkowej, opraw oświetleniowych

Fot. MW

Inwestycje

Fot. MW

Fot. MW Fot. Joanna Dudelewicz Demontaż w przestrzeniach wystawienniczych substandardowych warstw podposadzkowych w bardzo złym stanie, dodatkowo odciążający stropy; demontaż zniszczonego okablowania, głównie elektrycznego

Fot. Joanna Dudelewicz Demontaż zniszczonych parkietów w przestrzeniach wystawienniczych

Fot. Joanna Dudelewicz Wykonanie niezbędnych prac rozbiórkowych wewnątrz obiektu (wtórnych przepierzeń, zabudów) oraz realizacja nowych przebić w ścianach zarówno pod kątem modernizowanej funkcjonalności, jak i na potrzeby nowych oraz modernizowanych instalacji wraz z przemurowaniami kominów

Fot. MW

Fot. Joanna Dudelewicz Prace związane z modernizacją klatek schodowych oraz montażem w obiekcie podnośnika dla osób z niepełnosprawnością ruchową

Fot. MW

Modernizacja Muzeum Woli

Prace budowlane i instalacyjne związane z modernizacją przestrzeni wystawienniczych, wielofunkcyjnych dla zwiedzających: niezbędne wzmocnienia konstrukcyjne i podkonstrukcje, np. pod instalacje wentylacji mechanicznej, wykonanie nowych ścianek; rozpoczęcie prac instalacyjnych: rozłożenie okablowania sieci elektrycznych i teletechnicznych oraz wykonanie prac przygotowawczych w zakresie montażu wentylacji mechanicznej; rozpoczęcie prac przygotowawczych do wykonania posadzek

Fot. MW Prace budowlane i instalacyjne związane z adaptacją piwnic, m.in. z możliwością udostępnienia ich części dla osób zwiedzających: wykonanie niezbędnych wzmocnień konstrukcyjnych i podkonstrukcji, np. na potrzeby zakładanego do realizacji podnośnika windowego i związane z klatkami schodowymi; wykonanie nowych ścianek; przemurowanie kominów; rozpoczęcie prac instalacyjnych: rozłożenie okablowania sieci elektrycznych i teletechnicznych oraz wykonanie prac przygotowawczych w zakresie montażu wentylacji mechanicznej

Fot. Joanna Dudelewicz Rozpoczęcie realizacji tynków wykończeniowych we wnętrzach i prac związanych z konserwacją posadzek kamiennych oraz wykonaniem nowych posadzek drewnianych realizacji wraz z montażem urządzeń instalacyjnych oraz osprzętu w przestrzeniach dla zwiedzających, w tym wystawienniczych

Fot. MW

Opracowała Joanna Dudelewicz KIEROWNICZKA – KOORDYNATORKA PROJEKTU

Zadania realizowane przez Dział Utrzymania i Serwisowania Technicznego Obiektów W 2017 roku Dział Utrzymania i Serwisowania Technicznego Obiektów nadzorował 26 umów oraz 38 zleceń związanych z serwisem i obsługą techniczną Muzeum. W ramach tych umów odbyło się 305 interwencji serwisu całodobowego, przeprowadzono blisko 150 przeglądów konserwacyjnych, napraw, modernizacji i remontów gwarantujących sprawne funkcjonowanie Muzeum i jego oddziałów. W zakresie nadzoru technicznego zainicjowano blisko 130 procesów gwarancyjnych, w tym 80 komisji usterkowych. Budżet roczny działu został wykorzystany w 100%. Pracownicy działu brali także aktywny udział w projekcie pn. Modernizacja, konserwacja oraz digitalizacja obiektów zabytkowych siedziby głównej Muzeum Warszawy przy Rynku Starego Miasta w Warszawie współfinansowanego ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Norweskiego Mechanizmu Finansowego w ramach Programu Konserwacja i rewitalizacja dziedzictwa kulturowego; w wymiarze 1080 godzin roboczych uczestniczyli w odbiorze 11 kamienic siedziby głównej Muzeum po generalnym remoncie, a także w konsultacjach przy produkcji wystaw i wyposażeniu wnętrz siedziby głównej Muzeum Warszawy. Andrzej Karolak

KIEROWNIK DZIAŁU UTRZYMANIA I SERWISOWANIA TECHNICZNEGO OBIEKTÓW

Andrzej Karolak, fot. MW

Zadania realizowane przez Dział Utrzymania i Serwisowania Technicznego Obiektów

Remont dwóch kolejnych central wentylacyjnych, połączony z rozbudową systemu instalacji wentylacyjno-klimatyzacyjnej obsługującej Piwnice Staromiejskie w siedzibie głównej Muzeum Warszawy przy Rynku Starego Miasta.

Najważniejsze działania w 2017 roku Kontynuacja prac budowlanych w Muzeum – Miejscu Pamięci Palmiry zainicjowanych w 2016 roku, polegających na zagospodarowaniu kolejnego odcinka skarpy i parkingu; prace związane z zabezpieczeniem tubusów szklanych.

Prace finansowane ze środków własnych Muzeum Warszawy, pierwotnie zabezpieczonych w budżecie Biura Kultury m.st. Warszawa.

Prace finansowane ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach zadania pn.: Rozwój Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry oraz środków własnych Muzeum Warszawy.

Naprawiona centrala wentylacyjna N9W9 w Piwnicach staromiejskich wraz z rozbudowaną sekcją chłodzenia, fot. Andrzej Karolak

W ramach adaptacji pomieszczeń wynajmowanych w Pałacu Kultury i Nauki – kolejny etap wydzielenia powierzchni magazynowej w magazynie zbiorów, nadzorowanie prac, począwszy od rozeznania rynku, poprzez wybór wykonawcy, po ostateczny nadzór nad wykonywanymi pracami ujętymi umową. Prace finansowane z własnych środków działu oraz dodatkowych środków przesuniętych wewnątrz struktur organizacyjnych Muzeum Warszawy. Kontynuacja prac nad zagospodarowaniem skarpy w Muzeum – Miejscu Pamięci Palmiry, fot. Andrzej Karolak

Nadzór nad wkładem merytorycznym w przetargu na wszystkie serwisy techniczne, m.in. systemy zabezpieczeń, a zwłaszcza system gaszenia gazem zainstalowany w salach ekspozycyjnych w siedzibie głównej Muzeum Warszawy. Prace adaptacyjne pod eksploatowanie siedziby głównej, tj. czyszczenie i konserwacja po budowlana posadzek drewnianych; objęte umową rozeznanie rynku, nadzór nad pracami. Nadzór techniczny nad umową wynajmu lokalu użytkowego pod kawiarnię w siedzibie głównej Muzeum Warszawy. Nadzór prac konserwacyjnych oraz modyfikacyjnych stacji GSM na Rynku Starego Miasta. Cykliczne uczestnictwo w koordynacjach budowlanych związanych z remontem Muzeum Woli, oddziału Muzeum Warszawy. Codzienne monitorowanie potrzeb i stanu faktycznego obiektów oraz podległego wyposażenia technicznego w Muzeum Warszawy oraz oddziałach.

Zabezpieczenie szklanych tubusów w Muzeum – Miejscu Pamięci Palmiry, fot. Andrzej Karolak

Gabinet Suwenirรณw, fot. Marcin Czechowicz

Wystawa główna Rzeczy warszawskie Po czterech latach zespołowej pracy otworzyliśmy pierwszą odsłonę nowej wystawy głównej Rzeczy warszawskie, drugą część udostępnimy publiczności w 2018 roku. Były to ciekawe lata dyskusji nad koncepcją Muzeum, rolą zbiorów, statusem eksponatu, wreszcie nad Olsenowską „obroną rzeczy”, która nas zafascynowała i pociągnęła w kierunku uczynienia rzeczy – świadków i uczestników historii, jedynego pomostu między dziś a wczoraj – głównymi bohaterami naszej wystawy. Przeglądy zbiorów, dyskusje nad ich nowym uporządkowaniem (ZOB. Polityka gromadzenia zbiorów Muzeum Warszawy, w: Sprawozdanie Muzeum Warszawy 2016, s. 14–15), wypracowywanie modelu wystawienniczego, lektury i wizyty studyjne, wreszcie praca z architektami i tworzenie warstwy informacyjnej wystawy dały w efekcie projekt spójny i przemyślany. Opiera się on na prezentacji oryginalnych przedmiotów pochodzących wyłącznie z zasobów Muzeum Warszawy – skarbca, czy raczej lamusa miasta. Przedmioty te w liczbie ponad trzech tysięcy (docelowo będzie ich dwukrotnie więcej) rozlokowane będą w dwudziestu jeden gabinetach (w 2017 roku otworzyliśmy ich osiem). W ten sposób odwołujemy się do gabinetów osobliwości, w których pionierzy nowożytnego kolekcjonerstwa gromadzili i pokazywali rzeczy ich zdaniem interesujące, dziwne i cenne. Nasze gabinety również pełne są osobliwych rzeczy, których historie składają się na wielowątkowe dzieje miasta. Podczas spaceru po mieście przystajemy, gdy coś nas zafrapuje. Wtedy przyglądamy się temu, a jeśli przypatrywanie się rodzi pytania, szukamy na nie odpowiedzi w przewodniku lub raczej w internecie – podobnie jest na wystawie. Chcemy, by nasi goście przechodzili od gabinetu do gabinetu w kolejności, którą wybiorą sami, by sami zatrzymywali się przy tych przedmiotach, które przykują ich uwagę: dlatego, że są ładne albo odpychające, wydają się znajome lub ich przeznaczenie jest zupełnie enigmatyczne; dlatego, że pada na nie światło. Warstwa informacyjna jest rozbudowana, lecz subtelna, a sposób wystawiania rzeczy warszawskich ma skłonić do spojrzenia na nie. Z tego spojrzenia może wyniknąć zainteresowanie, a z zainteresowania poszukiwanie wiedzy. I tak w podążaniu od rzeczy do rzeczy tworzy się zestaw skojarzeń pomagających w budowaniu opowieści o mieście. Obraliśmy ten porządek, mając na uwadze nie tylko trendy współczesnej posthumanistyki, lecz także proste odniesienia do własnych doświadczeń z dzieciństwa, kiedy to rzeczy stawały się kanwą, na której dorośli snuli opowieść: o przeszłości przedmiotu, jego właścicielach, a nierzadko mieście czy kraju, z którym był związany. Jest jeszcze jedna ważna przesłanka budowania historii na rzeczach – to dramat materialnego zniszczenia Warszawy w czasie ostatniej wojny i powstania. To, co je przetrwało, zyskuje wyjątkową rangę, a naszym posłannictwem jest o tę wyjątkowość dbać. Dyskusje i spory, wymiana wiedzy i doświadczeń, znajdowanie rozwiązań i dochodzenie do wspólnego stanowiska – wszystko to wiele nas nauczyło o Muzeum, jego zbiorach i o nas. Dziękuję gronu wybitnych specjalistów z różnych dziedzin tworzących Zespół kuratorski oraz wszystkim zaangażowanym w powstanie tej wystawy – to był prawdziwy zaszczyt i przyjemność z Państwem współpracować. Czytelników zapraszam do lektury kolejnego odcinka (poprzednie sezony można było śledzić w sprawozdaniach z lat 2013–2016) – tym razem przedostatniego – serialu o pracy nad wystawą główną Muzeum Warszawy, Rzeczy warszawskie.

dr Jarosław Trybuś, fot. MW WYSTAWA GŁÓWNA Rzeczy warszawskie

I etap, otwarty w 2017 roku Dane warszawskie Dzieje kamienic Gabinet Archeologiczny Gabinet Syren Warszawskich Gabinet Pomników Warszawskich Gabinet Suwenirów Gabinet Widoków Warszawy Gabinet Sreber i Platerów Warszawskich Gabinet Portretów Gabinet Pocztówek II etap, otwarty w 2018 roku Gabinet Galanterii Patriotycznej Gabinet Ubiorów Gabinet Brązów Warszawskich Gabinet Rysunku Architektonicznego Gabinet Relikwii Gabinet Zegarów Warszawskich Gabinet Schielów Gabinet Fotografii Gabinet Detalu Architektonicznego Gabinet Planów i Map Warszawy Gabinet Ludwika Gocla Gabinet Medali Gabinet Opakowań Firm Warszawskich

gabinetów

dr Jarosław Trybuś GŁÓWNY KURATOR ZASTĘPCA DYREKTORA DS. MERYTORYCZNYCH

7352 obiekty

Wystawa główna Rzeczy warszawskie

Gabinet Portretów, fot. Marcin Czechowicz GŁÓWNY KURATOR: dr Jarosław Trybuś, Zastępca Dyrektora Muzeum Warszawy ds. merytorycznych ZESPÓŁ KURATORÓW: Małgorzata Berezowska, Karolina Blusiewicz, Jacek Bochiński, Julian Borkowski, Tomasz Bylicki, Anita Chodkowska, Agnieszka Dąbrowska, Piotr Głogowski, Nicolas Grospierre, Barbara Hensel-Moszczyńska, Małgorzata Heymer, dr Paweł Ignaczak, Paweł Jaworski, Elżbieta Kamińska, dr Ewa Klekot, dr Anna Kotańska, Katarzyna Kuzko-Zwierz, dr Jolanta Niklewska, dr Zofia Oslislo-Piekarska, Ewa Perlińska-Kobierzyńska, Grzegorz Piątek, dr Karol Piekarski, dr Tomasz A. Pruszak, Monika Siwińska, dr Andrzej Skalimowski, Andrzej Sołtan, Aleksandra Sołtan-Lipska, Jakub Supera, Klementyna Świeżewska, Anna Topolska, dr Katarzyna Wagner, dr Paweł E. Weszpiński, dr Ewa Wieruch-Jankowska, Marcin Więcek, dr Magdalena Wróblewska, Krzysztof Zwierz PROJEKT WYSTAWY: Agnieszka Łańko oraz pracownia PL STUDIO w składzie: Patryk Żurawski, Michał Sokołowski WSPÓŁPRACA: Karol Bień, Bartosz Łysikowski, Aleksandra Matyas, Marcin Bieńka, kuratorzy wystawy PROJEKT INFORMACJI WIZUALNEJ WYSTAWY ORAZ SYSTEMU IDENTYFIKACJI WIZUALNEJ BUDYNKU: Agnieszka Łańko oraz pracownia PL STUDIO w składzie: Patryk Żurawski, Michał Sokołowski, Karol Bień, Aleksandra Matyas

KONCEPCJA TEKSTÓW INFORMACYJNYCH NA WYSTAWIE: dr Ewa Klekot, we współpracy z Małgorzatą Mycielską REDAKCJA TEKSTÓW (WERSJE JĘZYKOWE POLSKA i ANGIELSKA): dr Ewa Klekot SKŁAD TEKSTÓW: Maciej Chodziński PROJEKT GRAFICZNY DANYCH WARSZAWSKICH: dr Anna Światłowska PROJEKT GRAFICZNY DZIEJÓW KAMIENIC: Joanna Bębenek, Maciej Chodziński, dr Anna Światłowska ZESPÓŁ KONSERWATORÓW: Robert Kołodziejski, Beata Galperyn-Kołodziejska, Katarzyna Głogowska, Michał Kempa, Agata Kłos, Katarzyna Lesiakowska-Tofil, Igor Nowak, Edward Pawlikowski, Adam Wrzosek AUTORSKIE ŚCIEŻKI DŹWIĘKOWE: koncepcja i realizacja Anna Mizikowska; montaż i mastering Magdalena Wojtulanis; lektorzy Agnieszka Rogińska i Janusz Szydłowski; oprowadzanie autorskie Beata Tyszkiewicz, prof. Maria Poprzęcka, Jerzy Owsiak, dr Jarosław Trybuś PRODUKCJA WYSTAWY: Joanna Trytek, Anna Dąbrowska, Kamila Golik, Ksenia Góreczna, Judyta Jerzyk, Julia Kern-Protassewicz, Marek Lisik, Julia Missala, Anna Mizikowska, Ida Skrzeszewska, Krzysztof Świerczewski, Michał Tański, Jakub Telec KOLOFON OBEJMUJE SKŁAD ZESPOŁU W LATACH 2013–2017

Wystawa główna Rzeczy warszawskie

Budowa I części wystawy Projektowanie i nadzór autorski nad realizacją AUTORZY PROJEKTU WYSTAWY: Agnieszka Łańko oraz pracownia PL STUDIO w składzie: Patryk Żurawski, Michał Sokołowski

Agnieszka Łańko, fot. MW

Patryk Żurawski, fot. MW

Michał Sokołowski, fot. MW

Gabinet Archeologiczny Gabinet ten jest najbardziej złożony pod względem układu przestrzennego: znajduje się w piwnicach kamienic i obejmuje wiele pomieszczeń. Wykorzystując tę cechę przestrzeni, zaprojektowaliśmy gabloty będące dopełnieniem widoków, jakie napotykamy, przechodząc z pomieszczenia do pomieszczenia. Gabloty harmonijnie wypełniają wybrane ściany, wnęki i łuki lub stanowią widokowe zamknięcia pośrodku pomieszczenia. Współpraca z kuratorką od początku przebiegała bardzo dobrze, merytorycznie i efektywnie; z ogromną pasją i zaangażowaniem uczestniczyła w procesie tworzenia aranżacji ekspozycji. Gabinet zaskakiwał nas pozytywnie wraz z montażem każdej gabloty, a pojawiające się w nich eksponaty utwierdzały w podjęciu dobrych decyzji projektowych. Mankamentami okazały się elementy ruchome – lupy – których zasada działania nie była jednakowa dla wszystkich, przez co sprawiały wrażenie zepsutych; mimo naszych próśb ta wada nie została szybko usunięta. Efekt, który wspólnie osiągnęliśmy, jest jednak bardzo spójny i w pełni zadowalający.

Przestrzeń Muzeum Warszawy jest nietypowa, ponieważ znajduje się ono w jedenastu kamienicach, z czego siedem zostało przeznaczonych na cele wystawiennicze. Nie ma tu wielu oczywistych rozwiązań. Nie chcieliśmy tworzyć wystawy opartej na scenografii, a także projektować multimedialnych nośników informacji. Pokusa wprowadzenia do wystawy multimediów oraz tradycyjnych prezentacji powracała do kuratorów podczas całego procesu projektowego. Niezmiennie chcieliśmy realizować nasze założenia, by wystawa była całkowicie analogowa, by nie wprowadzać ścieżek zwiedzania i dać odwiedzającym możliwość znajdowania własnych szlaków. Zależało nam na tym, by w dyskretny sposób podkreślić, wydobyć obiekty przy jednoczesnym uszanowaniu przestrzeni; zaprezentować je w wyjątkowy, prosty, lecz niebanalny sposób. Projektowaliśmy nie tylko wyraz architektoniczny wystawy głównej Rzeczy warszawskie, ale również zasady jej działania. Wnętrza miały być przytulne i nieprzytłaczające swoją powagą, która zwykle towarzyszy muzeom ‒ stąd pomysł na przesłonięcie okien kotarami. Początkowo zespół kuratorski podchodził do części proponowanych koncepcji ekspozycji i aranżacji wnętrz z dużym dystansem. Budziły one nawet obawy, jednak wspólna wizja i zaufanie głównego kuratora wystawy, dr. Jarosława Trybusia, pozwoliły na realizację projektu, a efekt finalny spotkał się z pozytywną oceną kuratorów.

Gabinet Syren Warszawskich Każde z przedstawień Syreny umieszczone w gabinecie opowiada w sposób szczególny o stolicy, dlatego też zyskały one osobne wiszące gabloty. Ich tło stanowi biała blacha, pozostałe ściany gabloty są zaś szklane i tworzą delikatną „chmurę” na ścianach. Współpraca z kuratorem była owocna, choć niepozbawiona niepewności z jego strony. Pozytywnym elementem w tworzeniu tego, jak i pozostałych gabinetów, była współpraca z panią Ksenią Góreczną, która dysponując dużym doświadczeniem oraz zaangażowaniem w powstawanie wystawy, pomagała w znalezieniu najlepszych rozwiązań problemów pojawiających się podczas montażu. Ułożenie obiektów w Gabinecie Syren wymagało naszego stałego nadzoru. Niepokojący okazał się długi czas oczekiwania na wymianę nieprawidłowo wykonanych tabliczek IWW tak, aby miały one ten sam odcień bieli. Gabinet w swoim finalnym wyrazie architektonicznym bardzo nas zadowala. Gabinet Pomników Warszawskich Nawiązując do charakterystycznego elementu wielu pomników, zaprojektowaliśmy dla każdej miniatury stalowy postument dostosowany wysokością tak, aby umożliwić jej właściwy odbiór widzom. By uniknąć barier zwykle zabezpieczających eksponaty, ustawiliśmy postumenty na wspólnym podeście, który jednocześnie pozwala na zachowanie bezpiecznej odległości od muzealiów. Praca nad Gabinetem Pomników Warszawskich przebiegała bardzo sprawnie. Szybko zaakceptowana koncepcja nie przysporzyła problemów podczas jej realizacji, a efekt końcowy jest bardzo dobry, mimo że przesłonienie okna nie zostało wykonane terminowo i zgodnie z założeniem.

Wystawa główna Rzeczy warszawskie

Gabinet Suwenirów Inspiracją dla tego gabinetu były typowe witryny i półki sklepowe, na których eksponowane są suweniry. Wiszące gabloty, przeszklone od frontu i od góry, dają możliwość obejrzenia nawet niewielkich pamiątek. Aby każdy z eksponatów został dobrze zaprezentowany, w gablotach znajdują się różnej wielkości podstawki, które uatrakcyjniają całą kompozycję. Pomieszczenie jest niewielkie, dlatego wybór tej formy ekspozycji mógł budzić wątpliwości. Jednakże odpowiednie proporcje gablot, pomysł na ich zawieszenie oraz znaczne przeszklenia sprawiają, że ich ogólny wyraz architektoniczny jest zgodny z naszym wyobrażeniem i pierwotnymi założeniami. Ponownie pojawia się kwestia wyciemnienia okien, które nie było wykonane na czas i zgodnie z założeniem.

Gabinet Portretów Podobnie jak w Gabinecie Widoków Warszawy dużą część ekspozycji tego gabinetu stanowią obrazy, wypełniające ściany większych pomieszczeń amfilady. Na środku gabinetu znajdują się popiersia na osobnych dostosowanych wysokością postumentach, ustawione w dynamicznej kompozycji, tak aby były zawsze skierowane przodem do zwiedzających. Współpraca z kuratorami przebiegała bez zastrzeżeń, a ułożeniu eksponatów towarzyszyło duże zaangażowanie obu stron. Zarówno tu, jak i w Gabinecie Widoków Warszawy wyzwaniem okazał się dobór nowych ram do części obrazów, a negatywnym elementem także i w tym przypadku – oświetlenie, które mimo ogromnych starań nie spełnia wizji projektowej.

Gabinet Pocztówek Ideą projektu tego gabinetu było podkreślenie różnorodności oraz wyjątkowości każdego eksponatu. Po zapoznaniu się z kolekcją pocztówek i poznaniu ich historii zdecydowaliśmy się potraktować je w szczególny sposób. W bardzo małym pomieszczeniu zdecydowaliśmy się umieścić każdą pocztówkę w oddzielnej gablotce. Uzyskaliśmy w ten sposób bardzo uporządkowane, rytmiczne wypełnienie ścian. W czasie projektowania kuratorka wyrażała spore wątpliwości co do pomysłu na ekspozycję, jednakże nasze przekonanie o słuszności tej wizji oraz przychylne stanowisko głównego kuratora pozwoliło na konsekwentną realizację założeń. Pozytywnie zaskoczył nas proces tworzenia gabinetu – postęp prac mogliśmy odnotować z każdym tygodniem. Niestety ostatnim elementem aranżacji, który nie został wykonany zgodnie z założeniami i wymagał dużego ustępstwa z naszej strony, była pochylnia dla niepełnosprawnych. Mimo to finalny wyraz jest taki, jak od początku sobie wyobrażaliśmy. Gabinet uważamy za bardzo udany.

Gabinet Sreber i Platerów Warszawskich Główną myślą, która towarzyszyła nam przy projektowaniu tego gabinetu, był skarbiec, magazyn, do którego możemy wejść i podziwiać kunszt, z jakim zostały wykonane prezentowane obiekty. Górne półki są wprost przepełnione srebrami warszawskich zakładów złotniczych, dolną część ekspozycji tworzą zaś platery – przedmioty z definicji mniej wartościowe: wykonywane fabrycznie, zwykle posrebrzane. To ogromny zbiór obiektów, wymagający znalezienia odpowiedniej kompozycji wydobywającej ich walory estetyczne. Udało nam się to osiągnąć dzięki poświęceniu długiego czasu na ustawianie eksponatów zarówno na etapie projektowania, jak i w trakcie realizacji gabinetu. W gablotach zastosowaliśmy dodatkowe podstawki, które „rozrzeźbiają” wnętrza i pozwalają na lepsze wyeksponowanie obiektów. W efekcie kompozycja jest przemyślana, a eksponaty nie zasłaniają się wzajemnie. Pozytywnym zaskoczeniem było potwierdzenie słuszności decyzji o doborze tła dla sreber: biel doskonale podkreśla ich detale i wydobywa odbicia w polerowanych powierzchniach. Elementem, który nie został wykonany według pierwotnego projektu, jest pochylnia łącząca dwa pomieszczenia; podobnie jak w Gabinecie Pocztówek wymagało to dużego ustępstwa z naszej strony. Współpraca z kuratorką była bardzo intensywna, odbyło się wiele spotkań. Efekt końcowy przeszedł nasze najśmielsze oczekiwania.

Gabinet Widoków Warszawy Gabinet zawiera grafikę i malarstwo z przedstawieniami stolicy. Ściany dwóch dużych pomieszczeń połączonych amfiladowo zostały szczelnie wypełnione obrazami. W tych miejscach daliśmy zwiedzającym możliwość wygodnego kontemplowania sztuki w pozycji siedzącej, na miękkich sofach. Wrażliwe na światło grafiki i akwarele zostały umieszczone w bardzo dużych szufladach dwóch potężnych mebli kontrastujących z delikatnością eksponatów. Wyjątkowym obiektem umieszczonym w gabinecie jest makieta Starego i Nowego Miasta z końca XVIII wieku. Jej solidna podstawa została zrównoważona prostopadłościennym kloszem, w którym zamontowano oświetlenie. W pomieszczeniu, gdzie mieści się największa szufladera, na jednej ze ścian zawisła gablota z panoramą Warszawy wykonaną w technice drzeworytu. Wyzwaniem była realizacja odpowiedniej do niej pancernej szyby bez żadnych podziałów, o długości 3 m i wysokości 40 cm. Dzięki właściwemu projektowi masywność ramy gabloty nie jest odczuwalna dla patrzącego. Kurator gabinetu dał nam sporą elastyczność w sposobie ekspozycji oraz rozmieszczeniu eksponatów przy stałym zaangażowaniu i nadzorze merytorycznym. Negatywnym aspektem gabinetu był długotrwały okres niewłaściwego ustawienia oświetlenia obrazów, mimo wielu uwag zgłaszanych zarówno przez nas, jak i kuratora.

Dodatkowo zaprojektowaliśmy salę, w której znajduje się obraz Kucie kos Wojciecha Fangora. Wnętrze miało stanowić przestrzeń wytchnienia, odpoczynku, być może zgromadzenia większej liczby osób, dlatego wyposażyliśmy je w przeskalowane drewniane siedzisko z poduchami, na których można swobodnie odpocząć: położyć się na nich lub wyjąć je, położyć na podłodze, usiąść na nich i w dowolnej pozycji, bez skrępowania kontemplować obraz. Miejsce to ma być dopełnieniem pozostałych „gabinetów osobliwości”. Agnieszka Łańko, Michał Sokołowski, Patryk Żurawski PROJEKTANCI

Wystawa główna Rzeczy warszawskie

STYCZEŃ–LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

Fot. Marcin Czechowicz

Fot. Marcin Czechowicz Fot. MW

Fot. Marcin Czechowicz

Wystawa gล รณwna Rzeczy warszawskie

Fot. MW

Fot. Marcin Czechowicz

Wystawa gล รณwna Rzeczy warszawskie

Fot. MW

MAJ

Fot. Marcin Czechowicz

Wystawa gล รณwna Rzeczy warszawskie

Fot. Marcin Czechowicz

Fot. MW

Fot. Marcin Czechowicz

Wystawa główna Rzeczy warszawskie

I część wystawy OTWARTA W MAJU 2017 ROKU

Dane warszawskie KURATORZY: Paweł Jaworski, dr Zofia Oslislo-Piekarska, Grzegorz Piątek, dr Karol Piekarski, Klementyna Świeżewska OPRACOWANIE GRAFICZNE: dr Anna Światłowska

dr Anna Światłowska, fot. MW

dr Zofia Oslislo-Piekarska, fot. MW

Grzegorz Piątek, fot. MW

dr Karol Piekarski, fot. MW

Klementyna Świeżewska, fot. MW

Zastosowany system graficzny nawiązuje do uniwersalnego języka wizualnego Isotype stworzonego w Wiedniu w latach 20. ubiegłego wieku. Inspiracją były też opracowania kartograficzne atlasów z lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych. Na bazie przemyślanego doboru formy, koloru i liternictwa powstał wyrazisty, czytelny, ale współczesny język wizualny, który nie konkuruje z historycznymi wnętrzami piwnic staromiejskich oraz współgra z identyfikacją Muzeum Warszawy i wystawy głównej. Pozwala wizualizować dane w sposób angażujący i intuicyjny, ukazuje trudne do zaobserwowania zależności między informacjami i ułatwia samodzielne ich analizowanie. Dodatkową formą wizualizacji danych są makiety budynków utrzymane w estetyce infografik. Wystawa jest dwujęzyczna, po polsku i angielsku.

Ekspozycja Dane warszawskie pomyślana została jako uzupełnienie wystawy głównej. Ma zachować jej nienarracyjny, analogowy charakter, dając jednocześnie możliwość spojrzenia na miasto z innej perspektywy – poprzez dane statystyczne, czyli wiedzę o rzeczywistości ujętą w abstrakcyjny język liczb. Zadaniem zespołu było przestawienie danych w sposób, który pozwoli uchwycić specyfikę Warszawy i zachęci zwiedzającego do poszukiwania odpowiedzi na pytania o miasto, jego historię, teraźniejszość i przyszłość. Czemu zawdzięcza swój rozwój? Kim byli i są jego mieszkańcy? Jak żyli i żyją? Gdzie jest centrum miasta, a gdzie jego granice? W nawiązaniu do koncepcji wystawy głównej ekspozycja rezygnuje z klasycznej narracji historycznej, stawiającej w centrum zainteresowania ważne postaci, wydarzenia polityczne i wojny. Ich miejsce zajmują wielkoformatowe infografiki – wizualizacje danych ilustrujące gwałtowne przemiany w przestrzeni Warszawy. Dzięki umiejętnie zestawionym i zwizualizowanym statystykom można zweryfikować stereotypy na temat Warszawy, jej mieszkańców i przestrzeni. Można też precyzyjniej wskazać, które wydarzenia i zjawiska nadały jej obecny kształt i specyfikę. W trakcie ponad rocznych prac wybraliśmy dane, które są ze sobą porównywalne i dają możliwość pokazania długofalowych zjawisk i procesów. Pozwalają dostrzec ekonomiczne i społeczne przemiany miasta, mówią o politycznej przynależności Warszawy, o jej przestrzennym i demograficznym rozwoju, architektonicznych metamorfozach i cywilizacyjnych przeobrażeniach. Dużym wyzwaniem było wyselekcjonowanie i przedstawienie zebranego materiału tak, by dostarczyć podstawowej wiedzy zwiedzającym, którzy po raz pierwszy stykają się z miastem, i jednocześnie stanowić punkt wyjścia do bardziej pogłębionej refleksji dla tych, którzy Warszawę już znają.

dr Anna Światłowska

AUTORKA OPRACOWANIA GRAFICZNEGO

Fot. Marcin Czechowicz

Wystawa główna Rzeczy warszawskie

Dzieje kamienic KURATORKI: Barbara Hensel-Moszczyńska, Klementyna Świeżewska OPRACOWANIE GRAFICZNE: Joanna Bębenek, Maciej Chodziński, dr Anna Światłowska MAKIETY: Studio modelarskie ARCHIMOD

Barbara Hensel-Moszczyńska, fot. MW

Klementyna Świeżewska, fot. MW

Rok 2017 to czas intensywnych prac nad opracowaniem plastycznym ekspozycji Dzieje kamienic. Konsultowane były projekty graficzne odwzorowania strony Dekerta (pierzei północnej) oraz detali architektonicznych. Rysunek kamienic w skali 1 : 1 zawisł w piwnicach Muzeum Warszawskiej Pragi, gdzie nastąpiła finalna weryfikacja projektu. Równolegle trwały prace nad ostatecznym wyglądem trzech makiet kwartału zawartego między Rynkiem Starego Miasta, ulicami Nowomiejską i Krzywe Koło. Makiety ilustrują przemiany zachodzące na tym obszarze od momentu założenia Muzeum Dawnej Warszawy (1936), przez okres zniszczeń wojennych, po odbudowę. Z powodu braku pełnej dokumentacji technicznej budynków posiłkowaliśmy się dostępną ikonografią i zdjęciami lotniczymi. Jedenaście kamienic po północnej stronie Rynku, które zostały połączone w muzeum, można potraktować jako największy obiekt znajdujący się w zasobach Muzeum Warszawy. Budynki oraz elementy architektury kamienic są punktem wyjścia do odkrywania wydarzeń i postaci tworzących historię tego miejsca. W dziejach kamienic jak w soczewce skupiają się losy Warszawy. Ekspozycja znajduje się w piwnicach kamienicy nr 34 przystosowanej do celów wystawienniczych w czasach Muzeum Dawnej Warszawy. Jej dopełnieniem są opisy detali architektonicznych rozmieszone na wyższych kondygnacjach Muzeum. Dzieje kamienic stanowią element uzupełniający wystawy głównej Rzeczy warszawskie, pozwalający odnieść prezentowane tam obiekty do historii kamienic i miasta. Efekt końcowy to w dużej mierze zasługa wrażliwości i skrupulatności grafików Joanny Bębenek, Macieja Chodzińskiego i Ani Światłowskiej. Centralnym punktem tej części ekspozycji stały się makiety kamienic, które przyciągają uwagę zwiedzających i skłaniają do refleksji nad przemianami miasta.

Ekspozycja Dzieje kamienic składa się z graficznego odwzorowania fasady kamienic strony Dekerta z elementami interaktywnymi (otwierane drzwiczki, pod którymi można znaleźć szczegółowe informacje o wybranych elementach architektonicznych), wysuwanych pionowych szuflad z informacjami o kamienicach oraz makiet. Zastosowany system graficzny zachowuje spójność z sąsiadującą ekspozycją Dane warszawskie. Paleta barw ogranicza się do czerni i bieli, wyróżnione detale architektoniczne zostały odrysowane ręcznie przez Macieja Chodzińskiego i Joannę Bębenek. Język wizualny jest neutralny i współgra z zabytkowymi wnętrzami piwnic staromiejskich. Wystawa jest dwujęzyczna, po polsku i angielsku.

Barbara Hensel-Moszczyńska, Klementyna Świeżewska

dr Anna Światłowska

Fot. Marcin Czechowicz

AUTORKA OPRACOWANIA GRAFICZNEGO

KURATORKI

Wystawa główna Rzeczy warszawskie

Gabinet Archeologiczny KURATORKA: Karolina Blusiewicz 1966 EKSPONATÓW

Karolina Blusiewicz, fot. MW

Na początku 2017 roku ponad 500 zabytków archeologicznych, wybranych spośród najlepiej zachowanych i najbardziej reprezentatywnych dla kultury materialnej dawnych mieszkańców Warszawy, należało przygotować do ekspozycji. Konieczne było przeprowadzenie zabiegów konserwatorskich: odczyszczenie, wzmocnienie struktury, wymiana uzupełnień, a także wykonanie pełnej dokumentacji fotograficznej i opisowej każdego przedmiotu. W gromadzonych od blisko 70 lat zbiorach, poszczególne obiekty prezentowały różne podejście do kwestii rekonstrukcji. Zabytki wyklejano z fragmentów i odtwarzano ich pierwotną formę za pomocą gipsowych uzupełnień, które malowano w sposób całkowicie je ukrywający lub na kolor zbliżony, ale wyraźnie różny od oryginału. Często także pozostawiano naturalny, biały kolor gipsu. Inne, jak naczynia wydobyte podczas badań archeologicznych prowadzonych w piwnicach Muzeum, tylko wyklejano, bez wykonania pełnej rekonstrukcji. Ta różnorodność zastosowanych metod wydawała się chaotyczna, niekonsekwentna, mało atrakcyjna wizualnie. Powodowała chęć ujednolicenia zbioru poprzez rekonserwację według wspólnej dla wszystkich eksponatów zasady. Mimo dużych wątpliwości zdecydowałam się jednak pozostawić ten stan, zarówno ze względu na dobro obiektów, jak i z szacunku dla dawnych metod konserwacji. Okazało się to zaletą, a różnice w sposobach rekonstrukcji intrygują zwiedzających. Zaskakująco, najciekawsze są dla nich zabytki bez uzupełnień, które wyraźniej niż inne uzmysławiają zniszczenie przedmiotu i późniejsze odtwarzanie jego pierwotnej formy z niewielkich fragmentów. Gabinet archeologiczny montowany był jako ostatni, w gorącej atmosferze tuż przed otwarciem wystawy. Starannie przemyślany projekt, dobra organizacja pracy i wsparcie całego zespołu, pozwoliły wygrać ten wyścig z czasem. Karolina Blusiewicz KURATORKA

Fot. Marcin Czechowicz

Wystawa główna Rzeczy warszawskie

Gabinet Syren Warszawskich KURATOR: Krzysztof Zwierz 98 EKSPONATÓW

Krzysztof Zwierz, fot. MW

Do czasu otwarcia Gabinetu Syren Warszawskich w Muzeum Warszawy nie tworzono osobnej kolekcji postaci nieodłącznie związanej z herbem stolicy. Trafiały one do muzealnych zasobów w ramach poszerzania zbiorów rzemiosła artystycznego, medali, grafiki, fotografii i innych. Wyzwaniem stało się więc dla mnie stworzenie gabinetu z rozproszonych i różnorodnych rzeczy. Istotnym celem było pokazanie wielości kontekstów, w których pojawiała się postać Syreny – nie tylko na miejskich dokumentach, guzikach, plakietach i przypinkach okolicznościowych, ale również na przedmiotach codziennego użytku i dziełach sztuki. Wielość materiałów i technik również znalazła swoje odzwierciedlenie w gabinecie. Istotnym dla mnie aspektem była zmiana wizerunku warszawskiej Syreny. Jednak ze względu na ograniczony zasób jej wcześniejszych przedstawień w zbiorach muzealnych, udało się to tylko częściowo. Na wystawę wybrałem, łącznie z koniecznymi ze względów konserwatorskich wymianami, niespełna sto obiektów, w gabinecie eksponowane są 84. W połowie marca 2017 roku odbył się montaż gablot. Następnie Syreny po konserwacji zostały przewiezione z magazynów muzealnych do gabinetu. W drugiej połowie kwietnia rozpoczął się ich montaż w gablotach, a na początku maja wszystkie były już na swoich miejscach. Przyjęty do realizacji projekt architektoniczny zakładał rozmieszczenie czterdziestu trzech przeszklonych gablot w sali zlokalizowanej na parterze kamienicy numer 36. O ile efekt wizualny jest satysfakcjonujący, o tyle mało elastyczny projekt ma istotne ograniczenia związane z ewentualnym późniejszym umieszczeniem większych obiektów w gablotach. Co bardzo ważne, przeszklone gabloty nie są wizualną barierą między rzeczą a zwiedzającym. Wiele obiektów wyeksponowano pojedynczo, co jeszcze bardziej podkreśla ich wyjątkowość i unikatowość. Krzysztof Zwierz

Fot. Marcin Czechowicz

KURATOR

Wystawa główna Rzeczy warszawskie

Gabinet Pomników Warszawskich KURATOR: Tomasz Bylicki KURATORKA POMOCNICZA: Aleksandra Sołtan-Lipska 11 EKSPONATÓW

Tomasz Bylicki, fot. MW

Obecność kilku miniatur pomników warszawskich w muzealnej kolekcji brązów stała się inspiracją do stworzenia poświęconego im gabinetu. Realizacja prezentacji nie była prosta, Muzeum bowiem nie gromadziło nigdy systematycznie miniatur pomników warszawskich i w zbiorach brakuje wielu z nich, na przykład miniatur pomników księcia Józefa Poniatowskiego, Adama Mickiewicza, Bohaterów Getta i pomnika Poległym i Pomordowanym na Wschodzie. Jednocześnie obiektów tych nie ma w handlu antykwarycznym, niemożliwe było zatem pozyskanie ich do zbiorów w czasie organizowania ekspozycji. W trakcie pracy nad scenariuszem udało się zakupić na wystawę miniatury dwóch innych współczesnych pomników. Pozyskano je od ich twórców – Andrzeja Renesa (miniatura pomnika prymasa Stefana Wyszyńskiego) i Ryszarda Stryjeckiego (miniatura Pomnika Ofiar Rzezi Woli). O zakup tych obiektów wnioskowałem jako kurator gabinetu. Ostatecznie ustalona została lista 11 obiektów, które mogły dać w miarę pełny obraz historyczno-artystyczny pomników warszawskich, a ponadto zmieścić się w niewielkiej i niskiej sali, niedostosowanej do prezentacji tego typu obiektów. Swoją wizję ekspozycji, prostą i przejrzystą, podnoszącą walory prezentowanych obiektów przez pokazanie ich w wolnej przestrzeni, bez gablot, jak najbliżej widza, a jednocześnie gwarantującą tym obiektom bezpieczeństwo, przekazałem projektantom wystawy. Pierwsza wersja ich projektu była w zasadzie ostateczną. Udało się połączyć treść merytoryczną z estetyką niewielkiej ekspozycji. Tomasz Bylicki KURATOR

Fot. Marcin Czechowicz

Wystawa główna Rzeczy warszawskie

Gabinet Suwenirów KURATORKI: Agnieszka Dąbrowska, Monika Siwińska 90 EKSPONATÓW W CIĄGU ROKU, 87 W 1. ZMIANIE

Agnieszka Dąbrowska, fot. MW

Monika Siwińska, fot. MW

Gabinet Suwenirów zajmuje kameralną salę na parterze kamienicy nr 36 (Pod Murzynkiem). Przez okno widać spacerowiczów i sklepiki z warszawskimi pamiątkami. Na wystawie pokazujemy przedmioty pokrewne tym, które można kupić podczas staromiejskiego spaceru. Zbiór suwenirów powstawał od początku istnienia Muzeum. Traktowano go jednak po macoszemu – te drobne, błahe, często niegrzeszące urodą pamiątki bywały deprecjonowane i lekceważone, chowane w cieniu dzieł sztuki. Pomysł na przygotowanie stałej wystawy warszawskich suwenirów pozwolił wydobyć uniwersalny charakter tych drobiazgów i ich potencjał jako źródeł wiedzy o stolicy. Przy wyborze eksponatów przydały się umiejętności negocjacji, bo pamiątkarskie przedmioty okazały się atrakcyjne także dla kuratorów innych gabinetów, zwłaszcza Gabinetu Syren Warszawskich. Powstanie Gabinetu Suwenirów zmobilizowało nas do intensywnej rozbudowy kolekcji. W ciągu dwóch lat udało nam się pozyskać do tego zbioru blisko 50 nowych obiektów. Wciąż brakuje nam oryginalnych pamiątek współczesnych. Warto byłoby dołączyć do kolekcji, modne ostatnio, designerskie przedmioty inspirowane stołeczną architekturą modernistyczną. Wciąż szukamy także suwenirów związanych z Pałacem Kultury i Nauki oraz z warszawskimi legendami. Projekt gablot przewiduje możliwość montażu dodatkowych półek, więc nowe nabytki możemy pokazać publiczności. Z rozmów z gośćmi Gabinetu Suwenirów wynika, że uwagę przyciąga zwłaszcza osiemnastowieczny porcelanowy miśnieński imbryczek, z malowidłami w duchu wedut Canaletta. Dużo emocji budzą pamiątki z Warszawy produkowane w XIX i XX wieku przez okupujących miasto Rosjan czy Niemców. Ale najczęściej, przechodząc przez wystawę, zdarza nam się podsłuchać obwieszczane szeptem odkrycia: „Mam w domu taki talerz” lub „Mam podobną broszkę”. Agnieszka Dąbrowska, Monika Siwińska KURATORKI

Fot. Marcin Czechowicz

Wystawa główna Rzeczy warszawskie

Gabinet Widoków Warszawy KURATOR: Jacek Bochiński 434 EKSPONATY W CIĄGU ROKU (W TYM 72 OBRAZY i 362 GRAFIKI), 192 W 1. ZMIANIE

Jacek Bochiński, fot. MW

Koncepcja gabinetu powstała w 2016 roku. Najwłaściwszym sposobem prezentacji zbioru widoków wydał mi się układ chronologiczny – pokazanie miasta jako żywego, naturalne rozwijającego się organizmu: stopniowe narastanie tkanki miejskiej, powstawanie nowych obiektów architektonicznych, zmiany ich wyglądu spowodowane przebudową, modernizacją czy wojennymi zniszczeniami. Układ tematyczny – z pozoru kuszący, bo umożliwiający porównywanie tych samych miejsc w różnym czasie – odebrałby widzowi odczucie obserwowania ciągłości dziejów miasta. Nie dawałby również możliwości zaakcentowania tragicznych wydarzeń II wojny światowej, które odcisnęły głębokie piętno na wyglądzie współczesnej Warszawy. Układ chronologiczny umożliwił także obserwowanie zmian, jakie zachodziły w malarstwie. Przy wyborze prac kierowałem się nie tylko ich wartością artystyczną, ale również dokumentacyjną. Z tego wynikał sposób prezentacji obrazów na ścianach – gęsto zawieszone obok siebie w kilku rzędach przypominają galerie malarstwa w dawnych rezydencjach. Przy takiej aranżacji różne wymiary obrazów utrudniały ułożenie ich według przyjętych założeń. O ile małe płótna dawały sporą swobodę zmiany miejsca zawieszenia, o tyle duże – zwłaszcza o układzie poziomym – uniemożliwiały jakiekolwiek ich przesunięcie bez zniszczenia już wypracowanego układu. Sprawę komplikowały zamontowane na ścianach, w mało dyskretnych miejscach, czujniki przeciwpożarowe i kratki wentylacyjne. Wszystkie prace na papierze – akwarele, grafiki i rysunki zostały umieszczone w szufladach, aby chronić je przed światłem. Zaletą tego rozwiązania jest możliwość prezentacji w jednym meblu ekspozycyjnym około 120 prac. Doskonale sprawdził się pomysł zawieszenia na ścianie sali z grafikami jednego dużego drzeworytu z panoramą Warszawy jako wizytówki tego pomieszczenia. Mimo że drzeworyt ma 3 metry długości i ciężką stalową ramę, wygląda bardzo subtelnie. Trafną decyzją było także pozostawienie pomiędzy dwoma salami widoków makiety Warszawy pochodzącej z pierwszej ekspozycji z lat 50. XX wieku. Jacek Bochiński KURATOR

Fot. Marcin Czechowicz

Wystawa główna Rzeczy warszawskie

Gabinet Sreber i Platerów Warszawskich KURATORKA: Monika Siwińska 620 EKSPONATÓW

Monika Siwińska, fot. MW

Gabinet zajmuje dwa pomieszczenia na drugim piętrze kamienic nr 40 i 42. Mimo że sale są obszerne, niełatwo było w nich pomieścić skarby, które gromadzimy od ponad 60 lat. Od początku pracy nad Gabinetem chciałam wydobyć z magazynu jak najwięcej tych szlachetnych i cennych przedmiotów. Koncepcję prezentacji opracowałam w oparciu o założenia, które ukształtowały naszą kolekcję. Muzeum zbiera srebra i platery nie ze względu na ich formę czy przeznaczenie, lecz miejsce ich powstania. W centrum uwagi jest więc działający w Warszawie wytwórca. W moim zamyśle gabinet miał stać się trójwymiarowym katalogiem zbiorów, w którym srebra pogrupowane zostaną według klucza warsztatów. Odwołując się do książkowych katalogów złotnictwa, zdecydowałam się na alfabetyczny układ wytwórni. Uznałam, że układ chronologiczny, ze względu na długoletnią działalność niektórych zakładów, nie będzie czytelny. Na wystawie zostały zaprezentowane wszystkie warsztaty złotnicze, których wyroby, choćby najdrobniejsze, udało się nabyć do zbiorów. Przy aranżacji gabinetu dążyliśmy do maksymalnej prostoty i neutralności gablot. Jaki ma być ich kolor? Tu nie było wątpliwości – biały, by wydobyć blask srebrzystego metalu. Największym problemem przy powstawaniu wystawy były dla mnie teksty towarzyszące prezentacji. Podążając za koncepcją gabinetu, chciałam, by w szufladach z metryczkami obiektów znalazły się również opisy warsztatów. Nie mieściły się one jednak w schemacie informacji tekstowej przyjętym dla całej ekspozycji. Po negocjacjach zapadła decyzja, że zostaną umieszczone. Ze względu na brak miejsca musiałam ograniczyć opis każdego zakładu do trzystu znaków. To była prawdziwa ekwilibrystyka. Fot. Marcin Czechowicz

Monika Siwińska KURATORKA

Wystawa główna Rzeczy warszawskie

Gabinet Portretów KURATORZY: dr Paweł Ignaczak, dr Magdalena Wróblewska 84 EKSPONATY, 83 W 1. ZMIANIE

dr Paweł Ignaczak, fot. MW

dr Magdalena Wróblewska, fot. MW

Największym wyzwaniem w pracy nad gabinetem w 2017 roku była aranżacja portretów w niełatwej, trójdzielnej przestrzeni drugiego piętra kamienicy nr 38 (Kurowskiego). Kolekcja portretów Muzeum Warszawy nie jest pełna ani spójna pod żadnym względem: reprezentacji postaci historycznych, portrecistów warszawskich, epok i stylów w malarstwie. Wybór portretów na wystawę wiązał się zatem z wyodrębnieniem grup wizerunków zgromadzonych w kolekcji. Pierwsza grupa, którą dostrzegliśmy, to portrety ludzi władzy, świeckiej i duchownej, różnej rangi. Druga to żołnierze, uczestnicy wojen i zrywów patriotycznych. Trzecia, liczna i również reprezentowana głównie przez mężczyzn, to osoby których pozycję społeczną określa profesja – lekarze, przedsiębiorcy, uczeni i artyści. Na końcu wyodrębniliśmy grupę czwartą – jej związek z Warszawą często jest trudny do określenia, to kobiety, które przeszły do historii jako żony, matki, córki czy siostry sławnych mężczyzn. Wykorzystaliśmy zatem cztery ściany na prezentację grup, opisując w osobnym tekście wkład każdej z nich w dzieje Warszawy. W procesie aranżacji okazało się, że obrazy nie zawsze wyglądają na ścianach tak dobrze, jak na wstępnej wizualizacji projektantów wystawy, dokonywaliśmy zatem pewnych korekt w ich rozmieszczeniu. W przestrzeni gabinetu zdecydowaliśmy się umieścić portrety wykonane w innych mediach: miniatury, rzeźby, maski pośmiertne. Największym wyzwaniem było dla nas zaaranżowanie gabloty z miniaturami. Powstało kilka wariantów ich układu, ale żaden nie był zadowalający. Skuteczne okazało się ich komponowanie bezpośrednio w gablocie. Pozytywnym zaskoczeniem był dla nas spójny efekt końcowy. W trakcie prac nad projektem obawialiśmy się zestawień prac pochodzących z bardzo odległych czasem epok, a przede wszystkim o bardzo zróżnicowanej wartości artystycznej. dr Paweł Ignaczak, dr Magdalena Wróblewska KURATORZY

Fot. Marcin Czechowicz

Wystawa główna Rzeczy warszawskie

Gabinet Pocztówek KURATORKA: Elżbieta Kamińska 512 EKSPONATÓW W CIĄGU ROKU, 128 W 1. ZMIANIE

Elżbieta Kamińska, fot. MW

Do gabinetu wybrałam pocztówki z ponad dziewięciotysięcznego zbioru Muzeum Warszawy. W związku z wymogami konserwatorskimi przygotowałam cztery odsłony wystawy z prawie stu trzydziestoma eksponatami wymienianymi co kilka miesięcy. Wybór kart i ich układ nie był łatwy. W rezultacie zostały ułożone według tematów, które najlepiej pokazują różnorodność zbioru i zadowolą zarówno varsavianistów, wytrawnych kolekcjonerów, jak i osoby, spodziewające się podstawowych informacji o pocztówkach, kolekcji i dawnej Warszawie. Na wystawie znalazły się więc pocztówki pokazujące ulice i place Warszawy, pomniki, kościoły różnych wyznań i budynki obecne nieistniejące. Znawców pocztówek zainteresują karty reklamowe, a przede wszystkim ciekawostki kolekcjonerskie: stemple, znaczki, błędy na kartach, widoki na jedwabiu, pocztówki stereoskopowe, karty świąteczne i propagandowe, a także reprodukcje malarskie widoków Warszawy. Historyków zaciekawią karty z ilustracjami wydarzeń historycznych wystawiane w gabinecie podczas kolejnych zmian, adekwatnie do miesiąca, w którym wydarzenia miały miejsce. Do prezentacji wybrałam również najstarsze w kolekcji pocztówki litografowane z końca XIX wieku, pocztówki „nocne”, secesyjne i zdobione Syrenami. Nie zabrakło też zdjęć osób związanych z Warszawą – to ówcześni celebryci, gwiazdy teatru, operetki i filmu. W oddzielnej gablocie eksponowane są, często misternej roboty, albumy do przechowywania kart. Pocztówki wystawiono w efektownych gablotkach z indywidualnym oświetleniem. Po raz pierwszy w historii Muzeum poświęcono im oddzielny gabinet na stałej ekspozycji. Początkowo projekt przewidywał, że poszczególne gablotki będzie można łatwo obracać i pokazywać karty w pionie lub w poziomie. Niestety takich konstrukcji nie można było zrealizować. Chociaż gabinet prezentuje się dobrze i wielu osobom bardzo się podoba, to wymiana pocztówek jest trudna – pracochłonna i czasochłonna. Projekt Gabinetu Pocztówek wzbudzał we mnie wiele wątpliwości, ale efekt końcowy po realizacji jest świetny, a gabinet cieszy się dużym zainteresowaniem i sympatią. Elżbieta Kamińska

Fot. Marcin Czechowicz

KURATORKA

Wystawa główna Rzeczy warszawskie

Udział konserwatorów w pracach nad wystawą

przed kradzieżą chronią je zaś właściwe systemy zabezpieczeń. Materiały użyte do wykonania konstrukcji wystawienniczych spełniają normy gwarantujące brak ich wpływu na stan zachowania obiektów. Poddane konserwacji i przygotowane do prezentacji muzealia musiały być przeniesione do przygotowanych dla nich gabinetów. Również na tym etapie tworzenia pierwszej części wystawy głównej konieczne było zaangażowanie konserwatorów i ich współpraca z innymi działami Muzeum, jak np. Dział Przechowywania Zbiorów, Dział Logistyki, Dział Organizacji Wystaw. Właściwe zapakowanie obiektów z użyciem odpowiednich materiałów opakunkowych i bezpieczny transport samochodem muzealnym przystosowanym do przewozu eksponatów gwarantowało dostarczenie cennych muzealiów bez jakiegokolwiek negatywnego wpływu na ich stan zachowania. Podsumowując udział Pionu Konserwacji Zbiorów w realizacji pierwszego etapu wystawy głównej, mogę stwierdzić z zadowoleniem, że cel nadrzędny, którym kierują się konserwatorzy dzieł sztuki, został w pełni osiągnięty – obiekty po konserwacji trafiły do właściwie przygotowanych przestrzeni nowo otwartej wystawy, gdzie pod nadzorem i opieką konserwatorską są bezpiecznie prezentowane zwiedzającym.

(ZOB. TAKŻE Pion konserwatorski, s. 211)

Robert Kołodziejski, fot. MW

Realizacja każdego projektu muzealnego, obejmującego zbiory muzealne, wymaga udziału konserwatora dzieł sztuki. Bez względu na skalę i złożoność przedsięwzięcia przy jego realizacji obowiązuje jedna, kluczowa zasada: należy zapewnić właściwe warunki eksponowania muzealiów. Uzyskanie akceptowalnego efektu końcowego jest możliwe, gdy w projekcie zostają uwzględnione określone wskazania konserwatorskie dostosowane do typu i rodzajów materiałów, z jakich wykonano obiekty. Stworzenie odpowiednich warunków prezentacji tak różnorodnych zbiorów, jak na wystawie głównej Rzeczy warszawskie, nie było łatwym zadaniem. Już na etapie szeroko pojętych prac remontowych realizowanych w Muzeum Warszawy należało podjąć decyzję o instalacji systemu wentylacyjnego, który będzie dawał możliwość zapewnienia właściwych warunków termicznych i wilgotnościowych we wnętrzach sal ekspozycyjnych. Skuteczność jego działania rejestrowana jest dzięki systemowi stałego monitorowania klimatu. Niezależnie od zastosowanych rozwiązań technologicznych warunki klimatyczne mierzone są cyklicznie przez konserwatorów w trakcie przeglądów stanu obiektów na wystawie. Kolejnym czynnikiem o znaczącym wpływie na bezpieczeństwo eksponowania obiektów jest światło. I ta kwestia była konsultowana z projektantami wystawy i kuratorami gabinetów. Podjęto wówczas decyzję o zaklejeniu szyb w salach ekspozycyjnych specjalistycznymi foliami, redukującymi natężenie światła słonecznego oraz eliminującymi całkowicie z jego widma bardzo szkodliwe dla muzealiów promieniowanie UV. Dodatkowo zainstalowano zasłony i rolety okienne. W salach wystawowych wprowadzono oświetlenie typu LED, spełniające normy obowiązujące w muzealnictwie. Każdy reflektor posiada możliwość regulacji natężenia emitowanego światła i możliwość regulacji szerokości strumienia światła, które nie emituje szkodliwego promieniowania cieplnego IR oraz UV, jednocześnie temperatura barwowa tego światła oddaje właściwa kolorystykę prezentowanych obiektów. Istotnym elementem wymagającym omówienia już na etapie projektowym był sposób prezentacji eksponatów: konstrukcja gablot i ekspozytorów, a przede wszystkim materiały użyte do ich wykonania. W efekcie udało się zapewnić obiektom stabilną ekspozycję. Zabezpieczone są przed ewentualnymi urazami mechanicznymi,

Robert Kołodziejski

GŁÓWNY KONSERWATOR ZBIORÓW

Teksty na wystawie

dr Ewa Klekot, fot. MW

W I etapie realizacji wystawy głównej w 2017 roku przygotowano, wyprodukowano i rozmieszczono w przestrzeni wystawowej tablice z podpisami do ośmiu gabinetów oraz towarzyszącej im ekspozycji Dzieje kamienic. Wyprodukowano i rozmieszczono też podpisy zawierające informacje o wyróżnionych elementach architektury kamienic muzealnych. Podpisy w gabinetach opracowano według przyjętego w 2016 roku systemu informacji tekstowej. Hierarchizuje on przekazywaną informację i strukturuje w cztery rodzaje tekstów: tekst kuratorski (jeden w gabinecie); teksty do grup obiektów (dwa do pięciu w gabinecie); teksty do obiektów wiodących (jeden do czterech w gabinecie), oraz teksty zawierające opisy metryczkowe, których liczba odpowiada liczbie prezentowanych obiektów. Hierarchia informacji wyraża się zarówno w objętości

Wystawa główna Rzeczy warszawskie

Program edukacyjny towarzyszący wystawie

tekstu każdego rodzaju, jak i w zróżnicowaniu wielkości i grubości kroju Good Pro, przyjętego dla całej informacji tekstowej Muzeum. Rozmieszczenie tekstów informacyjnych zostało ustalone na etapie przygotowywania projektu wystawy, choć w pojedynczych przypadkach w trakcie prac in situ zmieniono usytuowanie tablicy z tekstem, mając na względzie przede wszystkim jego dostępność dla zwiedzającego. Informacje w postaci tekstu ciągłego (teksty kuratorskie, grupowe, do obiektów wiodących oraz wyróżnionych elementów architektury w ramach Dziejów kamienic) zostały przygotowane merytorycznie przez kuratorki i kuratorów. Zasady i struktura informacji były im wcześniej znane ze spotkań zespołu do spraw wystawy głównej, które odbywały się na różnych etapach przygotowania koncepcji systemu informacji w 2016 roku oraz jego wdrażania w latach 2016 i 2017. Dysponowali też sporządzonymi na piśmie wskazówkami dotyczącymi konstrukcji tekstów oraz schematem systemu informacji. Treść podpisu metryczkowego, jego interpunkcja oraz układ graficzny były przedmiotem dyskusji całego zespołu kuratorskiego, podczas której punkt odniesienia stanowiła ustalona koncepcja systemu informacji. Przyjęty zapis ma formę ujednoliconą, lecz w związku ze zróżnicowaniem obiektów występują niewielkie różnice między poszczególnymi gabinetami. Forma tablic z opisami metryczkowymi jest uzależniona od architektury gabinetu i konstrukcji mebli ekspozycyjnych. W wielu wypadkach metryczkom towarzyszą schematyczne rysunki umożliwiające identyfikację obiektów. Materiał tekstowy przygotowany przez kuratorki i kuratorów podlegał opracowaniu redakcyjnemu. Tekst był następnie akceptowany przez Zastępcę Dyrektora ds. merytorycznych dr. Jarosława Trybusia i autoryzowany przez kuratorkę lub kuratora. Po autoryzacji teksty były kierowane do tłumaczenia, a przekłady konsultowane przez kuratorki i kuratorów oraz poddawane redakcji merytorycznej. Następnie teksty w obu językach podlegały korekcie, składowi zgodnie z projektem graficznym, ponownej korekcie na składzie, merytorycznej akceptacji autorki systemu informacji tekstowej i były kierowane do produkcji.

Radosław Adamski, fot. MW PRZYGOTOWANIE PROGRAMU EDUKACYJNEGO: Zespół Działu Edukacji w składzie: Anna Marks, Teresa Łempicka, Katarzyna Szafrańska, Anna Zdanowska, Anna Kobyłecka, Ewa Grzywacz, Jan Bliźniak

Wystawa główna Rzeczy warszawskie to punkt wyjścia do realizacji naszego celu, jakim jest budzenie zainteresowania wielowątkową historią stolicy i jej mieszkańców. W tworzenie nowego programu edukacyjnego zaangażowany był cały zespół Działu Edukacji Muzeum Warszawy. Pracę rozpoczęliśmy od spotkań z kuratorami. Poznaliśmy założenia ekspozycji oraz obiekty i ich historie. Podział wystawy na tematyczne gabinety sugerował wybór treści. Poszerzaliśmy ten zbiór o kolejne pomysły, odnajdując wątki łączące przedmioty z różnych gabinetów. Otrzymaliśmy trudny do realizacji, obszerny zestaw tematów odzwierciedlający złożoną historię Warszawy, następnie dokonaliśmy ostatecznego wyboru zagadnień, które stały się podstawą scenariuszy zajęć. Podczas przygotowywania oferty zajęć skorzystaliśmy z lokalizacji i architektury naszej instytucji – odnalezienie się w labiryncie wnętrz muzealnych kamienic za każdym razem budzi duże emocje wśród gości Muzeum. Mamy świadomość, że współcześnie wiele źródeł wiedzy jest łatwiej dostępnych niż wystawy muzealne, nie rezygnujemy jednak z przekazywania wiadomości. Popularyzujemy dzieje miasta, odwołując się do doświadczeń i bezpośrednich przeżyć widzów. Nasi goście rozwijają indywidualne umiejętności lub kompetencje społeczne poprzez pracę w kilkuosobowych zespołach. Chcemy uwrażliwiać zwiedzających na wartość kontaktu z oryginalnymi przedmiotami, staramy się motywować ich do działania. Zależy nam na tym, aby wizyta w Muzeum dostarczała inspirujących doświadczeń i pozostawiała pozytywne wspomnienia. Poprzez działania edukacyjne umożliwiamy widzom podejmowanie wyzwań, w obliczu których często stają badacze i artyści.

dr Ewa Klekot

AUTORKA SYSTEMU INFORMACJI TEKSTOWEJ, REDAKTORKA TEKSTÓW POLSKO- i ANGLOJĘZYCZNYCH

Radosław Adamski KIEROWNIK DZIAŁU EDUKACJI

Wystawa główna Rzeczy warszawskie

Autorskie ścieżki dźwiękowe

Książka towarzysząca wystawie

Anna Mizikowska, fot. ze zbiorów prywatnych

Małgorzata Mycielska, fot. MW

Gdy zespół kuratorów przedstawił pracownikom Muzeum Warszawy ostateczną koncepcję wystawy głównej – dość rewolucyjną, opartą na eksponatach, którym towarzyszy krótka informacja – uznałam, że wielu odbiorcom przyda się podpowiedź, jak „czytać” tę wystawę. Od razu wiedziałam, że chcę stworzyć audioprzewodnik. Taki, którego zwiedzający chciałby – a nie musiał – słuchać. Pełen muzyki, bo o żadnym polskim mieście nie napisano tylu piosenek co o Warszawie. I z wyjątkowym narratorem. Ten powinien być silnie związany z miastem, by mógł przez pryzmat swojej biografii, swoich doświadczeń i emocji poznawać Rzeczy warszawskie i opowiadać o nich innym. Stworzyłam listę osób powszechnie znanych i lubianych, którym można by zaproponować nagranie. Nie wszyscy mogli przyjąć zaproszenie, najczęściej ze względu na krótki termin. Czasem słyszałam: „Jestem za młoda/y, żeby wspominać”. Wśród wyjątkowych przewodników wystawy znaleźli się: dama polskiego kina Beata Tyszkiewicz, warszawianka urodzona w Pałacu w Wilanowie, wychowywana w domu rodziców przy Krzywym Kole i w pałacu dziadków przy ul. Litewskiej; Jurek Owsiak, Honorowy Obywatel Warszawy, dusza Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy, zafascynowany Warszawą, od lat opisujący ją na swoim video blogu; prof. Maria Poprzęcka – autorytet wśród historyków sztuki, żoliborzanka od urodzenia; oraz główny kurator wystawy, dr. Jarosław Trybuś, Zastępca Dyrektora ds. merytorycznych. W kamienicach przy Rynku Starego Miasta trwał jeszcze remont, a ścieżki musiały być gotowe na otwarcie wystawy! To była niezwykła, niepowtarzalna przygoda.

Rzeczy warszawskie / The Things of Warsaw KONCEPCJA: dr Jarosław Trybuś REDAKCJA: Małgorzata Mycielska, Małgorzata Jurkiewicz ZDJĘCIA: Igor Oleś, Adrian Czechowski PROJEKT GRAFICZNY: Anna Piwowar (ZOB. WIĘCEJ Wydawnictwa, s. 323)

Książka towarzysząca ekspozycji Rzeczy warszawskie ma przede wszystkim prezentować ideę wystawy głównej. Skupia się więc na obiektach-rzeczach, które są pogrupowane w 21 gabinetach tematycznych. Nie jest tradycyjnym katalogiem ani albumem, choć zawiera wybrane elementy obu. Jej koncepcja, niespotykana w publikacjach muzealnych, polega na pokazaniu eksponatów w skali rzeczywistej. Zbliżenie, fragmentaryczność dużych obiektów skontrastowana została z małymi rzeczami, nad którymi trzeba się pochylić, by je obejrzeć. Obiekt pokazany tylko częściowo przedstawiony został na towarzyszącym mu w prezentacji rysunku, przez to czytelnik ma pojęcie o tym, jak wygląda w całości. Układ treści w książce również odpowiada układowi wystawy. Tak jak sale muzealne książka podzielona została na 21 rozdziałów odpowiadających poszczególnym gabinetom. W każdym rozdziale prezentowane są obiekty wiodące, wyróżnione na wystawie. Struktura tekstów opisujących poszczególne rzeczy, a także same gabinety jest tożsama ze strukturą tekstów na wystawie. Treść została jednak bardziej rozbudowana po to, by w pełniejszy sposób poprzez mikrohistorie rzeczy opowiedzieć złożoną historię Warszawy. Książka może być więc przewodnikiem po ekspozycji, lecz także jej uzupełnieniem i dopełnieniem, do czytania i oglądania w domu. Forma graficzna odpowiada projektowi wystawy – jest oszczędna, prosta, przejrzysta. Biała okładka z czarnym tytułem odnosi się do monochromatycznej aranżacji gabinetów. Szeryfowy krój pisma Bembo, przetworzenie renesansowej antykwy, nadaje książce klasyczny wyraz, łagodzi oryginalny, dla niektórych kontrowersyjny sposób prezentacji samych rzeczy. Polsko- i anglojęzyczna wersja książki nie różnią się graficznie. Natomiast teksty w wersji anglojęzycznej zostały uzupełnione o kontekst historyczny i tak zredagowane, by były zrozumiałe dla zagranicznego czytelnika.

Anna Mizikowska

AUTORKA KONCEPCJI

Małgorzata Mycielska REDAKTORKA

Wystawa główna Rzeczy warszawskie

Przestrzeń wystawy wystawa główna przestrzenie uzupełniające

-1

1 1

Dane warszawskie

Dzieje kamienic

Gabinet Archeologiczny

1 3 3 1

Gabinet Widoków Warszawy

Gabinet Fotografii

Gabinet Rysunków Architektonicznych

2 3 3 3 3 10

11 11

2 4

Gabinet Syren Warszawskich

Gabinet Pomników Warszawskich

Gabinet Suwenirów

Gabinet Pocztówek

Gabinet Planów i Map Warszawy

Gabinet Detalu Architektonicznego

9 4

kasa

wejście wystawa główna

Fangor

Gabinet Sreber i Platerów Warszawskich

Gabinet Portretów

Gabinet Medali

Gabinet Brązów Warszawskich

Gabinet Ubiorów

8 13

6 7 wejście księgarnia

17 17

Wystawa główna Rzeczy warszawskie

II część wystawy

3 21

OTWARCIE PLANOWANE NA CZERWIEC 2018 ROKU

Gabinet Opakowań Firm Warszawskich

Gabinet Galanterii Patriotycznej

Gabinet Relikwii

Gabinet Ludwika Gocla

Gabinet Galanterii Patriotycznej KURATORKA: dr Jolanta Niklewska KURATORKA POMOCNICZA: dr Ewa Wieruch-Jankowska 470 EKSPONATÓW

Gabinet Ubiorów KURATORKA: Agnieszka Dąbrowska 121 EKSPONATÓW W CIĄGU ROKU, 110 W 1. ZMIANIE

20 19

Gabinet Brązów Warszawskich KURATORKA: dr Ewa Wieruch-Jankowska 68 EKSPONATÓW

Gabinet Rysunku Architektonicznego

Gabinet Schielów

Gabinet Zegarów Warszawskich

KURATORZY: dr Andrzej Skalimowski, dr Katarzyna Wagner 186 EKSPONATÓW W CIĄGU ROKU, 48 W 1. ZMIANIE

Gabinet Relikwii KURATOR: Julian Borkowski 64 EKSPONATÓW W CIĄGU ROKU, 53 W 1. ZMIANIE

Gabinet Zegarów Warszawskich

KURATORKI: Agnieszka Dąbrowska, Monika Siwińska 66 EKSPONATÓW

Gabinet Schielów KURATORKA: dr Ewa Klekot KURATORKA POMOCNICZA: Małgorzata Heymer 182 EKSPONATÓW W CIĄGU ROKU, 106 W 1. ZMIANIE

5 24

Gabinet Fotografii

punkt widokowy

KURATORZY: dr Anna Kotańska, Anna Topolska, Nicolas Grospierre 1344 EKSPONATÓW W CIĄGU ROKU, 336 W 1. ZMIANIE

Gabinet Detalu Architektonicznego KURATORKA: Ewa Perlińska-Kobierzyńska 28 EKSPONATÓW

Gabinet Planów i Map Warszawy KURATOR: dr Paweł E. Weszpiński 84 EKSPONATÓW W CIĄGU ROKU, 21 W 1. ZMIANIE

Gabinet Ludwika Gocla KURATORKA: dr Ewa Klekot KURATOR POMOCNICZY: Piotr Głogowski 168 EKSPONATÓW W CIĄGU ROKU, 67 W 1. ZMIANIE

Gabinet Medali KURATORKA: Aleksandra Sołtan-Lipska 512 EKSPONATÓW

Gabinet Opakowań Firm Warszawskich KURATORZY: Małgorzata Berezowska, Marcin Więcek (do grudnia 2017) 244 EKSPONATY W CIĄGU ROKU, 187 W 1. ZMIANIE

Wystawa główna Rzeczy warszawskie

Kampania ponownego otwarcia Muzeum Muzeum OdNowa i wystawy głównej Rzeczy warszawskie

PROJEKTY GRAFICZNE

Kampania Rzeczy warszawskie FOTOGRAFIE: Jacek Kołodziejski PROJEKT GRAFICZNY: Ania Światłowska

Wstępny etap kampanii rozpoczął się w styczniu 2017 roku od opublikowania na nośnikach reklamy zewnętrznej kreatywnych plakatów informujących o zbliżającym się wydarzeniu. Równolegle na kanale YouTube pojawił się filmowy zwiastun Muzeum Warszawy od nowa, dobrze przyjęty przez media. Dopełnieniem były działania w mediach społecznościowych, media relations, a także gadżety, które w niedługim czasie zyskały sympatię warszawiaków. W kwietniu rozpoczęła się promocja outdoorowa, w której wykorzystano kompozycje fotografa Jacka Kołodziejskiego złożone z wybranych obiektów nowej wystawy głównej; kampanię zaprojektowała autorka wielokrotnie wyróżnianej identyfikacji wizualnej Muzeum Warszawy – dr Anna Światłowska, muzealna projektantka graficzna. Kampanii promocyjnej towarzyszyły akcje w mediach społecznościowych, start nowej strony internetowej Muzeum Warszawy i jego oddziałów oraz trzy animowane spoty przedstawiające historie wybranych obiektów prezentowanych na wystawie głównej Rzeczy warszawskie. Dla osób zainteresowanych kulisami tworzenia wystawy i kampanii przygotowano spoty making of. W kwietniu i maju miały miejsce niestandardowe działania we współpracy z mediami, jak dodatki tematyczne i insertowanie do jednego ze stołecznych dzienników oraz happening malowania muralu prezentującego wybrane z części wystawy głównej Dane warszawskie. Powstała również seria eleganckich gadżetów Rzeczy warszawskie, część z nich można było wygrać w konkursach organizowanych cyklicznie na profilach społecznościowych Muzeum i Urzędu m.st. Warszawy.

Osią kampanii była kreacja opracowana przy współpracy z uznanym i wielokrotnie nagradzanym fotografem młodego pokolenia Jackiem Kołodziejskim. Chodziło o przełożenie na nowoczesny język wizualny klasycznej koncepcji „muzealnych martwych natur” z wykorzystaniem wyłącznie obiektów z wystawy głównej. Powstało pięć przewrotnych kompozycji wykorzystanych w kampanii outdoorowej – z pozoru klasycznych, lecz przy bliższym spojrzeniu zaskakujących i nieoczywistych. Rzeczy były na nich wyjęte z kontekstu, ujęte w oryginalne zestawienia. Plakaty kampanii prowokowały do pytań o ich zależności i stojące za nimi historie.

Kampania Rzeczy warszawskie, fot. Jacek Kołodziejski, proj. Ania Światłowska

Wystawa główna Rzeczy warszawskie

Kampania Rzeczy warszawskie, fot. Jacek Kołodziejski, proj. Ania Światłowska

Wystawa główna Rzeczy warszawskie

Elementy kampanii reklamowej

Mural HAPPENING: 26 maja

STYCZEŃ

MURAL EKSPONOWANY W DNIACH: 26 maja – 8 czerwca

Teaser Muzeum Warszawy od nowa:

PROJEKT GRAFICZNY: Ania Światłowska

nośniki outdoor w Warszawie

WYKONANIE: Good Looking Studio

50 nośników na wiatach przystankowych

Podczas happeningu na ścianach otaczających plac przy południowym wyjściu z Metra Centrum powstał mural na podstawie Danych warszawskich, części wystawy głównej. Powierzchnia została udostępniona dzięki uprzejmości Biura Marketingu Miasta.

Kampania Rzeczy warszawskie i Muzeum OdNowa KWIECIEŃ nośniki na słupach, metroboardach, cityscrollach (przy wejściach do metra) – łącznie 58 powierzchni reklamowych spoty promujące otwarcie, prezentowane na peronach metra, w tramwajach i w przejściu Metra Świętokrzyska: infoscreeny – 31 ekranów po 400 emisji na dobę (łącznie 12 400 emisji dziennie) tramwaje typu Swing i Jazz – 220 pojazdów, ponad 1500 ekranów (minimum 6 emisji na godzinę) ekrany multimedialne na stacji Metro Świętokrzyska (minimum 6 emisji na godzinę) MAJ 32 słupy na Krakowskim Przedmieściu, pl. Na Rozdrożu, w centrum Warszawy 20 metroboardów na peronach metra 38 citylightów/cityscrollów przy wejściach do metra 101 citylightów na wiatach przystankowych Łącznie 191 powierzchni reklamowych

Malowanie muralu inspirowanego Danymi warszawskimi, fot. MW

(część dzięki uprzejmości Biura Marketingu Miasta) Dodatkowo spoty puszczane w tramwajach i na stacji Metro Świętokrzyska

Spoty i animacje

(dzięki uprzejmości Biura Marketingu Miasta)

Zrealizowano dwa spoty w formie zwiastunów: zapowiadający otwarcie Muzeum Warszawy oraz prezentujący kulisy powstawania wystawy głównej Rzeczy warszawskie. AUTOR SPOTU O KULISACH TWORZENIA WYSTAWY: Bartosz Bobkowski AUTOR ZWIASTUNU OTWARCIA: Mikołaj Górecki

Zrealizowano trzy animacje prezentujące mikrohistorie trzech obiektów z wystawy głównej portretem królowej Marii Kazimiery Sobieskiej (Gabinet Portretów), klamką z Ratusza (Gabinet Syren Warszawskich) oraz serią pocztówek-nokturnów (Gabinet Pocztówek). Były prezentowane na nośnikach komunikacji miejskiej i w galerii Metro Świętokrzyska. AUTOR ANIMACJI: Lesław Dobrucki

Zrealizowano serię dziesięciu spotów making of – dokumentujących proces modernizacji siedziby głównej, w tym spot pokazujący kulisy powstawania zdjęć do kampanii promocyjnej.

Fot. Maciej Kruger/Warexpo

AUTOR SPOTÓW: Patryk Bugajski

Wystawa główna Rzeczy warszawskie

Spotkania z mediami

Dotarcie

26 KWIETNIA

Konferencja prasowa podsumowująca projekt

liczba osób, do których trafił przekaz

LICZBA PRZEDSTAWICIELI MEDIÓW BIORĄCYCH UDZIAŁ W SPOTKANIU:

21 377 682 prasa

ponad 80 osób

Oficjalnie poinformowano o zakończeniu prowadzonej nieprzerwanie od 2014 roku gruntownej modernizacji Muzeum Warszawy oraz zapowiedziano otwarcie wystawy głównej Rzeczy warszawskie. W konferencji udział wzięli przedstawiciele mediów o zasięgu ogólnopolskim, regionalnym i lokalnym (wysokonakładowych i prestiżowych), a także przedstawiciele Ambasady Królestwa Norwegii, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Urzędu m.st. Warszawy

14 198 918 26 844 980 10 666 724 radio TV internet

Publikacje w tytułach wysokojakościowych w mediach ogólnopolskich, wysokonakładowych i opiniotwórczych, m.in.: prasa: „Gazeta Wyborcza”, „Rzeczpospolita”, „Polityka”, „Puls Biznesu”, „Zwierciadło”, „Twój Styl”, „JOY”, „Gala”, „Super Express”, „Nasze Miasto”, „Co Jest Grane24”, „Fakt Warszawa”, „Stolica”, „K Mag”, „Architektura-murator”, „Wizzair magazine”, „Szum”; internet: rp.pl, elle.pl, tvn24,pl, ddtvn.pl, pudelek.pl, cojestgrane24.pl, onet.pl, culture.pl, gazetaprawna.pl, newsweek.pl, wprost.pl, fakt.pl, warszawa.tvp.pl,

23 MAJA

wyborcza.pl, warszawawpigulce.pl; TV: TVN, TVP

Dwa oprowadzania po wystawie dla mediów

Kultura, TVP3 Warszawa, Polsat News, TTV, TVN24, TVP Polonia, TV Republika, TVP Info; radio: Eska,

LICZBA PRZEDSTAWICIELI MEDIÓW BIORĄCYCH UDZIAŁ W WYDARZENIU: ponad 50 osób

Zet, RMF FM, Kolor, RDC, Polskie Radio, Radio WAWA, Radio Warszawa, TOK FM

PROWADZENIE: Dyrektor Muzeum Warszawy Ewa Nekanda-Trepka, Zastępca Dyrektora ds. merytorycznych dr Jarosław Trybuś PONADTO

Wybór publikacji prasowych o ponownym otwarciu Muzeum Warszawy i wystawy głównej Rzeczy warszawskie

UCZESTNICY: polscy dziennikarze, fotoreporte-

Zmodernizowane wnętrza w programach telewizyjnych

Kilkadziesiąt spotkań i indywidualnych oprowadzań przez dyrekcję i kuratorów rzy, blogerzy, ekipy filmowe, zagraniczni dziennikarze, blogerzy i influencerzy, m.in. z Austrii,

Przestrzeń Muzeum Warszawy była wielokrotnie wykorzystywana jako tło w programach telewizyjnych, m.in. Kulturalni PL (TVP Kultura), CHIP (TVP Warszawa), Dzień Dobry TVN.

Czech, Francji, Izraela, Szanghaju

Publikacje w mediach ponad

4 600 W TYM:

268 prasa

569 radio

118 TV

3729 internet

Wystawa główna Rzeczy warszawskie

Działania specjalne Warsztaty dla przedstawicieli Urzędu Miasta z komunikacji Muzeum OdNowa MARZEC PROWADZENIE: dr Jacek Wasilewski

Preview dla warszawiaków w Noc Muzeów 20 MAJA

Udostępnienie warszawiakom wejścia do zabytkowych wnętrz kamienic przed oficjalnym otwarciem. Organizacja serii pięciu oprowadzań kuratorskich dla stu zwycięzców konkursów w mediach społecznościowych. Komunikacja z mieszkańcami 24 CZERWCA

Spotkanie z przedstawicielami wspólnot mieszkaniowych i lokalnych przedsiębiorców. Współpraca z warszawską kawiarnią Lukullus Publikacja informacji o otwarciu Muzeum Warszawy połączona z zaproszeniem dodanym do opakowań na sezon letni. ZASIĘG AKCJI: 80 000 klientów w sezonie

Informacja w hotelach i hostelach Kolportaż 30 tys. minicards do 55 lokalizacji na terenie Warszawy, w tym do 34 hoteli, 15 hosteli, oraz Punktów Informacji Turystycznej.

Materiały promocyjne Notes warszawski, Kalendarz warszawski 2017 ścienny i książkowy, zawierający odliczanie do otwarcia Muzeum w maju, kluczowe daty z historii miasta odnoszące się do obiektów wystawy głównej i infografikę poświęconą wystawie głównej Rzeczy warszawskie.

Materiały promocyjne towarzyszące ponownemu otwarciu Muzeum i wystawie głównej Rzeczy warszawskie, zaprojektowane przez Anię Światłowską oraz Joannę Bębenek (Kalendarz i Notes warszawski), fot. Ania Światłowska

Otwarcie siedziby Muzeum i I części wystawy głównej Rzeczy warszawskie Część oficjalną spotkania poprowadzili Dyrektor Muzeum Warszawy Ewa Nekanda-Trepka, Wiceprezydent m.st. Warszawy Renata Kaznowska oraz Zastępca Dyrektora ds. merytorycznych dr Jarosław Trybuś. Wśród gości znaleźli się m.in.: dr Ching Ling Wang, Fine and Decorative Arts Department Rijksmuseum w Amsterdamie, Henrik von Achen w Universitetsmuseet w Bergen, Eli Kristine Økland Hausken, Universitetsmuseet w Bergen, Karolina Tylus-Sowa, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, prof. dr hab. Małgorzata Omilanowska, Agnieszka Morawińska, Dyrektor Muzeum Narodowego w Warszawie, dr Tomasz Makowski, Dyrektor Biblioteki Narodowej i przewodniczący Rady Muzeum Warszawy, prof. Marta Leśniakowska.

PROJEKT GRAFICZNY: Joanna Bębenek

Seria zeszytów, zakładki do książek, spinacze w kształcie Syreny, torba Rzeczy warszawskie, pudełko Rzeczy warszawskie. PROJEKT GRAFICZNY: Ania Światłowska

Wystawa główna Rzeczy warszawskie

Otwarcie dla mieszkańców Warszawy 26–28 MAJA MIEJSCE: Rynek Starego Miasta, siedziba Muzeum Warszawy 26 MAJA

Oficjalne otwarcie PROWADZENIE: Paweł Sztompke

Przemówienia wygłosiły: gospodarz wydarzenia Prezydent m.st. Warszawy Hanna Gronkiewicz-Waltz, Dyrektor Departamentu Dziedzictwa Kulturowego Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego dr Paulina Florjanowicz, Dyrektor Muzeum Warszawy Ewa Nekanda-Trepka. Uroczystości towarzyszył koncert Sinfonii Varsovii Brass z solistą Jerzym Małkiem.

Przemówienie Dyrektor Muzeum Warszawy Ewy Nekandy-Trepki

Przemówienie głównego kuratora dr. Jarosława Trybusia w otoczeniu zespołu kuratorskiego

Dyrektor Muzeum Warszawy Ewa Nekanda-Trepka, Dyrektor Departamentu Dziedzictwa Kulturowego dr Paulina Florjanowicz i Prezydent m.st. Warszawy Hanna Gronkiewicz-Waltz wśród publiczności otwarcia

Koncert Sinfonii Varsovii Brass z solistą Jerzym Małkiem Fot. Alicja Szulc

Zwiedzanie wystawy głównej Rzeczy warszawskie Fot. Bartosz Bobkowski

Wystawa główna Rzeczy warszawskie

Otwarcie siedziby głównej Muzeum Warszawy przez Prezydent m.st. Warszawy Hannę Gronkiewicz-Waltz

Oprowadzania kuratorskie po wystawie głównej Rzeczy warszawskie Projekcje na fasadach kamienic autorstwa Platige Image

Fragment instalacji artystycznej na Rynku Starego Miasta, proj. Platige Image Fot. Alicja Szulc

Dziennikarz Marcin Meller w roli honorowego biletera

Wystawa główna Rzeczy warszawskie

Oprowadzania kuratorskie po wystawie głównej Rzeczy warszawskie, fot. Alicja Szulc ATRAKCJE DOSTĘPNE PODCZAS DNI OTWARCIA

Zwiedzanie wystawy głównej Rzeczy warszawskie i kamienic muzealnych Warszawiacy zwiedzali osiem otwartych gabinetów wystawy samodzielnie oraz w ramach oprowadzania grupowego przez kuratorów (w pierwszym dniu otwarcia – także przez Dyrektor Muzeum Warszawy Ewę Nekandę-Trepkę i głównego kuratora wystawy dr. Jarosława Trybusia). Mogli skorzystać z księgarni, biblioteki z czytelnią varsavianistyczną, kina, a także punktu widokowego. Pierwszego dnia otwarcia w roli biletera zadebiutował znany dziennikarz Marcin Meller.

licza budynków, lecz także eksponatów znajdujących się na wystawie głównej. W labiryncie znalazły się teksty kuratorskie oraz teksty opisujące reprezentatywne obiekty z wystawy. Na potrzeby instalacji została wydany dwujęzyczny przewodnik informujący o otwarciu Muzeum, instalacji oraz zawierający skrócony opis wystawy głównej. Nakład broszury wynosił 15 tys. egzemplarzy. Każdego wieczoru podczas trzech dni otwarcia odbywała się projekcja, tzw. mapping, na fasadach kamienic. Dziesięciominutowa animacja w wersji językowej polskiej i angielskiej, wyświetlana w godzinach 21.00–00.00, przedstawiała impresyjne historie sześciu wybranych eksponatów z wystawy głównej Rzeczy warszawskie na tle kluczowych dla nich wydarzeń historycznych. W skład projekcji wchodził również tekst przybliżający główne założenia wystawy oraz ogłaszający otwarcie Muzeum, przeplatany zdjęciami i rysunkami eksponatów. Pierwsza i ostatnia część spektaklu odwoływała się do procesu tworzenia ekspozycji i odnowy Muzeum.

dla Kultury Polskiej” uhonorowano 22 osoby. Ponadto ważnym elementem uroczystości było wręczenie 74 dyplomów uznania od Prezydent m.st. Warszawy Hanny Gronkiewicz-Waltz. Podziękowania otrzymali również wolontariusze zaangażowani w wydarzenie otwarcia Muzeum (ZOB. WIĘCEJ Nagrody i odznaczenia za działalność naukową i popularyzatorską, s. 312).

Fotobudka Na Rynku Starego Miasta dostępna była fotobudka, za pomocą której warszawiacy mogli robić sobie zdjęcie na tle nowo wyremontowanych kamienic muzealnych.

Uroczystość dla pracowników Muzeum 6 CZERWCA MIEJSCE: Arkady Kubickiego, Zamek Królewski

Instalacja artystyczna i projekcje na fasadach kamienic PROJEKT I REALIZACJA: Platige Image

Wydarzenie miało na celu podziękowanie pracownikom za wieloletnią pracę i trud włożony w realizację otwarcia Muzeum Warszawy. Część oficjalną poprowadziła Dyrektor Ewa Nekanda-Trepka, która wręczyła dyplomy podziękowania. Podczas imprezy uhonorowano pracowników medalami i odznaczeniami nadawanymi przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Brązowy Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” otrzymało dziewięć osób, Srebrny Medal – jedna osoba, Złoty Medal – dwie osoby. Odznaczeniami „Zasłużony

Wręczanie odznaczeń i dyplomów pracownikom Muzeum Warszawy, fot. MW

OPRACOWANO NA PODSTAWIE MATERIAŁÓW DOSTARCZONYCH PRZEZ DZIAŁ PROMOCJI I KOMUNIKACJI ORAZ DZIAŁ ORGANIZACJI WYSTAW I WYDARZEŃ

Dzieje kamienic, fot. Marcin Czechowicz

Na Rynku Starego Miasta znajdowała się instalacja artystyczna o powierzchni 926 m² mająca na celu przybliżenie idei wystawy głównej Rzeczy warszawskie. Jej kształt inspirowany był przestrzenią siedziby Muzeum składającej się z 11 kamienic. Przetransformowany przekrój ukazywał skomplikowaną tkankę, przypominającą swoisty labirynt stworzony z licznych pomieszczeń, przejść, wertykalnych oraz horyzontalnych podziałów wynikających z konstrukcji. Projekt był metaforą ob-

w Warszawie

Wystawa stała Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej Res pharmaceuticae

5 września

Otwarcie wystawy MIEJSCE: Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej, ul. Piwna 31/33 KURATORZY: dr hab. Iwona Arabas, prof. PAN, Magdalena Ciepłowska, Marcin Więcek, Anna Zabiegałowska-Sitek WSPÓŁPRACA: dr Marcin Dolecki, Teresa Krupa, Miwako Asada ARANŻACJA: Wojciech Cichecki PROJEKT IDENTYFIKACJI GRAFICZNEJ: Joanna Bębenek KATALOG WYSTAWY (ZOB. WIĘCEJ Wydawnictwa, s. 326) Projekt Modernizacja wystawy w Muzeum Farmacji, Oddziale Muzeum Warszawy, realizowany w ramach programu Wspieranie działań muzealnych 2017 Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów, finansowanego ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

tradycja emancypacja odkrycia tradition emancipation discovery

MuzeuM farMacji MuseuM of pharMacy

Uroczystość otwarcia wystawy stałej Muzeum Farmacji. Na zdjęciu (od lewej): Dyrektor Muzeum Warszawy Ewa Nekanda-Trepka, prof. Shoji Asada i kierowniczka Muzeum Farmacji dr hab. Iwona Arabas prof. PAN, fot. MW

Nowa wystawa stała w wyremontowanej siedzibie Muzeum Farmacji ma na celu upowszechnianie wiedzy o historii farmacji. Została podzielona na pięć części tematycznych. Officina sanitatis Sala rekonstruująca wnętrze dawnej apteki nosi tytuł nawiązujący do jej historycznej łacińskiej nazwy. Zaprezentowano tu oryginalne meble apteczne z okresu dwudziestolecia międzywojennego, poddane wcześniej gruntownej konserwacji. Najważniejszymi eksponatami są jednak naczynia i utensylia, świadczące o twórczej roli apteki. Zwiedzający tę część wystawy zapoznają się ze sposobami funkcjonowania aptek w pierwszej połowie XX wieku.

Res pharmaceuticae otwarcie wystawy: 6 września 2017 roku ul. piwna 31/33 opening: 6th september 2017 31/33 piwna street Modernizacja wystawy w Muzeum Farmacji, Oddziale Muzeum Warszawy. Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu: Wspieranie działań muzealnych 2017.

projekt graficzny: Joanna Bębenek, fot. Adrian Czechowski i Igor Oleś

Plakat wystawy, proj. Joanna Bębenek

Gabinet Relikwii, fot. Marcin Czechowicz

Fragment wystawy Officina sanitatis, fot. Adrian Czechowski, Igor Oleś

Wystawa stała Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej Res pharmaceuticae

Fragment wystawy Officina sanitatis, fot. Adrian Czechowski, Igor Oleś

Materia medica Tytuł części wystawy nawiązuje do dziewiętnastowiecznego nazewnictwa przedmiotu wykładanego studentom farmacji, który oznaczał wiedzę o surowcach naturalnych (roślinnych, zwierzęcych, minerałach i skałach), a także sposobach wykrywania fałszerstw surowców leczniczych oraz metodach sporządzania prostych preparatów leczniczych. Prezentowane w niej utensylia i naczynia opowiadają historię nauki o leku. To syntetyczny przekaz łączący zarówno dzieje zastosowania surowców farmaceutycznych, leków prostych i złożonych, jak i postaci preparatów farmaceutycznych.

Fragment wystawy Materia medica, fot. Adrian Czechowski, Igor Oleś

Kolor i szlif W tej sali zgromadzono najciekawsze pod względem wizualnym naczynia i opakowania apteczne wykonane ze szkła, materiału o najbardziej odpowiednich do tego celu właściwościach. Aptekarze prześcigali się w zamawianiu atrakcyjnych naczyń, co było widoczne zarówno w ich kształtach, kolorach użytego szkła, jak i we wzorach szyldzików.

Fragment wystawy Kolor i szlif, fot. MW

Wystawa stała Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej Res pharmaceuticae

Forum magistry Antoniny Leśniewskiej W sali dedykowanej patronce znajduje się podręczna biblioteka, zawierająca wybrane publikacje ze zbiorów, dostępna dla zwiedzających w godzinach otwarcia Muzeum. Tu odbywają się spotkania, warsztaty, zajęcia edukacyjne.

Fragment wystawy Forum magistry Antoniny Leśniewskiej, fot. Adrian Czechowski, Igor Oleś

Leki Kampo w japońskiej tradycji W ostatniej części wystawy można znaleźć unikatowe eksponaty związane z tradycyjną medycyną wschodnią. Opowiada ona zarówno o medycynie Kampo, która od wieków jest stosowana w Japonii, jak i o tradycyjnym, bardzo charakterystycznym dla tego kraju sposobie dystrybucji leków, praktykowanym w wielu miejscach do dnia dzisiejszego.

Fragment wystawy Leki Kampo w japońskiej tradycji, fot. Adrian Czechowski, Igor Oleś

Wydarzenia towarzyszące WRZESIEŃ | WYSTAWA

Wystawa zdjęć eksponatów w Galerii W-Z (ZOB. WIĘCEJ Wystawy poza siedzibą Muzeum, s. 192)

SPOTKANIA Z EKSPERTAMI

LEKCJE MUZEALNE

Historia i nauka. Osobliwki i fałszywki Cykliczne konwersatoria dające możliwość poznania faktów naukowych z perspektywy historycznej oraz badawczej. Każde spotkanie prowadzone było przez dwóch ekspertów – historyka oraz specjalisty nauk farmaceutycznych.

Apteka, czyli laboratorium

PROWADZENIE: dr hab. Iwona Arabas, prof. PAN

GRUPA WIEKOWA: KLASY 4–6, GIMNAZJUM

GRUPA WIEKOWA: GIMNAZJUM, LICEUM

Człowiek i substancje narkotyczne GRUPA WIEKOWA: GIMNAZJUM, LICEUM

Człowiek i substancje toksyczne Człowiek i przyprawy GRUPA WIEKOWA: KLASY 4–6, GIMNAZJUM

Konwersatorium – prof. dr hab. Zbigniew Fijałek w roli eksperta, fot. MW

Gabinet Pocztรณwek, fot. Marcin Czechowicz

Popularyzacja wiedzy o Warszawie Obraz minionego roku siłą rzeczy zdominowały prace nad ukończeniem pierwszej części wystawy głównej Rzeczy warszawskie (ZOB. WIĘCEJ s. 56). Równocześnie jednak Muzeum wraz z oddziałami skutecznie realizowało i rozwijało program popularyzacji wiedzy o Warszawie. W odnowionej siedzibie głównej przy Rynku Starego Miasta zainaugurowaliśmy kino Syrena ze studyjnym repertuarem. Znajduje się ono pod opieką Działu Edukacji, który dzielnie przebudował niemal cały swój program w odniesieniu do nowo otwartej wystawy głównej. Po latach pracy koncepcyjnej, a następnie projektowej w 2017 roku otworzyliśmy Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej w zmienionej formule wraz z nową wystawą stałą Res pharmaceuticae (ZOB. WIĘCEJ s. 89), koncentrującą się na bogatych i różnorodnych zbiorach. Muzeum będzie odtąd miejscem o charakterze pracowni dającej możliwość pogłębiania wiedzy, a sprzyja temu jego kameralna skala. Wspólnie z pracownikami Muzeum Farmacji długo dyskutowaliśmy tę formułę i jestem przekonany o jej trafności. Niemało ważnych rzeczy działo się w 2017 roku w Muzeum Warszawskiej Pragi. Zespół konsekwentnie realizuje społeczny program z twórczym wykorzystaniem różnorodnych metod – dobrze świadczą o tym zrealizowane wystawy, cykle spotkań i zajęć edukacyjnych. Podobnie znajdujący się nieopodal oddział – Muzeum Drukarstwa Warszawskiego, z cierpliwością i konsekwencją wypełniający swoją misję skupioną głównie na działaniach edukacyjnych w oczekiwaniu na docelową siedzibę.

dr Jarosław Trybuś, fot. MW

dr Jarosław Trybuś

ZASTĘPCA DYREKTORA DS. MERYTORYCZNYCH

Muzeum Farmacji

im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej ul. Piwna 31/33, 00-265 Warszawa Najważniejszym działaniem Muzeum Farmacji w 2017 roku było przygotowanie i otwarcie wystawy stałej w wyremontowanej siedzibie. Projekt poprowadzili pracownicy Muzeum, którzy byli również autorami scenariusza, tekstów na wystawę i do katalogu. Otwarcie, na którym zostały wręczone statuetki Antoniny Leśniewskiej, wyróżnienie przyznawane przez Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne osobom szczególnie zasłużonym dla rozwoju historii farmacji, odbyło się 5 września. Wystawa stała Res pharmaceuticae (ZOB. WIĘCEJ s. 89) służy upowszechnianiu historii farmacji. Kuratorzy poszczególnych części wystawy – Officina sanitatis, Materia medica, Kolor i szlif, Forum magistry Antoniny Leśniewskiej i Leki Kampo w japońskiej tradycji – starali się udostępnić, za pośrednictwem wybranych eksponatów, jak najszersze spektrum wiedzy przyrodniczej związanej z szeroko pojętą historią nauki o leku.

dr hab. Iwona Arabas, prof. PAN, fot. MW

Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej

Na 2017 rok przypadły bardzo ważne dla środowiska farmaceutycznego jubileusze: dwusetna rocznica opublikowania pierwszej polskiej farmakopei oraz 70-lecie Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego. Naszym celem było świętowanie obchodów w międzynarodowym gronie, dlatego od lat czyniliśmy starania o zorganizowanie z tej okazji w Warszawie Międzynarodowego Kongresu Historii Farmacji; kongresy te odbywają się regularnie od 1926 roku. Wydarzenie miało miejsce w dniach 12–15 września w starym gmachu Biblioteki Uniwersyteckiej, przy wsparciu organizacyjnym Muzeum Warszawy. Wspólnie z Muzeum Uniwersytetu Warszawskiego przygotowaliśmy towarzyszącą Kongresowi wystawę Farmacja na uniwersytecie (ZOB. WIĘCEJ Wystawy poza siedzibą Muzeum, s. 193). Uczestnicy z 28 krajów z całego świata odwiedzili także Muzeum Farmacji oraz siedzibę główną Muzeum Warszawy. dr hab. Iwona Arabas, prof. PAN

KIEROWNICZKA MUZEUM FARMACJI IM. MGR FARM. ANTONINY LEŚNIEWSKIEJ

Wydarzenia 43. Międzynarodowy Kongres Historii Farmacji (43rd International Congress for the History of Pharmacy) 12–15 WRZEŚNIA Miejsce: Stara Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego, Nowa Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego Organizator: Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne Partnerzy: Muzeum Warszawy, Muzeum Uniwersytetu Warszawskiego, Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Maius PRZEWODNICZĄCY: dr hab. Iwona Arabas, prof. PAN SEKRETARIAT: Magdalena Ciepłowska – kierownik, Marcin Dolecki, Maryla Śledzianowska, Natalia Wylężałek KOMITET NAUKOWY: prof. Sabine Anagnostou, Niemcy, prof. Stuart Anderson, Wielka Brytania, dr hab. Iwona Arabas, prof. PAN, Assistant Professor Dr Christa Kletter, Austria, dr hab. Hubert Kowalski, prof. UW, prof. Anita Magowska, dr Paulina Oszajca, Szwajcaria, dr hab. Anna Trojanowska, prof. PAN

Przemówienie Susan Keitel, dyrektor Europejskiego Dyrektoriatu Jakości Leków i Ochrony Zdrowia Rady Europy, fot. MW

Przemówienie dr hab. Iwony Arabas, prof. PAN, przewodniczącej Kongresu, fot. MW

Recital Chopinowski w wykonaniu prof. dr hab. Jerzego Sterczyńskiego, fot. MW

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Otwarcie Kongresu

Wykłady w siedzibie Muzeum Farmacji

Uroczystość odbyła się 12 września w gmachu Starej Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego; prowadziła ją dr hab. Iwona Arabas prof. PAN, pełniąca funkcję przewodniczącej. W ciągu trzech dni Kongresu wygłoszono 71 referatów. Wśród nich znalazło się sześc wykładów plenarnych następujących uczestników:

Osobliwki a fałszywki KONWERSATORIUM Z CYKLU Osobliwki czy fałszywki 26 WRZEŚNIA PROWADZENIE: prof. dr hab. Zbigniew Fijałek, Warszawski Uniwersytet Medyczny

Assistant Professor Dr Christa Kletter, Department of Pharmacognosy, University of Vienna, Centre of Pharmacy

Konwersatorium było poświęcone problemowi fałszowania leków. Ekspert przedstawił skalę tego zjawiska oraz niebezpieczeństwa wynikające ze stosowania sfałszowanych środków zawierających niewłaściwe substancje czynne, ich nieprawidłową ilość czy zanieczyszczenia.

Gregory J. Higby, Ph.D., R.Ph., Executive Director, American Institute of the History of Pharmacy Stuart Anderson, Emeritus Professor of Pharmacy History, Centre for History in Public Health, London School of Hygiene & Tropical Medicine prof. dr Sabine Anagnostou, Präsidentin der Deutschen Gesellschaft für Geschichte der

Historia walki z dopingiem w sporcie

Pharmazie, Institut für Geschichte der Pharmazie, Philipps-Universität Marburg dr hab. Anita Magowska, prof. UM, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcin-

KONWERSATORIUM Z CYKLU Osobliwki czy fałszywki

kowskiego w Poznaniu

17 PAŹDZIERNIKA PROWADZENIE: dr Andrzej Pokrywka, Centralny Ośrodek Medycyny

prof. Kiichiro Tsutani, Tokyo Ariake University of Medical and Health Sciences

Sportowej

Wykłady odbywały się w dwóch, a czasami trzech równoległych sesjach. Wygłaszane były w trzech językach: angielskim, niemieckim i francuskim. W czwartek 14 września odbyła się również sesja posterowa, podczas której zaprezentowano 43 plakaty.

Ekspert przedstawił listę najczęściej obecnie stosowanych substancji dopingujących i sposoby ich wykrywania dzięki postępowi technik analitycznych w badaniach antydopingowych. Uświadomił skalę tego zjawiska oraz konsekwencje długotrwałego stosowania tego rodzaju substancji.

DZIAŁANIA ZREALIZOWANE PRZEZ PRACOWNIKÓW MUZEUM FARMACJI IM. MGR FARM. ANTONINY LEŚNIEWSKIEJ

Doping w sporcie a suplementy diety

– Przygotowanie strony internetowej Kongresu – Zorganizowanie komitetu naukowego, organizacyjnego

KONWERSATORIUM Z CYKLU Osobliwki czy fałszywki

– Pozyskanie sponsorów i patronów medialnych

14 LISTOPADA

– Pozyskanie instytucji wspierających

PROWADZENIE: dr Andrzej Pokrywka, Centralny Ośrodek Medycyny

– Przyjmowanie streszczeń

Sportowej

– Kwalifikacja referatów – Wybór referatów plenarnych

Spotkanie było poświęcone problemowi dopingu w sporcie. Ekspert zapoznał uczestników z historią stosowania substancji poprawiających wytrzymałość organizmu. Uczestnicy mieli szansę przekonać się, że problem dotyczy nie tylko zawodowych sportowców.

– Zaproszenie prelegentów wykłaszających referaty plenarne – Przygotowanie programu – Przygotowanie wieczoru Akademii Historii Farmacji – Przygotowanie zebrania Zgromadzenia Ogólnego Międzynarodowego Towarzystwa Historii Farmacji

Lek a suplement diety

– Przygotowanie projektu materiałów promocyjnych – Przygotowanie programu towarzyszącego

KONWERSATORIUM Z CYKLU Osobliwki czy fałszywki

– Wynajem sal w starym i nowym gmachu Biblioteki Uniwersyteckiej

28 LISTOPADA

w Warszawie

PROWADZENIE: prof. dr hab. Zbigniew Fijałek, Warszawski Uniwersytet

– Uzyskanie pozwoleń na zamknięcie tejże biblioteki na czas Kongresu

Medyczny

– Korespondencja z uczestnikami – Przygotowanie cateringu

Kolejne spotkanie dotyczące fałszerstw leków. Prowadzący przedstawił listę najczęściej fałszowanych leków i suplementów diety oraz zapoznał słuchaczy z konsekwencjami zdrowotnymi stosowania takich „farmaceutyków” przez chorych.

– Przygotowanie uroczystego otwarcia Kongresu z recitalem chopinowskim w wykonaniu prof. dr. hab. Jerzego Sterczyńskiego, przy udziale dr Susan Keitel (Dyrektor Europejskiej Dyrekcji ds. Jakości Środków Leczniczych), władz uczelni warszawskich, Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego, Polskiego Towarzystwa Chemicznego oraz Instytutu Historii Nauki PAN

Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej

Wykłady poza siedzibą Muzeum Farmacji

Od wierzby do aspiryny STYCZEŃ–LUTY

Przygotowywana wystawa stała w Muzeum Farmacji

MIEJSCE: Pawilon Warszawa GRUPA DOCELOWA: gimnazjum, liceum

WYKŁAD Z CYKLU Spotkania referatowe organizowane we współpracy

PROWADZENIE: Marcin Dolecki

z PTFarm 7 LUTEGO

Ignacy Łukasiewicz – twórca światowego przemysłu naftowego

MIEJSCE: Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne

STYCZEŃ–LUTY

PROWADZENIE: dr hab. Iwona Arabas, prof. PAN, Magdalena Ciepłowska,

MIEJSCE: Pawilon Warszawa

Marcin Więcek, Anna Zabiegałowska-Sitek

GRUPA DOCELOWA: gimnazjum, liceum PROWADZENIE: Marcin Dolecki

Podczas spotkania zaprezentowana była koncepcja nowej wystawy stałej w Muzeum Farmacji. Pracownicy Muzeum, będący autorami scenariusza, opowiedzieli o podstawowych założeniach, jakie powinna spełniać wystawa.

Apteka – pierwsze laboratorium chemiczne STYCZEŃ–LUTY MIEJSCE: Pawilon Warszawa GRUPA DOCELOWA: gimnazjum, liceum

Szklane naczynia w polskich aptekach w XVIII–XX wieku

PROWADZENIE: Marcin Dolecki

Człowiek i trucizny

WYKŁAD Z CYKLU Spotkania referatowe organizowane we współpracy

WRZESIEŃ–LISTOPAD

z PTFarm

MIEJSCE: Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej

25 KWIETNIA

GRUPA DOCELOWA: gimnazjum, liceum

MIEJSCE: Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne

PROWADZENIE: Marcin Więcek

Apteka – laboratorium

Podczas wykładu zaprezentowane zostały badania autora poświęcone rodzajom naczyń wykorzystywanych w aptekach w Polsce od XVIII wieku. Poruszone zostały przede wszystkim kwestie stosowanych rodzajów szkła, a także kształtu szyldzików z opisem zawartości naczynia.

WRZESIEŃ–GRUDZIEŃ MIEJSCE: Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej GRUPA DOCELOWA: gimnazjum, liceum PROWADZENIE: Marcin Dolecki

Człowiek i narkotyki WRZESIEŃ–GRUDZIEŃ

Warsztaty

MIEJSCE: Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej GRUPA DOCELOWA: gimnazjum, liceum

Warsztaty mydlarskie

PROWADZENIE: Marcin Dolecki

W RAMACH WYDARZENIA Zrób sobie prezent (ZOB. WIĘCEJ s. 130)

Człowiek i przyprawy

2 GRUDNIA

WRZESIEŃ–GRUDZIEŃ

MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi

MIEJSCE: Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej

PROWADZENIE: Magdalena Ciepłowska

GRUPA DOCELOWA: szkoła podstawowa PROWADZENIE: Anna Zabiegałowska-Sitek

Uczestnicy poznali właściwości leczniczo-pielęgnacyjne mydła, na które wpływ ma dobór odpowiednich substancji i dodatków roślinnych. Zapoznali się z naturalnymi metodami barwienia i aromatyzowania mydeł. Wykonali mydło o fantazyjnym kształcie.

Współpraca z instytucjami zewnętrznymi INSTYTUT HISTORII NAUKI PAN

Lekcje muzealne

KONAN WOMEN’S UNIVERSITY, KOBE, JAPONIA SANKOGAN HONTEN CO. LTD, NARA, JAPONIA

Historia stosowania substancji uzależniających

POLSKIE TOWARZYSTWO FARMACEUTYCZNE

STYCZEŃ–LUTY MIEJSCE: Pawilon Warszawa GRUPA DOCELOWA: gimnazjum, liceum PROWADZENIE: prof. dr hab. Iwona Arabas

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Muzeum Drukarstwa Warszawskiego ul. Ząbkowska 23/25, 03-736 Warszawa Muzeum Drukarstwa w 2017 roku – dzięki życzliwości gospodarzy Dzielnicy Praga Północ – pozostawało w swojej tymczasowej siedzibie przy ul. Ząbkowskiej, przyjaznej dla publiczności i pracowników, z nieustanną nadzieją na uzyskanie stosownego lokum i przeprowadzkę naszej liczącej 20 tysięcy obiektów kolekcji z magazynów. Cieszymy się, że wystawa czasowa Polska ilustracja książkowa dla dzieci i młodzieży z lat 50–80. XX w. została – po raz kolejny – udostępniona publiczności pozawarszawskiej, tym razem w Wojewódzkiej Bibliotece Pedagogicznej w Kielcach (ZOB. WIĘCEJ Wystawy poza siedzibą Muzeum, s. 192), gdzie cieszyła się dużym zainteresowaniem. W minionym roku, podobnie jak w ubiegłych latach, prowadziliśmy działalność edukacyjną – wykłady połączone z zajęciami praktycznymi dla wszystkich grup wiekowych. Z naszych propozycji edukacyjnych korzystają zarówno warszawskie i mazowieckie placówki oświatowe, jak i te spoza granic województwa. Muzeum organizowało wydarzenia w siedzibie oraz na miejskich imprezach kulturalnych, takich jak Europejskie Dni Dziedzictwa, Piknik Archiwalny PAN, Piknik Naukowy Polskiego Radia i Centrum Nauki Kopernik na Stadionie Narodowym, Dzień Drukarza, Festiwal Nauki, Warszawski Tydzień Kultury Bez Barier, Noc Muzeów, Noc Pragi na Ząbkowskiej, Kongres Typograficzny Co Ty wiesz o typografii? Agory SA., Światowy Dzień Książki. Przygotowaliśmy również prezentacje i zajęcia związane z obchodami Roku Rzeki Wisły 2017. W minionym roku kontynuowaliśmy komputerową inwentaryzację zbiorów wraz z wyceną naszej kolekcji oraz realizowaliśmy zalecenia poskontrowe – kolejne po skontrum działania porządkujące nasze zbiory. Z satysfakcją odnotowujemy prezentacje dokonań artystycznych naszych koleżanek graficzek na wystawach – Joanna Makuch-Folwarska: Wysokie góry, słoneczna Italia (Warszawska Galeria Ekslibrisu, GRUDZIEŃ 2016 – STYCZEŃ 2017), XXVI Międzynarodowe Biennale Ekslibrisu Współczesnego (Muzeum Zamkowe w Malborku, CZERWIEC), wymienionym wystawom towarzyszyły katalogi; Maria Biegańska: Wystawa malarstwa (Doświadczalna Pracownia Litografii im. Pabla Picassa, MARZEC), Wystawa malarstwa, rzeźby, grafiki (Dom Kultury Saska Kępa „Prom”, PAŹDZIERNIK; prezentacji towarzyszył katalog), wystawy zbiorowe; a także ich wspólny udział w wystawie XV Jubileuszowa Wystawa i Aukcja „Bliźniemu swemu” (LISTOPAD 2017 – MARZEC 2018), edycja warszawska w Zachęcie – Narodowej Galerii Sztuki (23 LISTOPADA – 3 GRUDNIA). Nasza działalność była nagradzana i zauważana. Za udział w Pikniku Naukowym otrzymaliśmy dyplom, a obecność na Kongresie Typograficznym organizatorzy podsumowali podziękowaniem: Panie Andrzeju, Panie Łukaszu, przepięknie dziękujemy Panom za zaangażowanie i aktywny udział we wczorajszym Kongresie. Mobilny fragment Muzeum Drukarstwa i opowieści Panów bez wątpienia uatrakcyjniły to wydarzenie. 22 WRZEŚNIA z rąk Wojewody Mazowieckiego Zdzisława Sipiery otrzymałam Złoty Krzyż Zasługi, przyznany na wniosek Mazowieckiego Urzędu Marszałkowskiego, za zasługi w działalności na rzecz rozwoju muzealnictwa i upowszechniania kultury. Barbara Rogalska

KIEROWNICZKA MUZEUM DRUKARSTWA

Barbara Rogalska, fot. MW

WYDARZEŃ

4137

uczestników

W SIEDZIBIE MUZEUM DRUKARSTWA

WYDARZEŃ

933

uczestników

POZA SIEDZIBĄ MUZEUM DRUKARSTWA

WYDARZEŃ

3144

uczestników

Muzeum Drukarstwa Warszawskiego

Wydarzenia w siedzibie Muzeum Drukarstwa

Sam drukuję, ilustruję 14 STYCZNIA WYDARZENIE W RAMACH CYKLU Mała Akademia Praska

Festiwal Otwarta Ząbkowska

KIEROWNIK PROJEKTU: Anna Wigura KOORDYNACJA: Barbara Rogalska, Maria Biegańska, Andrzej Zaborowski,

7 STYCZNIA, 5 i 16 LIPCA, 5 i 6 SIERPNIA, 19 i 20 SIERPNIA,

Łukasz Sobierajski

26 i 27 SIERPNIA

PROWADZENIE: Łukasz Sobierajski

KOORDYNATORZY PROJEKTU: Barbara Rogalska, Łukasz Sobierajski PROWADZĄCY: Barbara Rogalska, Maria Biegańska, Joanna Makuch-Folwarska,

Zajęcia kończyły cykl warsztatów Małej Akademii Praskiej, organizowany przez Muzeum Warszawskiej Pragi. Uczestnicy po zwiedzeniu ekspozycji stałej Muzeum Drukarstwa – zobaczeniu pras, utensyliów drukarskich, regałów zecerskich i zapoznaniu się z postacią i wynalazkiem Jana Gutenberga – przystąpili do własnoręcznego składania z zabytkowych czcionek imion i nazwisk, które następnie były wkomponowane w skład dyplomu, który drukarz Andrzej Zaborowski odbijał na zabytkowej prasie korektorskiej. Dodatkową atrakcją było tłoczenie linorytu Krokodyl autorstwa Marii Biegańskiej, który stanowił ilustrację dyplomu.

Maria Ejchman, Michał T. Horoszewicz, Andrzej Zaborowski, Łukasz Sobierajski

Światowy Dzień Książki 22 KWIETNIA KIEROWNICZKA PROJEKTU: Barbara Rogalska

Warsztaty ekslibrisowe i prezentacja zbiorów PROWADZENIE: Joanna Makuch-Folwarska

Uczestnicy po wysłuchaniu krótkiego wykładu o historii ekslibrisu i obejrzeniu prezentacji zbiorów Muzeum w zakresie ekslibrisu nawiązującego w przedstawieniach graficznych do książki spróbowali zaprojektować własny znak, wykonali go w linoleum i wytłoczyli powstały linoryt na zabytkowej prasie korektorskiej.

Marmurki zaklęte w papierze 6 MAJA PROWADZENIE: Barbara Mazurek WSPÓŁPRACA: Barbara Kwiatkowska, Barbara Rogalska

Pokaz powierzchniowego barwienia papieru, tzw. marmoryzacji, prowadzony przez doświadczonego introligatora i fotografa. Metoda polega na nakrapianiu farby drukarskiej rozcieńczonej terpentyną na wodę znajdującą się w kuwecie, a następnie przenoszeniu na arkusz papieru. Farby układają się w barwne plamy i wzory, a papier upodabnia się do marmuru, stąd nazwa. Barwiony tą metodą papier był wykorzystywany w introligatorstwie do sporządzania wyklejek i opraw, służył także do wyklejania mebli. Pokazowi towarzyszyła prezentacja multimedialna „Marmurki” z zbiorach Muzeum Drukarstwa.

Festiwalowy druk okolicznościowy wytłaczany na zabytkowej prasie, skład typograficzny: Andrzej Zaborowski, fot. Łukasz Sobierajski

W minionym roku odbyły się dwie edycje festiwalu: zimowa i letnia. W trakcie festiwalu Muzeum Drukarstwa zaprosiło do zwiedzenia ekspozycji stałej – oficyny drukarskiej, regałów, utensyliów zecerskich – i własnoręcznego wytłoczenia na zabytkowej prasie druku pamiątkowego.

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Noc Muzeów

drukarni na ul. Nowogrodzkiej, z maszyn której schodziły m.in. „Express Wieczorny” i „Sztandar Młodych”. W spotkaniu wzięli udział członkowie stowarzyszeń branżowych: Sekcji Poligrafów SIMP, Polskiej Izby Druku, Związku Zawodowego Przemysłu Poligraficznego. Specjalnymi gośćmi byli członkowie dawnej Rady Patronackiej Muzeum Drukarstwa – emerytowani dyrektorzy już nieistniejących warszawskich zakładów drukarskich. Po spotkaniu uczestnicy własnoręcznie wytłoczyli złożony typograficznie (ręcznie) druk okolicznościowy na zabytkowej prasie korektorskiej.

20 MAJA (ZOB. WIĘCEJ s. 176) KIEROWNICZKA PROJEKTU: Barbara Rogalska PROWADZENIE: Maria Biegańska, Joanna Makuch-Folwarska, Łukasz Sobierajski, Andrzej Zaborowski

W czasie wydarzenia pokazywano trzy prezentacje Maszyny Poligraficzne w zbiorach Muzeum Drukarstwa, Muzeum Drukarstwa w podróży, Zakłady Graficzne Dom Słowa Polskiego. Specjalnie przygotowany druk typograficzny (skład ręczny) Pamiątka z wizyty w Muzeum Drukarstwa można było własnoręcznie wytłoczyć na zabytkowej prasie korektorskiej.

Noc Pragi na Ząbkowskiej 9 WRZEŚNIA ORGANIZATOR: Urząd Dzielnicy Praga Północ m.st. Warszawy

Gra miejska dla dzieci

KIEROWNIK PROJEKTU: Barbara Rogalska KOORDYNACJA: Łukasz Sobierajski, Andrzej Zaborowski PROWADZENIE: Maria Ejchman, Andrzej Zaborowski

9 CZERWCA ORGANIZATOR: Projekt Baza Akcji Zintegrowanej Animacji (BAZA)

W trakcie wydarzenia Muzeum umożliwiło zwiedzającym obejrzenie ekspozycji stałej Muzeum poświęconej historii drukarstwa i własnoręczne wytłoczenie druku okolicznościowego.

KIEROWNIK PROJEKTU: Anna Pomykała (BAZA) KOORDYNACJA: Barbara Rogalska

W ramach projektu BAZA, inicjatywy organizacji pozarządowych na Pradze Północ, zorganizowano grę miejską dla dzieci. Zadaniem było znalezienie części brakującego rebusu, ukrytych w różnych placówkach kultury usytuowanych na trasie. Jednym z punktów było Muzeum Drukarstwa, w którym należało znaleźć eksponat znajdujący się na wystawie.

XXV Europejskie Dni Dziedzictwa Krajobraz dziedzictwa – dziedzictwo krajobrazu 9–10 WRZEŚNIA; 16–17 WRZEŚNIA ORGANIZATOR: Narodowy Instytut Dziedzictwa KIEROWNIK PROJEKTU: Barbara Rogalska

VIII Piknik Archiwalny PAN Skarby archiwów

PROWADZENIE: Maria Biegańska

Warsztaty i prezentacja zbiorów Muzeum Drukarstwa zaprezentowało grafiki przedstawiające krajobrazy z przyrodą, a także krajobrazy z przyrodą i architekturą ze zbiorów Muzeum Drukarstwa. Prace te wykonano w różnych technikach grafiki artystycznej; litografii, suchej igły, akwaforty, akwatinty, linorytu. Autorami tych prac są znani graficy – z XIX wieku, np. Napoleon Orda, Wojciech Gerson, Maksymilian Fajans, z pierwszej połowy XX wieku, m.in. Władysław Skoczylas, Ignacy Majcho, Karol Auer, J. Cegliński, Gorczyński, Kuczyński, Kozarski, a także współcześni – Henryk Opałko. Wydarzeniu towarzyszyły sobotnie zajęcia plastyczne, polegające na wykonaniu pracy inspirowanej prezentowanymi grafikami w formie niewielkiego plakatu, gdzie ilustrację wykonano linorytowo lub namalowano akwarelami oraz połączono z własnoręcznie opracowanym typograficznie liternictwem przy użyciu drewnianych czcionek.

10 CZERWCA ORGANIZATOR: Archiwum PAN KIEROWNIK PROJEKTU: Michał T. Horoszewicz PROWADZENIE: Barbara Rogalska, Łukasz Sobierajski

Zaprezentowano spuściznę archiwalną Stefana Szeppego (1885–1977), warszawskiego drukarza i właściciela drukarni „Estetyczna” (1937–1947). Przegląd objął dokumenty osobiste i zawodowe Szeppego, a także dotyczące wyposażenia drukarni i jej likwidacji przez władze komunistyczne. Spotkaniu towarzyszył pokaz filmu przybliżającego postać Stefana Szeppego, nakręcony przez jego wnuka, Christopha Shoeppego.

Dzień Drukarza w Muzeum Drukarstwa 17 CZERWCA

XXI Festiwal Nauki Warszawa

ORGANIZACJA: Muzeum Drukarstwa, Sekcja Poligrafów Stowarzyszenia Inżynierów i Mechaników Polskich KIEROWNICZKA PROJEKTU: Barbara Rogalska

22 WRZEŚNIA – 1 PAŹDZIERNIKA

KOORDYNACJA: Łukasz Sobierajski, Andrzej Zaborowski

KOORDYNATOR PO STRONIE MUZEUM: Radosław Adamski (ZOB. WIĘCEJ Dział Edukacji, s. 152)

Podczas obchodów Dnia Drukarza zaprezentowano księgi pamiątkowe drukarń okresu PRL, ze zbiorów Muzeum Drukarstwa, w tym: Drukarni Spółdzielni „Czytelnik”, mieszczącej się przy ul. Marszałkowskiej 3/5, gdzie drukowano „Życie Warszawy”,

Wydarzenia w Muzeum Drukarstwa nawiązywały do obchodów Roku Rzeki Wisły.

100

Muzeum Drukarstwa Warszawskiego

23–24 WRZEŚNIA

Wydarzenia w ramach Roku Rzeki Wisły

Prezentacja grafik w nawiązaniu do Roku Wisły PREZENTACJA ZBIORÓW + WARSZTATY Z PROJEKTOWANIA

PAŹDZIERNIK–GRUDZIEŃ

PROWADZENIE: Maria Biegańska

GRUPA DOCELOWA: dorośli, rodziny z dziećmi

Muzeum Drukarstwa prezentowało grafiki znanych twórców, przedstawiające roślinność i rzekę Wisłę, wykonane w różnych technikach stalorytu, miedziorytu i litografii, znajdujące się w zbiorach Oddziału. Prezentacji towarzyszyły warsztaty, podczas których można było zaprojektować niewielkiego formatu plakat.

Wisła w grafice PREZENTACJA ZBIORÓW + WARSZTATY Z PROJEKTOWANIA 21 PAŹDZIERNIKA PROWADZENIE: Joanna Makuch-Folwarska

Muzeum prezentowało pochodzące z muzealnych zbiorów XIX-wieczne grafiki znanych twórców przedstawiające architekturę, roślinność i Wisłę, wykonane w różnych technikach – stalorytu, miedziorytu i litografii. Prezentacji towarzyszyły warsztaty, podczas których można był zaprojektować niewielkiego formatu plakat, którego tematem była Wisła.

30 WRZEŚNIA, 1 PAŹDZIERNIKA

Prezentacja druków złożonych krojem Wisła PREZENTACJA ZBIORÓW + WARSZTATY TYPOGRAFICZNE PROWADZENIE: Łukasz Sobierajski, Andrzej Zaborowski

W zbiorach Oddziału znajduje się krój pisma Wisła. Zaprojektowany przez Willego Schumana jako Butterfly, rok później, w 1928 roku, zmodyfikowany w Odlewni Idźkowskiego. Zaprezentowaliśmy dwie kaszty w wielkościach od 8 do 48 punktów. Krój ten był używany do druku wizytówek, zaproszeń i druków okolicznościowych. W trakcie spotkania można było obejrzeć druki okolicznościowe ze zbiorów Muzeum złożone tym krojem. Odbyły się również warsztaty typograficzne, w trakcie których uczestnicy mogli własnoręcznie złożyć tekst z wykorzystaniem czcionki Wisła.

Krój pisma Wisła PREZENTACJA ZBIORÓW + WARSZTATY TYPOGRAFICZNE 18 LISTOPADA PROWADZENIE: Andrzej Zaborowski

Wpisując się w tegoroczne obchody Roku Rzeki Wisły, prezentowaliśmy kasztę z czcionkami o wielkości 20 punktów. Krój ten używany był do druku wizytówek, zaproszeń i druków okolicznościowych. W trakcie spotkania można było obejrzeć druki z naszych zbiorów złożone tym krojem. Uczestnicy mogli własnoręcznie złożyć tekst, używając czcionki Wisła i wydrukować swoją pracę.

V edycja Warszawskiego Tygodnia Kultury Bez Barier Nie bój się chcieć 29 WRZEŚNIA–15 PAŹDZIERNIKA

Prezentacja map i planów ze zbiorów Muzeum Drukarstwa

ORGANIZATOR: Fundacja Kultury Bez Barier, Urząd m.st. Warszawy,

PREZENTACJA ZBIORÓW

TR Warszawa, Bemowskie Centrum Kultury

9 GRUDNIA PROWADZENIE: Barbara Rogalska

7–8 PAŹDZIERNIKA

Historia pisma i druku

W ramach tegorocznego Roku Rzeki Wisły Muzeum Drukarstwa zaprosiło na prezentację planów i map Polski i Warszawy z własnych zbiorów kartograficznych. Mapy i plany, wydrukowane w różnych latach różnymi technikami: litografia, miedzioryt, druk typograficzny, przedstawiają przebieg Wisły. W trakcie spotkania uczestnicy – na pamiątkę – własnoręcznie tłoczyli polimer fragmentu planu Warszawy Gabriela Bodenehra.

PROWADZENIE: Barbara Rogalska, Andrzej Zaborowski GRUPA DOCELOWA: osoby z upośledzeniem wzroku

Warsztaty poprzedzone wykładem przeznaczone były dla osób niedowidzących, które w ich trakcie mogą zapoznać się z wyposażeniem Oficyny Drukarskiej, dotknąć czcionek, metalowych i drewnianych, gotowych składów. Następnie uczestnicy tłoczyli własnoręcznie na zabytkowej prasie korektorskiej złożony z historycznych czcionek druk okolicznościowy.

Wieczór gwiazdkowy Towarzystwa Bibliofilów Polskich w Warszawie

14–15 PAŹDZIERNIKA

14 GRUDNIA

Dłutkiem, piórkiem, rysikiem – artystyczne techniki graficzne

KIEROWNIK PROJEKTU, KOORDYNACJA: Barbara Rogalska

PROWADZENIE: Maria Biegańska, Joanna Makuch-Folwarska, Barbara Rogalska, Łukasz Sobierajski, Andrzej Zaborowski

Doroczne spotkanie członków Towarzystwa poprowadził wiceprezes Roman Nowoszewski. Sprawozdanie z działalności za rok 2017 złożyli: wiceprezes Mieczysław Bieleń i sekretarz Jerzy Kozłowski. Komilitoni zaprezentowali swoje nabytki z 2017 roku. Tradycyjną aukcję przygotowaną przez Wojciecha Przyłuskiego i Józefa Świerkockiego poprowadził z właściwą sobie swadą Wojciech Kochlewski.

GRUPA DOCELOWA: osoby z upośledzeniem intelektualnym

Warsztaty poprzedzone wykładem na temat rodzajów technik graficznych oraz technice wykonywania linorytu. Następnie uczestnicy otrzymywali płytkę linoleum i dłutko i wykonywali własny linoryt, który następnie własnoręcznie tłoczyli na zabytkowej prasie korektorskiej.

101

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Wydarzenia poza siedzibą Muzeum Drukarstwa

Uczestnicy tłoczyli na zabytkowej prasie introligatorskiej wykonane prace bądź przygotowany specjalnie na piknik gotowy linoryt Tatry autorstwa Joanny Makuch-Folwarskiej.

XXI Piknik Naukowy Polskiego Radia i Centrum Nauki Kopernik. Temat: Ziemia

Kongres Typograficzny Co ty wiesz o typografii? 20 WRZEŚNIA

3 CZERWCA

MIEJSCE: Agora SA, ul. Czerska 8/10

MIEJSCE: PGE Stadion Narodowy

ORGANIZATOR: AGORA IT

KIEROWNIK PROJEKTU: Barbara Rogalska

KIEROWNIK PROJEKTU: Michał T. Horoszewicz

KOORDYNACJA: Joanna Makuch-Folwarska, Łukasz Sobierajski

KOORDYNACJA I PROWADZENIE: Andrzej Zaborowski, Łukasz Sobierajski,

PROWADZĄCY: Barbara Rogalska, Barbara Kwiatkowska, Maria Biegańska,

Barbara Rogalska

Joanna Makuch- Folwarska, Andrzej Zaborowski, Łukasz Sobierajski ORGANIZATOR: Centrum Nauki Kopernik, Polskie Radio SA

W trakcie Kongresu Muzeum Drukarstwa zaprezentowało kaszty i utensylia drukarskie. Pokazowi towarzyszyła prezentacja multimedialna Jan Gutenberg i początki druku. Chętni mogli własnoręcznie wytłoczyć złożony typograficznie druk okolicznościowy .

Wizyta w Doświadczalnej Pracowni Litografii im. Pabla Picassa 28 PAŹDZIERNIKA

MIEJSCE: Doświadczalna Pracownia Litografii im. Pabla Picassa, ul. Obrońców 28/30 PROWADZENIE: Przemysław Runo

W Doświadczalnej Pracowni Litografii na Saskiej Kępie odbył się wykład z historii litografii oraz pokaz procesu powstawania odbitki na papierze z kamienia litograficznego. Uczestnicy mogli własnoręcznie wykonać odbitkę ze spreparowanego przez prowadzącego kamienia. Zajęcia poprowadził litograf, absolwent Europejskiej Akademii Sztuk, wielokrotny laureat konkursu Warszawska Grafika Roku, asystent na Wydziale Grafiki ASP w Warszawie.

Wykłady w siedzibie Muzeum Drukarstwa Najsłynniejsze drukarnie warszawskie epoki stanisławowskiej (Wawrzyniec Mitzler de Kolof, Piotr Dufour, Michał Gröll) 18 MARCA PROWADZĄCY: Michał T. Horoszewicz

Stoisko Muzeum na 21. Pikniku Naukowym Polskiego Radia i Centrum Nauki Kopernik, fot. MW

Wykład połączony z prezentacją multimedialną wybranych najsłynniejszych drukarni warszawskich tego okresu – Wawrzyńca Mitzlera de Kolofa, Michała Grölla, Piotra Dufoura. Uczestnicy mogli wydrukować specjalnie przygotowany, złożony typograficznie druk okolicznościowy.

Ziemia – glob ziemski – jest jak okrągła matryca drukowa, wędrująca w przestworzach. Naturalne zasoby Ziemi były i są w różnorodny sposób wykorzystywane w drukarstwie, o czym można było się dowiedzieć, przychodząc do namiotu Muzeum Drukarstwa, które zaprezentowało grafiki ze swoich zbiorów poświęcone wyobrażeniom Ziemi. Ekspozycji towarzyszyły warsztaty linorytowe, w czasie których każdy z uczestników mógł własnoręcznie wykonać własną grafikę. Prace mogły być inspirowane tematem pikniku lub pomysłami z własnej wyobraźni.

102

Muzeum Drukarstwa Warszawskiego

Dzieje plakatu

Spotkanie 1 Po krótkim wykładzie uczestnicy tworzyli koncepcję graficzną książki. Ustalali liczbę stron, format, czcionkę, kolumnę tekstu (korzystając z tekstów wydrukowanych różnymi krojami pisma), rozkładówkę, stronę z ilustracjami śródtekstowymi lub półstronicowymi zgodnie z rodzajem i charakterem książki, oprawę. Wykonywali projekt okładki i pomocniczą makietę książki. Istniała możliwość zaprojektowania wybranej przez siebie książki – na bazie przygotowanego przez uczestników tekstu.

29 KWIETNIA PROWADZĄCY: Maria Biegańska

Wykład o początkach plakatu, genezie jego powstania, a także o fenomenie Polskiej Szkoły Plakatu w latach 50–70. XX wieku. Towarzyszyła mu multimedialna prezentacja plakatów Jana Lenicy, Henryka Tomaszewskiego, Jana Młodożeńca, Romana Cieślewicza, Franciszka Starowieyskiego, Wiesława Wałkuskiego, Wiktora Sadowskiego, Jerzego Czerniawskiego, Mieczysława Wasilewskiego, a także pokaz oryginalnych plakatów ze zbiorów Muzeum Drukarstwa.

Spotkanie 2 Uczestnicy składali stronę tytułową typograficznie używając czcionek metalowych lub drewnianych, oraz tzw. stopkę – informację kto, gdzie i kiedy wykonał projekt; pisząc ręcznie lub na komputerze. Za stronę techniczną zajęć odpowiedzialny był prowadzący Andrzej Zaborowski – doświadczony drukarz i zecer.

Wykłady poza siedzibą Muzeum Drukarstwa

Spotkanie 3 Uczestnicy malowali lub rysowali ilustrację całostronicową i półstronicową łączoną z tekstem oraz stronę z tekstem.

Jak powstaje książka

Spotkanie 4 Uczestnicy projektowali rozkładówkę i stronę z ilustracjami śródtekstowymi.

22 MAJA MIEJSCE: Biblioteka Publiczna nr 73 KIEROWNICZKA PROJEKTU: Barbara Rogalska PROWADZENIE: Barbara Rogalska, Łukasz Sobierajski

Spotkanie 5 Uczestnicy wykonywali makietę i zszywali książkę. Doradzała i pomagała im Barbara Mazurek – doświadczona introligator i fotografik.

Wykład o historii materiałów pisarskich, rodzajach książki, dziejach książki rękopiśmiennej i drukowanej. Uczestnicy mogli obejrzeć również fotografie i rekonstrukcje dawnych form książek. Po wykładzie wytłoczyli na zabytkowej prasie introligatorskiej druk pamiątkowy w technice linorytu.

Cykl warsztatów sobotnich Z TYpografią na TY. Pisanki-drukowanki

Warsztaty

8 KWIETNIA PROWADZENIE: Andrzej Zaborowski, Barbara Rogalska

Cykl Projektowanie książki

Wpisując się w atmosferę Świąt Wielkanocnych, zaproponowaliśmy publiczności możliwość wykonania oryginalnych pisanek, z wykorzystaniem specjalnie przygotowanych wydrukowanych karteczek z napisami „Wesołych Świąt”, „Alleluja”. Można było także drukować ze składu typograficznego bezpośrednio na jajeczkach.

20 STYCZNIA, 11 i 25 LUTEGO, 11 i 25 MARCA PROWADZENIE: Maria Biegańska, Barbara Mazurek, Andrzej Zaborowski

Muzeum Drukarstwa w ramach sobotnich zajęć zaprosiło na cykl pięciu spotkań poświęconych zaprojektowaniu i wykonaniu makiety własnej książki. Uczestnicy podczas kolejnych zajęć tworzyli koncepcję graficzną książki i projektowali jej elementy. Wykonywali ilustracje, składali typograficznie (czcionkami drewnianymi lub metalowymi) stronę tytułową. Tematem opracowania były wybrane wiersze Juliana Tuwima.

Projektowanie plakatu 20 MAJA PROWADZENIE: Maria Biegańska

Po krótkim omówieniu idei, przesłania i funkcji jaką powinien spełniać plakat w zależności od rodzaju (plakat filmowy, teatralny czy o tematyce społecznej), uczestnicy wykonywali swój projekt plakatu do wybranego tematu.

103

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Jak powstaje książka

Zabawy literacko-plastyczne 24 CZERWCA PROWADZENIE: Maria Biegańska

PROWADZENIE: Barbara Rogalska, Andrzej Zaborowski GRUPA DOCELOWA: szkoła podstawowa (kl. III–IV)

Praca uczestników polegała na wykonaniu projektu rozkładówki – komponowaniu tekstu z ilustracjami śródtekstowymi. Uczestnicy wykonywali kilka ilustracji akwarelami lub kredkami na brystolu do wybranego wiersza, a następnie komponowali je z odpowiednimi wersami tekstu. Tekst otrzymywali wydrukowany kilkoma krojami pisma różnej wielkości. Uczestnicy tworzyli makietę dwóch stron z ilustracjami śródtekstowymi połączonymi z drukiem. Uczestnicy ilustrowali wiersze z książki Wiersze dla dzieci Juliana Tuwima.

W trakcie zajęć uczniowie zapoznają się z historią materiałów piśmiennych, druku i książki. Dostają do ręki pierwsze materiały pisarskie – model tabliczki glinianej i woskowej, dowiadują się, jak powstawał i wyglądał zwój papirusowy, z czego wykonywano pergamin. Prowadzący przedstawia postać Jana Gutenberga – twórcy ruchomej, metalowej czcionki i omawia jej budowę. Następnie uczestnicy własnoręcznie tłoczą na zabytkowej prasie korektorskiej druk okolicznościowy złożony właśnie z takich czcionek lub szyją własną książeczkę i ozdabiają linorytem wykonanym przez pracowników Muzeum: Marię Biegańską, Joannę Makuch-Folwarską.

Rebusy 25 LISTOPADA

Czar czcionki w Oficynie Drukarskiej

PROWADZENIE: Maria Biegańska

W trakcie warsztatów uczestnicy wybierali słowo, które chcą przedstawić w formie rebusu. Łączyli rysunki z literami wydrukowanymi różnymi krojami i wielkościami pisma albo odbijając litery z drewnianych czcionek pomalowanych kolorowymi farbami akwarelowymi.

PROWADZENIE: Michał T. Horoszewicz, Barbara Rogalska, Andrzej Zaborowski GRUPA DOCELOWA: szkoła podstawowa (kl. V–VII), gimnazja, licea

Celem lekcji jest przedstawienie historii pisma oraz książki ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia wynalazku druku i jego wpływu na rozwój ludzkości. Uczestnicy poznają postać Jana Gutenberga – twórcy ruchomej, metalowej czcionki. Mają okazję do zapoznania się z ewolucją materiałów i technik piśmienniczych oraz otrzymują do obejrzenia m.in. tabliczki gliniane, papirus, pergamin. Poznają także charakterystyczne elementy dawnych ksiąg, między innymi bogato zdobione inicjały. Korzystając z zasobów Oficyny (prasa drukarska, regały z czcionkami), poznają pracę dawnych drukarzy i zecerów. Na zakończenie zajęć własnoręcznie tłoczą druk.

Świąteczne kartki typograficzne. Z typografią pod choinką 16 GRUDNIA PROWADZENIE: Andrzej Zaborowski, Łukasz Sobierajski

Uczestnicy warsztatów pod opieką drukarza Andrzeja Zaborowskiego własnoręcznie składali uprzednio zaprojektowaną przez siebie typograficznie kartkę świąteczną, która po wytłoczeniu na zabytkowej prasie korektorskiej mogła być wspaniałym prezentem gwiazdkowym.

Legendy warszawskie dłutkiem opowiedziane PROWADZĄCY: Barbara Rogalska, Maria Biegańska, Joanna Makuch-Folwarska,

Zajęcia edukacyjne

Andrzej Zaborowski GRUPA WIEKOWA: przedszkole, szkoła podstawowa (kl. I–II)

Drewniane, ołowiane literki zaczarowane

Podczas lekcji uczniowie wysłuchują jednej z warszawskich legend. Następnie uczestniczą w pracy artysty grafika, który wykonuje linoryt ilustrujący opowiadaną legendę. W czasie zajęć dowiadują się między innymi, co to jest i na czym polega technika druku wypukłego. Na pamiątkę każdy otrzymuje samodzielnie wytłoczoną odbitkę linorytu.

PROWADZENIE: Barbara Rogalska, Andrzej Zaborowski GRUPA DOCELOWA: przedszkole (od 5. roku życia), szkoła podstawowa (kl. I–II)

W trakcie zajęć uczestnicy dowiadują się, kim był Jan Gutenberg, co to jest wierszownik, kaszta, jak zbudowana jest czcionka. Kim był zecer i na czym polegała jego praca. Następnie dostają drewniane czcionki, tzw. drewniaki, z których układają wcześniej przygotowane wyrazy. Zajęcia kończą się własnoręcznym wytłoczeniem druku okolicznościowego na zabytkowej prasie korektorskiej.

Artystyczne techniki graficzne. Ilustracja dla dzieci PROWADZENIE: Maria Biegańska, Joanna Makuch-Folwarska, Andrzej Zaborowski GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (kl. III–IV)

Zajęcia warsztatowe poprzedzone wykładem o historii i rodzajach technik graficznych. Uczestnicy zapoznali się z wybranymi książkami z klasyki literatury dla dzieci, ilustrowanymi przez wybitnych

104

Muzeum Drukarstwa Warszawskiego

grafików. Omówiono technikę wykonania ilustracji, sposób ilustrowania, przekaz graficzny, nastrój ilustracji w stosunku do treści książeczki. Następnie dzieci poznały technikę grafiki artystycznej – linoryt – i własnoręcznie wykonały ilustrację z wyobraźni lub inspirowaną oglądanymi ilustracjami. Obrazek własnoręcznie tłoczyły na zabytkowej prasie korektorskiej.

Ksiąg wiązanie

Artystyczne techniki graficzne

Przedstawiany jest rozwój postaci książki i zmienności materiału pisarskiego, z jakiego była ona wykonywana: od sumeryjskiej tabliczki glinianej pokrytej pismem klinowym, przez papirusowy zwój zapisany egipskimi hieroglifami, po zwój pergaminowy, powstanie kodeksu ze starorzymskich tabliczek woskowych do notatek, proces formowania książki w postaci kodeksu – praca introligatora, formowanie składek, zszywanie bloku książki, wyjaśnienie do czego służy kapitałka, sporządzanie wyklejek i łączenie ich z blokiem książki, tworzenie okładzin, oprawy, zdobienie okładzin (tłoczenie ślepe, barwione i złocone), łączenie okładzin z wyklejkami i blokiem książki. Na zakończenie zajęć uczestnicy szyją własną książeczkę i ozdabiają linorytem wykonanym przez pracowników Muzeum: Marię Biegańską, Joannę Makuch-Folwarską.

PROWADZĄCY: Barbara Rogalska, Maria Biegańska, Joanna Makuch-Folwarska GRUPA DOCELOWA: szkoła podstawowa LEKCJA REALIZOWANA W RAMACH Lata w Mieście 2017 (ZOB. WIĘCEJ Dział Edukacji, s. 151)

PROWADZENIE: Maria Biegańska, Joanna Makuch-Folwarska, Andrzej Zaborowski GRUPA DOCELOWA: szkoła podstawowa (kl. V–VII), gimnazja, licea

Zajęcia warsztatowe poprzedza wykład z historii technik graficznych. W trakcie zajęć uczniowie poznają proces twórczy artysty grafika – od fazy projektowej, poprzez przygotowanie matrycy linorytniczej, po wykonanie odbitki. Zapoznają się z różnymi rodzajami materiałów (papiery drukarskie, farby drukarskie), narzędzi (wałki, prasy drukarskie, dłutka linorytnicze) oraz uczą się właściwego ich stosowania. W czasie zajęć pod okiem specjalistów mogą własnoręcznie wykonać linoryt, a później zrobić odbitkę linorytniczą na zabytkowej prasie pochodzącej ze zbiorów Muzeum.

Ksiąg zdobienie PROWADZĄCY: Barbara Rogalska, Joanna Makuch-Folwarska, Maria Biegańska, Michał T. Horoszewicz GRUPA DOCELOWA: przedszkole (od 5. roku życia), szkoła podstawowa (kl. IV–VI), gimnazja, licea LEKCJA REALIZOWANA W RAMACH Zimy w Mieście 2017 (ZOB. WIĘCEJ Dział Edukacji, s. 149)

Zajęcia poświęcone są książce rękopiśmiennej w średniowiecznej Europie. Obok informacji o tym, w jaki sposób przepisywali księgi kopiści i gdzie to robili, dowiemy się, na czym polegało zdobienie przepisanych ksiąg – czyli ich iluminowanie za pomocą wielobarwnych inicjałów, bordiur, miniatur oraz różnego rodzaju ozdobników. Zajęcia rozpoczną się od wykładu połączonego z prezentacją multimedialną, ukazującą piękno zdobnictwa książkowego w średniowieczu, charakter pracy kopisty, rubrykatora i iluminatora. Uczestnicy otrzymają do obejrzenia faksimile kart rękopisów oraz szablony współczesnych krojów liter. Poziom wykładu i prezentacji uzależniony będzie od grupy wiekowej uczestniczącej w zajęciach. Wykład, prezentacja oraz otrzymane do przejrzenia materiały mają być w zamierzeniu inspiracją do zaprojektowania i narysowania lub namalowania: dla młodszych grup wiekowych – inicjału, dla starszych – inicjału i bordiury na otrzymanym poddruku.

Warsztaty Artystyczne techniki graficzne, prowadzone przez Marię Biegańską i Andrzeja Zborowskiego, fot. MW

105

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Współpraca z instytucjami zewnętrznymi

Prezentacje zbiorów

AGORA SA

Kolekcja typograficzna Muzeum Drukarstwa

ARCHIWUM POLSKIEJ AKADEMII NAUK

21 STYCZNIA

BIBLIOTEKA PUBLICZNA DZIELNICY WOLA

PROWADZENIE: Andrzej Zaborowski

CENTRUM NAUKI KOPERNIK

Prezentacja zasobu materiału zecerskiego, krojów czcionek i ozdobników ze zbiorów Muzeum. Czcionki jedno- i dwuelementowe. Różne kroje: antykwa (rzymskie), kursywa (włoskie), pisma kaligraficzne (pisanki), czcionki drewniane różnej wielkości. Ozdobniki przedstawiające znaki firmowe, różne znaki okolicznościowe, linie ozdobne linotypowe i mosiężne o różnych profilach i grubościach. Ornamenty narożnikowe, poddrukowe, tinty. Spotkanie uzupełnił pokaz przygotowywanego katalogu-wzornika czcionek znajdujących się w zbiorach Muzeum Drukarstwa. Ukończenie tego wydawnictwa może nastąpić po tym, gdy Muzeum znajdzie się w nowej stałej siedzibie.

DOŚWIADCZALNA PRACOWNIA LITOGRAFII IM. PABLA PICASSA FESTIWAL NAUKI DZIECIĘCY UNIWERSYTET CIEKAWEJ HISTORII FUNDACJA HISTORIA I KULTURA FUNDACJA KULTURA BEZ BARIER INSTYTUT INFORMACJI NAUKOWEJ I STUDIÓW BIBLIOLOGICZNYCH MINISTERSTWO KULTURY I DZIEDZCTWA NARODOWEGO NARODOWY INSTYTUT DZIEDZICTWA

Podręczniki drukarskie ze zbiorów Muzeum Drukarstwa

SEKCJA POLIGRAFÓW STOWARZYSZENIA TECHNIKÓW I INŻYNIERÓW MECHANIKÓW POLSKICH

18 LUTEGO PROWADZENIE: Michał T. Horoszewicz

STOWARZYSZENIE MUZEALNIKÓW POLSKICH ODDZIAŁ MAZOWIECKI STOWARZYSZENIE NA RZECZ ROZWOJU I POMOCY Q ZMIANOM /

Uczestnicy mieli okazję zapoznać się z przykładami podręczników poświęconych różnym działom produkcji drukarskiej, od zecerstwa, poprzez obsługę maszyn drukarskich i właściwy druk, po różne rodzaje druku, m.in. wklęsłodruk, druk płaski, stereotypię, rotograwiurę. Autorami tych dzieł byli znani drukarze warszawscy i ludzie pracujący w branży drukarskiej, m.in. Henryk Piekarniak, Marian Drabczyński, Józef Galewski, Jan Dorociński. Część podręczników z czasów PRL to przekłady z radzieckiej literatury przedmiotu, do której chętnie sięgano w owym okresie. Dla zainteresowanych przygotowana była prezentacja multimedialna w formie pętli. Uczestnicy mogli wydrukować specjalnie przygotowany, złożony typograficznie druk okolicznościowy.

INICJATYWA BAZA AKCJI ZINTEGROWANEJ ANIMACJI STOWARZSZENIE PRASKA FERAJNA TOWARZYSTWO BIBLIOFILÓW POLSKICH W WARSZAWIE TOWARZYSTWO OPIEKI NAD ZABYTKAMI URZĄD DZIELNICY PRAGA PÓŁNOC (WYDZIAŁ KULTURY) URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO WARSZAWSKI TYDZIEŃ KULTURY BEZ BARIER MAGAZYN „WYDAWCA” WARSZAWSKA GALERIA EKSLIBRISU

Czasopisma specjalistyczne z zakresu produkcji książki ze zbiorów Muzeum Drukarstwa

WOJEWÓDZKA BIBLIOTEKA PEDAGOGICZNA W KIELCACH WYDAWNICTWO ELEW

1 KWIETNIA PROWADZĄCY: Michał T. Horoszewicz

ZWIĄZEK ZAWODOWY PRACOWNIKÓW PRZEMYSŁU POLIGRAFICZNEGO

Zaprezentowano czasopisma z zakresu drukarstwa i szeroko rozumianej produkcji książki, grafiki artystycznej i użytkowej, edytorstwa m.in. współczesne – „Acta Poligraphica” czy „Wydawca”, a także dawne: „Polska Gazeta Introligatorska”, „Grafika Polska”, „Grafika” i „Drukarz Polski”. Uczestnicy mogli wydrukować specjalnie przygotowany, złożony typograficznie druk okolicznościowy.

106

Muzeum Ordynariatu Polowego

Muzeum Ordynariatu Polowego ul. Długa 13/15, 00-238 Warszawa

Udostępnione publiczności w grudniu 2010 roku Muzeum Ordynariatu Polowego, mieszczące się w podziemiach Katedry Polowej Wojska Polskiego w Warszawie, pełni swoją funkcję w dwóch wymiarach: religijnym i kulturowym. Świątynia, będąc „świadkiem” najważniejszych wydarzeń w dziejach stolicy i całego narodu, stanowi ważny element krajobrazu kulturowego Warszawy. Z drugiej zaś strony, jako Katedra Polowa WP, związana jest z dziejami polskiego oręża i martyrologii wojennej. Zgromadzone w Muzeum dzieła sztuki i inne zabytki kultury materialnej dokumentują wielowiekowe związki rycerstwa i żołnierzy z Kościołem.

dr inż. Jacek Macyszyn, fot. MW

W 2017 roku Muzeum realizowało zadania zgodnie z przyjętą misją. W większym niż dotąd stopniu skupiło się na gromadzeniu wiedzy o wyznaniach w II Rzeczypospolitej: prawosławnym, ewangelickim, mojżeszowym i mahometańskim, a także o współczesnej działalności Prawosławnego Ordynariatu Polowego i Ewangelickiego Duszpasterstwa Wojskowego. W wyniku przeprowadzonych kwerend opracowano 31 biogramów kapelanów. Podjęto działania w zakresie popularyzacji historii i tradycji duszpasterstwa wojskowego, zadbano jednocześnie o potrzeby religijne żołnierzy Sił Zbrojnych RP różnych wyznań: katolickiego, prawosławnego i ewangelickiego. Muzeum starało się dotrzymać zapisanej w umowie unijnej szacowanej na 2017 rok liczby 12 tysięcy odwiedzających. Na liczbę gości wpływ miało wyłączenie z funkcjonowania na miesiąc (ze względu na prace osuszające) ekspozycji stałej Muzeum Ordynariatu. Niekorzystny wpływ na liczbę odwiedzających ma toczący się od końca sierpnia 2017 roku remont elewacji Katedry Polowej. Utrudnienia w dostępie do Muzeum trwać będą zgodnie z przyjętym harmonogramem prac remontowych do końca 2018 roku.

WYDARZENIA

2050

uczestników ODWIEDZAJĄCY

13 232 osoby

dr inż. Jacek Macyszyn

KUSTOSZ DYPLOMOWANY KIEROWNIK MUZEUM ORDYNARIATU POLOWEGO

w grupach korzystający zorganizowanych z biletów ulgowych

2691

1108

bezpłatnie

w ramach Nocy Muzeów

10 388

1045

W TYM

891 młodzież szkolna

107

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Wydarzenia

Projekty badawcze

Noc Muzeów

Zwiedzanie wystawy stałej Muzeum Ordynariatu Polowego.

W ramach tworzonej bazy biograficznej polskiego duszpasterstwa wojskowego opracowano 31 biogramów kapelanów, w tym: 21 duchownych wyznania katolickiego, 2 – prawosławnego, 3 – ewangelicko-augsburskiego, 4 – mojżeszowego, 1 – mahometańskiego.

Spektakl teatralny Koniec świata

Sesje, konferencje, zjazdy, sympozja

17 PAŹDZIERNIKA

VII Zjazd Delegatów Stowarzyszenia Muzealników Polskich

20 MAJA (ZOB. WIĘCEJ s. 176)

MIEJSCE: Centrum Konferencyjno-Wystawiennicze Katedry Polowej WP ORGANIZATORZY: Muzeum Ordynariatu Polowego i Fundacja Polskiego

15–16 MAJA

Państwa Podziemnego

MIEJSCE: Centrum Konferencyjno-Wystawiennicze Katedry Polowej WP

WYKONANIE: Teatr Nie Teraz z Tarnowa

ORGANIZATORZY: Muzeum Ordynariatu Polowego WP we współpracy ze Stowarzyszeniem Muzealników Polskich

Spektakl pod honorowym patronatem ks. Marka Jędraszewskiego, arcybiskupa metropolity krakowskiego.

XVI Międzynarodowe Sympozjum Biografistyki Polonijnej Lwowianie w świecie

Gala otwarcia i ogłoszenia wyników VIII Międzynarodowego Festiwalu Filmów Historycznych i Wojskowych

17–19 LISTOPADA MIEJSCE: Centrum Konferencyjno-Wystawiennicze Katedry Polowej WP ORGANIZATOZY: Muzeum Ordynariatu Polowego we współpracy z Fundacją

23 PAŹDZIERNIKA

Polonia Semper Fidelis, Stowarzyszeniem Wspólnota Polska, Wydawnictwem

MIEJSCE: Centrum Konferencyjno-Wystawiennicze Katedry Polowej WP

Sejmowym i Muzeum Niepodległości

ORGANIZATORZY: Muzeum Ordynariatu Polowego we współpracy z Funda-

Podczas sympozjum Jacek Macyszyn wygłosił referat Tadeusz Wowkonowicz „Teddy” – polski narciarz i działacz sportowy.

cją Projektów Autorskich Ars Creatori, Muzeum Niepodległości w Warszawie, Oficyną Filmową Galicja

WYDARZENIA TOWARZYSZĄCE

Przedstawienie patriotyczne Zawsze na przedzie

Koncert piosenek lwowskich w wykonaniu kapeli Lwowska Fala 17 LISTOPADA MIEJSCE: Centrum Konferencyjno-Wystawiennicze Katedry Polowej WP

9 LISTOPADA MIEJSCE: Centrum Konferencyjno-Wystawiennicze Katedry Polowej WP ze Stowarzyszeniem Byłych Żołnierzy 62. Kompanii Specjalnej Commando

Wernisaż wystawy malarstwa Artura Majki Impresje warszawsko-lwowskie

i Fundacją Dumni Polską

18 LISTOPADA

ORGANIZATORZY: Muzeum Ordynariatu Polowego we współpracy

MIEJSCE: Galeria Brama Bielańska przy X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej

Przedstawienie przygotowane z okazji 99. rocznicy odzyskania niepodległości.

Odczyty, wykłady, referaty

Koncert piosenek patriotycznych Czy pamiętasz żołnierzu

Struktura organizacyjna duszpasterstwa wojskowego 11 LUTEGO

14 LISTOPADA

MIEJSCE: Centrum Konferencyjno-Wystawiennicze Katedry Polowej WP

PROWADZENIE: Jacek Macyszyn

ORGANIZATORZY: Muzeum Ordynariatu Polowego we współpracy z Polskim

GRUPA DOCELOWA: księża – byli alumnowie mianowani na pierwszy

Związkiem Emerytów Rencistów i Inwalidów Koło nr 6 Warszawa‒Śródmieście

stopień oficerski

WYKONANIE: duet Małgorzata & Krzysztof i chór reprezentacyjny oddziału warszawskiego Polskiego Związku Emerytów, Rencistów i Inwalidów – „Bella

Historia i tradycja polskiego duszpasterstwa wojskowego

Donna”

19 MARCA Miejsce: Muzeum Ordynariatu Polowego PROWADZENIE: Jacek Macyszyn GRUPA DOCELOWA: grupa żołnierzy Narodowych Sił Rezerwy

108

Muzeum Ordynariatu Polowego

Katolickie duszpasterstwo wojskowe 27 MARCA

Muzeum Ordynariatu Polowego skarbnicą tradycji polskiego duszpasterstwa wojskowego

MIEJSCE: Centrum Konferencyjno-Wystawiennicze Katedry Polowej WP

4 GRUDNIA

PROWADZENIE: Jacek Macyszyn

MIEJSCE: Muzeum Ordynariatu Polowego

GRUPA DOCELOWA: członkowie Stowarzyszenia Rodzina Wojskowa

PROWDZENIE: Jacek Macyszyn GRUPA DOCELOWA: uczestnicy warsztatów z retoryki, komunikacji i wystą-

Ordynariat Polowy – historia i teraźniejszość

pień publicznych dla prowadzących uroczystości wojskowe w WP

1 KWIETNIA PROWADZENIE: Jacek Macyszyn

Historia i tradycja polskiego duszpasterstwa wojskowego. Bezpieczeństwo zbiorów Muzeum Ordynariatu Polowego

GRUPA DOCELOWA: grupa pielgrzymów z Żelechowa koło Garwolina

6 GRUDNIA

MIEJSCE: Centrum Konferencyjno-Wystawiennicze Katedry Polowej WP

Znaczenie i rola kapelanów wojskowych podczas działań zbrojnych

PROWADZENIE: Jacek Macyszyn GRUPA DOCLEOWA: kadra kierownicza Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego

27 KWIETNIA MIEJSCE: Muzeum Ordynariatu Polowego PROWADZENIE: Jacek Macyszyn

Inne działania

GRUPA DOCELOWA: młodzież klas mundurowych Mokotowa

Historia duszpasterstwa wojskowego

– Udział w komisji ds. zmiany kwalifikacji zbiorów depozytowych Muzeum Warszawy na dary – Wycena militariów ze zbiorów Muzeum Warszawy

10 MAJA MIEJSCE: Centrum Konferencyjno-Wystawiennicze Katedry Polowej WP PROWADZENIE: Jacek Macyszyn GRUPA DOCELOWA: seniorzy z Białołęki z ośrodka wsparcia Stowarzyszenia Pomost

Współpraca z instytucjami zewnętrznymi

Organizacja powojennego duszpasterstwa wojskowego

AKADEMIA HUMANISTYCZNA W PUŁTUSKU

3 CZERWCA

ARCHIWUM AKT NOWYCH

MIEJSCE: Muzeum Ordynariatu Polowego PROWADZENIE: Jacek Macyszyn

ARCHIWUM MUZEUM KRAKOWSKIEJ PROWINCJI KAPUCYNÓW

GRUPA DOCELOWA: księża – byli alumnowie mianowani na pierwszy stopień

ARCHIWUM POLSKIEJ PROWINCJI O.O. DOMINIKANÓW W KRAKOWIE

oficerski

ARCHIWUM PROWINCJI WIELKOPOLSKO-MAZOWIECKIEJ TOWARZYSTWA JEZUSOWEGO

Władysław Gurgacz – kapelan żołnierzy niezłomnych 13 CZERWCA

CENTRALNE ARCHIWUM WOJSKOWE

MIEJSCE: Muzeum Ordynariatu Polowego PROWADZENIE: Jacek Macyszyn

GALERIA PORCZYŃSKICH

GRUPA DOCELOWA: młodzieży gimnazjalna z koła historycznego

MUZEUM ARMII KRAJOWEJ W KRAKOWIE

przy 1. Bazie Lotnictwa Transportowego

MUZEUM WOJSKA POLSKIEGO

Rozwój duszpasterstwa wojskowego w Polsce 14 CZERWCA

MUZEUM NIEPODLEGŁOŚCI

MIEJSCE: Centrum Konferencyjno-Wystawiennicze Katedry Polowej WP

MUZEUM TOWARZYSTWA JEZUSOWEGO PROWINCJI POLSKI POŁUDNIOWEJ

PROWADZENIE: Jacek Macyszyn GRUPA DOCELOWA: członkowie Stowarzyszenia Byłych Żołnierzy Zawodowych

MUZEUM HISTORII POLSKIEGO RUCHU LUDOWEGO

Udział kapelanów wojskowych w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie

MUZEUM POWSTANIA WARSZAWSKIEGO UNIWERSYTET KARDYNAŁA STEFANA WYSZYŃSKIEGO W WARSZAWIE

16 WRZEŚNIA MIEJSCE: Muzeum Ordynariatu Polowego

WOJSKOWA AKADEMIA TECHNICZNA

PROWADZENIE: Jacek Macyszyn

PAŃSTWOWE MUZEUM ARCHEOLOGICZNE

GRUPA DOCELOWA: grupa polonijna z USA, skupiona wokół Muzeum Polskiego w Chicago

PARAFIA EWANGELICKO-REFORMOWANA W WARSZAWIE POLITECHNIKA WARSZAWSKA ŻYDOWSKI INSTYTUT HISTORYCZNY

109

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry Palmiry, 05-152 Czosnów W Palmirach, dzięki wsparciu finansowemu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (program Dziedzictwo kulturowe – Miejsca Pamięci Narodowej), od trzech lat zachodzą istotne zmiany. Wieloaspektowy ministerialny projekt umożliwił nie tylko dalszy rozwój samego Muzeum, ale też przyczynił się do uporządkowania i poprawy funkcjonowania przestrzeni otaczającej budynek. Prace wówczas wykonane, a rozpoczęte jeszcze w 2016 roku, zakończyły proces umacniania skarpy okalającej budynek (mur oporowy, poziome palisady), z której osuwający się piasek utrudniał dojście do Muzeum i parkowanie samochodów. Dominujące elementy aranżacyjne przestrzeni wystawienniczej Muzeum, czyli cztery przeszklone tubusy z drzewami, zabezpieczono przed uszkodzeniami, które może powodować np. wiatr. Aby temu zapobiec, drzewa umocowano linami odciągowymi do obręczy rozmieszczonych na dachu. Przy okazji zamontowano siatki chroniące wnętrze tubusów przed ptakami. Poprawiono również warunki działalności Muzeum. Dzięki zakupionemu sprzętowi nagłaśniającemu – głośnikom ze statywami oraz zestawem mikrofonów i dodatkowo statywem do aparatu fotograficznego – poprawiła się jakość nagłaśniania i rejestrowania uroczystości i wydarzeń odbywających się w budynku Muzeum i w plenerze. Sprzęt wykorzystywany jest także w działaniach Archiwum Historii Mówionej. Z kolei zakup laptopa do prezentacji multimedialnych poprawił jakość prowadzonych zajęć edukacyjnych i spotkań. Na ekspozycji muzealnej pojawiły się 33 kolejne ważne eksponaty, w większości z powojennych ekshumacji. W chwili przekazywania do Muzeum były w złym stanie zachowania, w związku z tym prace konserwatorskie wymagały bardzo starannego, indywidualnego programu dla każdego obiektu, uwzględniającego zarówno jego pochodzenie (ekshumacje), jak i różnorodność materiałów wykonania (papier, tkaniny, metal i inne). W gablotach znalazły się m.in. takie poruszające pamiątki, jak pakiety ekshumacyjne Tadeusza Drewnowskiego oraz Heleny Wiśniewskiej, które rodziny ofiar otrzymały w trakcie powojennych identyfikacji. I właśnie na podstawie zawartych w nich fragmentów odzieży, dokumentów i przedmiotów osobistego użytku rozpoznały swoich bliskich. W ramach ministerialnego projektu zrealizowano też wieczór wspomnieniowo-poetycki Niech nie zgaśnie pamięć, który przybliżał i utrwalał pamięć o ofiarach zbrodni. W ubiegłym roku pracownicy Muzeum kontynuowali realizację dwóch programów, Lista Pamięci oraz Zachować Pamięć–Archiwum Historii Mówionej. W ramach tych działań udało się nawiązać kontakt z 11 nowymi rodzinami ofiar. Pozyskano, istotne dla dalszych badań, nowe informacje i pamiątki. Tak jak w ubiegłych latach w Palmirach odbyło się kilkadziesiąt imprez, uroczystości i spotkań, w organizacji których uczestniczyło Muzeum. Niektóre z nich zgromadziły setki uczestników, np. doroczny Centralny Zlot Młodzieży PTTK Palmiry (19–21 PAŹDZIERNIKA) czy uroczystości patriotyczno-religijne we wrześniu (14 WRZEŚNIA). Podczas tych ostatnich okolicznościowe listy do uczestników i organizatorów wydarzenia od Prezydenta RP Andrzeja Dudy, marszałka Sejmu Marka Kuchcińskiego, ministra kultury i dziedzictwa narodowego, wicepremiera Piotra Glińskiego oraz marszałka Senatu Stanisława Karczewskiego odczytała kierowniczka Muzeum, Joanna Maldis. Joanna Maldis

KIEROWNICZKA MUZEUM – MIEJSCA PAMIĘCI PALMIRY

110

Joanna Maldis, fot. MW

Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry

Wydarzenia Noc Muzeów

Spotkanie z seniorami z ośrodka w Luboniu

20 MAJA (ZOB. WIĘCEJ s. 176)

11 MAJA KOORDYNACJA: Dominika Jarzyńska-Pokojska

Zwiedzanie wystawy stałej wzbogaconej o nowe eksponaty.

Po zwiedzeniu ekspozycji uczestnicy spotkania wzięli udział w pokazie filmów dokumentalnych.

Pokazy filmów dokumentalnych 12.00, 15.00, 18.00

Spotkanie z żołnierzami z jednostek i instytucji Dowództwa Garnizonu Warszawa

Akcja AB, reż. Hanna Etemadi (2014); Rzeczpospolita Kampinoska 1944, reż. Maciej Piwowarczyk (2010); film archiwalny ze zwycięskim biegiem Janusza Kusocińskiego (1932).

11 MAJA KOORDYNACJA: Bartłomiej Grudnik

Spotkania

Spotkanie odbyło się z okazji 72. rocznicy zakończenia II wojny światowej, w ramach projektu historyczno-wojskowego Nie wiem, czy jeszcze zobaczę cię jutro Warszawo ma… W programie spotkania znalazły się prezentacja ekspozycji i pokaz filmów dokumentalnych połączony z dyskusją na temat wydarzeń II wojny światowej na terenie Puszczy Kampinoskiej i martyrologii.

Spotkanie ze studentami Akademii Wychowania Fizycznego na temat historii II wojny światowej i martyrologii 28 MARCA KOORDYNACJA: Bartłomiej Grudnik

Dni Otwarte Funduszy Europejskich

Po zwiedzeniu ekspozycji odbyła się dyskusja na temat wydarzeń II wojny światowej, które miały miejsce na terenie Puszczy Kampinoskiej.

20–21 MAJA

Spotkanie z przedstawicielami pułku lotnictwa z Mińska Mazowieckiego

Gościom Muzeum, oprócz oprowadzania po ekspozycji, zaoferowano prezentację filmów dokumentalnych.

30 MARCA

Spotkanie młodzieżą z Liceum im. ks. Zygmunta Sajny z Góry Kalwarii

KOORDYNACJA: Dominika Jarzyńska-Pokojska, Monika Kościk, Joanna Maldis

KOORDYNACJA: Bartłomiej Grudnik

Gości Muzeum oprowadzono po ekspozycji, zaprezentowano im także filmy dokumentalne.

18 WRZEŚNIA

Spotkanie z przedstawicielami Dowództwa Wojsk Obrony Terytorialnej

Doroczne spotkanie młodzieży przy grobie patrona szkoły, połączone z wizytą w Muzeum.

KOORDYNACJA: Bartłomiej Grudnik

4 KWIETNIA KOORDYNACJA: Bartłomiej Grudnik

Po zwiedzeniu ekspozycji i pokazie filmów dokumentalnych odbyła się dyskusja na temat wydarzeń II wojny światowej na ziemiach polskich i martyrologii.

Spotkanie z żołnierzami Jednostki Wojskowej 1560 Sochaczew 21 KWIETNIA KOORDYNACJA: Bartłomiej Grudnik

W trakcie spotkania, po zapoznaniu się z ekspozycją, przybliżono gościom wybrane wątki z historii miejsca i zbrodni w Palmirach.

Spotkanie młodzieżą z Liceum im. ks. Zygmunta Sajny z Góry Kalwarii, fot. Bartłomiej Grudnik

111

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Spotkanie z pracownikami Muzeum Wsi Kieleckiej

Spotkanie z pracownikami Muzeum Historycznego Miasta Krakowa

11 PAŻDZIERNIKA KOORDYNACJA: Dominika Jarzyńska-Pokojska

15 GRUDNIA KOORDYNACJA: Dominika Jarzyńska-Pokojska

Spotkanie z pracownikami zajmującymi się projektem Muzeum Martyrologii Wsi Polskiej, obejmujące prezentację głównych założeń ekspozycji w Palmirach, wymianę doświadczeń i konsultacje.

Spotkanie z pracownikami krakowskiego muzeum pracującymi nad projektem Miejsca Pamięci KL Płaszów; wymiana doświadczeń, konsultacje.

Spotkanie z młodzieżą ze Szkoły Pallottiego w Ożarowie Mazowieckim

Warsztaty i seminaria

8 LISTOPADA

Seminarium dla nauczycieli historii Plany, realizacja i konsekwencje zagłady polskich elit przez okupantów niemieckich w czasie II wojny światowej

KOORDYNACJA: Dominika Jarzyńska-Pokojska

Po mszy polowej i oddaniu hołdu ofiarom egzekucji młodzież zwiedziła ekspozycję i uczestniczyła w spotkaniu z pracownikiem Muzeum. W wydarzeniu wzięło udział 200 uczniów szkoły.

8 CZERWCA KOORDYNACJA: Dominika Jarzyńska-Pokojska

Spotkanie z młodzieżą uczestniczącą w VII Rajdzie Niepodległości PTTK Kozienice

ORGANIZATORZY: Instytut Pamięci Narodowej, Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry, Muzeum Niepodległości, Warszawskie Centrum Innowacji Edukacyjno-Społecznych i Szkoleń

14 LISTOPADA

Seminarium zorganizowano w ramach programu Warszawa miasto pamięci. Edukacja historyczna w miejscach pamięci.

KOORDYNACJA: Dominika Jarzyńska-Pokojska

W spotkaniu uczestniczyła młodzież z dziewięciu szkół z siedmiu miejscowości. Zaprezentowano ekspozycję i filmy dokumentalne.

Warsztaty Etyka w rekonstrukcjach historycznych. Wytwórstwo przedmiotów codziennego użytku i broni

Wieczór wspomnieniowo-poetycki Niech nie zgaśnie pamięć

18 LISTOPADA KIEROWNICZKA PROJEKTU: Joanna Maldis

14 GRUDNIA

WSPÓŁPRACA: Dominika Jarzyńska-Pokojska, Monika Kościk

KOORDYNACJA: Bartłomiej Grudnik, Dominika Jarzyńska-Pokojska,

WYKŁAD WPROWADZAJĄCY, OPIEKA MERYTORYCZNA:

Monika Kościk, Joanna Maldis

dr Karolina Kochańczyk-Bonińska

ORGANIZATORZY: Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry,

ORGANIZATOR: Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry

Muzeum Więzienia Pawiak

Wieczór wspomnieniowo-poetycki Niech nie zgaśnie pamięć, fot. Bartłomiej Grudnik

Kolejna edycja rozpoczętych w 2011 roku spotkań upamiętniających ofiary egzekucji w Palmirach i w Puszczy Kampinoskiej. Zaproszeni artyści scen warszawskich zaprezentowali grypsy więźniów, fragmenty wspomnień z pobytu w więzieniu na Pawiaku oraz utwory poetyckie autorstwa osób rozstrzelanych w Palmirach. Spotkanie miało oprawę muzyczną (skrzypce, wiolonczela).

Warsztaty Etyka w rekonstrukcjach historycznych. Wytwórstwo przedmiotów codziennego użytku i broni, fot. Dominika Jarzyńska-Pokojska

112

Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry

Rocznicowe uroczystości patriotyczno-religijne

Warsztaty były kontynuacją rozpoczętego w 2014 roku cyklu poświęconego zagadnieniom etyki w rozmaitych aspektach odtwórstwa historycznego. W spotkaniu uczestniczyli liderzy grup rekonstrukcyjnych.

14 WRZEŚNIA KOORDYNACJA: Bartłomiej Grudnik, Dominika Jarzyńska-Pokojska, Monika Kościk, Joanna Maldis ORGANIZATORZY: Dowództwo Garnizonu Warszawa,

Uroczystości

Dyrekcja Kampinoskiego Parku Narodowego, Instytut Pamięci Narodowej, Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry,

Upamiętnienie 77. rocznicy egzekucji mieszkańców Legionowa i okolicznych miejscowości

Doroczne uroczystości upamiętniające wybuchu II wojny światowej i ofiary egzekucji w Puszczy Kampinoskiej. Mszę, której przewodniczył ks. kardynał Kazimierz Nycz, zakończyła modlitwa ekumeniczna. W uroczystościach uczestniczyli kombatanci, przedstawiciele najwyższych władz państwowych, samorządowych, urzędów i instytucji centralnych, szkół oraz wojsko.

27 LUTEGO KOORDYNACJA: Bartłomiej Grudnik, Dominika Jarzyńska-Pokojska, Monika Kościk, Joanna Maldis

Doroczne uroczystości w Palmirach, w których biorą udział rodziny ofiar, przedstawiciele lokalnych władz, samorządów, szkół oraz mieszkańcy okolicznych miejscowości.

Uroczystość ślubowania pierwszych klas warszawskiego Liceum Sportowego przy grobie Janusza Kusocińskiego

Uroczystość 30-lecia nadania Szkole Podstawowej w Kołodziejewie (woj. kujawsko-pomorskie) imienia Janusza Kusocińskiego

25 WRZEŚNIA KOORDYNACJA: Bartłomiej Grudnik, Dominika Jarzyńska-Pokojska

5 MAJA KOORDYNACJA: Bartłomiej Grudnik, Joanna Maldis

Po uroczystościach rocznicowych przy grobie Janusza Kusocińskiego uczniowie i nauczyciele szkoły rozpoczęli 24-godzinny bieg sztafetowy do Kołodziejewa.

Upamiętnienie 77. rocznicy egzekucji Janusza Kusocińskiego, patrona Publicznego Gimnazjum w Przyłęku

Uroczystość ślubowania pierwszych klas warszawskiego Liceum Sportowego przy grobie Janusza Kusocińskiego, fot. Dominika Jarzyńska-Pokojska

KOORDYNACJA: Dominika Jarzyńska-Pokojska

Doroczną uroczystość zakończyło złożenie wieńców i zapalenie zniczy na grobie zamordowanego olimpijczyka – patrona szkoły.

W trakcie uroczystości oddano hołd patronowi szkoły, następnie zwiedzono ekspozycję.

57. Centralny Ogólnopolski Zlot Młodzieży Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego Palmiry 2017

Upamiętnienie Agnieszki Dowbor-Muśnickiej i pozostałych ofiar egzekucji 21 czerwca 1940 roku

19–21 PAŹDZIERNIKA

2 CZERWCA

KOORDYNACJA: Dominika Jarzyńska-Pokojska, Monika Kościk, Joanna Maldis

21 CZERWCA

ORGANIZATORZY: Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry, Dyrekcja KPN,

KOORDYNACJA: Bartłomiej Grudnik, Dominika Jarzyńska-Pokojska,

PTTK, ZHP, lokalne samorządy

Joanna Maldis

Zlot rozpoczął się, w Płocku od poświęcenia urny z ziemią z miejsca pamięci narodowej – Cmentarza Garnizonowego. Uroczystość zakończyła się w Palmirach, gdzie młodzież po zwiedzeniu Muzeum uczestniczyła w Apelu Poległych oddała hołd ofiarom egzekucji, a następnie przekazała Muzeum pamiątkową urnę. W wydarzeniu wzięło udział ok. 4000 młodych ludzi z całej Polski.

W trakcie dorocznych uroczystości oddano hołd ofiarom czerwcowych egzekucji w Palmirach, następnie zwiedzono ekspozycję.

113

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

IV Bieg Pamięci w Palmirach 21 CZERWCA KOORDYNACJA: Dominika Jarzyńska-Pokojska, Joanna Maldis ORGANIZATORZY: Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry, Stowarzyszenie Razem dla Czosnowa, Gmina Czosnów, Dyrekcja KPN

Bieg zorganizowano dla uczczenia pamięci ofiar czerwcowych egzekucji 1940 roku.

Współpraca z instytucjami zewnętrznymi AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO IM. JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO W WARSZAWIE DOWÓDZTWO GARNIZONU WARSZAWA INSTYTUT PAMIĘCI NARODOWEJ KAMPINOSKI PARK NARODOWY LICEUM IM. KS. ZYGMUNTA SAJNY W GÓRZE KALWARII LOKALNE WŁADZE SAMORZĄDOWE, SZKOŁY, BIBLIOTEKI, STOWARZYSZENIA (LEGIONOWO, CZOSNÓW, NOWY DWÓR MAZOWIECKI) MAZOWIECKA JEDNOSTKA WDRAŻANIA PROGRAMÓW UNIJNYCH MAZOWIECKA REGIONALNA ORGANIZACJA TURYSTYCZNA MUZEUM HISTORYCZNE MIASTA KRAKOWA MUZEUM STUTTHOF W SZTUTOWIE

57. Centralny Ogólnopolski Zlot Młodzieży Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego Palmiry 2017, fot. Dominika Jarzyńska-Pokojska

MUZEUM WIĘZIENIA PAWIAK MUZEUM WSI KIELECKIEJ

Rajdy i biegi rocznicowe

PAŃSTWOWE MUZEUM AUSCHWITZ-BIRKENAU

IV Przełajowy Bieg Pamięci Janusza Kusocińskiego

PAŃSTWOWE MUZEUM NA MAJDANKU

20 CZERWCA

POLSKIE TOWARZYSTWO TURYSTYCZNO-KRAJOZNAWCZE

KOORDYNACJA: Dominika Jarzyńska-Pokojska, Monika Kościk,

WARSZAWSKIE CENTRUM INNOWACJI EDUKACYJNO-SPOŁECZNYCH I SZKOLEŃ

Joanna Maldis ORGANIZATORZY: Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry, Dowództwo Garnizonu Warszawa, Dyrekcja KPN

MEDIA: TVP 1 – CYKL „ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE”

W rocznicowym wydarzeniu zorganizowanym dla upamiętnienia ofiar największych egzekucji w Palmirach (20–21 czerwca 1940) uczestniczyli żołnierze Garnizonu Warszawa oraz studenci Wojskowej Akademii Technicznej.

TVP 3 – CYKL „GLOBTROTER MAZOWIECKI” ONET RADIO WNET PRASA LOKALNA („GAZETA NOWODWORSKA”, „GAZETA CZOSNOWSKA”)

114

Muzeum Warszawskiej Pragi

Muzeum Warszawskiej Pragi ul. Targowa 50/52, 03-733 Warszawa Prężnie rozwijające się Muzeum Warszawskiej Pragi zostało w 2017 roku docenione – nominowano nas do European Museum Academy Award, jednego z najbardziej prestiżowych europejskich wyróżnień przyznawanych placówkom muzealnym. W kraju została natomiast dostrzeżona wystawa czasowa Prawobrzeżni. Biografie niecodzienne (23 LUTEGO – 15 MAJA 2016), która zajęła II miejsce w XI edycji konkursu Mazowieckie Zdarzenie Muzealne – WIERZBA 2016 w kategorii Wystawy (ZOB. WIĘCEJ Nagrody, s. 332). W tym roku Muzeum Warszawskiej Pragi ugruntowywało swoją pozycję zaangażowanego aktora działań lokalnych na warszawskiej Pradze, biorąc na muzealny warsztat jej dziedzictwo i przestrzeń. Efektem tej pracy była między innymi wystawa czasowa Projekt Praga (20 MAJA – 1 PAŹDZIERNIKA), której kuratorzy starali się odpowiedzieć na pytanie, dlaczego dzielnica wygląda tak, a nie inaczej. Na otwartość owego projektu wskazywał bogaty program wydarzeń towarzyszących, poddających pod dyskusję przeszłość dzielnicy i zadający pytania o jej możliwą przyszłość. Wystawa czasowa Tarchomin ‘80 (17 PAŹDZIERNIKA 2017 – 28 STYCZNIA 2018) prezentowana dzięki współpracy z Fundacją Ave, wskazywała na szerokie spektrum zainteresowań Muzeum, obejmujące dziedzictwo całej prawobrzeżnej Warszawy. Odpowiedź na pytanie zawarte w tytule kolejnej wystawy czasowej – Co słychać na Pradze? (15 LISTOPADA 2017 – 15 KWIETNIA 2018) – dała natomiast możliwość pełniejszego włączenia w krąg muzealnych odbiorców i uczestników osób niewidzących bądź niedowidzących. Dla wszystkich zaś stała się bodźcem do zmiany perspektywy doświadczania miasta i zwrócenia uwagi na jego krajobraz dźwiękowy. W 2017 roku kontynuowane były cykle spotkań w ramach Praskich czwartków. Kluczem do zgłębiania historii Prawobrzeżnych była tym razem wielokulturowość. W cyklu Wokół rewitalizacji zapraszaliśmy nie tylko na debaty pogłębione pracą warsztatową, lecz także na spacery po obszarach rewitalizowanych. Obok spotkań z cyklu Wykonano na Pradze. Rzemieślnicy oraz prac związanych z programem Projektowanie oparte na rzemiośle, ruszył oparty na tych doświadczeniach projekt szkoleń z mistrzami rzemiosła, będący częścią modelowego miejskiego projektu Rewitalizacja – wspólna sprawa, dofinansowywanego ze środków Unii Europejskiej. Wartym zauważenia efektem działań w polu popularyzacji rzemiosła na gruncie lokalnym jest też wprowadzenie wyrobów praskich rzemieślników i artystów do oferty muzealnego sklepiku, co miało miejsce pod koniec 2017 roku. W 2017 roku ewoluowała też oferta skierowana do najmłodszych uczestników muzealnych działań oraz ich opiekunów. Odbyła się III i IV edycja autorskiego programu Mała Akademia Praska, skierowana do dzieci od 6 do 12 lat. Obok niego pojawiła się propozycja dla dzieci młodszych, do szóstego roku życia, pod nazwą Muzeum dla maluchów, a także cykl Do muzeum z nosidełkiem, przygotowany z myślą o rodzicach przebywających na urlopach macierzyńskich i tacierzyńskich. Realizacja wielu z tych działań była możliwa dzięki współpracy z naszymi partnerami, lokalnymi działaczami oraz organizacjami społecznymi. Był to rok zacieśniania więzi i budowania nowych partnerstw. W tym roku Muzeum Warszawskiej Pragi zyskało także oficjalnie swojego rezydenta – Chór Kameralny Sirenes. Katarzyna Kuzko-Zwierz

KIEROWNICZKA MUZEUM WARSZAWSKIEJ PRAGI

115

Katarzyna Kuzko-Zwierz, fot. MW

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Spotkania

Jak pomysły młodych projektantów mogą zaistnieć w ofercie tradycyjnego warsztatu rzemieślniczego? Spotkanie podsumowujące projekt rewitalizacyjno-badawczy poświęcony szewstwu na przykładzie Specjalistycznej Spółdzielni Pracy Stopa. Zaprezentowane zostały materiały edukacyjne Zasady świadomego projektowania w oparciu o lokalne dziedzictwo. Druga część spotkania poświęcona była zadaniu zrealizowanemu w Eksperymentalnej Pracowni Drewna Wydziału Wzornictwa ASP w Warszawie tj. projektowaniu i wykonaniu ozdób szklanych inspirowanych legendami miejskimi.

Cykle spotkań Praskie czwartki STYCZEŃ–GRUDZIEŃ PROJEKT IDENTYFIKACJI GRAFICZNEJ: Joanna Bębenek

WYKONANE NA PRAWYM BRZEGU. RZEMIEŚLNICY KURATORKA: Katarzyna Chudyńska-Szuchnik

Cykl pokazujący rzemieślników z prawego brzegu jako żywotną część lokalnego dziedzictwa. Umożliwia bezpośrednie poznanie ich historii, warsztatów i unikatowych umiejętności. W ramach cyklu odbywały się spotkania, pokazy i dyskusje. Częścią projektu jest program Projektowanie oparte na rzemiośle, w ramach którego młodzi designerzy współpracują z doświadczonymi mistrzami, a także wydarzenie Festiwal Rzemieślników.

Premiera mapy rzemieślników Kamionka i Grochowa 23 MARCA PROWADZENIE: Katarzyna Chudyńska-Szuchnik, kuratorka cyklu, Stefan Gardawski, koordynator mapy rzemieślników Kamionka i Grochowa, Stowarzyszenie Miasto Jest Nasze

Prezentacja kolejnej mapy teleadresowej miejskich wytwórców. Poza tradycyjnymi warsztatami prowadzonymi przez doświadczonych mistrzów zaprezentowane zostały także pracownie działające na pofabrycznym terenie przy ul. Podskarbińskiej 30/32, który można nazwać centrum nowego rzemiosła. Mapa rzemieślników Kamionka i Grochowa przygotowana przez Stowarzyszenie Miasto Jest Nasze we współpracy z Muzeum Warszawskiej Pragi zawiera blisko sto adresów rzemieślniczych pracowni. To druga wspólna realizacja, po ubiegłorocznej mapie Do rzemieślnika na Pragę z adresami wytwórców z Pragi Północ.

WYKONANE NA PRAWYM BRZEGU. RZEMIEŚLNICY

7 spotkań

277

uczestników

Na miarę od krawca 27 KWIETNIA

Projektowanie oparte na rzemiośle #3

PROWADZENIE: Katarzyna Chudyńska-Szuchnik

23 LUTEGO PROWADZENIE: Katarzyna Chudyńska-Szuchnik, Paweł Jasiewicz, wykładowca Wydziału Wzornictwa ASP w Warszawie, Ewelina Czaplicka-Ruducha, absolwentka Katedry Mody ASP w Warszawie, Jan Garstka, Aleksandra Filimon, Magda Jerzak – studenci Wydziału Wzornictwa ASP

Spotkanie Na miarę od krawca, fot. MW

Krawiectwo miarowe, bieliźniarstwo, gorseciarstwo, hafciarstwo oraz modniarstwo to zawody, które tradycyjnie zrzeszał warszawski Cech Krawców i Rzemiosł Włókienniczych. O cechu, współczesnej kondycji krawiectwa miarowego, możliwościach kształcenia w tym zawodzie oraz relacjach z projektantami opowiedzieli Tadeusz Kierepka, mistrz krawiecki, podstarszy cechu, wiceprezes Mazowieckiej Izby Rzemiosła i Przedsiębiorczości,

Spotkanie Projektowanie oparte na rzemiośle #3, fot. MW

116

Muzeum Warszawskiej Pragi

Krystyna Żuberek, właścicielka Pracowni Krawieckiej Agencja Ochrony Mody, Grażyna Popis, wicedyrektor Centrum Kształcenia Praktycznego z ul. Mińskiej 1/5.

Warsztaty działające za posesją Targowa 12, oddane do użytku w 1947 roku, to prawdopodobnie najstarsze pawilony rzemieślnicze prawobrzeżnej Warszawy. Historia tego miejsca dobiegła końca w związku z rozbudową pobliskiej kamienicy. Spotkanie było okazją, by dowiedzieć się, jacy rzemieślnicy pracowali tu na przestrzeni lat, prześledzić losy kilku lokalnych firm oraz zrozumieć funkcjonowanie tego typu skupisk rzemieślniczych. Można było odwiedzić Artystyczną Pracownię Grawerską Janusza Ługowskiego oraz Manufakturę Stolarską siDeSign, prowadzoną przez Annę Kędziorek.

Pawilony Targowa 12 25 MAJA MIEJSCE: Podwórko przy pawilonach, ul. Targowa 12 PROWADZENIE: Katarzyna Chudyńska-Szuchnik

Szkoła fachów praskich – panel dyskusyjny 28 WRZEŚNIA PROWADZENIE: Ludwika Ignatowicz, Katarzyna Chudyńska-Szuchnik

Tematem dyskusji była koncepcja Praskiej Szkoły Fachów, która została sformułowana w 2014 roku w ramach koncepcji Ekosystem Praga. Ludwika Ignatowicz, współautorka pomysłu, opowiedziała o jego założeniach, celach i inspiracjach, a zaproszeni goście odpowiadali na pytania związane z tym, czy rzemieślnicy prowadzący małe zakłady mogą stać się nauczycielami w szkole o charakterze wieczorowym. Neony witrynowe 26 PAŹDZIERNIKA PROWADZENIE: Katarzyna Chudyńska-Szuchnik

Wizyta w Artystycznej Pracowni Grawerskiej Janusza Ługowskiego, fot. MW

Projektantki Aleksandra Liszewska i Aleksandra Witaszczyk, prowadzone przez wykładowcę Pawła Jasiewicza, opracowały neon dla pracowni cukierniczej oraz neon dla pracowni abażurów. Projekty te zostały wykonane przez specjalistów z firmy Hanak Reklamy Wizualne. Wykonane neony witrynowe były nie tylko zadaniem semestralnym, ale również próbą zaprezentowania koncepcji szlaku unikatowych pracowni rzemieślniczych, która została przedstawiona na spotkaniu. Zawód: zegarmistrz 23 LISTOPADA PROWADZENIE: Katarzyna Chudyńska-Szuchnik

Wizyta w Manufakturze Stolarskiej siDeSign, prowadzonej przez Annę Kędziorek, fot. MW Spotkanie Zawód: zegarmistrz, fot. MW

117

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Ślusarz, kowal, stolarz, historyk sztuki i na końcu zegarmistrz – tak szerokie umiejętności zawodowe są potrzebne, aby naprawiać zegary zgodnie z tradycyjnymi zasadami. O przeszłości, teraźniejszości i przyszłości tej branży opowiadał Marek Drzażdżyński, Starszy Cechu Złotników, Zegarmistrzów, Optyków, Grawerów i Brązowników m.st. Warszawy kontynuujący firmę założoną przez swojego ojca Zenona Drzażdżyńskiego w 1950 roku. Swoją pracownię prowadzi na ul. Francuskiej na Saskiej Kępie. Drugim rozmówcą był Sebastian Hupert, który zegarami zainteresował się jako student Politechniki Warszawskiej, a dziś prowadzi swoją pracownię przy ul. Kickiego na Grochowie. Obaj rzemieślnicy mają tytuły mistrzowskie.

i dr hab. Rafał Żebrowski (Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma w Warszawie) oraz Hubert Górski. 18 MAJA

Fedorońkowie. W tyglu kultury PROWADZENIE: Jolanta Wiśniewska

Gośćmi wieczoru były: Aleksandra Adamczewska i Wiesława Sokorska – córki Wiaczesława i Krystyny Fedorońków, wnuczki ks. Szymona Fedorońki – naczelnego kapelana prawosławnego WP w II Rzeczpospolitej. Rozmawialiśmy o wielokulturowych korzeniach rodziny i jej praskiej historii. Opowiadaliśmy o tragicznych losach Szymona, Aleksandra, Wiaczesława i Oresta Fedorońków oraz o niezwykłych kobietach: Wierze i Krystynie Fedorońko. W spotkaniu uczestniczyli m.in. przedstawiciele Jego Eminencji Sawy Metropolity Warszawskiego i całej Polski, Jego Ekscelencji Prawosławnego Ordynariusza Wojskowego ks. płk. Aleksego Andrejuka oraz praskiej parafii prawosławnej przy katedrze św. Marii Magdaleny.

PRAWOBRZEŻNI. WIELOKULTUROWO KURATORKA: Jolanta Wiśniewska

Kontynuacja cyklu spotkań poświęconych osobom i rodzinom w sposób szczególny związanych z prawobrzeżną Warszawą. Edycja 2017 opowiadała o wielokulturowych korzeniach dawnych i współczesnych mieszkańców Pragi. Przedstawialiśmy postacie reprezentujące różne środowiska i sięgaliśmy do ich bogatych tradycji.

8 CZERWCA

PRAWOBRZEŻNI. WIELOKULTUROWO

spotkań

wycieczki

Carlos Marrodán Casas. Praga po hiszpańsku PROWADZENIE: Jolanta Wiśniewska

352

prawobrzeżni

uczestników

SPOTKANIA

wielokulturowo

16 LUTEGO

Hartwigowie z Szerokiej PROWADZENIE: Jolanta Wiśniewska

Spotkanie z przedstawicielami praskiej gałęzi rodziny Hartwigów, która przybyła do Warszawy z Dolnego Śląska w 2 poł. XIX w. Hartwigowie zapisali się w historii Pragi nie tylko jako właściciele Fabryki Maszyn i Kamieni Młyńskich, działającej do 1947 roku. przy dawnej ul. Szerokiej 11 (dziś ul. ks. I. Kłopotowskiego). To nowocześni przedsiębiorcy, współtwórcy polskiego przemysłu młynarskiego, ale także zaangażowani w sprawy lokalne społecznicy. Opowieść zilustrowały unikatowe fotografie i dokumenty, zachowane w rodzinnym archiwum i udostępnione Muzeum.

SPOTKANIE

Carlos MarrodÁN Casas. Praga Po HiszPaŃsku

16 MARCA

Zbytkowerowie. Dzieje i stereotypy PROWADZENIE: Jolanta Wiśniewska

czwartek, 8 czerwca godz. 18:00, wstęp wolny

W kolejny czwartkowy wieczór przedstawiliśmy biografie Szmula Zbytkowera i jego potomków. Postać królewskiego bankiera, pierwszego nowoczesnego rodzimego kapitalisty – „praskiego Rotszylda” i „Parnasa Czterech Ziem”, była punktem wyjścia do opowieści o klanie Zbytkowerów-Sonnenbergów-Bergsohnów. O znanych i nieznanych wątkach tej historii, o wizerunku praskiego Żyda, towarzyszących mu wyobrażeniach i stereotypach z Jolantą Wiśniewską rozmawiali goście: dr Zofia Borzymińska, dr Anna Wiernicka

MuzeuM WarszaWskiej Pragi oddział MuzeuM WarszaWy ul. TargoWa 50/52 muzeumpragi.muzeumwarszawy.pl facebook.com/muzeum.warszawy instagram.com/muzeumwarszawy

Plakat spotkania, proj. Joanna Bębenek

118

Muzeum Warszawskiej Pragi

WYCIECZKI

Spotkanie z Carlosem Marrodánem Casasem – tłumaczem literatury hiszpańskojęzycznej i poetą. Urodzony w Tuluzie syn hiszpańskich emigrantów jako dziecko trafił wraz z rodziną do Polski, stając się mieszkańcem powstającego wówczas Osiedla Praga II. Po miesiącu w przedszkolu mówił już po polsku, a w dorosłym życiu ukończył polonistykę. Podczas wieczoru w Muzeum opowiadał o „praskiej” kolonii Hiszpanów, o tutejszym klubie hiszpańskim, futbolu i pierwszym telewizorze, o smakach i klimatach towarzyszących dorastaniu na Pradze.

19 SIERPNIA

Niemcy czy Olędrzy, czyli Białołęka wielokulturowa PROWADZENIE: Jolanta Wiśniewska, Bartłomiej Włodkowski WSPÓŁORGANIZATOR: Fundacja Ave

Dwie wycieczki zabytkowym autobusem po warszawskiej Białołęce (m.in. rejon Świdrów Starych i Nowych, Kępa Tarchomińska, Tarchomin cmentarz, Szamocin, Ruskowy Bród, Kamykowa), zorganizowane dzięki współpracy z Fundacją Ave. Odkrywanie śladów nadwiślańskich kolonistów i ich historii. Komentarz historyczny dotyczący dziejów i specyfiki tzw. osadnictwa olęderskiego w dolinie środkowej Wisły oraz społecznych aspektów zagospodarowywania terenów zalewowych w rejonie Warszawy. Uczestnicy mieli do wyboru krótszą wersję wycieczki i wersję dla bardziej wytrwałych.

19 PAŹDZIERNIKA

Geberowie. Z Alzacji do Grochowa PROWADZENIE: Jolanta Wiśniewska

Spotkanie z Maciejem Markowskim, poświęcone rodzinie Geberów – dawnych właścicieli Farbiarni Parowej i Pralni Chemicznej Ch. Geber, od drugiej połowy XIX wieku. związanych z Grochowem i Kamionkiem. Relacja z poszukiwań genealogicznych, opowieść o przodkach z Francji, Niemiec, Węgier i niedawno odkrytych Chorwatach mieszkających w Grochowie, na Kamionku i Gocławku. Spotkanie zilustrowały fotografie oraz dokumenty pochodzące z rodzinnych archiwów Haliny Geber, Anny Kozerskiej z domu Geber i potomków Sandora Duma de Vajda Hunyad.

WYDARZENIE 22 KWIETNIA

Piknik w Muzeum Warszawskiej Pragi Prawobrzeżni. Wielokulturowo (ZOB. WIĘCEJ s. 126)

16 LISTOPADA

Warszawscy Wietnamczycy

WOKÓŁ REWITALIZACJI

PROWADZENIE: Jolanta Wiśniewska

KURATORKA: Ewa Kalnoj-Ziajkowska

Cykl warsztatów, spotkań, spacerów i debat poświęconych problemom związanym z rewitalizacją warszawskiej Pragi. WOKÓŁ REWITALIZACJI

spotkania

debaty

spacerów

wydarzeń towarzyszących wystawie Projekt Praga

W TYM

Spotkanie Warszawscy Wietnamczycy, z dziennikarką i działaczką Ton Van Anh, fot. Jacek Wiśniewski

200

Spotkanie z Ton Van Anh – dziennikarką, wietnamską opozycjonistką, działaczką na rzecz demokracji i praw człowieka. Urodziła się w Hanoi, ale od ponad 20 lat mieszka w Polsce. Przetłumaczyła na wietnamski Człowieka z żelaza, pomaga mieszkającym w Warszawie Wietnamczykom. Jak nikt zna problemy i codzienność tej jednej z najliczniejszych i najciekawszych społeczności w krajobrazie współczesnej Warszawy i Pragi. Rozmowie towarzyszyła projekcja filmu dokumentalnego Wietnamczycy, autorstwa Ton Van Anh, w realizacji Wacława Marata.

uczestników

1 poprzedzona warsztatami

130

uczestników

119

125

uczestników

589

uczestników

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

SPOTKANIA

Co z tą kulturą? 9 LISTOPADA

Hiperróżnorodność a solidarność społeczna

PROWADZENIE: dr hab. Paweł Możdżyński (ISNS UW)

9 MARCA

Podczas debaty szukaliśmy odpowiedzi na pytania, czy Praga jest rzeczywiście dzielnicą artystyczną, czy sztuka może być skutecznym narzędziem rewitalizacji oraz czy artywizm na Pradze ma sens. Rozmawialiśmy na temat celowości podejmowania działań artystycznych i ich roli w zmianach obejmujących naszą dzielnicę. W debacie wzięli udział aktywni na Pradze artyści, przedstawiciele instytucji kultury, badacze oraz animatorzy społeczni. Debatę poprzedziły warsztaty wydobywcze (18 i 19 października, prowadzenie: dr hab. Paweł Możdżyński i Jakub Supera) skierowane do organizacji działających na Pradze. Ich celem było zebranie materiałów, omówienie potrzeb, problemów i doświadczeń.

PROWADZENIE: prof. Ewa Korcelli-Olejniczak (IGPiPZ PAN), Filip Piotrowski

Od 2013 roku Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN prowadził na Pradze Północ i na Targówku przekrojowe badania relacji społecznych, przestrzennych oraz gospodarczych. O wynikach badań oraz planach na przyszłość opowiedzieli dr hab. Ewa Korcelli-Olejniczak, prof. IGiPZ PAN, oraz Filip Piotrowski. Targowa – serce Pragi po zawale 13 KWIETNIA PROWADZENIE: Ewa Kalnoj-Ziajkowska

SPACERY

Ulica Targowa zawsze była sercem Pragi. Była targowiskiem i zapleczem aprowizacyjnym miasta. W końcu XIX wieku została zmieniona w zielony, elegancki bulwar i stała się salonem Pragi. Dziś pełni rolę brakującej obwodnicy Pragi. Zamknięcie Targowej na czas budowy metra dało możliwość zmian, które tylko częściowo zostały zrealizowane. Na spotkaniu przedstawiliśmy pomysły społeczników z Praskiego Stowarzyszenia Mieszkańców „Michałów”, dotyczące zmian komunikacyjnych na Pradze oraz będące ich pochodną efekty pracy społecznej zespołu Targowa 2.0. Opowiedzieliśmy też o projekcie Zielona Targowa, zgłoszonym w ubiegłym roku do budżetu partycypacyjnego.

Kolonia Śliwice – praski biegun północny 25 LISTOPADA PROWADZENIE: Karolina Krajewska (Rada Kolonii Śliwice)

Żywa ulica na Ząbkowskiej i Wileńskiej 11 MAJA PROWADZENIE: Paweł Jaworski (Fundacja Napraw Sobie Miasto)

Zespół Fundacji Napraw Sobie Miasto w kwietniu na ul. Ząbkowskiej i Wileńskiej tworzył Żywe ulice. Na spotkaniu omówiliśmy, w jaki sposób można oceniać projekty urbanistyczne przed ich realizacją, czy koncepcję zmian komunikacyjnych można przetestować w uproszczonej formie oraz co zyskujemy dzięki zaangażowaniu osób korzystających z wybranego miejsca w planowanie i przygotowanie takich przekształceń.

Identyfikacja graficzna spaceru, proj. Joanna Bębenek

Niewielkie osiedle leży jeszcze na Pradze Północ, ale blisko jest stąd na Żerań. Powstało w latach 30. ubiegłego wieku jako zaczątek nowej dzielnicy mieszkaniowej, wzorowanej na Żoliborzu. Plany przerwała wojna, a przed jej wybuchem udało się zbudować tylko 70 domów – głównie jednorodzinnych bliźniaków. W czasach PRL osiedle otoczyły hale Fabryki Samochodów Osobowych (FSO). Dziś mieszka tu ok. 300 osób, większość rodzin rodzin od kilku pokoleń.

DEBATY Budżet partycypacyjny. Sukcesy i porażki

Architektura wielkiej płyty. Bloki Szmulowizny

12 PAŹDZIERNIKA

9 GRUDNIA

PROWADZENIE: Krzysztof Michalski (Praskie Stowarzyszenie Mieszkańców „Michałów”)

PROWADZENIE: Krzysztof Michalski, arch. Agnieszka Gomółka

Część projektów zgłaszanych do budżetu partycypacyjnego jest realizowana ze znacznymi odstępstwami od pierwotnych założeń. Wspólnie ze społecznikami i pracownikami Centrum Komunikacji Społecznej, odpowiedzialnymi za realizację zadania, zastanawialiśmy się, jakie problemy pojawiają się od pomysłu do realizacji.

Wspólnie szukaliśmy odpowiedzi na pytania – czy mieszkańcom dobrze żyło w blokach, czym jest „zabudowa parawanowa”, kto i w jaki sposób budował jeden z najdłuższych bloków w Warszawie, jak budowa Dworca Wschodniego wpłynęła na tkankę Pragi. Od lat 60. do 90. wśród przedwojennej siatki ulic zaczęły powstać kolejno osiedla Szmulowizna I, Szmulowizna II oraz Kolonia „Białostocka”. Wśród charakterystycznej zabudowy m.in. jeden z najdłuższych budynków w Warszawie zwany jamnikiem oraz najbardziej „wirtualna” ulica w mieście – Aleja Tysiąclecia.

120

Muzeum Warszawskiej Pragi

4 i 11 CZERWCA

Szmulowizna w procesie rewitalizacji

Oprowadzania kuratorskie

2 GRUDNIA PROWADZENIE: Krzysztof Michalski (Praskie Stowarzyszenie Mieszkańców

17 CZERWCA

„Michałów”)

WARSZTATY

Kolaż Praski

Uczestnicy spaceru dowiedzieli się co można robić w Domu Sąsiedzkim, gdzie powstanie Praski Dom Rzemiosła i które kamienice zostaną podłączone do miejskiego CO, a które zamienione na TBS-y. Opowiedzieliśmy o inwestycjach, zjawiskach społecznych i kulturalnych. Szmulowizna jest trzecim po Nowej i Starej Pradze rejonem Pragi Północ, który jest objęty działaniami inwestycyjnymi oraz społeczno-kulturalnymi w ramach Zintegrowanego Programu Rewitalizacji do 2022 roku.

PROWADZENIE: Małgorzata Czekajło 18 CZERWCA Oprowadzanie kuratorskie 24 CZERWCA WARSZTATY

Kolaż Praski PROWADZENIE: Małgorzata Czekajło

Rewitalizacja Nowej Pragi. Teoria i praktyka 10 GRUDNIA

25 CZERWCA

PROWADZENIE: Piotr Stryczyński (Towarzystwo Przyjaciół Pragi)

Oprowadzanie kuratorskie

Zintegrowany Program Rewitalizacji ma za zadanie rozbudzić potencjał Pragi i jej mieszkańców. Kluczowym efektem powinno być nawiązanie nowej relacji z mieszkańcami opartej na trwałej współpracy i zaufaniu. Tymczasem rewitalizacja wciąż postrzegana jest głownie jako działania remontowe. O rewitalizacji „twardej i miękkiej”, o planach i inwestycjach, o tym, co już jest i czego na pewno nie będzie, o plusach i minusach, zagrożeniach i korzyściach dotyczących rewitalizacji Nowej Pragi opowiedział Piotr Stryczyński z Towarzystwa Przyjaciół Pragi.

29 CZERWCA WYKŁAD

Na winklu Ząbkowskiej i Targowej. Kilka historii jednego skweru PROWADZENIE: Adam Lisiecki 1 LIPCA SPACER

Tajemnice Parku Praskiego PROWADZENIE: Adam Lisiecki

Po Szmulowiznie śladami wielkich architektów 16 GRUDNIA

22 LIPCA

PROWADZENIE: Krzysztof Michalski, arch. Agnieszka Gomółka

SPACER

Spacer śladami kolei Petersburg-Warszawa

Na terenie Szmulowizny, w czasach powojennych niedoinwestowanej i zapomnianej, zachowało się wiele zabytkowych budynków dość wysokiej klasy, zaprojektowanych przez znanych architektów. To one stanowią o niepowtarzalnym klimacie tej części miasta. Uczestnicy dowiedzieli się, co łączy łaźnię z zajezdnią tramwajową, w jaki sposób kolumny zamówione dla rzymskiego kościoła znalazły się na Michałowie i co ma wspólnego młyn z fabryką słodyczy.

PROWADZENIE: dr hab. Zbigniew Tucholski 12 SIERPNIA SPACER

Brzuchy kamienic, cz. 1 PROWADZENIE: Piotr Kilanowski 26 SIERPNIA SPACER

WYDARZENIA TOWARZYSZĄCE WYSTAWIE Projekt Praga

Brzuchy kamienic, cz. 2 PROWADZENIE: Piotr Kilanowski

(ZOB. WIĘCEJ Wystawy czasowe, s. 179)

27 SIERPNIA

25 MAJA

WARSZTATY

SPACER

Kamienice

Wszystkie twarze Targowej

PROWADZENIE: Margerita i Jan Szulińscy

PROWADZENIE: Adam Lisiecki

7 WRZEŚNIA

3 CZERWCA

WYKŁAD

SPACER

Warszawska Praga miała być inna, cz. 1

Co rośnie na ulicach Pragi?

PROWADZENIE: Adam Lisiecki

PROWADZENIE: dr hab. Jacek Borowski

121

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

9 WRZEŚNIA

Emanacje

SPACER

5 PAŹDZIERNIKA

PROWADZENIE: Adam Lisiecki

Wprowadzenie teoretyczne do semiotyki materialności. Czy fotografia jest rzeczą? Jaka jest relacja między obrazem a tekstem? Jak rozpoznanie przedmiotów wiąże się z topografią miasta?

10 WRZEŚNIA

Obecność

WARSZTATY

2 LISTOPADA

PROWADZENIE: Małgorzata Czekajło

O poręczności i obecności rzeczy wokół nas, o szaleństwie katalogowania, czyli materii umiejscowionej w pamięci oraz rejestrach warszawskich.

Wódka, silniki, kosmetyki! Gdzie się podziały praskie fabryki? Cz. 1

Kolaż Praski

14 WRZEŚNIA

Uwikłanie

WYKŁAD

Warszawska Praga miała być inna, cz. 2

7 GRUDNIA

SPACER

Jak ma się człowiek do otaczającego go świata materialnego? Jak na rzeczach odciska się trwanie, postęp, ich gromadzenie oraz degradacja? Jak przebiegało zniszczenie i odbudowa materialnej tkanki Warszawy?

PROWADZENIE: Adam Lisiecki

Wykłady

21 WRZEŚNIA

Miastotwórcza kolej

PROWADZENIE: Ewa Kalnoj-Ziajkowska 16 WRZEŚNIA

Wódka, silniki, kosmetyki! Gdzie się podziały praskie fabryki? Cz. 2

DEBATA

Miejsca pracy na Pradze dawniej i dziś

PROWADZENIE: Leszek Wiśniewski

PROWADZENIE: dr Katarzyna Sadowy (OW SARP)

ORGANIZACJA: Adam Lisiecki

30 WRZEŚNIA, 1 PAŹDZIERNIKA

Historia miasta wokół torów

Oprowadzania kuratorskie

8 GRUDNIA

Cykl Doświadczanie Warszawy. Topografia i fotografia

Kolej jest z nami już prawie 200 lat. Pojawiła się na świecie wraz z rewolucją przemysłową, która rozpoczęła największy w dziejach proces rozwoju miast. Nie ma się zatem co dziwić, że była i jest jednym z najważniejszych czynników kształtujących miasto. Jak oddziaływała na miasta, w tym Warszawę, dawniej? Jakie ma znaczenie dziś?

PAŹDZIERNIK–GRUDZIEŃ PROWADZENIE: Piotr Głogowski ORGANIZACJA: Adam Lisiecki

Spotkania były okazją do zastanowienia się, w jaki sposób rzeczy pomagają nam poznać i zrozumieć świat, który wspólnie zamieszkujemy. W dyskusji wykorzystane zostały wybrane fotografie stolicy, pochodzące ze zbiorów Muzeum Warszawy.

Nowy węzeł grochowski 15 GRUDNIA

Warszawa ma ponad 100 kilometrów linii kolejowych. Cały czas ich potencjał jest większy niż realne wykorzystanie. Są również takie miejsca, gdzie ich obecność to bardziej przekleństwo niż błogosławieństwo. Czy kolej może stać się kręgosłupem rozwoju miasta? Czy jej przekształcenie w takich miejscach jak pogranicze Pragi, Targówka i Grochowa może dać nowy impuls do rozwoju?

DOŚWIADCZANIE WARSZAWY. TOPOGRAFIA I FOTOGRAFIA

3 spotkania

48 osób

122

Muzeum Warszawskiej Pragi

Wydarzenia

Gramy od małego

Akt urodzenia

1 KWIETNIA KONCERT + WARSZTATY ORGANIZACJA: Anna Mizikowska

9 LUTEGO WYKŁAD i PREZENTACJA: Jolanta Wiśniewska

GRAMY OD MAŁEGO

Wykład w formie popularnonaukowej prezentacji, wygłoszony z okazji dorocznych obchodów rocznicy lokacji Pragi, nawiązujący do imprezy pod tym samym tytułem, zorganizowanej w siedzibie tymczasowej Muzeum w 2014 roku. Analiza treści i formy królewskiego dokumentu lokacyjnego z 1648 roku, którego oryginał przechowywany jest na co dzień w Archiwum Głównym Akt Dawnych. Opowieść o jego znaczeniu jako swoistego „aktu urodzenia” dla prawobrzeżnej osady i jego konsekwencjach dla współczesności. Uzupełnieniem były informacje związane z powstawaniem faksymile dokumentu, prezentowanego obecnie na ekspozycji stałej Muzeum Warszawskiej Pragi.

koncerty

500

uczestników

warsztaty

140

uczestników

PROWADZENIE: Krzysztof Zwierz

Koncert dzieci, młodzieży i dorosłych uczących się w praskich szkołach muzycznych. Po prawej stronie Wisły jest tych szkół – zarówno publicznych, jak i prywatnych – całkiem sporo! Tego dnia wystąpili: uczniowie z Zespołu Szkół Muzycznych I stopnia im. Stanisława Moniuszki (przy ul. Kawęczyńskiej), uczniowie z Państwowej Szkoły Muzycznej I stopnia nr 2 im. Fryderyka Chopina (przy ul. Namysłowskiej), uczniowie ze szkoły La Musique (przy ul. Afrykańskiej), uczniowie z Akademii Rocka (przy ul. Targowej), uczniowie ze Szkoły Muzycznej I stopnia nr 3 im. Juliusza Zarębskiego (przy ul. Grochowskiej). Zaśpiewał też muzealny chór-rezydent, Chór Kameralny Sirenes. W sali konferencyjnej można było posłuchać muzyki, a w budynku wystawowym tworzyć ją podczas licznych warsztatów dla dzieci i dorosłych.

Targowa 50/52 – posesja i jej mieszkańcy

Róża ze Skaryszewskiej

Urodziny Pragi 9 LUTEGO PROWADZENIE: Adam Lisiecki

Spotkanie w ramach wspomnienia 369. rocznicy nadania Pradze praw miejskich. WYKŁADY Co wiemy o dawnej Pradze, a co pozostanie dla nas tajemnicą

PROWADZENIE: Jolanta Wiśniewska

9 MAJA

12 najciekawszych fotografii Pragi – wybór subiektywny

ORGANIZATOR: Fundacja Scena Lubelska 30/32

PROWADZENIE: Adam Lisiecki

KOORDYNATORKI: Karolina Jusińska, Jolanta Wiśniewska REŻYSERIA I SCENOGRAFIA: Dariusz Kunowski

Pokaz filmu Cinematic Praga

SCENARIUSZ: Róża Karwecka, Dariusz Kunowski MUZYKA: Heniek Małolepszy

10 LUTEGO

WYSTĄPILI: Daniel Brzeziński, Agata Brzozowicz, Piotr Herbich,

ORGANIZACJA: Adam Lisiecki

Katarzyna Żytomirska DŹWIĘK: Tomasz Strzelczyk

Film Cinematic Praga powstał w ramach Inicjatywy Lokalnej. Zrealizowano krótkometrażowy film pokazujący wędrówkę bohaterów przez ponad 25 charakterystycznych miejsc na Pradze. Film promuje Dzielnicę Praga-Północ m.st. Warszawy, jej życie społeczne i mieszkańców. Do realizacji filmu zaproszono jako statystów mieszkańców i społeczników działających na co dzień na Pradze i związanych z dzielnicą. Jego reżyserem jest Bartłomiej Jakubiak.

Spektakl teatralny przygotowany przez Teatr Scena Lubelska 30/32 oparty na wspomnieniach pani Róży Karweckiej, mieszkanki domu przy ul. Skaryszewskiej.

123

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Spacer varsavianistyczny po Soho Factory

Pokaz filmu Ludzie Wisły

13 MAJA

6 PAŹDZIERNIKA

SPACER

WYDARZENIE W RAMACH Festiwalu Filmów Przedwojennych W starym kinie

PROWADZENIE: Franciszek Płóciennik

Specjalny pokaz filmu z 1938 roku, wyreżyserowanego przez Aleksandra Forda i Jerzego Zarzyckiego, z wprowadzeniem Stanisława Janickiego. Projekcja była częścią I edycji festiwalu zorganizowanego m.in. przez Towarzystwo Przyjaciół Pragi oraz kawiarnię To się wytnie.

WSPÓŁORGANIZATOR: Soho Factory sp. z o.o.

Klucząc kamionkowskimi uliczkami, uczestnicy poznawali szerszy kontekst dzielnicy przemysłowej, która mogłaby być kiedyś nazywana warszawską Doliną Krzemową. Z licznych fabryk zatrudniających setki robotników zostały ślady po kilku, lecz nie byle jakich. Już witający przy głównym wejściu na teren Soho Factory piękny ceglany budynek frontowy Zakładów Amunicyjnych „Pocisk” zapowiada niespotykane nigdzie indziej wrażenia estetyczne. Poza nim działały tam także Manufaktura Lniana i Jutowa oraz Warszawska Fabryka Motocykli produkująca słynne Osy. Sam teren Soho to wyjątkowa w skali Warszawy i Polski przestrzeń, gdzie piękna zabytkowa architektura skrywająca warsztaty rzemieślnicze i studia artystyczne idealnie się komponuje z otwartą, zadbaną przestrzenią lokalną i odważnymi nowoczesnymi inwestycjami, w tym słynnym Rebel One.

Seminarium Zarządzanie dziedzictwem kulturowym warszawskiej Pragi 7 LISTOPADA KOORDYNACJA I ORGANIZACJA: Adam Lisiecki, Elżbieta Przybylska (Urząd Dzielnicy Praga-Północ m.st. Warszawy) PROWADZENIE: specjaliści Narodowego Instytutu Dziedzictwa

Całodniowe szkolenie i warsztaty dla urzędników, lokalnych liderów i przedstawicieli organizacji pozarządowych. Poruszana tematyka dotyczyła m.in. definicji dziedzictwa kulturowego, wypracowywania nowej funkcji obiektu zabytkowego, wykorzystywania dziedzictwa kulturowego w rozwoju społeczno-gospodarczym.

Noc Muzeów 20 MAJA (ZOB. WIĘCEJ s. 176)

Katarzynki 2017

ORGANIZACJA: Katarzyna Chudyńska-Szuchnik, Karolina Jusińska, Ewa Kalnoj-Ziajkowska, Adam Lisiecki, Maciej Malinowski, Anna Mizikowska, Anna Wigura, Jolanta Wiśniewska

24 LISTOPADA

WSPÓŁPRACA: Warszawskie Muzeum Tańca

ORGANIZATOR: Ośrodek Pomocy Społecznej Dzielnicy Praga-Północ m.st. Warszawy

Zwiedzanie wystawy stałej oraz nowej wystawy czasowej Projekt Praga; pokazy Warszawskiego Muzeum Tańca.

Bal dla seniorów 60+. Klimatyczne party oraz kreatywne gry i wróżby.

Noc bibliotek

Motoryzacyjne skarby z praskiego garażu

2 CZERWCA PROWADZENIE: Karolina Jusińska

26 LISTOPADA, 2 GRUDNIA PROWADZENIE: Wiktor Paul, Mariusz Stawski

Edycja wydarzenia z 2017 roku odbyła się pod hasłem Czytanie porusza. W Muzeum Warszawskiej Pragi zainaugurowano Praską Wymienialnię Książek.

Piekarskie drogi. Spotkanie autorskie 3 PAŹDZIERNIKA PROWADZENIE: Karolina Jusińska, Piotr Goszczycki

Prezentacja książki Piekarskie drogi autorstwa Mariana Pozorka – mieszkańca Pragi, piekarza, założyciela Warszawskiego Muzeum Chleba.

Wydarzenie Motoryzacyjne skarby z praskiego garażu, fot. MW

124

Muzeum Warszawskiej Pragi

Na co dzień stoją w muzealnym garażu. W listopadową niedzielę pojawiła się okazja, żeby przyjrzeć im się bliżej. Tego dnia po raz pierwszy odwiedzającym zostały zaprezentowane dwa nabytki – warszawa i syrena z FSO. Można je było fotografować, usiąść za kierownicą, a także posłuchać pasjonata zabytkowej motoryzacji, Wiktora Paula, członka Komisji Pojazdów Zabytkowych przy Automobilklubie Polski, redaktora motoryzacyjnego, organizatora oraz uczestnika wielu rajdów i imprez z udziałem pojazdów zabytkowych. Jako rajdowiec startował również na syrenach i warszawach, dzięki czemu zna te samochody również od strony praktycznej – zarówno ich zalety, jak i wady.

historii św. Mikołaja, czyli robienia prezentów tym, którzy tego potrzebują najbardziej. W trakcie koncertu przeprowadzona została zbiórka pieniężną na GPAS – Grupę Pedagogiki i Animacji Społecznej Praga Północ, streetworkerów pracujących z dziećmi z warszawskiej Pragi i Woli.

Internetowa Baza Detalu Praskiego 12 GRUDNIA SEMINARIUM ORGANIZACJA: Katarzyna Komar-Michalczyk (Fundacja Hereditas), Adam Lisiecki

Generator pomysłów

PRELEGENCI: Ewa Kalnoj-Ziajkowska, Piotr Mądrach, Monika Wesołowska

Elegancka stolarka okienna, efektowne dekoracje malarskie, kunsztowne metalowe balustrady – czy na warszawskiej Pradze zachowały się przykłady takiego wystroju kamienic? Okazuje się, że tak, a nawet o wiele więcej. Dowodzi tego powstała z inicjatywy Fundacji Hereditas i przy zaangażowaniu wolontariuszy internetowa Baza Detalu Architektonicznego, a w niej prawie 50 kamienic, 200 detali, ponad 1000 zdjęć, m.in. z ulic: Targowej, Inżynierskiej i Ząbkowskiej. Spotkanie miało na celu zaprezentowanie bazy i jej funkcjonalności oraz przybliżenie definicji detalu architektonicznego.

2 GRUDNIA PROWADZENIE: Magda Latuch WSPÓŁPRACA: Towarzystwo Inicjatyw Twórczych „ę”

Trzygodzinne otwarte warsztaty, podczas których w gronie zaangażowanych osób szukano sposobów na to, jak otworzyć Muzeum Pragi na pomysły młodych ludzi (13–18 lat) i realizować projekty, które ich zaangażują.

Zagroda reniferów św. Mikołaja

Koncert zespołu Cała Praga Śpiewa

3 GRUDNIA KOORDYNACJA: Katarzyna Kuzko-Zwierz

10 GRUDNIA

REALIZACJA: BioGospodarstwo.pl – gospodarstwo ekologiczne w Czelinie

KOORDYNACJA: Katarzyna Kuzko-Zwierz

Na dziedzińcu Muzeum Warszawskiej Pragi dzieci i dorośli mieli okazję wejść do zagrody, aby odwiedzić św. Mikołaja i jego renifery – zrobić sobie zdjęcie i porozmawiać z nim. Pomocnik św. Mikołaja w tradycyjnym stroju lapońskim opowiadał m.in. ciekawostki na temat reniferów i miejsca, z którego pochodzą.

Koncert zaprzyjaźnionej grupy muzycznej Cała Praga Śpiewa w towarzystwie muzyków zespołu Czessband. Była to okazja do wspólnego śpiewania praskich i warszawskich piosenek, niektórzy odważyli się nawet zatańczyć.

Warszawo, tańcz!

Seminarium Marka z historią w tle

16–17 GRUDNIA 5 GRUDNIA

PRODUKCJA: Warszawskie Muzeum Tańca

ORGANIZACJA: Ewa Czertak (Akademia Marka z Klasą), Adam Lisiecki,

ORGANIZATORZY: Stowarzyszenie i Kolektyw Artystyczny Format Zero,

Elżbieta Przybylska (Urząd Dzielnicy Praga-Północ m.st. Warszawy)

Staromiejski Dom Kultury PATRONAT MEDIALNY: kwartalnik „Taniec”

Spotkanie zorganizowane z myślą o przedsiębiorcach. Uczestnicy dowiedzieli się, czym jest marketing historyczny oraz jakich narzędzi warto używać, aby go praktykować.

Projekt finansowany przez Biuro Kultury m.st. Warszawy.

Warsztaty i prezentacje projektu Pola Nireńska & Feliks Parnell, odnoszącego się do kulturalnych aspektów historii Warszawy i dorobku warszawskich tancerzy z okresu międzywojennego. Spotyka ze sobą Warszawę dawną i obecną poprzez autorskie prace taneczne Iwony Wojnickiej i Artura Grabarczyka, oparte na rekonstrukcji prac i metod choreograficznych artystów z okresu 1918–1939, także w kontekście ich biografii i specyfiki tamtych czasów w sztuce i w życiu codziennym. Taniec stał się tu medium do przyjrzenia się historii Warszawy po odzyskaniu niepodległości, roli historii w sztuce oraz sztuki w historii, a także do refleksji nad tym, jak teraz – dziesiątki lat później – tworzy się i żyje w stolicy, co zostało z blasku dwudziestolecia międzywojennego, co nas dziś łączy z tamtą Warszawą.

Muzyczne Magiczne Mikołajki 6 GRUDNIA WYKONANIE: Chór Kameralny Sirenes – rezydent Muzeum Warszawskiej Pragi

Rodzinny koncert, który stał się podróżą po muzycznym świecie świątecznych tradycji, spotkaniem z różnorodnością języków, melodii i rytmów. Na najmłodszych czekały ciekawe historie, zabawy i zadania. W repertuarze znalazły się kolędy i utwory świąteczne różnych kultur. Była to też okazja, by powrócić do początków

125

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Warsztaty kulinarne Pierogi na święta i nie tylko 17 GRUDNIA PROWADZENIE: Maksymilian Maj (kawiarnia Niebieski Syfon)

Tematem kulinarnych warsztatów rodzinnych były pierogi – wyrób tradycyjny, któremu podczas spotkania uczestnicy starali się nadać mniej typowy wygląd i smak, komponując różne zestawy kolorów ciasta oraz rodzaje farszu. Etap prac kuchennych zwieńczono wspólnym posiłkiem, złożonym z przygotowanych przysmaków.

Wydarzenia festiwalowe

1492

Paprykalaba – orkiestra warzywna, fot. MW

uczestników Piknik Prawobrzeżni. Wielokulturowo

Festiwal Rzemieślników

550

uczestników

Zrób sobie prezent 3

430

uczestników

512

uczestników

Piknik Prawobrzeżni. Wielokulturowo 22 KWIETNIA WYDARZENIE W RAMACH CYKLU Prawobrzeżni. Wielokulturowo (ZOB. WIĘCEJ s. 118) ORGANIZACJA I KOORDYNACJA: Katarzyna Szumlas

Warsztaty Zabawki z różnych stron świata, fot. MW

WSPÓŁPRACA: Jolanta Wiśniewska PROJEKT IDENTYFIKACJI GRAFICZNEJ: Joanna Bębenek

Wiosenny piknik, podczas którego warszawiacy odkrywali różnorodność dziedzictwa Pragi. Elementy wielokulturowej mozaiki znalazły odzwierciedlenie w programie wydarzenia, na które złożyły się: warsztaty rękodzieła, śpiewu i tańca, wielokulturowe gry i zabawy, spacery tematyczne, głośne czytanie bajek oraz koncerty.

Warsztaty Żydowska wycinanka – tradycja i nowoczesność, fot. MW

Warsztaty kulinarne, fot. MW

126

Muzeum Warszawskiej Pragi

PROGRAM Zabawki z różnych stron świata | WARSZTATY RODZINNE PROWADZENIE: Diana Barańska, Irena Jazukiewicz

Baśnie i bajki z Dalekiego Wschodu | WARSZTATY RODZINNE PROWADZENIE: Karolina Jusińska

Gry i zabawy z odległych krain | WARSZTATY RODZINNE PROWADZENIE: Fundacja Ludoteka Roszada

Krańce świata na jednym talerzu | WARSZTATY RODZINNE PROWADZENIE: Praska Światoteka, kawiarnia Niebieski Syfon

Ebru – malowanie na wodzie | WARSZTATY DLA MŁODZIEŻY

Koncert zespołu Avtomat, fot. Jacek Wiśniewski

I DOROSŁYCH PROWADZENIE: Nalan Avhan

Zespół Klezz Jezz Twórczość zespołu to mieszanka muzyki klezmerskiej, etnicznej i jazzu. Repertuar obejmuje kompozycje autorskie, a także znane i lubiane utwory we własnych opracowaniach. Artyści wykonują utwory instrumentalne oraz piosenki w języku jidysz, polskim, ukraińskim oraz niemieckim. Zespół tworzą: Iwona Karcz – wokal; Marta Rubik – skrzypce, wokal; David Zouker – klarnet; Julia Amirova – instrumenty klawiszowe; Piotr Wojnarowski – kontrabas; Denis Amirov – instrumenty perkusyjne.

Pieśni z pola | WARSZTAT ŚPIEWU BIAŁEGO PROWADZENIE: Weronika Regosz, Kajetan Łukomski

Żydowska wycinanka – tradycja i nowoczesność | WARSZTATY DLA MŁODZIEŻY I DOROSŁYCH PROWADZENIE: Monika Krajewska

Paprykalaba – orkiestra warzywna | WARSZTATY RODZINNE PROWADZENIE: Benjamin Cope

Festiwal Rzemieślników

Modlitewnie żydowskie | OPROWADZANIE

10 CZERWCA

W JĘZYKACH POLSKIM, ANGIELSKIM I UKRAIŃSKIM: Jolanta Wiśniew-

ORGANIZACJA: Katarzyna Chudyńska-Szuchnik

ska, Katarzyna Szumlas, Dominika Sokołowska (tłumaczenie na język ukraiński)

WSPÓŁPRACA: Patryk Jaworek, Karolina Jusińska, Patrycja Labus-Sidor, Patryk Jaworek, Anna Mizikowska, Anna Wigura

Wokół praskiej wielokulturowości | OPROWADZANIE PO WYSTA-

PROJEKT IDENTYFIKACJI GRAFICZNEJ: Joanna Bębenek

WIE STAŁEJ PROWADZENIE: Adam Lisiecki

KONCERTY Zespól Avtomat – projekt Pleśni Zespół łączy ukraińskie, rosyjskie, syberyjskie i gruzińskie pieśni wielogłosowe z nowoczesnymi, basowymi podkładami elektronicznymi, które wprowadzają te często zapomniane, ludowe kompozycje w obszar zainteresowań młodych ludzi. Ich muzyka to połączenie dzisiejszego, technologicznego życia rodem z miastosfery z bardzo pierwotnymi środkami wyrazu, które grają wewnątrz wielogłosowej tradycji. Koncert składał się zarówno ze śpiewów a capella, jak i elektronicznych rytmów inspirowanych IDM, UK-dubstepem, future bass. Członkowie zespołu: Kajetan Łukomski – programming, wokal; Sonia Łukomska – wokal; Weronika Regosz – wokal; Natalia Olenderek – wokal. Warsztat dobierania kapeluszy z Manufakturą Modniarską, fot. MW

127

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Otwarte stanowisko: rękawicznik, fot. MW Żywa Biblioteka – rozmowy z rzemieślnikami, fot. MW

Spotkanie z projektantką Gosią Baczyńską, fot. MW

Żywa Biblioteka – rozmowy z rzemieślnikami, fot. MW

Pokaz gorseciarstwa, fot. MW

Warsztaty sitodruku, fot. MW

128

Muzeum Warszawskiej Pragi

POKAZY RZEMIOSŁA

z Cechu Kuśnierzy, Kożuszkarzy, Rękawiczników i Garbarzy: Zdzisławem Budzyńskim – mistrzem kuśnierstwa i kożuszkarstwa, prezesem Cech, rzemieślniczym społecznikiem i animatorem, chodzącą encyklopedia wiedzy na temat zawodów, które zginęły z praskiego krajobrazu, takich jak rękawicznicy, a także na temat czasów, kiedy tamtejsze bazary były centrami modowymi.

Wyrób kołder Ręczne pikowanie kołdry z wełny rozpiętej na drewnianych krosnach. Na chętnych czekały igły i nicie. Pokaz włókien naturalnych – wełny owczej, pierza. PROWADZENIE: Halina Rostkowska, Pracownia Kołder

WARSZTATY Z RZEMIEŚLNIKAMI

Szewstwo Ćwiekowanie, naciąganie cholewki na kopyta. Opowieść o obuwiu historycznym i współczesnym.

Warsztat dobierania kapeluszy z Manufakturą Modniarską Tematem warsztatu był dobór klasycznych damskich kapeluszy do twarzy i sylwetki przez doświadczonego rzemieślnika, który kontynuuje działalność swojej matki – praskiej modystki. Na miejscu dostępny był szeroki asortyment klasycznych nakryć głowy.

PROWADZENIE: Jacek Kamiński, Artystyczna Pracownia Obuwia, Tomasz Pietrzak, Pracownia Szewska

Rymarstwo Tradycyjny przyrząd drewniany „konik”. Chętni mogli spróbować sił w szyciu i wykonać pas z blanku.

PROWADZENIE: Krzysztof Kaczmarski, Manufaktura Modniarska (ul. Mackiewicza 1)

Warsztat renowacji skóry tradycyjnymi metodami garbarskimi z Centrum Renowacji Renoskór Prowadzący, z wykształcenia technolog garbarstwa, potrafi błyskawicznie rozpoznać nie tylko rodzaj danej skóry, lecz także sposób jej wyprawienia. Ma to duże znaczenie dla udanej renowacji wszelkich skórzanych wyrobów, które nie łuszczą się, nie sztywnieją i nie pękają.

PROWADZENIE: Andrzej Kłoda, Wyroby ze Skóry

Gorseciarstwo Historia gorsetów od XVI wieku po czasy współczesne. Możliwość przymierzenia tej części garderoby dla pań o różnych rozmiarach. PROWADZENIE: Anna Mieszkowska, właścicielka pracowni Absynt

OTWARTE STANOWISKO: RĘKAWICZNIK Prezentacja różnych rodzajów rękawiczek, tradycyjnych narzędzi, sposobu zdejmowania miary z dłoni, pokaz etapów tworzenia rękawiczek. Na stanowisku była możliwość ręcznego szycia skóry.

PROWADZENIE: Leszek Hardej, Centrum Renowacji Renoskór

ROZMOWY W FORMULE ŻYWEJ BIBLIOTEKI

Warsztat Projektowanie oparte na rzemiośle – obuwie Program warsztatu obejmował podstawy anatomicznej budowy stopy oraz jej prawidłowy pomiar. Uczestnicy pracowali na bazie drewnianych kopyt, na ich podstawie za pomocą włoskiej metody Ars Sutoria wykonali projekt bazowy cholewki.

PROWADZENIE: Karolina Jusińska

PROWADZENIE: Ewelina Czaplicka-Ruducha, artystka, projektantka,

PROWADZENIE: Anna Giedroyć, Pracownia Rękawiczek

absolwentka Katedry Mody ASP w Warszawie, współpracująca m.in. z szewską

SPOTKANIA Z MISTRZAMI z Cechu Krawców i Rzemiosł Włókienniczych: Walentyną Szydlik – mistrzynią z Pracowni Koszul Męskich, która realizuje zamówienia m.in. na potrzeby filmu i teatru. Spod jej ręki wyszła koszula, w której Adrien Brody występował w Pianiście; Kazimierzem Łomżą – mistrzem krawiectwa ciężkiego, który wykształcił ponad 30 uczniów; Stanisławem Neską – reprezentującym krawiectwo miarowe damskie i męskie, wykształconym w klasycznym systemie czeladniczo-mistrzowskim, dziś szyjącym zarówno klasykę, jak i współczesne modele.

Spółdzielnią Stopa.

Gość specjalny: Gosia Baczyńska Jedna z najbardziej uznanych projektantek mody opowiadała, jaką rolę w jej pracy odgrywa rzemiosło i historyczne krawiectwo. Od 8 lat prowadzi swoje atelier na warszawskiej Pradze. ZAJĘCIA RODZINNE I TOWARZYSKIE Igła nitka rączek para, uszyjemy misia zaraz Szycie pamiątki na wzór misia z muzealnego dziedzińca.

z Cechu Rzemiosł Skórzanych: Tadeuszem Januszkiewiczem – najstarszym, legendarnym już szewcem warszawskim, który dzięki swojej ortopedycznej wiedzy wykonuje najwygodniejsze buty w Warszawie. Tytuł mistrza zdobył dokładnie 70 lat temu.

Tiulowe kreacje Tworzenie spódnic – tiulowych tu-tu oraz innych zwiewnych akcesoriów: pomponów i włosów trolla za pomocą prostych narzędzi, finezyjnie przyciętego tiulu oraz tasiemek. Stanowisko sitodruku Wykonanie nadruku na tkaninie i papierze.

129

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Zrób sobie prezent 3 2 GRUDNIA ORGANIZACJA: Patrycja Labus-Sidor PROJEKT IDENTYFIKACJI GRAFICZNEJ: Ania Światłowska

Trzecia edycja wydarzenia, podczas którego w Muzeum Warszawskiej Pragi można było stworzyć oryginalne prezenty pod okiem doświadczonych artystów.

Dekorowanie pierników na stoisku Niebieskiego Syfonu, fot. MW

Plakat, proj. Ania Światłowska

Warsztaty Rodzinna opowieść wigilijna, fot. MW

Stoisko pakowania prezentów, fot. MW

130

Muzeum Warszawskiej Pragi

Wydarzenia towarzyszące wystawom czasowym

WARSZTATY Wykonane na warsztatach prezenty można było zapakować na stoisku pakowania prezentów prowadzonym przez Marylę Błachniewicz i Marię Lejmanowicz.

Pierników malowanie

wydarzeń

PROWADZENIE: kawiarnia Niebieski Syfon

Świąteczne magnesy

1238

PROWADZENIE: Barbara Kuczyńska (Ceramiczny Karmik)

uczestników

Kartki świąteczne PROWADZENIE: Karolina Jusińska/Anna Wigura

wystawa Stalowa ulica

Kartki świąteczne (sitodruk) PROWADZENIE: Agnieszka Stanasiuk (Aga Brwi)

Cuda cudeńka na choinkę

PROWADZENIE: Katarzyna Kuzko-Zwierz/Jolanta Wiśniewska

spacery

Kaligrafia

uczestników wystawa Projekt Praga

PROWADZENIE: Janusz Korzeniowski

Świąteczne kule kąpielowe PROWADZENIE: Agnieszka Rodowicz

Mydełka pachnące świętami PROWADZENIE: Magdalena Ciepłowska

589

wydarzeń

Świece żelowe

uczestników wystawa Tarchomin ‘80

PROWADZENIE: Karolina Goska

Świąteczny decoupage PROWADZENIE: Krzysztof Hernik

Brokatu nie żałuję W RAMACH Małej Akademii Praskiej

wydarzeń

PROWADZENIE: Anna Wigura

Dzieci wraz z rodzicami dekorowały tradycyjnie szklane bombki, wykonane przez rzemieślnika – kwalifikowanego dmuchacza szkła.

215

uczestników

wystawa Co słychać na Pradze?

Rodzinna opowieść wigilijna W RAMACH CYKLU Muzeum dla maluchów

PROWADZENIE: Karolina Jusińska

Opiekunowie i dzieci wspólnie słuchali świątecznych opowieści i przygotowywali dekoracje choinkowe.

wydarzeń

311

uczestników

wystawa Fabryka Sensów Osobistych

debata

131

uczestników

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Wydarzenia towarzyszące wystawie Stalowa ulica

Tajemnice Parku Praskiego 1 LIPCA

23 LISTOPADA 2016 – 26 MARCA 2017

PROWADZENIE: Adam Lisiecki

KOORDYNACJA: Patrycja Labus-Sidor

W czasie spaceru parkowymi alejkami uczestnicy dowiedzieli się, m.in. gdzie jest jego najstarsza, 150-letnia część, którędy próbowano zbudować przejazd do ZOO oraz gdzie znajdowały się niezwykłe obiekty (np. wieża spadochronowa i kolejka górska). Nie zabrakło historii o „dziwnych” zabawach naszych pradziadków.

(ZOB. WIĘCEJ: Sprawozdanie Muzeum Warszawy 2016, s. 179)

SPACERY PROWADZENIE: Patrycja Labus-Sidor, Marzena Bigaj

Uczestnicy trzech spacerów mieli okazję zajrzeć w podwórka kamienic przy ul. Brzeskiej, Ząbkowskiej i Stalowej oraz przyjrzeć się, jak pracuje fotografka Marzena Bigaj.

Spacer śladami kolei Petersburg‒Warszawa 22 LIPCA PROWADZENIE: dr hab. Zbigniew Tucholski

Teren dworca obejmował przestrzeń między ulicami Wileńską a Białostocką. Zabudowania pamiętają czasy, kiedy można było stąd dojechać do Petersburga czy Wilna.

28 STYCZNIA

Spacer z aparatem po ulicy Brzeskiej 18 MARCA

Spacer z aparatem po ulicy Ząbkowskiej

Brzuchy kamienic – spacer 1 i 2 12 i 26 SIERPNIA

25 MARCA

PROWADZENIE: Piotr Kilanowski

Wydarzenia towarzyszące wystawie Projekt Praga

Uczestnicy zobaczyli kamienice od piwnic po dach, zajrzeli na klatki schodowe i do mieszkań. Odnaleźli perełki kryjące się w brzuchach starych kamienic.

Spacer z aparatem po ulicy Stalowej

KOORDYNACJA: Adam Lisiecki, Ewa Kalnoj-Ziajkowska

Wódka, silniki, kosmetyki! Gdzie się podziały praskie fabryki? Cz. 1

Wydarzenia realizowane także jako część cyklu Wokół rewitalizacji

9 WRZEŚNIA

(ZOB. WIĘCEJ Wystawy czasowe, s. 179)

PROWADZENIE: Adam Lisiecki

SPACERY

Trasa wiodła ulicami Nowej Pragi. W trakcie spaceru uczestnicy odkrywali liczne budynki fabryczne. Dowiedzieli się, co w nich produkowano, a także, co się z nimi dzieje obecnie.

20 MAJA – 1 PAŹDZIERNIKA

Wszystkie twarze Targowej

Wódka, silniki, kosmetyki! Gdzie się podziały praskie fabryki? Cz. 2

25 MAJA PROWADZENIE: Adam Lisiecki

Paryski bulwar, rynek handlowy, droga wojewódzka – ul. Targowa zmieniała charakter i wygląd najczęściej ze wszystkich praskich ulic. Uczestnicy spaceru dowiedzieli się, ile z dawnych wcieleń zachowało się do naszych czasów. Były również historie o kozach, pomnikach i kultowych knajpach.

16 WRZEŚNIA PROWADZENIE: Adam Lisiecki

W trakcie spaceru uczestnicy odkrywali liczne budynki fabryczne. Dowiedzieli się, co w nich produkowano, a także, co się z nimi dzieje obecnie. Trasa wiodła ulicami Szmulowizny.

Co rośnie na ulicach Pragi?

WARSZTATY

3 CZERWCA

Kolaż Praski

PROWADZENIE: dr hab. Jacek Borowski

Po ponad 100 latach od obsadzenia drzewami ulic Targowej, Wileńskiej i Stalowej uczestnicy sprawdzili, co zostało z dawnego projektu stworzenia zielonych praskich alei. W czasie spaceru zwrócono uwagę na rosnące tam rośliny, poznano ich nazwy oraz funkcję, jaką pełnią w mieście.

17 CZERWCA PROWADZENIE: Małgorzata Czekajło

Niedźwiedź, CH Wileńska, a może cerkiew? Uczestnicy warsztatów zaprojektowali wielki kolaż z elementów historycznych zdjęć Pragi. Kolaż Praski

24 CZERWCA, 10 WRZEŚNIA PROWADZENIE: Małgorzata Czekajło

W czasie spotkania przybliżono sztukę kompozycji i możliwości narracyjne kolażu. Uczestnicy nauczyli się opowiadać fantastyczne historie przy użyciu kleju, nożyczek i papieru.

132

Muzeum Warszawskiej Pragi

Kamienice

DEBATA

27 SIERPNIA

Miejsca pracy na Pradze dawniej i dziś

PROWADZENIE: Margerita i Jan Szulińscy

Dzieje praskich kamienic można odtworzyć na podstawie materiałów ukrytych w Hipotece Warszawskiej, Archiwum Miejskim, w zbiorach Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków czy Urzędu Miasta. Na podstawie materiałów archiwalnych uczestnicy przygotowali i udostępnili w Wikipedii opisy wybranych kamienic.

21 WRZEŚNIA PROWADZENIE: dr Katarzyna Sadowy

OPROWADZANIA KURATORSKIE

Dawniej Praga była dzielnicą robotniczą, która silnie stała też handlem i rzemiosłem. Dziś dawne fabryki zamieniane są w modne lofty, drobny handel znika. Likwidowane są kolejne warsztaty rzemieślnicze. Czy ta zmiana wpłynie na charakter dzielnicy? – zastanawiali się uczestnicy debaty.

Zwiedzanie wystawy z komentarzem kuratorów.

Wydarzenia towarzyszące wystawie Tarchomin ‘80

11 i 25 CZERWCA, 30 WRZEŚNIA

17 PAŹDZIERNIKA 2017 – 20 STYCZNIA 2018

PROWADZENIE: Adam Lisiecki

KOORDYNACJA: Jolanta Wiśniewska WSPÓŁORGANIZATOR: Fundacja Ave (ZOB. WIĘCEJ Wystawy czasowe, s. 181)

18 CZERWCA, 1 PAŹDZIERNIKA PROWADZENIE: Ewa Kalnoj-Ziajkowska

WYCIECZKI

WYKŁADY

Ikarusem na Tarchomin

Na winklu Ząbkowskiej i Targowej. Kilka historii jednego skweru

21 i 22 PAŹDZIERNIKA PROWADZENIE: Marta Antosik, Bartłomiej Włodkowski

29 CZERWCA PROWADZENIE: Adam Lisiecki

Skwer z aniołkami, psi wychodek, miejsce po drewniaku – niezabudowaną malutką działkę w samym centrum Starej Pragi określa się różnie. Nie kończy się debata nad jej zagospodarowaniem. Wykład przybliżył interesującą historię miejsca, m.in. związane z nim dawne i współczesne projekty. Warszawska Praga miała być inna, cz.1

7 WRZEŚNIA PROWADZENIE: Adam Lisiecki

Wykład przybliżył najciekawsze z niezrealizowanych projektów, które miały wykorzystać potencjał Pragi. Uczestnicy dowiedzieli się m.in. gdzie miały powstać planty, olbrzymi ogród zabaw i sportu, dlaczego próbowano zlikwidować stację Dworzec Wileński, w którym miejscu przymierzano się do ulokowania budynków rządowych. Warszawska Praga miała być inna, cz. 2

Na początku lat 80. XX w. warszawski – od trzydziestu lat – Tarchomin całkowicie się zmienił, stał się wielkomiejskim blokowiskiem. Z krajobrazu zniknęły pola i gospodarstwa rolne. Ale to właśnie wtedy w sąsiedztwie socrealistycznych bloków wylądował szybowiec, wyrosła drewniana świątynia, działał klub fotograficzny. Trzy odsłony wycieczki zabytkowym Ikarusem śladem fotografii Wiesława Antosika i świata lat dziecinnych małej Marty, opatrzone komentarzami autorów wystawy Tarchomin ‘80, były okazją do poznania wielu magicznych tarchomińskich miejsc i powrotu do klimatu lat 80. WARSZTATY Urodziny Tarchomina ZAJĘCIA W RAMACH CYKLU Mała Akademia Praska 18 LISTOPADA

PROWADZENIE: Bartłomiej Włodkowski

Zajęcia w formule gry zespołowej, pełne zagadek i szarad przybliżających dzieciom historię warszawskiego Tarchomina. Wspólne świętowanie urodzin Tarchomina, z urodzinowym tortem i innymi atrakcjami.

14 WRZEŚNIA PROWADZENIE: Ewa Kalnoj-Ziajkowska

Wykład przybliżył najciekawsze inwestycje, które w XX wieku miały być realizowane na warszawskiej Pradze. Uczestnicy wspólnie z wykładowcą zastanawiali się, jak wyglądałaby dziś Praga, gdyby udało się wcielić w życie przedwojenne plany warszawskiego Magistratu. Jaką rolę mieli w tym procesie odegrać urbaniści: Tadeusz Tołwiński, Antoni Jawornicki czy Stefan Stępkowski? Wspomniane zostały również nowe inwestycje – Port Praski, Most Piłsudskiego, Dworzec Wschodni i Most Średnicowy, planowane metro, domy dla oficerów.

133

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

SPOTKANIE AUTORSKIE

SPEKTAKL

Tarchomin ‘80

Kraina Muppetów

7 GRUDNIA

26 LISTOPADA

PROWADZENIE: Jolanta Wiśniewska, Bartłomiej Włodkowski

PROWADZENIE: Konrad „Kony” Czarkowski (Praski Teatr Lalek Kony Puppets)

Wydarzenia towarzyszące wystawie Co słychać na Pradze?

Spektakl dla dzieci i dorosłych, przedstawiający świat lalek, pełen muzyki, zabawy oraz elementów edukacyjnych. Wspólna animacja lalek otwiera dzieci, uczy śmiałości i kreatywności. W interaktywnym show dzieci występowały z lalkami inspirowanymi trollami, Królem Julianem i Pingwinami z Madagaskaru, a także księżniczką Elzą i Olafem oraz wieloma innymi znanymi i lubianymi przez najmłodszych postaciami. Motywem przewodnim była podróż dookoła świata przez różne krainy.

15 LISTOPADA 2017 – 15 KWIETNIA 2018

SŁUCHOWISKO / SILENT THEATRE

Prezentacja wydanego staraniem Fundacji albumu fotografii Wiesława Antosika. Spotkanie z autorami publikacji: Martą Antosik, córką Wiesława Antosika, oraz Bartłomiejem Włodkowskim z Fundacji Ave.

KOORDYNACJA: Ewa Kalnoj-Ziajkowska, Magdalena Staroszczyk

Życie mimo wszystko

(ZOB. WIĘCEJ Wystawy czasowe, s. 185)

14 GRUDNIA

WARSZTATY

WYKONANIE: Grupa Artystyczna Teraz Poliż WSPÓŁPRACA PO STRONIE MUZEUM: Magdalena Staroszczyk

Warsztaty lalkowe z Kony Puppets

W czwartkowy wieczór w Muzeum Pragi gościł teatr, w którym wzrok nie jest potrzebny. Wyjątkowe wydarzenie towarzyszyło wystawie Co słychać na Pradze? Słuchowisko / silent theatre stworzone zostało w ramach przedsięwzięcia córy warszawskie #dziwystołeczne. Życie mimo wszystko Ireny Krzywickiej to szorstka, twarda, surowo prawdziwa opowieść o życiu. Nie tylko tym powojennym w Warszawie, ale każdym. Opowieść o życiu, kiedy chce się tak naprawdę umierać. Po słuchowisku w świat dramatu oraz jego autorki wprowadziła uczestników dr Agata Chałupnik – badaczka z zespołu HyPaTia. Kobieca Historia Teatru Polskiego.

25 LISTOPADA PROWADZENIE: Konrad „Kony” Czarkowski (Praski Teatr Lalek Kony Puppets)

Dwa warsztaty dla dzieci obejmowały pokaz różnych rodzajów lalek, z omówieniem ich rodzajów i animacji. W drugiej części dzieci wykonały własnego muppeta. Na koniec miało miejsce wspólne przedstawienie, śpiewanie piosenek i oglądanie występów kabaretowych przygotowanych w parach lub grupach przez dzieci. Warsztaty rzeźbiarskie 9 i 10 GRUDNIA

Wydarzenie towarzyszące wystawie Fabryka Sensów Osobistych

PROWADZENIE: Marek Sułek

Absolwent ASP w Warszawie i Gerrit Rietveld Academie w Amsterdamie. Wykłada w Europejskiej Akademii Fotografii w Warszawie. Malarz, rzeźbiarz, artysta pracujący w przestrzeni miejskiej. Zyskał rozgłos głównie poza granicami Polski, tworząc niezapomniane instalacje w Nowym Jorku. Na warszawskiej Pradze, przy Ząbkowskiej, spotkamy jego Praskie Anioły. Uczestnicy warsztatów w Muzeum Warszawskiej Pragi stworzyli z nim własnoręcznie obiekty rzeźbiarskie, wykorzystujące zarówno tradycyjne (glina), jak i nowoczesne materiały.

1–17 GRUDNIA (ZOB. WIĘCEJ Wystawy czasowe, s. 187)

DEBATA Kultura robotników czy z robotnikami w tle? PROWADZENIE: Maciej Duklewski, Karolina Grzegorczyk UCZESTNICY: dr hab. Błażej Brzostek, dr Przemysław Sadura,

SPACER

dr Dorota Sosnowska, Jolanta Zientek-Varga

Jakie jest miejsce robotnic i robotników w polskiej kulturze ostatniego stulecia? Na ile pracownice i pracownicy przemysłu samodzielnie tworzyli kulturę, a na ile pozostawali przedmiotem reprezentacji w sztuce, polityce i wspólnej pamięci? Jaką rolę odgrywali robotnicy w historii PRL i po przemianach ustrojowych 1989 roku? O tym wszystkim rozmawialiśmy w kontekście Fabryki Samochodów Osobowych na warszawskim Żeraniu, strajków 1956 roku, społecznej historii wielkich zakładów pracy w PRL i transformacji.

Praski spacer literacki 3 GRUDNIA PROWADZENIE: Paweł Dunin-Wąsowicz

Co w Pradze było i jest ciekawe dla pisarzy? Którzy z nich mieszkali tu kiedyś, którzy mieszkają współcześnie i co z tego wynikło dla literatury? Czy bazar, stadion, park praski to miejsca „literaturogenne”? Kiedy Szmulki przestały być w książkach tłem dla proletariackich sag, a stały się ulubionym żerowiskiem fantastów? O tym i wiele innych tematach opowiadał podczas spaceru Paweł Dunin-Wąsowicz, pisarz, redaktor i wydawca.

134

Muzeum Warszawskiej Pragi

Działalność edukacyjna

Sadzę, wieszam i rozrzucam

Cykl Mała Akademia Praska

PROWADZENIE: Iga Kołodziej

22 KWIETNIA

Zajęcia skierowane do miłośników zieleni. Na warsztatach dzieci poznały techniki tworzenia efektownych wiszących kul oraz bomb kwiatowych, które rzucone na pozbawiony zieleni fragment ziemi, po niedługim czasie zmieniały się w roślinną eksplozję. W trakcie spotkania rozmawiano również o ogrodnictwie pojemnikowym i o tym, jakie rośliny możemy hodować w domowych warunkach.

KURATORKA: Anna Wigura GRUPA DOCELOWA: rodzice z dziećmi (6–12 lat) PROJEKT IDENTYFIKACJI GRAFICZNEJ: Joanna Bębenek

Mała Akademia Praska to zaproszenie do wspólnego odkrywania prawobrzeżnej Warszawy. Na program składają się interaktywne zwiedzanie wystaw, spacery, warsztaty plastyczne i spotkania z artystami. Uczestnictwo w spotkaniach Akademii jest okazją do aktywnego spędzania czasu wolnego i inspiracją do twórczego działania z dziećmi również poza Muzeum. Mała Akademia Praska została nominowana w plebiscycie Złote Słoneczniki na najlepszą inicjatywę dla dzieci, organizowanym przez portal CzasDzieci.pl.

Sztukę widzę na ulicy 6 MAJA PROWADZENIE: Franciszek Płóciennik

Czy na Pradze są jakieś murale stworzone przez dzieci? Gdzie je znaleźć? Jak się je projektuje i tworzy? Kiedy napis na murze jest dziełem sztuki, a kiedy aktem wandalizmu? W czasie spaceru po Pradze dzieci szukały odpowiedzi na te i inne pytania. Odnajdywały dzieła lokalnych artystów, zarówno te niepozorne, poukrywane w podwórkach, jak i wielkoformatowe kompozycje zdobiące całe ściany kamienic. W części warsztatowej uczestnicy projektowali i malowali wspólnie własny mural.

EDYCJA III MARZEC–CZERWIEC

Stempelkami miasto tworzę 11 MARCA

Spaceruję z rzeźbami

PROWADZENIE: Marzena Bigaj

Wydarzenie inaugurujące trzeci cykl rodzinnych spotkań. W trakcie warsztatów dzieci z pomocy prostych materiałów wykonały stemple, których kształt przypominał elementy architektury miejskiej – domki, kamienice, bloki, kościoły, budowle użyteczności publicznej, a także drzewa i krzewy. Następnie zaprojektowały ulice wraz zabudową i stworzyły wielką wyobrażoną metropolię. Wykonane prace oraz stemple dzieci zabrały ze sobą do domu.

20 MAJA MIEJSCE: Park Rzeźby na Bródnie PROWADZENIE: Hanna Zwierzchowska (Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie) PARTNER: Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie

Park Rzeźby na Bródnie to wyjątkowe miejsce, wypełnione dziełami współczesnych artystów. Ich realizacje, dalekie od tradycyjnego rozumienia techniki rzeźbiarskiej dostarczają widzom wielu wrażeń. Wspólnie z uczestnikami zastanawialiśmy się nad tym, jak zmienia się odbiór rzeźby w zależności od tego, z czego jest zrobiona i z którego punktu się na nią patrzy.

Mydło i powidło, czyli poznaję praskie bazary 22 MARCA PROWADZENIE: Grzegorz Kozera

Zajęcia dotyczyły słynnych praskich targowisk – Bazaru Różyckiego na Targowej, bazaru Pachulskiego na Stalowej, Ciuchów na Skaryszewskiej i Lubelskiej oraz Jarmarku Europa na koronie Stadionu Dziesięciolecia. Uczestnicy próbowali odtworzyć w wyobraźni barwny świat handlarzy, przekupek, kupujących i drobnych złodziejaszków, następnie tworzyły kolaż przedstawiający bogaty asortyment straganów pełnych wszelakich przedmiotów, ubrań, zwierząt, mięsa, warzyw, owoców i dymiących pyz.

Do walizki chętnie zajrzę 3 CZERWCA PROWADZENIE: Krystyna Bocheńska, Miruna Chypś

Jakie historie kryją eksponaty muzealne i tajemnicza walizka? Ostatnie spotkanie było najdziwniejszą lekcją muzealną, jaką dzieci mogły sobie wyobrazić. Czekała na nie pełna dźwięków i zagadek wędrówka przez sale i piwnice, która zakończyła się wspólną zabawą teatralną.

Pop up’ami opowiadam

EDYCJA IV

8 KWIETNIA

WRZESIEŃ–GRUDZIEŃ

PROWADZENIE: Katarzyna Chudyńska-Szuchnik, Anna Wigura

Mam pomysł na Pragę

Warsztaty z tworzenia książeczek z ruchomymi obrazkami były inspirowane fragmentami nagrań z Archiwum Historii Mówionej. Dzieci wsłuchiwały się wybrane relacje prezentowane na wystawie stałej w Muzeum – historię o gołębiarzu, dozorcy, kapelach podwórkowych i innych. Następnie przy pomocy prostych technik, używając kolorowych materiałów o różnych fakturach, stworzyły ich trójwymiarową prezentację.

23 WRZEŚNIA PROWADZENIE: Anna Wigura

Spotkanie inaugurujące IV cykl rodzinnych warsztatów odbywało się w przestrzeni wystawy czasowej Projekt Praga. Ekspozycja w ciekawy sposób zwracała uwagę na różne miejsca, które pełnią ważną rolę w życiu mieszkańców dzielnicy – ulicę Targową, Park Praski, postindustrialną architekturę, kolej i kamienice. W trakcie zwiedzania rozmawialiśmy o tym, czy Praga jest przyjaznym miejscem do życia, i zastanawialiśmy się, co można w niej zmienić.

135

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Brokatu nie żałuję

W części warsztatowej projektowaliśmy Pragę „od nowa”, a wspólnie zrobiona makieta stała się częścią wystawy.

2 GRUDNIA WARSZTATY W RAMACH WYDARZENIA Zrób sobie prezent

Spotykam konserwatora

PROWADZENIE: Firma KPZ. Ozdoby choinkowe

Po prawej stronie Wisły są jeszcze miejsca, w których cały rok trwa Boże Narodzenie. Dlatego pierwsze grudniowe warsztaty były związane z wytwórniami bombek. Wykwalifikowani rzemieślnicy opowiedzieli o pracy dmuchacza szkła oraz w efektowny sposób przedstawili etapy wydmuchiwania tradycyjnych ozdób. W części warsztatowej dzieci wraz rodzicami dekorowały tradycyjne szklane bombki, które zabrały ze sobą do domu.

7 PAŹDZIERNIKA PROWADZENIE: Agata Kłos

Konserwator to jedna z najważniejszych osób w muzeum. To dzięki jego pracy stare i zniszczone obiekty odzyskują piękną formę oraz zabezpieczone są przed dalszymi zniszczeniem. W Muzeum Warszawskiej Pragi znajduje się Pracownia Konserwacji Papieru. W trakcie jej zwiedzania uczestnicy zobaczyli pracownię suchą i mokrą, zapoznali się z używanymi w nich sprzętami i materiałami oraz różnymi zabiegami konserwatorskimi. Spotkanie było okazją, żeby zobaczyć, jak przeprowadza się kąpiel wodną papieru, odkwaszanie w technologii wodnej i bezwodnej oraz maszynowe i ręczne uzupełnianie ubytków. Niewątpliwą atrakcją była styczność z obiektami muzealnymi, które nie są eksponowane w Muzeum.

Pragę wieszam na choince 16 GRUDNIA PROWADZENIE: Karolina Jusińska, Anna Wigura

Czy praskie historie można opowiedzieć za pomocą ozdób choinkowych? Na spotkaniu tworzyliśmy zestaw prawobrzeżnych dekoracji. Znalazło się tam miejsce dla aniołków z dekoracji klatek schodowych, krasnali z odbojów bramnych i sympatycznych zwierzaków – nietoperzy z elewacji kamienic oraz krokodyla i słoniczki Tuzinki z warszawskiego zoo. Szczególne miejsce wśród ozdób zajął oczywiście niebieski miś, którego można oglądać na dziedzińcu Muzeum.

Słonia szyję 21 PAŹDZIERNIKA PROWADZENIE: Anna Wigura

Muzeum Warszawskiej Pragi pełne jest przeróżnych historii. Jedna z nich dotyczy małej słoniczki Tuzinki, która była prawdziwym „zwierzakiem celebrytą” w przedwojennej Warszawie. Co oznaczało jej imię? Dlaczego stała się sławna i w jaki sposób wpisała się w historię Warszawskiego Ogrodu Zoologicznego? Dzieci same szukały odpowiedzi na te pytania, podpowiedziami były dla nich rysunki, które w symboliczny sposób odnosiły się do wydarzeń w życiu Tuzinki. W części warsztatowej uczestnicy szyli kolorowego słonika z filcu.

Rodzinne spacery po Pradze Wakacyjna Akademia Praska LIPIEC–SIERPIEŃ

Sztukę widzę na ulicy

Pociągam za sznurki

1 LIPCA i 29 LIPCA, 26 SIERPNIA PROWADZENIE: Franciszek Płóciennik

4 LISTOPADA PROWADZENIE: Bożena Ślaga

Przyglądając się obrazom przedstawiającym Pragę, można zauważyć charakterystyczne dla tej dzielnicy postacie – dzieci bawiące się na podwórkach, kupców z Bazaru Różyckiego, przekupki na ulicach, sportowców na stadionach, robotników, a na tych dawniejszych również wielu Żydów. W trakcie warsztatów zastanawialiśmy się, jakie osoby najczęściej dziś widzimy na ulicach i tworzyliśmy zrobić galerię tzw. typów praskich. Do wykonania postaci każdy z uczestników wykorzystał formę pajacyka z ruchomymi rękami i nogami. Następnie, poprzez dodanie elementów stroju, mimiki i atrybutów nadawał jej cechy indywidualne.

Rodzinne wędrówki, w trakcie których uczestnicy odnajdywali w zakamarkach praskich ulic i podwórek dzieła street artu.

Cykl warsztatów rodzinnych Muzeum dla maluchów KIEROWNICZKA PROJEKTU: Karolina Jusińska PROJEKT IDENTYFIKACJI GRAFICZNEJ: Joanna Bębenek

Bajki oddziałują na zmysły 5 MARCA, 3 WRZEŚNIA PROWADZENIE: Karolina Jusińska

Dekoruję, reklamuję

WSPÓŁPRACA: Kinga Hamada (pedagog, specjalista z dziedziny integracji

18 LISTOPADA

sensorycznej)

PROWADZENIE: Paweł Dąbrowski

Podczas zajęć dzieci czerpały przyjemności ze słuchania i zabawy na podstawie wybranej opowieści. Rodzice zaś mieli doskonałą możliwość rozmowy ze specjalistą, który pomógł im zrozumieć swoje dziecko. Rozmawialiśmy o tym, jak duży wpływ na zainteresowanie książką mogą mieć indywidualne predyspozycje i możliwości dziecka ze szczególnym uwzględnieniem tematyki integracji sensorycznej i rozwoju zmysłu wzroku.

Ile było wytwórni na Pradze i co z nich zostało? Co produkowano po prawej stronie Wisły? Na zajęciach przyglądaliśmy się praskim fabrykom przez pryzmat różnych opakowań i reklam. Ponieważ bardzo często były one projektowane przez znakomitych artystów, przeważnie wyróżnia je wysoki poziom artystyczny. W trakcie warsztatów uczestnicy wybierali branżę, która wydawała im się najbardziej ciekawa i tworzyli dla niej firmowe pudełko.

136

Muzeum Warszawskiej Pragi

Cykl zajęć Do muzeum z nosidełkiem Zajęcia przeznaczone dla rodziców przebywających na urlopach macierzyńskich i tacierzyńskich. To comiesięczne spotkania, na które rodzice przychodzą wraz z maleńkimi dziećmi od zera do dwóch lat. Rodzice wraz z zespołem muzealnym dyskutowali na lokalne tematy, takie jak: budynki pofabryczne, pozostałości Pragi wielokulturowej, gentryfikacja czy rewitalizacja. Uczestnicy spotkań zapoznają się również z historią i tradycjami dzielnicy. #muzeumpragi, Start 14, 15 MARCA PROWADZENIE: Patrycja Labus-Sidor, Adam Lisiecki

Pierwsze spotkanie było okazją do zapoznania się z Muzeum, jego infrastrukturą, a także z pozostałymi uczestnikami spotkań. Uczestnicy przekonali się, jak szerokie możliwości mają rodzice chcący spędzać swój wolny czas podczas urlopów macierzyńskiego i tacierzyńskiego w Muzeum Warszawskiej Pragi.

Warsztaty Muzeum dla maluchów, fot. MW

Bajki, które leczą 2 KWIETNIA, 1 PAŹDZIERNIKA

Wyjątkowe eksponaty

PROWADZENIE: Karolina Jusińska

18, 19 KWIETNIA

Na kolejnym spotkaniu przybliżyliśmy literaturę terapeutyczną skierowaną do dzieci. Dzieci wzięły udział w zajęciach ruchowych i warsztatach plastycznych.

PROWADZENIE: Anna Wigura

Poznawanie historii Pragi przez pryzmat najważniejszych i najciekawszych eksponatów muzealnych było punktem wyjścia do rozmowy o miejscu i roli osady, miasta, w końcu dzielnicy Warszawy, która do dziś zachowała swój niezależny charakter. Była to również okazja do odpowiedzi na pytania, gdzie szukać żony najsłynniejszego praskiego aptekarza albo gdzie znajduje się najstarszy prawobrzeżny zabytek.

Bajki i baśnie z Dalekiego Wschodu 26 KWIETNIA WARSZTATY W RAMACH PIKNIKU Prawobrzeżni. Wielokulturowo PROWADZENIE: Karolina Jusińska

Uczestnicy zajęć wzięli udział w głośnym czytaniu bajki wietnamskiej i w specjalnie na tę okazje przygotowanych zabawach związanych z kulturą Dalekiego Wschodu. Podczas części warsztatowej każde dziecko wspólnie z rodzicami wykonało wietnamski kapelusz z papieru.

Moda na rzemiosło 15, 17 MAJA PROWADZENIE: Katarzyna Chudyńska-Szuchnik

Spotkanie świata mody z tradycyjnym rzemiosłem możliwe jest tylko na Pradze. Wszystko to dzięki aktywnej współpracy studentów kierunków artystycznych oraz warszawskich mistrzów rzemiosła prowadzących warsztaty na prawym brzegu Wisły. Taka współpraca od trzech lat inicjowana jest przez Muzeum Warszawskiej Pragi. Podczas majowego spotkania autorka cyklu Wykonane na prawym brzegu. Rzemieślnicy zaprezentowała modne rezultaty tej działalności.

W magicznym świecie teatru 3 CZERWCA, 5 LISTOPADA PROWADZENIE: Karolina Jusińska REALIZACJA: Tukan Art Studio, Teatr Scena Lubelska

Uczestnicy zajęć przenieśli się do świata teatru, który kocha bajki – z wzajemnością. Stali zajęć stali się żywym planem odgrywanego spektaklu i wzięli udział w specjalnie dla nich przygotowanych warsztatach teatralnych. Teatr jest miejscem rozwijającym wyobraźnię i wrażliwość zarówno u dzieci, jak i u dorosłych.

Znaki na ziemi. Znaki na niebie 6, 7 CZERWCA PROWADZENIE: Jolanta Wiśniewska

Rodzinna opowieść wigilijna

Ważnym miejscem w Muzeum Warszawskiej Pragi jest dawna modlitewnia żydowska odkryta w latach 90. XX wieku. Charakterystycznym motywem dekoracyjnym w sztuce judaistycznej są znaki zodiaku. Tematem przewodnim spotkania były nieoczekiwane związki astrologii i religii.

2 GRUDNIA ZAJĘCIA W RAMACH WYDARZENIA Zrób sobie prezent PROWADZENIE: Karolina Jusińska

Podczas ostatnich zajęć w 2017 roku uczestnicy wzięli udział w przygotowanych na tę okazję mikołajkowych zabawach, a podczas części warsztatowej przygotowali własnoręcznie zrobione dekoracje świąteczne.

137

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Lekcje muzealne

Fenomen praskich kapliczek 19, 20 WRZEŚNIA

LEKCJE MUZEALNE W MUZEUM WARSZAWSKIEJ PRAGI

PROWADZENIE: Patrycja Labus-Sidor

Ukryte wewnątrz podwórek przy ulicach Białostockiej, Brzeskiej czy Targowej figury Matki Boskiej były niemymi świadkami wielu przejmujących historii. Odpowiedź na pytanie, w jakich okolicznościach powstawały sławne praskie kapliczki, jest kluczem do poznania sąsiedzkich losów ostatniego stulecia. Podwórkowe kapliczki należą nie tylko do historii lokalnej. Ich skromna obecność w przestrzeni miejskiej ilustruje procesy przemian zachodzących w całym kraju.

187 lekcji

4762

uczestników

Usłyszeć Pragę

Do krokodyla! Tajemnice straganów Różyca

17, 18 PAŹDZIERNIKA

LEKCJA + WARSZTAT

PROWADZENIE: Anna Mizikowska

GRUPA WIEKOWA: przedszkole (od 5. roku życia), szkoła podstawowa

Rozpoznawanie charakteru dzielnicy może odbywać się również w sferze audialnej. Zaskakujące może okazać się, co słychać na Pradze wieczorową porą. Te same miejsca zupełnie inaczej brzmią o świcie. Wsłuchanie się w przestrzeń miasta to też wysłuchanie opowieści prażan, którzy przekazują niezapisane historie, które dzięki rejestracji w programie Archiwum Historii Mówionej nie zostaną tak szybko zapomniane.

(kl. 0–III, kl. IV–VI)

Praskie zawody LEKCJA + ZABAWA EDUKACYJNA GRUPA WIEKOWA: przedszkole (od 5. roku życia), szkoła podstawowa (kl. 0–III)

Gwiazdy, znaki i zwierzaki LEKCJA + WARSZTAT

W muzeum jak w bajce

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (kl. 0–III)

21, 22 LISTOPADA PROWADZENIE: Karolina Jusińska

Praga na choinkę, Praga pod choinkę

Listopadowe spotkanie było okazją do prześledzenia narracji muzeum. Sposób czytania miasta, zaprezentowanego w trzech kamienicach, ma swoją fabułę oraz bohaterów. Punktem wyjścia było pytanie o to, jak przygotować lekturę, żeby była najciekawsza dla dzieci. W swobodnej atmosferze porozmawiano również o pozytywnych nawykach spędzania twórczo wolnego czasu, wpływie rytuału czytania na harmonijny rozwój i artystyczną wrażliwość dziecka, rozkwit jego inwencji, wyobraźni i pasji.

LEKCJA + WARSZTAT GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (kl. 0–III, IV–VI)

Praga z lotu ptaka LEKCJA + ZABAWA EDUKACYJNA GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (kl. IV–VI)

PRAGrA SPACER EDUKACYJNY

Fotograficzne pejzaże

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (kl. I–III, IV–VI)

10, 11 GRUDNIA PROWADZENIE: Adam Lisiecki

Praga opowiedziana, Praga narysowana

W jaki sposób możemy czytać stare zdjęcia? Artyści, rzemieślnicy, amatorzy – to oni utrwalili na fotografiach najbardziej dynamiczne przemiany prawobrzeżnej Warszawy. Na ekspozycji poświęconej historii Pragi można sprawdzić, do czego służyła camera obscura oraz jak wykonać dagerotyp. Porównując fotografie pejzażowe Pragi, uczestnicy zastanawiali się, czym różniły się style pracy najbardziej znanych warszawskich fotografów XIX wieku.

LEKCJA + WARSZTAT GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (kl. IV–VI)

Wyprodukowane na Pradze. Rzemieślnicy LEKCJA + POGADANKA GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (kl. IV–VII), gimnazjum

Wyprodukowane na Pradze – fabryki LEKCJA + POGADANKA GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (kl. IV–VII), gimnazjum

Od osady do miasteczka LEKCJA + AKTYWNE ZWIEDZANIE GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (kl. IV–VI)

138

Muzeum Warszawskiej Pragi

Cała Praga w trzech budynkach

PROJEKT RAZ-DWA-TRZY WARSZAWIAKIEM JESTEŚ TY!

LEKCJA + AKTYWNE ZWIEDZANIE GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (kl. VII), gimnazjum, szkoła średnia i zawodowa

870

Praga w popkulturze

uczestników

LEKCJA + AKTYWNE ZWIEDZANIE GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (kl. VII), gimnazjum, szkoła średnia

Szkolenia warsztatowe z rzemieślnikami

i zawodowa

MIEJSCE: pracownie rzemieślnicze na prawym brzegu Wisły,

Kulturowy tygiel

Muzeum Warszawskiej Pragi

LEKCJA + AKTYWNE ZWIEDZANIE

KOORDYNACJA: Maciej Malinowski

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (kl. VII), gimnazjum, szkoła średnia

KURATORKA: Katarzyna Chudyńska-Szuchnik

i zawodowa

WSPÓŁPRACA: Urząd Miasta Stołecznego Warszawy

Lekcje muzealno-biblioteczne na życzenie

Szkolenia warsztatowe z rzemieślnikami to działanie mające na celu znalezienie następców dla przedstawicieli zanikających rzemiosł artystycznych z prawobrzeżnej Warszawy, takich jak kaletnik, dmuchacz szkła, pozłotnik. Podczas kursów, które trwają 60 godzin, mistrzowie przekazują swoje umiejętności młodym uczestnikom. W 2017 roku odbyło się szkolenie z mistrzem cukiernictwa Krzysztofem Sierskim, kolejne odbędą się w 2018 roku. Szkolenia są współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach miejskiego projektu Rewitalizacja – wspólna sprawa.

WRZESIEŃ–LISTOPAD

W muzeum jak w bajce GRUPA WIEKOWA: 3–5 lat

Dzieci miały możliwość uczestniczenia w zajęciach na wystawie stałej poświęconej sposobom spędzania wolnego czasu w okresie przedwojennym na Pradze. Prowadząca czytała im wybrana bajkę opowiadjącą o Pradze, a w sali warsztatowej, z dostępnych materiałów, dzieci tworzyły oryginalne zakładki do książek. Dawno, dawno temu… PROWADZENIE: Karolina Jusińska GRUPA WIEKOWA: 5–7 lat

W trakcie lekcji dziecko przyswoiło wiedzę na temat odpowiedniego zachowania w miejscach publicznych i poznało historię prawobrzeżnej Warszawy. Ponadto nauczyło się, jak powinno się obchodzić z książką oraz że książkę należy traktować jako coś oczywistego w swoim otoczeniu, rozwijało wyobraźnię i dodatkowo ćwiczyło motorykę małą, biorąc udział w części poświęconej zajęciom plastycznym.

Inne działania Projekt Raz, dwa, trzy, warszawiakiem jesteś TY! Szkolenie z mistrzem cukiernictwa Krzysztofem Sierskim, fot. Ewa Behrens 18 CZERWCA – 9 WRZEŚNIA KURATORKA: Patrycja Labus-Sidor ORGANIZATOR: Muzeum Powstania Warszawskiego

Już po raz drugi Muzeum Warszawskiej Pragi zostało zaproszone do projektu Raz, dwa, trzy, warszawiakiem jesteś TY! To rodzinna międzymuzealną gra, której celem jest stworzenie ciekawej, niepozbawionej walorów edukacyjnych możliwości spędzenia wolnego czasu przez rodziny w Warszawie w okresie wakacji.

139

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

PROJEKT PROJEKTOWANIE OPARTE NA RZEMIOŚLE

edycje SZKŁO, SZTUKATERIA, EDYCJA SPECJALNA: BUTY HISTORYCZNE, BUTY PALMOWE

liczba zaangażowanych studentów wzornictwa/projektantów

studentów

pracowni rzemieślniczych

prototypów/kolekcji

SZKŁO W 2017 roku w semestrze wiosennym kuratorzy Katarzyna Chudyńska-Szuchnik oraz Paweł Jasiewicz, wykładowca prowadzący Eksperymentalną Pracownię Drewna na Wydziale Wzornictwa, jako temat zadania wybrali szkło. Do tematu zgłosiło się dziewięciu studentów. Muzeum Pragi, mające rozeznanie w środowisku rzemieślniczym dzięki prowadzonej pracy badawczej, wytypowało cztery warsztaty rzemieślnicze zajmujące się formowaniem szkła sodowego oraz borokrzemowego. To grono rzemieślników jest mocno ograniczone, gdyż są to obecnie zanikające techniki rzemieślnicze. Za wyborem czterech wykonawców przemawiały ich unikalne umiejętności oraz kilkudziesięcioletnie doświadczenie. Dodatkowym atutem była współpraca z prestiżowymi instytucjami, artystami i placówkami kultury. Niektóre warsztaty nie znajdują się na terenie warszawskiej Pragi, ale są cennymi kontynuatorami rzemiosł charakterystycznych dla tej dzielnicy. Pierwszym etapem było odbycie wizyt warsztatowych w wytypowanych pracowniach: Wytwórnia Szkła Techniczego Gomar, Wytwórnia Szkła Technicznego, Laboratoryjnego i Artystycznego Labmend, KPZ Ozdoby Choinkowe oraz Hanak Reklamy Wizualne. W wizytach wzięli udział zainteresowani studenci oraz kuratorzy projektu. Studenci mieli okazję zobaczyć warsztat od podszewki, poznać narzędzia i wykorzystywane materiały, uczestniczyć w pokazie wytwarzania, a także osobiście podjąć próby formowania szkła. Wizyty były niezwykle inspirujące i satysfakcjonujące dla studentów i rzemieślników. Następnie studenci projektowali swoje autorskie produkty w ramach zadania semestralnego w Eksperymentalnej Pracowni Drewna. Mieli również możliwość konsultacji w trakcie procesu projektowania z pracowniami, które wybrali do realizacji swojego projektu. Następnie rzemieślnicy wykonali prototypy według przekazanych projektów.

Szkolenie z mistrzem cukiernictwa Krzysztofem Sierskim, fot. Ewa Behrens

Projektowanie oparte na rzemiośle MARZEC–GRUDZIEŃ MIEJSCE: Wydział Wzornictwa ASP w Warszawie, Muzeum Warszawskiej Pragi, pracownie rzemieślnicze PROWADZENIE: Katarzyna Chudyńska-Szuchnik, Paweł Jasiewicz (Wydział Wzornictwa Akademii Sztuk Pięknych)

Działanie było współrealizowane dzięki wsparciu finansowemu Miasta Stołecznego Warszawy w ramach Zintegrowanego Programu Rewitalizacji m.st. Warszawy do 2022 roku. Działania w ramach zadania Projektowanie oparte na rzemiośle w 2017 roku obejmowały czwartą i piątą edycję tego projektu. Wcześniejsze edycje były realizowane w latach 2015 i 2016 w ramach programu merytorycznego Muzeum Warszawskiej Pragi. Poza zadaniami semestralnymi projekt został rozszerzony o współpracę z innymi projektantami reanimującymi dziedzictwo rzemieślnicze. Projekt jest konsekwentnie realizowany we współpracy z Wydziałem Wzornictwa Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie i podlega kalendarzowi roku akademickiego. Odbiorcami są studenci z Eksperymentalnej Pracowni Drewna, natomiast drugą stroną są prascy rzemieślnicy, reprezentujący unikatowe, artystyczne bądź ważne dla lokalnego dziedzictwa zawody.

140

Muzeum Warszawskiej Pragi

Prototypy powstałe w edycji: Neon W–Z-tka proj. Aleksandra Liszewska, wykonany we współpracy z warsztatem Hanak Reklamy Wizualne Neon Abażur proj. Aleksandra Witaszczyk, wykonany we współpracy z warsztatem Hanak Reklamy Wizualne Eksperymentalny neon sufitowy Wars i Sawa proj. Konstanty Stajniak, wykonany we współpracy z warsztatem Hanak Reklamy Wizualne Seria naczyń kuchennych proj. Sonia Bąk, wykonane we współpracy z Wytwórnią Szkła Labmed Zestaw szklaneczek (3 szt.) proj. Patrycja Bołzan, wykonany we współpracy z Wytwórnią Szkła Labmed Wazony Wańka (3 szt.) proj. Patrycja Bołzan, wykonany we współpracy z Wytwórnią Szkła Labmed Karafka proj. Michał Tokarski, wykonany we współpracy z Wytwórnią Szkła Labmed, kalkomania wykonana w warsztacie Nomar

Neon Abażur według projektu Aleksandry Witaszczyk, wykonany we współpracy z warsztatem Hanak Reklamy Wizualne, fot. MW

Kolekcja bombek wdmuchiwanych, kolekcja bombek barwionych wewnątrz farbą Nitro, kolekcja Wenus z Sulejówka

SZTUKATERIA W jesiennym semestrze tematem projektowym została sztukateria. A dokładnie redefinicja jej klasycznego kształtu i funkcji. Do zadania zgłosiło się trzech studentów w ramach Eksperymentalnej Pracowni Drewna pod okiem Pawła Jasiewicza. Partnerem realizującym zadanie była pracownia Dekorum Tomasza Strobla. Studenci odbyli wizytę warsztatową w pracowni, obejrzeli pokaz wytwarzania oraz otrzymali informacje dotyczące materiałów, narzędzi i technik, które są niezbędne do projektowania. Samo projektowanie odbywało się od listopada do grudnia 2017. Wykonanie prototypów projektów zostało zaplanowane na rok 2018. O współpracy rzemieślników zajmujących się sztukaterią oraz studentów powstał film dokumentalny, który czeka na publikację. Film i prototypy sztukatorskie będą włączone do kolekcji edukacyjnej Muzeum oraz eksponowane na wystawie czasowej.

proj. Jarosław Bikiewicz, wykonane we współpracy z KPZ Ozdoby Choinkowe Kolekcja bombek dużych i małych, kształty organiczne, kolekcja bombek kulistych malowanych ręcznie proj. Agata Małek, wykonane we współpracy z KPZ Ozdoby Choinkowe Zielnik Herbarium proj. Ewa Hiller, wykonane we współpracy z Wytwórnią Gomar

Wykonane przedmioty zostały pokazane na wystawie końcoworocznej Wydziału Wzornictwa ASP, a następnie przekazane do Muzeum Warszawskiej Pragi jako część kolekcji edukacyjnej. Będą eksponowane na wystawie czasowej Projektowanie oparte na rzemiośle planowanej na październik 2018 roku. Wyjątkiem są neony W–Z-tka oraz Abażur, które wypożyczono do eksponowania w witrynach pracowni rzemieślniczych. Współpraca studentów została udokumentowana w filmie Projektowanie oparte na rzemiośle – szkło, który zrealizowała Paulina Olga Salicka; film jest dostępny na kanale vimeo Muzeum Warszawskiej Pragi: https://vimeo.com/239607695 i będzie również eksponowany na wystawie czasowej.

EDYCJA SPECJALNA – BUTY HISTORYCZNE, BUTY PALMOWE Buty palmowe Muzeum skontaktowało projektanta Marka Głogowskiego z Pracownią Szewską Tomasza Pietrzaka, który podjął się wykonania obuwia typu espadryle z niecodziennego materiału – skóry roślinnej. Surowiec został dostarczony przez projektanta. Dwie prototypowe pary nazwane Palmetkami powstały we wrześniu 2017 roku. To pierwsza próba wykorzystania tego materiału w Polsce. Projekt stanowi eksperymentalne połączenie tradycyjnego rzemiosła

141

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Uruchomienie kanału tematycznego Wykonane na prawym brzegu na platformie Vimeo

i nowoczesnego materiału. Wskazuje kierunek, który może obrać szewc, aby odpowiadać na świeże potrzeby użytkowników. Palmetki zakwalifikowały się do drugiego etapu Konkursu EcoMade i można je było zobaczyć na wystawie festiwalowej w Łodzi od 30 listopada do 8 grudnia 2017 roku. Projektant prowadzi profil poświęcony temu projektowi: https://facebook.com/palmetki/. Palmetki stały się częścią kolekcji edukacyjnej Muzeum Warszawskiej Pragi. Będą również eksponowane na wystawie czasowej.

https://vimeo.com/wykonanenaprawymbrzegu MAJ: start kanału PROWADZENIE: Marcin Liminowicz, Pola Salicka, Katarzyna Chudyńska-Szuchnik REALIZACJA FILMÓW: Pola Salicka, Marcin Liminowicz, Jacob Dammas

Celem kanału jest prezentowanie filmowej dokumentacji z prawobrzeżnych pracowni rzemieślniczych oraz relacji z działań podejmowanych w ramach cyklu pod tą nazwą. FILMY NA KANALE TEMATYCZNYM VIMEO PREZENTUJĄCE PRACOWNIE RZEMIEŚLNICZE

filmów Labmed – Wytwórnię Szkła Laboratoryjnego, Technicznego i Artystycznego z ul. Środkowej Pracownię Rymarską Andrzeja Kłody z ul. Międzyborskiej Palmetki, espadryle według projektu Marka Głogowskiego, zrealizowane w Pracowni Szewskiej Tomasza Pietrzaka, fot. MW

Pracownię Czapek z ul. Grochowskiej Lodziarnię Il Mijo z ul. Wileńskiej Pracownię „nowych rzemieślników” z ul. Podskarbińskiej Pracownię Abażurów z ul. Grochowskiej Pracownię Grawerską z ul. Targowej FILMY RELACJONUJĄCE DZIAŁANIA MUZEUM WARSZAWSKIEJ PRAGI

filmów Festiwal Rzemieślników 2016 Festiwal Rzemieślników 2017 Warsztat Techniki krawieckiego prasowania Pokaz mody Polonauts

Szewc Tomasz Pietrzak podczas pracy nad Palmetkami, fot. MW

Wizytę w Fabryce Bombek Fogiel

Buty historyczne Buty historyczne „chopino” oraz „buty męskie barokowe” według projektu dostarczonego przez kostiumolożkę Annę Grzywnę (pseudonim artystyczny Anna Zelig) zostały wykonane w Specjalistycznej Spółdzielni Pracy „Stopa”. Muzeum zainspirowało współpracę artystki z rzemieślnikami jako dobry wzór wykorzystania umiejętności praskich szewców. Tradycyjny warsztat rzemieślniczy umożliwił wykonanie obuwia o wysokiej wartości estetycznej, spełniającego jednocześnie wymagania performerów zajmujących się tańcem współczesnym. Obie pary butów wchodzą w skład kolekcji edukacyjnej i będą eksponowane na wystawie czasowej w 2018 roku.

Projektowanie oparte na rzemiośle – szkło Międzypokoleniowe spotkanie rzemieślników. Stolarze Międzypokoleniowe spotkanie rzemieślników. Lodziarze Międzypokoleniowe spotkanie rzemieślników. Jubilerzy Międzypokoleniowe spotkanie rzemieślników. Szewcy

142

Muzeum Warszawskiej Pragi

Wydarzenia poza siedzibą Muzeum Warszawskiej Pragi

W trakcie plenerowej dzielnicowej imprezy Muzeum Warszawskiej Pragi wystawiło stoisko. Odwiedzający mogli zapoznać się z najnowszą ofertą programową, posłuchać opowieści o Pradze oraz wziąć udział w prostych quizach.

Wykład Rola instytucji kultury w procesie rewitalizacji

80-latki. Kamienice i ich mieszkańcy

26 STYCZNIA W RAMACH PROJEKTU Rewitalizacja – wspólna sprawa

24 CZERWCA

MIEJSCE: Centrum Kreatywności

WYDARZENIE W RAMACH IMPREZY Domy i ludzie

ORGANIZATOR: Urząd m.st. Warszawy

MIEJSCE: namiot u zbiegu ulic Skaryszewskiej i Lubelskiej

PROWADZENIE: Adam Lisiecki

ORGANIZATORZY: Stowarzyszenie Scena Lubelska 30/32,

GRUPA DOCELOWA: pracownicy Urzędu Miasta

Wspólnota Skaryszewska 10 PREZENTACJA HISTORYCZNA: Jolanta Wiśniewska

Celem wykładu było wskazanie potencjalnej roli instytucji kultury na obszarze rewitalizowanym. Wypowiedzi zostały poparte przykładami działań podejmowanych przez Muzeum Warszawskiej Pragi.

Wykład w formie prezentacji historycznej, opowiadającej o zbudowanych w latach 30. XX wieku kamienicach przy ul. Skaryszewskiej i ich mieszkańcach. Cennym materiałem do jego opracowania stały się m.in. fotografie, dokumenty i wspomnienia zebrane w ramach prowadzonego od kilku lat projektu. Wykład zorganizowany został w ramach imprezy VII Festyn Ulicy Skaryszewskiej. Domy i ludzie, będącego prezentacją dokonań zarówno artystów z Kolonii Artystycznych Lubelska 30/32, jak i mieszkańców ul. Skaryszewskiej. Muzeum Warszawskiej Pragi od kilku lat jest partnerem merytorycznym projektu.

Wykład Perełki Białołęki – perełki Warszawy 4 LUTEGO WYDARZENIE TOWARZYSZĄCE PROMOCJI KSIĄŻKI Perełki Białołęki Bartłomieja Włodkowskiego MIEJSCE: sala konferencyjna Urzędu Dzielnicy Białołęka, ul. Modlińska ORGANIZATORZY: Fundacja Ave, Urząd Dzielnicy Białołęka m.st. Warszawy WYKŁAD: Jolanta Wiśniewska

Święto Ząbkowskiej

Wykład przybliżający fenomen warszawskich kapliczek – niepozornych zabytków funkcjonujących w krajobrazie miasta. Skąd się wzięły, dlaczego stoją właśnie w tych, a nie innych miejscach i jakie były historie związanych z nimi ludzi? Jaką rolę w odkrywaniu dziedzictwa kulturowego i dziejów Białołęki mogą spełniać zachowane na jej terenie obiekty?

9 WRZEŚNIA MIEJSCE: ul. Ząbkowska, Praga Północ ORGANIZATOR: Urząd Dzielnicy Praga Północ m.st. Warszawy

Odwiedzający mogli zapoznać się z najnowszą ofertą programową, posłuchać opowieści o Pradze oraz wziąć udział w prostych quizach.

Wykład Fasady praskich kamienic dawniej i dziś

Praga naszych marzeń – debata o rewitalizacji

21 KWIETNIA WYKŁAD W RAMACH SPOTKAŃ KONSERWATORSKICH

6 GRUDNIA

Sztuka Konserwacji 2017

MIEJSCE: Centrum Kreatywności

MIEJSCE: Urząd Dzielnicy Praga Północ m.st. Warszawy

ORGANIZATOR: „Gazeta Stołeczna”

ORGANIZATOR: Urząd Dzielnicy Praga Północ m.st. Warszawy PROWADZENIE: Adam Lisiecki

W debacie na temat procesów oraz skutków prowadzonej w Warszawie rewitalizacji wzięli udział Marcin Iskra, wiceburmistrz Pragi, Jacek Grunt-Mejer, pełnomocnik stołecznego ratusza ds. rewitalizacji, Rafał Szczepański, wiceprezes BBI Development, Maria Dąbrowska-Majewska z fundacji Zmiana, Leszek Wiśniewski, urbanista, oraz Adam Lisiecki z Muzeum Warszawskiej Pragi.

Wykład przybliżył słuchaczom historię przemian wyglądu fasad praskich kamienic. Poruszano również problematykę źródeł niezbędnych do ich rekonstrukcji.

Jarmark Floriański 7 MAJA MIEJSCE: ul. Floriańska, Praga Północ ORGANIZATOR: Urząd Dzielnicy Praga Północ m.st. Warszawy

143

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Mapa rzemieślników Praga Południe, Stowarzyszenie Miasto Jest Nasze

SOHO FAKTORY SP. Z O.O.

Seria portretów warszawskich rzemieślników wykonywanych analogowo – Monika Piechoczek, studentka fotografii LaGuardia Community College w Nowym Jorku

STOWARZYSZENIE I KOLEKTYW ARTYSTYCZNY FORMAT ZERO

Liderki Obszaru Praga Północ, Praga Południe – działania w ramach programu Rewitalizacja – wspólna sprawa

STOWARZYSZENIE HISTORYKÓW SZTUKI

STOWARZYSZENIE GRUPA ARTYSTYCZNA TERAZ POLIŻ

STOWARZYSZENIE „MIERZ WYSOKO”

Zespół ds. Zachowania i Rozwoju Rzemiosła przy Burmistrzu Dzielnicy Praga

STOWARZYSZENIE STUDIO TEATRALNE KOŁO

Południe

STOWARZYSZENIE SZTUKA NOWA

Współpraca z instytucjami zewnętrznymi

SZKOŁA GŁÓWNA GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO

CENTRUM KREATYWNOŚCI TARGOWA

TEATR ACADEMIA

CENTRUM KSZTAŁCENIA PRAKTYCZNEGO, MAZOWIECKA IZBA RZEMIOSŁA I PRZEDSIĘBIORCZOŚCI

TEATR BAJ TOWARZYSTWO INICJATYW TWÓRCZYCH „Ę”

DOM KULTURY PRAGA

TOWARZYSTWO PRZYJACIÓŁ PRAGI

DZIKA STRONA WISŁY

URZĄD DZIELNICY BIAŁOŁĘKA

FUNDACJA AVE

URZĄD DZIELNICY PRAGA POŁUDNIE

FUNDACJA HEREDITAS

URZĄD DZIELNICY PRAGA PÓŁNOC

FUNDACJA SCENA LUBELSKA 30/32

WARSZAWSKIE MUZEUM TAŃCA

FUNDACJA ZAKOCHANA WARSZAWA

WSPÓLNOTA MIESZKANIOWA SKARYSZEWSKA 10

GPAS – GRUPA PEDAGOGIKI I ANIMACJI SPOŁECZNEJ PRAGA PÓŁNOC

WSPÓLNOTY MIESZKANIOWE TARGOWA 46, TARGOWA 63, TARGOWA 32, TARGOWA 84

INSTYTUT HISTORII MATERIALNEJ PAN

WYDZIAŁ ARCHITEKTURY POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ

INSTYTUT KULTURY POLSKIEJ UW – PRACOWNIA STUDIÓW MIEJSKICH IKP UW INSTYTUT STOSOWANYCH NAUK SPOŁECZNYCH UWLUB LAB KOMUNA WARSZAWA LIDERKI OBSZARU PRAGA POŁUDNIE I PRAGA PÓŁNOC MUZEUM POWSTANIA WARSZAWSKIEGO NARODOWY INSTYTUT DZIEDZICTWA ODDZIAŁ WARSZAWSKI STOWARZYSZENIA ARCHITEKTÓW POLSKICH OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ DZIELNICY PRAGA PÓŁNOC M.ST. WARSZAWY POLSKIE TOWARZYSTWO DENDROLOGICZNE PRASKI TEATR LALEK PRASKIE STOWARZYSZENIE MIESZKAŃCÓW MICHAŁÓW PRZEDSZKOLE NR 163, UL. MARKOWSKA 18A RADA OSIEDLA ŚLIWICE

144

Korczakianum

Korczakianum Pracownia naukowa ul. Jaktorowska 6, 01-202 Warszawa Działalność Korczakianum w 2017 roku – prócz stałej aktywności konsultacyjnej, informacyjnej, archiwalnej i okołowystawowej (ekspozycja stała) – powiązana była z intensywną współpracą z podmiotami zewnętrznymi. Korczakianum uczestniczyło m.in. w następujących działaniach: – współpraca przy projekcie Mały Przegląd Sharon Lockhart (USA) i Barbary Piwowarskiej (z zespołem), reprezentującym Polskę na 57. Biennale Sztuki w Wenecji 2017 (operator projektu: Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki), w tym w organizacji konferencji w Zachęcie oraz w pracach nad wyborem i przekładem na język angielski wybranych numerów pisma dzieci i młodzieży „Mały Przegląd” (1926–1939), założonego przez Janusza Korczaka w 1926 roku; – przygotowanie na jubileuszowy rok 2018 wystawy czasowej (i wydawnictwa towarzyszącego) w Muzeum POLIN, zatytułowanej W Polsce Króla Maciusia. 100-lecie odzyskania niepodległości; – realizacja projektu Fundacji Akademia Humanistyczna i Instytutu Badań Literackich PAN dotyczącego spuścizny Józefa i Jakuba Goldszmitów, ojca i stryja Janusza Korczaka, oraz ich dokumentacji rodzinnej; – merytoryczne przygotowania i udział w obradach VIII Międzynarodowej Konferencji Korczakowskiej Otwarte okno – poczucie wolności, połączonej z III Międzynarodowym Kongresem Praw Dziecka w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN (13–16 WRZEŚNIA). Kontynuowane były prace edytorskie związane z publikacją Dzieł Janusza Korczaka. W druku ukazał się dawno oczekiwany tom XIII, zbierający po raz pierwszy wyczerpująco jego teksty pedagogiczne z lat 1919–1939. Marta Ciesielska

KOORDYNATORKA KORCZAKIANUM

Marta Ciesielska, fot. MW W 2017 ROKU KORCZAKIANUM PRZYJĘŁO ŁĄCZNIE

8426 osób

W TYM:

7667

osób

Noc Muzeów

odwiedzający pracownię archiwalno-dokumentacyjną

zwiedzający stałą ekspozycję, osoby indywidualne i w zorganizowanych grupach (w dużej części goście z zagranicy), uczestnicy spotkań studyjno-edukacyjnych

Wydarzenia Noc Muzeów 20 MAJA (ZOB. WIĘCEJ s. 176)

Rzeczy warszawskie – rzeczy Korczakowskie PROWADZENIE: Marta Ciesielska, Magdalena Pęzińska, Agnieszka Witkowska-Krych

Zwiedzanie wystawy stałej oraz prezentacja elektroniczna najcenniejszego materialnego eksponatu Korczakianum – okularów Janusza Korczaka. Oryginalny artefakt pokazywany był także podczas wspomnianej VIII Międzynarodowej Konferencji Korczakowskiej Otwarte okno – poczucie wolności w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN.

Okulary, jedyny zachowany przedmiot osobisty Janusza Korczaka, fot. MW

145

401

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Wykłady

II Seminarium Warszawskiego Laboratorium Innowacji Lokalnych: Mieszkaniec, animatorka, aktywista. Oddolne strategie zmiany

24 LUTEGO PROWADZENIE: Agnieszka Witkowska-Krych

26 WRZEŚNIA

Wykład dla studentów pedagogiki UW.

ORGANIZATOR: Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej CAL, we współpracy z Korczakianum

27 CZERWCA PROWADZENIE: Marta Ciesielska Wykład dla kadry pedagogicznej Szkoły Podstawowej im. J. Korczaka

Spotkania

z Czerwieńska. W TYM

30 CZERWCA

PROWADZENIE: Marta Ciesielska Wykład dla aktywistów Christlich-Juedische Zusammenarbeit z Hamburga,

SPOTKAŃ OBCOJĘZYCZNYCH

811

SPOTKAŃ

uczestników

Niemcy.

dla uczestników z Izraela, Kanady, Niemiec, Szwecji, Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i krajów Europy Wschodniej

10 LIPCA PROWADZENIE: Agnieszka Witkowska-Krych Wykład dla studentów pedagogiki Uniwersytetu z Toronto, Kanada. 10 SIERPNIA PROWADZENIE: Marta Ciesielska, Agnieszka Witkowska-Krych

W TYM

Wykład dla nauczycieli z Europy Wschodniej, w ramach projektu Polonicum Uniwersytetu Warszawskiego we współpracy z Muzeum Warszawy, Warszawa dla średniozaawansowanych. 30 LISTOPADA PROWADZENIE: Marta Ciesielska Wykład dla nauczycieli w ramach projektu Instytutu Pamięci Narodowej, Muzeum Niepodległości i Warszawskiego Centrum Innowacji Edukacyjno-Społecznych i Szkoleń, Warszawa miasto pamięci. 4 GRUDNIA PROWADZENIE: Agnieszka Witkowska-Krych Wykład dla studentów pracy socjalnej uczelni z Erfurtu, Niemcy. 8 GRUDNIA PROWADZENIE: Marta Ciesielska Wykład dla studentów pracy socjalnej UKSW.

WYKŁADÓW

PRELEKCJI

dla grup studyjnych (studenci, pracownicy naukowi, pedagodzy, edukatorzy)

prelekcji dla grup edukacyjnych (uczniowie, wychowankowie instytucji wychowawczych, pedagodzy i in.)

Prelekcje 13 STYCZNIA PROWADZENIE: Agnieszka Witkowska-Krych Prelekcja dla wychowanek Młodzieżowego Ośrodka Socjoterapii nr 2 w Rudzienku oraz Sharon Lockhart (USA) i współpracowników.

Tematyka prelekcji i wykładów: spuścizna życiowa Janusza Korczaka i jej aktualność, życie i aktywności Janusza Korczaka, jego związki z Warszawą; działalność podstawowa i edukacyjna Korczakianum

21 LUTEGO PROWADZENIE: Agnieszka Witkowska-Krych Prelekcja dla uczniów ze Stanów Zjednoczonych i Polski. 23 LUTEGO PROWADZENIE: Magdalena Pęzińska Prelekcja dla podopiecznych Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej z Sochaczewa.

146

Korczakianum

10 MARCA

Prawa dziecka wczoraj i dziś

PROWADZENIE: Marta Ciesielska

31 PAŹDZIERNIKA, 22 LISTOPADA

Prelekcja dla uczniów Zespołu Szkół nr 2 z Żyrardowa.

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (kl. V–VI) PROWADZENIE: Agnieszka Witkowska-Krych

27 KWIETNIA PROWADZENIE: Agnieszka Witkowska-Krych

Janusz Korczak – warszawiak

Prelekcja dla uczniów ze Szwecji.

6 GRUDNIA, 12 GRUDNIA GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (kl. V–VI)

30 MAJA

PROWADZENIE: Agnieszka Witkowska-Krych

PROWADZENIE: Marta Ciesielska Prelekcja dla uczniów z Polski i Niemiec.

Spotkania poza Korczakianum

12, 13 i 19 CZERWCA PROWADZENIE: Marta Ciesielska, Agnieszka Witkowska-Krych

Wykłady

Prelekcje dla uczniów Gimnazjum im. J. Korczaka z Pruszkowa.

…wszystko jest eksperymentem. O twórczości Janusza Korczaka

4 LIPCA PROWADZENIE: Marta Ciesielska

31 MAJA

Prelekcja dla uczniów z Polski i Niemiec.

MIEJSCE: Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki PROWADZENIE: Marta Ciesielska

27 WRZEŚNIA PROWADZENIE: Marta Ciesielska

Korczak w Palestynie (1934, 1936)

Prelekcja dla uczniów Szkoły Podstawowej nr 14 im. J. Korczaka z Garwolina.

12 CZERWCA MIEJSCE: IX Zjazd emigrantów marcowych Reunion ’68, Nahariya, Izrael

24 PAŹDZIERNIKA

PROWADZENIE: Magdalena Pęzińska

PROWADZENIE: Agnieszka Witkowska-Krych Prelekcja dla uczniów z Wlk. Brytanii i Izraela.

24 stories from the orphanage of Janusz Korczak 7 SIERPNIA

27 LISTOPADA

MIEJSCE: Uniwersytet w Jerozolimie, Izrael

PROWADZENIE: Agnieszka Witkowska-Krych

Prelekcja dla podopiecznych Domu Pomocy Społecznej w Aninie.

Piekło już jest, czyli o ostatnich latach Głównego Domu Schronienia

Lekcje muzealne

15 WRZEŚNIA

MIEJSCE: Muzeum POLIN PROWADZENIE: Agnieszka Witkowska-Krych

LEKCJI MUZEALNYCH

Dziecko – już mieszkaniec, obywatel i już człowiek (Janusz Korczak). O idei i praktyce wychowawczej 6 PAŹDZIERNIKA

282

MIEJSCE: Nadbałtyckie Centrum Kultury, Gdańsk PROWADZENIE: Marta Ciesielska

uczestników

Janusz Korczak i Mały Przegląd

Wolność w systemie wychowawczym Janusza Korczaka

8 WRZEŚNIA

14 STYCZNIA

MIEJSCE: Biuro Wystaw Artystycznych w Tarnowie

GRUPA WIEKOWA: uczniowie szkół ponadpodstawowych PROWADZENIE: Agnieszka Witkowska-Krych

PROWADZENIE: Agnieszka Witkowska-Krych

Janusz Korczak: życie i dzieło

Janusz Korczak/Henryk Goldszmit – jako żołnierz i uczestnik cywilnego oporu

8 MARCA, 8 CZERWCA, 14 GRUDNIA [dwie lekcje] GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (kl. V–VI)

5 PAŹDZIERNIKA

6 LUTEGO, 13 MARCA, 9 MAJA

PROWADZENIE: Marta Ciesielska

MIEJSCE: Muzeum Więzienia Pawiak

GRUPA WIEKOWA: uczniowie szkół ponadpodstawowych PROWADZENIE: Agnieszka Witkowska-Krych

147

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

My wychowujemy was, ale i wy nas wychowujecie. Janusz Korczak i konteksty

Do księgozbioru Korczakianum podarowanych zostało 36 pozycji, głównie obcojęzycznych, m.in. najnowsze wydania utworów Janusza Korczaka lub prac o nim w językach chińskim, francuskim, greckim, gruzińskim, hiszpańskim, koreańskim, rosyjskim, włoskim.

13 GRUDNIA MIEJSCE: Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki PROWADZENIE: Agnieszka Witkowska-Krych

Konsultacje i współpraca przy projektach zewnętrznych

Prace archiwalne i zbiory

Konsultacje prac licencjackich – 1; doktorskich, w toku i planowane – 4, w tym obcojęzyczne; publikacji/tematów badawczych i źródłowych – 6. Kontynuacja współpracy przy projekcie dotyczącym rodowodu J. Korczaka i spuścizny jego przodków, znacząco rozszerzonym: Warszawianie z wyboru. Udział przybyszów z peryferii w budowaniu wielokulturowej tożsamości miasta na przykładzie rodziny Janusza Korczaka, obejmującym wybór pism Józefa i Jakuba Goldszmitów O prawo do szacunku, wystawę planszową Goldszmitowie w Warszawie (pokazywaną w sali ekspozycyjnej Korczakianum) oraz kolekcję Korzenie Janusza Korczaka na portalu Nowa Panorama Literatury Polskiej Instytutu Badań Literackich PAN. Kontynuacja współpracy przy opracowaniu wyboru pism Janusza Korczaka do tłumaczenia i wydania w języku angielskim (inicjator i organizator projektu: Janusz Korczak Association of Canada; w toku). Współpraca przy przygotowaniu wystawy w Zachęcie – Narodowej Galerii Sztuki Przyszłość będzie inna. Wizje i praktyki modernizacji społecznej po roku 1918 oraz publikacji towarzyszącej. Udział w realizacji IV edycji Warszawskiej Nagrody Wychowawczej im. Janusza Korczaka (główny organizator: Biuro Edukacji Urzędu m.st. Warszawy).

Współpraca z instytucjami zewnętrznymi

Okładka koreańskiego wydania Króla Maciusia Pierwszego Janusza Korczaka autorstwa Krystyny Lipki-Sztarbałło, wyd. Sigongsa, Seul 2017

BIURO EDUKACJI URZĘDU M.ST. WARSZAWY

W ramach prac archiwalnych nad zasobami Korczakianum wyodrębniono i uporządkowano zespół materiałów dokumentacyjnych dotyczących historii pisma „Mały Przegląd” (1926–1939) – 41 jednostek aktowych (teczki osobowe twórców i współpracowników). Kwerendy w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego, Bibliotece Narodowej oraz Archiwum Akt Nowych ujawniły nowe materiały źródłowe, przede wszystkim wytworzone w Naszym Domu. Kwerenda w archiwum Ghetto Fighters’ House Museum (Izrael) objęła nową, obszerną kolekcję oryginalnych dokumentów z lat 1937–1941 byłej wychowanki Domu Sierot. Przystąpiono do tworzenia zespołu archiwalnego zawierającego materiały biograficzne wychowanków, bursistów i pracowników Domu Sierot. Usystematyzowano informacje oraz materiały dokumentacyjne dotyczące ich rodzin z tzw. drugiego i trzeciego pokolenia.

BIURO RZECZNIKA PRAW DZIECKA FUNDACJA AKADEMIA HUMANISTYCZNA INSTYTUT BADAŃ LITERACKICH PAN KAPITUŁA WARSZAWSKIEJ NAGRODY WYCHOWAWCZEJ IM. JANUSZA KORCZAKA MIĘDZYNARODOWE STOWARZYSZENIE IM. JANUSZA KORCZAKA/ INTERNATIONAL JANUSZ KORCZAK ASSOCIATION (w tym szczególnie z należącymi do niego stowarzyszeniami: izraelskim i kanadyjskim) MUZEUM HISTORII ŻYDÓW POLSKICH POLIN POLSKIE STOWARZYSZENIE IM. JANUSZA KORCZAKA ZACHĘTA – NARODOWA GALERIA SZTUKI

148

Dział Edukacji

Dział Edukacji Czym jest muzeum? Coraz częściej to miejsce spotkań, gdzie wystawa jest punktem wyjścia do opowiadania o świecie i poznawania go, a nie jedynie przestrzenią służącą kontemplacji dzieł sztuki w ciszy. Siedziba główna Muzeum Warszawy przy Rynku Starego Miasta wraz z oddziałami aktywnie włącza się w dyskusję o mieście stołecznym i jego historii, realizując działania edukacyjno-warsztatowe skierowane do szerokiej grupy odbiorców. Edukacyjne propozycje Muzeum łączą historyczne treści z różnego rodzaju działaniami – interaktywnym zwiedzaniem, spacerami, warsztatami, grami i zabawami. Uczestniczki i uczestnicy warsztatów w Muzeum Warszawy ilustrują baśnie i legendy warszawskie, w Muzeum Farmacji poznają działanie różnorodnych substancji na organizm człowieka, w Muzeum Drukarstwa własnoręcznie tłoczą karty okolicznościowe i linoryty. Wyjątkowość muzealnych zajęć edukacyjnych w Muzeum Warszawy polega na przełamaniu stereotypowego modelu edukacji – opartego na słuchaniu i konieczności zapamiętywania bez wywołania emocji – oraz na kontakcie z autentycznymi źródłami i świadkami wydarzeń historycznych, których dotyczy temat lekcji. Dodatkowo wprowadzenie do każdej lekcji zajęć warsztatowych muzealnej pozwala utrwalić informacje, nauczyć logicznego myślenia z wykorzystaniem nowo nabytej wiedzy co umożliwi samodzielne rozwiązywanie problemów i zadań. Uczestnicy zajęć dzięki temu uczą się wytrwałości w dążeniu do celu.

Radosław Adamski, fot. MW

Radosław Adamski

KIEROWNIK DZIAŁU EDUKACJI

Wydarzenia Zima w Mieście 2017

Co jest zabytkiem? MIEJSCE: Centrum Interpretacji Zabytku

13–26 LUTEGO

Zajęcia były okazją do zastanowienia się, co – i przede wszystkim dlaczego – może stać się zabytkiem może stać się zabytkiem. Poznaliśmy losy warszawskiego Starego Miasta i historię jego odbudowy. Dowiedzieliśmy się, dlaczego wpisane zostało na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO i jakie jeszcze obiekty się na niej znajdują. Zastanawialiśmy się, jakie powinny być zasady opracowywania takiej listy, i poznawaliśmy zasady działania UNESCO. Celem zajęć jest nie tylko uwrażliwienie na dziedzictwo, ale także budowanie poczucia współodpowiedzialności za wspólne dobro.

GRUPA WIEKOWA: przedszkola i szkoły podstawowe KOORDYNACJA: Patryk Jaworek

LEKCJE MUZEALNE I ZAJĘCIA WARSZATOWE

Autobusem po Warszawie MIEJSCE: Muzeum Woli

Zajęcia poświęcone historii i roli autobusów w życiu mieszkańców Warszawy. Dzieci obejrzały na starych fotografiach pierwsze historyczne modele pojazdów, poznały okoliczności powstania pierwszych tras, specyfikę podróżowania na przestrzeni lat. Skąd wywodzi się nazwa „autobus”? Co to był „ogórek”? Ile jest dzisiaj w stolicy dziennych, a ile nocnych linii autobusowych? Wspólnie szukaliśmy odpowiedzi na te i inne pytania. W drugiej części zajęć każdy uczestnik projektował własny model trójwymiarowego autobusu.

Ksiąg zdobienie MIEJSCE: Muzeum Drukarstwa

Zajęcia poświęcone są książce rękopiśmiennej w epoce średniowiecza w Europie. Oprócz tego, w jaki sposób przepisywali księgi kopiści i gdzie to robili, dowiedzieliśmy się, na czym polegało zdobienie przepisanych ksiąg – czyli ich iluminowanie, poprzez wielobarwne inicjały, bordiury, miniatury oraz różnego rodzaju

149

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

ozdobniki. Zajęcia rozpoczynały się od wykładu połączonego z prezentacją multimedialną ukazującą piękno zdobnictwa książkowego w epoce średniowiecza, charakter pracy kopisty, rubrykatora i iluminatora. Uczestnicy obejrzeli faksymile kart rękopisów oraz szablony współczesnych krojów liter. W części warsztatowej każdy zaprojektował i narysował lub namalował inicjał lub inicjał i bordiury na otrzymanym poddruku.

wały się łączniczki i sanitariuszki. Odpowiadali na pytanie, czy Polskie Państwo Podziemne rzeczywiście znajdowało się pod ziemią? Uczyli się rozpoznawać symbole powstańcze, pisać grypsy i w bezpieczny sposób przenosić meldunki. Z bliska zobaczyli mundur wojskowy, hełm z czasów wojny oraz łuski po pociskach, pochodzące ze zniszczonej przez Niemców składnicy amunicji w Palmirach. Poznawali też patriotyczne pieśni śpiewane w czasie II wojny światowej w Warszawie i w Puszczy Kampinoskiej.

Herbata – obyczaje salonów Warszawy

Staromiejskie puzzle

MIEJSCE: Muzeum Woli

MIEJSCE: Centrum Interpretacji Zabytku

Zajęcia poświęcone historii herbaty w Warszawie. Wspólnie szukaliśmy odpowiedzi na pytania: kiedy pojawiła się w Warszawie, kto wypił ją w stolicy po raz pierwszy i dlaczego uważano, że jest szkodliwa. Poznawaliśmy również kulturę picia herbaty, sposób jej przygotowywania, naczynia oraz firmy, które produkowały elementy zastawy herbacianej. W drugiej części zajęć każdy projektował metalową puszkę do herbaty firmy Pluton, która miała swoją siedzibę na warszawskiej Woli.

Zajęcia są okazją do odkrycia historii odbudowy warszawskiego Starego Miasta, poznania jego planu i poćwiczenia umiejętności czytania map. Dowiedzieliśmy się, kto pracował w Biurze Odbudowy Stolicy i sprawdziliśmy, jak wyglądała pracownia architekta w latach 50. XX wieku. W części warsztatowej naszym zadaniem było zbudowanie z przestrzennych puzzli dużej mapy Starego Miasta i umieszczenie na niej najbardziej rozpoznawalnych budynków i pomników Starówki.

Najwyższy, najniższy…. – rekordy w architekturze Warszawy

Warszawa – miasto inne niż wszystkie

MIEJSCE: Muzeum Woli

Czym Warszawa różni się od innych polskich miast? Lekcja miała na celu zaprezentowanie specyfiki Warszawy jako stolicy, ale też największego, najbardziej ludnego i dysponującego największym budżetem miasta w Polsce. Uczniowie zastanawiali się, jakie wiążą się z tym dla mieszkańców korzyści, a jakie trudności. Samodzielnie starali się znaleźć metody rozwiązania problemów. Swoje przemyślenia prezentowali w formie kolażu. Wielki mały człowiek MIEJSCE: Muzeum Ordynariatu Polowego

Na podstawie wybranych postaci kapelanów przedstawionych na ekspozycji uczniowie dowiedzieli się, na czym polega ich służba. Noszą mundury, ale nie mają przy sobie broni. Czy można ich nazwać prawdziwymi żołnierzami? Czy pozostają „tylko” kapłanami? Jak wygląda posługa kapelańska? Na czym polega ich wielkość, skoro nie walczą z bronią w ręku i często pozostają niezauważeni?

Zajęcia Najwyższy, najniższy…. – rekordy w architekturze Warszawy, fot. MW

Najstarszy wieżowiec stolicy ma ponad sto lat, a najwyższy budynek w mieście równy jest wysokości czterdziestu żyraf – podczas zajęć pojawiło się więcej ciekawostek dotyczących warszawskiej architektury, m.in. gdzie można popływać na 43. piętrze, kto mieszka w największym pałacu, który dom przypomina jamnika. Uczestnicy wybierali swoją ulubioną budowlę, wykonywali także własny model wieżowca.

Z wieńca laurowego do… rosołu MIEJSCE: Muzeum Woli

Inspiracją dla lekcji był grecki mit o Apollo i Dafne, a także występujący w nim krzew wawrzynu. Uczestnicy lekcji poznali jego symbolikę w świecie starożytnym oraz nowożytnym. Wspólnie z prowadzącym prześledzili „awans” wawrzynu do świata sztuki i architektury. Na przykładach wybitnych Polaków, m.in. Jana Sobieskiego i Ignacego Jana Paderewskiego, przedstawione zostały okoliczności przyznawania wieńców za triumfy. W drugiej części zajęć każdy wykonał wieniec laurowy, którym obdarował kolegę lub koleżankę.

Puszcza Kampinoska w czasie II wojny światowej MIEJSCE: Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry

Podczas zajęć uczestnicy wysłuchali opowieści o tym, co działo się podczas II wojny światowej w Puszczy Kampinoskiej (od września 1939 roku po powstanie warszawskie). Poznali takie pojęcia, jak: patriotyzm, powstanie, niepodległość, okupacja i konspiracja. Dowiadywali się, jakie cechy mieli żołnierze i partyzanci walczący w Kampinosie, co ukrywano w puszczy, a także, czym zajmo-

150

Dział Edukacji

Zawód architekt

LEKCJE MUZEALNE I ZAJĘCIA WARSZATOWE

Dawne gry i zabawy Pytanie, które przyświecało działaniom warsztatowym – czy lubisz bawić się na podwórku? Które gry sprawiają ci największą frajdę? A czy wiesz, w co bawili się twoi rodzice i dziadkowie, gdy byli dziećmi? W muzealnym lapidarium dzieci i ich opiekunowie znaleźli stanowiska pełne dawnych, ale zupełnie niestarzejących się gier i zabaw.

MIEJSCE: Centrum Interpretacji Zabytku

Budowniczy, projektant czy artysta – kim jest architekt? Na czym polega jego praca? Podczas zajęć przyglądaliśmy się dokładnie tej profesji i testowaliśmy narzędzia pracy architekta. Zaglądaliśmy do pracowni architektonicznej sprzed 50 lat, gdzie próbowaliśmy sił w projektowaniu budowli. Starsze uczestniczki i starsi uczestnicy poznawali ponadto sylwetki architektów związanych z Warszawą oraz ich rolę w odbudowaniu miasta po wojnie. W czasie lekcji korzystaliśmy z kart pracy, które ułatwiają nam aktywne zwiedzanie i zapamiętywanie cennych informacji.

Ozdabiamy rzeczy W ramach warsztatów całe rodziny zostały zaproszone do zwiedzania Muzeum Warszawy. W wybranych miejscach wystawy dzieci i ich opiekunowie zdobili wizerunki rzeczy warszawskich. Inspiracją do działań były eksponaty, ale warto było również uwolnić wyobraźnię. Im bardziej zaskakujący pomysł, tym lepiej! Do zajęć można było dołączyć w dowolnym momencie.

Zima ze zwierzakami MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi

W trakcie zajęć uczestnicy poznali historię kilku zwierząt, których losy wpisały się w historię Pragi – słonia, krokodyla i niedźwiedzi. Odszukiwaliśmy je na wystawie stałej Muzeum Warszawskiej Pragi, a w części warsztatowej każdy miał okazję uszyć jedno z nich.

VII edycja gry Raz, dwa, trzy – warszawiakiem jesteś Ty! 19 CZERWCA – 10 WRZEŚNIA ORGANIZATOR: Muzeum Powstania Warszawskiego we współpracy

Zioła wokół nas

z warszawskimi instytucjami kultury

MIEJSCE: Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej

MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi

Uczestnicy zajęć w czasie prezentacji multimedialnej poznawali rośliny lecznicze, które mogą znaleźć w swoim najbliższym otoczeniu, m.in. w parku, lesie, na łące i w ogrodzie. Rozwiązywali zagadki i kolorowali. Samodzielnie, jak aptekarze, rozdrabniali w moździerzach rośliny lecznicze.

Gra międzymuzealna dla rodzin z dziećmi, w roku 2017 poświęcona problemowi zdrowia. Uczestnicy samodzielnie zwiedzali Muzeum w poszukiwaniu odpowiedzi na pytania umieszczone na kartach pracy.

Lato w Mieście 2017

Noc Muzeów

1 LIPCA – 31 SIERPNIA 20 MAJA (ZOB. WIĘCEJ s. 176)

KOORDYNATORZY PROJEKTU: Patryk Jaworek, Jan Bliźniak

Animacje w Centrum Interpretacji Zabytku oraz obsługa zwiedzających w Barbakanie.

LEKCJE PLENEROWE

Szlakiem legend warszawskich MIEJSCE: Muzeum Warszawy

Tydzień Dziecka w Muzeum Warszawy

Śladami odbudowy Starego Miasta

1–7 CZERWCA

MIEJSCE: Centrum Interpretacji Zabytku

MIEJSCE: Muzeum Warszawy

Zagadkowe dekoracje

PROWADZENIE: Katarzyna Szafrańska, Marta Zdanowska

MIEJSCE: Muzeum Warszawy

Spotkania w ramach Tygodnia Dziecka wypełnione były zabawami ruchowymi i zręcznościowymi oraz quizami i zajęciami plastycznymi inspirowanymi Wystawą Główną Muzeum Warszawy. Warszawski Tydzień Dziecka to druga edycja programu organizowanego w ramach sieci ADESTE, którego celem jest ułatwienie dostępu do kultury i tworzenie komplementarnej oferty kulturalnej dla warszawiaków oraz turystów.

LEKCJE MUZEALNE I ZAJĘCIA WARSZTATOWE

Ksiąg wiązanie czyli książki powstawanie MIEJSCE: Muzeum Drukarstwa

Płynie Wisła, płynie MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi

Targowa, serce Pragi MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi

Wielki mały człowiek MIEJSCE: Muzeum Ordynariatu Polowego

151

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

SPACER

Starym i Nowym Miastem, ulicą Mostową oraz u stóp skarpy, mogliśmy dostrzec, jak krajobraz wpłynął na decyzję o założeniu miasta. Wspólnie odpowiadaliśmy na pytania, dlaczego ulica Mostowa nie prowadzi dziś na most, oraz dlaczego Zamek Królewski ma tak okazale zdobioną fasadę od strony Wisły.

MIEJSCE: Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry

Warszawskie Dni Seniora

Europa Direct: Europa zmienia metropolię warszawską!

23–29 WRZEŚNIA

LEKCJA FILMOWA

Bajki, baśnie, animacje MIEJSCE: Muzeum Warszawy

Wokół Palmir – ścieżka edukacyjna

MIEJSCE: MUZEUM WARSZAWY PROWADZENIE: Katarzyna Szafrańska, Anna Kwiatkowska, Jan Bliźniak

MIEJSCE: Pole Mokotowskie KORDYNACJA PROJEKTU: Jan Bliźniak

XXV Europejskie Dni Dziedzictwa

Warszawski Dni Seniora, organizowane co roku na przełomie września i października z okazji Międzynarodowego Dnia Osób Starszych, to przede wszystkim różnego rodzaju wydarzenia dla seniorów – warsztaty, spotkania, wystawy itp., poświęcone m.in. kulturze, turystyce, zdrowiu, nowym technologiom, organizowane w kilkudziesięciu miejscach na terenie Warszawy. Celem Warszawskich Dni Seniora jest zwiększenie wiedzy seniorów na temat oferty różnych podmiotów skierowanej dla osób w wieku 60+ oraz pokazanie pozytywnego wizerunku warszawskiego seniora jako osoby aktywnej, rozwijającej swoje pasje i zainteresowania, korzystającej z nowych technologii, chcącej wciąż uczyć się i rozwijać.

9–10 WRZEŚNIA, 16–17 WRZEŚNIA

LEKCJA FILMOWA

HASŁO PRZEWODNIE: Krajobraz dziedzictwa, dziedzictwo krajobrazu

23–24 WRZEŚNIA

Europa Direct to wydarzenie realizowane w ramach projektu prowadzonego przez m.st. Warszawę pod nazwą Punkt Informacyjny EUROPE DIRECT – Warszawa, współfinansowanego ze środków Komisji Europejskiej. Muzeum Warszawy, uczestnicząc w tym projekcie, zrealizowało różnego rodzaju konkursy i warsztaty, jednocześnie promując Muzeum wśród mieszkańców Warszawy. Tematy działań warsztatowych: Pudełeczko na rzeczy; Warszawski kolaż; Miejskie zgadywanki; Pokoloruj legendę.

MIEJSCE: Stare Miasto, Skarpa warszawska

Oprowadzanie po wystawie głównej

Europejskie Dni Dziedzictwa to wspólna inicjatywa Rady Europy i Komisji Europejskiej. To największy w Europie projekt społeczno-edukacyjny, a także najważniejsze święto zabytków kultury Starego Kontynentu. Europejskie Dni Dziedzictwa to szansa na zaprezentowanie naszej kultury, jej wieloaspektowości i różnorodności w nowym świetle, z nowej perspektywy.

ZAJĘCIA WARSZTATOWE 26 WRZEŚNIA

Szkicownik warszawski dla seniora SEANS FILMOWY 26–29 WRZEŚNIA

Warszawa nie zapomni

SPACERY

XXI Festiwal Nauki Warszawa

Krajobraz dziedzictwa – Stare Miasto PROWADZENIE: Katarzyna Szafrańska GRUPA WIEKOWA: wszystkie grupy wiekowe, spacer dostosowany

22 WRZEŚNIA – 1 PAŹDZIERNIKA

do osób starszych

KORDYNATOR PROJEKTU PO STRONIE MUZEUM: Radosław Adamski

Warszawskie Stare Miasto to krajobraz dziedzictwa Warszawy. Spacerując uliczkami Starówki, prześledziliśmy historyczny układ ulic oraz pierwotne wykorzystanie niektórych przestrzeni miasta. Poznawaliśmy codzienne życie dawnych mieszczan oraz funkcje poszczególnych elementów murów obronnych. Wspólnie odpowiadaliśmy na pytania, czy plac na Kanonii i taras widokowy są naprawdę romantycznym miejscem oraz jakie elementy architektury stanowią o wyjątkowym uroku Starego Miasta.

LEKCJE MUZEALNE

Projekt miasto

MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi

Praga zmienia się także dziś, na naszych oczach. Nad głowami mieszkańców pracują żurawie budowlane, budynki z historią są rozbierane lub remontowane. Pojawiają się inwestorzy, deweloperzy, liczne projekty są dyskutowane. Wystawa Projekt Praga w prosty i ciekawy sposób prezentuje zmiany, jakim ulegał miejski krajobraz Pragi – np. ul. Targowa i stojące przy niej kamienice. W trakcie lekcji uczniowie dowiedzieli się, jakie historie wpłynęły na to, jak dziś wygląda ta arteria. Następnie starali się rozpoznać mechanizmy funkcjonowania współczesnego miasta oraz określić kryjące się w nich szanse i zagrożenia.

Dziedzictwo krajobrazu – Skarpa warszawska PROWADZENIE: Marta Zdanowska GRUPA WIEKOWA: dzieci, młodzież, dorośli

Skarpa warszawska to dziedzictwo krajobrazu stolicy, wielokrotnie ukazywane na panoramach i widokach Warszawy. Spacerując

152

Dział Edukacji

Dłutkiem, piórkiem, rysikiem – artystyczne techniki graficzne

W trakcie spotkania udostępniono druki ze zbiorów Muzeum, złożone tym krojem. Przygotowano i zrealizowano także warsztaty typograficzne, w trakcie których uczestnicy mogli własnoręcznie złożyć tekst, używając czcionki Wisła.

MIEJSCE: Muzeum Drukarstwa

Zajęcia warsztatowe poprzedzone wykładem o rodzajach technik graficznych. Uczestniczki i uczestnicy zapoznali się z rycinami ze zbiorów Muzeum Drukarstwa przedstawiającymi rzekę Wisłę. Ilustracje zostały omówione pod względem techniki ich wykonania, sposobu ilustrowania oraz przekazu graficznego. Następnie dzieci poznawały techniki grafiki artystycznej, jak linoryt, i własnoręcznie wykonały ilustrację inspirowaną oglądanymi ilustracjami. Obrazek własnoręcznie tłoczyły na zabytkowej prasie korektorskiej.

V edycja Warszawskiego Festiwalu Kultury Bez Barier 30 WRZEŚNIA – 15 PAŹDZIERNIKA MIEJSCE: Muzeum Warszawy KOORDYNATOR PO STRONIE MUZEUM: Katarzyna Szafrańska

OPROWADZANIA MUZEALNE

Oprowadzanie po wystawie czasowej Projekt Praga MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi

Praga to niekończący się projekt. Swój współczesny wygląd zawdzięcza wielu pomysłom, różnym planom, decyzjom i ciągłym przemianom. Niektóre z nich doceniamy, uważając, że ta część Warszawy „ma klimat”; inne znów krytykujemy, mówiąc, że „kiedyś było lepiej”. Wystawa stara się odpowiedzieć na pytanie, dlaczego Praga wygląda tak, a nie inaczej. Opowiada o genezie i obecnej kondycji niektórych kamienic i fabryk, przedstawia historię zielonych alej. Opisuje charakter Parku Praskiego, mówi o znaczeniu linii kolejowej oraz o tym, czym była kiedyś i czym jest współcześnie ul. Targowa. Niech ta podstawowa, pokazywana na ekspozycji wiedza okaże się przydatna w toczącej się debacie na temat kierunku zachodzących zmian.

Oprowadzanie po wystawie głównej Rzeczy warszawskie w ramach Warszawskiego Festiwalu Kultury Bez Barier, prowadzone przez Ewę Grzywacz, fot. MW

Oprowadzanie po wystawie głównej Rzeczy warszawskie MIEJSCE: Muzeum Warszawy

WARSZTATY Z PROJEKTOWANIA

Prezentacja grafik w nawiązaniu do Roku Wisły MIEJSCE: Muzeum Drukarstwa

Muzeum Drukarstwa w ramach obchodów Festiwalu Nauki, w nawiązaniu do Roku Wisły Wisła w grafice prezentowało XIX-wieczne grafiki znanych twórców, przedstawiające architekturę, roślinność i rzekę Wisłę. Przedstawiane grafiki wykonane były w różnych technikach – stalorytu, miedziorytu i litografii. Prezentacji towarzyszyły warsztaty, podczas których można było zaprojektować niewielkiego formatu plakat tematycznie związany z Wisłą.

Oprowadzanie po siedzibie Muzeum Warszawy w ramach Warszawskiego Festiwalu Kultury Bez Barier, prowadzone przez Katarzynę Szafrańską, fot. MW

WARSZTATY TYPOGRAFICZNE

OPROWADZANIA MUZEALNE

Prezentacja druków złożonych krojem Wisła

Oprowadzanie po siedzibie Muzeum Warszawy Detale architektoniczne Muzeum Warszawy

MIEJSCE: Muzeum Drukarstwa

PROWADZENIE: Katarzyna Szafrańska

W zbiorach Muzeum Drukarstwa znajduje się zaprojektowany w 1927 roku przez Willego Schumana krój pisma Wisła, wcześniej znany jako Butterfly. Rok później krój ten został zmodyfikowany w odlewni Idźkowskiego w 1928 roku. Wpisując się w obchody Roku Rzeki Wisły Muzeum Drukarstwa zaprezentowało dwie kaszty w wielkościach od 8 do 48 punktów. Krój ten używany był do druku wizytówek, zaproszeń i druków okolicznościowych.

GRUPA DOCELOWA: osoby z niepełnosprawnością wzroku

Zabytkowe kamienice na Rynku Starego Miasta będące siedzibą Muzeum Warszawy to niezwykłe, piękne wnętrza. W trakcie zwiedzania uczestnicy poznawali urok detalu architektonicznego, tworzącego niepowtarzalny klimat miejsca: kute kraty, klamki o finezyjnych kształtach, zdobione płaskorzeźbami drzwi.

153

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Oprowadzanie po nowej wystawie głównej Rzeczy warszawskie

i rycinach w Gabinecie Widoków poszukiwali charakterystycznych budowli, stałych elementów panoram i widoków oraz ustalali, co uległo zmianie. W części warsztatowej układali z puzzli wybrane widoki Warszawy. Odważni mogli stworzyć autorski widok miasta, Z mojej perspektywy.

PROWADZENIE: Marta Zdanowska GRUPA DOCELOWA: osoby z niepełnosprawnością ruchu

Oprowadzanie po nowej wystawie głównej Rzeczy warszawskie PROWADZENIE: Ewa Grzywacz GRUPA DOCELOWA: osoby z niepełnosprawnością intelektualną

X edycja Warszawskich Dni Rodzinnych

Oprowadzanie po nowej wystawie głównej Rzeczy warszawskie

7–8 PAŹDZIERNIKA

PROWADZENIE: Jan Bliźniak

MIEJSCE: MUZEUM WARSZAWY

GRUPA DOCELOWA: osoby z niepełnosprawnością słuchu

Wydarzenie organizowane w Warszawie od 2012 roku. ZAJĘCIA WARSZTATOWE

Poszukiwacze rzeczy

Od projektu do produktu – spółdzielnia artystów i rzemieślników „Ład”

PROWADZENIE: Anna Kwiatkowska, Ewa Grzywacz, Teresa Łempicka

PROWADZENIE: Anna Kwiatkowska

Poszukiwacze rzeczy to zabawa, do której uczestnicy mogli dołączyć w dowolnym momencie. Zajęcia miały charakter otwarty, nie trzeba się było wcześniej zapisywać. Aby rozwiązać zagadki, uczestnicy szukali wskazówek na ekspozycji, a następnie wykonywali krótkie zadania plastyczne i manualne. Podczas zajęć szukali skarbów wśród zabytków archeologicznych, oglądali XVII-wieczny malowany strop oraz projektowali warszawską pocztówkę.

GRUPA DOCELOWA: osoby z niepełnosprawnością wzroku

Żakard to specyficzna technika tworzenia tkaniny. Spółdzielnia Artystów „Ład”, istniejąca 70 lat, specjalizowała się w tkaninach żakardowych. Ładowskie żakardy były częścią wyposażenia państwowych gmachów reprezentacyjnych i urzędów. Najbardziej prestiżowym zamówieniem państwowym była tkanina z motywem orłów, na obicie ścian w sali posiedzeń Sejmu. Uczestnicy zajęć mogli prześledzić proces powstawania żakardu, od rysunku (projektu artysty) do gotowego produktu.

Festiwal Warszawa w Budowie 9 16 WRZEŚNIA – 26 LISTOPADA

Szkicownik warszawski

(ZOB. WIĘCEJ Wystawy Muzeum poza siedzibą, s. 194)

PROWADZENIE: Anna Kwiatkowska

Dział Edukacji Muzeum Warszawy uczestniczył w opracowaniu i realizacji programu edukacyjnego festiwalu.

GRUPA DOCELOWA: osoby z niepełnosprawnością słuchu

Jak narysować to, co się widzi? Co stanowi o pięknie danej rzeczy? Które linie są przyjemne dla oka? Jak kształt przedmiotu związany jest z jego funkcją? Tego wszystkiego można było się dowiedzieć na zajęciach prowadzonych przez historyka sztuki w Gabinecie Sreber.

DZIAŁANIA MUZEALNO-WARSZTATOWE 10 PAŹDZIERNIKA – 21 LISTOPADA

Plac Defilad – w siedmiomilowych butach MIEJSCE: Galeria Studio, pl. Defilad PROWADZENIE: Teresa Łempicka, Anna Kwiatkowska

Królowa Wisła

Jak mógłby wyglądać centralny plac Warszawy za 50 lat? Co chcielibyśmy, żeby się na nim działo? Zapraszamy na spacer w odległą przyszłość placu Defilad. W trakcie zajęć zaprojektujemy elementy przestrzeni publicznej niezbędne dla warszawiaków.

PROWADZENIE: Katarzyna Szafrańska GRUPA DOCELOWA: osoby z niepełnosprawnością intelektualną

Opowieść o rzece i jej znaczeniu dla Warszawy. Z przedstawień Wisły z różnych epok uczestnicy wydobywali informacje na temat jej wpływu na życie mieszkańców stolicy, np. jakie elementy najczęściej powtarzają się na obrazach i fotografiach i dlaczego. W części warsztatowej tworzyli własne widoki Wisły, będące wyrazem tego, co według nich jest najważniejsze w obecności rzeki dla Warszawy.

Pępek Warszawy MIEJSCE: Muzeum Warszawy PROWADZENIE: Teresa Łempicka, Anna Kwiatkowska

Gdzie dawniej znajdowało się centrum Warszawy? Które budynki i instytucje mieściły się w jego zasięgu? Które miejsce współcześnie zasługuje na miano serca Warszawy? Zajęcia koncentrują się wokół zagadnień dotyczących historycznego centrum stolicy, jej ważnych skwerów oraz roli, jaką w przestrzeni miejskiej odgrywa pl. Defilad.

Panoramy Warszawy – moja perspektywa PROWADZENIE: Katarzyna Szafrańska GRUPA DOCELOWA: osoby z niepełnosprawnością ruchową

W trakcie zajęć uczestnicy poznawali najstarsze i najnowsze widoki oraz panoramy miasta ze zbiorów Muzeum Warszawy. Na obrazach

154

Dział Edukacji

Lekcje muzealne

Zajęcia prowadzone w ramach programu MKiDN Kolekcje muzealne 2017

Centrum Interpretacji Zabytku

LISTOPAD–GRUDZIEŃ

Co jest zabytkiem?

MIEJSCE: Muzeum Warszawy PROWADZENIE: Katarzyna Szafrańska, Anna Kwiatkowska, Marta Zdanowska

LEKCJA + DYSKUSJA + WARSZTAT GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy 0–VII, gimnazjum

Działania edukacyjne realizowane w ramach projektów Zakup kolekcji tkanin i projektów tkanin żakardowych oraz Zakup kolekcji projektów warsztatowych warszawskiej wytwórni Bracia Łopieńscy.

Zawód architekt LEKCJA + WARSZTAT

WARSZTATY

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy 0–VI)

4, 8, 22, 25 i 29 LISTOPADA, 1 i 16 GRUDNIA

Od projektu do produktu

W pracowni rzeźbiarza LEKCJA + WARSZTAT GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy 0–VI)

Historyczne układanki LEKCJA + AKTYWNE ZWIEDZANIE + ZABAWA + WARSZTAT GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy 0–III)

Śladami odbudowy Starego Miasta LEKCJA + SPACER + WARSZTAT GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy I–VII), gimnazjum

Tajemnice staromiejskich kamienic GRA MIEJSKA GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy I–VII), gimnazjum

Warszawskie Stare Miasto w XX wieku LEKCJA + AKTYWNE ZWIEDZANIE GRUPA WIEKOWA: gimnazjum, szkoła średnia i zawodowa

Korczakianum Korczak – warszawiak LEKCJA + AKTYWNE ZWIEDZANIE GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa, gimnazjum

Prawa dziecka wczoraj i dziś LEKCJA + WARSZTAT + DYSKUSJA GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa, gimnazjum Warsztaty Od projektu do produktu, prowadzone przez Martę Zdanowską, fot. MW

Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej

9 LISTOPADA, 2 i 7 GRUDNIA

Dzieje polskiego Orła

Apteka, czyli laboratorium

LEKCJA MUZEALNA

GRUPA WIEKOWA: gimnazjum, szkoła średnia i zawodowa

LEKCJA + AKTYWNE ZWIEDZANIE

8 i 15 LISTOPADA, 8 GRUDNIA

Człowiek i substancje narkotyczne

Motyw orła

LEKCJA + AKTYWNE ZWIEDZANIE GRUPA WIEKOWA: gimnazjum, szkoła średnia i zawodowa

Człowiek i substancje toksyczne LEKCJA + AKTYWNE ZWIEDZANIE GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy IV–VI), gimnazjum

155

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Człowiek i przyprawy LEKCJA + AKTYWNE ZWIEDZANIE GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy IV–VI), gimnazjum

Muzeum Drukarstwa Czar czcionki w oficynie drukarskiej LEKCJA + WARSZTAT GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy V–VI), gimnazjum, szkoła średnia i zawodowa

Dłutkiem, piórkiem, rysikiem – artystyczne zabawy graficzne LEKCJA + WARSZTAT GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy V–VIII), gimnazjum, szkoła średnia i zawodowa

Dłutkiem, piórkiem, rysikiem – artystyczne zabawy graficzne. Ilustracja dla dzieci LEKCJA + WARSZTAT GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy III–IV)

Drewniane, ołowiane – literki zaczarowane LEKCJA + WARSZTAT GRUPA WIEKOWA: przedszkole (od 5. roku życia), szkoła podstawowa (klasy 0–II)

Jak powstaje książka LEKCJA + WARSZTAT GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy III–IV)

Ksiąg zdobienie LEKCJA + WARSZTAT

Lekcja muzealna Design warszawski, prowadzona przez Annę Kwiatkowską, fot. MW

GRUPA WIEKOWA: przedszkole (od 5. roku życia), szkoła podstawowa (klasy 0–VI), gimnazjum, szkoła średnia i zawodowa

Kubek, szklanka, filiżanka LEKCJA + AKTYWNE ZWIEDZANIE + WARSZTAT

Legendy warszawskie dłutkiem opowiedziane

GRUPA WIEKOWA: przedszkole (od 5. roku życia), szkoła podstawowa

LEKCJA + WARSZTAT

(klasy 0–VI)

GRUPA WIEKOWA: przedszkole (od 5. roku życia), szkoła podstawowa (klasy 0–II)

Metrem czy autobusem?

Muzeum Warszawy / Rynek Starego Miasta

LEKCJA + AKTYWNE ZWIEDZANIE + WARSZTAT GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy I–III, IV–VI)

Bajki, baśnie, animacje LEKCJA + FILM + AKTYWNE ZWIEDZANIE + WARSZTAT

Muzealne ABC (dwa spotkania)

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy 0–III)

LEKCJA + AKTYWNE ZWIEDZANIE GRUPA WIEKOWA: przedszkole, szkoła podstawowa (klasy I–III)

Co w murach piszczy? LEKCJA + AKTYWNE ZWIEDZANIE + PRACA W GRUPACH

O zachowaniu się przy stole

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy 0–III, IV–VI, VII–VII,

LEKCJA + AKTYWNE ZWIEDZANIE + WARSZTAT

gimnazjum, szkoła średnia i zawodowa

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy IV–VII), gimnazjum, szkoła średnia i zawodowa

Design warszawski LEKCJA + AKTYWNE ZWIEDZANIE + PRACA W GRUPACH + DYSKUSJA

Rzecz w muzeum

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy VII–VII), gimnazjum,

LEKCJA + AKTYWNE ZWIEDZANIE + DYSKUSJA

szkoła średnia i zawodowa

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy VII–VII), gimnazjum, szkoła średnia i zawodowa

156

Dział Edukacji

Muzeum Warszawskiej Pragi

Spacer z legendą LEKCJA + SPACER GRUPA WIEKOWA: przedszkole (od 5. roku życia), szkoła podstawowa

Cała Praga w trzech budynkach

(klasy 0–III)

LEKCJA + AKTYWNE ZWIEDZANIE GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy VII–VII), gimnazjum,

Start-up nie od dziś

szkoła średnia i zawodowa

LEKCJA + AKTYWNE ZWIEDZANIE + PRACA W GRUPACH + DYSKUSJA GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (IV–VII), gimnazjum, szkoła średnia

Dawno, dawno temu…

i zawodowa

LEKCJA + WARSZTAT GRUPA WIEKOWA: przedszkole (od 5. roku życia)

Szaleństwo kolekcjonowania LEKCJA + AKTYWNE ZWIEDZANIE + DYSKUSJA

Do krokodyla! Tajemnice straganów Różyca

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy I–VII), gimnazjum

LEKCJA + WARSZTAT GRUPA WIEKOWA: przedszkole (od 5. roku życia), szkoła podstawowa

Wizyta u malarza

(klasy 0–III, IV–VI)

LEKCJA + AKTYWNE ZWIEDZANIE + WARSZTAT

Gwiazdy, znaki i zwierzaki

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy I–VI)

LEKCJA + WARSZTAT

Warszawa legendarna

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (0–III)

LEKCJA + AKTYWNE ZWIEDZANIE + WARSZTAT GRUPA WIEKOWA: przedszkole (od 5. roku życia), szkoła podstawowa

Kulturowy tygiel

(klasy 0–III)

LEKCJA + AKTYWNE ZWIEDZANIE GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy VII–VIII), gimnazjum,

Zagadkowe dekoracje

szkoła średnia i zawodowa

LEKCJA + SPACER Z MAPĄ

Od osady do miasteczka

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy I–VI)

LEKCJA + AKTYWNE ZWIEDZANIE

Temat Rzeka

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy IV–VI)

LEKCJA + AKTYWNE ZWIEDZANIE + WARSZTAT GRUPA WIEKOWA: przedszkole (od 5. roku życia), szkoła podstawowa

Praga opowiedziana, Praga narysowana

(klasy 0–III)

LEKCJA + WARSZTAT GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy IV–VI)

Praga na choinkę, Praga pod choinkę LEKCJA + WARSZTAT GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy 0–III, IV–VI)

Praga z lotu ptaka LEKCJA + ZABAWA EDUKACYJNA GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy IV–VI)

PRAGrA SPACER EDUKACYJNY GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy I–III, IV–VI) Lekcja muzealna Temat Rzeka, fot. MW

Praga w popkulturze LEKCJA + AKTYWNE ZWIEDZANIE

Muzeum na życzenie ZAJĘCIA + AKTYWNOŚCI NA WYBRANY TEMAT

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy VII–VII), gimnazjum,

Oferta specjalna służąca urozmaiceniu szkolnego planu zajęć. Dział Edukacji na zamówienie prowadzi zajęcia na wybrany temat. Tematyczne trasy spacerów, zajęcia warsztatowe, wykłady varsavianistyczne, gry miejskie mogą być przeprowadzone w przestrzeni miejskiej, w danej szkole lub w siedzibie głównej Muzeum Warszawy.

Praskie zawody

szkoła średnia i zawodowa

LEKCJA + ZABAWA EDUKACYJNA GRUPA WIEKOWA: przedszkole (od 5. roku życia), szkoła podstawowa (klasy 0–III)

157

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Lekcje muzealne

W muzeum jak w bajce LEKCJA + WARSZTAT + ZABAWA EDUKACYJNA GRUPA WIEKOWA: przedszkole (od 5. roku życia)

23 PAŹDZIERNIKA

Wyprodukowane na Pradze – fabryki

MIEJSCE: Wawerskie Centrum Kultury Filia Anin

Temat Rzeka

PROWADZENIE: Katarzyna Szafrańska

LEKCJA + POGADANKA GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy IV–VII), gimnazjum

12 LISTOPADA

Wyprodukowane na Pradze. Rzemieślnicy

Motyw Orła

LEKCJA + POGADANKA

MIEJSCE: Wawerskie Centrum Kultury Filia Anin

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (klasy IV–VII), gimnazjum

PROWADZENIE: Katarzyna Szafrańska

Spacery

LEKCJE MUZEALNE

952

MARZEC–PAŹDZIERNIK

Szlakiem legend warszawskich Zagadkowe dekoracje Potwory i upiory dawnej Warszawy Tajemnice staromiejskich zaułków

20 165

GRUPA WIEKOWA: przedszkole, szkoła podstawowa PROWADZENIE: pracownicy Działu Edukacji Muzeum Warszawy

uczestników

W TYM PRZEPROWADZONE PRZEZ

DZIAŁ EDUKACJI MUZEUM WARSZAWY

441

EDUKATORÓW Z POZOSTAŁYCH ODDZIAŁÓW

511

zajęć edukacyjnych

8383

11 782

uczestników

Spacer Potwory i upiory dawnej Warszawy, prowadzony przez Martę Zdanowską, fot. MW

uczestników

Kino Syrena

Lekcje muzealne oraz wykłady poza siedzibą

CZERWIEC–GRUDZIEŃ MIEJSCE: Muzeum Warszawy

Wykłady

KOORDYNACJA: Dominika Dragan-Alcantara SEANSE FILMOWE W KINIE SYRENA W 2017 ROKU

9 CZERWCA

Ulotna fascynacja. Perfumy przełomu XIX i XX wieku MIEJSCE: Służewski Dom Kultury, ul. Jana S. Bacha 15 PROWADZENIE: Maria Ejchman

424

12 PAŹDZIERNIKA

Jak prywatny pałacyk myśliwski stał się siedzibą Prezydenta RP

9163

MIEJSCE: Służewski Dom Kultury, ul. Jana S. Bacha 15

widzów

PROWADZENIE: Anna Kwiatkowska

158

Dział Edukacji

Kino Syrena to nowy projekt Muzeum Warszawy. Ambitny program w kameralnej sali kinowej spotkał się z pozytywnym przyjęciem warszawskiej publiczności. Repertuar składający się głównie z filmów artystycznych, skupiony został wokół dwóch tematów przewodnich – architektury miejskiej oraz sztuki. Wyświetlane obrazy traktowały o ważnych dla warszawiaków tematach – problemach współczesnego planowania urbanistycznego oraz mieszkalnictwa. Towarzyszące niektórym filmom prelekcje wprowadzały widzów w zagadnienia związane z główną osią narracyjną prezentowanych tytułów, jak skomplikowana historia przemian w tkance miejskiej Berlina czy kontrowersje wokół filmu Wszystkie nieprzespane noce. We współpracy z Fundacją Beton zorganizowano cykl filmów Warszawę widzę, podwójnie, w różny sposób odnoszących się do architektonicznego, społecznego i emocjonalnego krajobrazu stolicy. Niezaprzeczalnym sukcesem była warszawska premiera filmu dokumentalnego Bloki, w reż. Konrada Królikowskiego, którego kolejne pokazy przyciągają szerokie grono odbiorców. Kino Syrena można uznać za projekt udany, który powinien znaleźć kontynuację w przyszłości – zarówno jako program towarzyszący wystawie głównej i wystawom czasowym, jak i samodzielne kino arthausowe.

Przeżyć: metoda Houellebecqa, reż. Arno Hagers, Erik Lieshout, Reinier van Brummelen, 2016, 70 min, Holandia 26 LISTOPADA, 3 GRUDNIA Sailor, reż. Norman Leto, 2010, 103 min, Polska 14 PAŹDZIERNIKA Śmierć Ludwika XIV, reż. Albert Serra, 2016, 115 min, Francja, Hiszpania, Portugalia 12 i 19 LISTOPADA Wszystkie nieprzespane noce, reż. Michał Marczak, 2016, 104 min, Polska 18 LISTOPADA Za Żelazną Bramą (Hinter dem Eisernen Tor), reż. Heidrun Holzfeind, 2009, 55 min, Austria, Polska 7 PAŹDZIERNIKA

Projekty edukacyjne dla dzieci

REPERTUAR

Zajrzyj do Muzeum

21 x Nowy Jork, reż. Piotr Stasik, 2016, 70 min, Polska

CZERWIEC–GRUDZIEŃ

8 i 22 PAŹDZIERNIKA

MIEJSCE: Muzeum Warszawy KOORDYNACJA: Katarzyna Szafrańska

Córki dancingu, reż. Agnieszka Smoczyńska, 2015, 89 min, Polska

GRUPA DOCELOWA: rodziny z dziećmi

2 GRUDNIA

Założeniem warsztatów jest uzupełnienie oferty edukacyjnej Muzeum Warszawy o zajęcia, podczas których panowałaby swobodna i rodzinna atmosfera. W związku z tym zajęcia nie mają wyznaczonego początku ani końca – każdy może do nich dołączyć w godzinach dyżuru edukatora i zostać tak długo, jak będzie chciał.

Egoiści, reż. Mariusz Treliński, 2001, 103 min, Polska 25 LISTOPADA Fanny i Alexander, reż. Ingmar Bergman, 1982, 189 min, Szwecja 10 GRUDNIA

Czym jest muzeum?

Gra, reż. Jerzy Kawalerowicz, 1968, 91 min, Polska

CZERWIEC–GRUDZIEŃ

28 PAŹDZIERNIKA

ZAJĘCIA RODZINNE MIEJSCE: Muzeum Warszawy

Irena do domu, reż. Jan Fethke, 1955, 90 min, Polska

KOORDYNATOR: Jan Bliźniak

21 PAŹDZIERNIKA

GRUPA WIEKOWA: dzieci (7–12 lat)

Last Exit Alexanderplatz, reż. Hans Christian Post, 2015, 56 min, Niemcy

Muzeum może być przestrzenią inspiracji, tworzenia, dyskusji i zabawy, a nie tylko miejscem wystaw. Te nie zawsze oczywiste perspektywy odkryły cykliczne zajęcia podzielone na bloki tematyczne, których nazwy stanowiły propozycję zakończenia zdania „Muzeum to…”: 1) wystawa, 2) Warszawa, 3) pomysły, 4) gry, 5) opowieści, 6) wehikuł czasu, 7) warsztat. Każdy blok tematyczny trwał miesiąc i stanowił spójną całość. Spotkania miały przede wszystkim stać się czasem przyjemnej i twórczej zabawy. Muzealne gabinety zamieniły się w krainy pełne zagadek i niespodzianek. Uczestnicy odkrywali niejeden sekret związany z niezwykłą kolekcją rzeczy warszawskich. Za pomocą rzeczy badały przeszłość i współczesność Warszawy.

28 WRZEŚNIA, 15 PAŹDZIERNIKA Niewinni czarodzieje, reż. Andrzej Wajda, 1960, 83 min, Polska 4 LISTOPADA Nigdy nie zapomnij kłamać, reż. Marian Marzyński, 2013, USA 8 LISTOPADA Olli Mäki. Najszczęśliwszy dzień jego życia, reż. Juho Kuosmanen, 2016, 92 min. Finlandia 5 LISTOPADA Paterson, reż. Jim Jarmusch, 2017, 119 min, USA 19 i 29 PAŹDZIERNIKA

159

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Projekty edukacyjne dla młodzieży i dorosłych Szkicownik warszawski Szkicownik warszawski EXTRA CZERWIEC–GRUDZIEŃ MIEJSCE: Muzeum Warszawy KOORDYNACJA: Anna Kwiatkowska

Cykliczne zajęcia Czym jest muzeum?, prowadzone przez Jana Bliźniaka, fot. MW

Twórcza RZECZYwistość – od konkretu do twórczych działań CZERWIEC–GRUDZIEŃ MIEJSCE: Muzeum Warszawy KORDYNACJA: Teresa Łempicka GRUPA WIEKOWA: dzieci w wieku przedszkolnym (2,5–5 lat) wraz z opiekunami

Podczas zabawy oraz rozmów dzieci poznawały rzeczy warszawskie. Zajęcia były nastawione na doświadczanie i tworzenie. Inspiracją tych spotkań był wybrany obiekt z naszego Muzeum. Poprzez zabawy i ćwiczenia dzieci poznawały daną rzecz, badały najprostsze zagadnienia z nią związane.

Zajęcia Szkicownik warszawski EXTRA, fot. MW

Celem warsztatu jest zwrócenie uwagi na sposób percepcji dzieł sztuki i architektury, nauczenie odbiorców spokojnego i uważnego patrzenia i widzenia, zwracania uwagi na detale i odczytywania kompozycji dzieł sztuki i architektury. Każde spotkanie poświęcone jest tylko jednemu detalowi, budynkowi, miejscu i zagadnieniu, a jego celem będzie narysowanie przez uczestników wybranej rzeczy. Celem spotkań nie jest nauka rysunku, ale nauka uważnego patrzenia na rzeczy. Dlatego adresaci nie muszą mieć żadnych umiejętności wstępnych. Zajęcia z cyklu Twórcza RZECZYwistość, prowadzone przez Teresę Łempicką, fot. MW

160

Dział Edukacji

11 PAŹDZIERNIKA

Jak dbać o rzeczy?

Rzeczy z drewna PROWADZENIE: Edward Pawlikowski

CZERWIEC–GRUDZIEŃ MIEJSCE: Muzeum Warszawy

Prawie każdy z nas styka się na co dzień ze starymi przedmiotami z drewna, przede wszystkim z meblami. Są one w różnym stanie. Jak o nie dbać, by przedłużyć im ładny wygląd i sprawne funkcjonowanie? Na czym polega bieżąca konserwacja, a kiedy meble wymagają pełnej restauracji z częściową rekonstrukcją? Dlaczego niektóre oryginalne elementy mebla trzeba zastąpić nowymi? Jak i czym wykańczano stare stylowe meble? Czy można je odświeżyć tak, by przywrócić im dawny blask?

KOORDYNACJA: Robert Kołodziejski

W domowych zbiorach mamy często stare fotografie, pamiątki rodzinne, dzieła sztuki, a także cenne tkaniny czy ubiory. Chcemy je chronić. Są sposoby, by na lata zachować je w dobrym stanie. Co miesięczne spotkania z konserwatorami były okazją do zdobycia wiedzy fachowej na temat dbania o rzeczy. Nie były to zajęcia dla profesjonalistów od konserwacji, ale bardzo praktyczne warsztaty dla każdego.

22 LISTOPADA

Malarstwo

20 WRZEŚNIA

PROWADZENIE: Katarzyna Głogowska

Rzeczy z papieru PROWADZENIE: Agata Kłos, Igor Nowak

Obrazy: olejne, temperowe, akrylowe, na płótnie lub desce. Pamiątki dawnych epok, rodzinne dziedzictwo lub też cenne nabytki wzbogacające prywatną kolekcję. Tak trwałe, że mogą pamiętać czasy sprzed kilku stuleci, a jednocześnie tak podatne na uszkodzenia. Co zrobić, żeby nie utraciły blasku? Jak obchodzić się z obrazami w sposób, który będzie dla nich bezpieczny? Co powinno nas zaniepokoić? Co możemy zrobić samodzielnie, a kiedy poprosić o pomoc konserwatora dzieł sztuki? Na te i inne pytania odpowiadaliśmy podczas warsztatów prowadzonych przez konserwatorów malarstwa. Zapoznaliśmy uczestników z rodzajami uszkodzeń obrazów, podpowiadaliśmy, jak ich unikać i co zrobić, kiedy jednak się pojawią. Przedstawiliśmy warsztat pracy konserwatora i uczyliśmy, jak wykonywać podstawowe zabiegi. Pokazywaliśmy, jak bezpiecznie transportować, przechowywać i eksponować obrazy.

Stare fotografie, rękopisy i druki to często jedne z naszych najcen-

Rzeczy z papieru – spotkanie z cyklu Jak dbać o rzeczy?, prowadzone przez muzealnych konserwatorów dzieł sztuki, Agatę Kłos i Igora Nowaka, fot. MW

20 GRUDNIA

Rzeczy z metalu PROWADZENIE: Janusz Mróz

niejszych rodzinnych pamiątek, a jednocześnie jedne z najwrażliwszych obiektów, z jakimi spotykają się konserwatorzy. Każdy z nas ma w domu papierowe skarby, które z upływem czasu niszczeją: fotografie na ścianie blakną, cenne dokumenty rozpadają nam się w rękach, mimo tego, że zostały dokładnie sklejone mocną taśmą klejącą. Dlaczego tak się dzieje? Czy można temu zapobiec i jak? Podczas prowadzonych przez muzealnych konserwatorów papieru warsztatów można było uzyskać odpowiedzi na te i wiele innych pytań. Uczestnicy dowiedzieli się, jak w bezpieczny sposób przechowywać i chronić przed zniszczeniem własne zbiory na podłożu papierowym; jak przedłużyć im życie o wiele lat dzięki bardzo prostym i tanim metodom, które zastosować może każdy. Zapoznali się z podstawowym warsztatem konserwatora papieru, narzędziami i metodami stosowanymi w profesjonalnej pracowni konserwacji, a także zajrzeli za kulisy przygotowywania muzealiów do ekspozycji.

Z rzeczami metalowymi stykamy się nieustannie i życie bez nich nie byłoby możliwe. W domach mamy do czynienia z pamiątkami rodzinnymi i nie muszą to być bojowe szable dziadków, medale przyznane za zasługi czy stare ikony z srebrnymi, pozłacanymi sukniami. To na przykład srebrna zastawa używana dawniej na co dzień lub tylko w czasie uroczystości rodzinnych albo nawet metalowe pudełka po czekoladkach, do których chowane były listy od bliskich osób.

161

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Opakowanie – pojemnik na produkt oraz nośnik informacji

Zajęcia Uniwersytetu Trzeciego Wieku

23 STYCZNIA PROWADZIENIE: Marcin Więcek

9 STYCZNIA – 19 GRUDNIA

Grochowski Uniwersytet Trzeciego Wieku

MIEJSCE: Muzeum Warszawy, Muzeum Pragi, Centrum Interpretacji Zabytku KOORDYNACJA: Katarzyna Szafrańska

Dlaczego Tytus Flaminus ogłasza wolność miast greckich przy ulicy Miodowej? Ślady antyku i orientu w pałacu Paca

ZAJĘCIA UNIWERSYTETU TRZECIEGO WIEKU

6 i 13 LUTEGO PROWADZENIE: Anna Kwiatkowska Uniwersytet Trzeciego Wieku Politechniki Warszawskiej

Warszawa w obrazach Bronisława Kopczyńskiego (1882–1964) 20 LUTEGO PROWADZENIE: Jacek Bochiński Grochowski Uniwersytet Trzeciego Wieku

Warszawa kryminalna – opowieści półświatka 21 LUTEGO

PROWADZENIE: Katarzyna Szafrańska Uniwersytet Trzeciego Wieku im. Haliny Szwarc

spotkania

Rezydencje Potockich. Miejski pałac przy Trakcie Królewskim i romantyczny Natolin 6 i 13 MARCA PROWADZENIE: Katarzyna Szafrańska Uniwersytet Trzeciego Wieku Politechniki Warszawskiej

Rezydencje Potockich. Miejski pałac przy Trakcie Królewskim i romantyczny Natolin 16 MARCA

1760

PROWADZENIE: Anna Kwiatkowska Otwarty Uniwersytet Trzeciego Wieku przy Towarzystwie Demokratycznym Wschód

uczestników

Tajemnice staromiejskich zaułków 21 MARCA

Belweder – jak prywatny pałacyk myśliwski stał się siedzibą prezydenta RP

PROWADZENIE: Katarzyna Szafrańska Uniwersytet Trzeciego Wieku im. Haliny Szwarc

9 i 16 STYCZNIA PROWADZENIE: Anna Kwiatkowska

Warszawa w twórczości Jana Norblina (1745–1830)

Uniwersytet Trzeciego Wieku Politechniki Warszawskiej

27 MARCA PROWADZENIE: Paweł Ignaczak

Jak bawiła się dawna Warszawa – od średniowiecza do czasów międzywojennych

Grochowski Uniwersytet Trzeciego Wieku

17 STYCZNIA

Prezydencki, Namiestnikowski czy Radziwiłłów? Wiele nazw, wiele znaczeń najsławniejszego pałacu przy Krakowskim Przedmieściu

PROWADZENIE: Maria Ejchman Uniwersytet Trzeciego Wieku im. Haliny Szwarc

10 i 18 KWIETNIA

Dlaczego Tytus Flaminus ogłasza wolność miast greckich przy ulicy Miodowej? Ślady antyku i orientu w pałacu Paca

PROWADZENIE: Anna Kwiatkowska Uniwersytet Trzeciego Wieku Politechniki Warszawskiej

19 STYCZNIA PROWADZENIE: Anna Kwiatkowska

Burzliwe dzieje warszawskich kościołów

Otwarty Uniwersytet Trzeciego Wieku przy Towarzystwie Demokratycznym Wschód

18 KWIETNIA PROWADZENIE: Katarzyna Szafrańska Uniwersytet Trzeciego Wieku im. Haliny Szwarc

162

Dział Edukacji

Prezydencki, Namiestnikowski czy Radziwiłłów? Wiele nazw, wiele znaczeń najsławniejszego pałacu przy Krakowskim Przedmieściu

Bazylika archikatedralna św. Jana Chrzciciela (cykl Perły Architektury Sakralnej)

20 KWIETNIA

PROWADZENIE: Katarzyna Szafrańska

PROWADZENIE: Anna Kwiatkowska

Ursynowski Uniwersytet Trzeciego Wieku

26 PAŹDZIERNIKA

Otwarty Uniwersytet Trzeciego Wieku przy Towarzystwie Demokratycznym Wschód

Syrena w życiu i twórczości mieszkańców Warszawy

Książę Józef Poniatowski i hrabina de Vauban. Kto rządził w pałacu Pod Blachą?

24 KWIETNIA

13 LISTOPADA

PROWADZENIE: Krzysztof Zwierz

PROWADZENIE: Anna Kwiatkowska

Grochowski Uniwersytet Trzeciego Wieku

Uniwersytet Trzeciego Wieku Politechniki Warszawskiej

Utracone dziedzictwo – historia i architektura pałaców Saskiego i Brühla

Warszawa samorządna. O samodzielności miasta.

8 i 15 MAJA, 12 CZERWCA

PROWADZENIE: Jan Bliźniak

PROWADZENIE: Anna Kwiatkowska

Otwarty Uniwersytet Trzeciego Wieku przy Towarzystwie Demokratycznym Wschód

16 LISTOPADA

Uniwersytet Trzeciego Wieku Politechniki Warszawskiej

Kościół św. Anny (cykl Perły Architektury Sakralnej)

Warszawskie historie miłosne

16 LISTOPADA

16 MAJA

PROWADZENIE: Katarzyna Szafrańska

PROWADZENIE: Maria Ejchman

Ursynowski Uniwersytet Trzeciego Wieku

Uniwersytet Trzeciego Wieku im. Haliny Szwarc

Książę Józef Poniatowski i hrabina de Vauban. Kto rządził w pałacu pod Blachą?

Utracone dziedzictwo – historia i architektura pałaców Saskiego i Brühla

20 LISTOPADA

18 MAJA

PROWADZENIE: Anna Kwiatkowska

Uniwersytet Trzeciego Wieku Politechniki Warszawskiej

Otwarty Uniwersytet Trzeciego Wieku przy Towarzystwie Demokratycznym Wschód

Tania architektura mieszkaniowa Warszawy lat 30. XX wieku

Bazylika archikatedralna św. Jana Chrzciciela (cykl Perły Architektury Sakralnej)

29 MAJA

21 LISTOPADA

PROWADZENIE: Ewa Perlińska-Kobierzyńska

PROWADZENIE: Katarzyna Szafrańska

Grochowski Uniwersytet Trzeciego Wieku

Uniwersytet Trzeciego Wieku im. Haliny Szwarc

Pałac króla Jana III w Wilanowie – rezydencja zwycięskiego wodza

Warszawskie ubiory i tkaniny – o kolekcji Muzeum Warszawy Od projektu do produktu – o kolekcji Muzeum Warszawy

5 CZERWCA

27 LISTOPADA

PROWADZENIE: Anna Kwiatkowska

PROWADZENIE: Agnieszka Dąbrowska

Uniwersytet Trzeciego Wieku Politechniki Warszawskiej

Grochowski Uniwersytet Trzeciego Wieku

Pałac na Wyspie. Letnia rezydencja króla Stanisława Augusta

Warszawska Villa Rotonda w Królikarni

16 i 23 PAŹDZIERNIKA

11 i 18 GRUDNIA

PROWADZENIE: Anna Kwiatkowska

Uniwersytet Trzeciego Wieku Politechniki Warszawskiej

Kronenbergowie – warszawscy krezusi

Gabinet Relikwii

19 PAŹDZIERNIKA

11 GRUDNIA

PROWADZENIE: Jan Bliźniak

PROWADZENIE: Julian Borkowski

Otwarty Uniwersytet Trzeciego Wieku przy Towarzystwie Demokratycznym Wschód

Grochowski Uniwersytet Trzeciego Wieku

Oświetlenie – moda da sobie radę nawet z techniką 23 PAŹDZIERNIKA

Kościół Wniebowzięcia NMP i św. Józefa Oblubieńca (cykl Perły Architektury Sakralnej)

PROWADZENIE: Ewa Wieruch-Jankowska

14 GRUDNIA

Grochowski Uniwersytet Trzeciego Wieku

PROWADZENIE: Katarzyna Szafrańska Ursynowski Uniwersytet Trzeciego Wieku

163

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Kościół św. Anny (cykl Perły Architektury Sakralnej)

9 LISTOPADA

19 GRUDNIA

Uczestnictwo w konferencji Edukacja jako narzędzie interpretacji dziedzictwa,

PROWADZENIE: Katarzyna Szafrańska

Stacja Muzeum i Muzeum Sportu i Turystyki, Warszawa

Uniwersytet Trzeciego Wieku im. Haliny Szwarc 29 LISTOPADA Udział w szkoleniu

Konkursy

Fotografia a wizerunek osoby na niej. Zasady ochrony i korzystania z cyklu Spotkania z prawem autorskim, Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny

Konkurs fotograficzny Wakacje z Wikipedią

20–21 GRUDNIA Wizyta studyjna w Poznaniu: Muzeum Historii Miasta Poznań, Muzeum Narodowe

WRZESIEŃ

w Poznaniu, Brama Poznania, Centrum Kultury Zamek, Muzeum Sztuk Użytko-

MIEJSCE: Muzeum Warszawy, Stare Miasto

wych w Zamku Królewskim w Poznaniu

OSOBA ODPOWIEDZIALNA ZA REALIZACJĘ: Anna Kwiatkowska

16–17 GRUDNIA Uczestnictwo w konferencji Po co nam dzieci w Muzeum, Warszawa

Konferencje, szkolenia, wizyty studyjne

18 GRUDNIA 6–10 MARCA

Wizyta przedstawicielek Galerii Międzynarodowego Centrum Kultury w Krakowie

Wizyta studyjna w: Department of Culture Studies and Oriental Languages – Uni-

– prezentacja działalności Działu Edukacji Muzeum Warszawy, wymiana doświad-

versity of Oslo, Norsk Teknisk Museum, Oslo Museum, Kulturhistorisk Museum

czeń dotyczących edukacji

28–29 MARCA

19 GRUDNIA

Uczestnictwo w konferencji Rzeczy w Muzeum, Muzeum Warszawy

Udział w Forum Edukatorów Muzealnych Poza rok 2020, Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

18–22 KWIETNIA Wizyta studyjna w Oslo i Bergen: Muzeum Miasta Oslo, Muzeum Historii Kultury, Bryggen Museum, Muzeum Uniwersyteckie w Bergen, Muzeum Historii Naturalnej, Muzeum Hanzy 19 CZERWCA Uczestnictwo w konferencji Kulturalna EduAkcja Warszawy, Muzeum Warszawy 19–22 CZERWCA Uczestnictwo w konferencji Communicating the Museums – The Power of Education, Paryż 27 WRZEŚNIA, 18 PAŹDZIERNIKA Warsztaty dotyczące projektowania wolontariatu w instytucjach kultury oraz współpracy z wolontariuszami 55+ 2 PAŹDZIERNIKA Uczestnictwo w konferencji Muzealna EduAkcja Warszawy, Muzeum Narodowe w Warszawie (prowadzenie warsztatów dla uczestników konferencji, współpraca z Działem Edukacji Muzeum Narodowego oraz firmą Games Development w przygotowaniu gry – aplikacji mobilnej) 26 PAŹDZIERNIKA Udział w szkoleniu Zakres dozwolonego użytku w działalności zawodowej, czyli kiedy i do czego potrzebna jest licencja z cyklu Spotkania z prawem autorskim, Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny

164

Centrum Interpretacji Zabytku

Centrum Interpretacji Zabytku ul. Brzozowa 11/13, 00-238 Warszawa Najważniejszym wydarzeniem muzealnym tego roku było z pewnością ponowne otwarcie w maju naszej siedziby głównej przy Rynku Starego Miasta. Muszę przyznać, że w związku z tym w drugiej połowie roku poczuliśmy pewną ulgę, gdyż podczas kilku lat remontu Muzeum Centrum Interpretacji Zabytku w dużej mierze przejęło działania siedziby głównej. Był to z pewnością zaszczyt, ale też czas niezwykle wytężonej pracy. Teraz pomału wracamy do początków i naszej podstawowej działalności skupionej wokół Starego Miasta i światowego dziedzictwa, co uwidoczniło się w zaproponowanym na drugie półrocze programie. Staramy się na bieżąco reagować na potrzeby naszych gości, więc pod koniec roku przeprowadziliśmy badanie publiczności, które posłużyło nam do przygotowania programu na 2018 rok. Podobne badanie potrzeb zrealizowaliśmy także wśród nauczycieli pracujących w Szkołach Stowarzyszonych UNESCO (UNESCO Associated Schools). Na tej podstawie zmodyfikowaliśmy program edukacyjny skierowany do dzieci i uzupełniliśmy go o świetnie opracowane nowe pomoce do lekcji. Uczestniczyliśmy także w bardzo prestiżowym wydarzeniu, jakim było Forum Młodych Profesjonalistów (Young Professionals World Heritage Forum), które towarzyszyło obradom 41. Sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa w Krakowie. Przy tej okazji gościliśmy także kilkudziesięciu przedstawicieli państw-delegatów na sesję Komitetu na wizytach studyjnych w Centrum Interpretacji Zabytku i siedzibie głównej Muzeum Warszawy oraz spacerach po Starym Mieście. Ten rok z pewnością wyznacza dla nas nowe otwarcie, ale jest jedynie początkiem zmian, które będziemy w pełni wprowadzać w kolejnych latach.

Anna Zasadzińska, fot. MW

Anna Zasadzińska

KIEROWNICZKA CENTRUM INTERPRETACJI ZABYTKU

WYDARZENIA W CENTRUM INTERPRETACJI ZABYTKU

DNI OTWARTE FUNDUSZY EUROPEJSKICH NOC MUZEÓW

Young Professionals World Heritage Forum WYDARZENIA TOWARZYSZĄCE 41. SESJI KOMITETU ŚWIATOWEGO DZIEDZICTWA

wizyty studyjne przedstawicieli delegacji rządowych

URODZINY STARÓWKI DZIEŃ SOLIDARNOŚCI MIAST ŚWIATOWEGO DZIEDZICTWA UNESCO EUROPEJSKIE DNI DZIEDZICTWA FESTIWAL LITERATURY DLA DZIECI

165

wizyt

4384

uczestników

167

uczestników

925

uczestników

719

uczestników

1783

uczestników

614

uczestników

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Wydarzenia Festiwal Literatury dla Dzieci PROGRAM WARSZAWSKI 16–21 MAJA

Spotkania z Marcinem Brykczyńskim 18 MAJA KOORDYNACJA PO STRONIE CENTRUM INTERPRETACJI ZABYTKU: Agnieszka Krasoń

Centrum Interpretacji Zabytku było jednym z partnerów ogólnopolskiego Festiwalu Literatury dla Dzieci, którego celem jest wychowanie pokolenia świadomych i aktywnych czytelników, inspirowanie do sięgania po lektury ciekawe, ważne i wartościowe. W 2017 roku na festiwalu nowościom z najwyższej półki towarzyszyła nieco zapomniana klasyka literatury dziecięcej. Wspólne czytanie książek odbyło się m.in. w Centrum Interpretacji Zabytku. Gościem specjalnym był autor wierszy i opowiadań Marcin Brykczyński.

Dni Otwarte Funduszy Europejskich 18 MAJA KOORDYNACJA: Dominika Dragan-Alcantara

Wydarzenie prezentujące projekty zrealizowane dzięki unijnemu dofinansowaniu. Centrum Interpretacji Zabytku jako beneficjent programu RPO umożliwiło bezpłatne zwiedzanie ekspozycji. Przygotowano również grę edukacyjną Co wiesz o Starówce?.

Spotkanie w Centrum Interpretacji Zabytku w ramach Forum Młodych Profesjonalistów, fot. MW

W związku z 41. sesją Komitetu Światowego Dziedzictwa w Krakowie Międzynarodowe Centrum Kultury wraz z Polskim Komitetem ds. UNESCO jako wydarzenie towarzyszące przygotowało forum dla młodych profesjonalistów z całego świata zaangażowanych w pracę związaną z ochroną dziedzictwa. Tematem przewodnim forum było Memory: lost and recovered heritage. Muzeum Warszawy zostało zaproszone do współpracy przy organizacji tego wydarzenia.

Noc Muzeów 20 MAJA (ZOB. WIĘCEJ s. 176) KOORDYNACJA: Dominika Dragan-Alcantara

Centrum Interpretacji Zabytku oprócz umożliwienia nieodpłatnego wstępu zachęcało gości do poszerzenia wiedzy o Starym Mieście i wzięcia udziału w aktywnym zwiedzaniu z kartą zadań.

27 CZERWCA

Wydarzenia towarzyszące 41. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa w Krakowie (2–12 LIPCA)

SPOTKANIE W CENTRUM INTERPRETACJI ZABYTKU KOORDYNACJA PO STRONIE MUZEUM WARSZAWY: Anna Zasadzińska

Forum Młodych Profesjonalistów (Young Professionals World Heritage Forum)

Centrum Interpretacji Zabytku było odpowiedzialne za przygotowanie i przeprowadzenie jednego dnia forum, podczas którego studium przypadku była odbudowa historycznego centrum Warszawy i zarządzanie miejscem światowego dziedzictwa.

25 CZERWCA – 4 LIPCA ORGANIZATORZY: Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie, Polski Komitet ds. UNESCO WSPÓŁPRACA: Muzeum Warszawy

LIPIEC WIZYTY STUDYJNE PRZEDSTAWICIELI DELEGACJI RZĄDOWYCH MIEJSCE: Centrum Interpretacji Zabytku, siedziba główna Muzeum Warszawy KOORDYNACJA PO STRONIE MUZEUM WARSZAWY: Anna Zasadzińska

166

Centrum Interpretacji Zabytku

W ramach 41. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa odbyły się wizyty studyjne przedstawicieli delegatów państw-stron konwencji. Przedstawiciele rządów Malezji, Jamajki czy Senegalu odbyli spacer po historycznym centrum Warszawy, wpisanym na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, zwiedzali Centrum Interpretacji Zabytku – stałą wystawę dotyczą zniszczenia i odbudowy powojennej Starego Miasta wraz z projekcją filmu dokumentalnego Warszawa nie zapomni, będącą dobrym punktem wyjścia do opowieści o dwudziestowiecznej historii miasta, a także nowo otwartą wystawę główną Rzeczy warszawskie w siedzibie głównej Muzeum Warszawy.

Urodziny Starówki 22 LIPCA

Spacer w ramach Dnia Solidarności Miast Światowego Dziedzictwa UNESCO, fot. MW

KOORDYNACJA: Dominika Dragan-Alcantara

Podczas święta upamiętniającego założenie Organizacji Miast Światowego Dziedzictwa (Organization of World Heritage Cities) zorganizowane zostały dwa spacery po Starym Mieście. Pierwszy przybliżył historię kamienic ulokowanych przy Rynku Starego Miasta oraz przy ulicach Piwnej i Świętojańskiej, drugi pozwolił zapoznać się z poszczególnymi elementami konstrukcji murów otaczających historyczną dzielnicę. Po zakończeniu każdej z tras uczestnicy mogli sprawdzić swoją wiedzę.

XXV Europejskie Dni Dziedzictwa 9–10, 16–17 WRZEŚNIA HASŁO PRZEWODNIE: „Krajobraz dziedzictwa. Dziedzictwo krajobrazu” MIEJSCE: Centrum Interpretacji Zabytku, siedziba główna Muzeum Warszawy Urodziny Starówki, fot. MW

KOORDYNACJA: Dominika Dragan-Alcantara

Z okazji 64. urodzin Starego Miasta Centrum Interpretacji Zabytku zaprosiło warszawiaków do zgłębienia historii tej części miasta. Podczas zwiedzania goście muzealni zmierzyli się z pytaniami związanymi ze zmianami kluczowymi dla historycznego centrum Warszawy. Najmłodsi zwiedzający mieli okazję wcielić się w rolę architekta odbudowującego Warszawę – podczas warsztatów z muzealnym edukatorem komponowali autorskie koncepcje fasad kamienic. Dla starszych uczestników została przygotowana karta z zadaniami, które pomogły w aktywnym zwiedzaniu ekspozycji.

ORGANIZATOR: Narodowy Instytut Dziedzictwa

Ideą przyświecającą jubileuszowej edycji Europejskich Dni Dziedzictwa było przybliżenie mieszkańcom polskich miast miejscowości wartości lokalnego dziedzictwa i jego związków z krajobrazem. Warszawiacy spotkali się na dwóch spacerach opowiadających o przemianach, które zaszły w historycznie ukształtowanym pejzażu Starego Miasta. Podczas warsztatów najmłodsi mogli rysować miejską florę i faunę, stworzyć własny model Starego Miasta czy przyozdobić fasadę kamienic po stronie Dekerta. Zwiedzający pragnący odkryć kulturowy krajobraz historycznego centrum miasta mogli przejść specjalnie opracowaną trasą. Podczas krótkiego spaceru między lokalizacjami Muzeum dowiedzieli się między innymi, ile ogonów ma Syrena na rynku i ilu rycerzy zostało umieszczonych na fasadach kamienic.

Dzień Solidarności Miast Światowego Dziedzictwa UNESCO 8 WRZEŚNIA KOORDYNACJA: Dominika Dragan-Alcantara ORGANIZATOR: Centrum Interpretacji Zabytku oraz Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków PROWADZENIE: Urszula Zielińska-Meissner (Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków)

167

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Wykłady

architektonicznych czy urbanistycznych, lecz także, a może nawet przede wszystkim koncepcje, które znalazły swój wyraz w dokumentach urzędowych, na łamach prasy czy w literaturze. W tak zarysowanej perspektywie mieszczą się inicjatywy tak różne, jak zaproponowana przez Stefana Żeromskiego w 1918 roku wizja zaadaptowania soboru pod wezwaniem św. Aleksandra Newskiego na ówczesnym placu Saskim na „cywilny skarbiec”, różnorakie powojenne plany odbudowy i muzealizacji Zamku Królewskiego (planowano w nim m.in. Muzeum Tysiąclecia) czy pomysł utworzenia Muzeum Pamięci Komunizmu SocLand w podziemiach Pałacu Kultury i Nauki. Wszystkie te projekty łączy zamysł przechwycenia gmachu „ikonicznego” dla jakiejś epoki w sytuacji odczuwanego przełomu kończącego tę epokę (odpowiednio: zabory, okres przedsocjalistyczny, czasy PRL), dzielą natomiast różne – skądinąd bardzo ciekawe – powody odstąpienia od realizacji zamierzeń.

WYKŁADY W CENTRUM INTERPRETACJI ZABYTKU

1403 uczestników

spotkań

cykli tematycznych

Wykłady stanowią część stałej oferty edukacyjnej skierowanej do dorosłego odbiorcy. Proponujemy tematy związane z Warszawą oraz miejscami wpisanymi na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. W tym roku, w związku z otwarciem wystawy głównej Rzeczy warszawskie, jeden z cyklów tematycznych poświęciliśmy historii kamienic po stronie Dekerta na Rynku Starego Miasta.

PROWADZENIE: Łukasz Bukowiecki

Sobór po zaborach – „cywilny skarbiec” na placu Saskim

Przemoc na ulicach Warszawy

30 STYCZNIA

Zamek Królewski po wojnie – najbardziej ludowe polskie muzeum?

Cykl wykładów prezentujący panoramę dwudziestowiecznej brutalności, widzianej z perspektywy stołecznej ulicy. Dwie migawki z czasów dwudziestolecia międzywojennego i dwie z czasów komunistycznych pokazują, jak bieżąca polityka wpływała na nastroje stołecznej ulicy, tworząc mieszankę wybuchową. W oparciu o wspomnienia, prasę z epoki, materiały archiwalne i bogatą ikonografię przypominamy najbardziej mroczne i brutalne epizody z dziejów miasta. Odkrywamy mechanizmy rodzenia się społecznej frustracji i sposoby jej rozładowywania. Przyglądanie się historii skłania nas również do zadawania ważnych pytań na temat naszej współczesności.

13 LUTEGO

Pałac Kultury po 1989 roku – obalanie pomnika, którego nie było 13 MARCA

Muzeum i jego siedziba Wszystkie kamienice północnej pierzei Rynku Starego Miasta – Strony Dekerta – stały się siedzibą Muzeum dopiero po powojennej odbudowie. Jednak historia poszczególnych obiektów sięga znacznie dalej. Cykl wykładów poświęconych kamienicom przybliża ich dzieje w kontekście mieszkańców i użytkowników – osób publicznych i zwykłych obywateli. Seria opowieści uwzględnia najważniejsze zmiany architektoniczne związane z kamienicami i przedstawia ich dzieje szerszym kontekście zmiany roli i znaczenia Starego Miasta w Warszawie.

PROWADZENIE: Michał Przeperski

Śmierć prezydenta Narutowicza. Zamieszki, które poprzedziły tragedię 16 STYCZNIA

Faszyzm w cyrku na Okólniku. Bojówki partyjne w Warszawie w latach 30.

PROWADZENIE: Krzysztof Zwierz

20 LUTEGO

Po prostu ZOMO – protesty studenckie w październiku 1957 roku

W czasach świetności. Kto mieszkał w Muzeum w wiekach XVI do XVIII

20 MARCA

23 STYCZNIA

Dogrywka po Marcu. Zapomniane zamieszki na Stadionie Dziesięciolecia w maju 1968 roku

Okres zapomnienia i niepewności – wiek XIX

15 MAJA

Jak staliśmy się Muzeum – kamienice i ich nowa funkcja

Warszawskie muzea, które nie powstały

27 MARCA

W ramach cyklu wykładów przyglądaliśmy się niezrealizowanym planom utworzenia nowych muzeów w Warszawie z różnych okresów XX wieku. To nie tylko projekty tworzone w pracowniach

24 KWIETNIA

27 LUTEGO

Wojenne zniszczenie i odbudowa kamienic po stronie Dekerta Siedziba Muzeum – nowe życie kamienic 22 MAJA

168

Centrum Interpretacji Zabytku

Warszawska moda

pozwolił jednocześnie odpowiedzieć na pytanie, dlaczego właśnie te obiekty znalazły się na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO i co stanowi o ich wyjątkowej wartości.

Do roli ośrodka elegancji predestynowała Warszawę jej historia. Wybór miasta na siedzibę książąt mazowieckich, a później królów i Sejmu Rzeczypospolitej, sprawił, że pojawiło się zapotrzebowanie na reprezentacyjne ubiory dla dworu i szlacheckich posłów. W Muzeum Warszawy mamy około 2000 różnego typu ubiorów i akcesoriów stroju. Ten zbiór jest stale rozbudowywany. Dokumentuje on zjawisko opisywane w literaturze i wspomnieniach, określane jako „warszawski szyk”.

PROWADZENIE: dr Olaf Kwapis

Historyczne centrum Krakowa 18 STYCZNIA

Stare Miasto w Zamościu 22 LUTEGO

Średniowieczny zespół miejski w Toruniu

PROWADZENIE: Agnieszka Dąbrowska

8 MARCA

Od książęcego płaszcza do celebryckiej ścianki. O wzorcach elegancji w Warszawie

Zamek krzyżacki w Malborku 12 KWIETNIA

9 STYCZNIA

Kalwaria Zebrzydowska

Kornety, trzewiki, domy mód... O warszawskich firmach branży odzieżowej

10 MAJA

10 KWIETNIA

Warszawa XVII–XVIII wieku

Bluzka od Hersego, czapka dorożkarza, koszulka z napisem „Solidarność”. O zbiorze ubiorów i akcesoriów stroju Muzeum Warszawy

Pretekstem do spotkań stały się zainteresowania badawcze prowadzącej, koncentrujące się na relacji polsko-szwedzkich w epoce nowożytnej i szwedzkich grabieży wojennych. Jedyny materialny łącznik między współczesnością a epoką nowożytną stanowią dekoracje rzeźbiarskie zdemontowane z warszawskich pałaców, które zostały zrabowane przez szwedzkie wojska podczas potopu, a wydobyte z dna Wisły w latach 2009–2015. To one są punktem wyjścia do rozważań na temat XVII- i XVIII-wiecznego miasta. Podczas kolejnych spotkań zastanawialiśmy się, czy Szwedzi wkroczyli w 1655 r. do stolicy I Rzeczpospolitej, czy jedynie do miasta rezydencjonalnego króla, rozmawialiśmy o pozycji Warszawy w Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Ponadto analizowaliśmy strukturę społeczną i ekonomiczną miasta, a także dyskutowaliśmy na temat problemów ówczesnej Warszawy.

8 MAJA

Wokół jednego planu miasta Jeden wykład to w zasadzie spotkanie z jednym planem, ilustrowana gawęda, w której staram się odpowiedzieć przede wszystkim na pytanie, jak, jakimi sposobami przedstawiano miasto, a także, które elementy przestrzeni miejskiej rysowano na planie, co jest na nim prawdą, co fałszem. W tle opowieści pojawiają się inne plany, których personifikacje można nazwać prekursorami i następcami naszego bohatera. Cykl wykładów nie jest kursem historii kartografii warszawskiej. To wybór subiektywny, nie starałem się nim wypełnić zarówno całych dziejów kartografii warszawskiej jak i pełnego zestawu najważniejszych (czyli jakich?) planów miasta.

PROWADZENIE: dr Katarzyna Wagner

Pokaz dekoracji rzeźbiarskich wydobytych z dna Wisły. Dwugłos kierownika projektu interdyscyplinarnych badań dna Wisły, dr. hab. Huberta Kowalskiego, i historyka poszukującego szwedzkich łupów wojennych, dr Katarzyny Wagner

PROWADZENIE: dr Paweł E. Weszpiński

Wokół planu Pierre’a Ricaud de Tirregaille’a z 1762 roku 6 LUTEGO

Wokół planu Williama Heerleina Lindleya z 1912 roku

5 CZERWCA

6 MARCA

Czy Zygmunt III Waza przeniósł stolicę do Warszawy? Celowe działanie króla czy nowożytne zabiegi marketingowe?

Wokół planu Książnicy-Atlas z 1939 roku 3 KWIETNIA

3 LIPCA

Polskie światowe dziedzictwo

O mieszkańcach nowożytnej Warszawy, czyli czy „nowi warszawiacy” pojawili się dopiero w XX wieku?

To nowy cykl wykładów o wyróżnionych przez UNESCO dziełach sztuki, obiektach architektonicznych i zespołach urbanistycznych uznanych za dziedzictwo kulturowe ludzkości. Tym razem zaproponowaliśmy podróż do Polski. Każdy jej etap był okazją do przypomnienia sobie najbardziej wartościowych miejsc naszego kraju;

7 SIERPNIA

Czy musiała być niszczona? O pożarach i innych klęskach elementarnych w nowożytnej Warszawie 4 WRZEŚNIA

169

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

UNESCO – świat: Japonia, Meksyk, Egipt

Od Spychalskiego do Gierka. Warszawa 1944–1979

To nowy cykl wykładów o wyróżnionych przez UNESCO dziełach sztuki i zespołach urbanistycznych, uznanych za trwałe dziedzictwo kulturowe ludzkości. Zaproponowaliśmy trzy podróże do trzech krajów, oddalonych od siebie o tysiące kilometrów. Wśród omawianych miejsc były: Kyoto, Hiroszima, Tokio, Himeji, Historyczne Centrum Meksyku oraz starożytności Egiptu.

Powojenna Warszawa była areną zmagań architektów, urbanistów i polityków. Mieli ogromny wpływ na kształt podnoszonego z gruzów miasta, różne były jednak ich motywacje i środki.

PROWADZENIE: dr Olaf Kwapis

19 CZERWCA

PROWADZENIE: dr Andrzej Skalimowski

Wojsko w odbudowie Warszawy Społeczny Fundusz Odbudowy Kraju i Stolicy

Japonia

17 LIPCA

19 WRZEŚNIA

Warszawa „gierkowska”. Tradycja i nowoczesność

Meksyk

21 SIERPNIA

10 PAŹDZIERNIKA

Od Alp do Wezuwiusza. Grand Tour we Włoszech w XVIII wieku

Egipt 28 LISTOPADA

Magiczna kuchnia Meksyku – niematerialne dziedzictwo ludzkości

Cykl wykładów ma na celu przybliżenie istoty zjawiska Grand Tour. Zostały omówione wybrane miejsca (m.in. z Listy Światowego Dziedzictwa UNESCO), do których zmierzali podróżnicy, a ich oczekiwania i wrażenia – skonfrontowane z dzisiejszymi opiniami.

W 2008 komitet UNESCO postanowił stworzyć listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego, której celem jest wyróżnienie na arenie światowej wybranych tradycji z zakresu dziedzictwa niematerialnego. Podczas wykładu zaprezentowana została tradycyjna kuchnia meksykańska regionu Michoacán, wpisana na listę w 2010 roku.

PROWADZENIE: dr Paweł Ignaczak

Grand Tour – spojrzenie z perspektywy historycznej 26 CZERWCA

Wokół sztuki nowożytnej. Italia północna i Rzym

PROWADZENIE: Dominika Dragan-Alcantara

24 LIPCA

Magiczna kuchnia Meksyku

Odkrywanie starożytności. Rzym i Neapol

11 WRZEŚNIA

28 SIERPNIA

Zanim opuścisz stolicę, vol. 3. Dwie Sycylie: Neapol, Palermo

Zamki nad Loarą Podczas wirtualnej podróży odwiedziliśmy słynne renesansowe zamki, które były świadkami ważnych wydarzeń historycznych i gościły niezwykłe osobistości, w tym znanych Polaków, np. Marię Kazimierę Sobieską i Stanisława Leszczyńskiego. Zajrzeliśmy także do siedzib mieszczańskich. Nasze spotkania pozwoliły nie tylko poznać dolinę Loary, ale przede wszystkim przekonać się o różnorodności elementów tworzących europejskie dziedzictwo kulturowe.

Kolejna edycja wykładów o podróżach. Wykłady adresowane są do osób, które chcą uzyskać wiedzę przydatną w podróży lub pragną odbyć własną Grand Tour bez opuszczania rodzinnego miasta. Każdy z nich stawia sobie za cel przedstawienie topografii artystycznej wybranego miejsca, w tym historii urbanistyki, architektury i sztuki, ale też tajników lokalnego obyczaju. W każdym z omawianych miast znajdują się obszary lub pojedyncze obiekty, które, podobnie jak warszawska Starówka, wpisane są na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

PROWADZENIE: dr Paweł Ignaczak

Dolina Loary – kraina historyczna czy konstrukt promocji turystycznej?

PROWADZENIE: dr Olaf Kwapis

Neapol

31 LIPCA

12 CZERWCA

Walezjusze i renesans francuski

Palermo

30 PAŹDZIERNIKA

10 LIPCA

170

Centrum Interpretacji Zabytku

Publiczne i prywatne życie warszawskiego dizajnu

Jadanie „uspołecznione”: założenia, praktyki i skutki 20 LISTOPADA

Tematem wykładów była codzienność warszawiaków widziana przez pryzmat przedmiotów i projektów graficznych: mebli, sprzętów gospodarstwa domowego, neonów, plakatów czy murali. Na podstawie zdjęć archiwalnych, artykułów z gazet, fragmentów książek i filmów prześledziliśmy losy przedmiotów w odbudowywanej, a potem modernizowanej Warszawie. Zastanawialiśmy się nad rolą meblościanki i zabytkowego zegara, praktykami kupowania przedmiotów w sposób nie zawsze zgodny z prawem, rozmawialiśmy o modach i snobizmach, guście inteligenckim i estetyce niedoboru, a także o projektach funkcjonujących w przestrzeniach publicznych: skąd się brały, jaką pełniły rolę, co z nich zostało do dziś. Wstępem do tych opowieści był wykład zarysowujący instytucjonalne i polityczne zaplecze dizajnu w powojennej Warszawie i Polsce: kto zamawiał projekty, dla kogo, gdzie, jak powstawał system zamówień, wreszcie – jak żyli warszawscy projektanci.

Kryzys i rozpad gastronomii PRL-owskiej w Warszawie 18 GRUDNIA

Między Warszawą a Wiedniem Czy Wiedeń i Warszawę w dwudziestoleciu międzywojennym cokolwiek łączyło? Czy można porównać doświadczenia mieszkańców niedawnej stolicy imperium z życiem mieszkańców młodego, odradzającego się państwa? Odpowiedzi na te pytania szukaliśmy w trakcie trzech wykładów poświęconych przestrzeni publicznej Warszawy i Wiednia w latach 1918–1939. Przyglądaliśmy się reakcjom i praktykom warszawiaków i wiedeńczyków mierzących się z wyzwaniami politycznymi, ekonomicznymi i społecznymi. Wzięliśmy pod lupę kryzysy inflacyjne z początku lat 20., przewroty polityczne z 1926 i 1934 roku oraz wystąpienia antysemickie na uniwersytetach. Zestawiliśmy dwie rzeczywistości społeczne, posiłkując się wspomnieniami, pamiętnikami i prasą codzienną oraz materiałami archiwalnymi i ikonografią. Szukaliśmy punktów stycznych i rozbieżności, by w ten sposób umieścić warszawskie doświadczenia w szerszym kontekście środkowoeuropejskim.

PROWADZENIE: dr Agata Szydłowska

Dizajn od kuchni, czyli skąd się brały projekty w powojennej Warszawie 2 PAŹDZIERNIKA

Na ulicy. Jak projektowanie kształtowało Warszawę?

PROWADZENIE: Izabela Mrzygłód

6 LISTOPADA

Kryzys na ulicach. Warszawska i wiedeńska codzienność inflacyjna

W domu. Jak żyli warszawiacy, co kupowali, co zdobywali, a czego nigdy nie mieli?

16 PAŹDZIERNIKA

4 GRUDNIA

Zamach majowy i powstanie lutowe, czyli dwa miasta w obliczu przewrotu politycznego

Powojenna gastronomia warszawska

13 LISTOPADA

Wykłady były wprowadzeniem do powojennej historii publicznego jadania w Warszawie. Przedstawione zostały główne uwarunkowania z historii dawniejszej wpływające na gastronomię w Polsce przed II wojną światową, dominujące cechy ówczesnej kuchni warszawskiej, następnie skutki wojny, okupacji i destrukcji miasta. Osobny wykład poświęcony został gastronomii prywatnej, a także gastronomii tzw. uspołecznionej, czyli organizowanej przez państwo i podporządkowaną mu spółdzielczość – zarówno zamkniętej, jak otwartej. Przedstawiony został zarys działania stołówek pracowniczych i konsumów oraz przyczyny kryzysu i rozpadu uspołecznionej sieci gastronomicznej w późnym PRL, sposoby jej uzupełniania przez dopuszczoną do życia tzw. małą gastronomię, a także procesy przemian, przystosowania i zaniku PRL-owskiej sieci gastronomicznej po 1990 roku. Wykłady ilustrowane były materiałami ikonograficznymi, a także oryginalnymi artefaktami.

Na rampie i przed bramą. Zamieszki studenckie w latach 30. 11 GRUDNIA

Arcydzieła sztuki ogrodowej na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO Na listę UNESCO trafiły ogrody doskonale zachowane, a równocześnie stanowiące modelowe rozwiązania w zakresie stylu, funkcji czy sposobów użytkowania. To arcydzieła sztuki, a także przełomowe realizacje w dziedzinie kultury i obyczajów, mające szeroki wpływ na twórców i ich zleceniodawców. Dziś to żelazne punkty tras turystycznych, oddziałujące na współczesną wyobraźnię i rozumienie historii świata. PROWADZENIE: dr Małgorzata Szafrańska

Rozkosze życia humanisty – ogrody włoskich willi

PROWADZENIE: dr hab. Błażej Brzostek

25 WRZEŚNIA

Tradycja warszawskiego jadania i jej zmiany w XX wieku

Wszyscy jesteśmy z raju – ogród perski

18 WRZEŚNIA

23 PAŹDZIERNIKA

Gastronomia prywatna w powojennej Warszawie

Splendor dworu – ogrody Wersalu, Wilhelmshöhe i Caserty

9 PAŹDZIERNIKA

27 LISTOPADA

171

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Działalność edukacyjna

PODRÓŻ STUDYJNA

Program edukacyjny Podróże z Muzeum

Wille i pałace południowej Italii, podróż studyjna 3–10 KWIETNIA

KOORDYNACJA: Anna Zasadzińska ORGANIZATOR: Centrum Interpretacji Zabytku, Biuro Podróży POLONIA PODRÓŻE Z MUZEUM

podróże

wykładów

uczestników

287

uczestników Wyjazd studyjny w ramach programu Podróże z Muzeum – wyspa Capri, fot. Anna Zasadzińska

Jeden z projektów edukacyjnych przeznaczonych dla osób dorosłych. Uczestnicy zajęć pod opieką merytoryczną historyka sztuki dr. Olafa Kwapisa wyruszają w podróże edukacyjne do miejsc światowego dziedzictwa UNESCO. Wyjazd jest zawsze poprzedzany i podsumowywany spotkaniami w CIZ: wprowadzeniem merytorycznym oraz spotkaniem służącym utrwaleniu zdobytej wiedzy.

PROGRAM RAMOWY NEAPOL ANDEGAWEŃSKI – Castel dell’Ovo, Castel Capuano, katedra św. Januarego, bazylika Santa Chiara, bazylika San Lorenzo, kościół San Giovanni a Carbonara NEAPOL ARAGOŃSKI – Castel Nuovo, Palazzo Como NEAPOL HISZPAŃSKI I BURBOŃSKI – Palazzo Reale, Capella Sansevero,

Wille i pałace południowych Włoch

kościół Jesu Nuovo, kościół San Gregorio Armeno

22 stycznia – 19 marca

POMPEJE, HERKULANUM I STABIE NAJWAŻNIEJSZE MUZEA NEAPOLU: Museo Archeologico Nazionale,

Program składał się z cyklu wykładów oraz studium konwersatoryjnego poświęconego związkom architektury i władzy na przykładzie wybranych obiektów dziedzictwa kulturowego UNESCO znajdujących się na terenie południowej Italii. Wykłady prowadzone w siedzibie Centrum Interpretacji Zabytku były powiązane z wyjazdem studyjnym, którego uczestnicy mogli poznać obiekty sztuki i architektury od starożytności po współczesność, znajdujące się w Neapolu, w Casercie, strefach archeologicznych Pompejów i Herkulanum oraz na wyspie Capri. Podczas spotkań w Warszawie uczestnicy dyskutowali między innymi o tym, jakie funkcje spełniał domus, średniowieczny zamek, willa (urbana, suburbana i rustica) czy cesarska lub królewska rezydencja.

Museo di Capodimonte CAPRI – Villa Jovis, Villa Lysis, Villa San Michele CASERTA – Palazzo Reale i ogród królewski

Kraków UNESCO 29 CZERWCA – 2 LIPCA

Po raz pierwszy zaprosiliśmy naszych słuchaczy do wspólnej podróży studyjnej po Polsce. Szlak współczesnej podróży do Krakowa uwzględnił nowe konteksty. Pozwolił przyjrzeć się ponownie urbanistyce przekształcającej wizerunek królewskiego grodu na przestrzeni dwóch minionych stuleci, wciąż żywej prawdzie o Polsce i Polakach, zaklętej w architekturze, obrazie i tradycji. Wspólnie zgłębiliśmy historię miasta, które zostało docenione także przez UNESCO jako jedno z najwartościowszych miejsc kultury ludzkiej na ziemi.

WYKŁADY Domus – studium antycznej rezydencji 22 STYCZNIA

PROGRAM RAMOWY

Neapol – miasto królów

Dom Towarzystwa Lekarskiego Krakowskiego (Stanisław Wyspiański),

5 LUTEGO

Kościół Mariacki, kościół św. Barbary, Sukiennice, kościół dominikanów,

Między Madrytem a Rzymem – style neapolitańskie w sztuce

Katedra Wawelska, Zamek Królewski na Wawelu, Kazimierz (kościoły

kościół franciszkanów, kościół św. Piotra i Pawła, kościół św. Andrzeja;

26 LUTEGO

i synagogi), Cricoteka, Dom pod Globusem, Teatr Miejski, Pałac Sztuki, Teatr Stary, kościół Jezuitów, domy przy ul. Retoryka, Muzeum im. Emeryka

Architektura Risorgimenta – Italia Savoyów

Hutten–Czapskiego, Muzeum Narodowe w Krakowie

5 MARCA

Etap Grand Tour – Capri 19 MARCA

172

Centrum Interpretacji Zabytku

Nawiązanie współpracy ze szkołami stowarzyszonymi UNESCO

Wenecja: miasto sztuki 20–24 WRZEŚNIA

Po raz drugi w tym roku zaproponowaliśmy podróż na południe do niezwykłego miasta – Wenecji, która wraz z całą laguną została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Nasza wspólna podróż odbyła się szlakiem geniuszu artystów dawnych i współczesnych, dla których Weneckie Biennale jest miejscem ekspozycji, ale i manifestacji sposobu na życie i prezentacji często kontrowersyjnych idei. Podczas jednej wyprawy zobaczyliśmy zarówno monumentalne pałace oraz wspaniałe kościoły, jak i prezentacje artystyczne w pawilonach narodowych biennale w Giardini.

REALIZACJA: Sylwia Kot

Rozpoczęto współpracę ze Szkołami Stowarzyszonymi UNESCO. Po opracowaniu i wysłaniu ankiet do koordynatorów szkół ustalono zagadnienia, wokół których warto kontynuować współpracę w 2018 roku, żeby jak najefektywniej prowadzić edukację o dziedzictwie w szkołach i w Muzeum.

Opracowanie nowej oferty edukacyjnej dla grup zorganizowanych

PROGRAM RAMOWY Pierwsze kroki w mieście: Piazza San Marco i jego założenie urbanistyczne,

OPRACOWANIE I KOORDYNACJA: Sylwia Kot

Bazylika św. Marka, Campanilla, Loggetta, Most Westchnień, most Rialto,

narodowych w Giardini

W 2017 roku zaktualizowano ofertę edukacyjną Centrum Interpretacji Zabytku przeznaczoną dla szkół i grup zorganizowanych. Celem zajęć jest przybliżanie historii zniszczeń i odbudowy Starego Miasta w Warszawie oraz fenomenu jego wpisu na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Lekcje muzealne mają pomóc w zrozumieniu znaczenia zabytków i dziedzictwa we współczesnym świecie.

Zima w Mieście

Co jest zabytkiem?

Basilica di Santa Maria Gloriosa dei Frari, Scuola Grande di San Rocco, La Fenice, Palazzo Ducale, Basilica di Santa Maria della Salute, Kolekcja Peggy Guggenheim, Galleria dell’Accademia, Chiesa di Santa Maria dei Miracoli, Basilica di San Giovanni e Paolo, pomnik Bartolomeo Colleoniego, kościół Santa Maria Formosa. Wyspy: wyspa szkła – Murano; wyspa koronek – Burano; początki – Torcello. Biennale Arte – zwiedzanie ekspozycji w pawilonach

LEKCJA + DYSKUSJA + WARSZTAT GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (kl. 0–VII), gimnazjum

LUTY PROWADZENIE: Dział Edukacji Muzeum Warszawy

Czy zabytki to tylko budynki i przedmioty? Co z przyrodą i tradycją? Zajęcia to okazja do wspólnych rozważań nad samą definicją zabytku. Uczestnicy poznają termin „dziedzictwo” – wspólnie zastanawiają się, jak je zachować. Oglądają też przykłady zabytków pochodzących z różnych kultur i umieszczają je na mapach. Starsi uczestnicy (szkoła podstawowa, kl. IV–VII, gimnazjum, kl. II–III) dodatkowo poznają instytucje zajmujące się ochroną dziedzictwa oraz unikalność Starego Miasta jako zabytku.

(ZOB. WIĘCEJ Dział Edukacji, s. 149)

Lato w Mieście LIPIEC–SIERPIEŃ PROWADZENIE: Sylwia Kot (ZOB. WIĘCEJ Dział Edukacji, s. 151)

Konkurs filmowy Moje miasto: nasze światowe dziedzictwo

Zawód architekt

MARZEC–SIERPIEŃ

LEKCJA + WARSZTAT

ORGANIZATOR: Organizacja Miast Światowego Dziedzictwa (OWHC),

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (kl. 0–VI)

Centrum Interpretacji Zabytku (szczebel lokalny)

Kim jest architekt i na czym polega jego praca? Uczestnicy zaglądają do pracowni architektów z lat 50. XX wieku. Śledzą kolejne etapy powstawania budowli – od projektu do realizacji – oraz dowiadują się, z jakimi innymi specjalistami współpracują architekci. Wykorzystując wybrane współczesne przybory architektoniczne, sami próbują sił w tym zawodzie. Uczniowie klas starszych poznają sylwetki architektów związanych z powojenną odbudową stolicy.

KOORDYNACJA: Dominika Dragan-Alcantara

W ramach stałej współpracy z Organizacją Miast Światowego Dziedzictwa (OWHC) Centrum Interpretacji Zabytku zorganizowało konkurs promujący lokalne i światowe dziedzictwo. Celem konkursu było zachęcenie młodych ludzi do poszerzenia wiedzy na temat dziedzictwa kulturowego rozumianego jako wyjątkowy obszar włączony do globalnej spuścizny kulturowej. Zadaniem konkursowym było nakręcenie w dowolnej technice pięciominutowego filmu na temat Warszawy, ze szczególnym uwzględnieniem obszaru wpisanego na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

173

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

W pracowni rzeźbiarza

Warszawskie Stare Miasto w XX wieku

LEKCJA + WARSZTAT

LEKCJA + AKTYWNE ZWIEDZANIE

GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (kl. 0–VI)

GRUPA WIEKOWA: gimnazjum, szkoła średnia i zawodowa

Przy odbudowie Starego Miasta pracowali nie tylko architekci i budowniczowie, lecz także artyści rzeźbiarze. Jaki materiał oprócz gliny czy drewna może być wykorzystany w pracy rzeźbiarza? Z czego wykonano staromiejskie szyldy? Czy ich twórcy to również rzeźbiarze? Podczas zajęć uczestnicy sami przygotowują pracę rzeźbiarską.

Centrum Interpretacji Zabytku przybliża historię zniszczenia i odbudowy Starego Miasta oraz wyjaśnia fakt bez precedensu, czyli jego wpis na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Uczestnicy wraz z edukatorem oglądają wystawę, dyskutując i szukając odpowiedzi na problemy poruszane na ekspozycji. Następnie próbują zmierzyć się z wyzwaniami, jakie mieli przed sobą pracownicy Biura Odbudowy Stolicy, na własną rękę opracowując koncepcję odbudowy warszawskiego Starego Miasta. Zajęcia to wstęp do zgłębienia problemu ochrony światowego dziedzictwa kulturowego.

Historyczne układanki LEKCJA + AKTYWNE ZWIEDZANIE + ZABAWA + WARSZTAT GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (kl. 0–III)

Kiedy powstała Warszawa? Jak dużym miastem była kiedyś, jak to wygląda dziś? Kto i kiedy przeniósł stolicę do Warszawy? Uczestnicy poznają historię warszawskiego Starego Miasta, oglądają jego makietę z XX wieku. Układają przestrzenne puzzle, przedstawiające najstarszą część miasta sprzed 400 lat, i nanoszą na nie zabudowania wzniesione później. Uczą się nie tylko historii, lecz także czytania różnych map i rozumienia tego, co one przedstawiają.

Warsztaty dla szkół architektoniczno-budowlanych Dla warszawskich szkół ponadgimnazjalnych o profilach architektonicznych i budowlanych przygotowaliśmy specjalną ofertę edukacyjną. Uczestnicy mogą wybierać zajęcia z trzech bloków tematycznych: Dekoracje na Starym Mieście, Architektura, Lista Światowego Dziedzictwa UNESCO. Zajęcia składają się z kilku spotkań, przygotowanych pod kątem zainteresowań i potrzeb uczestników.

Śladami odbudowy Starego Miasta

Materiały edukacyjne

LEKCJA + SPACER + WARSZTAT GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (kl. I–VII), gimnazjum

KOORDYNACJA i KONCEPCJA: Sylwia Kot WSPÓŁPRACA: Stowarzyszenie Z siedzibą w Warszawie

Jak stare jest Stare Miasto? W jakim stopniu uległo zniszczeniu podczas II wojny światowej? Czy powojenna odbudowa jest wierną kopią przedwojennej zabudowy? Podczas spaceru uczestnicy dowiadują się, w jaki sposób ratowano staromiejskie zabytki, oraz gdzie można znaleźć oryginalne elementy. Poznają koncepcje odbudowy Starego Miasta oraz instytucję, która była za nią odpowiedzialna. Zastanawiają się także, jakie znaczenie mają tarcza informująca o obiekcie zabytkowym oraz wpis Starego Miasta na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Zajęcia kończy dyskusja na temat odbudowy i obecnego stanu Starego Miasta – zadaniem uczestników jest obrona zajętego w tej sprawie stanowiska. Szlakiem dekoracji GRA MIEJSKA GRUPA WIEKOWA: szkoła podstawowa (kl. I–VII, gimnazjum)

Gra pozwala przyjrzeć się szczegółowo staromiejskim kamienicom. Jej uczestnicy poznają sposoby ich dekorowania – od technik malarskich i rzeźbiarskich po detale architektoniczne – oraz terminologię związaną z malarstwem, rzeźbą i architekturą. To również okazja do nauki czytania map i przede wszystkim dostrzegania i odkrywania tajemnic starych zabudowań. Każdy uczestnik otrzymuje plan Starego Miasta oraz zadania nawiązujące do historii sztuki, geografii, a także tradycji z różnych kręgów kulturowych. Rozwiązanie wszystkich zagadek wymaga ścisłej współpracy w grupach. Dla każdej grupy wiekowej przewidziana jest trasa o innym poziomie trudności. Najstarsi uczestnicy poznają nazwiska twórców wybranych dekoracji i budowli.

Materiały edukacyjne, fot. MW

174

Centrum Interpretacji Zabytku

Staże w ramach programu Kurs na kulturę

Przygotowano materiały edukacyjne do zajęć, zarówno dla grup szkolnych, jak i dla osób indywidualnie zwiedzających wystawę stałą w Centrum Interpretacji Zabytku. Materiały wpisujące się w identyfikację wizualną Muzeum Warszawy mają ułatwić zrozumienie zagadnień związanych z burzliwą historią Starego Miasta w Warszawie oraz w czytelny i atrakcyjny sposób przybliżyć wybrane obiekty, które podobnie jak warszawskie Stare Miasto wpisano na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

SIERPIEŃ–WRZESIEŃ KOORDYNATOR: dr Andrzej Skalimowski

W ramach programu Kurs na kulturę, którego operatorem jest Narodowe Centrum Kultury, przyjęliśmy na praktyki dwóch stażystów, którzy prowadzili kwerendy archiwalne w Archiwum Akt Nowych w Warszawie i Archiwum Państwowym w Warszawie, związane z tematyką odbudowy.

Inne działania Wizyty studyjne Wizyta studyjna w Poznaniu 20–21 GRUDNIA KOORDYNACJA: Sylwia Kot

W poszukiwaniu inspiracji, jak prowadzić edukację opartą na dziedzictwie, oraz nowych sposobów interpretacji dziedzictwa, pojechaliśmy do Poznania, gdzie zapoznaliśmy się z ofertą odpowiednika Centrum Interpretacji Zabytku – Bramy Poznania. Przy okazji odwiedziliśmy główne instytucje kultury zajmujące się edukacją nieformalną: Muzeum Narodowe, Centrum Kultury Zamek i Muzeum Historii Miasta Poznania, które jest oddziałem Muzeum Narodowego. Wizyta studyjna w Oslo 6–10 MARCA KOORDYNACJA: Dominika Dragan-Alcantara Projekt Wizyta studyjna przedstawicieli polskiej instytucji, tj. Muzeum Warszawy w czterech instytucjach norweskich: Departament of Culture Studies and Oriental languages University of Oslo, Norsk Teknisk Museum, Oslo Museum, Kulturhistorisk museum, w Norwegii, zrealizowany dzięki wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego ze środków Funduszu Współpracy Dwustronnej – część A dla programu Promowanie różnorodności kulturowej i artystycznej w ramach europejskiego dziedzictwa kulturowego realizowanego w ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009–2014.

Wizyta studyjna w Muzeum Techniki, Muzeum Oslo, Muzeum Historii Kulturalnej oraz Centrum Studiów Muzealniczych na Uniwersytecie w Oslo przyczyniła się do wymiany doświadczeń związanych z tworzeniem instytucji muzeum. Podczas kolejnych spotkań z pracownikami placówek bardzo szeroko omówiona została edukacja muzealna. Poruszona została także problematyka digitalizacji i udostępniania zbiorów.

175

Popularyzacja wiedzy o Warszawie

Noc Muzeów

Centrum Interpretacji Zabytku 19.00–00.00

20 MAJA

KOORDYNACJA: Dominika Dragan-Alcantara

ORGANIZATOR: Miasto Stołeczne Warszawa

PROWADZENIE: pracownicy CIZ i Działu Edukacji Muzeum Warszawy

NOC MUZEÓW W MUZEUM WARSZAWY (WSZYSTKIE LOKALIZACJE)

Bezpłatne zwiedzanie wystawy stałej połączone z grą interaktywną, poszerzającą wiedzę o Starym Mieście.

4137

uczestników BARBAKAN CENTRUM INTERPRETACJI ZABYTKU KORCZAKIANUM

2700

uczestników

927

uczestników

228

MUZEUM DRUKARSTWA

uczestników

MUZEUM – MIEJSCE PAMIĘCI PALMIRY

uczestników

MUZEUM ORDYNARIATU POLOWEGO MUZEUM WARSZAWY (SIEDZIBA GŁÓWNA)

MUZEUM WARSZAWSKIEJ PRAGI

327

Zwiedzanie wystawy stałej Centrum Interpretacji Zabytku połączone z grą interaktywną, fot. MW

1045

uczestników

Korczakianum

100

uczestników wstęp grupy wybranych przed otwarciem I etapu wystawy głównej Rzeczy warszawskie

19.00‒22.00

Rzeczy warszawskie – rzeczy Korczakowskie PROWADZENIE: Marta Ciesielska, Magdalena Pęzińska, Agnieszka Witkowska-Krych

1997

uczestników

Bezpłatne zwiedzanie wystawy stałej oraz prezentacja elektroniczna najcenniejszego materialnego eksponatu Korczakianum – okularów Janusza Korczaka. Okulary to jedyny przedmiot osobisty zachowany po Korczaku, prawdopodobnie wyniesiony z getta warszawskiego w sierpniu 1942 roku razem m.in. z maszynopisem Pamiętnika, następnie przechowany przez jego bliskich współpracowników i przyjaciół. Należy do najstarszych zbiorów tzw. Archiwum Korczakowskiego, podstawy Kolekcji Korczakowskiej Korczakianum.

Barbakan 10.00‒00.00 PROWADZENIE: pracownicy Działu Edukacji Muzeum Warszawy

Bezpłatne zwiedzanie wystawy stałej.

Muzeum Drukarstwa 19.00–1.00 KOORDYNACJA: Barbara Rogalska PROWADZENIE: Maria Biegańska, Joanna Makuch-Folwarska, Łukasz Sobierajski, Andrzej Zaborowski

Goście Nocy Muzeów oczekujący na zwiedzanie Barbakanu, fot. MW

176

Noc Muzeów

Muzeum Warszawy (siedziba główna)

Bezpłatne zwiedzanie wystawy stałej; pokaz trzech prezentacji Maszyny poligraficzne w zbiorach Muzeum Drukarstwa, „Muzeum Drukarstwa w podróży”, „Zakłady Graficzne Dom Słowa Polskiego”; możliwość własnoręcznego wytłoczenia okazjonalnego druku typograficznego Pamiątka z wizyty w Muzeum Drukarstwa na zabytkowej prasie korektorskiej.

19.00–22.00 PROWADZENIE: dyrektor Muzeum Warszawy Ewa Nekanda-Trepka, zastępca dyrektora ds. merytorycznych dr Jarosław Trybuś, pełnomocniczka dyrektora ds. naukowo-badawczych dr Magdalena Wróblewska

Pierwsze oprowadzanie po zmodernizowanych wnętrzach Muzeum Warszawy i wystawie głównej Rzeczy warszawskie, zorganizowane tuż przed oficjalnym otwarciem dla osób, które wygrały wejściówki w konkursie. Gości oprowadzali przedstawiciele Dyrekcji Muzeum.

Zwiedzanie Muzeum Drukarstwa – oglądanie kaszt zecerskich, fot. MW

Muzeum Ordynariatu Polowego Zwiedzanie wystawy głównej Rzeczy warszawskie i odnowionych wnętrz Muzeum Warszawy, prowadzone przez dr Magdalenę Wróblewską, Pełnomocniczkę Dyrektora ds. naukowo-badawczych, fot. MW

10.00–00.00

Bezpłatne zwiedzanie wystawy stałej.

Muzeum Warszawskiej Pragi 18.00–00.00 ORGANIZACJA: Katarzyna Chudyńska-Szuchnik, Karolina Jusińska, Ewa Kalnoj-Ziajkowska, Adam Lisiecki, Maciej Malinowski, Anna Mizikowska, Anna Wigura, Jolanta Wiśniewska WSPÓŁPRACA: Warszawskie Muzeum Tańca

Bezpłatne zwiedzanie wystawy stałej oraz wystawy czasowej Projekt Praga z komentarzem pracowników Muzeum, przybliżającym historię poszczególnych eksponatów i poruszającym towarzyszące im zagadnienia; pokazy Warszawskiego Muzeum Tańca na dziedzińcu Muzeum, nawiązujące do stylu tanecznego Tacjanny Wysockiej, Felixa Parnella, Janiny Mieczyńskiej i Poli Nireńskiej. Zwiedzanie wystawy stałej Muzeum Ordynariatu Polowego, fot. MW

Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry 12.00‒20.00

Bezpłatne zwiedzanie wystawy stałej wzbogaconej o nowe eksponaty.

Zwiedzanie wystawy stałej Muzeum Warszawskiej Pragi, fot. MW

177

178

Wystawy Wystawy czasowe 20 maja – 1 października

Projekt Praga MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi KURATORZY, AUTORZY SCENARIUSZA: Ewa Kalnoj-Ziajkowska i Adam Lisiecki ARANŻACJA: Klementyna Świeżewska PROJEKT IDENTYFIKACJI GRAFICZNEJ: Joanna Bębenek

Projekt Praga

PROJEKT KOLAŻY: Małgorzata Czekajło FOTOGRAFIE: Anna Szwałkiewicz GRAFIKI: Joanna Bębenek, Artur Wosz ŚWIATŁO: Marek Góreczny ANIMACJA: Michał Waniek SKŁAD: Marta Myszewska REDAKCJA i KOREKTA: Katarzyna Lisiecka, Tadeusz Baranowski PRODUKCJA i REALIZACJA: Marta Bernatowicz,

wystawa 20 maja – 1 października 2017

Małgorzata Czekajło, Ewa Kalnoj-Ziajkowska, Patrycja Labus-Sidor, Klementyna Świeżewska, Piotr Kowalski

Muzeum Warszawskiej Pragi Oddział Muzeum Warszawy Ul. Targowa 50/52

ORGANIZACJA WYDARZEŃ TOWARZYSZĄCYCH: Ewa Kalnoj-Ziajkowska i Adam Lisiecki FILM Praga dla początkujących. Domy i ulice SCENARIUSZ: Ewa Kalnoj-Ziajkowska, Adam Lisiecki

muzeumpragi.pl facebook.com/muzeum.warszawy instagram.com/muzeumwarszawy

Projekt graﬁczny Joanna Bębenek / Muzeum Warszawy | Projekt kolażu Małgorzata Czekajło

Plakat wystawy, proj. Joanna Bębenek, kolaż Małgorzata Czekajło

KIEROWNICTWO ARTYSTYCZNE: Bartosz Gregorek ANIMACJA I POSTPRODUKCJA: Studio Animacji i Postprodukcji Obrazu Łukasz Gregorek DŹWIĘK: NoiseRoom LEKTORKA: Izabela Szela PRODUKCJA: Łukasz Gregorek

Gabinet Portretów, fot. Marcin Czechowicz

Wernisaż wystawy, fot. MW

179

Praga to niekończący się projekt. Swój współczesny wygląd zawdzięcza wielu pomysłom, różnym planom, decyzjom i ciągłym przemianom. Niektóre z nich doceniamy, uważając, że ta część Warszawy „ma klimat”; inne znów krytykujemy, mówiąc, że „kiedyś było lepiej”. Wystawa starała się odpowiedzieć na pytanie o wizerunek Pragi. Opowiadała o genezie i obecnej kondycji niektórych kamienic i fabryk, przedstawiała historię zielonych alej. Opisywała charakter Parku Praskiego, mówiła o znaczeniu linii kolejowej oraz o tym, czym była kiedyś i czym jest współcześnie ul. Targowa. Wystawa poświęcona była wybranemu fragmentowi Pragi Północ, ale poruszone zagadnienia są istotne w kontekście zagospodarowania innych miast Polski.

Wystawy

Fragmenty wystawy, fot. MW

Wydarzenia towarzyszące (ZOB. WIĘCEJ Muzeum Warszawskiej Pragi, s. 132)

17 CZERWCA | WARSZTATY

29 CZERWCA | WYKŁAD

Kolaż praski

Na winklu Ząbkowskiej i Targowej. Kilka historii jednego skweru

PROWADZENIE: Małgorzata Czekajło 25 MAJA | SPACER

Wszystkie twarze Targowej

PROWADZENIE: Adam Lisiecki 18 CZERWCA | OPROWADZANIE KURATORSKIE

PROWADZENIE: Adam Lisiecki

1 LIPCA | SPACER 24 CZERWCA | WARSZTATY

3 CZERWCA | SPACER

Co rośnie na ulicach Pragi?

Kolaż praski

Tajemnice Parku Praskiego PROWADZENIE: Adam Lisiecki

PROWADZENIE: Małgorzata Czekajło

PROWADZENIE: dr hab. Jacek Borowski

22 LIPCA | SPACER 25 CZERWCA | OPROWADZANIE KURATORSKIE

4 i 11 CZERWCA | OPROWADZANIA KURATORSKIE

Spacer śladami kolei Petersburg-Warszawa PROWADZENIE: dr hab. Zbigniew Tucholski

180

Wystawy czasowe

12 SIERPNIA | SPACER

10 WRZEŚNIA | WARSZTATY

Brzuchy kamienic, cz. 1

Kolaż Praski

PROWADZENIE: Piotr Kilanowski

PROWADZENIE: Małgorzata Czekajło

26 SIERPNIA | SPACER

14 WRZEŚNIA | WYKŁAD

Brzuchy kamienic, cz. 2

Warszawska Praga miała być inna, cz. 2

PROWADZENIE: Piotr Kilanowski

PROWADZENIE: Ewa Kalnoj-Ziajkowska

27 SIERPNIA | WARSZTATY

16 WRZEŚNIA | SPACER

Kamienice

Wódka, silniki, kosmetyki! Gdzie się podziały praskie fabryki? Cz. 2

PROWADZENIE: Margerita i Jan Szulińscy

Spacer Brzuchy kamienic, fot. MW

PROWADZENIE: Adam Lisiecki 7 WRZEŚNIA | WYKŁAD

Warszawska Praga miała być inna, cz. 1 PROWADZENIE: Adam Lisiecki

21 WRZEŚNIA | DEBATA

Miejsca pracy na Pradze dawniej i dziś PROWADZENIE: dr Katarzyna Sadowy (OW SARP)

9 WRZEŚNIA | SPACER

Wódka, silniki, kosmetyki! Gdzie się podziały praskie fabryki? Cz. 1

30 WRZEŚNIA, 1 PAŹDZIERNIKA | OPROWADZANIA KURATORSKIE

PROWADZENIE: Adam Lisiecki Wydarzenia towarzyszące wystawie Projekt Praga były realizowane jako część cyklu Wokół rewitalizacji (ZOB. WIĘCEJ Muzeum Warszawskiej Pragi, s. 119)

20 czerwca 2017 – 1 marca 2018

Rosa Bailly – żyłam z Wami, cierpiałam i płakałam z Wami

ORGANIZATORZY: Muzeum Ordynariatu Polowego we współpracy z Konfraternią Świętego Apostoła Jakuba Starszego przy Katedrze Polowej WP i Fundacją Pamięci Rosy Bailly KURATOR: dr Jacek Macyszyn

Wystawa poświęcona Rosie Bailly (1890– 1976), francuskiej poetce, propagatorce kultury i literatury polskiej we Francji, opiekunce polskich żołnierzy w czasie II wojny światowej.

17 października 2017 – 28 stycznia 2018

Tarchomin ’80 MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi

PRODUKCJA: Jolanta Wiśniewska

ORGANIZATORZY: Fundacja AVE, Muzeum

REALIZACJA: Ksenia Góreczna, Marek Lisik,

Warszawskiej Pragi, Wirtualne Muzeum Białołęki

Michał Tański, Krzysztof Świerczewski,

KOMISARZE WYSTAWY: Jolanta Wiśniewska,

Dział Logistyki MW

Bartłomiej Włodkowski

KOORDYNACJA WYDARZEŃ TOWARZYSZĄCYCH:

AUTOR ZDJĘĆ: Wiesław Antosik

Jolanta Wiśniewska

WSPOMNIENIA: Marta Antosik

WSPÓŁORGANIZATOR WYDARZEŃ

KONCEPCJA: Fundacja AVE

TOWARZYSZĄCYCH: Fundacja AVE

TEKSTY: Bartłomiej Włodkowski

PATRONI MEDIALNI: Portal mieszkańców Białołęki

FOTOGRAFIA TARCHOMINA Z LOTU PTAKA:

TUBIALOLEKA.PL, Wirtualna Grupa Sąsiedzka na

Marek Ostrowski

Facebooku Białołęka i Tarchomin

wystawa

MIEJSCE: Muzeum Ordynariatu Polowego

Spacer Wódka, silniki, kosmetyki! Gdzie się podziały praskie fabryki?, fot. MW

październik 2017 – styczeń 2018

TARCHOMIN ` `80 80

ARANŻACJA: Alicja Ilgiewicz GRAFIKI DO ARANŻACJI WYSTAWY:

FILM

Elżbieta Wiśniewska

Tarchomin ’80

PROJEKT IDENTYFIKACJI GRAFICZNEJ:

REŻYSERIA: Robert Sadownik

Joanna Bębenek Muzeum Warszawskiej Pragi Oddział Muzeum Warszawy Ul. Targowa 50/52

WIRTUALNE MUZEUM BIAŁOŁĘKI

organizatorzy

WIRTUALNE MUZEUM BIAŁOŁĘKI

patroni medialni:

muzeumpragi.pl | facebook.com/muzeum.warszawskiej.pragi | instagram.com/muzeumwarszawy

Plakat wystawy, proj. Joanna Bębenek

181

Wystawy

WernisaĹź wystawy, fot. MW

Fragmenty wystawy, fot. MW

182

Wystawy czasowe

Prezentacja fotografii Wiesława Antosika (1938–2013), absolwenta Łódzkiej Szkoły Filmowej, operatora TVP oraz mieszkańca bloku przy ul. Antalla na warszawskim Tarchominie. Udostępnione i opatrzone komentarzem przez jego córkę Martę zdjęcia nie są wyłącznie kronikami domowymi. W latach 80. XX wieku Antosik uwieczniał świat na czarno-białych kliszach. To opowieść o Tarchominie, którego nie ma. I o rewolucji. Wiesław Antosik utrwalił bowiem moment, kiedy to na teren osady, między pola i lasy, zaczęło wdzierać się miasto. Zachowane fotografie to nie tylko obraz blokowiska, ale przede wszystkim kadry z życia ludzi, którzy tam zamieszkali. Ekspozycja została przygotowana przez Fundację Ave, uzupełniona i zaaranżowana we wnętrzach Muzeum Warszawskiej Pragi. Integralną częścią wystawy był zrealizowany przez fundację film dokumentalny Tarchomin ’80.

Wydarzenia towarzyszące

18 LISTOPADA | WARSZTATY Z CYKLU

(ZOB. WIĘCEJ Muzeum Warszawskiej Pragi, s. 133)

Mała Akademia Praska

Urodziny Tarchomina 17 PAŹDZIERNIKA | WERNISAŻ WYSTAWY

PROWADZENIE: Bartłomiej Włodkowski (Fundacja Ave)

21 i 22 PAŹDZIERNIKA | WYCIECZKA

Ikarusem na Tarchomin

7 GRUDNIA | SPOTKANIE AUTORSKIE

PROWADZENIE: Marta Antosik, Bartłomiej

Tarchomin ’80 – prezentacja albumu

Włodkowski (Fundacja Ave)

PROWADZENIE: Jolanta Wiśniewska, Bartłomiej Włodkowski (Fundacja Ave)

Wycieczka Ikarusem na Tarchomin, fot. Jacek Wiśniewski

14 listopada – 31 grudnia

Nowe nabytki Muzeum Warszawy MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi KURATORKI: Agnieszka Dąbrowska, Monika Siwińska

Nowe nabytki Muzeum Warszawy

ARANŻACJA: Ksenia Góreczna, Ewa Lenczewska PROJEKT IDENTYFIKACJI GRAFICZNEJ:

W 2017 roku do zbiorów Muzeum Warszawy zakupiono, dzięki dofinansowaniu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, kolekcję 78 projektów warsztatowych wytwórni Bracia Łopieńscy. Muzeum gromadzi wyroby tej firmy od lat 50. XX wieku i obecnie ma ich ponad 80. Wśród nich są przede wszystkim brązy (medale, plakiety, rzeźby, przedmioty dekoracyjne, redukcje pomników), a także kilka użytkowych sreber oraz plater. Zespół projektów z firmy Bracia Łopieńscy to niezwykle cenne uzupełnienie tej bogatej kolekcji. Dotychczas Muzeum nie posiadało w swych zbiorach materiałów, które dokumentują pracę twórczą poprzedzającą wykonanie wyrobu. Kolekcja ukazuje także, jak różnorodna pod względem asortymentu i stosowanego wzornictwa była oferta tego najbardziej znanego warszawskiego zakładu brązowniczego.

Joanna Bębenek

PRODUKCJA: Ksenia Góreczna, Marek Lisik,

Działalność warszawskiej Spółdzielni Artystów Ład jest jednym z najciekawszych zjawisk w sztuce polskiej XX wieku. Spółdzielnia powstała w 1926 roku z inicjatywy profesorów i studentów Warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych. Zrzeszała pracownie, w których pod okiem projektantów pracowali rzemieślnicy. W latach międzywojennych przygotowywano tam projekty wyposażenia wnętrz ważnych instytucji państwowych: ambasad, konsulatów ministerstw. W czasie wojny znaczna część dokumentacji i dorobku Ładu uległa zniszczeniu. W 1945 roku reaktywowano ją jako Spółdzielnię Pracy Architektury Wnętrz, którą w 1950 roku podporządkowano Cepelii. Ład ostatecznie rozwiązano w 1996 roku.

Krzysztof Świerczewski, Michał Tański Dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury

Nowe nabytki Muzeum Warszawy

W 2010 roku Muzeum Warszawy przy wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego zakupiło spuściznę po Spółdzielni. W 2017 roku, dzięki kolejnej dotacji MKiDN pozyskaliśmy następną partię ładowskich pamiątek – tkaniny i projekty tkanin żakardowych autorstwa Zofii Matuszczyk-Cygańskiej.

i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Kolekcje muzealne 2017

W zgromadzonym w Muzeum Warszawy zbiorze zabytków, związanych z wytwarzaniem tkanin żakardowych jest obecnie ponad 1800 pozycji inwentarzowych. To urządzenia tkackie, projekty, rysunki techniczne, łańcuchy kart żakardowych, próbki tkanin w różnych koloryzacjach, wreszcie przykłady wielkoformatowych żakardowych tkanin dekoracyjnych. Ładowskie tkaniny, a zwłaszcza żakardy, zaliczyć należy do kanonu arcydzieł polskiego wzornictwa. Kluczową rolę w upowszechnieniu tkanin żakardowych i podniesieniu ich walorów artystycznych przypisać należy Lucjanowi Kintopfowi. Kontynuatorami tej idei byli uczniowie Kintopfa i artyści, którzy podjęli współpracę z Ładem w latach powojennych.

W skład zakupionego zespołu wchodzą rysunki z różnych etapów istnienia zakładu – od pierwszych lat XX wieku, aż po lata 30. XX wieku. Znajdują się na nich projekty m.in.: talerzy, zegarów, serwisu do herbaty, grotów do sztandarów, świeczników, tacy, paramentów kościelnych, kraty okiennej, drzwi do warszawskiego soboru, tablicy pamiątkowej, ryngrafu, okuć. Rysunki są zazwyczaj opatrzone warsztatowymi notatkami, obliczeniami, zawierają również numery modeli i pieczęcie firmowe. Zespół projektów warsztatowych wytwórni Bracia Łopieńscy przetrwał dzięki staraniom rodziny, która przez cztery pokolenia prowadziła firmę. Ze względu na zniszczenia wojenne oraz nietrwałość tego typu materiałów projekty stanowią dla Muzeum Warszawy bardzo interesujący materiał badawczy i wystawienniczy.

Zofia Matuszczyk-Cygańska (1915–2011), artystka malarka i projektantka tkanin, w latach 1950–1954 pełniła obowiązki kierownika artystycznego warsztatów tkackich Ładu. W zbiorach Muzeum Warszawy znajdują się liczne projekty i rysunki techniczne jej tkanin. Zbiór uzupełniają próbki tkanin wykonanych według tych projektów oraz odpowiadające im łańcuchy kart żakardowych. Wartość zakupionych ostatnio tkanin podnosi fakt, że powstawały one z myślą o wnętrzach warszawskich gmachów użyteczności publicznej.

Oprac. Monika Siwińska Fot. Adrian Czechowski, Igor Oleś

Projekty warsztatowe warszawskiej wytwórni Bracia Łopieńscy

Dofinansowanie zadania ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu: Kolekcje muzealne Zadanie: Zakup kolekcji projektów warsztatowych warszawskiej wytwórni Bracia Łopieńscy.

183

Tkaniny i projekty tkanin żakardowych Zofii Matuszczyk-Cygańskiej Oprac. Agnieszka Dąbrowska Fot. Adrian Czechowski, Grażyna Kułakowska, Igor Oleś Dofinansowanie zadania ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu: Kolekcje muzealne 2017. Zadanie: Zakup kolekcji tkanin i projektów tkanin żakardowych.

Foldery towarzyszące wystawie, proj. Joanna Bębenek

Warsztaty Tkackie Spółdzielni Artystów „Ład”

Wystawy

Tkaniny żakardowe według projektu Zofii Matuszczyk-Cygańskiej, powstałe w Warsztatach Tkackich Spółdzielni Artystów „Ład”, fot. MW

Projekty warsztatowe sreber i brązów z firmy Bracia Łopieńscy, fot. MW

Tkaniny i projekty tkanin żakardowych Zofii Matuszczyk-Cygańskiej, związanej z Warsztatami Tkackimi Spółdzielni Artystów „Ład”, oraz projekty warsztatowe z warszawskiej wytwórni Bracia Łopieńscy to nowe nabytki do zbiorów Muzeum Warszawy. Działalność warszawskiej Spółdzielni Artystów „Ład” jest jednym z najciekawszych zjawisk w sztuce polskiej XX wieku. W zbiorach Muzeum znajduje się ponad 1800 zabytków związanych z wytwarzaniem ładowskich tkanin: urządzenia tkackie, projekty, rysunki techniczne, łańcuchy kart żakardowych, próbki tkanin w różnych koloryzacjach, przykłady wielkoformatowych żakardowych tkanin dekoracyjnych. Pokazywane na wystawie tkaniny były przeznaczone do dekoracji wnętrz warszawskich gmachów użyteczności publicznej. Projekty sreber i brązów pochodzą z warszawskiej wytwórni Bracia Łopieńscy, założonej w 1862 roku, jednej z najstarszych – do dzisiaj istniejących – warszawskich firm brązowniczych. Ze względu na stan zachowania projektów na wystawie zaprezentowano 21 spośród 78 zakupionych prac. Były to rysunki, które udało się poddać konserwacji w 2017 roku.

184

Wystawy czasowe

16 listopada 2017 – 15 kwietnia 2018

Co słychać na Pradze? MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi KURATORKA, AUTORKA SCENARIUSZA: Anna Mizikowska NAGRANIE: Agnieszka Rogińska i Magdalena Wojtulanis ARANŻACJA: Studio Rygalik WYKONANIE: Stolprof Bogdan Kudlak WYKONANIE TYFLOMAPY: Zbigniew Hortyński WYKONANIE TYFLOGRAFIK: firma Altix PROJEKT IDENTYFIKACJI GRAFICZNEJ: Joanna Bębenek PRODUKCJA: Anna Mizikowska REALIZACJA: Ksenia Góreczna, Marek Góreczny KOORDYNACJA WYDARZEŃ TOWARZYSZĄCYCH: Ewa Kalnoj-Ziajkowska, Magdalena Staroszczyk, Anna Wigura OSOBY I INSTYTUCJE UDOSTĘPNIAJĄCE DŹWIĘKI, EKSPONATY, UDZIELAJĄCE ZGÓD NA NAGRANIA: Fundacja PBG, Dariusz Czop i Tramwaje Warszawskie, LOTTE Wedel, Galeria Wileńska, Pszczelarium, Szpital Praski, parafia katedralna św. Michała Archanioła i św. Floriana, parafia katedralna św. Marii Magdaleny, Teatr Baj, Teatr Powszechny, Teatr Rampa, Pożar w Burdelu, pub Łysy Pingwin, pan Andrzej Renes, pan Marek Sułek, Warszawski Ogród Zoologiczny, Orkiestra Sinfonia Varsovia, Instytut Muzyki i Tańca – twórcy aplikacji Orkiestrownik, Organizacji UEFA i Archiwum Polskiego Radia.

Plakat wystawy, proj. Joanna Bębenek

Wernisaż wystawy, fot. MW

Fragmenty wystawy, fot. MW

185

Wystawy

Inspiracją tego nietypowego portretu prawobrzeżnej Warszawy były internetowe mapy dźwiękowe. Wystawa dawała możliwość innego, pozawzrokowego, poznawania przestrzeni miasta. Stworzono ją przy użyciu narzędzi ułatwiających odbiór przez osoby niewidome i niedowidzące; była także dostępna dla osób poruszających się na wózkach inwalidzkich.

Fragmenty wystawy, fot. MW

Wydarzenia towarzyszące (ZOB. WIĘCEJ Muzeum Warszawskiej Pragi, s. 134) 25 LISTOPADA | WARSZTATY

Warsztaty lalkowe z Kony Puppets

9 i 10 GRUDNIA | WARSZTATY

14 GRUDNIA | SŁUCHOWISKO

Warsztaty rzeźbiarskie

(SILENT THEATRE)

PROWADZENIE: Marek Sułek

Życie mimo wszystko PROWADZENIE: Grupa Artystyczna Teraz Poliż

PROWADZENIE: Konrad Kony Czarkowski (Praski Teatr Lalek Kony Puppets)

LEKCJA TOWARZYSZĄCA

Dźwiękowy pejzaż Pragi

26 LISTOPADA | SPEKTAKL

Kraina Muppetów

GRUPA DOCELOWA: dzieci w wieku przedszkolnym;

PROWADZENIE: Konrad Kony Czarkowski

uczennice i uczniowie szkół podstawowych

(Praski Teatr Lalek Kony Puppets)

PROWADZENIE: Magdalena Staroszczyk Podczas zajęć uczestnicy zwiedzali wystawę, rozma-

3 GRUDNIA | SPACER

wiali o dźwiękach miasta, następnie wspólnie tworzyli

Praski spacer literacki

dźwiękowy pejzaż Pragi, angażując do tego ciało i głos.

PROWADZENIE: Paweł Dunin-Wąsowicz

Warsztaty rzeźbiarskie z Markiem Sułkiem, fot. MW

186

Wystawy czasowe

1–17 grudnia

Fabryka Sensów Osobistych MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi AUTORZY ZDJĘĆ: Paweł Starzec, Jakub Szafrański, Jakub Siedlecki, Kamila Adamowicz, Krzysztof Sienkiewicz, Marlena Jabłońska, Natalia Mikołajczuk, Agata Kubis, Ryszard Szpytman, Sobiesław Franczak, Sylwia Rowicka MONTAŻ: Maciej Duklewski, Mikołaj Syska, Krzysztof Świerczewski OPIEKA: Katarzyna Kuzko-Zwierz

Prezentacja zdjęć powstałych w ramach warsztatów będących częścią projektu Fabryka Sensów Osobistych – FSO 2017. Uczestnicy i uczestniczki warsztatów fotografowali dawną fabrykę na Żeraniu w ujęciu reporterskim i topograficznym. Powstałe obrazy odtwarzają więź między dawnymi pracownikami i pracownicami zakładów a przestrzenią, pod dachem której spędzali często przez kilka dekad życia. Wnętrza dawnej fabryki zaskoczyły fotografujących swoją plastyką, a dawni pracownicy bogactwem opowiadanych historii. Powstałe podczas warsztatów zdjęcia podejmują dialog z tożsamością i historią fabryki. Fragment wystawy, fot. MW

Wydarzenia towarzyszące (ZOB. WIĘCEJ Muzeum Warszawskiej Pragi, s. 134) 1 GRUDNIA | DEBATA

Kultura robotników czy z robotnikami w tle? MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi PROWADZENIE: Maciej Duklewski, Karolina Grzegorczyk GOŚCIE: dr hab. Błażej Brzostek, dr Przemysław Sadura, dr Dorota Sosnowska, Jolanta Zientek-Varga

Debata Kultura robotników czy z robotnikami w tle? Na zdjęciu: dr hab. Błażej Brzostek, dr Dorota Sosnowska, Jolanta Zientek-Varga, dr Przemysław Sadura, współprowadzący spotkanie Maciej Duklewski

187

Wystawy

6 grudnia 2017 – 18 marca 2018

Mikrokosmos rzeczy. Publiczne i prywatne życie kolekcji MIEJSCE: Siedziba główna Muzeum Warszawy

REALIZACJA: Ksenia Góreczna, Marek Góreczny,

KURATOR: Tomasz Fudala

Ewa Lenczewska, Marek Lisik, Krzysztof Świerczewski,

WSPÓŁPRACA: dr Magdalena Wróblewska

Michał Tański

KONSULTACJE MERYTORYCZNE:

WSPÓŁPRACA: Szymon Ignatowicz, Jan Jurkiewicz,

Barbara Hensel-Moszczyńska

Anna Kudzia, Paweł Sobczak, Marcin Szubiak

ARCHITEKTURA WYSTAWY: Pracownia Macieja

WYKONAWCA: Status Quo

Siudy: Kuba Andrzejewski, Tomasz Czuban, Maciej Polakowski, Maciej Siuda

Eksponaty pokazane na wystawie zostały zakupione

PRACE ARTYSTYCZNE:

i zakonserwowane w ramach projektu pn. Modernizacja,

Zuzanna Ziółkowska-Hercberg

konserwacja oraz digitalizacja obiektów zabytkowych

IDENTYFIKACJA WIZUALNA: Maciej Chodziński

siedziby głównej Muzeum Warszawy przy Rynku

OPIEKA REDAKCYJNA: Katarzyna Sobolewska,

Starego Miasta w Warszawie, zrealizowanego w ramach

Urszula Drabińska

programu Konserwacja i rewitalizacja dziedzictwa kul-

TŁUMACZENIE: Arthur Barys, Jan Szelagiewicz

turowego. Wsparcie udzielone z funduszy norweskichi

PRODUKCJA: Barbara Domaradzka, Katarzyna

funduszy EOG, pochodzących z Islandii, Liechtensteinu

Grinberg, Kamila Hołubowicz, Julia Kern-Protassewicz,

i Norwegii, oraz środków krajowych.

Urszula Kozikowska, Klementyna Świeżewska, Jakub Telec

Plakat wystawy, proj. Maciej Chodziński

Wernisaż Historię Muzeum Warszawy można opowiedzieć jako losy rzeczy, które z prywatnych przedmiotów codziennego użytku stały się muzealiami. Dzięki entuzjastom historii Warszawy przedmioty ukryte w mieszczańskich kufrach i kredensach wystąpiły w nowej roli – obiektów w muzealnej kolekcji, otwartej dla szerokiej publiczności. Prywatne zbiory były kształtowane w zgodzie z gustami swoich właścicieli. Po wprowadzeniu ich do przestrzeni publicznej, jaką jest muzeum, stały się wspólnym dobrem i są prezentowane na wystawach, służą badaniom nad dziejami miasta oraz edukacji. Pierwsza wystawa czasowa w poddanych renowacji kamienicach Muzeum Warszawy przy Rynku Starego Miasta opowiadała o codziennej pracy muzealników i przygotowaniach, jakim poddawane są obiekty wydobywane z magazynów na spotkanie z widzem. Odsłaniała historię tworzenia kolekcji i wysiłków w celu przywrócenia jej blasku. Zaglądała do nieznanych szerszej publiczności specjalistycznych pracowni, by przybliżyć najważniejsze etapy opieki nad zbiorami. Prezentowane eksponaty pochodziły z różnych epok, a sama wystawa była wynikiem gry procesami ukrywania i ujawniania, magazynowania i wystawiania. Widzowie mogli prześledzić czynności wykonywane na przedmiotach z muzealnych kolekcji: inwentaryzację, przechowywanie, badanie czy konserwację. W tle wystawy zaprezentowano dzieje zbiorów i trzy etapy historii Muzeum: jego utworzenie w kręgu entuzjastów (1936), okres powojennego modernistycznego wystawiennictwa poświęconego siedmiu wiekom historii miasta (1955) oraz nową koncepcję gabinetów tematycznych ukształtowaną po gruntownej renowacji budynku (2010–2017).

Fot. Wojciech Radwański

188

Wystawy czasowe

Fot. Wojciech Radwański

Dokumentacja wystawy

Fot. Wojciech Radwański

189

Wystawy

Wydarzenia towarzyszące 5 GRUDNIA | WERNISAŻ ZAMKNIĘTY 10 GRUDNIA | OPROWADZANIE KURATORSKIE PROWADZENIE: Tomasz Fudala, Maciej Siuda 14 STYCZNIA 2018 | OPROWADZANIE KURATORSKIE Z OKAZJI FINAŁU WOŚP PROWADZENIE: Tomasz Fudala 18 MARCA 2018 | OPROWADZANIE KURATORSKIE PROWADZENIE: Tomasz Fudala 18 MARCA 2018 | OPROWADZANIE KURATORSKIE PROWADZENIE: Tomasz Fudala, Zuzanna Ziółkowska-Hercberg

Fot. Wojciech Radwański

190

Wystawy czasowe

Fot. Wojciech Radwański

14 grudnia 2017 – 7 stycznia 2018

Warsztaty psychogeograficzne MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi KURATORZY: Daniel Chmielewski, Ewa Kalnoj-Ziajkowska

Wystawa podsumowująca dziecięce warsztaty komiksowo-historyczne o Pradze.

ORGANIZATORZY: Klub Dzika Strona Wisły, Dom Kultury TUPraga, Muzeum Warszawskiej Pragi Projekt realizowany dzięki środkom Funduszu Animacji Kultury

15 grudnia 2017 – 15 marca 2018

Świętuję na Pradze MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi

Zadanie pn. projekt badawczy i popularyzatorski

KURATORKA: Anna Mizikowska

Archiwum Historii Mówionej Świętuję na Pradze

WYBÓR I MONTAŻ FRAGMENTÓW:

zostało dofinansowane ze środków Ministra Kultury

Anna Mizikowska

i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu

NAGRANIA: Matylda Kuczyńska, Julia Machnowska,

Kultura ludowa i tradycyjna.

Monika Wesołowska, Kamila Zacharuk, Błażej Culepa TŁUMACZENIE: Oleksandra Mazur, Mateusz Motyka PROJEKT IDENTYFIKACJI GRAFICZNEJ: Joanna Bębenek PRODUKCJA: Anna Mizikowska REALIZACJA: Dział Logistyczny MW

191

Wystawa Archiwum Historii Mówionej Muzeum Warszawskiej Pragi, podsumowująca projekt badawczy o tym samym tytule. W 2017 roku zespół Muzeum Warszawskiej Pragi pytał, które święta są najbliższe prażanom. Czy mają własne, lokalne, święta? Jak celebrują ważne chwile? Wystawa prezentowała fragmenty relacji historii mówionej o rodzinnych niedzielach, zabawach w gronie sąsiadów, obrzędach harcerzy i świętach państwowych, a przede wszystkim o Bożym Narodzeniu, które mieszkańcy Pragi wspominali najchętniej.

Wystawy

Wystawy poza siedzibą Muzeum Polska ilustracja książkowa dla dzieci i młodzieży z lat 50–80. XX wieku MIEJSCE: Wojewódzka Biblioteka Pedagogiczna w Kielcach KURATORKA I AUTORKA ARANŻACJI: Maria Biegańska SCENARIUSZ: Maria Biegańska, Barbara Rogalska PROJEKT IDENTYFIKACJI GRAFICZNEJ: Magdalena Piwowar KOORDYNACJA: Maria Biegańska, Łukasz Kwiecień (Biblioteka w Kielcach)

Gościnny pokaz wystawy zorganizowanej w Muzeum Drukarstwa w 2016 roku (ZOB. WIĘCEJ Sprawozdanie Muzeum Warszawy 2016, s. 173). Ekspozycja przybliżała prace wybitnych twórców polskiej szkoły ilustracji. Zwracała uwagę na projektowanie książki dla młodszych czytelników – rozwiązania graficzne i typograficzne; elementy tworzące jej styl i charakter.

Wystawa zdjęć eksponatów Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej MIEJSCE: GALERIA W-Z, ul. Krakowskie Przedmieście 85 AUTORZY: Adrian Czechowski, Igor Oleś KURATORZY: prof. Iwona Arabas, Magdalena Ciepłowska, Marcin Więcek, Anna Zabiegałowska-Sitek OPRACOWANIE GRAFICZNE WYSTAWY: Joanna Bębenek

15 maja – 31 sierpnia

Wystawa artystycznych zdjęć eksponatów ze zbiorów Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej, wykonanych przez muzealnych fotografów do katalogu nowej wystawy stałej Muzeum Res pharmaceuticae (ZOB. WIĘCEJ Wydawnictwa, s. 326).

PRODUKCJA: Urszula Kozikowska, Klementyna Świeżewska, Ksenia Góreczna, Marek Lisik, Krzysztof Świerczewski WYSTAWA TOWARZYSZĄCA OTWARCIU WYSTAWY STAŁEJ MUZEUM FARMACJI IM. MGR FARM. ANTONINY LEŚNIEWSKIEJ

Naczynia apteczne wykonane ze szkła turkusowego, XIX–XX w., fot. Adrian Czechowski, Igor Oleś

Fragment wystawy, fot. Adrian Czechowski

192

4–30 września

Wystawy poza siedzibą Muzeum

8 września – 13 października

Farmacja na Uniwersytecie MIEJSCE: Gmach Starej Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego, ul. Krakowskie Przedmieście 26/28 KURATOR: dr hab. Iwona Arabas, prof. PAN WSPÓŁPRACA: dr hab. Hubert Kowalski, prof. UW, Adam Tyszkiewicz, Magdalena Ciepłowska, Anna Zabiegałowska-Sitek ORGANIZATORZY: Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej, Muzeum Uniwersytetu Warszawskiego PROJEKT EKSPOZYCJI: dr Adam Tyszkiewicz PROJEKT IDENTYFIKACJI GRAFICZNEJ I BROSZURY: Joanna Bębenek

Wystawa planszowa poświęcona początkom edukacji farmaceutycznej na Uniwersytecie Warszawskim, obejmująca okres od 1809 roku, czyli powołania w Warszawie Gabinetu Farmaceutycznego przy Szkole Lekarskiej (nazywanej również Wydziałem Lekarskim), do wybuchu II wojny światowej. Farmacja miała wówczas ugruntowaną pozycję na uczelni i była traktowana jako dziedzina nauki, równoprawna z innymi kierunkami, w randze wydziału. Na wystawie zaprezentowano dawne fotografie, dokumenty, insygnia wydziałowe i miejsca związane z dziejami farmacji na uniwersytecie.

FARMACJA NA UNIWERSYTECIE wystawa: 7 września – 13 października 2017 Stara Biblioteka Uniwersytecka Kampus Główny UW Krakowskie Przedmieście 26/28 ORGANIZATORZY:

PARTNER:

Plakat wystawy, proj. Joanna Bębenek

Oprowadzanie kuratorskie, fot. MW

Srebrny łańcuch wydziału farmaceutycznego, zaprojektowany przez Józefa Smolińskiego, wykonany przez pracownię Braci Łopieńskich. Insygnium wykorzystuje obecnie Wydział Polonistyki UW, fot. MW

193

Wystawy

Na miarę Stopy MIEJSCE: Centrum Kreatywności, ul. Targowa 56 KURATORKA: Katarzyna Chudyńska-Szuchnik PRODUKCJA: Katarzyna Chudyńska-Szuchnik, Ksenia Góreczna WYSTAWA MUZEUM WARSZAWSKIEJ PRAGI W RAMACH FESTIWALU WAWA DESIGN DAYS

9–17 września Wystawa prezentująca wybrane prototypy powstałe w ramach programu edukacyjnego Projektowanie oparte na rzemiośle, realizowanego przez Muzeum Warszawskiej Pragi i Wydział Wzornictwa Akademii Sztuk Pięknych. Nowe oblicze miarowego obuwia było efektem pomysłowości studentów wydziału. Dzięki Muzeum Warszawskiej Pragi mieli oni możliwość kontaktu i współpracy z tradycyjnymi szewcami. Wystawa przedstawiała mokasyny zaprojektowane przez Ewelinę Czaplicką-Ruduchę, Buty+ według projektu Eweliny Czaplickiej-Ruduchy i Jana Garstki, Buty technologiczne według projektu Marka Głogowskiego, rodzinę butów uniwersalnych zaprojektowanych przez Elizę Chojnacką i Gabrielę Szałańską.

16 września – 26 listopada

Festiwal Warszawa w Budowie 9

PRODUKCJA WYSTAWY PLAC DEFILAD: KROK DO PRZODU: Julia Kern-Protassewicz (Muzeum Warszawy), Szymon Maliborski, Aleksandra Nasiorowska, Dominik Skrzypkowski (Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie); Igor Sekuła (Galeria Studio); Magda Bałycz, Przemysław Szulczewski (STUDIO teatrgaleria) PRODUKCJA INSTALACJI ZEWNĘTRZNEJ NA PLACU DEFILAD (Plac Centralny 1 : 1, Place w Placu, Stanowisko plac): Klementyna Świeżewska, Julia Kern-Protassewicz (Muzeum Warszawy) PRODUKCJA WYSTAWY KONKURSOWEJ PLAC CENTRALNY: Julia Kern-Protassewicz, Marek Lisik (Muzeum Warszawy); Aleksandra Nasiorowska, Szymon Maliborski, Szymon Ignatowicz (Muzeum Sztuki Nowoczesnej) PRODUKCJA PROGRAMU TOWARZYSZĄCEGO: Agnieszka Najder, Katarzyna Koślacz, Katarzyna Grinberg (Muzeum Warszawy); Aleksandra Nasiorowska (Muzeum Sztuki Nowoczesnej) PRODUKCJA WIRTUALNEJ STREFY EKONOMICZNEJ: Agnieszka Szreder, Rafał Żwirek; Agnieszka Najder (Muzeum Warszawy) MENEDŻER PROJEKTU: Julia Kern-Protassewicz (Muzeum Warszawy); Joanna Żarnecka (Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie) OPRACOWANIE TYPOGRAFICZNE WYSTAW: Piotr Chuchla IDENTYFIKACJA FESTIWALU: Piotr Chuchla, Ludovic Balland Typography Cabinet KOMUNIKACJA/PROMOCJA: Dagmara Mazurek, Dominik Witaszczyk (Muzeum Warszawy); Iga Winczakiewicz, Anna Tryc-Bromley (Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie) PROGRAM EDUKACYJNY: Radosław Adamski, Teresa Łempicka, Anna Kwiatkowska (Muzeum Warszawy); Marta Skowrońska-Markiewicz i Zespół Użyj Muzeum (Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie) TEKSTY: Cristina Ampatzidou, Artur Jerzy Filip, Tomasz Fudala, Dorota Jarecka, Szymon Maliborski, Anna Molenda, Kuba Snopek, Bogna Świątkowska, Tomasz Świetlik TŁUMACZENIE: Jan Szelągiewicz, Arthur Barys, Łukasz Mojsak, Joanna Figiel REDAKCJA: Barbara Anioł-Ossowska, Arthur Barys, Meagan Down REALIZACJA: Jakub Antosz, Marek Franczak, Piotr Frysztak, Szymon Ignatowicz, Artur Jeziorek, Sebastian Powierża, Paweł Sobczak, Marcin Szubiak GŁÓWNY WYKONAWCA ARANŻACJI: „JA-HO” ROBIMY TO… NAJLEPIEJ

MIEJSCE: Galeria Studio; Sala Kruczkowskiego, Pałac Kultury i Nauki; plac Defilad 1 ORGANIZATORZY: Muzeum Sztuki Nowoczesnej, Muzeum Warszawy PARTNER, WSPÓŁORGANIZATOR: STUDIO Teatrgaleria KURATORZY: Tomasz Fudala, Szymon Maliborski (Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie); Dorota Jarecka, Barbara Piwowarska (Galeria Studio) KURATORZY PROJEKTÓW: Konstelacje przypadków (Fundacja Bęc Zmiana, Fundacja Puszka) – kuratorka: Bogna Świątkowska, projekt i koordynacja badań: Magda Grabowska, Aleksandra Litorowicz, Elżbieta Petruk, Kuba Snopek, fotografie: Maciej Krüger; Plac spektaklu – Kuba Snopek, Tomasz Świetlik; Przestrzenie możliwe – Amateur Cities – Ania Molenda, Cristina Ampatzidou; Lokalni gospodarze – Artur Jerzy Filip KURATOR PROGRAMU TOWARZYSZĄCEGO: Artur Jerzy Filip AUTORZY INSTALACJI PRZESTRZENNEJ NA PLACU DEFILAD ORAZ ARCHITEKTURY WYSTAWY: Mateusz Adamczyk, Agata Woźniczka (BudCud); Joanna Ryś, Aleksandra Krupa, Anna Eckes, Lea Moreau, Sławomir Pucek (współpraca) PRACE ARTYSTYCZNE I PROJEKTY ARCHITEKTONICZNE: Adam Adach, Akademia Ruchu, Kazimierz Bendkowski, Daniela Brahm, Daniel Brailly, Michał Buczek, Piotr Bujak, Zuzanna Czebatul, Maciej Chodziński, Piotr Chuchla, Jacek Damięcki, Rafał Dominik, Karolina Filip, Yona Friedman, Alfred Funkiewicz, Józef Gałązka, Jan Goots, Oskar Hansen, Kickspin, Grzegorz Laszuk, Dominik Lejman, Jan Lubicz Przyłuski, Michał Mioduszewski, Tomasz Patryka, Jerzy Piasecki, Julia Popławska, Cezary Poniatowski, Antoni Prokop, Igor Przybylski, Mariola Przyjemska, Krzysztof Pyda, Grażyna Rutkowska, Mykola Rydnij, Tomasz Saciłowski, Anna Siekierska, Jan Smaga, Jerzy Sołtan, Stach Szumski, Szumowiny, Anastazy Wiśniewski, Karolina Wojciechowska, Patrycja Wojtas, Wojciech Zamecznik, Zuzanna Ziółkowska-Hercberg AUTORZY WIRTUALNEJ STREFY EKONOMICZNEJ: Maciej Czeredys, Natalia Romik, Kuba Szreder BADACZE: Konstelacje przypadków – Barbara Drewiczewska, Magda Grabowska, Piotr Jończyk, Igor Łysiuk, Karolina Matysiak, Anna Mikołajska, Anna Nauwaldt, Karol Nowak; Plac spektaklu – Petro Vladimirov; Przestrzenie możliwe – Bora Baboci, Yulya Besplemennova, Panagiota Mavridou, Xabier Sagasta Lacalle EKSPERCI: Konstelacje przypadków – prof. Sławomir Gzell, dr Krzysztof Herman, Simone De Iacobis i Małgorzata Kuciewicz (Centrala), Kuba Snopek, Aleksandra Litorowicz, Martyna Obarska, dr Marek Ostrowski, dr Monika Wróbel, prof. Andrzej Zalewski

194

Wystawy poza siedzibą Muzeum

Kolejna edycja festiwalu Warszawa w Budowie, realizowana przez Muzeum Sztuki Nowoczesnej i Muzeum Warszawy, została poświęcona pl. Defilad, największej i wciąż niezagospodarowanej przestrzeni w centrum Warszawy. Festiwal pozwalał na wyobrażenie sobie życia terenu przed Pałacem Kultury i Nauki w najbliższych latach, gdy zakończony zostanie konkurs architektoniczny na jego zagospodarowanie i powstaną budynki Muzeum Sztuki Nowoczesnej oraz teatru TR Warszawa. Podsumowywał historię budowy placu, kolejnych konkursów na jego przekształcenie i debat wokół planowanej metamorfozy. Na tym tle zaprezentowane zostały dobre współczesne wzorce, przeanalizowano uwarunkowania lokalne, zrealizowane prace koncepcyjne oraz zorganizowano warsztaty projektowe dla warszawiaków. Muzeum Warszawy było zaangażowane przede wszystkim w produkcję wystaw i instalacji przestrzennych, a także w działania edukacyjne i promocyjne.

Place w Placu W ramach interwencji plastycznej na nawierzchni pl. Defilad został zarysowany obszar przyszłego pl. Centralnego. W jego obrębie, w formie kolorowych linii, odwzorowano w skali 1 : 1 znane place publiczne z różnych części świata. Dzięki temu działaniu mieszkańcy mogli uświadomić sobie skalę przestrzeni planowanego placu, który będzie jedynie wycinkiem dzisiejszego pl. Defilad, a także zapoznać się z wyzwaniami, jakie wiążą się z inwestycjami i planowaniem przestrzeni publicznych we współczesnych miastach. Kuratorzy festiwalu wybrali place, które w rzeczywistej skali mieszczą się na docelowym obszarze: Place des Vosges w Paryżu, Trafalgar Square w Londynie, Piazza del Campo w Sienie, Times Square w Nowym Jorku oraz Rynek Starego Miasta w Warszawie. Każdy z nich łączy z planowanym placem inny aspekt funkcjonalny lub przestrzenny, istotny dla debaty o społecznej roli tego miejsca, będącej przedmiotem tej edycji festiwalu. Odtworzony w ramach interwencji plastycznej Rynek Starego Miasta w Warszawie mieścił się w zarysie planowanego pl. Centralnego dwukrotnie. Dzięki rysunkowi i w porównaniu z powszechnie znaną przestrzenią łatwiej było wyobrazić sobie wielkość nowego warszawskiego placu.

Festiwal obejmował kilka lokalizacji znajdujących się w obrębie Pałacu Kultury i Nauki. Program działań animacyjnych zorganizowany został na pl. Defilad; jednym z jego elementów była działająca we wrześniu Wirtualna Strefa Ekonomiczna, niewielka przestrzeń tymczasowego pawilonu lustrzanego – centrum aktywności edukacyjnej. Instalacje wielkoprzestrzenne Plac Centralny 1 : 1, Stanowisko plac oraz interwencja Place w Placu, wykreślająca plany innych przestrzeni publicznych z zachowaniem ich skali, również powstały w przestrzeni pomiędzy Pałacem Kultury i Nauki a ul. Marszałkowską. Wokół centrum Warszawy koncentrowały się trasy spacerów urbanistyczno-architektonicznych oraz historycznych.

Stanowisko plac Otwarty pawilon wyznaczający północno-wschodni narożnik przyszłego pl. Centralnego. Był zlokalizowany niedaleko ul. Marszałkowskiej, na styku projektowanych gmachów TR Warszawa i Muzeum Sztuki Nowoczesnej. Stanowisko było punktem startowym oprowadzań po placu i mieściła się w nim strefa działań edukacyjnych. Pod jego zadaszeniem znalazły się oszczędne w formie, geometryczne meble. Jeden z nich odtwarzał kształt podcienia budynku Muzeum Sztuki Nowoczesnej, drugi naśladował planowaną widownię TR Warszawa, a wyeksponowana kolumna odnosiła się do skali górującego nad tym miejscem Pałacu Kultury i Nauki. Dzięki temu stanowisko służyło jako narzędzie odwzorowujące rozmiar i liczbę elementów małej architektury, jakie może obejmować plac. Jednocześnie metaforycznie ukazywało główne problemy tworzenia przyszłego placu, poprzez wskazanie również bardziej ulotnych składników kształtujących przestrzeń publiczną, takich jak światło, cień czy zieleń.

Plac Centralny 1 : 1 Zrealizowana w przestrzeni pl. Defilad instalacja wielkoprzestrzenna typu baugespann składała się z ośmiu stalowych tyczek o wysokości 26 metrów. W skali rzeczywistej zostały zaaranżowane fasady gmachów teatru TR Warszawa, Muzeum Sztuki Nowoczesnej oraz planowanej zabudowy po południowej stronie placu. Razem z aranżacją plastyczną płyty placu (interwencja Place w Placu) oraz narożnym pawilonem Stanowisko plac tyczki tworzyły tymczasową „makietę” projektowanego placu. To pierwsze zastosowanie takiego rozwiązania w Polsce – dzięki niemu mieszkańcy mogli zobaczyć rzeczywistą skalę przedsięwzięcia. To z kolei pozwoliło na lepsze przygotowanie wszystkich zainteresowanych udziałem w konsultacjach społecznych, towarzyszących konkursowi na projekt placu. Narzędzie planistyczne baugespann wykorzystuje się w Szwajcarii w procesie wydawania pozwoleń na budowę. W trakcie procedury inwestor jest zobligowany do wybudowania tymczasowej, ażurowej struktury przestrzennej odpowiadającej planowanej budowli lub przebudowie: jej lokalizacji, rozmiarom, skali, formie. Instalacja jest obecna i widoczna przez około 30 dni – w tym czasie każdy obywatel może naocznie się przekonać, jak planowana inwestycja wpłynie na krajobraz gminy, i zgłosić swoje uwagi.

FREKWENCJA NA WSPÓŁORGANIZOWANYM Z MUZEUM SZTUKI NOWOCZESNEJ W WARSZAWIE FESTIWALU WARSZAWA W BUDOWIE 9

30 000 osób

195

Wystawy

Wystawy w ramach festiwalu Warszawa w Budowie 9 Plac Defilad: krok do przodu 8 PAŹDZIERNIKA – 26 LISTOPADA MIEJSCE: Galeria Studio, Pałac Kultury i Nauki

Plac Centralny: wystawa konkursowa 6–16 LISTOPADA MIEJSCE: Sala Kruczkowskiego, Pałac Kultury i Nauki

Główna wystawa festiwalu prezentowała różne oblicza pl. Defilad ukształtowane przez historię oraz procesy transformacji. To miejsce, którego tożsamość określają wielkie okazjonalne wydarzenia, z których najważniejsze to Festiwal Młodzieży i Studentów (1955), wystąpienie Władysława Gomułki w czasie odwilży (1956), msza papieska (1987) czy współcześnie odbywające się coroczne koncerty noworoczne i finał Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy. Wystawa składała się z pięciu części badawczych i ekspozycyjnych. Pokazywała tę centralnie zlokalizowaną przestrzeń publiczną oczami aktywistów i urbanistów oraz architektów, opisywała kilka dekad planowania i gorących dyskusji. Towarzyszyło jej pytanie o kierunek możliwych zmian w czasach kryzysu dotychczasowych wizji planowania opartego na współpracy władzy i architektów przy niedostatecznej partycypacji mieszkańców. Specjalne miejsce zajmowała prezentacja badań na temat 30 warszawskich i zagranicznych placów oraz możliwych form współzarządzania przestrzenią przez koalicje lokalnych gospodarzy. Zaproszeni do wystawy artyści prezentowali swój punkt widzenia, zadając pytania dotyczące placu i procesów społecznych kształtujących jego oblicze. Ekspozycja nie tyle streszczała skomplikowaną historię projektowania pl. Defilad, ile starała się nakreślić szerszy kontekst, w jakim możemy myśleć o dzisiejszym centrum Warszawy. Jednym z nich był temat innych przestrzeni publicznych – placów – na terenie miasta, pytanie o sposób ich użytkowania, rodzaje usług, które oferują. Miasto powstające jako konstelacja i połączenie tych przestrzeni.

W lipcu 2017 roku Biuro Architektury i Planowania Przestrzennego m.st. Warszawy ogłosiło międzynarodowy konkurs na opracowanie koncepcji funkcjonalno-przestrzennej „placu Centralnego” – fragmentu pl. Defilad pomiędzy Pałacem Kultury i Nauki, przyszłymi budynkami Muzeum Sztuki Nowoczesnej i teatru TR Warszawa, planowaną zabudową na południe od osi ul. Złotej oraz ul. Marszałkowską. Nazwa „plac Centralny” została wprowadzona na potrzeby konkursu w celu odróżnienia dyskutowanego obszaru od pl. Defilad, który zajmuje znacznie większy teren. Decyzja jury konkursowego została ogłoszona w trakcie festiwalu. Wystawa prezentowała wyniki konkursu, była także miejscem konsultacji społecznych na temat jego przyszłego kształtu.

Otwarcie festiwalu Warszawa w Budowie. Na zdjęciu: kurator festiwalu Tomasz Fudala, wicedyrektor Muzeum Warszawy ds. merytorycznych dr Jarosław Trybuś, fot. Wojciech Radwański

196

Wystawy poza siedzibą Muzeum

Makieta Ścisłe Centrum Warszawy Jacka Damięckiego i Jana Gootsa, dzięki uprzejmości Fundacji Polskiej Sztuki Nowoczesnej. Oglądają m.in.: wicedyrektor Muzeum Warszawy ds. merytorycznych dr Jarosław Trybuś, zastępca Prezydenta m.st. Warszawy Michał Olszewski, Dyrektor Biura Kultury Urzędu m.st. Warszawy Tomasz Thun-Janowski, Dyrektor Biura Architektury i Planowania Przestrzennego m.st. Warszawy Marlena Happach, fot. Wojciech Radwański

Wystawa Plac Defilad: krok do przodu, Galeria Studio, fot. Wojciech Radwański

197

Wystawy

Interwencje i instalacje wielkoprzestrzenne zrealizowane w ramach festiwalu: Place w Placu, pawilon Stanowisko plac, Plac Centralny 1 : 1 – widok z okien Pałacu Kultury i Nauki

Stalowe tyczki będące elementem instalacji wielkoprzestrzennej Plac Centralny 1 : 1 Fot. Marcin Czechowicz

198

Interwencja plastyczna na nawierzchni pl. Defilad, Place w Placu

Wystawy poza siedzibą Muzeum

Instalacje wielkoprzestrzenne – pawilon Stanowisko plac, 8 stalowych tyczek Plac Centralny 1 : 1 – widok od ul. Marszałkowskiej, fot. Marcin Czechowicz

Broszura festiwalu, fot. Wojciech Radwański

Stanowisko plac – pawilon wyznaczający północno-wschodni narożnik przyszłego „placu Centralnego”, fot. Marcin Czechowicz

Zajęcia edukacyjne podczas festiwalu Warszawa w Budowie. Na zdjęciu: edukatorka Muzeum Warszawy Anna Kwiatkowska, fot. Tomasz Kaczor

Oprowadzanie kuratorskie na pl. Defilad. Na zdjęciu: wicedyrektor Teatru Studio Aldona Machnowska-Góra, kuratorka Muzeum Warszawy Ewa Perlińska-Kobierzyńska, kurator Muzeum Sztuki Nowoczesnej Szymon Maliborski, fot. Wojciech Radwański

199

Wystawy

Zespół organizacyjny festiwalu (od lewej): Klementyna Świeżewska, Aleksandra Nasiorowska, Agnieszka Najder, Katarzyna Koślacz, Szymon Maliborski, Marta Skowrońska, Tomasz Fudala, Julia Kern-Protassewicz, Artur Jerzy Filip, fot. Wojciech Radwański

100 portretów na 100-lecie odzyskania niepodległości MIEJSCE: Galeria Brama Bielańska, Muzeum X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej, oddział Muzeum Niepodległości, ul. Czujna KURATOR: dr Jacek Macyszyn

27 października – 15 listopada

Wystawa stu olejnych portretów autorstwa Piotra Rafałki, przedstawiających stu żołnierzy Legionów Polskich. Portrety odzwierciedlały zachowane fotografie legionistów z lat 1914–1918 – w szarych mundurach, maciejówkach albo ułańskim czako na głowie.

Projektowanie oparte na rzemiośle. Buty+ MIEJSCE: PGE Stadion Narodowy, al. ks. J. Poniatowskiego 1 KURATORKA: Katarzyna Chudyńska-Szuchnik PRODUKCJA: Katarzyna Chudyńska-Szuchnik, Ksenia Góreczna WYSTAWA MUZEUM WARSZAWSKIEJ PRAGI W RAMACH TARGÓW MODY HUSH WARSAW

Uroczysty finisaż festiwalu. Na zdjęciu: Aleksandra Nasiorowska, Julia Kern-Protassewicz, Szymon Maliborski, Tomasz Fudala, fot. Izaak Rodrigo Pereira

200

Pietrzaka. Częścią ekspozycji był pokaz rękawicznika Jana Koziarskiego, utytułowanego mistrza rzemiosła, który prezentował zestaw wyrobów ze swojej Pracowni Rękawiczek.

Gabinet Suwenirów, fot. Marcin Czechowicz

Prezentowane modele butów: mokasyny autorstwa Eweliny Czaplickiej-Ruduchy, but technologiczny Marka Głogowskiego, rodzina butów uniwersalnych Elizy Chojnackiej i Gabrieli Szałańskiej oraz modele z kolekcji Buty+ powstały na Pradze przy wykorzystaniu tradycyjnych technik szewskich w Specjalistycznej Spółdzielni Pracy „Stopa”. Premierową częścią ekspozycji były Palmetki – espadryle ze skóry roślinnej projektu Marka Głogowskiego, wykonane w Pracowni Szewskiej Tomasza

2–3 grudnia

201

202

Zbiory Pion inwentaryzatorski Pion inwentaryzatorski odpowiada za realizację strategicznych dla podstawowej działalności Muzeum zadań z zakresu: inwentaryzacji zbiorów, digitalizacji i udostępniania dokumentacji wizualnej zbiorów, przechowywania i użyczeń zbiorów, obsługi kwerend, prezentacji zbiorów online. W ramach tychże obowiązków w ubiegłym roku prace pionu skupiły się głównie na obsłudze ruchu wewnętrznego zbiorów przewidzianych do prezentacji na wystawie głównej oraz ich digitalizacji. W zakresie digitalizacji należy odnotować zakończenie prac nad tworzeniem nowoczesnego atelier fotograficznego oraz zatrudnienie trzech nowych fotografów, jak również specjalisty ds. postprodukcji fotograficznej. Zasilenie kadry Pracowni Digitalizacji Zbiorów nie tylko umożliwiło wdrożenie nowego modelu pracy przy tworzeniu i archiwizacji dokumentacji wizualnej zbiorów, ale również (a może przede wszystkim) stworzyło podstawy do rozpoczęcia planowego procesu ich digitalizacji. W wymiarze technicznym działania digitalizacyjne skoncentrowano na wyborze, a następnie zakupie programu do repozytorium wizerunków cyfrowych zbiorów materialnego dziedzictwa kulturowego oraz cyfrowych kopii zbiorów niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Wdrożenie programu do repozytorium cyfrowego (iArt) oraz dostosowanie go do istniejącego środowiska bazodanowego (Musnet) wymagało podjęcia prac koncepcyjnych, mających na celu synchronizację metadanych z wizerunkami cyfrowymi. Stworzenie odpowiednich narzędzi technicznych do archiwizacji wizerunków cyfrowych zbiorów oraz możliwości ich eksportu do dowolnych prezentacji zewnętrznych było kolejnym krokiem w procesie przygotowań do prezentacji zbiorów muzealnych w internecie. W tym miejscu należy przede wszystkim odnotować prace zespołu roboczego, złożonego z pracowników pionu inwentaryzatorskiego i pionu merytorycznego, którego celem było opracowanie koncepcji oraz funkcjonalności e-katalogu zbiorów. Równolegle do wymienionych działań należy pamiętać o stałych zadaniach realizowanych przez poszczególne działy pionu – związane z ewidencją nabytków bieżących, skontrum (trwające skontrum zbiorów fotograficznych), przechowywaniem i wypożyczeniami zbiorów, obsłudze kwerend czy udostępnianiu dokumentacji wizualnej zbiorów. Gabinet Sreber i Platerów Warszawskich, fot. Marcin Czechowicz

Grzegorz Konsalik

GŁÓWNY INWENTARYZATOR ZBIORÓW

203

Grzegorz Konsalik, fot. MW

Zbiory

Inwentaryzacja zbiorów Zadania realizowane przez Dział Inwentaryzacji Zbiorów W 2017 roku inwentaryzacja zbiorów, oprócz obowiązków związanych z ewidencją nabytków bieżących, dotyczyła w dużej mierze skontrum kolekcji fotograficznej. Kontynuowane są działania mające na celu pozyskanie praw autorskich do części posiadanych zbiorów. Prowadzone są prace nad uporządkowaniem istniejącej dokumentacji akcesyjnej zbiorów, która od początku istnienia Muzeum była sporządzana przez rożne działy, według niejednolitych i zmieniających się zasad. W przypadkach, gdy prawa własnościowe Muzeum do zbiorów nie były usankcjonowane odpowiednimi dokumentami akcesyjnymi, podjęto czynności mające na celu uregulowanie statusu własnościowego zbiorów. Powyższe działania, ze względu na ich skalę, będą kontynuowane w następnych latach.

Aneta Matuszewska, fot. MW

Inwentaryzacja nabytków bieżących W 2017 ROKU DZIAŁ INWENTARYZACJI ZBIORÓW ZEWIDENCJONOWAŁ

ZBIORY ARCHIWALIÓW

617 poz. inwentarzowych

2039

W TYM

324 dary i 293 zakupy

artefaktów W TYM

ZBIORY MUZEUM FARMACJI

6 poz. inwentarzowych (dary) ZBIORY ARTYSTYCZNO-HISTORYCZNE

ZBIORY MUZEUM DRUKARSTWA

655 poz. inwentarzowych

1 poz. inwentarzowa (dar)

W TYM

ZBIORY MUZEUM – MIEJSCA PAMIĘCI PALMIRY

21 poz. inwentarzowych (dary)

136 darów i 519 zakupów 4 poz. 42 poz. 7 poz. 4 poz. 181 poz. 40 poz. 18 poz. 359 poz.

ZBIORY WYDZIELONE MANUFAKTURY ŁAD

malarstwo grafika rysunek rzeźba rzemiosło artystyczne zabytki kultury materialnej medale i numizmaty ubiory

56 poz. inwentarzowych W TYM

41 darów i 15 zakupów ZBIORY PLAKATÓW

3 poz. inwentarzowe (dary)

ZBIORY PLANÓW i RYSUNKÓW ARCHITEKTONICZNYCH

PONADTO W POMOCNICZYM SPISIE NIEMUZEALIÓW ZEWIDENCJONOWANO:

7 poz. inwentarzowych W TYM

1 dar i 6 zakupów 2 poz. kartografia 5 poz. rysunki architektoniczne

INNE DOBRA KULTURY

DUBLETY

DESTRUKTY

2 artefakty

1 artefakt (dar)

1 artefakt (zakup)

W TYM

1 dar i 1 zakup

ZBIORY FOTOGRAFICZNE

672 poz. inwentarzowe W TYM

364 dary i 308 zakupów

204

Pion inwentaryzatorski

Skontrum zbiorów Kontynuowano prace Komisji Skontrowej zbiorów fotograficznych, powołanej 22 grudnia 2015 roku. Do 31 grudnia 2017 roku sprawdzono 103 072 pozycje inwentarzowe Zbioru Archiwum Negatywów, 3980 pozycji inwentarzowych Zbioru Wydzielonego Negatywów Edwarda Hartwiga oraz ponad 20 000 pozycji inwentarzowych w Zbiorze Archiwum Fotografii.

Przeprowadzono czynności formalno-prawne w wyniku, których Muzeum pozyskało AUTORSKIE PRAWA MAJĄTKOWE DO PRAC: Zbigniewa Libery (ur. 1959) Haliny Eysymont (ur. 1932) Macieja Nowickiego (1910–1950)

Inne prace inwentaryzacyjne

Danuty Jaworskiej-Thomas (ur. 1920) Bronisława Kopczyńskiego (1882–1964)

Uporządkowano i zweryfikowano dokumentację akcesyjną z lat 2008–2017.

Brunona Kopera (ur. 1941) Marii Kiesner (ur. 1976) Gustawa Zemły (ur. 1931)

Zakończono czynności mające na celu skompletowanie dokumentacji akcesyjnej z lat 1947–2012.

Adama Bojary (ur. 1949) Stanisława Hiszpańskiego (1904–1975)

Wprowadzono pomocniczy system inwentaryzatorski, mający na celu prowadzenie:

Mariana Koniecznego (1930–2017) Zdzisława Czai (1929–2014) Andrzeja Strumiłły (ur. 1928)

rejestru akcesji nowych nabytków; rejestru ilościowego nowych nabytków; rejestru dotyczącego pozyskanych praw autorskich i licencji.

Macieja Szańkowskiego (ur. 1938)

354 poz.

Przygotowano szablon druku elektronicznych ksiąg inwentarzowych. Uporządkowano dokumentację związaną z kradzieżami, brakami i skontrum.

ORAZ LICENCJE DO PRAC: Stefana Damskiego (1926–1986)

Przygotowana została lista braków spowodowanych: kradzieżami, zaginięciami lub przekazami. Założono dla tych obiektów karty ewidencyjne w Musnecie i uzupełniono informacje o tych obiektach. W Musnecie została wprowadzona metoda zapisu wyróżniająca obiekty wykreślone lub będące brakami.

Magdaleny Gomulickiej-Damskiej (1927–1990) Wojciecha Fangora (1922–2015) Marii Ewy Łunkiewicz-Rogoyskiej (1895–1967) Marii Hiszpańskiej-Neumann (1917–1980) Stanisława Marzyńskiego (1904–1992) Pracowni Metalowej Sztuki Zdobniczej, dawniej „Bracia Łopieńscy” (od 1956)

5208 poz. Aneta Matuszewska KUSTOSZ, DZIAŁ INWENTARYZACJI ZBIORÓW

205

Zbiory

Digitalizacja zbiorów Zadania realizowane przez Pracownię Digitalizacji Zbiorów W 2017 roku działalność Pracowni Digitalizacji Zbiorów polegała głównie na digitalizacji zbiorów muzealnych przewidzianych do prezentacji w ramach II etapu wystawy głównej, a także działaniach mających na celu powiększenie przestrzeni użytkowej oraz wyszkolenie i rozwój zespołu pracowni. Przestrzeń użytkowa pracowni została rozszerzona do 150 m² – (dwa studia fotograficzne oraz dwa pomieszczenia biurowe). Pomieszczenia studyjne zostały przygotowane do digitalizacji różnego typu zbiorów – osobne studia do obiektów płaskich oraz trójwymiarowych, a następnie przystosowane do właściwego odwzorowania barwy obiektów na zdjęciach. Powstało samodzielne stanowisko do skanowania muzealiów na skanerach płaskich i skanerze do negatywów. Zespół został rozszerzony do sześciu etatów, w tym: koordynatora pracowni, czterech fotografów oraz specjalisty ds. postprodukcji plików cyfrowych. Zespół pracowni jest w trakcie przygotowania plików zdjęciowych do umieszczenia w repozytorium wizerunków cyfrowych – iArt. W 2017 roku Pracownia Digitalizacji Zbiorów wykonała także zdjęcia do dwóch wydawnictw muzealnych: Rzeczy warszawskie i Res Pharmaceuticae (ZOB. WIĘCEJ Wydawnictwa, s. 323 i 326).

Dokumentacja wizualna zbiorów wykonana przez muzealną Pracownię Digitalizacji Zbiorów

Igor Oleś, fot. MW

Dokumentacja wizualna zbiorów wykonana przez podmioty zewnętrzne

W 2017 ROKU ZOSTAŁA WYKONANA CYFROWA DOKUMENTACJA WIZUALNA (SKANY + ZDJĘCIA)

WYKONANO DIGITALIZACJĘ

30 planów Warszawy

2247

1590

muzealiów ze zbiorów fotograficznych i artystyczno-historycznych

obiektów ze zbiorów archeologicznych Igor Oleś

SPECJALISTA DS. DIGITALIZACJI ZBIORÓW

206

Pion inwentaryzatorski

Przechowywanie zbiorów Zadania realizowane przez Dział Przechowywania Zbiorów W 2017 roku prace Działu Przechowywania Zbiorów były ukierunkowane przede wszystkim na obsługę magazynową dwóch dużych projektów: otwarcia I etapu wystawy głównej w wyremontowanej siedzibie Muzeum, Rzeczy warszawskie (ZOB. WIĘCEJ s. 56), oraz pierwszej wystawy czasowej tamże, Mikrokosmos rzeczy. Publiczne i prywatne życie kolekcji (ZOB. WIĘCEJ Wystawy czasowe, s. 188). Praca działu wiązała się przede wszystkim z udostępnianiem zbiorów przechowywanych w magazynach do celów kuratorskich, konserwatorskich, do digitalizacji oraz transportu na wystawę główną i wystawy czasowe. Pracownicy Działu Przechowywania Zbiorów równolegle realizowali prośby o udostępnianie zbiorów między innymi na potrzeby prac Komisji ds. Wyceny Zbiorów, promocji wystawy głównej oraz, w ograniczonym zakresie, do kwerend i wypożyczeń. Po otwarciu I etapu wystawy głównej pracownicy działu przystąpili do realizacji zaplanowanych prac porządkowych we wszystkich magazynach zbiorów. Prace te miały na celu zapewnienie zbiorom jak najlepszych warunków przechowywania i zarazem ułatwienie dostępu do nich. Dokonano także zmian w organizacji niektórych magazynów: magazyn grafiki, rysunku i zbiorów kartograficznych w nowej lokalizacji powiększył swoją powierzchnię z 46 m² do 72 m², co znacząco wpłynęło na poprawę warunków przechowywania oraz udostępniania przechowywanych kolekcji. Pod koniec roku wykonano również prace przygotowawcze służące przeniesieniu zbiorów fotograficznych z obecnych dwóch magazynów o łącznej powierzchni 48 m² do nowego magazynu o prawie dwukrotnie większej powierzchni. Systematycznie powiększające się zbiory Muzeum, a zwłaszcza kolekcja ubiorów spowodowała konieczność wprowadzenia zmian w organizacji jednego z magazynów zlokalizowanych w siedzibie Muzeum Pragi i przystosowania go do przechowywania tej kolekcji. Wykonanie tak wielu zadań spoczywających na pracownikach działu nie byłoby możliwe bez zaangażowania i sumiennej pracy inwentaryzatorów magazynierów, którzy pozostają jak zawsze w cieniu pracowników działalności podstawowej, mających przywilej udostępniania zbiorów na wystawach oraz w publikacjach. Podobnie jak w latach ubiegłych liczby udostępnionych zbiorów przechowywanych w magazynach nie oddają ogromu pracy, jaka została wykonana. Ruch muzealiów w codziennej praktyce muzealnej był bowiem znacznie większy – niektóre obiekty były udostępniane z magazynu wielokrotnie w tym samym celu.

207

Zuzanna Sieroszewska-Rolewicz, fot. MW

Zbiory

Udostępnianie zbiorów z magazynów (ruch wewnętrzny i zewnętrzny) do konserwacji wewnętrznej i zewnętrznej do digitalizacji wewnętrznej

8504 artefakty

1675

muzealiów

(Liczba udostępnionych z magazynów zbiorów do digitalizacji nie jest tożsama z ogólną sumą artefaktów zdigitalizowanych, gdyż w niniejszym zestawieniu nie został uwzględniony ruch zbiorów z magazynu akcesyjnego, będącego pod opieką Działu Inwentaryzacji Zbiorów oraz wewnętrzne użyczenia artefaktów archeologicznych, będących pod opieką Działu Archeologii).

7965

Z MAGAZYNÓW UDOSTĘPNIONO OGÓŁEM

828

muzealiów

2353

W TYM

do kwerend wewnętrznych i zewnętrznych

539

jednostek archiwalnych

do I etapu wystawy głównej Rzeczy warszawskie na wystawę czasową Mikrokosmos rzeczy. Publiczne i prywatne życie kolekcji

W TYM

308

jednostek archiwalnych

1195

muzealiów

1222

muzealia

na wystawy czasowe poza Muzeum

muzealiów

w depozyt długoterminowy

Udostępnianie zbiorów w magazynach do celów wewnętrznych

2667

muzealiów

muzealia

muzealiów

Ponadto w ramach aktualnych obowiązków pracownicy odpowiedzialni za poszczególne magazyny zbiorów wykonali następujące czynności:

W MAGAZYNACH DLA KOMISJI DS. WYCENY ZBIORÓW, KURATORÓW KOLEKCJI I PRZEGLĄDÓW KONSERWATORSKICH UDOSTĘPNIONO OGÓŁEM

PRZYJĘLI NA STAN MAGAZYNOWY

1962

artefakty Powyższa liczba nie jest tożsama z liczbą nabytków Muzeum w 2016 roku ze względu na kilkuetapową procedurę ich przyjmowania do zbiorów.

DANE DOTYCZĄCE AKTUALNEGO STAŁEGO MIEJSCA PRZECHOWYWANIA ZBIORÓW ZAKTUALIZOWALI NA KARTACH EWIDENCYJNYCH DLA

5414

26 801

muzealiów

pozycji

Zuzanna Sieroszewska-Rolewicz

KIEROWNIK DZIAŁU PRZECHOWYWANIA ZBIORÓW

208

Pion inwentaryzatorski

Udostępnianie zbiorów Zadania realizowane przez Dział Udostępniania Zbiorów

Kwerendy Agata Korycka-Marciniak, fot. MW

MUZEUM WARSZAWY OTRZYMAŁO

125 wniosków dotyczących kwerend W TYM OD

Udostępnianie dokumentacji wizualnej zbiorów MUZEUM WARSZAWY OTRZYMAŁO

166 wniosków dot. udostępnienia cyfrowych odwzorowań zbiorów

instytucji kultury

innych instytucji

osób prywatnych

Z prośbą o przeprowadzenie kwerendy w zbiorach Muzeum Warszawy zwróciły się między innymi:

W TYM OD

Muzeum Łazienki Królewskie

W TYM

Muzeum Narodowe w Warszawie

instytucji kultury

Muzeum Narodowe w Krakowie Muzeum Zamoyskich w Kozłówce

Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

ORAZ

NA PODSTAWIE

134

wniosków udostępniono dokumentację wizualną zbiorów

zamówień nie zostało odebranych przez zamawiających

innej instytucji

Muzeum Archeologiczne-Historyczne w Stargardzie Muzeum Historii Polski

Muzeum Miasta Gdyni

osób prywatnych

Muzeum Regionalne w Szczecinku Muzeum Lubelskie w Lublinie Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku Muzeum Sue Ryder Muzeum w Sosnowcu – Pałac Schoena Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie

209

wniosków odmówiono realizacji zamówienia (z powodu braku praw autorskich majątkowych lub z przyczyn organizacyjnych związanych z funkcjonowaniem i planami pracy Pracowni Digitalizacji Zbiorów)

Zbiory

MUZEUM WARSZAWY UDOSTĘPNIŁO

Użyczenia zbiorów

562

Wypożyczenia z Muzeum Warszawy

odwzorowania cyfrowe zbiorów

W 2017 ROKU NA PODSTAWIE 27 PROTOKOŁÓW ZDAWCZO-ODBIORCZYCH WYPOŻYCZONO

W TYM GŁÓWNIE DO

publikacji naukowych i popularyzatorskich:

Bobrow R., Złotnicy i jubilerzy prowincji Królestwa Polskiego, Muzeum Narodowe w Warszawie, 2017. Dobrowolski M., Monografia Wojciecha Fangora, SKIRA, 2017.

505

Dulik L., Florczak M., Rąkowski G., Henryk Poddębski. Polska Niepodległa. Fotografie z lat 1918–1939, L. Dulik, 2018.

muzealiów W TYM

Gentes A., The mass deportation of Poles to Siberia 1863–1880, Palgrave Macmillan, 2017.

Heinemann M., Krieg und Kriegserinnerung im Museum: Der Zweite Weltkrieg in polnischen historischen Ausstellungen seit den 1980er-Jahren, Vandenhoeck & Ruprecht, 2017. Leociak J., Biografie ulic. O żydowskich ulicach Warszawy: od narodzin po Zagładę, Dom Spotkań z Historią, 2018. Lufy pamfletów, spektakl na podstawie wybranych dowcipów, wierszy, piosenek, a także życia codziennego polskiego społeczeństwa w czasie okupacji podczas II wojny światowej. Oparty na książce: Satyra w konspiracji 1939–1944, oprac. G. Załęski, K. Załęski, Teatr Droga im. Jana Pawła II.

287

133

muzealiów

muzealia

na wystawy czasowe lub w depozyt

do konserwacji

do innych instytucji kultury

Zbiory Muzeum Warszawy były prezentowane m.in. na wystawach: Żakardy. Dzieła sztuki użytkowej XIX–XXI wieku – wystawa czasowa w Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku

Majewski P., Czas końca, czas początku. Architektura i urbanistyka Warszawy historycznej 1939–1956, „Muzealnictwo” 2018 [numer w przygotowaniu].

Zapomniany bohater. Piotr Wysocki – wystawa czasowa w Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi Ekspozycja stała Muzeum Zbrojownia na Zamku w Liwie

Mistewicz A., Tucholski Z., Wiślane Porty Warszawy. Historia infrastruktury żeglugi śródlądowej stolicy, Miasto Stołeczne Warszawa, 2017.

Wypożyczenia do Muzeum Warszawy W 2017 ROKU WYPOŻYCZONO

Mysłakowski P., Sikorski A., Frederic Chopin. Racines, La Rama, 2017.

Studies in the History of Gardens & Designed Landscapes, 2017, vol. 37, Taylor & Francis Ltd.

artefaktów

Szafrańska M., Ogrody Zamku Królewskiego w Warszawie, Zamek Królewski w Warszawie. Pomnik Historii i Kultury Narodowej, 2017.

na wystawy czasowe oraz w depozyt W TYM

Wierzbicka B., Gmachy i wnętrza sejmowe w Polsce, Wydawnictwo Sejmowe, 2017.

Włodarczyk W., Wino narodowe, Łazienki Królewskie, 2017. Wola 44, film dokumentalny, prod. TVP 1, 2017. Schirmer M.K., Słynne polskie rodziny, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2017.

artefakty

artefaktów

z innych muzeów

od osób prywatnych

Agata Korycka-Marciniak

KIEROWNIK DZIAŁU UDOSTĘPNIANIA ZBIORÓW

210

Pion konserwatorski

Pion konserwatorski Rok 2017 można nazwać rokiem powrotów części zbiorów Muzeum Warszawy, wytypowanych przez zespół pracowników merytorycznych na wystawę główną Rzeczy warszawskie (ZOB. WIĘCEJ s. 56), do siedziby na Rynku Starego Miasta. Nad realizacją wystawy zaczęto pracować natychmiast po ukończeniu remontu muzealnych kamienic. Aby obiekty mogły się na niej godnie zaprezentować, ich przygotowanie powierzono konserwatorom dzieł sztuki, zatrudnionym w trzech muzealnych pracowniach specjalistycznych: Konserwacji Malarstwa, Konserwacji Mebli oraz Konserwacji Papieru. Było to zadanie na dużą skalę: tylko w 2017 roku w wymienionych pracowniach konserwacji pełnej poddano 207 obiektów, konserwacji częściowej – 203 obiekty, zachowawczej – 420 obiektów. Wszystkie działania Muzeum, jak zakupy muzealiów, wypożyczenia i wystawy, zostały poprzedzone konserwatorskimi przeglądami zbiorów, ich opisem i opiniami (łącznie 970). Zespół konserwatorski nadzorował również wielomiesięczne prace przy obiektach, zlecone wybranym na drodze przetargu, zewnętrznym firmom konserwatorskim (FOT. 1), wykonywane w ramach projektu Modernizacja, konserwacja oraz digitalizacja obiektów zabytkowych siedziby głównej Muzeum Warszawy przy Rynku Starego Miasta w Warszawie i zwieńczone odbiorem około 3070 obiektów. Na potrzeby I etapu wystawy głównej Rzeczy warszawskie przewieziono 1300 muzealiów. Do realizacji pierwszej wystawy czasowej po remoncie muzealnych kamienic, Mikrokosmos rzeczy. Publiczne i prywatne życie kolekcji (ZOB. WIĘCEJ Wystawy czasowe, s. 188) – 1229 obiektów. Po otwarciu pierwszej części wystawy głównej konserwatorzy cyklicznie dbali o właściwy wygląd ośmiu udostępnionych gabinetów (FOT. 3). Często też zachodziła konieczność, aby np. konserwatorzy malarstwa podejmowali się konserwacji tak oryginalnych obiektów, jak autoklaw (urządzenie do sterylizacji; MF 2549/A-B), pokazywany w ramach wystawy stałej Res pharmaceuticae (ZOB. WIĘCEJ s. 89) w wyremontowanym Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej (FOT. 4). W czasie trwania prac remontowych w Muzeum kilka obiektów z jego zasobów, z różnych przyczyn, musiało pozostać na miejscu. Wiąże się to zawsze z ryzykiem powstania uszkodzeń czy to w wyniku urazów mechanicznych, czy też nieprzewidywalnych zmian warunków klimatycznych. Takie obiekty wymagają więc specjalnych, indywidualnych zabezpieczeń. Stało się tak z obrazem Wojciecha Fangora Kucie kos, namalowanym na potrzeby pierwszej, powojennej wystawy stałej, który z powodu zmiany koncepcji ówczesnej wystawy został niedługo po namalowaniu zakryty przedścianką z arkuszy sklejki. Jego odsłonięciu w 2012 roku towarzyszyły ogromne emocje, gdyż nikt nie miał całkowitej pewności, co obraz przedstawia i w jakiej kondycji przetrwał 58 lat „w ukryciu”. Byliśmy zaskoczeni odkryciem obrazu o czystych, nasyconych barwach i jego zaskakująco dobrym stanem zachowania. Rozpoczęcie prac remontowych w 2015 roku wymagało wykonania ponownych zabezpieczeń

211

Robert Kołodziejski, fot. MW

W MUZEALNYCH PRACOWNIACH KONSERWACJI MALARSTWA, MEBLI ORAZ PAPIERU WYKONANO

konserwację pełną

207 muzealiów konserwację częściową

203 muzealiów konserwację zachowawczą

420 muzealiów POZA MUZEUM ZLECONO

konserwację

2997 obiektów

Zbiory

lica obrazu, uwzględniających specyfikę i zakres planowanych prac budowlanych. W 2017 roku można było przystąpić do ponownego odsłonięcia obrazu. Tym razem towarzyszyły nam obawy, czy wykonane przy obrazie zabiegi i zastosowane zabezpieczenia spełniły swoje zadanie. Odsłonięty obraz pozostał w dobrym stanie, pokryty jedynie w niewielkim stopniu warstwą pyłu; wymagał zatem „tylko” kilkunastodniowych prac konserwatorskich. To ogromna satysfakcja dla konserwatorów i potwierdzenie właściwie podjętych decyzji (FOT. 5–7). Również oryginalna figura warszawskiej Syreny autorstwa Konstantego Hegla powróciła po konserwacji do Muzeum Warszawy. Ze względu na jej stan zachowania, wynikający z użytych materiałów do jej odlewu, i tematyczne powiązanie znalazła nową lokalizację, jako istotny obiekt w Gabinecie Syren Warszawskich. Zarówno transport, jak i przemieszczanie tego dużego, ciężkiego i wrażliwego na uszkodzenia obiektu były sporym wyzwaniem (FOT. 8). Wieloletnia współpraca z warszawską Akademią Sztuk Pięknych, a przede wszystkim z Wydziałem Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki zaowocowała w 2017 realizacją bardzo interesującego projektu. W posiadaniu Muzeum Warszawy znajduje się rzeźbiarski tors mitycznej postaci Vertumnusa (MHW 18870). Jest to jedyny zachowany fragment zniszczonej podczas II wojny światowej figury wyrzeźbionej w piaskowcu przez Pierre’a Coudraya, która pierwotnie zdobiła fasadę pałacu Tyszkiewiczów w Landwarowie. Konserwacja ocalałego torsu stała się tematem pracy magisterskiej w Katedrze Konserwacji Rzeźby ASP. Zakres tej pracy został poszerzony o wykonanie pełnowymiarowej rekonstrukcji figury na podstawie zachowanego fragmentu oraz materiałów źródłowych zebranych przez magistranta (FOT. 9). Wykonana z gipsu rekonstrukcja (MHW 30052) została przekazana do Muzeum Warszawy i zdobi obecnie hol kamienicy nr 30 (FOT. 10–11). Przez kilkadziesiąt lat na szczycie świetlika kamienicy nr 36 zawieszony był 24-ramienny świecznik autorstwa Romana Szewczykowskiego, z końca XIX wieku (MHW 2057). Przed remontem Muzeum zarówno świetlik, jak i roztaczająca się z tego miejsca imponująca panorama Warszawy były właściwie niedostępne dla gości Muzeum. Kiedy zapadła decyzja o udostępnieniu zwiedzającym świetlika po remoncie, zadecydowano także o konserwacji znajdującego się tam, znacznie „nadgryzionego zębem czasu” świecznika. Pełna konserwacja przeprowadzona w firmie zewnętrznej przyniosła trudny do przewidzenia efekt końcowy. Obecnie warto wspiąć się na sam szczyt

kamienicy, aby podziwiać nie tylko widoki, lecz także bogaty w zdobienia i ornamenty, olśniewający połyskiem wypolerowanych brązów świecznik (FOT. 12–13). W 2017 roku, poza otwarciem pierwszych gabinetów wystawy głównej, została zrealizowana pierwsza wystawa czasowa w wyremontowanej siedzibie – Mikrokosmos rzeczy. Publiczne i prywatne życie kolekcji. Wystawienie ponad 1200 obiektów zakupionych i konserwowanych w ramach projektu finansowanego ze środków norweskich nie mogło obejść się bez udziału zespołu konserwatorskiego. Wiele z prezentowanych na tej wystawie muzealiów znajdzie się zapewne w przyszłości w kolejnych odsłonach wystawy głównej. Ten niewielki w porównaniu z wystawą główną projekt wymagał jednak spełnienia wszystkich wymogów obowiązujących we współczesnym muzealnictwie, w którym bezpieczeństwo zbiorów jest absolutnym priorytetem. Do zadań konserwatorów należało między innymi: konsultowanie i opiniowanie elementów projektu wystawy; akceptowanie użytych do jej zbudowania materiałów oraz sposobów prezentacji obiektów; nadzorowanie pakowania i transportu muzealiów z magazynów do siedziby Muzeum (FOT. 2); kontrola warunków klimatycznych na wystawie oraz właściwego oświetlenia zbiorów. Przy tak złożonych działaniach jedynie konstruktywna współpraca pozwoliła na połączenie wizji projektantów i kuratorów oraz warunków stawianych przez konserwatorów (FOT. 14–15). Konserwatorzy Muzeum Warszawy, kierujący się zasadami etyki zawodowej, prowadzili także zajęcia omawiające i propagujące podstawowe normy profilaktyki konserwatorskiej. Goście tych spotkań mogli się dowiedzieć, jak obchodzić się z pamiątkami rodzinnymi czy też posiadanymi kolekcjami „rzeczy” wykonanych w różnych technikach (papier, drewno, metal malarstwo sztalugowe), aby przetrwały kolejne lata w jak najlepszym stanie (FOT. 16–17). Podsumowując rok 2017, można stwierdzić bez wątpienia, że zrealizowaliśmy wiele różnorodnych dużych projektów, składających się z licznych małych zadań. Zdobyliśmy kolejne, nowe doświadczenia, które na pewno przydadzą się w niemniej ciekawie zapowiadającym się 2018 roku. Robert Kołodziejski

GŁÓWNY KONSERWATOR ZBIORÓW

212

Pion konserwatorski

1 Komisje konserwatorskie często przynosiły rozwiązania interesujących problemów konserwatorskich

8 Rzeźba Syreny autorstwa Konstantego Hegla wraca do Muzeum. Eksponowana jest w ramach wystawy głównej, w Gabinecie Syren Warszawskich

2 Transport zbiorów na wystawę czasową Mikrokosmos rzeczy. Publiczne i prywatne życie kolekcji; dobrze zorganizowany, gwarantował ich bezpieczne przemieszczanie

3 Praca konserwatorów na wystawie głównej Rzeczy warszawskie

5–7 Odsłonięty po dwuletnim remoncie siedziby głównej obraz Kucie kos Wojciecha Fangora ponownie zdobi jedną z sal muzealnych

9 Ocalały fragment figury Vertumnusa i odnalezione fotografie oryginału przed zniszczeniem były materiałem pomocniczym w późniejszej rekonstrukcji wykonanej w Katedrze Konserwacji Rzeźby, na Wydziale Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Ostrożny transport i przemyślane opakowanie pokaźnych rozmiarów rzeźby gipsowej pozwoliło na umieszczenie jej w dobrym stanie w jednym z reprezentacyjnych holi Muzeum

4 Czyszczenie autoklawu na potrzeby wystawy stałej Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej, Res pharmaceuticae

213

Zbiory

12, 13 Świecznik autorstwa Romana Szewczykowskiego, poddany konserwacji, zdobi świetlik kamienicy nr 36

14, 15 Konserwatorzy podczas oprawy największego obrazu na wystawie Mikrokosmos rzeczy. Publiczne i prywatne życie kolekcji w dekoracyjną, złoconą ramę. Portret koronacyjny króla Stanisława Augusta był prawdziwą ozdobą tej wystawy czasowej

16, 17 Wieczorne zajęcia Jak dbać o rzeczy?, prowadzone przez muzealnych konserwatorów dzieł sztuki

10, 11 Wykonana z gipsu rekonstrukcja figury Vertumnusa w holu kamienicy nr 30 Muzeum Warszawy

Fot. Robert Kołodziejski Projekt pn. Modernizacja, konserwacja oraz digitalizacja obiektów zabytkowych siedziby głównej Muzeum Warszawy przy Rynku Starego Miasta w Warszawie, realizowany w ramach programu Konserwacja i rewitalizacja dziedzictwa kulturowego. Wsparcie udzielone z funduszy norweskich i funduszy EOG, pochodzących z Islandii, Liechtensteinu i Norwegii, oraz środków krajowych.

214

Pion konserwatorski

Pracownia Konserwacji Malarstwa W połowie 2017 roku świętowaliśmy otwarcie pierwszej części wystawy głównej w siedzibie głównej przy Rynku Starego Miasta. Zwiedzającym udostępniono osiem gabinetów tematycznych znajdujących się w wyremontowanych kamienicach i piwnicach. Aby to gigantyczne przedsięwzięcie mogło się udać, konieczny był wielki wkład pracy ogółu pracowników, w tym konserwatorów dzieł sztuki. Otoczyliśmy opieką wszystkie muzealia. Intensywnie uczestniczyliśmy w licznych odbiorach obiektów po konserwacjach zewnętrznych (prawie 3000 muzealiów). Sami przeprowadziliśmy ponad 60 pełnych i około 200 częściowych konserwacji. Przez nasze ręce przewijały się nie tylko obrazy i ramy, lecz także srebra, tkaniny, szkła, porcelana, ubiory, galanteria patriotyczna oraz wiele obiektów w innych, często mieszanych technikach. Dzięki powiększeniu naszego zespołu o konserwatora metalu mogliśmy zaopiekować się większą liczbą bardziej zróżnicowanych technicznie muzealiów. W trakcie prac konserwatorskich przy obrazach często usuwaliśmy stare, pożółkłe werniksy i zmienione retusze, tym samym przywracając oryginalną kolorystykę ich kompozycji. Wykonywaliśmy korektę kitów i uzupełnienia barwne – były to zabiegi najbardziej efektowne wizualnie. Podobnie działo się z mocno spatynowanymi obiektami z metalu, które po oczyszczeniu zmieniały swoją estetykę i nabierały blasku. Po zakończeniu remontu wnętrz kamienic muzealnych i usunięciu zabezpieczenia ze znajdującego się w jednym z wnętrz malowidła Wojciecha Fangora Kucie kos okazało się, że należy je oczyścić i poddać konserwacji polegającej na uzupełnieniu kitów i retuszu. Ze względu na duży rozmiar i lokalizację obiektu zabiegi trwały kilkanaście dni i wymagały od nas pracy w trudnych warunkach. W połowie roku rozpoczęliśmy przygotowania do otwarcia drugiej części ekspozycji stałej, obejmującej pozostałe 13 gabinetów. Oprócz działalności ukierunkowanej na przygotowania do otwarcia wystawy głównej angażowaliśmy się na bieżąco w standardową pracę Muzeum. Braliśmy aktywny udział przy wypożyczeniach i zwrotach obiektów z innych instytucji, ocenialiśmy stany zachowania licznych nabytków (132 sztuki) i obiektów oferowanych do zakupu przez Muzeum Warszawy. Na bieżąco uzupełnialiśmy karty w systemie Musnet i nanosiliśmy numery inwentarzowe na wymagające tego muzealia. Nadzorowaliśmy pakowanie i transporty obiektów na wystawę główną (ok. 1300 sztuk) oraz pierwszą wystawę czasową w wyremontowanej siedzibie Mikrokosmos rzeczy. Publiczne i prywatne życie kolekcji (1229 sztuk; ZOB. WIĘCEJ s. 188).Zespół konserwatorów pracowni brał udział w przygotowaniu wniosków ministerialnych o dofinansowanie zabiegów konserwatorskich dla dwóch grup obiektów. Jedna z nich obejmowała bardzo cenne ze względów historycznych przedmioty wydobyte podczas ekshumacji z grobów w Palmirach. Do drugiej należały ubiory i tkaniny przeznaczone na kolejną odsłonę wystawy głównej. W tej grupie oprócz eleganckich bluzek damskich znalazł się unikatowy, zachowany w całości, XVI-wieczny strój dworzanina, Adama Parzniewskiego. W 2017 roku uczestniczyliśmy w wielu komisjach konserwatorskich oraz konsultowaliśmy różnorodne zagadnienia, podając zalecenia, między innymi dotyczące eksponowania i warunków klimatycznych wymaganych podczas prezentowania muzealiów. Współpracowaliśmy z Pracownią Digitalizacji

215

Beata Galperyn-Kołodziejska, fot. MW

KONSERWACJE ZAKOŃCZONE

65 obiektów W TYM

obrazów

malowidło

ram

różnych

KONSERWACJE ZACHOWAWCZE

176 obiektów W TYM

172

obrazy

inne

KONSERWACJE W TOKU

11 obiektów W TYM

obrazów

inne

Zbiory

podczas procesu fotografowania obiektów na różne potrzeby, między innymi do tworzenia bazy e-katalogu. Wzięliśmy udział w kilku sesjach naukowych i szkoleniach, podnosząc swoje kwalifikacje zawodowe. Konserwatorzy z naszej pracowni przeprowadzili dwa warsztaty z zakresu profilaktyki obchodzenia się z dziełami sztuki w technice malarstwa i metalu oraz szkolenie dla pracowników obsługi ekspozycji. W pracowni odbyły się miesięczne praktyki zawodowe studentki Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki warszawskiej ASP. Zadania naszej pracowni to nie tylko zabiegi konserwatorskie. Zajmujemy się również przygotowywaniem i realizacją umów, zapytaniami ofertowymi do przetargów oraz synchronizacją działań we współpracy z innymi pionami i działami Muzeum, a także instytucjami zewnętrznymi.

Wybrane realizacje konserwatorskie Buty damskie na obcasie, sznurowane Firma szewska P. Zagrodziński MHW 23950/A-B SKÓRKA BIAŁA GLACÉE, PŁÓTNO, ATŁAS; WYS. 22,5 CM, DŁ. 25 CM; OK. 1900

Buty damskie przeznaczone do ekspozycji na wystawie głównej Rzeczy warszawskie (Gabinet Ubiorów). Powierzchnia skóry została oczyszczona, przetarcia wyretuszowano i całość zabezpieczono, nasączając skórę specjalnym preparatem. Podklejono silnie podartą i postrzępioną atłasową wyściółkę. Dobrano odpowiednie tasiemki sznurujące.

Beata Galperyn-Kołodziejska

Stan obiektu

KOORDYNATORKA PRACOWNI KONSERWACJI MALARSTWA

przed konserwacją Przygotowanie płótna dublażowego, które wzmacnia silnie osłabione i zdegradowane oryginalne podobrazie; nakładanie kleju przed procesem klejenia

PRZEGLĄDY KONSERWATORSKIE

ocena stanu zachowania szacowanie zakresu ewentualnych prac konserwatorskich uzupełnianie kart w ewidencji Musnet

OCENA STANU ZACHOWANIA NABYTKÓW

PRZEGLĄDY NA POTRZEBY WSPÓŁPRACY Z INNYMI INSTYTUCJAMI (wypożyczenia i zwroty)

po konserwacji

132

obiekty

166

obiektów

216

Pion konserwatorski

Pomnik Adama Mickiewicza przy Krakowskim Przedmieściu Władysław Chmieliński

Stan obrazu

MHW 209/S OLEJ NA PŁÓTNIE; 35,4 × 50,3 CM; LATA 30. XX W.

Obraz przeznaczony do ekspozycji na wystawie głównej Rzeczy warszawskie (Gabinet Schielów). Lico oczyszczono z pożółkłej warstwy werniksu.

przed konserwacją

w trakcie konserwacji, podczas oczyszczania

po konserwacji

217

Zbiory

Portret Stanisława Jachowicza Aleksander Lesser MHW 681 OLEJ NA PŁÓTNIE; 69 × 57,5 CM; 1862

Obraz prezentowany na wystawie głównej Rzeczy warszawskie (Gabinet Portretów). Po oczyszczeniu lica uzupełniono ubytki w zaprawie, kitom nadano odpowiednią fakturę, a następnie scalono je kolorystycznie z oryginalną warstwą malarską.

Stan obrazu w trakcie konserwacji, po oczyszczeniu i uzupełnieniu ubytków zaprawy

218

Pion konserwatorski

Stan obrazu po konserwacji

219

Zbiory

Fragment obrazu w trakcie konserwacji, po oczyszczeniu

Fragment obrazu po konserwacji

Portret Jana Połubińskiego F. Kiełpiński MHW 15885 OLEJ NA PŁÓTNIE; 49 × 40 CM; 1835

Obraz prezentowany na wystawie głównej Rzeczy warszawskie (Gabinet Portretów). Powierzchnię lica pokrywała gruba warstwa pożółkłego werniksu oraz liczne, rozległe zmienione kolorystycznie retusze i przemalowania. Konieczne było usunięcie wtórnych nawarstwień, uzupełnienie ubytków w gruncie oraz w warstwie malarskiej.

220

Pion konserwatorski

Stan obrazu po konserwacji

221

Zbiory

Stan obiektu

Kościół Kamedułów na Bielanach autor nieznany MHW 17890 OLEJ NA PŁÓTNIE; 37,5 × 54,5 CM; OK. 1860

Obraz prezentowany na wystawie głównej Rzeczy warszawskie (Gabinet Widoków Warszawy). Lico było pokryte grubą warstwą pożółkłego werniksu. Rozległe retusze w partii nieba były pociemniałe i zmienione kolorystycznie. Usunięcie wtórnych nawarstwień pozwoliło przywrócić oryginalną kolorystykę obrazu.

przed konserwacją; lico obrazu w luminescencji wzbudzonej promieniowaniem UV, ukazującej obszar retuszy

w trakcie konserwacji, podczas oczyszczania

222

Pion konserwatorski

w trakcie konserwacji, po oczyszczeniu i uzupeล nieniu ubytkรณw zaprawy

po konserwacji

223

Zbiory

Stan obiektu

przed konserwacją; lico obrazu w luminescencji wzbudzonej promieniowaniem UV, pokazującej obszar retuszy

Zakłady maszyn rolniczych Evansa, Lilpopa i Raua autor nieznany MHW 24075 OLEJ NA PŁÓTNIE; 37 × 45,3 CM; PO 1865

Obraz prezentowany na wystawie głównej Rzeczy warszawskie (Gabinet Widoków Warszawy). Powierzchnię lica pokrywała warstwa pożółkłego wer-niksu, która zakłócała odbiór estetyczny. Po oczyszczeniu warstwa malarska odzyskała dawną kolorystykę.

224

Pion konserwatorski

w trakcie konserwacji, podczas oczyszczania

po konserwacji

225

Zbiory

Stan obiektu przed konserwacją

Ostatnie taczki Cajżyka Aleksander Sochaczewski MHW 1617 OLEJ NA PŁÓTNIE; 34,5 × 52 CM; PRZED 1894

Powierzchnia lica była pokryta pociemniałą warstwą werniksu oraz brudu. Obraz oczyszczono, a następnie wykonano retusz warstwy malarskiej.

226

Pion konserwatorski

w trakcie konserwacji, podczas oczyszczania

po konserwacji

Fot. Beata Galperyn-Kołodziejska, Katarzyna Głogowska, Katarzyna Lesiakowska-Tofil

227

Zbiory

Pracownia Konserwacji Mebli W 2017 roku pracownia kontynuowała prace konserwatorskie przy obiektach przeznaczonych do wyposażenia siedziby głównej Muzeum oraz na wystawę stałą Res pharmaceuticae w wyremontowanej siedzibie Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej, oddziale Muzeum Warszawy (ZOB. WIĘCEJ s. 89). W większości były to obiekty duże i wymagające złożonych działań restauratorskich, takie jak dwie komody i biblioteka boullowska (meble z różnych epok, wykończone w całkiem odmiennych, skomplikowanych technikach) przeznaczone do wystroju wnętrz muzealnych na Rynku Starego Miasta oraz monumentalna apteczna szafa kredensowa i kantor apteczny dla Muzeum Farmacji. Konserwacji pełnej poddano 24 obiekty, z czego 18 na wyposażenie siedziby głównej Muzeum i cztery na nową wystawę stałą w Muzeum Farmacji. Konserwacji zachowawczej poddano sześć obiektów, pochodzących z różnych lokalizacji, w tym dwa z wyposażenia Muzeum Farmacji. Oprócz tego prowadzono prace przy innych 10 obiektach, których ukończenie zaplanowano na pierwszą połowę 2018 roku. Restauracja tak wielu obiektów była możliwa dzięki pełnemu zaangażowaniu i wytężonej pracy trzech konserwatorów pracowni oraz jej dobrej organizacji. Równolegle z prowadzonymi pracami konserwatorskimi zespołu koordynator pracowni zrealizował przeglądy i opisy stanów zachowania obiektów do wypożyczenia; dobór i zakupy materiałów wykończeniowych; wyceny mebli ze zbiorów muzealnych na potrzeby Samodzielnego Stanowiska ds. Wyceny Zbiorów; przygotowanie opisów stanów zachowania i wycenę prac konserwatorskich dotyczące obiektów wytypowanych do konserwacji zlecanej na zewnątrz; nadzór nad pracami zewnętrznych wykonawców (konsultacje bieżące, odbiory końcowe prac konserwatorskich i tapicerskich). Edward Pawlikowski

KOORDYNATOR PRACOWNI KONSERWACJI MEBLI W PRACOWNI KONSERWACJI MEBLI

konserwacji pełnej poddano

na wyposażenie siedziby głównej Muzeum

konserwacji zachowawczej poddano

obiekty

obiektów z różnych lokalizacji Muzeum

W TYM

na wystawę stałą Muzeum Farmacji Res pharmaceuticae

z wyposażenia Muzeum Farmacji

228

Edward Pawlikowski, fot. MW

Pion konserwatorski

Wybrane prace konserwatorskie Komoda kolbuszowska MHW 17772

do wnętrza siedziby głównej Muzeum Komoda wymagała wielu zabiegów doprowadzających cały jej korpus, tył i wszystkie szuflady do pełnej stabilizacji kształtów i wymiarów. Następny etap to żmudna, długotrwała praca przywracająca walory kompozycji orzechowych i jesionowych obłogów na bokach, wierzchu i – najbardziej uszkodzonych – licach szuflad.

Część prawa górnej szuflady komody z wyłamanymi kawałkami obłogu wzdłuż górnej krawędzi, przed konserwacją

Klejenie odspojeń obłogu na powierzchniach licowych prowadnic szuflad, powierzchni frontowej dołu i na wierzchu komody

Doklejanie ubytków i odłupań na powierzchni boków i na wąskiej powierzchni wierzchu na styku z tyłem komody

Przyklejanie płytek obłogu orzechowego do wąskiej powierzchni frontowej lewego boku komody

Klejenie listew profilowanych, zdjętych z obu cokołów bocznych z wykorzystaniem specjalnie dopasowanych podkładek

Doklejanie profilowanej listwy cokołowej do prawego boku komody po dokonanych reperacjach

Montaż dolnej części tyłu komody za pomocą kalibrowanych kołków sosnowych wbijanych na gorący klej skórny

Tył komody po wykonaniu wszystkich prac konserwatorskich i montażowych

Płyta górna komody po wykonaniu wszystkich prac restauratorskich

Komoda po restauracji. W prawym górnym rogu widoczna naprawa rozległego ubytku obłogu w górnej szufladzie

229

Zbiory

Komoda MHW 17773

do wnętrza siedziby głównej Muzeum Mniejsza, czteroszufladowa komoda o nieco opływowych, nawiązujących do baroku kształtach charakteryzowała się jednorodną geometryczną ornamentyką wykonaną w barwionej kontrastowo intarsji brzozowej, imitującej kolorowe sześciany. Duży stopień zniszczenia tej intarsji na wszystkich eksponowanych powierzchniach implikował długotrwałe, wymagające precyzji prace restauratorskie, które przeprowadzono z powodzeniem.

Doklejanie licznych odspojeń i uzupełnianie ubytków elementów intarsji na prawym boku komody z zastosowaniem zabezpieczającego wyparcia słupkowo-klinowego

Przód komody przed konserwacją

Komoda po wszystkich pracach restauratorskich

Doklejanie kolejnych uzupełnień w lewym boku jednej z szuflad komody

Doklejanie licznych odspojeń barwionej intarsji na licu szuflady

Bok obramienia wierzchu komody po oczyszczeniu z widocznych ubytków po owadach. Przyklejanie kolejnych fragmentów geometrycznej intarsji

Wierzch komody po oczyszczeniu krzywoliniowego obramienia. Doklejanie licznych odspojeń intarsji

Prawy bok po doklejeniu licznych odłupań intarsji i wstawieniu uzupełnień forniru na obramieniu boku, przygotowanego do punktowych barwień poszczególnych elementów intarsji

Narożnik boczny prawy wierzchu komody z widoczną częścią krzywoliniowego obramienia przygotowanego do wykończenia w kolorze czarnym

230

Pion konserwatorski

Płyta wierzchnia komody po wszystkich reperacjach elementów intarsji z obramieniem pobarwionym na czarno. Wybrane romby intarsji przygotowane do scalenia kolorystycznego

Komplet czterech szuflad komody po wykonaniu wszystkich reperacji na bokach i licach z prowadnicami dopasowanymi do wnętrza komody

Biblioteka w stylu Boulle’a MHW 17778

do wnętrza siedziby głównej Muzeum Restauracja jednego z dwóch mebli zdobionych techniką Boulle’a, znajdujących się w zbiorach Muzeum Warszawy (oba obiekty to kopie XIX-wieczne), pozwoliła na zabezpieczenie kształtów i przywrócenie walorów szylkretowo-mosiężnej inkrustacji na jego froncie. Dokonano również reperacji i renowacji uszkodzonych fragmentów forniru hebanowego.

Lewa strona dolnego wieńca biblioteki przed pracami konserwatorskimi. Widoczne liczne ubytki okleiny hebanowej na trzech bokach

Uzupełnienie ubytków forniru hebanowego na powierzchni frontowej lewego boku wieńca dolnego biblioteki

Detal środkowej części lewego ramiaka prawych drzwi biblioteki z widocznym silnie odspojonym fragmentem ozdobnej blachy mosiężnej

Fragment ramiaka lewego prawych drzwi z miejscowymi odspojeniami inkrustacji w masie żółwiowej i blasze mosiężnej

Doklejanie odspojeń inkrustacji z masy żółwiowej i blachy mosiężnej oraz fragmentów żyłki hebanowej na licu prawego boku biblioteki

Wzmacnianie połączeń narożnikowych wieńca dolnego biblioteki poprzez wklejanie trójkątnych baków

Montaż lewego skrzydła drzwiowego na zawiasy czopikowe po wykonaniu wszystkich prac konserwatorskich

Biblioteka po restauracji

231

Zbiory

Lustro w oprawie orzechowej

Szafa apteczna kredensowa

MHW 17159

MF 3278/1

do siedziby głównej Muzeum

na wystawę stałą Muzeum Farmacji

Lustro ścienne, wiszące, pochodzące z Anglii, zostało wykonane w drugiej połowie XVIII wieku w stylu z epoki królowej Anny. Konstrukcję prostokątnej ramy z drewna sosnowego wykończono podrzeźbianym orzechem (na pionowych ramiakach) i wzorzystą okleiną orzechową na poszerzonych, finezyjnie wyciętych ramiakach poziomych.

Wysoka, prawie trzymetrowa szafa, wykonana w typie mebli neorenesansowych, przeszklona w środkowej i górnej części, z bogato wykończonym frontem i ozdobiona płaskorzeźbioną nastawą pochodzi z ostatniej ćwierci XIX wieku. Elementy architektoniczne frontu, takie jak toczone cztery kolumny, obramienia i gałki szufladek, listwy profilowane, wykonane są z litego drewna mahoniowego. Zły stan całości obiektu pociągnął za sobą gruntowne prace restauratorskie połączone z rekonstrukcją wielu detali, w tym ręczne odtworzenie różnych profili listwowych. Płaskie powierzchnie boków szafy wymagały gruntownej reperacji i wymiany całkowitej forniru mahoniowego z późniejszym wykończeniem w politurze.

Szczegół odspojonego segmentu rzeźbienia z drewna orzechowego na boku ramy lustra

Doklejanie rozluźnionych elementów rzeźbionych ramy lustra

Górna część lewego boku i frontu szafy z widocznym brakiem elementów profilowanych listew gzymsu i uszkodzonymi listewkami poniżej gzymsu

Fragment naprawionego narożnika frontowego gzymsu z odtworzonymi odcinkami mahoniowych listewek profilowanych

Szafa przed konserwacją, w pozycji leżącej na tyle, z widocznym zniszczonym wierzchem i gzymsem frontowym szafy Fragment prawego boku przed konserwacją, z ubytkiem sosnowej deski konstrukcyjnej na styku z tyłem szafy. Widoczny brak okleiny na tylnym pasie boku

Fragment środkowej części lewego boku szafy przed konserwacją, widoczny brak listew profilowanych na boku i froncie szafy Ostatnia faza fornirowania środkowej części prawego boku przed zdjęciem papierowych taśm zabezpieczających

Rama lustra po wykonaniu wszystkich doklejeń rzeźbionych segmentów i odświeżeniu pokrycia politurowego

232

Pion konserwatorski

Fragment prawego boku szafy po naklejeniu forniru mahoniowego, scaleniu kolorystycznym i wykończeniu w politurze szellakowej

Komplet dorobionych i częściowo naprawionych listewek profilowanych w miejsce brakujących na prawym boku szafy

Górna część szafy aptecznej po wszystkich pracach konserwatorskich i montażu górnego, rzeźbionego zwieńczenia

Szafa po restauracji – część dolna frontu i boku lewego

Dolna część szafy po restauracji z widocznymi licami czterech szufladek po dokonanych naprawach listewek obramienia wszystkich lic i uchwytów oraz ich wykończeniu w politurze

Ściana frontowa i blat kantora przed pracami konserwatorskimi. Widoczny brak wszystkich czterech ozdobnych plakietek na środkowej płycinie oraz jednej na płycinie lewej u dołu

Tylna ściana kantora po usunięciu starych wtórnych elementów maskujących, przygotowana do położenia forniru docelowego

Prace przy wykańczaniu powierzchni boków kantora oraz doklejanie brakujących fragmentów w listwach profilowanych tylnej ścianki

Korpus kantora z płytą wierzchnią po jej zaokleinowaniu podkładem z forniru dębowego pod docelowy fornir mahoniowy

Kantor apteczny MF 3276

na wystawę stałą Muzeum Farmacji Na osobne omówienie, ze względu na znaczne gabaryty całej bryły, różnorodność i złą jakość zastosowanych wcześniej materiałówi niefortunnych technik wykończeniowych elementów dekoracyjnych, zasługuje kantor apteczny. Taki stan mebla wymagał niezwykle złożonych prac, począwszy od usztywnienia całej konstrukcji, wymiany podłogi i pokrycia blatu roboczego. Dalszym, długotrwałym etapem było przygotowanie i wykończenie licznych elementów zdobniczych, w tym uprzednio bardzo zniszczonej brzozowej płaskorzeźby wieńczącej tył obiektu.

233

Zbiory

Rzeźbiona ozdoba kantora przed pracami konserwatorskimi

Rzeźbiona ozdoba kantora po oczyszczeniu z warstw starego pokrycia, wszystkich reperacjach wstawkami z drewna brzozowego i wyszlifowaniu

Rzeźbiona ozdoba kantora po pełnej restauracji, zamocowana na tylnej ściance kantora

Tylna ścianka kantora po wszystkich pracach restauratorskich, z zamocowaną płaskorzeźbą

Dwanaście toczonych plakietek łącznie z czterema dorobionymi według wzoru po scaleniu kolorystycznym i zapoliturowaniu

Kantor apteczny po wszystkich pracach restauratorskich, ustawiony w przestrzeni wystawy

Widok ubytków drewna na trzech uchwytach docisków tabletkowych

Gałki trzech docisków po doklejeniu uzupełnień, ich obróbce i wyszlifowaniu

Aparat do rozsypywania proszków w opłatkach MF 2761

na wystawę stałą Muzeum Farmacji Drewniane pudełko ze zdobionym wiekiem, pochodzące z końca XIX wieku, mieści wewnątrz trzy stalowe niklowane kwadratowe płytki z kalibrowanymi otworami, sześć lejkowatych dozowników niklowanych, miarkę do proszku oraz trzy pionowe kalibrowane dociski z gładko toczonymi drewnianymi rękojeściami. Do spodu wieka przymocowana jest kwadratowa podstawa z niklowanego mosiądzu z dwunastoma wytłoczonymi wgłębieniami. Prace konserwatorskie skoncentrowane były na naprawach uszkodzonego pudełka, odtworzeniu znacznych ubytków we wszystkich gałkach dociskowych i wykończeniu zreperowanych miejsc.

Trzy gałki docisków tabletkowych po scaleniu kolorystycznym wstawek i wykończeniu w politurze

234

Pion konserwatorski

Rozluźnione połączenie boków szkatuły tabletkarki i pęknięcie wzdłużne dna pudełka, przed konserwacją

Dno szkatuły tabletkarki z dwoma pęknięciami wzdłużnymi, przed konserwacją

Szkatułka na przyrządy do tabletkowania przed naprawami i oczyszczeniem

Klejenie czterech boków pudełka tabletkarki z zastosowaniem specjalnych podkładek i zabezpieczeń

Dno szkatułki po wypełnieniu pęknięć wstawkami z drewna brzozowego

Szkatułka po wszystkich pracach naprawczych i oczyszczeniu wszystkich powierzchni

Zdemontowana górna część obudowy zegara z widocznymi ubytkami w cylindrycznym gnieździe mechanizmu zegarowego. Po obu stronach cylindra widoczne miejsca po odklejonych listwach profilowanych

Klejenie cylindrycznej obudowy mechanizmu zegara z użyciem specjalnie dopasowanych podkładek, ścisków śrubowych i sprężynowych

Doklejanie listwy profilowanej na prawej części górnej skrzynki obudowy zegara

Klejenie łączyn poprzecznych z pionowymi w obudowie zegara i podklejanie fornirów z zastosowaniem prostych środków zabezpieczających obudowę

Zegar MHW 17038

Obiekt pochodzi z pierwszej połowy XIX wieku, powstał w warsztacie Franza Hradetzky’ego w Hochenstadt (Niemcy). To typowy zegar kominkowy, wykończony na czarno, z czterema alabastrowymi kolumienkami na froncie pomiędzy wypukle ukształtowaną podstawą i górną częścią mieszczącą mechanizm zegarowy, zwieńczoną alabastrowymi zniczem pośrodku i pojedynczymi wazonikami po bokach. Obudowa zegara wymagała gruntownych reperacji w górnej części, szczególnie cienkościennego drewnianego cylindra, jak również w części dolnej, gdzie występowały liczne ubytki drewna dekoracyjnego.

235

Zbiory

Konferencje, warsztaty, wyjazdy robocze Udział konserwatorów, Adama Wrzoska i Edwarda Pawlikowskiego, w konferencjach naukowych: Analiza chemiczna w ochronie zabytków, XVII edycja, Wydział Chemii UW (grudzień 2017); Polski biedermeier. Romantyzm „udomowiony”, Muzeum Narodowe w Warszawie (listopad 2017). Uzupełnienie ubytków w dolnej części boku podstawy obudowy zegara wstawkami z drewna brzozowego

Wklejanie alabastrowych kolumienek pomiędzy podstawę i górną część obudowy zegara

Przygotowanie przez Koordynatora Pracowni i realizacja wyjazdu służbowego do wybranych placówek badawczych i konserwatorskich w północnych Włoszech: – Trydent, San Michele all’Adige – Instytut Badawczy IVALSA (CNR); – Werona – Wydział Konserwacji Akademii Sztuk Pięknych; – Florencja – Centro Europeo di Restauro (CER), OPD (Pracownie Konserwacji Malarstwa na Deskach i Suportów Drewnianych), Pracownia Konserwatorska Muzeum Galleria degli Uffizi. Każda z wizyt roboczych służyła pogłębieniu znajomości szeroko rozumianego warsztatu konserwatorskiego w odniesieniu do różnych obiektów na bazie drewna i wymianie konkretnych doświadczeń związanych z prezentacją przez koordynatora prac restauratorskich z muzealnej pracowni. Relacje te wzbudzały zainteresowanie zarówno w placówkach państwowych (IVALSA-CNR, Pracownia Konserwatorska Galleria degli Uffizi), jak i prywatnych (CER). Osobnym zagadnieniem, będącym przedmiotem wspólnych zainteresowań (jak i troski), było kształcenie i doskonalenie młodych konserwatorów. Sukcesem i pożytkiem dla Muzeum jest nawiązanie współpracy z Akademią Sztuk Pięknych w Weronie. Początkiem tejże może być realizacja pierwszych praktyk konserwatorskich studentki Akademii Sztuk Pięknych w Weronie w ramach programu Erasmus Plus w Pracowni Konserwacji Mebli Muzeum Warszawy. Przygotowania do takich trzymiesięcznych praktyk zostały w 2017 roku rozpoczęte przez koordynatora pracowni. Przygotowanie i przeprowadzenie przez koordynatora pracowni otwartych warsztatów dotyczących konserwacji mebli w siedzibie Muzeum na Rynku Starego Miasta, w ramach serii Jak dbać o rzeczy? (ZOB. WIĘCEJ Dział Edukacji, s. 161)

Wklejanie alabastrowych kolumienek pomiędzy podstawę i górną część obudowy zegara Zespół Pracowni Konserwacji Mebli Muzeum Warszawy tworzą: mgr inż. Michał Kempa KONSERWATOR (zatrudniony do 21 września 2017) mgr inż. Adam Wrzosek

STARSZY KONSERWATOR

Fot. Edward Pawlikowski

mgr inż. Edward Pawlikowski

KOORDYNATOR PRACOWNI, STARSZY KONSERWATOR

236

Pion konserwatorski

Pracownia Konserwacji Papieru Rok 2017 w Pracowni Konserwacji Papieru upłynął pod znakiem przygotowania papierowych obiektów przeznaczonych do ekspozycji pierwszej części wystawy głównej Muzeum Warszawy Rzeczy warszawskie (ZOB. WIĘCEJ s. 56) w muzealnych kamienicach przy Rynku Starego Miasta (Gabinet Widoków Warszawy, Gabinet Pocztówek, Gabinet Syren Warszawskich) oraz prac konserwatorskich związanych z muzealiami prezentowanymi podczas kolejnej odsłony tej wystawy w 2018 roku (Gabinet Opakowań Firm Warszawskich, Gabinet Ludwika Gocla, Gabinet Schielów, Gabinet Planów i Map Warszawy, Gabinet Fotografii, Gabinet Rysunku Architektonicznego). Dwoje dyplomowanych konserwatorów papieru stawiało również czoła innym wyzwaniom, jak chociażby pracom przy obiektach Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej, które zainaugurowało działalność wyremontowanej siedziby nową wystawą stałą Res pharmaceuticae (ZOB. WIĘCEJ s. 89). Faktyczne prace konserwatorskie objęły łącznie 537 obiektów, w tym konserwacji pełnej poddano 123 z nich, konserwacji zachowawczej zaś 414. Wykonane zostały liczne przeglądy konserwatorskie, wydawano opinie o stanie zachowania zabytków na podłożu papierowym, których pozyskaniem Muzeum było zainteresowane; wymienionymi działaniami objęto 827 obiektów. Konserwatorzy brali także udział w odbiorach i transportach oraz przeprowadzali konsultacje dotyczące organizacji konserwacji zlecanych pracowniom zewnętrznym. Pracownia miała również swój udział w działaniach popularyzatorskich: w ramach cyklu spotkań/warsztatów Jak dbać o rzeczy? przybliżała złożone problemy konserwatorskie, z którymi mogą się spotkać prywatni kolekcjonerzy lub użytkownicy papierowych archiwaliów czy innych zabytków wykonanych z tego materiału. Konserwatorzy uczestniczyli w konferencjach, sesjach i wykładach, podczas których doskonalili swoją wiedzę i umiejętności w dziedzinie najnowszych tendencji obowiązujących w środowisku konserwatorów, a także obserwowali aktualne badania w specjalizacji ratowania i zabezpieczania dziedzictwa przeszłości na podłożu papierowym. Ponadto w 2017 roku pracownia zorganizowała dwutygodniowe praktyki zawodowe dla studentów II i III roku Wydziału Konserwacji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie ze specjalizacji konserwacja i restauracja grafiki, rękopisów i starych druków. Igor Nowak KOORDYNATOR PRACOWNI KONSERWACJI PAPIERU

237

Igor Nowak, fot. MW

Zbiory

Wybrane prace konserwatorskie

Albumy Album XIX W., MHW 506-606/LG

Obiekt był pozbawiony grzbietu, miał oderwane od przegubów obydwie okładziny oraz uszkodzenia mechaniczne na krawędziach i narożnikach okładzin, łącznie z wielowarstwową tekturą pod skórą oprawy. Zrekonstruowano grzbiet z wykorzystaniem nowej skóry cielęcej, wzmocniono rozwarstwiającą się tekturę na narożnikach i uzupełniono ubytki nową skórą, wklejoną pod skórę oryginalną. Album XIX W., MHW 775-788/LG

do Gabinetu Ludwika Gocla Obiekt miał przetarty, łuszczący się skórzany grzbiet. Powierzchnia skóry została skonsolidowana i ujednolicona kolorystycznie mieszaniną farby akwarelowej i metylocelulozy oraz zabezpieczona (utrwalona) emulsją do skóry. Album fotograficzny OK. POŁ. XIX W. , AF 37194

do Gabinetu Ludwika Gocla Obiekt przed konserwacją miał uszkodzenia grzbietu i pęknięty przegub wewnątrz bloku. Zaklejono grzbiet klejem naturalnym i ustabilizowano go papierem japońskim; przegub wewnątrz bloku również zrekonstruowano z wykorzystaniem długowłóknistego papieru japońskiego.

Stan przed konserwacją i po niej

Album na pocztówki PRZEŁOM XIX I XX W., MHW 29488

Obiekt trafił do pracowni, oklejony wtórnie surowym płótnem lnianym. Pod tak nieestetyczną obwolutą odkryto oprawę pierwotną w półpłótno z papierem oklejkowym imitującym skórę krokodyla. Oprawa wtórna została usunięta, oprawa oryginalna oczyszczona, dopunktowana kolorystycznie i zabezpieczona przed działaniem wilgoci.

238

Pion konserwatorski

Zielnik 1529, MF 24010

na wystawę stałą Muzeum Farmacji Obiekt ze zbiorów Muzeum Farmacji miał głównie uszkodzenia skórzanej oprawy. Były to przedarcia, pęknięcia w przegubach, na zwięzach, i ubytki grzbietu w miejscach kapitałek. Konserwacja polegała na rekonstrukcji ubytków nową skórą w miejscach najbardziej narażonych na wtórne uszkodzenia. Skórę oryginalną zabezpieczono przed wilgocią z otoczenia za pomocą emulsji do skór.

Stan przed konserwacją i po niej

239

Zbiory

Plan Warszawy wykonany na kalce 1947, MHW 631/PL

na wystawę stałą Muzeum Farmacji Obiekt posiadał uszkodzenia mechaniczne w postaci przedarć, zagnieceń i ubytków. Po nawilżeniu oddalonym w tkaninie gore-tex przedarcia podklejono transparentną bibułką japońską i wyprasowano arkusz pod utrzymywanym przez długi czas obciążeniem, aby jego wewnętrzna struktura mogła się ustabilizować i utrwalić.

Stan przed konserwacją i po niej (fragment)

240

Pion konserwatorski

Widok Warszawy 1586–1617, WYD. 1617, MHW 422

Obiekt był zdeformowany, pofalowany z drobnymi uszkodzeniami mechanicznymi przy krawędziach arkusza. Jako że farby użyte do pokolorowania grafiki są nieodporne na środowisko wodne, arkusz został nawilżony techniką oddaloną (działanie wody ograniczone do stanu gazowego w tkaninie gore-tex) i wyprostowany pod długotrwałym obciążeniem we włókninach poliestrowych i filcach; działanie to zapobiega wyprasowaniu naturalnej faktury papieru ręcznie czerpanego.

Stan przed konserwacją i po niej

241

Zbiory

Dokumenty archiwalne sygnowane przez króla Stanisława Poniatowskiego 1586–1617, WYD. 1617, MHW 422

Stan przed konserwacją

po konserwacji

Kwity budowlane LATA 50. XX W., BRAK NR INW.

Piętnaście arkuszy, zgniecionych w jeden zwał papieru, bardzo uszkodzonego mechanicznie i zachlapanego zaprawą murarską, znaleziono w kamienicach muzealnych przy Rynku Starego Miasta podczas remontu w 2016 roku. Arkusze rozdzielono, oczyszczono powierzchnię, wykonano kąpiele, wzmocniono strukturalnie, podklejono przedarcia i uzupełniono ubytki. Papier został również odkwaszony i wyprasowany.

Stan przed konserwacją i po niej

242

Pion konserwatorski

Pudełko

Pudełko na morfinę

LATA 20–30. XX W., MHW 26269/A-C

PO 1898/1902 – PRZED 1911, MF 3546/A-B

Obiekt miał uszkodzone mechanicznie krawędzie, zacieki i rozlany wosk na powierzchni górnej, licowej. Wosk usunięto mechanicznie, zacieki ‒ poprzez tamponowanie powierzchni roztworami rozpuszczalników organicznych; zadarcia papieru podklejono klejem odwracalnym. Zabezpieczono powierzchnię przed wpływem wilgoci z otoczenia za pomocą odwracalnego kleju bezwodnego.

Obiekt miał liczne przetarcia i przedarcia na krawędziach i narożnikach. Po odkwaszeniu tekturek techniką bezwodną podklejono przedarcia długowłóknistym papierem japońskim i dopunktowano kolorystycznie te miejsca oraz przetarcia. Zabezpieczono powierzchnię odwracalnym klejem bezwodnym.

Stan po konserwacji Stan po konserwacji

Pudełko na mydło 1919–1939, MHW 20754/A-B

do Gabinetu Opakowań Firm Warszawskich Obiekt jest wykonany z kruchej, niskiej jakości tektury. Po odkwaszeniu i wzmocnieniu strukturalnym (przeklejeniu) uzupełniono duży ubytek w jego dolnej części, naklejając wielowarstwowo gruby papier japoński i dopunktowując go kolorystycznie do odcienia obiektu. Stan przed konserwacją i po niej

243

Zbiory

Pudełko z polskimi monetami

Fragment opakowania papierowego z pudełka

1831, MHW 1060-1067/LG

LATA 20–30. XX W., MHW 24197

Obiekt był powierzchniowo zabrudzony i pęknięty w przegubie. Metalowe okucia i monety przekazano do konserwacji zewnętrznej konserwatorowi metalu; powierzchnię papieru oczyszczono roztworami rozpuszczalników organicznych, odkwaszono, wykonano nowy przegub z długowłóknistego papieru japońskiego, dopunktowano kolorystycznie i zabezpieczono powierzchnię przed wpływem wilgoci z otoczenia. Wewnątrz ustabilizowano gniazda monet i zrekonstruowano tasiemki. Po konserwacji okuć metalowych zostały one zamontowane za pomocą oryginalnych szpil, a monety wróciły na swoje miejsca wewnątrz pudełka.

do Gabinetu Opakowań Firm Warszawskich Pasek papieru o wymiarach 100 × 8 mm to bodaj najmniejszy obiekt konserwowany w pracowni w 2017 roku. Posiadał mechaniczne uszkodzenia krawędzi i był nadpalony. Po procesach konserwatorskich został ustabilizowany poprzez naklejenie na papier japoński.

Stan przed konserwacją, w trakcie i po konserwacji

Prace konserwatorskie i fotografie: Igor Nowak

244

Pion konserwatorski

Papier pakowy cukierni G.G. Lardelli

Pharmacopoeia Regni Poloniae

LATA 30. XX W., MHW 28777

1817, MF 2020

do Gabinetu Opakowań Firm Warszawskich

ze zbiorów Muzeum Farmacji

Przed udostępnieniem na wystawie głównej obiekt poddano podstawowym zabiegom konserwatorskim mającym na celu naprawę zniszczeń, wzmocnienie obiektu i przywrócenie jego wartości estetycznych. Obiekt oczyszczono i poddano kąpieli wodnej, odkwaszono i wzmocniono strukturalnie. Po podklejeniu przedarć i wzmocnieniu osłabionego papieru arkusz rozprostowano w prasie śrubowej. Do czasu udostępnienia na ekspozycji umieszczono go w kopercie z papieru bezkwasowego.

Główne zniszczenia zabytkowego obiektu dotyczyły niekompletnej oprawy. Brakowało grzbietu, co skutkowało odsłonięciem grzbietów składek. Ponadto przednią okładzinę, wyklejkę i stronę tytułową łączył z blokiem tylko sznurek z szycia bloku. Przed udostępnieniem książki na ekspozycji w Muzeum Farmacji wzmocniono grzbiet książki i zabezpieczono go barwionym papierem japońskim. Po wykonaniu pozostałych zabiegów konserwatorskich wolumin umieszczono w ochronnej obwolucie.

Farmakopeja szpitalna ułożona przez Radę Lekarską Królestwa Polskiego 1860, MF 2007

ze zbiorów Muzeum Farmacji Obiekt trafił do Pracowni Konserwacji w złym stanie zachowania z uwagi na liczne uszkodzenia bloku i oprawy. Ich główną przyczyną było bardzo intensywne użytkowanie książki, w wyniku którego powstały liczne uszkodzenia mechaniczne i zaplamienie. W związku z dobrze zachowanym zawieszeniem bloku w oprawie zastosowano zabiegi konserwacji zachowawczej bez rozszywania książki. Niektóre karty oddzieliły się od bloku i wymagały pełnej konserwacji. Poddano je kąpielom wodnym, odkwaszeniu, wzmocnieniu strukturalnemu, w razie potrzeby zdublowano na bibułkę japońską i zamontowano z powrotem w bloku po dokładnym wysuszeniu i rozprostowaniu. Po konserwacji książkę umieszczono w ochronnej obwolucie.

Stan przed konserwacją i po niej

245

Zbiory

Podręcznik medycyny Kampo dla lekarza POCZ. XX W., MF 2693

ze zbiorów Muzeum Farmacji Obiekt trafił do pracowni w postaci destruktu. Spowodowane pożarem i zalaniem wodą zniszczenia (zwęglenie i sklejenie papieru) miały tak szeroki zakres, że uniemożliwiły identyfikację obiektu czy też wgląd do jego wnętrza. Po usunięciu sadzy i mozolnym rozdzieleniu kart okazało się, że jest to sześć woluminów wykonanych w japońskiej technice fukuro-toji 袋綴じ, pochodzących z dwóch różnych wydawnictw o tematyce medycznej. Oryginalne szycie fukuro- i yamato-toji w większości zostało zniszczone lub uszkodzone. Bloki i okładki zostały nadpalone, zwęglone na brzegach, zdeformowane. Powstały ubytki sięgające tekstu, plamy z sadzy i sczernienie papieru. Poszczególne karty skleiły się ze sobą w wyniku działania temperatury i wilgoci, a także substancji wydzielanych przez mikroorganizmy, które spowodowały również zaplamienie wielu kart. Papier był mocno osłabiony, a przy spalonych fragmentach – kruchy i delikatny. Obiekt poddano zabiegom konserwacji pełnej: wszystkie zeszyty zostały rozdzielone i rozszyte, oczyszczone mechanicznie, karty i okładki poddano kąpieli wodnej i wzmocnieniu strukturalnemu. Oryginalny sposób szycia został szczegółowo udokumentowany. Karty jednego z tomów uzupełniono papierem japońskim i zszyto z okładkami (brakująca okładka została zrekonstruowana) w sposób odzwierciedlający oryginalne szycie fukuro-toji z zastosowaniem jedwabnych nici w kolorze zbliżonym do oryginału i zdublowanego na papier japoński jedwabiu kado-gire. Po zabiegach książkę udostępniono na ekspozycji stałej w Muzeum Farmacji. Pozostałe tomy są nadal poddawane konserwacji w Pracowni Konserwacji Papieru.

Stan przed konserwacją i po niej

246

Pion konserwatorski

Album typów ulicznych Józef Rapacki DATA, MHW 16960/1-19

Obiekt trafił do pracowni w złym stanie zachowania. Największe zniszczenia dotyczyły papierowej obwoluty stanowiącej oprawę 19 grafik: silne zakurzenie, zaplamienie, uszkodzenia mechaniczne oraz osłabienie papieru. Obwolutę oraz grafiki poddano pełnej konserwacji polegającej na oczyszczeniu mechanicznym, kąpieli wodnej wraz z usunięciem starych napraw, odkwaszeniu i wzmocnieniu strukturalnym papieru, podklejeniu przedarć i osłabionych miejsc oraz uzupełnieniu ubytków w papierze. Po rozprostowaniu w prasie śrubowej obiekt trafił z powrotem do Magazynu Grafiki w ochronnej obwolucie wykonanej z papieru bezkwasowego z rezerwą alkaliczną.

Stan przed konserwacją i po niej

247

Zbiory

Stan przed konserwacją i po niej

Trasa wycieczki samochodowej opracowana na podstawie planu Warszawy

Projekt kandelabra do Klubu Myśliwskiego Bracia Łopieńscy

1961, MHW 1240/PL

1904, MHW 29983

na wystawę nabytków w Muzeum Warszawskiej Pragi

Rysunek na papierze transparentnym zawsze stanowi wyzwanie dla konserwatora. W tym przypadku po oczyszczeniu arkusza konieczne było usunięcie ramki ze starej taśmy klejącej typu „gęsia skórka” wraz z klejem z bardzo kruchego, w wielu miejscach uszkodzonego papieru. W następnej kolejności obiekt poddano kontrolowanemu nawilżeniu w celu rozprostowaniai „zrelaksowania” papieru, po czym umieszczono go w prasie śrubowej. Odsłonięte spod taśmy klejącej ubytki i przedarcia podklejono taśmą Filmoplast R.

Wiele projektów Braci Łopieńskich, które trafiły do Muzeum Warszawy w 2017 roku, wymagało interwencji konserwatorskiej. W tym przypadku był to rysunek wykonany na dużym arkuszu papieru, którego zniszczenia obejmowały liczne uszkodzenia mechaniczne, zażółcenie, nieumiejętnie wykonane naprawy i zaplamienia. Obiekt poddano konserwacji pełnej. Po oczyszczeniu mechanicznym przeprowadzono kąpiel wodną, która pozwoliła rozjaśnić papier, usunąć stare kleje i naprawy. Po odkwaszeniu i wzmocnieniu strukturalnym uzupełniono ubytki w papierze i podklejono przedarcia, po czym wyprostowano w prasie śrubowej i zabezpieczono między papierami bezkwasowymi. Po konserwacji obiekt trafił na wystawę czasową.

248

Pion konserwatorski

Projekt Mauzoleum Zwycięstwa Borys Zinserling DATA, MHW 13/5/BZ

Obiekt trafił do pracowni z uwagi na stan zachowania uniemożliwiający jego digitalizację. Był pokryty warstwą kurzu, silnie pofalowany, zwijał się w rulon, miał również uszkodzenia mechaniczne. Takie zniszczenia nie tylko uniemożliwiały zeskanowanie projektu, ale narażały go na ryzyko poważnego uszkodzenia. Po oczyszczeniu arkusz poddano serii zabiegów nawilżających, które umożliwiły bezpieczne rozwinięcie i rozprostowanie papieru. Kiedy osiągnięto zadowalający efekt, można było wykonać zabiegi naprawcze (podklejenie przedarć) i umieścić w prasie śrubowej do całkowitego wyprostowania. Z pracowni konserwacji obiekt trafił do Pracowni Digitalizacji Zbiorów, gdzie został zeskanowany, i z powrotem do Magazynu Grafiki w kopercie z papieru bezkwasowego.

Stan przed konserwacją i po niej

Prace konserwatorskie i fotografie: Agata Kłos

249

Zbiory

PRZEGLĄDY KONSERWATORSKIE, OPINIE, OPISY STANÓW ZACHOWANIA

827

obiektów W TYM M.IN.:

Udział w szkoleniach, konferencjach, sesjach konserwatorskich

do wystawy głównej Rzeczy warszawskie obiekty do Gabinetu Syren Warszawskich, Gabinetu Suwenirów opinia na temat techniki wykonania i eksponowania akwareli w Gabinecie Widoków Warszawy

warsztaty promujące Krajowe Centrum Badań nad Dziedzictwem w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich we Wrocławiu

do wystawy stałej Muzeum Farmacji Res pharmaceuticae

wykład dr. Tomasza Łojewskiego Obrazowanie multispektralne – sposób uwidocznienia nieczytelnych treści dokumentów i inne nowe technologie w badaniu archiwaliów w siedzibie AGAD w Warszawie

przegląd stanu zachowania wytypowanych do konserwacji obiektów przeznaczonych na ekspozycję w Muzeum Farmacji do wystawy stałej Muzeum Warszawskiej Pragi wytyczne odnośnie eksponowania kopii Aktu Lokacyjnego Pragi

wizyta członków Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków w Pracowni Konserwacji Papieru

konsultacja w sprawie wymiany reprintów do wystaw czasowych przegląd i ocena stanu zachowania 566 obiektów na wystawę czasową Warszawa podczas pierwszej okupacji niemieckiej w latach 1915–1918 przygotowywaną w Muzeum na rok 2018

seminarium Czynniki szkodliwe w środowisku pracy konserwatorów i muzealników w Muzeum Archeologicznym w Warszawie

przegląd i ocena stanu zachowania obiektów na wystawę czasową Mikrokosmos rzeczy. Publiczne i prywatne życie kolekcji wraz z wytycznymi dotyczącymi ich eksponowania

kurs konserwatorski Conservation of Japanese Art Objects on Paper and Silk – Advanced Restoration of Japanese screens, prowadzony przez specjalistów National Research Institute for Cultural Properties in Tokyo w Berlinie;

przegląd obiektów na wystawę czasową Jerzy Waldorff stan zachowania planu Warszawy Georges’a Louisa Le Rouge’a z 1768 roku do noty konserwatorskiej w drugim wydaniu tomu z serii Plany Warszawy

V Targi Konserwacji i Restauracji Zabytków oraz Ochrony, Wyposażenia Archiwów, Muzeów i Bibliotek Dziedzictwo w Warszawie, w tym program towarzyszący Ogólnopolskie Dni Konserwatorskie: Teoria a praktyka, ochrona zbiorów muzealnych, archiwalnych i bibliotecznych w Warszawie

przegląd i nota na temat planu Warszawy Korpusu Inżynierów Wojskowych z 1825 roku do kolejnego tomu z serii Plany Warszawy przegląd projektów braci Łopieńskich pod kątem digitalizacji, konserwacji i wystawy czasowej po dokonaniu zakupu przez MW ustalenia dotyczące zakresu prac konserwatorskich dla fotografii w pracowni Międzyuczelnianego Instytutu Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki w Warszawie

I konferencja naukowa Hinc Omnia. Zbiory historyczne, artystyczne i specjalne w bibliotekach oraz innych instytucjach kultury w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie

przegląd 74 map i planów przeznaczonych do skanowania w Centralnym Ośrodku Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w Warszawie

warsztaty poświęcone III konkursowi Krajowego Centrum Badań nad Dziedzictwem w Muzeum Narodowym w Krakowie

konsultacje z konserwatorami z PPKZ w sprawie konserwacji zewnętrznej obiektów z Muzeum – Miejsca Pamięci Palmiry konsultacja w sprawie zakupu ryciny B. Belotta przez MW (opinia; zapakowanie obiektu na ciąg dalszy konsultacji merytorycznych w Muzeum Narodowym) opinie na temat obiektów oferowanych MW przez osoby prywatne i wystawianych na aukcjach domów aukcyjnych konsultacja konserwatorska w sprawie daru oprawionego zdjęcia zbiorowego Szkoły Podchorążych w Warszawie do wypożyczeń obiekty do Muzeum Lubelskiego, projekty tkanin oraz tzw. łańcuchów do tkanin żakardowych „Ład” do muzeum w Opatówku

250

Pion konserwatorski

KONSERWACJA PEŁNA

KONSERWACJA ZACHOWAWCZA

123

414

obiektów

W TYM M.IN.:

na wystawę główną Rzeczy warszawskie

10 obiektów do Gabinetu Ludwika Gocla, w tym pudełko na monety z 1831 roku (MHW 1060-1067/LG)

album na zdjęcia (AF 37194) i fotografie do Gabinetu Fotografii

5 obiektów do Gabinetu Schielów

album na grafiki, oprawny w skórę (MHW 506-606/LG)

5 obiektów do Gabinetu Syren Warszawskich

album na grafiki (MHW 775-788/LG)

5 projektów do Gabinetu Rysunku Architektonicznego

oczyszczanie opraw 329 książek z księgozbioru Ludwika Gocla do Gabinetu Ludwika Gocla

14 obiektów do Gabinetu Opakowań Firm Warszawskich obiekty do Gabinetu Widoków oraz Gabinetu Planów i Map Warszawy na wystawę stałą Muzeum Farmacji Res pharmaceuticae 6 tomów japońskiej książki fukuro-toji (MF 2693; W TOKU)

na wystawę czasową Nowe nabytki Muzeum Warszawy 27 projektów Braci Łopieńskich ORAZ

4 arkusze archiwaliów sygnowanych przez króla Stanisława Poniatowskiego (BRAK SYGNATURY)

liczne opakowania do Gabinetu Opakowań Firm Warszawskich plan (MHW 631/PL) do Gabinetu Rysunku Architektonicznego scalenie kolorystyczne 7 pocztówek i albumu na pocztówki (MHW 29488) do Gabinetu Pocztówek zdjęcie z ramy i wyprasowanie panoramy Warszawy z czasopisma „Kłosy” (MHW 694B) do Gabinetu Widoków Warszawy albumy na pocztówki, pudło na koszule do Gabinetu Suwenirów albumy (MHW 954/S I MHW 955/S) oraz mapy (MHW 725/S I MHW 726/S) do Gabinetu Schielów

zbiór grafik Józefa Rapackiego (MHW 16960/1-19)

na wystawę stałą Muzeum Farmacji Res pharmaceuticae zielnik (MF 24010), apteczki japońskie

15 arkuszy kwitów budowlanych znalezionych podczas remontu kamienic na Rynku Starego Miasta

ORAZ

(BRAK SYGNATURY)

ASYSTY KONSERWATORSKIE

naprawa obwoluty współczesnej książki z Działu Edukacji, Zabawa ludowa na Bielanach Franciszka Kostrzewskiego

wymiany obiektów wynikające z zaleceń konserwatorskich dla ekspozycji na światło na wystawie stałej Muzeum Warszawskiej Pragi i w gabinetach siedziby głównej MW pakowanie i transport do dezynfekcji w Bibliotece Narodowej obiektów wielkoformatowych z Muzeum Warszawskiej Pragi przekazanie 69 książek z księgozbioru Ludwika Gocla do odkwaszenia w technice bezwodnej Bookkeeper w Instytucie Konserwacji Zbiorów Bibliotecznych Biblioteki Narodowej zwroty z konserwacji zewnętrznych: fotografii i negatywów w Międzyuczelnianym Instytucie Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki (200 fotografii), obiektów ze zbiorów Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry (Polskie Pracownie Konserwacji Zabytków), planów do Gabinetu Rysunku Architektonicznego (firma Versum) transport wielkoformatowych planów Warszawy do digitalizacji w Centralnym Ośrodku Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej odbiór obiektu wypożyczonego na wystawę do Muzeum POLIN transport obiektów z Muzeum Ordynariatu Polowego do magazynów w PKiN (zdjęcie z ekspozycji, spakowanie i asysta) montaż fusumy na wystawie stałej Muzeum Farmacji Res pharmaceuticae transporty obiektów papierowych z magazynów MW do Pracowni Konserwacji Papieru uczestnictwo w komisjach zakupowych MW

Inne działania konsultacja w sprawie montażu trzech panoram Warszawy z czasopisma „Kłosy” na trzy zmiany wystawy głównej Rzeczy warszawskie

przygotowanie i prowadzenie warsztatów konserwatorskich Jak dbać o rzeczy? (ZOB. WIĘCEJ Dział Edukacji, s. 161) organizacja i przeprowadzenie prezentacji Pracowni Konserwacji Papieru w ramach programu edukacyjnego dla rodzin Mała Akademia Praska (ZOB. WIĘCEJ Muzeum Warszawskiej Pragi, s. 136)

konsultacje konserwatorskie i drobne prace konserwatorskie w Dziale Digitalizacji Zbiorów (przygotowywanie obiektów do bezpiecznego fotografowania i skanowania)

wytyczne konserwatorskie odnośnie eksponowania obiektów po konserwacji na wystawie stałej Muzeum Farmacji Res pharmaceuticae

przygotowanie i organizacja pracy praktyk zawodowych dla trojga studentów z Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki ASP Warszawa (II i III rok kierunku konserwacja i restauracja grafiki, rękopisów i starych druków)

251

Zbiory

Pozyskiwanie i wycena zbiorów W 2017 roku Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Gromadzenia i Wyceny Zbiorów, zgodnie ze swoją rolą, prowadziło działania w celu pozyskania artefaktów mogących wzbogacić zbiory Muzeum, w tym nową wystawę główną Rzeczy warszawskie. Ponadto prowadzone były intensywne czynności związane z wyceną zbiorów. Pracownicy Samodzielnego Wieloosobowego Stanowiska ds. Gromadzenia i Wyceny Zbiorów, oprócz przyjmowania i rozpatrywania kierowanych do Muzeum ofert, prowadzili samodzielne poszukiwania na rynku antykwarycznym, w tym poprzez monitorowanie ofert aukcyjnych. Wszystkie oferty i propozycje zostały poddane obowiązującej w Muzeum Warszawy procedurze pozyskiwania zbiorów. Dlatego na komisjach ds. gromadzenia zbiorów były omawiane wyłącznie te z nich, do których uprawnieni pracownicy merytoryczni Muzeum złożyli wnioski o przyjęcie do zbiorów wraz z uzasadnieniem. W wyniku tych działań udało się, jak co roku, pozyskać do zbiorów liczne i cenne pozycje. Poza wypełnianiem czynności przypisanych tej komórce organizacyjnej pracownicy Samodzielnego Stanowiska angażowali się w inne istotne dla Muzeum zadania. Kustosz Małgorzata Heymer uczestniczyła w Zespole ds. Wystawy Głównej oraz podjęła się pełnienia funkcji kuratorki pomocniczej Gabinetu Schielów i przygotowania katalogu tego zbioru. Maciej Rozbicki zaangażował się w tematykę dostępności Muzeum Warszawy dla osób z dysfunkcjami fizycznymi, między innymi przedstawił problematykę dostępności naszej instytucji kultury w ramach specjalistycznych konferencji organizowanych przez Uniwersytet Łódzki oraz Urząd Miasta Stołecznego Warszawy. Piszący te słowa uczestniczył w pracach Zespołu ds. Pracowni Historyczno-Artystycznych w Warszawie, reprezentując w tym gremium Muzeum Warszawy.

dr Tomasz A. Pruszak, fot. MW

Wycena zbiorów

bibelotów, zbioru Jerzego Waldorffa, militariów, zegarów, szkła, zbiorów medalierskich i numizmatycznych. Dzięki temu zyskaliśmy świadomość wartości finansowej wymienionych zbiorów. Inne zbiory są w trakcie wyceny, przy czym warto zaznaczyć, że komisja ds. wyceny zbioru kart pocztowych zrealizowała już połowę swoich prac i na przełomie 2018 i 2019 roku należy spodziewać się zakończenia wyceny całego zbioru.

Poza standardową wyceną pozyskanych w 2017 roku darów kontynuowano wieloletni Projekt wyceny zbiorów. Spośród działań komisji utworzonych w ramach niniejszego projektu należy zwrócić uwagę na wyceny zbiorów przeprowadzone do końca 2017 roku przez komisję ds. wyceny muzealiów artystyczno-historycznych: malarstwa, grafiki, ubiorów, przyborów użytku osobistego i galanterii, okularów i lornetek, tkanin dekoracyjnych, metali, biżuterii, ceramiki, mebli, statuetek, przyborów na biurko –

252

Pozyskiwanie i wycena zbiorów

Muzealia pozyskane w 2017 roku Zakupy finansowane z dotacji celowych – inwestycyjnych Biura Kultury m.st. Warszawy

Najbardziej spektakularnym „obiektem” pozyskanym w zeszłym roku do zbiorów Muzeum był samochód osobowy FSO Warszawa, model M20 typ 201 z 1964 roku (MHW 948/IDK), nabyty ze środków dotacji celowej – inwestycyjnej Biura Kultury w ramach zadania pn. Zakup samochodów zabytkowych dla Muzeum Warszawy. To drugi po zakupionym w 2016 roku samochodzie osobowym Syrena 104, wyprodukowanym w fabryce FSO w Warszawie w 1971 roku (MHW 938/IDK), zabytkowy pojazd w zbiorach Muzeum Warszawy. Zakup wielu przedmiotów nie byłby możliwy bez wsparcia finansowego udzielonego ze środków dotacji celowej – inwestycyjnej Biura Kultury pn. Modernizacja i zakupy inwestycyjne – Muzeum Warszawy przy Rynku Starego Miasta. Z tego budżetu zakupiono obiekty wzbogacające kolekcje brązów, ubiorów i biżuterii, kartografii, fotografii, a więc te, którym poświęcone gabinety będą otwierane w drugim etapie wystawy głównej, ale także bardzo cenne okazy sreber i platerów. Szczególnie należy zwrócić uwagę na niektóre z zakupionych wyrobów z brązu: przycisk na biurko autorstwa Tadeusza Łopieńskiego z lat 60. XX wieku (MHW 29749), tego samego autorstwa świecznik przyścienny z okresu międzywojennego (MHW 30067/A-C); plakietę z Matką Boską Częstochowską autorstwa Wiktora Gontarczyka z lat 1910–1939 (MHW 29887); puchar sportowy autorstwa Władysława Miecznika z 1950 roku (MHW 29881); figurę rowerzysty autorstwa Jana Małety, wykonaną w odlewni Czesława Chojnowskiego, z 1930 roku (MHW 29748); z tej samej odlewni figurę Gladiatora z lat 1936–1939 (MHW 30087). Warte uwagi są także srebra znanych warszawskich złotników: para solniczek Karola Jerzego Lilpopa z pierwszej dekady XIX wieku (MHW 30077/1-2); kubek Karola Wehdella z lat 1823–1844 (MHW 30078); łyżka wazowa złotnika monogramisty GSS z lat 80–90. XVIII wieku (MHW 30083); solniczka Jana Macieja Schwartza z przełomu XVIII i XIX wieku (MHW 30084); solniczka Jana Pilscha z przełomu XVIII i XIX wieku (MHW 30085); mlecznik Józefa Skalskiego z lat 90. XVIII wieku (MHW 30086/A-B); filiżanka ze spodkiem Teodora Wernera i Spółki z lat 1899– 1904 (MHW 30076/A-B); para solniczek Władysława Hempla z lat 1908–1915 (MHW 30138/1-2) oraz ornowska szkatuła z wizerunkiem Syreny warszawskiej projektu Zdzisła-

wa Łęckiego z lat 1949–1963 (MHW 30134). Niewątpliwie wśród zakupów bardzo cenny artystycznie, zarówno poznawczo, jak i badawczo, jest duży zestaw autorskich projektów ubiorów Grażyny Hase z lat 1967–2000 (MHW 30149 – MHW 30390), a także zbiór gotowych ubiorów wykonanych według jej projektów, datowanych od lat 60. XX wieku do końca XX wieku (MHW 29751/A-B – MHW 29815). Natomiast zbiór rysunków powiekszył się o pracę Rondo Nowy Świat z 1966 roku, autorstwa Edwarda Dwurnika (MHW 30133). Z powyższego finansowania zakupiliśmy także fotografię Tymka Borowskiego Gruz z 2017 roku przedstawiającą przejmującą wizualizację ilości gruzu ze zburzonej Warszawy na tle współczesnego nam widoku miasta (MHW AF 37672). Zakupy finansowane z dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Dzięki dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w ramach Programu Kolekcje, priorytet: Kolekcje muzealne Muzeum Warszawy wzbogaciło się o 78 sztuk projektów warsztatowych warszawskiej wytwórni Braci Łopieńskich z lat 1900–1939 (MHW 29908 – MHW 29985) oraz zbiór 5 sztuk tkanin żakardowych wykonanych przez Spółdzielnię Artystów „Ład”, według projektu Zofii Matuszczyk-Cygańskiej z lat 1952–1957 (MHW 1855/Ł – MHW 1859/Ł) i 10 sztuk projektów tkanin żakardowych tej samej artystki z lat 50–60. XX wieku (MHW 1845/Ł – MHW 1854/Ł). Zakupy finansowane ze środków własnych Muzeum

Muzeum Warszawy dokonało też licznych zakupów ze środków własnych. Wśród pozyskanych w ten sposób wyrobów, m.in. rzemiosła artystycznego i kostiumologii, malarstwa, grafiki i rysunku, fotografii i negatywów, kart pocztowych oraz archiwaliów, na szczególną uwagę zasługują wyroby złotnictwa warszawskiego, a więc srebra: cukiernica Tomasza Klimaszewskiego z około 1838 roku (MHW 29883/A-B); dzbanek Macieja Nowakowskiego z lat 30. XIX wieku (MHW 29884/A-B); cukiernica Izaaka Szekmana i Franciszka Cmocha z lat 1908‒1915 (MHW 30039), serwetnik z Orłem i Syreną Juliana Wapińskiego z około

253

Zbiory

Dary

1915 roku (MHW 30071; zakup od pana Mikołaja Paciorka z Wielkiej Brytanii) i kubek z monetami z powstania listopadowego z lat 30. XIX wieku (MHW 30041). Wśród zakupionych srebrnych wyrobów Spółdzielni Pracy Rękodzieła Artystycznego ORNO interesująca jest np. karafka z lat 70. XX wieku z elementami z bursztynu (MHW 29893/A-B); zbiory zasilił także platerowy serwis śniadaniowy Frageta z około 1915 roku (MHW 29987/1-4). Obok sreber i platerów brązy są zawsze bogato reprezentowane w nabytkach Muzeum Warszawy. W 2017 roku zakupiliśmy między innymi figurę słonia z firmy Braci Łopieńskich, wykonaną w latach 20–30. XX wieku (MHW 29891). Z brązu wykonane zostały też inne nabytki: medaliony autorskie medalu „IV WIEKI STOŁECZNOŚCI WARSZAWY” (rewers i awers) autorstwa Anny Wątróbskiej-Wdowiarskiej z 1996 roku (MHW 29992/A-B) oraz plakieta ze sceną ukrzyżowania Chrystusa, Golgota projektu Wiktora Gontarczyka z lat 20. XX wieku (MHW 30036). Obiekt bliski brązom, lecz wykonany z kutego żelaza, to wazon z wiązanką kwiatów autorstwa Romana Szewczykowskiego z 1895 roku (MHW 30141/ A-B). Wśród zakupów własnych należy wymienić także zegarek damski Lilpopa ze szwajcarskim mechanizmem, złoty, z kopertą i bransoletą dekorowaną 40 diamentami w platynie (MHW 29890/A-D). Malarstwo niestety nie jest na ogół zbyt licznie reprezentowaną częścią pozyskiwanych zbiorów Muzeum Warszawy. Wynika to ze słabej podaży malarstwa o tematyce warszawskiej. Dlatego warto zwrócić uwagę na zakupiony olej na płótnie Bazar na Polnej autorstwa Heleny Zaremby-Cybisowej z lat 60. XX wieku (MHW 30037), oraz akwarelę Bronisława Kopczyńskiego przedstawiającą krużganek klasztoru Bernardynów w Warszawie z 1917 roku (MHW 30128). Zbiory grafiki wzbogaciła natomiast kolekcja 11 prac Janiny Róży Giedroyć-Wawrzynowicz – rysunków, linorytów i matryc do rycin z lat przed i powojennych (MHW 30057 – MHW 30065), a także akwaforta Feliksa Jabłczyńskiego przedstawiającą kościół św. Anny w Warszawie (MHW 30144). Zbiory fotografii powiększyły się między innymi o 14 sztuk fotografii Błażeja Pindora z projektu Dekapitalizacja z 2016 roku (MHW AF 37650 – MHW AF 37663). Wśród zakupionych archiwaliów warto zwrócić uwagę na Księgę starszych cechu kotlarzy z lat 1858–1939 (MHW A/I/3946 – MHW A/I/3966) oraz bogatą spuściznę po Tadeuszu Cieślewskim ojcu (MHW A/V/3314 – MHW A/V/3417).

Wśród darów dla Muzeum Warszawy, zwłaszcza od osób prywatnych, były liczne artefakty z dziedziny rzemiosła artystycznego, w tym kostiumologii, przedmioty użytku codziennego, jak na przykład opakowania, fotografie, karty pocztowe, liczne archiwalia. Wśród nich wymienić należy przede wszystkim cenny dar w postaci 42 tkanin dekoracyjnych i projektów technicznych autorstwa Danuty Jaworskiej-Thomas (MHW 1830/Ł – MHW 1844/Ł; MHW 1860/Ł – MHW 1885/Ł), a ponadto 35 fotografii portretowych rodziny Karola Józefa Gebera, właściciela pralni i farbiarni chemicznej „Ch.Geber” w Warszawie, z lat około 1880–1910 (MHW 37606 – MHW 37640). Znakomity jest zbiór 246 sztuk kart pocztowych z okresu od końca XIX wieku do 1939 roku (MHW AI 9476 – MHW AI 9721). Jako dokumentacja historii międzywojennego życia towarzyskiego miasta cenny jest dar 163 sztuk zaproszeń (MHW A/I/3995 – A/I/4155). Drogą darowizny trafił do nas też model pomnika warszawskiej Nike z 1963 roku, autorstwa Mariana Koniecznego (gips, drewno, sklejka; MHW 29989). Nie sposób wymienić wszystkich, mniej lub bardziej cennych darów otrzymanych w 2017 roku przez Muzeum Warszawy. dr Tomasz A. Pruszak

KUSTOSZ DYPLOMOWANY SAMODZIELNE WIELOOSOBOWE STANOWISKO DS. GROMADZENIA I WYCENY ZBIORÓW

254

Pozyskiwanie i wycena zbiorów

Statystyki prac wykonanych przez Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Gromadzenia i Wyceny Zbiorów w 2017 roku Komisje ds. gromadzenia zbiorów i pozyskiwania zbiorów LICZBA ODBYTYCH KOMISJI DS. GROMADZENIA ZBIORÓW ORGANIZOWANYCH PRZEZ SAMODZIELNE WIELOOSOBOWE STANOWISKO DS. GROMADZENIA I WYCENY ZBIORÓW

LICZBA WSZYSTKICH POZYCJI OFERTOWYCH PRZEDSTAWIONYCH NA KOMISJACH DS. GROMADZENIA ZBIORÓW

LICZBA POZYCJI OFERTOWYCH PRZEDSTAWIONYCH NA KOMISJACH DS. GROMADZENIA ZBIORÓW Z WYNIKIEM POZYTYWNYM

490

W TYM

447

W TYM

272

218

230

217

w zakresie zakupów

w zakresie darów

w zakresie zakupów

w zakresie darów

w zakresie zakupów

w zakresie darów

Źródła pozyskiwania artefaktów poprzez zakup LICZBA POZYCJI OFERTOWYCH ZAAKCEPTOWANYCH DO ZAKUPU OD OSÓB PRYWATNYCH

LICZBA POZYCJI OFERTOWYCH ZAAKCEPTOWANYCH DO ZAKUPU W ANTYKWARIATACH I GALERIACH

LICZBA POZYCJI OFERTOWYCH SKUTECZNIE POZYSKANYCH NA AUKCJACH

154

Wyceny zbiorów LICZBA POZYCJI INWENTARZOWYCH WYCENIONYCH PRZEZ KOMISJĘ DS. WYCENY ZBIORÓW

LICZBA POZYCJI INWENTARZOWYCH WYCENIONYCH W RAMACH PROJEKTU WYCENY ZBIORÓW

940

10 360

W TYM

Komisja ds. wyceny muzealiów artystyczno-historycznych, zbiorów wydzielonych oraz niemuzealiów

5268 pozycji Komisja ds. wyceny zbioru kart pocztowych

4275 pozycji 816

124

dary z 2017 roku

pozycje inwentarzowe uczestniczące w ruchu muzealiów w 2017 roku

Komisja ds. wyceny zbioru planów i rysunków architektonicznych

pozycje

Komisja ds. wyceny zbiorów Muzeum Farmacji

765

255

pozycji

Zbiory

Struktura Projektu wyceny zbiorów STAN Z GRUDNIA 2017 ROKU

dr Tomasz A. Pruszak KIEROWNIK PROJEKTU

Małgorzata Heymer ZASTĘPCZYNI KIEROWNIKA PROJEKTU

Maciej Rozbicki SEKRETARZ PROJEKTU

Rada konsultantów ds. wyceny zbiorów dr Tomasz A. Pruszak PRZEWODNICZĄCY RADY

Zofia Morka Kamila Baturo Aleksandra Sołtan-Lipska

Komisja ds. wyceny muzealiów artystyczno-historycznych, w tym zbiorów wydzielonych, zbiorów Muzeum Woli oraz niemuzealiów

Komisja ds. wyceny zbiorów Muzeum Farmacji

dr hab. Iwona Arabas, prof. PAN

Małgorzata Heymer

PRZEWODNICZĄCA KOMISJI

Marcin Więcek Anna Zabiegałowska-Sitek

dr Paweł Ignaczak dr Ewa Wieruch-Jankowska Agnieszka Dąbrowska Kamila Baturo Izabela Maliszewska Monika Siwińska Joanna Rykiel

Komisja ds. wyceny zbioru kart pocztowych

Anna Topolska PRZEWODNICZĄCA KOMISJI

Elżbieta Kamińska Piotr Głogowski Ewa Nowak-Mitura

Komisja ds. wyceny zbioru planów i rysunków architektonicznych

dr Paweł E. Weszpiński PRZEWODNICZĄCY KOMISJI

Ewa Perlińska-Kobierzyńska dr Andrzej Skalimowski dr Katarzyna Wagner

256

Opracowanie zbiorów

Opracowanie zbiorów Najważniejszym zadaniem Działu Opracowania Zbiorów w 2017 roku było przygotowanie nowej wystawy głównej Muzeum, otwartej częściowo 26 maja. Pracownicy działu będący kuratorami poszczególnych gabinetów, w tym udostępnionych zwiedzającym w pierwszej odsłonie wystawy: Pocztówek, Pomników Warszawskich, Suwenirów, Widoków Warszawy, Portretów, Sreber i Platerów, dokonywali wyboru eksponatów, przygotowywali koncepcję ich prezentacji wspólnie z projektantami, opracowywali teksty kuratorskie i podpisy do prezentowanych obiektów, rozmieszczali eksponaty w przestrzeni ekspozycji. Wiele uwagi poświęcono działaniom promocyjnym i popularyzatorskim wokół nowej wystawy: udzielaniu wywiadów do mediów, oprowadzaniom kuratorskim grup i indywidualnych gości Muzeum, szkoleniom dla opiekunów ekspozycji. Aby przybliżyć widzom ideę wystawy głównej, którą jest prezentacja historii Warszawy poprzez oryginalne eksponaty, kuratorzy przygotowali m.in. cykl 15-minutowych wykładów o wybranych obiektach. W drugiej połowie roku kontynuowano prace nad gabinetami: Brązów, Fotografii, Planów i Map Warszawy, Galanterii Patriotycznej, Ubiorów, Zegarów Warszawskich, Detali Architektonicznych, Opakowań Firm Warszawskich, Ludwika Gocla, które zostaną udostępnione publiczności w 2018 roku. Ponadto podjęto prace nad wystawą na stulecie odzyskania przez Polskę niepodległości, Odzyskana stołeczność. Warszawa 1915–1918, która będzie prezentowana w Muzeum w 2018 roku. Pracownicy działu zajmowali się również naukowym opracowaniem zbiorów i ich wyceną, przygotowywaniem naukowych i popularnonaukowych publikacji, przeprowadzaniem kwerend w zbiorach dla instytucji i osób prywatnych. Dawali wykłady, aktywnie uczestniczyli w konferencjach naukowych (Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie, Muzeum Narodowe w Poznaniu, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu), a także współorganizowali konferencje naukowe (XXXI Ogólnopolska Konferencja Historyków Kartografii Dawne mapy i atlasy historyczne, Interdyscyplinarna Ogólnopolska Konferencja Naukowa Organizowanie Współczesnej Przestrzeni Miejskiej) i stworzyli koncepcję konferencji naukowej Rzeczy na wystawie, towarzyszącej otwarciu drugiej części wystawy głównej Muzeum w 2018 roku. W wyniku zaopiniowania przez pracowników działu zakupu lub przyjęcia w darze kilkuset muzealiów zbiory Muzeum wzbogaciła znaczna liczba warszawskich sreber, platerów, pamiątek historycznych, suwenirów, ubiorów, fotografii, pocztówek, projektów architektonicznych i archiwaliów. Dzięki przygotowaniu dwóch wniosków o dofinansowanie do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego zakupiono kolekcję 78 projektów warsztatowych wytwórni Braci Łopieńskich oraz 15 tkanin i projektów tkanin żakardowych Spółdzielni Artystów „Ład”. Dofinansowanie obejmowało opracowanie merytoryczne obiektów, realizację programu edukacyjnego i promocyjnego oraz przygotowanie wystawy i artykułów popularnonaukowych. Pracownicy angażowali się także w inne projekty, m.in. stworzenie e-katalogu zbiorów Muzeum Warszawy i opracowanie zeszytu Warszawa z serii Atlas Historyczny Miast Polskich. Uczestniczyli w wyjazdach studyjnych do Oslo, Bergen, Berlina, Gdańska i Katowic, których celem było zapoznanie się ze zbiorami w tamtejszych muzeach oraz sposobami ich prezentacji na wystawach stałych i czasowych. Jacek Bochiński

KIEROWNIK DZIAŁU OPRACOWANIA ZBIORÓW

257

Jacek Bochiński, fot. MW

Zbiory

Najważniejsze dary i zakupy

Model pomnika Bohaterów Warszawy (Warszawskiej Nike) Marian Konieczny MHW 29989 GIPS, SKLEJKA; WYS. 285 CM (150 CM COKÓŁ, 135 CM FIGURA), DŁ. 120 CM, SKALA 1 : 5; 1963 DAR

Model pomnika Bohaterów Warszawy zwanego Warszawską Nike został wykonany w skali 1:5 przez znanego krakowskiego rzeźbiarza Mariana Koniecznego (1930−2017). Przedstawia leżącą postać kobiecą trzymającą w ręku miecz. Figura powstała z patynowanego gipsu naśladującego brąz, cokół zaś z imitującej granit sklejki, na której widnieje napis: „BOHATEROM / WARSZAWY / 1939 – 1945”. Kobieca postać – symbolizująca bohaterstwo Warszawy – jest połączeniem bogini zwycięstwa Nike i Syreny, symbolu stolicy. Bogini została pozbawiona charakterystycznych skrzydeł, ale otrzymała miecz do obrony miasta. Monument miał upamiętniać zarówno obrońców Warszawy we wrześniu 1939 roku, członków antyhitlerowskiego ruchu oporu, uczestników obu powstań (w getcie warszawskim i powstania warszawskiego), jak i wszystkie ofiary niemieckiego terroru podczas okupacji miasta w latach 1939−1945. Społeczny komitet budowy warszawskiego pomnika o takiej wymowie powstał w 1956 roku. Projekt wyłoniono dopiero w wyniku drugiego konkursu w 1959 roku. Wygrał go zespół z Krakowa: młody rzeźbiarz Marian Konieczny wraz z grupą architektów, Zagremmą Konieczną, Janem Krugiem i Adamem Koniecznym. Projekt wzbudził wiele kontrowersji z powodu eklektyzmu i dosłowności formy. Mimo to podjęto decyzję o jego realizacji. Był wielokrotnie modyfikowany i poprawiany. Pierwotnie miał być rozbudowany i obejmować elementy architektoniczne − dwa mury oporowe symbolizujące powstańcze barykady oraz rozległe schody. W latach 1961−1963 makiety i modele pomnika stawiano na pl. Teatralnym aż czterokrotnie, aby sprawdzić, jak monument wpisze się w przestrzeń, w której miał zostać ustawiony. Autor wykonał kilka modeli w różnej skali, m.in. 1 : 10, 1 : 5, 1 : 2, 1 : 1. Największe z nich powstały w 1963 roku w Warszawie w Pracowniach Sztuk Plastycznych przy rondzie Waszyngtona. Ostateczny gipsowy model pomnika został przetransportowany w częściach wiosną 1964 roku z Warszawy do Gliwic, tam odlano go w brązie. Był to w tym czasie największy w Polsce odlew – ważył 10 ton i mierzył 7 metrów wysokości. Monument odsłonięto 20 lipca 1964 roku. Dzięki intensywnej akcji promocyjnej szybko stał się jednym z najbardziej rozpoznawalnych pomników Warszawy. Gipsowy model Warszawskiej Nike został podarowany Muzeum w 2017 roku przez Gliwickie Zakłady Urządzeń Technicznych GZUT SA. Firma jest spadkobierczynią państwowych zakładów o tej samej nazwie, które wykonały odlew. Gliwickie zakłady w swojej powojennej historii wykonały ponad 160 dużych odlewów pomnikowych, m.in. pomnik Lotnika (rekonstrukcja) i pomnik Sapera w Warszawie oraz pomnik Powstańców Śląskich w Katowicach.

258

Najważniejsze dary i zakupy

Cykl Warszawska Architektura Przemysłowa

Norblin I

MHW 30095 – MHW 30124

Mirosław Wojciech Kalinowski MHW 30101

W 2017 roku Muzeum otrzymało w darze cykl grafik autorstwa 10 artystów – absolwentów i pracowników Wydziału Grafiki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie: Rafała Strenta, Błażeja Ostoi-Lniskiego, Roberta Kurzaja, Rafała Mariusza Kochańskiego, Wojciecha Kubrakiewicza, Piotra Żaczka, Mirosława Wojciecha Kalinowskiego, Piotra Gossa, Andrzej Newelskiego i Mateusza Dąbrowskiego. Cykl liczący 30 prac powstał w 2007 roku. Składa się 10 tryptyków przedstawiających warszawskie budynki przemysłowe: Gazownię, Filtry warszawskie, fabrykę Norblina, Fabrykę Trzciny, Warszawską Wytwórnię Wódek „Koneser”, fabrykę Wedla, Parowozownię, Elektrociepłownię Żerań, Mennicę Polską, dawne Miejskie Zakłady Sanitarne przy ul. Spokojnej. Większość przedstawionych budynków pochodzi z XIX i początku XX wieku. Niektóre z nich – jak Filtry i Wedel – wciąż spełniają swoją pierwotną funkcję. Najmłodszy obiekt to siedziba Mennicy z 1994 roku. Paradoksalnie właśnie ten najnowszy budynek przestał istnieć – został wyburzony w 2016 roku pod inwestycję mieszkaniową. Punktem wyjścia dla większości prac były fotografie, które artyści przetworzyli, wykorzystując możliwości, jakie dają różne techniki graficzne: drzeworyt, litografia, linoryt, akwaforta. Cykl miał być pierwszą częścią planowanego większego projektu o nazwie Portret Warszawy – początek XXI w. Miało się na niego złożyć kilkanaście cyklów graficznych, ukazujących ulice, place, parki, świątynie, pomniki oraz mosty stolicy. Pomysłodawcą przedsięwzięcia był mecenas sztuki i miłośnik Warszawy Kazimierz Kotasiak, który pragnął – jak pisał – „utrwalić portret Warszawy początku XXI wieku”. Pomysł na pierwszą serię grafik – pokazujących urok starych fabryk – należy przypisać wzrostowi zainteresowania w Polsce po 2000 roku architekturą poprzemysłową. Zaczęto wówczas rewitalizować wiele zaniedbanych i często stojących bezużytecznie tego typu obiektów. Nadawano im nowe funkcje, m.in. przekształcano w centra handlowo-usługowo-rozrywkowe (Stary Browar w Poznaniu, Manufaktura w Łodzi), muzea (Muzeum Powstania Warszawskiego) czy mieszkania (lofty „U Scheiblera” w Łodzi).

LITOGRAFIA, PAPIER; 29 × 21 (5 × 39) CM; 2007 DAR

Fot. MW

Gazownia II Wojciech Kubrakiewicz MHW 30108 DRZEWORYT, PAPIER; 21,7 × 30,6 (39 × 52,8) CM; 2007 DAR

Fot. MW Opracował Jacek Bochiński

259

Zbiory

Rynek Starego Miasta niesygnowany MHW 29745 DRZEWORYT NA PAPIERZE; 104 × 178 MM (WYMIARY KOMPOZYCJI); 1929 ZAKUP

Fot. MW

Drzeworyty Władysława Skoczylasa Wśród nabytków do zbiorów widoków Warszawy szczególnie warte uwagi są dwa drzeworyty Władysława Skoczylasa (1883–1934). Choć klocki do obu powstały w tym samym roku (1929) i wraz z sześcioma innymi pracami miały tworzyć jedną tekę, Muzeum Warszawy zakupiło je jako niezależne kompozycje. Teka Skoczylasa Stare Miasto. Warszawa została opublikowana na przełomie 1929 i 1930 roku, zawierała dwa rodzaje przedstawień. Z jednej strony były to najbardziej znane widoki warszawskiego Starego Miasta (Kolumna Zygmunta, Plac Zamkowy), z drugiej – mniej znane, a przez to nieco zaskakujące motywy (Ulica Mostowa, Podwórko na Piwnej). Omawiane drzeworyty reprezentują obie te grupy. Pierwszy z nich ukazuje jedną z pierzei Rynku, tzw. stronę Zakrzewskiego. Kamienice, ukazane o wschodzie słońca, o czym mają przekonywać promienie słońca wyłaniające się zza budynków, zdają się być obserwowane przez obiektyw szerokokątny. Widz odnosi wrażenie, że środkowe domy znajdują się bliżej niż domy skrajne. Niemal po środku tej pierzei, za fasadami kamienic, widoczna jest wieża kościoła jezuitów. Druga praca, ukazująca motyw z ul. Nowomiejskiej, opiera się na analogicznym pomyśle. Skoczylas ukazał budynki zmodyfikowane perspektywicznie, monumentalizując architekturę, a jednocześnie zawężając ulicę. Taki zabieg sprawił, że wielu dzisiejszych mieszkańców Warszawy nie identyfikuje ukazanego na drzeworycie miejsca, odbudowanego w innej formie. Na początkowym odcinku ulicy od strony Nowego Miasta stała kamienica z widoczną dla podążających w kierunku Zamku, ponad niską dobudówką, architekturą, której bryły poszczególnych budynków piętrzyły się wokół centralnego podwórka. Ta mało reprezentacyjna zabudowa zyskała w drzeworycie Skoczylasa wymiar malowniczy, niemal baśniowy. Nad niewielkimi postaciami ludzkimi wyrosła w górę monumentalna, wysoka niczym góra budowla. Dziś, kilkadziesiąt lat po odbudowie Starego Miasta, trudno jest rozpoznać zakątek uwieczniony przez Skoczylasa. Odbitka w Muzeum Warszawy ma również ciekawą historię. Pochodzi ze spuścizny po artyście. W czasie wojny jego dom rodzinny został trafiony przez pocisk, który wzniecił pożar. Ślad przypalenia na odbitce jest pamiątką po tamtym dramatycznym wydarzeniu.

Fot. MW

Motyw Starego Miasta. Ulica Nowomiejska niesygnowany MHW 29746 DRZEWORYT NA PAPIERZE; 173 × 143 MM (WYMIARY KOMPOZYCJI); 1929 ZAKUP

Opracował dr Paweł Ignaczak

260

Najważniejsze dary i zakupy

Bazar na Polnej

Helena Zaremba-Cybisowa (1911–1986) studia malarskie odbyła w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych w latach 1931–1935; od czasów powojennych była związana z uczelnią jako pedagog. W swoim malarstwie, ukształtowanym w nurcie koloryzmu, rozwijała problematykę jakości malarskich, koncentrując się na walorach barwnych. Tematem jej prac były przede wszystkim martwe natury, malowała również pejzaże i sceny rodzajowe. Ważną część jej dorobku stanowią też liczne, subtelne akwarele o tematyce pejzażowej. Od lat 60. XX wieku zaznacza się w jej pracach tendencja do coraz bardziej realistycznego definiowania formy. Przez większość życia artystka była związana z Warszawą, jednak temat miejskiej weduty nie był częsty w jej twórczości. Pod koniec życia, w latach 70., coraz częściej utrwalała widoki stolicy, na przykład kilkakrotnie malowała Łazienki Królewskie. Zważywszy, że w twórczości artystki niewiele znanych jest przedstawień Warszawy, tym bardziej wyjątkowy jest obraz zakupiony do zbiorów. Bazar na Polnej przedstawia scenę ze znanego warszawskiego targowiska. Sylwetki sprzedających i kupujących, stragany z towarem, malowane intensywną plamą skontrastowane są z widoczną w tle, zamykającą kompozycję pastelową bryłą modernistycznego budynku. To kompozycja o dużych walorach malarskich, oparta na zestawieniu ciepłych, nasyconych tonów czerwieni z żywym błękitem i szarością. Bardzo późny, choć niepozbawiony uroku przykład przeniesienia zasad koloryzmu do malarstwa plenerowego, a także – co ważne z punktu widzenia specyfiki kolekcji Muzeum Warszawy – interesujący dokument charakterystycznego elementu stołecznej codzienności. Targowisko funkcjonowało w okolicy gmachu Politechniki i ul. Polnej od czasu II wojny światowej i było jednym z najlepszych miejsc handlowych stolicy. Jego obszar zmieniał się w różnych okresach, maksymalnie rozciągał się od obecnego pl. Politechniki, wzdłuż ul. Polnej aż do skrzyżowania z ul. Waryńskiego. Początkowo na Polną przyjeżdżali podwarszawscy rolnicy, by hurtowo sprzedawać swoje towary, z czasem, pod koniec lat 60., ulica stała się miejscem, gdzie, w czasach niedostatku i reglamentacji towarów, warszawianie mogli zaopatrzyć się nawet w te trudno dostępne i luksusowe. Pod koniec lat 90. targowisko zostało zlikwidowane, a w jego miejscu kupcy z Polnej wznieśli budynek, w którym obecnie działają Polna Super Delikatesy. Obraz nie został zadatowany przez autorkę. Powstał zapewne w drugiej połowie lat 60. ubiegłego wieku lub na początku następnej dekady, na co wskazują porównanie z jej innymi realizacjami z tego okresu oraz niektóre elementy przedstawienia, szczególnie wspomniany modernistyczny budynek. Zestawienie z materiałem fotograficznym pozwala sądzić, że na obrazie utrwalony został dom akademicki Riviera, wzniesiony w latach 1962–1964 (projekt Kazimierza Thora i Józefa Bubicza, przy współpracy Czesława Molendy). Rozbieżności z ówczesnym wyglądem wieżowca (nieco inny układ okien) wynikają zapewne z decyzji artystycznych, kompozycyjnych. Obraz jest jedynym malarskim przedstawieniem targowiska przy ul. Polnej, jakie Muzeum Warszawy posiada w swojej kolekcji. Jest cennym uzupełnieniem zbioru prac tej związanej z Warszawą artystki: w Muzeum znajduje się jeszcze jeden obraz olejny jej autorstwa oraz dwie akwarele i trzy rysunki.

Helena Zaremba-Cybisowa MHW 30037 OLEJ NA PŁÓTNIE; 39,5 × 49,5 CM; LATA 60–70. XX W. SYGN. W LEWYM DOLNYM ROGU: „H. ZAREMBA CYBISOWA” ZAKUP

Fot. MW

261

Zbiory

Widok ul. Książęcej, łagodnym łukiem pnącej się w górę po Skarpie Wiślanej w stronę pl. Trzech Krzyży, ujęty z górnego punktu widzenia. Po lewej stronie widoczna jest zieleń Centralnego Parku Kultury (Centralnego Parku Kultury i Wypoczynku „Powiśle”; od 1992 roku parku im. Marszałka Rydza-Śmigłego). W centrum kompozycji przedstawiona została zabudowa pl. Trzech Krzyży i jego bezpośredniego sąsiedztwa: kamienice przy ul. Książęcej 21 (prostokąt szczytowej ściany) i 6, Kamienica Natansona, nieco wyżej, po lewej – oświetlona intensywnym światłem sylwetka kościoła św. Aleksandra i elewacje narożnej kamienicy przy pl. Trzech Krzyży 16. W głębi kompozycję zamyka wieżowiec hotelu Forum (obecnie Novotel Warszawa Centrum). Widok został najprawdopodobniej ujęty z kładki nad ul. Książęcą, łączącej Park Kultury z parkiem Na Książęcem. Kładka, projektu Zenona Franza, została oddana do użytku w 1974 roku, rok przed namalowaniem obrazu. Autorem obrazu jest Stanisław Żółtowski (1914–2004), związany z Warszawą malarz i grafik, absolwent Akademii Sztuk Pięknych i jej wieloletni pedagog: od 1950 roku pracujący na stanowisku wykładowcy, od 1979 roku – profesor uczelni, kierownik Katedry Malarstwa i Rysunku na Wydziale Grafiki. Jego malarstwo, ukształtowane pod wpływem koloryzmu, podlegało twórczej ewolucji, pozostając zawsze w kręgu zagadnień barwnych. We wczesnym okresie w jego pracach zaznaczają się wpływy postimpresjonizmu, w późniejszych pracach – zainteresowanie ekspresjonizmem i abstrakcją. Stanisław Żółtowski jest autorem scen batalistycznych, kompozycji alegorycznych, aktów, martwych natur i przede wszystkim pejzaży, w tym wielu widoków Warszawy. Interesującym przykładem tego rodzaju kompozycji jest pozyskany do zbiorów obraz. Wiernie, mimo zastosowania uproszczeń kształtów, dokumentuje wygląd fragmentu Śródmieścia w połowie lat 70. XX wieku, charakteryzuje się także walorami malarskimi, przede wszystkim w obszarze barwy i światła. Obraz namalowany został w chłodnej tonacji, opartej na harmonijnym połączeniu błękitu i oliwkowo-szarej zieleni z akcentami czerwieni, beżu i bieli w partiach świateł. Błękitnawa szarość architektury oraz czerwonawe światło sugerują, że widok ul. Książęcej i pl. Trzech Krzyży przedstawiony został w porze wieczornej, tuż po zachodzie słońca. Obraz stanowi cenne uzupełnienie kolekcji współczesnych widoków Warszawy oraz bogatego zbioru prac Stanisława Żółtowskiego. Muzeum Warszawy posiada w zbiorach blisko 50 prac artysty, w tym dużą kolekcję rysunków dokumentujących odbudowę Warszawy, a także pięć obrazów olejnych, z których jeden, Ulica Lipowa z 1963 roku, charakteryzuje się podobnym ujęciem kompozycyjnym, co omawiany.

262

Ulica Książęca Stanisław Żółtowski MHW 29723 OLEJ NA PŁÓTNIE; 80 × 100 CM; 1975 SYGN. W LEWYM DOLNYM ROGU: [Ż]? DAR MINISTERSTWA SPRAW ZAGRANICZNYCH RZECZPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Fot. MW

Najważniejsze dary i zakupy

Papier pakunkowy Mody Polskiej MHW 29823 PAPIER, NADRUK BARWNY; 63 × 122 CM; LATA 80. XX W. DAR

ubrań dla Mody Polskiej byli wybitni projektanci o jej wizualną identyfikację zadbali wybitni graficy. Przedstawione na papierze charakterystyczne logo z jaskółką oraz znak literniczy napisany czcionką Paneuropa zostały zaprojektowane w 1958 roku przez Jerzego Treutlera. Rok później Roman Cieślewicz stworzył firmowy plakat z popiersiem Nefretete w finezyjnej, biało-czerwonej kreacji. Papier opakowaniowy to materiał wyjątkowo ulotny i rzadko kolekcjonowany – zwykle jest wyrzucany po rozpakowaniu zakupionej rzeczy, a także sam, z racji swojej natury, szybko ulega zniszczeniu. Jest jednak ważnym nośnikiem treści związanych z zapakowanym w niego produktem oraz jego producentem. Minimalistyczny, powściągliwy motyw wizualny papieru odzwierciedla filozofię realizowaną przez Modę Polską: tworzenia ubrań niebanalnych, nowoczesnych i dobrze zaprojektowanych. Papier pakunkowy Mody Polskiej uzupełnia kolekcję opakowań firm warszawskich, jest jednocześnie dopełnieniem zbioru obiektów związanych z historią przedsiębiorstwa, m.in. ubiorów i projektów Jerzego Antkowiaka.

Pozyskany do zbiorów arkusz firmowego papieru opakowaniowego związany jest z jednym z najbardziej znanych polskich państwowych przedsiębiorstw odzieżowych, Modą Polską (1958–1998). Firma została założona przez Kayę Mirecką-Ploss, autorem nazwy był ówczesny minister handlu wewnętrznego Mieczysław Lesz, pierwszą dyrektorką artystyczną Jadwiga Grabowska. Moda Polska podjęła się trudnego zadania ożywienia i unowocześnienia krajowego rynku odzieżowego, poprzez promocję tendencji światowej mody i wdrożenie ich do polskiej produkcji. Firma pośredniczyła między projektantami, którzy tworzyli kolekcje, a zakładami produkcyjnymi wytwarzającymi je w krótkich seriach oraz punktami sprzedaży. Dla Mody Polskiej pracowali najbardziej znani ówcześni projektanci, między innymi Helena Bohle-Szacka, Magda Ignar czy Jerzy Antkowiak. Główny salon przedsiębiorstwa mieścił się w Warszawie, przy ówczesnej ul. Rutkowskiego (od 1990 ponownie ul. Chmielnej), a jej sklepy – których w najlepszym okresie było blisko 60 – we wszystkich większych miastach Polski. Wizualnym motywem papieru jest powtarzający się elegancki znak czarnej jaskółki i różowo-czerwony napis „moda polska”, ujęte w cienką falistą czarną linię. Podobnie jak autorami kolekcji

Fot. MW

263

Zbiory

Papierki po cukierkach firmy Wedel MHW 30009-30020 12 SZTUK PAPIER, CELOFAN, NADRUK BARWNY; OK. 5,9–7,1 × 6,5–8,2 CM; LATA 30. XX W. DAR

Zbiór 12 różnych prostokątnych papierków po cukierkach firmy Wedel z okresu międzywojennego, pochodzących od jednego kolekcjonera. W grupie wyróżnić można kilka podobnych pod względem stylistycznym: cztery papierki z marcepanowej serii („Orzechowy”, „Orszadowy”, „Ponczowy” „Różany”) ze złotym tłem w białą ukośną kratkę z geometrycznymi polami literniczymi w różnych kolorach (odpowiednio: fioletowy, niebieski, pomarańczowy, czerwony), trzy papierki z gładkim metalicznym tłem: „Złota Rybka”, „Homar”, „Raczki” (złoty, srebrny, zielony). Pozostałe mają indywidualne motywy: „Gejsza” – wizerunek twarzy Japonki; „Otello” – na złotym tle owal z motywem męskiej głowy oraz białe, czerwone i granatowe pasy oraz; „Candia” – z kompozycją z czerwonych, złotych i zielonych rombów; „Abricotine” – z motywem geometrycznym na bokach na białym tle oraz stylizowane na ludowe kolorowe pasy papierka pozbawionego rodzajowej nazwy. Najprawdopodobniej wszystkie papierki pochodzą z drugiej połowy lat 30. XX wieku. Kilka rodzajów cukierków, których opakowania pozyskaliśmy do kolekcji, zostało uwzględnionych w Cenniku wyrobów Wedla z tego czasu. Zostały tam wymienione „karmelki nadziewane w etykietkach, bez alkoholu”, a wśród nich „Raczki”, „Złota Rybka”, „Gejsza” oraz „Abricotine” „z pikantnym nadzieniem”. Papierki po cukierkach są najbardziej ulotnymi ze wszystkich, nietrwałych z natury, opakowań. Te najwcześniejsze są rzadko dostępne i tym bardziej cenne. Opisywany zestaw jest uzupełnieniem bogatego zbioru opakowań i przedmiotów reklamowych związanych z firmą Wedel, obejmującego między innymi pudełka, puszki, torebki i papiery pakunkowe. Dotychczas w zbiorze znajdował się zaledwie jeden papierek z okresu międzywojennego, po cukierku „Pralinowy Supreme”.

Fot. MW

264

Najważniejsze dary i zakupy

Fot. MW

Opracowała Magdalena Wicherkiewicz

265

Zbiory

Pocztówki ze zbiorów Agnieszki Ho AI 9476 – AI 9729 DAR

W roku 2017 kolekcja pocztówek Muzeum wzbogaciła się o niezwykle cenny zbiór 250 starych kart, ofiarowanych przez kolekcjonerkę, Agnieszkę Ho. Przekazane w dwóch obszernych albumach pocztówki to nie tylko cenny materiał ikonograficzny, lecz także niezwykła historia kolekcjonerskiej pasji, będącej wyrazem szczególnej tęsknoty za Warszawą. Zbiór ten był tworzony z niezwykłą starannością przez wiele lat, a poszczególne karty pocztowe pozyskiwane były głównie w paryskich antykwariatach. Pocztówki z Warszawy, wysyłane na początku wieku do Francji, ukazują przede wszystkim najbardziej reprezentacyjne ulice i budynki – Krakowskie Przedmieście, Nowy Świat, Marszałkowską, Teatr Wielki, hotel Bristol czy Zamek Królewski. Co ciekawe, są to z reguły eleganckie czy nawet „luksusowe” wydania popularnych tematów i serii. Tak jest w przypadku znanego cyklu pocztówek Z życia Warszawy, ilustrowanego fotografiami Łukasza Dobrzańskiego, które zreprodukowano metodą barwnego światłodruku (AI 9693 – AI 9694). Nie mniejszą uwagę przyciąga seria pięciu dość rzadkich pocztówek wydanych około 1902 roku, nakładem paryskiego wydawcy Isidora Kischa, którego produkty wyróżnia „pergaminowa stylizacja”. Cykl ten, opatrzony tytułem A la ville de Paris Warsovie [sic!], zilustrowany został drzeworytami wykonanymi zapewne na podstawie zdjęć z epoki (AI 9683). Podobnie rzadkie pocztówki to zbiór trzech „nocnych” widoków Warszawy, wydanych przez berlińskiego drukarza Wolfa Hagelberga. Opatentowany przez niego sposób przedstawiania miejskich nokturnów polegał na wycięciu i podklejeniu żółtawym papierem „świecących” miejsc. Oglądanie takiej pocztówki pod światło daje wrażenie nocnego widoku miasta, rozświeconego sztucznym oświetleniem, a także blaskiem wyciętego w rogalik księżyca (AI 9679 – AI 9681). Innym, niezwykle cennym nabytkiem jest pocztówka wydana przez jednego z najstarszych i najbardziej zasłużonych warszawskich nakładców – Stanisława Winiarskiego, właściciela Składu Papierniczego w kamienicy Mikulskiego przy ul. Nowy Świat 53. Ilustruje ją zdjęcie autorstwa innego, nie mniej znakomitego warszawskiego fotografa, Stanisława Bogackiego, wykonane podczas uroczystości odsłonięcia pomnika Adama Mickiewicza w grudniu 1898 roku (AI 9534). Cały zbiór, reprezentowany przez istotne i z kolekcjonerskiego punktu widzenia szczególnie ważne wydawnictwa: Karola Wilczyńskiego (AI 9632), Braci Rzepkowicz (AI, 9543, AI 9641, AI 9711), Karola Sommera (AI 9548), Władysława Skiby (AI 9525), Aleksandra Konheima oraz drukarnie: Wierzbickiego (AI 9517, AI 9589, AI 9716), Granbergsa (AI 9643, AI 9648) czy Płatka (AI 9558, AI 9635), stanowi niezwykle wartościowe uzupełnienie ikonograficznych zbiorów Muzeum.

Targowisko na pl. Żelaznej Bramy, wyd. Isidoro Kisch; ok. 1902; fot. MW

Kamienice po stronie Dekerta przy Rynku Starego Miasta, wyd. Wolf Hagelberg; ok. 1902; fot. MW

266

Najważniejsze dary i zakupy

Pocztówki fotograficzne z lat 20. XX wieku AI 9334 – AI 9368 ZAKUP

Zakupiony zbiór 35 walorów to nie tylko istotny krok w kierunku uzupełnienia coraz większej, muzealnej kolekcji warszawskich kart pocztowych, ale także niezwykle ważny materiał do badań nad znaczeniem i funkcją obrazu fotograficznego, rozpowszechnianego za pośrednictwem tego rodzaju medium. Przy ich wyborze kierowano się więc także kryterium relacyjności względem obiektów pozostających w zasobach Muzeum. Nowe nabytki, w większości wydane w latach 20. XX wieku w dwóch warszawskich firmach – Konstantego Wojutyńskiego oraz Henryka Auerbacha, to pocztówki fotograficzne, tzn. reprodukowane poprzez naświetlenie negatywu na papierze żelatynowo-srebrowym. Technika ta, szczególnie popularna w dwudziestoleciu międzywojennym, umożliwiła z jednej strony szczegółowe odwzorowanie wizerunków miasta na pocztówkach, z drugiej – daleko posunięty retusz, wykonywany w imię estetyzacji, idealizacji czy aktualizacji tematu. Pocztówki z wydawnictwa Wojutyńskiego, działającego w Warszawie od 1902 roku niemal do 1939 roku doskonale ilustrują złożoność tego zjawiska i są niezwykle cennym źródłem do badań kulturowych wyobrażeń miasta. Z kolei produkcję kart wydawnictwa HENAU cechuje reporterska surowość, naturalizm i pewnie nie do końca zamierzona dążność do uchwycenia prawdy. Te karty pocztowe to znakomity dokument ikonograficzny, szczególnie pomocny w studiach nad historią Warszawy tego okresu.

Wiadukt mostu Poniatowskiego. Ujęcie od strony Wybrzeża Kościuszkowskiego w kierunku południowo-zachodnim, wyd. HENAU; ok. 1925; fot. MW

Krakowskie Przedmieście w rejonie wylotu ul. Królewskiej, wyd. K. Wojutyński; ok. 1928; fot. MW

Opracował Piotr Głogowski

267

Zbiory

Kolekcja pocztówek z lat 50–80. XX wieku AI 9407 – 9475 ZAKUP

Nowo pozyskany zbiór w istotny sposób uzupełnia kolekcję Muzeum, która niedługo osiągnie liczbę 10 tys. obiektów. Wśród pocztówek cenne są te powstałe tuż po wojnie: dopełniające serię fotografii ruin Warszawy autorstwa Jerzego Mizerskiego oraz cykl przedstawiający kościoły w odbudowie, wydany przez Ars Christiana. Na rewersie każdej karty z serii poświęconej kościołom umieszczono inne hasło propagandowe, np. na egzemplarzu o sygnaturze AI 9450 widnieje tekst: „Walcząc o pokój – walczysz o życie i lepszą przyszłość swych dzieci!”. Inne pocztówki pokazują Pałac Kultury i Nauki i jego otoczenie tuż po wybudowaniu (AI 9456 – AI 9458). Najwięcej kart dokumentuje Warszawę lat 70. i 80., m.in. jedne z bardziej spektakularnych ówczesnych obiektów: most i Trasę Łazienkowską (aż osiem pocztówek), a także ruch uliczny, zieleńce i zmiany w zabudowie miasta. Osobny zestaw tworzy 14 interesujących, choć z upływem czasu tracących swoje walory kolorystyczne, fotografii pocztówkowych z 1979 i 1980 roku, wydanych przez Krajową Agencję Wydawniczą (AI 9462 – AI 9475). Szczególną wartość dokumentalną mają tu zwłaszcza ujęcia nieistniejących wnętrz warszawskich restauracji, należących do grupy Powszechnej Spółdzielni Spożywców „Społem”, takich jak: Żywiecka, Zalipie, Gościniec Opolski, Karczma Słupska, Klimczok.

Ruiny Dworca Pocztowego, fot. J. Mizerski, wydawca nieznany; ok. 1945; AI 9452; fot. MW

Wnętrze restauracji Zalipie, ul. Filtrowa 83, fot. T. Wackier, A. Wiernicki; Krajowa Agencja Wydawnicza; 1980; fot. MW

Kościół Pijarów (Garnizonowy) w odbudowie, autor nieznany, wyd. Ars Christiana; ok. 1950; AI 9450; fot. MW

268

Najważniejsze dary i zakupy

Przesuwanie pałacu Lubomirskich

Przesuwanie pałacu Lubomirskich, fot. Stefania Radzikowska; marzec–maj 1970; fot. MW

Stefania Radzikowska AN 103385 – AN 103397 SLAJDY KOLOROWE; MARZEC–MAJ 1970 DAR

Zdjęcia z niezwykłego przedsięwzięcia, jakim było przesunięcie pałacu Lubomirskich wiosną 1970 roku, wykonała Stefania Radzikowska, mieszkanka jednego z okolicznych domów. Na slajdach znalazły się niezwykle ciekawe ujęcia bezpośredniego otoczenia pałacu, okolice ul. Przechodniej i przede wszystkim akcja zmiany usytuowania pałacu. Część kratownic i torów na zawsze zostały pod budynkiem. Trudno sobie dzisiaj wyobrazić, że miejsca te przed II wojną światową tętniły życiem. Wielopole (wcześniej Gościnny Dwór) i plac Żelaznej Bramy ściągały tłumy ludzi robiących zakupy. Od lat 70. XX wieku pałac Lubomirskich zamyka perspektywę głównej alei Ogrodu Saskiego.

Opracowała Elżbieta Kamińska

269

Zbiory

Zbiór zaproszeń MHW A/I/3995 – MHW A/I/4152 DRUK, DRUK KOLOROWY, RĘKOPIS, PIECZĘĆ TUSZOWA; PAPIER, KARTON; RÓŻNE FORMATY; 1932–1935 DAR

Zbiór 163 zaproszeń na różnego rodzaju wydarzenia: kulturalne, naukowe, polityczne i społeczne, organizowane przez instytucje warszawskie, kierowanych do Jana Tadeusza Nałęcz-Lipki, dyrektora Biura Personalnego Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, oraz jego żony Dziewanny. Program uroczystości odsłonięcia Pomnika Lotnika na pl. Unii Lubelskiej, Komitet Budowy Pomnika ku czci poległych lotników; listopad 1932; MHW A/I/4156/b; fot. MW

Zawiadomienie o dacie przyjmowania życzeń noworocznych przez prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego na Zamku Królewskim, Szef Kancelarii Cywilnej Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej; grudzień 1934; fot. MW

Zaproszenie na bal kostiumowy z motywem przewodnim „Rok 1900”, organizowany przez Bratnią Pomoc Studentów Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie (ul. Wybrzeże Kościuszkowskie 37) 13 stycznia 1934 roku, proj. Tadeusz Lipski, Józef Pakulski, Bratnia Pomoc Studentów Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie; styczeń 1934; MHW A/I/4047; fot. MW

270

Najważniejsze dary i zakupy

Rachunek za remont pałacu MHW A/I/4211/a – b RĘKOPIS, PIECZĘĆ TUSZOWA, PAPIER ŻEBERKOWY; 37,3 × 22,5 CM; 1829 ZAKUP

Rachunek za remont warszawskiego pałacu położonego przy Pałacu Saskim, należącego do radcy stanu i senatora Królestwa Polskiego Józefa Aleksego Morawskiego, wystawiony w języku niemieckim przez murarza W. Dannemanna 29 listopada 1829 roku wraz z pismem Józefa Aleksego Morawskiego do Urzędu Municypalnego Miasta Stołecznego Warszawy i Pragi z 17 sierpnia 1829 roku o spłacie ostatniej raty zaciągniętej przez niego pożyczki.

Fot. MW

Cennik firmowy MHW A/I/3988 DRUK CZARNO-BIAŁY; RĘKOPIS; 27,5 × 18 CM; 1904 ZAKUP

Cennik firmy Pierwsze Warszawskie Przedsiębiorstwo Parowej i Parowo-Formalinowej Dezynfekcji Mieszkań i Rzeczy Jana Zawadzkiego, mieszczące się w Warszawie przy ul. Mokotowskiej 32/34, na rok 1904, ze szczegółowym wykazem rzeczy poddawanych dezynfekcji i cenami takich usług. Tekst w językach rosyjskim i polskim.

Fot. MW

Opracował Rafał Radziwonka

271

Zbiory

Kolekcja ubiorów zaprojektowanych przez Grażynę Hase

Płaszcz dziewczęcy

W 2017 roku pozyskaliśmy do zbiorów Muzeum Warszawy ponad 60 ubiorów oraz ponad 200 projektów ubiorów autorstwa Grażyny Hase. To jedna z najważniejszych twórczyń polskiej mody XX wieku. Artystka jest warszawianką. Współpracowała m.in. z warszawskimi Zakładami Przemysłu Odzieżowego Cora, Cepelią i Stołecznym Przedsiębiorstwem Handlu Wewnętrznego. W latach 70. i 80. XX wieku jej projekty cieszyły się ogromnym powodzeniem. Od 1980 roku prowadzi Galerię Grażyny Hase, łącząc pracę projektantki z organizacją wystaw sztuki.

MHW 29690/A-B

proj. Grażyna Hase dla Zakładów Przemysłu Odzieżowego Cora

GABARDYNA, BAWEŁNIANE PŁÓTNO, SZYCIE MASZYNOWE; DŁ. 110 CM; POCZ. LAT 70. XX W. DAR

Dziewczęcy płaszcz w kolorze khaki z podszewką w kratę typu burberry to jeden z projektów zrealizowanych przez Grażynę Hase dla ZPO Cora. Sprzedawane w firmowym sklepie płaszcze z kraciastymi podszewkami były marzeniem ówczesnych młodych elegantek. Właścicielką płaszcza z naszych zbiorów była niegdyś mieszkanka Wielbarka. Kupiła go podczas wycieczki do Warszawy, za pożyczone od cioci pieniądze. Ubiór trafił do Muzeum Warszawy za pośrednictwem Grażyny Hase, wraz ze wzruszającym listem opisującym okoliczności zakupu i miłe wspomnienia związane z użytkowaniem płaszcza.

Projekt sukienki Carewna Grażyna Hase MHW 30165 KARTON, TUSZ, GWASZ; WYS. 42,1 CM, SZER. 30,1 CM; 1967 ZAKUP

Projekt powstał w 1967 roku w związku z debiutancką kolekcją autorstwa Grażyny Hase – ówczesnej studentki warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych i modelki, prezentującej stroje Mody Polskiej i Barbary Hoff. Kolekcja Kozak Look, inspirowana rosyjską historią i kulturą, przygotowana została przez Zakłady Przemysłu Odzieżowego „Cora”. Zaprezentowano ją zamiast organizowanej corocznie przez większość ówczesnych zakładów pracy akademii ku czci rewolucji październikowej. Pierwszy pokaz odbył się w warszawskim klubie studenckim Dziekanka i miał formę happeningu. Przy muzyce zespołu Polanie modelki prezentowały stroje przywodzące na myśl postaci z rosyjskiej historii, literatury i kinematografii: Siemiona Budionnego, marynarza z filmu Siergieja Eisensteina Pancernik Potiomkin, carewnę, Annę Kareninę. Nawiązania do historycznych ubiorów rosyjskich były czytelne i oczywiste, jednocześnie projekty Hase urzekały nowoczesną formą, funkcjonalnością, oryginalnością i bezpretensjonalnością. Pokaz zakończyła prezentacja tweedowego kostiumu Lenin, noszonego na wybiegu przez autorkę ubiorów. Zamysł kolekcji był ryzykowny – projektantka narażała się bowiem na ataki cenzury. Tak nieortodoksyjne, chwilami żartobliwe podejście do historii ZSRR mogło być odczytane jako prowokacja. Szczęśliwie stało się inaczej, a młoda artystka wkrótce przyjęła propozycję kierowania grupą projektantów Cory. Jej współpraca z przedsiębiorstwem trwała do 1975 roku.

Fot. MW

272

Najważniejsze dary i zakupy

Nowe nabytki Muzeum Warszawy do kolekcji pamiątek po Warsztatach Tkackich Spółdzielni Artystów „Ład”

Filharmonia MHW 1857/ Ł

Tkaniny i projekty tkanin żakardowych Zofii Matuszczyk-Cygańskiej MHW 1845/Ł – MHW 1859/Ł ZAKUP ZE ŚRODKÓW MINISTERSTWA KULTURY I DZIEDZICTWA NARODOWEGO

W 2010 roku Muzeum Warszawy, przy wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, zakupiło spuściznę po Warsztatach Tkackich Spółdzielni Artystów „Ład”. W 2017 roku, dzięki kolejnej dotacji MKiDN, pozyskało następną partię ładowskich pamiątek: tkaniny i projekty tkanin żakardowych autorstwa Zofii Matuszczyk-Cygańskiej. W zgromadzonym w Muzeum zbiorze zabytków związanych z wytwarzaniem tkanin żakardowych jest obecnie blisko 1900 pozycji inwentarzowych. To urządzenia tkackie, projekty, rysunki techniczne, łańcuchy kart żakardowych, próbki tkanin w różnych wersjach kolorystycznych, wreszcie przykłady wielkoformatowych żakardowych tkanin dekoracyjnych. Działalność warszawskiej Spółdzielni Artystów „Ład” jest jednym z najciekawszych zjawisk w sztuce polskiej XX wieku. Spółdzielnia powstała w 1926 roku z inicjatywy profesorów i studentów Warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych. Zrzeszała pracownie, w których pod okiem projektantów pracowali rzemieślnicy. W czasie wojny znaczna część dokumentacji i dorobku Ładu uległa zniszczeniu. W 1945 roku reaktywowano go jako Spółdzielnię Pracy Architektury Wnętrz, którą w 1950 roku podporządkowano Cepelii. Ład zlikwidowano w 1996 roku. Ładowskie tkaniny, a zwłaszcza żakardy, zaliczyć należy do kanonu polskiego wzornictwa. Kluczową rolę w upowszechnieniu tkanin żakardowych i podniesieniu ich walorów artystycznych przypisać trzeba Lucjanowi Kintopfowi. Kontynuatorami tej idei byli uczniowie Kintopfa i artyści, którzy podjęli współpracę z Ładem w latach powojennych. Zofia Matuszczyk-Cygańska (1915–2011), artystka malarka i projektantka tkanin, w latach 1950–1954 pełniła obowiązki kierownika artystycznego warsztatów tkackich Ładu. W zasobie Muzeum Warszawy znajdują się liczne projekty i rysunki techniczne jej tkanin. Zbiór uzupełniają próbki tkanin wykonanych według tych projektów oraz odpowiadające im łańcuchy kart żakardowych. W kontekście muzealnej kolekcji wartość zakupionych tkanin podnosi fakt, że powstawały one z myślą o wnętrzach warszawskich gmachów użyteczności publicznej.

TKANINA ŻAKARDOWA; WYS. 230 CM, SZER. 143 CM; 1954–1955

Tkanina z rytmiczną dekoracją w układzie pasowym naprzemianległym, z motywami geometryczno-roślinnymi o kształcie zbliżonym do liścia ujętego wieńcem z ulistnionych gałązek. Utrzymana jest w odcieniach oranżu, żółcieni i brązu. Wzór został opracowany dla odbudowywanej po II wojnie światowej Filharmonii Narodowej w Warszawie.

Pałac Kazimierzowski MHW 1856/ Ł TKANINA ŻAKARDOWA; WYS. 252 CM, SZER. 80 CM; 1952–1953

Tkanina o rytmicznej kompozycji w układzie pasowym naprzemianległym, z motywem laurowych wieńców rozdzielonych prowadzoną sinusoidalnie wicią roślinną, utrzymana w odcieniach ciepłego brązu, oliwkowej zieleni i różu. Znana także pod nazwami: Wieńce, Kazimierzowska. Projekt powstał dla Rektoratu Uniwersytetu Warszawskiego z siedzibą w Pałacu Kazimierzowskim. Tkanina została również wykorzystana we wnętrzach Teatru Polskiego oraz Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie.

Fot. MW

273

Zbiory

Wazony MHW 1858/Ł TKANINA ŻAKARDOWA; WYS. 194 CM, SZER. 128 CM; 1956–1957

Tkanina z motywem kraty z ulistnionych gałązek, z bukietami w wazonach, utrzymana w odcieniach oranżu i żółcieni. Znana także pod nazwą Targówek. Została zaprojektowana do wnętrz Domu Kultury na Targówku w Warszawie (Teatr na Targówku). Grand Hotel MHW 1859/Ł TKANINA ŻAKARDOWA; WYS. 254 CM, SZER. 78 CM; 1957

Tkanina z dekoracją geometryczną: przy węższych krawędziach z poprzecznych błękitno-fioletowych pasów różnej szerokości, pośrodku z wąskich prostokątów w układzie pasowym naprzemianległym; utrzymana w odcieniach błękitu i fioletu. Została zaprojektowana jako kurtyna do wnętrza Grand Hotelu w Warszawie.

Fot. MW

Koła olimpijskie – projekt tkaniny żakardowej MHW 1845/Ł AKWARELA, GWASZ NA BRYSTOLU NAKLEJONYM NA TEKTURĘ; WYS. 50 CM, SZER. 34,7 CM (TEKTURA: WYS. 51,5 CM, SZER. 62,7 CM); 1956

Projekt tkaniny z pasową dekoracją z żółtymi sylwetkami lekkoatletów przy górnej i dolnej krawędzi. Część środkową wypełnia różowo-żółty geometryczny ornament z motywem rzędów nakładających się na siebie okręgów, z umieszczonymi centralnie barwnymi kołami olimpijskimi. To jeden z wariantów projektu tkaniny znanej pod nazwami Biegacz olimpijski, Olimpiada, Biegacze, Olimpijska, powstałej w związku z Olimpiadą w 1956 roku.

274

Najważniejsze dary i zakupy

Fot. MW

Biegacze – projekt tkaniny żakardowej, motyw figuralny MHW 1847/Ł AKWARELA, GWASZ NA BRYSTOLU; WYS. 50 CM, SZER. 56,2 CM; WARSZAWA, 1956

Projekt fragmentu tkaniny, przedstawiający dwie żółte sylwetki biegnących lekkoatletów na różowym tle.

Fot. MW

Kółka MHW 1855/Ł TKANINA ŻAKARDOWA; WYS. 166 CM, SZER. 90 CM; 1956

Tkanina z dekoracją w układzie pasowym, z motywem rzędów nakładających się na siebie okręgów, utrzymana w odcieniach beżu, brązu i oranżu. Motyw ornamentalny stanowi powtórzenie fragmentu wzoru z tkaniny Biegacze.

Biegacze – projekt tkaniny żakardowej, uzupełnionej haftem

Orzeł – projekt tkaniny żakardowej

MHW 1846/Ł

MHW 1851/Ł

AKWARELA, GWASZ NA BRYSTOLU, SKLEJONYM Z DWÓCH CZĘŚCI,

GWASZ NA KALCE; WYS. 29,4 CM, SZER. 24 CM; LATA 60. XX W.

NAKLEJONYM NA TEKTURĘ; WYS. 46 CM, SZER. 35 CM

Wizerunek orła białego na czerwonym tle, malowany drobnymi pociągnięciami pędzla. Prawdopodobnie projekt nie został zrealizowany.

(TEKTURA: WYS. 47,6 CM, SZER. 61,9 CM); 1956

Projekt tkaniny z trzema biegnącymi poprzecznie pasami dekoracji z żółtymi sylwetkami lekkoatletów, w tle różowo-żółta geometryczna dekoracja z motywem rzędów nakładających się na siebie okręgów.

275

Zbiory

Fot. MW

Orzeł – projekt tkaniny żakardowej

Orły geometryczne – projekt tkaniny żakardowej

MHW 1853/Ł

MHW 1849/Ł

GWASZ I OŁÓWEK NA BRYSTOLU;

AKWARELA, GWASZ, KREDKA NA BRYSTOLU; WYS. 38,2 CM,

WYS. 65 CM, SZER. 49,5 CM; LATA 60. XX W.

SZER. 32,7 CM; LATA 60. XX W.

Zgeometryzowany wizerunek orła białego na czerwonym tle, wpisany w ornamentacyjną ramę. Prawdopodobnie projekt nie został zrealizowany.

Projekt tkaniny z motywem orłów wpisanych w sześciokątne pola, w układzie naprzemianległym; kompozycja utrzymana w żółcieniach i różach. Prawdopodobnie projekt nie został zrealizowany.

Orły geometryczne na fioletowym tle – projekt tkaniny żakardowej MHW 1850/Ł AKWARELA, GWASZ, KREDKA NA BRYSTOLU; WYS. 25 CM, SZER. 30,5 CM; LATA 60. XX W.

Kompozycja składająca się ze zgeometryzowanych sylwetek orłów w układzie naprzemianległym, w odcieniach różu i fioletu. Prawdopodobnie projekt nie został zrealizowany.

276

Najważniejsze dary i zakupy

Fot. MW

Orły – projekt tkaniny żakardowej

Orły i wieńce – projekt tkaniny żakardowej

MHW 1848/Ł

MHW 1854/Ł

AKWARELA, GWASZ NA BRYSTOLU;

AKWARELA, GWASZ NA BIBULE NAKLEJONEJ NA BRYSTOL;

WYS. 48 CM, SZER. 43,6 CM; LATA 60. XX W.

WYS. 23,4 CM, SZER. 19,7 CM; LATA 60. XX WIEKU

Projekt tkaniny z motywem orłów wpisanych w ośmiokątne pola, w układzie naprzemianległym. W kompozycji dominują odcienie różów i żółcieni. Projekt przygotowany został zapewne w związku z uroczystymi obchodami tysiąclecia państwa polskiego. Prawdopodobnie nie został zrealizowany.

Stylizowane wizerunki orła białego i laurowych wieńców na czerwonym tle, w układzie pasowym naprzemianległym; kompozycja w czerwieni, bieli, czerni i beżu. Prawdopodobnie projekt nie został zrealizowany.

277

Zbiory

Fot. MW

Ryby – projekt tkaniny żakardowej MHW 1852/Ł KREDKA NA BRYSTOLU; WYS. 50 CM, SZER. 70 CM; LATA 60. XX W.

Projekt tkaniny żakardowej z motywem ryb, rozgwiazd, fal, utrzymany w odcieniach oranżu i oliwkowej zieleni. Prawdopodobnie projekt nie został zrealizowany.

Ubranie smokingowe

Fot. MW

Firma: Franciszek Šach

Koszulka z napisem „Element antysocjalistyczny”

MHW 29993/1-3

MHW 29822

WEŁNA, SATYNA, SZYCIE MASZYNOWE;

DZIANINA BAWEŁNIANA, SZYCIE MASZYNOWE, NADRUK;

MARYNARKA: DŁ. 71 CM, SZER. W RAMIONACH: 44 CM, SPODNIE:

WYS. OK. 52 CM, SZER. W RAMIONACH: OK. 30,5 CM; POCZĄTEK LAT 80. XX W.

DŁ. 112 CM:, KAMIZELKA: DŁ. 57 CM; PRZED 1929

DAR

ZAKUP

Biała trykotowa koszulka ma z przodu niebieski nadruk o treści: „E A / ELEMENT ANTYSOCJALISTYCZNY”. To przykład ubioru służącego do demonstracji opozycyjnych poglądów w latach 80. XX wieku. Takie koszulki można było kupić na przykład przy stoisku zorganizowanym przez Niezależne Zrzeszenie Studentów przed bramą Uniwersytetu Warszawskiego. W zbiorach Muzeum Warszawy, oprócz dwóch podobnych koszulek, mamy też zespół galanterii patriotycznej z tego czasu, a w nim m.in. przypinki z napisem „Solidarność”, znaczki upamiętniające przyznanie Lechowi Wałęsie Pokojowej Nagrody Nobla oraz pielgrzymkę papieża Jana Pawła II do Polski.

Smoking, czyli wieczorowe ubranie męskie, wszedł do użycia pod koniec XIX wieku. W latach międzywojennych zyskał popularność w kręgach kultury anglosaskiej, ale w Polsce przyjęto go z umiarkowanym entuzjazmem i zalecano noszenie raczej osobom młodym. Mimo to smoking znalazł się w stałej ofercie większości stołecznych pracowni krawieckich. Firma Franciszka Šacha (wcześniej Szwalbe, Šach i Ska) działała przy ul. Chmielnej 34 i cieszyła się uznaniem klientów. Jej właściciel był często cytowany na łamach warszawskiej prasy jako znawca męskiej elegancji. Zapewniał także, że dzięki rozbudowanemu i sprawnemu zespołowi pracowników jego pracownia mogła zrealizować zamówienie na męskie ubranie w ciągu zaledwie 24 godzin.

Opracowała Agnieszka Dąbrowska

278

Najważniejsze dary i zakupy

Zespół projektów warsztatowych z wytwórni Bracia Łopieńscy MHW 29908 – MHW 29985 ZAKUP ZE ŚRODKÓW MINISTERSTWA KULTURY I DZIEDZICTWA NARODOWEGO

Projekt tablicy pamiątkowej Ludwika Górskiego

Zespół projektów warsztatowych z założonej w 1862 roku firmy brązowniczej Braci Łopieńskich składa się z 78 rysunków pochodzących z różnych etapów istnienia zakładu – począwszy od pierwszych lat XX wieku aż po lata 30. XX wieku. Kolekcja ukazuje, jak różnorodna pod względem asortymentu i stosowanego wzornictwa była oferta tego najbardziej znanego warszawskiego zakładu brązowniczego. Na rysunkach znajdują się projekty m.in. talerzy, zegarów, serwisu do herbaty, grotów do sztandarów, świeczników, tacy, paramentów kościelnych, kraty okiennej, drzwi do warszawskiego soboru, tablicy pamiątkowej, ryngrafu, okuć. Rysunki są zazwyczaj uzupełnione notatkami technicznymi, obliczeniami, zawierają również numery modeli i pieczęcie firmowe. W zbiorach Muzeum znajduje się ponad 80 przedmiotów dekoracyjnych i użytkowych z tego zakładu. Projekty warsztatowe uzupełniają ten bogaty zespół o dokumentację pracy twórczej poprzedzającej wykonanie wyrobu. Ze względu na zniszczenia wojenne oraz nietrwałość tego typu obiektów projekty są dla Muzeum Warszawy bardzo cennym materiałem badawczym i wystawienniczym.

MHW 29922 PAPIER, AKWARELA, OŁÓWEK; WYS. 31 CM, SZER. 35,5 CM; 1913–1914

U Braci Łopieńskich wykonywano również brązy wielkoformatowe. W zakładzie przy ul. Hożej 45 (następnie 55) zainstalowany był piec odlewniczy typu Morgana o pojemności 300 m3. Łopieńscy zatrudniali także doświadczonych pracowników, znających tajniki wykonywania skomplikowanych odlewów. Prezentowany projekt neogotyckiej tablicy powstał dla upamiętnienia działacza społecznego i politycznego, publicysty Ludwika Górskiego. Projekt neogotyckiej puszki na komunikanty MHW 29968 KALKA TECHNICZNA, AKWARELA, TUSZ, OŁÓWEK; WYS. 45,5 CM, SZER. 30 CM; 1900–1939

Projekt zegara i dzwonka

W przypadku wyrobów świeckich Łopieńscy wykonywali przede wszystkim przedmioty nawiązujące do brązów francuskich z XVIII i początków XIX wieku. Z kolei brązy i srebra sakralne często utrzymane były w stylu gotyckim. Do kościołów wytwarzano bogato zdobione, starannie opracowane i cyzelowane monstrancje, kielichy czy puszki na komunikanty. Prace tego typu realizowane były zazwyczaj na konkretne zamówienie.

MHW 29909 PAPIER, AKWARELA, OŁÓWEK; WYS. 35,5 CM, SZER. 22 CM; 1917

W zakładzie Łopieńskich wytwarzano dekoracyjne brązy użytkowe, które najczęściej były utrzymane w stylach historycznych: przede wszystkim Ludwika XV, Ludwika XVI i tak jak w przypadku prezentowanego projektu zegara i dzwonka – w stylu empire. Projektując je, Łopieńscy często korzystali z francuskich wzorników, kopiowali istniejące wyroby lub przetwarzali i kompilowali różne modele.

Projekt kościelnego świecznika w stylu neogotyckim MHW 29973 PAPIER, OŁÓWEK; WYS. 70 CM, SZER. 45 CM; 1900–1939

Bracia Łopieńscy wykonywali do kościołów nie tylko paramenty, ale również różnorodne wyposażenie ich wnętrz: oświetlenie (żyrandole, kandelabry, lichtarze), tablice inskrypcyjne, balustrady, części do ołtarzy oraz brązy dekoracyjne. Asortyment tego rodzaju stanowił znaczącą grupę wyrobów powstających w zakładzie. Oprócz wzorów neogotyckich chętnie stosowano również stylistykę romańską, manierystyczną i barokową.

279

Zbiory

Projekt srebrnej buliery MHW 29939 AKWARELA, OŁÓWEK, PAPIER; WYS. 53,5 CM, SZER. 45,5 CM; PRZED 1914

Bracia Łopieńscy zasłynęli jako firma brązownicza. Nie można jednak pominąć ich wytwórczości w srebrze. W zakładzie wykonywano wysokiej jakości, doskonale opracowane technicznie i starannie wykończone wyroby złotnicze. Na prezentowanym projekcie warto zwrócić uwagę nie tylko na sam rysunek utrzymanej w stylu historycznym buliery, ale również na pieczęć firmową oraz notatki warsztatowe, którymi został on opatrzony. Fot. MW

280

Najważniejsze dary i zakupy

Projekt klamek, szyldów i gałek do drzwi MHW 29959 PAPIER, OŁÓWEK, TUSZ; WYS. 47 CM, SZER. 27,5 CM; OK. 1911

Galanteria budowlana należała do przedmiotów wytwarzanych w największej liczbie egzemplarzy. U Braci Łopieńskich można było nabyć okucia do mebli, apliki, klamki, szyldziki, gałki o przeróżnych formach i dekoracjach. Ze względu na ich użytkowy charakter, a także straty wojenne niewiele z tej bogatej wytwórczości przetrwało do naszych czasów. Galanterię budowlaną często znamy jedynie z projektów i archiwalnych zdjęć. Fot. MW

281

Zbiory

Projekty świeczników Świeczniki są jedną z najsłynniejszych realizacji Braci Łopieńskich z okresu międzywojennego. Zostały zaprojektowane przez Mieczysława Kotarbińskiego do Pawilonu Polskiego na Międzynarodowej Wystawy Sztuki Dekoracyjnej i Wzornictwa w Paryżu w 1925 roku; stylistycznie były dopasowane do formy oraz wystroju pawilonu. W rzucie poziomym ramiona świecznika układają się w kształt ośmioramiennej gwiazdy. Kompozycja oparta jest na zestawieniu ostrosłupów, które tworzą rozczłonkowaną, geometrycznie uporządkowaną strukturę. Boki ramion pokrywa bogata dekoracja nawiązującą do stylistyki zakopiańskiej.

Świecznik ścienny proj. Mieczysław Kotarbiński MHW 29942 PAPIER, OŁÓWEK KREDKA; WYS. 45 CM, SZER. 64 CM; 1924

Fot. MW

Świecznik wiszący proj. Mieczysław Kotarbiński MHW 29946 PAPIER, OŁÓWEK KREDKA; WYS. 89 CM, SZER. 124 CM; 1924

Fot. MW

282

Najważniejsze dary i zakupy

Fot. MW

Dzbanek do kawy Marcin Pawłowicz (?) MHW 30139 SREBRO, WYBIJANIE, ZŁOCENIE, DREWNO CZERNIONE; WYS. 15,4 CM, SZER. 20,5 CM, GŁ. 8,17 CM; LATA 60–70. XVIII W.

Niewielkich rozmiarów dzbanek jest jednym z najstarszych obiektów w muzealnej kolekcji warszawskich sreber. Ma gładki owoidalny brzusiec, wydatny dziobek, tzw. papuzi, i wysklepioną pokrywkę połączoną łańcuszkiem z drewnianym, esowatym uchem. Jego twórcą był najprawdopodobniej Marcin Pawłowicz, złotnik czynny w latach 60. i 70. XVIII wieku. Pawłowicz do Warszawy przybył z Brześcia Litewskiego. W 1762 roku został wpisany do księgi prawa miejskiego Starej Warszawy. W stolicy działał do 1777 roku. Wybite na dzbanku inicjały „MP” (częściowo zatarte) oraz stylistyka dzbanka pozwalają przypuszczać, że wyrób ten powstał w pracowni Pawłowicza.

283

Zbiory

Zegarek damski w firmowym etui Ludwik Maurycy Lilpop (właściciel Stefan Ludwik Lilpop) MHW 29890/A–D ZŁOTO, DIAMENTY, PLATYNA, TEKTURA, PAPIER, AKSAMIT; ZEGAREK: WYS. 0,65 CM, SZER. 2,5 CM, DŁ. 18,2 CM, ETUI: WYS. 2,6 CM, SZER. 14,4 CM, GŁ. 5,2 CM; OK. 1920

Złoty zegarek damski dekorowany 40 diamentami osadzonymi w platynie pochodzi z jednego ze znamienitszych warszawskich zakładów zegarmistrzowskich Ludwika Maurycego Lilpopa. Rodzina Lilpopów związała się z Warszawą w drugiej połowie XVIII wieku. Protoplastą zegarmistrzowskiego rodu był Antoni Augustyn, który przybył z Gratzu i w 1789 roku przy ul. Długiej otworzył własny warsztat. Kolejne pokolenia Lilpopów aż do 1939 roku prowadziły w Warszawie działalność zegarmistrzowską. Stefan Lilpop, który kierował zakładem w okresie, w którym powstał zegarek, był praprawnukiem Antoniego Augustyna. W 1905 roku przejął po ojcu Ludwiku Maurycym prężnie działający zakład i sklep zegarmistrzowski. W 1910 przeniósł firmę na ul. Wierzbową 3 – i to właśnie ten adres widnieje na etui zegarka. Stefan współpracował, tak jak ojciec, ze szwajcarską firmą Tissot, od której sprowadzał mechanizmy do zegarków. Idąc z duchem czasów, by zapewnić zakładowi lepsze funkcjonowanie, rozszerzył działalność o sprzedaż wyrobów jubilerskich. Prezentowany zegarek wyposażony został w szwajcarski mechanizm. Dzięki dekoracyjnej obudowie pełnił również funkcję damskiej biżuterii. Fot. MW

Broszka proj. Ryszard Mierzyński dla Spółdzielni Rękodzieła Artystycznego „Orno” MHW 30005 SREBRO; WYS. 3,7 CM, SZER. 3,7 CM, GŁ. 0,9 CM; LATA 50. XX W.

Projektant ażurowej broszki należał do grona osób, które rozpoczęły pracę w spółdzielni w pierwszych latach jej działalności. W Orno wdrożono wówczas rozbudowany program szkolenia rzemieślników. Drugi etap kursu z lat 1953–1954 obejmował m.in. zakomponowanie za pomocą drutu ażurowej formy na planie kwadratu, prostokąta, trójkąta, koła lub jego wycinka. Broszka zaprojektowana przez Mierzyńskiego, który był uczestnikiem szkolenia, stylistycznie nawiązuje do powstałych wówczas projektów. Wzory opracowane przez ornowskich rzemieślników wprowadzane były do produkcji po ich zatwierdzeniu przez działającą w ramach struktur Cepelii Komisję Ocen Artystycznych.

Fot. MW

284

Najważniejsze dary i zakupy

Puderniczka proj. Romuald Rochacki dla Spółdzielni Rękodzieła Artystycznego „Orno” MHW 29897 SREBRO, WYS. 1,3 CM, ŚR. 7,6 CM; LATA 50. XX W.

Puderniczkę zaprojektował Romuald Rochacki (1904–1961), współzałożyciel i pierwszy prezes spółdzielni Orno. Złotnictwo nie było wyuczonym zawodem Rochackiego, lecz pasją, którą rozwijał od lat 30. XX wieku. To dzięki jego przedsiębiorczości i umiejętnościom organizacyjnym Orno wdrożyło w życie ideę stworzenia zespołu rzemieślników projektujących i wykonujących przedmioty na wysokim poziomie artystycznym i technicznym. Prezentowana puderniczka utrzymana jest w estetyce typowej dla wczesnych prac ornowskich. Jej powierzchnię pokrywa groszkowanie i symetryczny ornament z powtarzalnych, uproszczonych form roślinno-geometrycznych. Produkcję większych wyrobów galanteryjnych i pamiątkowych spółdzielnia rozpoczęła w drugiej połowie lat 50. XX wieku.

Fot. MW

Opracowała Monika Siwińska

285

Zbiory

Plakiety z pracowni Wiktora Gontarczyka (1906–1951) Wiktor Gontarczyk Pracownia Wyrobów Artystycznych w Bronzie, Srebrze i Złocie (1906–1951) specjalizowała się w wyrobach kościelnych i salonowych, oferowała medaliony, plakiety, medale, żetony oraz odznaki i ordery wykonywane przede wszystkim na zamówienie Kościoła, instytucji państwowych, wojska, stowarzyszeń społecznych i zawodowych, klubów i organizacji sportowych. Obok zamawianych przez Kościół okazałych przedmiotów kultu religijnego firma produkowała także przeznaczone na sprzedaż plakiety z przedstawieniami Matki Boskiej Częstochowskiej, Ostrobramskiej, wizerunkami świętych i scenami religijnymi w różnych rozmiarach i wzorach.

Matka Boska Częstochowska MHW 29887 BRĄZ, ODLEW; 18 × 14 CM; 1918–1939 SYGN. W PRAWYM DOLNYM ROGU: „W. GONTARCZYK / WARSZAWA” ZAKUP ZE ŚRODKÓW WŁASNYCH

Plakieta z wizerunkiem Matki Boskiej Częstochowskiej była egzemplarzem okazowym, który przez wiele lat pozostawał własnością spadkobierców mistrza. Zachowana w bardzo dobrym stanie, zwraca uwagę bogatym zdobieniem szat i koron Matki Boskiej i Dzieciątka Jezus oraz starannością wykonania detalu. Fot. MW

Ukrzyżowanie MHW 30036 BRĄZ, ODLEW; 21,9 × 14 CM; 1918–1939 SYGN. W PRAWYM DOLNYM ROGU „W. GONTARCZYK / WARSZAWA” ZAKUP ZE ŚRODKÓW WŁASNYCH

Plakieta – wzorowana na nieznanej rycinie z XVI lub XVII wieku – przedstawia ukrzyżowanego między dwoma łotrami Chrystusa, kłębiący się wokół krzyża tłum z postaciami Jana Ewangelisty, Marii i Marii Magdaleny oraz żołnierzy grających w kości o szaty Zbawiciela. W tle widać zarys zabudowań Jerozolimy. Na odwrociu plakiety widnieje namalowany białą olejną farbą numer „18”, naniesiony podczas powojennej konfiskaty mienia zakładu przez władze komunistyczne. Plakieta pokazuje możliwości warsztatowe pracowni Gontarczyka: umiejętność oddania przestrzeni, wolumenu postaci oraz precyzyjnego opracowania detalu.

Fot. MW

286

Najważniejsze dary i zakupy

Plakieta nagrodowa z pracowni Władysława Miecznika (1936–2010) Władysław Miecznik Pracownia artystyczna brązowniczo-grawerska wykonywała na zamówienie urzędów państwowych, wojska, uczelni, organizacji i stowarzyszeń miniatury pomników warszawskich, tablice pamiątkowe, popiersia bohaterów narodowych, komplety biurkowe, medaliony, medale, odznaczenia, godła państwowe, puchary i nagrody sportowe. Oferowała też własne wyroby: rzeźby kameralne z różnych epok, wyroby pamiątkarskie (figurki, plakietki, noże do papieru, popielniczki itp.). Siatkarz niesygnowana MHW 29885/A-B BRĄZ PATYNOWANY, ODLEW; 9 × 6,2 CM; LATA 60. XX W. ZAKUP ZE ŚRODKÓW WŁASNYCH

Plakietka, okolona ramką, przedstawia siatkarza w wyskoku, przebijającego piłkę przez siatkę. Na przedłużeniu ramki u dołu widnieje napis: „Kierownik sekcji Marian Haraszewski”. Pokrywająca plakietkę seledynowa patyna była charakterystyczna dla wyrób pracowni. Miecznik stosował ją chętnie, aby wydobyć efekty plastyczne oferowanych przedmiotów. Ten sposób zdobienia trafiał w gusta odbiorców, niejednokrotnie zamawiających pokrycie patyną prac gotowych. Plakietka należy do typowych wyrobów pracowni, zamawianych jako nagrody i wyróżnienia przez stołeczne kluby sportowe, uczelnianie i szkolne oraz organizacje i stowarzyszenia organizujące zawody sportowe w różnych dyscyplinach.

Fot. MW

287

Zbiory

Modele awersu i rewersu medalu Anny Beaty Wątróbskiej-Wdowiarskiej IV wieki stołeczności Warszawy MHW 29992/A–B BRĄZ; ŚR. 22,3 CM; 1996 SYGN. NA REWERSIE „ABW” U DOŁU Z PRAWEJ STRONY, PRZY KRAWĘDZI MEDALU ZAKUP ZE ŚRODKÓW WŁASNYCH

Awers: półpostać króla Zygmunta III Wazy w barokowych szatach, kryzie i kapeluszu. W prawym ręku króla berło, w lewym – tarcza z herbem Warszawy. W tle fragment widoku Warszawy według ryciny Abrahama Hogenberga z końca XVI wieku. U dołu w odcinku napis: „SIGISMVNDUS III / IV WIEKI STOŁECZNOŚCI/ WARSZAWY”. Rewers: wyłaniająca się z fal Wisły Syrena, wzorowana na pomniku Konstantego Hegla, w tle fragment współczesnej panoramy Starego Miasta: od lewej Zamek Królewski, katedra św. Jana, kościół Jezuitów. W odcinku data: „1996”. Medal został wybity w 1996 roku przez Mennicę Państwową na zamówienie Biura Zarządu Miasta, Wydziału Kultury i Sztuki, w nakładzie 520 sztuk w tombaku srebrzonym i oksydowanym. Anna Beata Wątróbska-Wdowiarska (ur. 1960) jest jedną z najlepszych polskich medalierek współczesnych. W dorobku artystycznym posiada medale bite i lane, przestrzenne realizacje rzeźbiarskie, od małej formy po monument, a także monety. Znaczna część jej twórczości związana jest z Warszawą, a jednym z ulubionych motywów artystki jest warszawska Syrena. Artystka zaprojektowała medal jubileuszowy z okazji 70-lecia istnienia Muzeum Warszawy (wówczas Muzeum Historycznego m.st. Warszawy).

Fot. MW

288

Najważniejsze dary i zakupy

Modele awersu i rewersu medalu Józefa Gosławskiego Rok 1939 niesygnowane MHW 29986/A-B BRĄZ; ŚR. 16,5 CM; PO 2000 ZAKUP ZE ŚRODKÓW WŁASNYCH

Awers: stylizowane postacie trzech żołnierzy w dynamicznej scenie walki: walczący z hitlerowcem żołnierz polski (w środku), któremu wbija nóż w plecy bolszewik o azjatyckich rysach. U góry napis: „ROK”, u dołu „1939”. Podwójny otok zdobiony perełkowo. Rewers: geometryczna kompozycja, z rozmieszczonymi z czterech stron emblematami wojskowymi: bagnetami i liśćmi dębu, w której środek wpisano ośmiolinijkowy napis: „WE WRZEŚNIU 1939 / NAPADNIĘCI PRZEZ / ARMIĘ NIEMIECKĄ / I BOLSZEWICKĄ / – MY POLACY – / OFIARĄ KRWI BRONILI / ŚMY WOLNOŚCI LUDÓW / HONORU I RELIGII”. Gipsowe modele medalu powstały w 1939 roku jako reakcja na wydarzenia z 17 września tamtego roku. Niesygnowane dzieło, zalane gipsem tak, aby nie można go było otworzyć, artysta zabrał ze sobą z Warszawy do rodzinnej Wąwolnicy k. Nałęczowa, potem do Poznania, skąd w 1956 roku powróciło z nim do Warszawy. Ujrzało światło dzienne dopiero podczas przygotowywania zestawu numizmatów poświęconego Józefowi Gosławskiemu, wyemitowanego przez Mennicę Polską w 2009 roku w ramach cyklu Słynni Medalierzy. Medal o średnicy 38 mm, wybity w mosiądzu patynowanym ukazał się w tym zestawie wraz z repliką zaprojektowanej przez Gosławskiego monety pięciozłotowej z rybakiem i medalem Hanny Jelonek przedstawiającym z jednej strony portret artysty, z drugiej zrealizowany przez niego pomnik Fryderyka Chopina w Żelazowej Woli. Józef Gosławski (1908–1963) był jednym z czołowych powojennych rzeźbiarzy i medalierów warszawskich. Stworzone przez niego w czasie wojny i po niej cykle medali o tematyce martyrologicznej charakteryzują się rzeźbiarską fakturą, syntetycznym ujęciem tematu i spójnym z kompozycją napisem, który stał się nie tylko nośnikiem treści, lecz także znakiem plastycznym. Te nowatorskie prace dokonały przełomu w polskim medalierstwie.

Fot. MW

Opracowała Aleksandra Sołtan-Lipska

289

290

Gabinet Widokรณw Warszawy, fot. Marcin Czechowicz

291

Biblioteka Dla Biblioteki Muzeum Warszawy 2017 rok był wyjątkowy – pełen wyzwań i wielu pozytywnych zmian; upłynął pod znakiem pakowania zbiorów, przeprowadzki, a następnie organizacji biblioteki w nowych przestrzeniach przy Rynku Starego Miasta. Przeniesienie biblioteki to historyczny moment. Czytelnia, informatorium i stanowiska pracy zostały wyposażone w nowy sprzęt dostosowany do potrzeb i specyfiki działu. Po raz pierwszy biblioteka weszła w posiadanie jednolitych przestrzeni magazynowych z nowoczesnymi regałami elektrycznymi oraz bezpiecznym systemem gaszenia za pomocą gazu. Zmiana siedziby była jednak dużym wyzwaniem logistycznym, poprzedzonym pracami koncepcyjnymi i przygotowawczymi dotyczącymi przyszłego kształtu i zakresu działalności biblioteki. Kolekcję należało nie tylko w odpowiedni sposób spakować, lecz także zbadać pod względem zanieczyszczeń mikrobiologicznych i zdezynfekować gazowo w próżniowej komorze fumigacyjnej. Pakowanie zbiorów, rozpoczęte jeszcze w ostatnim kwartale 2016 roku, trwało do końca marca 2017 roku. Od kwietnia do lipca 2017 roku odkażono zaś całość zbiorów bibliotecznych Muzeum Warszawy. Po dezynfekcji książki i czasopisma trafiały bezpośrednio do nowej siedziby, gdzie zostały rozłożone na półkach magazynowych. Ze względu na półroczny brak dostępu do większości publikacji oraz trwające zabiegi konserwacyjne i logistyczne, gromadzenie, opracowanie i udostępnianie zbiorów uległy znacznemu ograniczeniu w stosunku do lat poprzednich.

Katarzyna Žák-Caplot, fot. MW

Katarzyna Žák-Caplot KIEROWNICZKA BIBLIOTEKI MUZEUM WARSZAWY

Pomieszczenia biblioteczne po remoncie: fragment podręcznego księgozbioru, fot. Krzysztof Kamiński/Office Plus

292

Czytelnia z malowidłami ściennymi przeniesionymi z dawnej siedziby Wydawnictwa Iskry, fot. Marcin Czechowicz

Biblioteka

Gromadzenie zbiorów

Katalogowanie zbiorów

Pierwszego stycznia 2017 roku biblioteka rozpoczęła katalogowanie w systemie MAK+, do którego, po konwersji oraz korekcie danych przeniesionych z poprzedniego systemu, wprowadzono łącznie 4440 rekordów bibliograficznych wraz z rekordami zasobu oraz uruchomiono moduł OPAK, pozwalający na przeglądanie skatalogowanych zbiorów bezpośrednio na internetowej podstronie biblioteki. Dzięki wprowadzeniu nowego systemu bibliotecznego czytelnicy zyskali możliwość zapoznawania się ze zbiorami za pośrednictwem ogólnopolskich serwisów lubimyczytac.pl oraz szukamksiazki.pl, a profesjonaliści – Katalogu Rozproszonemu Bibliotek Polskich (Karo). Przełożyło się to na zwiększającą się liczbę zapytań zagranicznych czytelników oraz kwerend polskich i zagranicznych realizowanych za pośrednictwem Internetu. W ostatnim kwartale 2017 roku rozpoczęto też przygotowania do kolejnego projektu katalogizacyjnego biblioteki: stopniowego wprowadzania i jednoczesnego porządkowania zbiorów, znajdujących się w oddziałach Muzeum Warszawy, przewidzianego na rok 2018.

ŁĄCZNIE W ZBIORACH PRZYBYŁO Z KUPNA, WYMIANY I DARÓW

571

jednostek bibliotecznych W TYM

w zbiorach Muzeum Warszawskiej Pragi

w zbiorach głównych

488

jednostek bibliotecznych

jednostki biblioteczne ZAKUPIONO

261

jednostek bibliotecznych ZA SUMĘ

10 526,66 zł brutto

Udostępnianie zbiorów Projekty

BIBLIOTEKĘ ODWIEDZIŁO

24 STYCZNIA

II edycja konkursu literackiego Spacer nad Wisłę

573

użytkowników

Ogłoszenie konkursu Spacer nad Wisłę. Zadaniem uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych było napisanie wiersza o Wiśle i Warszawie. Na konkurs wpłynęło 291 prac w trzech kategoriach wiekowych, nadesłanych z 97 szkół. W tym roku w konkursie wzięły udział również szkoły polskie z zagranicy. Komisja przyznała łącznie 22 nagrody i 10 wyróżnień.

UDOSTĘPNIONO W CZYTELNIACH

711

153

druków zwartych

woluminy czasopism

6 KWIETNIA

Wręczenie nagród, podczas którego uczniowie mieli okazję zaprezentować swoje utwory publiczności.

WYPOŻYCZONO

322

druki zwarte

NAGRODZONE UTWORY

Natalia Kozicka

woluminów czasopism

klasa IV, Szkoła Podstawowa nr 341 w Warszawie WYPOŻYCZENIA MIĘDZYBIBLIOTECZNE

jednostki biblioteczne

Warszawska włóczęga łosia

PRACOWNICY BIBLIOTEKI PRZYGOTOWALI

W parku, zwanym Kampinosem, mieszkał bardzo młody łoś. Dnia pewnego wyczuł nosem, że tej zimy ma już dość. Co z tą wiosną? – myśli sobie. Gdzie są pędy, liście, trawa? W brzuchu pusto, ciągle burczy, więc przydałaby się strawa. I wyruszył łoś na północ szukać jakichś śladów wiosny.

kwerendy tematyczne

293

Biblioteka

Digitalizacja zbiorów bibliotecznych

Szybko dotarł przez Łomianki do spokojnych brzegów Wisły. Rzeka ta, choć bardzo stara, płynie wartko od stuleci. W całej Polsce jest najdłuższa, wiedzą o tym nawet dzieci. Łoś zanurzył nogi w wodzie i popłynął nurtem Wisły. Z prawej strony miał Bielany, z lewej pola Pelcowizny. Potem widział ZOO, Park Fontann, Stare Miasto i bulwary. Minął Centrum Kopernika, wyszedł z wody wprost w szuwary. Przetarł oczy ze zdumienia, bo nie widział nigdy plaży. Żółtym piaskiem się zachwycił i widokiem, jak z pejzaży. Potem przebiegł przez ulicę wprost pod Stadion Narodowy. Wielu ludzi go widziało, bo był koncert hardrockowy. Wnet podali w wiadomościach, że po mieście łoś się włóczył. A on sam do dzisiaj nie wie, jak do Kampinosu wrócił. I choć wiosny nie odnalazł, to się zbytnio nie frasował, bo Warszawę widział z bliska, więc wycieczki nie żałował. Wczesną wiosną, całe lato, do jesiennych pierwszych liści, tętni życie w całym mieście i już nad brzegami Wisły. Można w rzeczny rejs się udać lub poszukać swej oferty. Na pokazy, przedstawienia, gry, zabawy i koncerty. Od zarania naszych dziejów Wisła była najsłynniejsza. Rozkwitały przy niej miasta i przyroda najpiękniejsza. Żeglowali nią flisacy, wyruszali w rejs turyści, połączyła całą Polskę, pokochali ją artyści. Mimo wojen i powodzi płynie Wisła bez wytchnienia, bliska sercu jest i ważna dla każdego pokolenia. Dzisiaj chcemy o nią zadbać i przywrócić wodne szlaki, tak by łoś już z dala, ujrzał nadchodzącej wiosny znaki.

W ramach współpracy z Mazowiecką Biblioteką Cyfrową (MBC) w 2017 roku wykonano 489 skanów. Były to przede wszystkim reprodukcje starszych katalogów wystaw Muzeum. Ogółem w MBC znajduje się 13 579 skanów publikacji Muzeum Warszawy. W 2017 roku udostępniono je 29 439 razy. Współpraca z instytucjami zewnętrznymi BIBLIOTEKA INSTYTUTU HISTORII PAN BIBLIOTEKA INSTYTUTU SZTUKI PAN BIBLIOTEKA MIĘDZYNARODOWEGO CENTRUM KULTURY BIBLIOTEKA MUZEUM NARODOWEGO BIBLIOTEKA MUZEUM NIEPODLEGŁOŚCI BIBLIOTEKA MUZEUM PAŁACU KRÓLA JANA III W WILANOWIE BIBLIOTEKA MUZEUM ŚLĄSKIEGO BIBLIOTEKA NARODOWA BIBLIOTEKA NAUKOWA ZAMKU KRÓLEWSKIEGO W WARSZAWIE BIBLIOTEKA PUBLICZNA M.ST. WARSZAWY

Weronika Tupaj

BIBLIOTEKA ZAMKU KRÓLEWSKIEGO NA WAWELU

klasa II, VI Liceum Ogólnokształcące im. Adama Mickiewicza w Krakowie

BIBLIOTHÈQUE NATIONALE DE FRANCE

Zima w Warszawie Gdy ciepło cicho śpią ślimaki czarne ogniki błyszczą w skałach mgła układając szron w zygzaki przymrozkiem wciska się do ciała Gdy światło pełni płynie rzeką nurkują czarne kormorany chcąc srebrnym oknem wejść dalekow świat na ich skrzydłach zapisany Gdy głos tramwajów kołysanek po wszystkich mostach się rozbiega czekając w półśnie na poranek faluje miasto na dwóch brzegach

CENTRALNA BIBLIOTEKA WOJSKOWA CENTRUM JĘZYKA POLSKIEGO I KULTURY POLSKIEJ DLA CUDZOZIEMCÓW POLONICUM KNIŽNICA SLOVENSKÉHO NÁRODNÉHO MUZEA MAZOWIECKA BIBLIOTEKA CYFROWA

Warszawa dla średniozaawansowanych

MUZEUM HISTORII ŻYDÓW POLSKICH POLIN

10‒25 SIERPNIA

RIJKSMUSEUM RESEARCH LIBRARY

Nowy projekt biblioteki, skierowany do obcokrajowców uczących się języka polskiego. Został zrealizowany we współpracy z Centrum Języka Polskiego i Kultury Polskiej dla Cudzoziemców Polonicum, Centrum Interpretacji Zabytku, Korczakianum i Muzeum Warszawskiej Pragi. W ramach 62. Kursu Wakacyjnego Języka Polskiego i Kultury Polskiej dla Cudzoziemców przeprowadzono siedem lekcji na pięciu poziomach klasyfikacji Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego (A1–C1). Wzięło w nich udział 110 studentów z państw całego świata oraz 15 nauczycieli języka polskiego jako języka obcego na Wschodzie. Uczestnicy poznali słownictwo o tematyce miejskiej, podstawowe zagadnienia z historii Warszawy oraz pedagogiki Janusza Korczaka, a także nabyli umiejętności komunikacyjne, użyteczne w czasie wizyty w muzeum i bibliotece.

294

Gabinet Widokรณw Warszawy, fot. Marcin Czechowicz

295

Działalność naukowa Projekty naukowo-badawcze inicjowane i realizowane w Muzeum Warszawy w 2017 roku wpisywały się w przyjęty rok wcześniej Program badań Muzeum Warszawy do 2022 roku (ZOB. WIĘCEJ Sprawozdanie Muzeum Warszawy 2016, s. 16). Część z nich powiązana była z przygotowaniami do otwarcia drugiej części wystawy głównej Rzeczy warszawskie, a także pracą nad wystawami czasowymi w nadchodzących latach. Dzięki dotacji z Funduszu Współpracy Dwustronnej udało się codzienną pracę nad obiektami z kolekcji Muzeum wzbogacić o refleksję metodologiczną, w ramach projektu Rzeczy w muzeum / Things in a museum realizowanego we współpracy z Muzeum Uniwersyteckim w Bergen. Zagadnienie statusu rzeczy w ramach instytucji muzeum było dyskutowane podczas dwóch spotkań studyjnych, w Warszawie i Bergen, oraz podsumowane w ramach konferencji naukowej w Muzeum Warszawy (28–29 MARCA). Uczestnicy projektu mieli okazję spojrzeć na problem zarówno od strony teoretycznej, jak i praktyki muzealnej: konserwatorów, kuratorów, edukatorów. Część naukowa uzupełniona została o warsztat dla nauczycieli, w ramach którego prezentowane były metody przybliżania i poznawania eksponatów muzealnych i ich historii. W 2017 roku udało się również przeprowadzić pierwsze po otwarciu pierwszej części wystawy głównej Rzeczy warszawskie (ZOB. WIĘCEJ s. 56) badanie publiczności, którego celem było nie tylko poznanie opinii na temat ekspozycji oraz funkcjonowania Muzeum, lecz także mechanizmów percepcji obiektów muzealnych. Badanie jakościowe, podczas którego przeprowadzono pogłębione wywiady ze zwiedzającymi wystawę oraz obserwację, przyniosło wiedzę o postrzeganiu prezentowanych obiektów przez publiczność, trudnościach i czynnikach określających możliwość ich poznania. Oprócz części badania nakierowanej na proces percepcji wprowadzone zostały dwie kolejne: reakcje, interakcje i oczekiwania wobec pracowników obsługi ekspozycji oraz oczekiwania wobec szeroko rozumianego programu Muzeum. W ubiegłym roku w Muzeum Warszawy odbyły się dwie konferencje naukowe związane tematycznie z pracami badawczymi w zakresie kartografii prowadzonymi przez dr. Pawła E. Weszpińskiego. XXXI Ogólnopolską Konferencję Historyków Kartografii Dawne mapy i atlasy historyczne (19–21 PAŹDZIERNIKA) Muzeum Warszawy zorganizowało wspólnie z Zespołem Historii Kartografii przy Instytucie Historii Nauki PAN. Interdyscyplinarna Ogólnopolska Konferencja Naukowa Organizowanie współczesnej przestrzeni miejskiej (24–25 LISTOPADA), zrealizowana we współpracy z Wydziałem Geografii i Studiów Regionalnych UW, miała szerszy zakres tematyczny i zgromadziła przedstawicieli różnych dyscyplin, zainteresowanych badaniem miasta z różnych perspektyw, m.in. strukturalnych, takich jak architektura i urbanistyka, czy historycznych i społecznych, jak ideologia w kształtowaniu przestrzeni, rola społeczeństwa. Liczne projekty naukowe prowadzone w 2017 roku dotyczyły warszawskiej Pragi, części miasta przechodzącej dynamiczne przemiany przestrzenne i społeczne. Kontynuowane były prace badawcze poświęcone historii siedziby Muzeum Warszawskiej Pragi, w której kiedyś znajdowała się żydowska modlitewnia, projekty o mieszkańcach prawego brzegu oraz ulokowanych tam warsz-

296

dr Magdalena Wróblewska, fot. MW

Działalność naukowa

tatach rzemieślników. Natomiast w ramach Archiwum Historii Mówionej dzięki dotacji z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego udało się zrealizować projekt Świętuję na Pradze. Pozyskano nagrania, w których szczególnie uwzględnione zostały charakterystyczne dla lokalnej społeczności sposoby obchodzenia świąt kościelnych, narodowych, rodzinnych i zwyczajowych. Wybrane fragmenty zebranych relacji złożyły się na wystawę czasową Świętuję na Pradze (ZOB. WIĘCEJ Wystawy czasowe, s. 191). dr Magdalena Wróblewska

PEŁNOMOCNICZKA DYREKTORA DS. NAUKOWO-BADAWCZYCH

Projekty badawcze

Wykonane na prawym brzegu. Rzemieślnicy (kontynuacja) KIEROWNICZKA PROJEKTU: Katarzyna Chudyńska-Szuchnik

Rzeczy warszawskie

Projekt zakłada badanie i dokumentowanie współczesnych warsztatów rzemieślniczych poprzez comiesięczne spotkania, poszerzoną ankietę, zapis fotograficzny, audio oraz video. Powstały materiał w części został udostępniony na Facebooku Muzeum (filmy, zdjęcia) oraz kanale Vimeo Wykonane na prawym brzegu. Dokumentacja audio poszerzy muzealne zbiory Archiwum Historii Mówionej. W 2017 roku zostały przeprowadzone kwerendy w archiwum Cechu Rzemiosł Różnych oraz archiwum Wydziału Architektury Dzielnicy Praga Południe. Na podstawie badań stworzono konspekt publikacji popularnonaukowej Warszawskie rzemiosło od transformacji do cyfryzacji. Projekt podejmuje również pytanie o przyszłość rzemiosła poprzez związany z nim program Projektowanie oparte na rzemiośle (ZOB. WIĘCEJ Muzeum Warszawskiej Pragi, s. 140), analizujący potencjał współpracy młodych studentów wzornictwa z mistrzami kultywującymi tradycyjne techniki rzemieślnicze.

e‑Muzeum Kartografii Warszawy i Zeszyt „Warszawa” tomu Mazowsze, Atlas Historyczny Miast Polskich (kontynuacja) KIEROWNIK PROJEKTU: dr Paweł E. Weszpiński

Powiązane ze sobą projekty dotyczą badań i publikacji dawnych planów Warszawy, w znacznej części pochodzących z kolekcji Muzeum Warszawy, oraz kartograficznego przedstawienia rozwoju przestrzennego i historii miasta. Pierwszy wprowadza warszawski atlas do internetu, z wykorzystaniem nowoczesnego Systemu Informacji Geograficznej (GIS), drugi wpisuje działania Muzeum do elitarnego grona wydawców międzynarodowej serii atlasów historycznych miast europejskich. Oba przedsięwzięcia opierają się na współpracy z zewnętrznymi partnerami: partnerem e‑Muzeum Kartografii Warszawy jest Biuro Geodezji i Katastru m.st. Warszawy, zeszyt „Warszawa” przygotowywany jest wspólnie z Instytutem Historii Polskiej Akademii Nauk oraz we współpracy z Wydziałem Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego.

Dawne modlitewnie żydowskie przy ul. Targowej 50/52 w przestrzeni muzealnej (kontynuacja) KIEROWNICZKA PROJEKTU: Jolanta Wiśniewska

Przedmioty z pracowni brązowniczo-grawerskiej Władysława Miecznika w zbiorach Muzeum Warszawy (kontynuacja)

Realizacja projektu to kolejny etap prac związanych z odkrywaniem historii posesji, na której mieści się Muzeum Warszawskiej Pragi, i badaniami nad jej kontekstem kulturowym. Punktem wyjścia stało się pytanie o sposób funkcjonowania w przestrzeni Muzeum zabytku, jakim są sale dawnych modlitewni z unikatowymi polichromiami – świadectwo obecności społeczności żydowskiej na warszawskiej Pradze. Malowidła, jako jedyny oryginalny element wyposażenia, są obiektami wyjątkowymi, jedynymi takimi na Mazowszu i jednymi z nielicznych na terenie całego kraju. Przyjęty zakres badań obejmował m.in. nawiązanie kontaktów z placówkami posiadającymi podobne obiekty, wykonanie kwerendy dotyczącej tego typu zabytków zachowanych do dziś w Polsce, wykonanie dokumentacji oraz konsultacje związane ze sposobem ich funkcjonowania w ramach różnorodnych instytucji kultury.

KIEROWNICZKA PROJEKTU: Aleksandra Sołtan-Lipska

Celem projektu jest: opracowanie historii pracowni artystycznej Władysława Miecznika działającej w latach 1936‒2010, ukazanie popularności brązownictwa utrzymującej się niemal do lat 80. XX wieku, a nieuświadamianej przez współczesnych ze względu na upadek tej dziedziny rzemiosła artystycznego, skłonienie odbiorcy do nawiązania kontaktu z tą sztuką, przekonanie go, że brązy są, jeśli nie piękne, to z pewnością jako uczestnicy minionych zdarzeń i świadkowie historii, intrygujące i ciekawe. Projekt obejmuje opracowanie monografii firmy wraz z katalogiem wyrobów brązowniczych, pochodzących z przekazu spadkobierców pracowni i zakupów Muzeum, oraz wystawę, na której zaprezentowane zostaną obiekty pochodzące zarówno ze zbiorów Muzeum, jak i innych muzeów oraz kolekcji prywatnych.

297

Działalność naukowa

Kontynuacja projektu w 2017 roku miała na celu przeprowadzenie badań uzupełniających oraz wizyt studyjnych w wybranych obiektach. Wykonano dokumentację wystroju malarskiego w synagogach Kupa i Remu w Krakowie oraz w dawnej synagodze w Sandomierzu, w których – podobnie jak w modlitewniach na Pradze – ocalały przedstawienia znaków zodiaku oraz wizerunki miejsc świętych judaizmu. Nawiązano kontakty i przeprowadzono wstępne konsultacje merytoryczne w Archiwum Państwowym w Sandomierzu oraz Gminie Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie. Wnioski i materiały zgromadzone podczas realizacji projektu zostaną zebrane w formie artykułu, będą także podstawą m.in. do opracowania kart edukacyjnych dla dorosłych i dzieci oraz wypracowania odpowiedniego programu użytkowania sal modlitewnych, ochrony i zachowania ocalałych malowideł w Muzeum Warszawskiej Pragi.

Te dokumenty powstały w Warszawie. Problematyka, mimo powstania kilku poważnych prac naukowych, nie została wyczerpana i wymaga głębszych badań. Prawobrzeżni (kontynuacja) KIEROWNICZKA PROJEKTU: Jolanta Wiśniewska

Kontynuacja projektu rozpoczętego w 2015 roku. Obejmuje nie tylko organizację wydarzeń muzealnych, lecz przede wszystkim prowadzenie badań biograficznych na temat wybranych postaci związanych z historią i współczesnością prawobrzeżnej Warszawy. Założeniem wstępnym jest skupienie się na relacji człowiek – miasto i wynikających z niej wartościach, istotnych również dla dzisiejszych warszawiaków. Odkrywaniu prywatnych i zawodowych sfer i powiązań z warszawską Pragą towarzyszy refleksja nad tym, jak poprzez aktywność zawodową, przedsiębiorczość, pasję, czy inspirację twórczą ludzie ci zmieniali prawy brzeg, jak odkrywali jego potencjał i w jaki sposób z niego korzystali. Istotnym elementem projektu jest podjęcie szerokich kwerend w zbiorach prywatnych i publicznych, a także nawiązanie kontaktów z rodzinami praskich osobistości oraz organizacjami i instytucjami promującymi dorobek poszczególnych postaci. W 2017 roku szczególną uwagę poświęcono aspektowi wielokulturowości praskich biografii. Podjęto kwerendy dotyczące m.in. rodzin Fedorońków, Zbytkowerów, Manitiusów, Geberów, Ciesielskich, Czuperskich, rodzin hiszpańskich zamieszkałych na terenie osiedla Praga II oraz przedstawicieli społeczności wietnamskiej na Pradze i w Warszawie. Efektem prac i nawiązanych kontaktów było pozyskanie często nieznanego i dotąd nieudostępnianego szerzej materiału biograficznego, w tym bogatej ikonografii, archiwaliów i relacji. Zebrane informacje stały się podstawą do udzielenia wielu konsultacji biograficznych podmiotom zewnętrznym. Zrealizowano również postmastering skrótów nagrań audiowizualnych jako dokumentacji wybranych spotkań i wykładów. Wcześniejsza prezentacja części odnalezionych i udostępnionych obiektów w formie wystawy Prawobrzeżni. Biografie niecodzienne doczekała się w 2017 roku uhonorowania II nagrodą w konkursie Mazowieckie Zdarzenie Muzealne – WIERZBA 2016 (ZOB. WIĘCEJ Nagrody, s. 332). Zgromadzony w czasie trwania projektu materiał zostanie opracowany w formie publikacji.

Fenomen Warszawy Nowa historia Warszawy (kontynuacja) KIEROWNIK PROJEKTU: dr hab. Błażej Brzostek

Prace nad publikacją poświęconą historii Warszawy obejmowują dalsze kwerendy, pisanie i konsultację rozdziałów, opracowanie struktury książki i koncepcji materiałów towarzyszących, m.in. ilustracji, map, indeksu, w zespole redakcyjnym. Biblioteka Warszawska – nieformalne towarzystwo naukowe (kontynuacja) KIEROWNICZKA PROJEKTU: Aleksandra Sołtan-Lipska

Redakcja „Biblioteki Warszawskiej”, miesięcznika encyklopedycznego ukazującego się w latach 1841–1915, grupująca liczne grono badaczy niemal wszystkich specjalności, była nieformalną kontynuatorką zlikwidowanego po powstaniu listopadowym Warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Wiedza na temat dokonań środowiska periodyku wymaga doprecyzowania i wyjścia poza powtarzane ogólniki o jej niezaprzeczalnie doniosłej roli w organizowania życia naukowego i kulturalnego Warszawy i jej sile oddziaływania na odziaływania na inne ośrodki na ziemiach polskich w XIX wieku. Celem projektu jest pokazanie konkretnych przykładów dokonań tego grona, pozyskanie informacji, w jaki sposób zapadały decyzje o podejmowaniu konkretnych działań, kto był ich inicjatorem, jak je organizowano, z kim współpracowano przy ich realizacji, jakie trudności napotykano, wreszcie: jak były oceniane przez współczesnych.

Archiwum Historii Mówionej (kontynuacja) KOORDYNATORKA PROJEKTU: Anna Mizikowska

Archiwum Historii Mówionej nieprzerwanie od 2008 roku gromadzi relacje świadków historii z terenów prawobrzeżnej Warszawy. W 2017 roku trwały prace nad opracowaniem głównego zespołu Archiwum. W ramach projektu ujednolicono nazewnictwo plików, uporządkowano materiały w zakresie jednostek. W trosce o łatwiejsze udostępnianie treści użytkownikom wykonano transkrypcję kolejnych materiałów dźwiękowych.

Wpływ działań podziemnej propagandy akcji „N” na świadomość niemieckich żołnierzy i administracji na terenie III Rzeszy KIEROWNIK PROJEKTU: Julian Borkowski

Projekt ma na celu odnalezienie i prześledzenie na podstawie zasobów polskich archiwów, bibliotek, muzeów i wybranych niemieckich archiwów dokumentów, druków ulotnych akcji „N” powstałych w Warszawie, mających wpływ na świadomość żołnierzy niemieckich, funkcjonariuszy aparatu hitlerowskiego w III Rzeszy.

298

Działalność naukowa

Planowanie Pragi (kontynuacja)

Projekt realizowany w ramach Funduszu Współpracy Dwustronnej z partnerem – Muzeum Uniwersyteckim w Bergen – miał na celu analizę materialnego statusu rzeczy w instytucji muzeum, w czasach ekspansji ekspozycji opartych na multimediach, przy znikomym udziale samych eksponatów. Istotne wydało się w tym kontekście przemyślenie roli tych ostatnich w wystawiennictwie, pracach badawczych muzealników, ale także w formach edukacji kulturalnej. Podczas dwóch spotkań, w Bergen i Warszawie, pracownicy partnerskich muzeów poznali nawzajem swoje metody pracy i podjęli dyskusję na temat rangi historycznych, materialnych obiektów w narracji muzealnej. Podsumowaniem i rozwinięciem problematyki dwóch spotkań studyjnych była zorganizowana w Warszawie konferencja, podczas której podjęto dyskusję na temat najnowszych teorii we współczesnej humanistyce, skoncentrowanych wokół tzw. powrotu rzeczy. Towarzyszyła jej refleksja nad praktyką muzealną w zakresie budowania kolekcji, tworzenia wystaw, konserwacji obiektów. Wyniki analiz i dyskusji przełożyły się na działania praktyczne, m.in. przygotowanie warsztatu dla edukatorów muzealnych i nauczycieli.

KIEROWNICTWO PROJEKTU: Ewa Kalnoj-Ziajkowska, Adam Lisiecki

Projekt polega na rozpoznaniu materiałów źródłowych dotyczących rozwoju przestrzennego warszawskiej Pragi. Poddano analizie archiwalia znajdujące się w Archiwum Państwowym, Archiwum Głównym Akt Dawnych oraz Muzeum Warszawy. Na podstawie zebranej wiedzy przygotowano wystawę czasową Projekt Praga oraz dwa wykłady pod tytułem Warszawska Praga miała być inna (ZOB. WIĘCEJ Wystawy czasowe, s. 179; Muzeum Warszawskiej Pragi, s. 133) – dzięki nim przybliżono uczestnikom odpowiedź na pytanie o genezę współczesnego krajobrazu tej części stolicy. Świętuję na Pradze KIEROWNICZKA PROJEKTU: Anna Mizikowska NAGRANIA: Błażej Culepa, Matylda Kuczyńska, Julia Machnowska, Monika Wesołowska, Kamila Zacharuk Zadanie pn. Projekt badawczy i popularyzatorski Archiwum Historii Mówionej: Świętuję na Pradze zostało dofinansowane ze środków Ministra Kultury i Dziedzic-

Badanie percepcji obiektów i odbioru wystawy głównej w Muzeum Warszawy

twa Narodowego w ramach programu Kultura ludowa i tradycyjna.

KIEROWNICZKA PROJEKTU, KONCEPCJA BADANIA: dr Magdalena Wróblewska

Badanie jakościowe, przeprowadzone w formie wywiadów i obserwacji na grupie odwiedzających Muzeum Warszawy, miało na celu ustalenie, jak przebiega proces percepcji prezentowanych na wystawie głównej Rzeczy warszawskie. Skoncentrowane było wokół kilku istotnych pytań badawczych: jakie trudności sprawia odbiór różnych typów obiektów prezentowanych na wystawie? Które przedmioty wydają się oczywiste, mówią „same za siebie”, a które wymagają dodatkowej informacji? Jakie informacje w przekonaniu zwiedzających ułatwiają rozumienie? Jak aranżacja wystawy i przestrzeń Muzeum wpływają na odbiór treści? Oprócz części badania nakierowanej na proces percepcji badanie zostało uzupełnione o dwie kolejne: reakcje, interakcje i oczekiwania wobec pracowników obsługi ekspozycji oraz oczekiwania wobec szeroko rozumianego programu Muzeum. Badanie na zlecenie Muzeum Warszawy przeprowadziła firma GfK Polonia.

Celem projektu było utrwalenie i udokumentowanie aktualnych form świętowania mieszkańców wielokulturowej prawobrzeżnej Warszawy w kontekście zachodzących procesów cywilizacyjnych i miejscowych tradycji. Pięcioro studentów, przeszkolonych w zakresie historii mówionej, dotarło do dwudziestu świadków historii Pragi. Pozyskane nagrania, szczególnie uwzględniające charakterystyczne dla lokalnej społeczności sposoby obchodzenia świąt kościelnych, narodowych, rodzinnych, zwyczajowych, wzbogaciły Archiwum Historii Mówionej Muzeum Warszawskiej Pragi. Wybrane fragmenty relacji złożyły się na wystawę czasową Świętuję na Pradze (ZOB. WIĘCEJ Wystawy czasowe, s. 191).

Muzealnictwo i muzeologia Rzeczy w muzeum / Things in a museum KIEROWNICZKA PROJEKTU: dr Magdalena Wróblewska

Wywiady z byłymi pracownikami Muzeum Warszawy (kontynuacja)

WSPÓŁPRACA: prof. Henrik von Achen (Muzeum Uniwersyteckie w Bergen) (ZOB. TAKŻE Inwestycje, s. 38)

KIEROWNICZKA PROJEKTU: Izabella Maliszewska

Dodatkowe działanie partnerskie pn. Rzeczy w muzeum – seminarium, wizyty studyj-

Celem projektu jest utrwalenie relacji wieloletnich pracowników Muzeum Historycznego m.st. Warszawy. Relacje mówione zebrane w ramach projektu są z jednej strony zapisem historii instytucji, rozpisanym na pojedyncze, osobiste ludzkie losy, z założenia subiektywnym, z drugiej strony – świadectwem dziejów miasta. Dodatkowym atutem relacji jest niezwykle emocjonalny stosunek rozmówców zarówno do miasta, jak i instytucji oraz swoisty etos pracy muzealnika, pojmowanej jako służba i posłannictwo. Projekt przewiduje nagranie i transkrypcję około 20 relacji. W ramach projektu opracowane zostaną rozszerzone biogramy nagrywanych osób oraz zdigitalizowane udostępnione przez nich fotografie i dokumenty.

ne, publikacja dofinansowane ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009–2014 w ramach części B Funduszu Współpracy Dwustronnej, w związku z realizacją projektu Modernizacja, konserwacja oraz digitalizacja obiektów zabytkowych siedziby głównej Muzeum Warszawy przy Rynku Starego Miasta w Warszawie. Projekt i dodatkowe działania partnerskie realizowane były dzięki wsparciu udzielonemu z funduszy norweskich i funduszy EOG, pochodzących z Islandii, Liechtensteinu i Norwegii, a także środków krajowych.

299

Działalność naukowa

Konferencje, seminaria i sesje naukowe Rzeczy w muzeum / Things in a museum 28‒29 MARCA MIEJSCE: siedziba główna Muzeum Warszawy ORGANIZATORZY: Muzeum Warszawy, Muzeum Uniwersyteckie w Bergen KURATORZY: prof. Henrik von Achen, dr Magdalena Wróblewska WSPÓŁPRACA: dr Katarzyna Wagner (ZOB. TAKŻE Inwestycje, s. 38) Wydarzenie zrealizowane w ramach dodatkowego działania partnerskiego pn. Rzeczy w muzeum – seminarium, wizyty studyjne, publikacja dofinansowanego ze środków

Od lewej: prof. Henrik von Achen, Dyrektor Muzeum Uniwersyteckiego w Bergen, Agnieszka Dąbrowska, kustosz Działu Opracowania Zbiorów Muzeum Warszawy, fot. MW

Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009-2014 w ramach części B Funduszu Współpracy Dwustronnej, w związku z realizacją projektu Modernizacja, konserwacja oraz digitalizacja obiektów zabytkowych siedziby głów-

Międzynarodowa konferencja naukowa Rzeczy w muzeum / Things in a museum była efektem projektu, który towarzyszył pracom nad nową wystawą główną Rzeczy warszawskie. Została zrealizowana w ramach Funduszu Współpracy Dwustronnej z partnerem naukowym, Muzeum Uniwersyteckim w Bergen. Za program wydarzenia odpowiadali dr Magdalena Wróblewska (Muzeum Warszawy) i prof. Henrik von Achen (Muzeum Uniwersyteckie w Bergen), nad jego organizacją i przebiegiem czuwała dr Katarzyna Wagner. W konferencji wzięli udział muzealnicy, konserwatorzy i badacze z różnych dyscyplin (historia, historia sztuki, archeologia), reprezentujący środowiska muzealne i naukowe Warszawy i Bergen. Tematem prezentacji i dyskusji był status rzeczy – materialnego obiektu, eksponatu ‒ w instytucji muzeum. Podjęto różne aspekty tego zagadnienia: muzealne kolekcje (dr Renata Piątkowska, Karolina Tabak), wystawy i narracje muzealne (dr Magdalena Wróblewska, dr Grażyna Bastek), konserwatorskie i archeologiczne badania materii rzeczy (Karolina Blusiewicz, Camilla C. Nordby), a także filozoficzny aspekt obecności rzeczy w muzeum (prof. Knut M. Rio, prof. Hans Jakob Ågotnes). Refleksji poddano także możliwość ujęcia zabytkowego budynku w kategorię rzeczy, którą cechuje unikatowa lub poddająca się rekonstrukcji materialność (prof. Tonje Haugland Sørensen, Anna Zasadzińska). Wydarzeniu towarzyszyło oprowadzanie po przygotowywanej wystawie głównej Rzeczy warszawskie przez jej głównego kuratora, dr. Jarosława Trybusia. W programie uwzględniony został także warsztat dla nauczycieli i edukatorów muzealnych, poprowadzony przez prof. Jacka Wasilewskiego. Planowana jest publikacja książki, która obejmie zagadnienia poruszane podczas konferencji.

nej Muzeum Warszawy przy Rynku Starego Miasta w Warszawie. Projekt i dodatkowe działania partnerskie realizowane były dzięki wsparciu udzielonemu z funduszy norweskich i funduszy EOG, pochodzących z Islandii, Liechtensteinu i Norwegii, a także środków krajowych.

Przemówienie Dyrektor Muzeum Warszawy Ewy Nekandy-Trepki, fot. MW

43. Międzynarodowy Kongres Historii Farmacji / 43rd International Congress for the History of Pharmacy 12–15 WRZEŚNIA (ZOB. WIĘCEJ Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej, s. 94)

Muzeum Warszawy wraz z Muzeum Uniwersytetu Warszawskiego i Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Maius było partnerem kongresu organizowanego przez Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne w Warszawie.

Referat dr Magdaleny Wróblewskiej, Pełnomocniczki Dyrektora Muzeum Warszawy ds. naukowo-badawczych, fot. MW

300

Działalność naukowa

XXXI Ogólnopolska Konferencja Historyków Kartografii Dawne mapy i atlasy historyczne

Podczas konferencji wygłoszono 8 wykładów, 49 referatów oraz przeprowadzono 2 panele dyskusyjne. W konferencji wzięło udział blisko 100 uczestników reprezentujących 31 jednostek naukowych (m.in. politechniki: Gdańska, Krakowska, Opolska, Śląska i Warszawska, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Szkoła Główna Handlowa, uniwersytety: im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Ekonomiczny w Katowicach, Gdański, Jagielloński, Łódzki, im. Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, im. Mikołaja Kopernika w Toruniu, Przyrodniczy w Poznaniu i Warszawski).

19–21 PAŹDZIERNIKA MIEJSCE: Muzeum Warszawy, Muzeum w Nieborowie i Arkadii ORGANIZATORZY: Muzeum Warszawy, Zespół Historii Kartografii przy Instytucie Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk oraz Muzeum w Nieborowie i Arkadii, oddział Muzeum Narodowego w Warszawie RADA NAUKOWA: dr hab. Radosław Skrycki, dr hab. Beata Konopska, dr Paweł E. Weszpiński

Publikacje naukowe i popularnonaukowe pracowników

KIEROWNIK PROJEKTU ZE STRONY MUZEUM WARSZAWY: dr Paweł E. Weszpiński

W konferencji uczestniczyli historycy kartografii z Polski, Ukrainy i Łotwy. Wygłoszono 32 referaty. Wzięły w niej udział 53 osoby reprezentujące polskie ośrodki naukowe – uniwersytety (m.in.: Warszawski, Szczeciński, Wrocławski, im. Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Warmińsko-Mazurski, Przyrodniczy w Lublinie, Katolicki Uniwersytet Lubelski, Narodowy Uniwersytet „Politechnika Lwowska”), Wojskową Akademię Techniczną, Instytut Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, muzea (m.in. Muzeum Warszawy, Zamek Królewski w Warszawie), archiwa (m.in. Archiwum Państwowe Olsztynie, Archiwum Główne Akt Dawnych) i biblioteki (Biblioteka Publiczna m.st. Warszawy, Biblioteka Narodowa w Warszawie, Biblioteka Uniwersytetu Wrocławskiego).

I. Arabas, A case study of the role of 18th century natural history cabinets, as vehicles of knowledge transfer to the society, w: Ch. Friedrich, W.D. Müller-Jahncke, S. Anangnostou, Grenzüberschreitungen in der Pharmazie. Die Vorträge der Pharmaziehistorischen Biennale in Meißen vom 22. bis 24. April 2016 mit einem Anhang: Pharmaziehistorische Reminiszenzen von Dr. Klaus Meyer, Wissenschaftliche Verlagsgesellschaft, Stuttgart 2017, s. 33–54. I. Arabas, A. Tyszkiewicz, Farmacja na Uniwersytecie, Warszawa 2017. I. Arabas, A. Tyszkiewicz, Pharmacy at the University of Warsaw, Warszawa 2017.

Zarządzanie dziedzictwem kulturowym warszawskiej Pragi

I. Arabas, Kobiety i farmacja, „Mówią Wieki” 2017, nr 8, s. 79–80.

7 LISTOPADA MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi

I. Arabas, Leśniewska Antonina, Лесневская Антонина Болеславовна, „Encyklopedia Polski Petersburg” [online], 29 marca 2017, http://www. .polskaipetersburg.pl/hasla/lesniewska-antonina [dostęp 29 czerwca 2018].

ORGANIZATORZY: Muzeum Warszawy, Urząd Dzielnicy Praga-Północ m.st. Warszawy KURATORZY: Adam Lisiecki, Elżbieta Przybylska

Całodniowe seminarium, obejmujące prezentacje, szkolenie i warsztaty dla urzędników, lokalnych liderów i przedstawicieli organizacji pozarządowych. Poruszana tematyka dotyczyła m.in. definicji dziedzictwa kulturowego, wypracowywania nowej funkcji obiektu zabytkowego, wykorzystywania dziedzictwa kulturowego w rozwoju społeczno-gospodarczym.

I. Arabas, Prof. dr hab. Stanisław Biniecki (1907–1999): twórca oryginalnych polskich leków, „Medycyna Dydaktyka Wychowanie” 2017, nr 1, s. 28–31. I. Arabas, Res pharmaceuticae. Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej Oddział Muzeum Warszawy. Katalog wystawy stałej / Antonina Leśniewska Museum of Pharmacy Branch of the Museum of Warsaw. Catalogue of the permanent exhibition, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017.

Interdyscyplinarna Ogólnopolska Konferencja Naukowa Organizowanie Współczesnej Przestrzeni Miejskiej 24–25 LISTOPADA

I. Arabas, Sprawozdanie ze 150-lecia urodzin mgr farm. Antoniny Leśniewskiej, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 2017, nr 62, s. 214–216.

MIEJSCE: Muzeum Warszawy, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego ORGANIZATORZY: Muzeum Warszawy, Instytut Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej Wydziału Geografii i Studiów Regionalnych

I. Arabas, 2017 – The year of two important pharmaceutical anniversaries in Poland, “43rd International Congress for the History of Pharmacy”, Warsaw, 12–15 September, 2017, s. 32–34.

Uniwersytetu Warszawskiego REPREZENTANT MUZEUM WARSZAWY W KOMITECIE ORGANIZACYJNO-PROGRAMOWYM: dr Paweł E. Weszpiński (Muzeum Warszawy)

301

Działalność naukowa

I. Arabas, M. Ciepłowska, 30 years of the Warsaw Museum of Pharmacy. History and collections, „Ceska a Slovenska Farmacie” 2017, nr 66, s. 46.

J. Bochiński, Gabinet Widoków Warszawy, w: Rzeczy warszawskie, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 39–45. J. Bochiński, Najważniejsze dary i zakupy, w: Sprawozdanie Muzeum Warszawy 2016, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 232–233.

I. Arabas, M. Więcek, Jubileusze polskich historyków farmacji, „Kwartalnik Historii Nauki I Techniki”, 2017, nr 62, s. 115–118. K. Baturo, Puchary i kieliszki z badań na placu Zamkowym, w: Archeologia dawnej Warszawy, t. IV, Między miastem a dworem. Badania archeologiczne placu Zamkowego w Warszawie w latach 1977–1983, cz. 2, red. K. Meyza, Z. Polak, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 191–199.

J. Bochiński, Room of Views of Warsaw, w: The Things of Warsaw, Museum of Warsaw, Warsaw 2017, s. 39–45.

K. Baturo, Szklane naczynia zasobowe z badań prowadzonych na terenie placu Zamkowego, w: Archeologia dawnej Warszawy, t. IV, Między miastem a dworem. Badania archeologiczne placu Zamkowego w Warszawie w latach 1977–1983, cz. 2, red. K. Meyza, Z. Polak, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 201.

J. Bochiński, Sztuka Warszawy. Warszawskie podwórka Łukasza Korolkiewicza, „Skarpa Warszawska” 2017, nr 1, s. 6–61.

M. Berezowska, M. Więcek, Gabinet Opakowań Firm Warszawskich, w: Rzeczy warszawskie, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 143–148.

J. Borkowski, Gabinet Relikwii, w: Rzeczy warszawskie, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 135–140.

J. Bochiński, Sztuka Warszawy. Pomnik powstania warszawskiego, „Skarpa Warszawska” 2017, nr 5, s. 62–63.

J. Borkowski, Działalność harcerska i sportowa Zygmunta Ślesickiego „Zygmunta”, „Materiały Historyczne Stowarzyszenia Szarych Szeregów” 2017, nr 105, s. 19–28.

J. Borkowski, Room of Relics, w: The Things of Warsaw, Museum of Warsaw, Warsaw 2017, s. 135–140.

M. Berezowska, M. Więcek, Room of Warsaw Packaging, w: The Things of Warsaw, Museum of Warsaw, Warsaw 2017, s. 143–148.

J. Borkowski, Warszawska konspiracja harcerska przy ul. Grochowskiej 354, „Almanach Warszawy” 2017, t. XI.

K. Blusiewicz, Gabinet Archeologiczny, w: Rzeczy warszawskie, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 11–17.

J. Borkowski, Wizytatorzy Polski Centralnej Szarych Szeregów, „Harcerstwo” 2017, t. 1 [w druku].

K. Blusiewicz, Konstrukcje ciesielskie w budownictwie drewnianym późnośredniowiecznego Pucka, w: Puck. Kultura materialna małego miasta w późnym średniowieczu, red. M. Starski, Warszawa 2017, s. 93–124.

M. Ciepłowska, Krótka relacja z 43. Międzynarodowego Kongresu Historii Farmacji, „Gazeta Farmaceutyczna” 2017, t. XXVI, nr 11, s. 8.

K. Blusiewicz, Room of Archeology, w: The Things of Warsaw, Museum of Warsaw, Warsaw 2017, s. 11–17.

M. Ciepłowska, I. Arabas, 30 years of the Warsaw Museum of Pharmacy. History and collections, „Ceska a Slovenska Farmacie” 2017, nr 66, s. 46.

K. Blusiewicz, Wyniki analizy surowcowej zabytków skórzanych z badań archeologicznych grodziska w Czermnie, w: Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy w Czermnie w świetle wyników badań dawnych (do 2010). Studium interdyscyplinarne, red. M. Florek, M. Wołoszyn, Kraków–Lipsk–Rzeszów–Warszawa 2017.

M. Ciesielska (redakcja), Janusz Korczak, Dzieła, t. XIII, Teoria a praktyka. Artykuły pedagogiczne (1919–1939), Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 2017, s. 545. A. Dąbrowska, Gabinet Ubiorów, w: Rzeczy warszawskie, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 111–117.

K. Blusiewicz, Wyroby skórzane, w: Archeologia dawnej Warszawy, t. IV, Między miastem a dworem. Badania archeologiczne placu Zamkowego w Warszawie w latach 1977–1983, cz. 2, red. K. Meyza, Z. Polak, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 341–364.

A. Dąbrowska, Gry i zabawy dla najmłodszych. Dziecięce rozrywki w latach międzywojennych w nawiązaniu do zbioru zabytków kultury materialnej Muzeum Warszawy, w: Ziemiaństwo na Lubelszczyźnie VI. Bakalaureaty arystokraty, czyli dole i niedole dzieciństwa. Materiały VI sesji naukowej zorganizowanej w Muzeum Zamoyskich w Kozłówce w dniach 6–8 października 2016 roku, red. H. Łukaszewicz, Wydawnictwo Werset, Lublin 2017, s. 387–406.

K. Blusiewicz, Wyroby ze skóry i produkcja skórnicza w późnośredniowiecznym Pucku, w: Puck. Kultura materialna małego miasta w późnym średniowieczu, red. M. Starski, Warszawa 2017, s. 305–360.

302

Działalność naukowa

A. Dąbrowska, Ku czci bohatera, „Spotkania z zabytkami” 2017, nr 9–10, s. 26–30.

i konspirator, 23 maja 2017, https://obnt.pl/pl/aktualnosci/karol-drewnowski-historyk-i-konspirator/ [dostęp 29 czerwca 2018].

A. Dąbrowska, Obuwie w zbiorach Muzeum Warszawy, „Almanach Warszawy” 2017, t. XI, s. 325–344.

B. Hensel-Moszczyńska (redakcja merytoryczna), K. Wagner, P.E. Weszpiński, Georges Louis Le Rouge, Plan Warszawy 1768, dedykowany Stanisławowi Augustowi, Królowi Polskiemu Wielkiemu Księciu Litewskiemu, przez jego pokornego i uniżonego sługę Le Rouge’a. Ze zbiorów kartograficznych Muzeum Warszawy, seria „Plany Warszawy”, Warszawa 2017 [wydanie II poprawione i uzupełnione].

A. Dąbrowska, Room of Clothing, w: The Things of Warsaw, Museum of Warsaw, Warsaw 2017, s. 111–117. A. Dąbrowska, Sztuka Warszawy. Tkaniny i projekty tkanin żakardowych Zofii Matuszczyk-Cygańskiej. Pamiątki po warsztatach tkackich Spółdzielni Artystów Ład, „Skarpa Warszawska” 2017, nr 10, s. 64–65.

B. Hensel-Moszczyńska (redakcja merytoryczna), H. Bartoszewicz, P. Weszpiński, Korpus Inżynierów Wojskowych, Plan Warszawy 1825, Plan Miasta Stołecznego Warszawy, Wymierzony przez Officerów Korpusu Inżenierów w latach 1818 i 1819 i litografowany przez tychże roku 1822. Ze zbiorów kartograficznych Muzeum Warszawy, seria „Plany Warszawy”, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017.

A. Dąbrowska, Sztuka Warszawy. Ubiory i akcesoria stroju, „Skarpa Warszawska” 2017, nr 8, s. 66–67. A. Dąbrowska, Tkaniny i projekty tkanin żakardowych Zofii Matuszczyk-Cygańskiej – nowe nabytki do kolekcji pamiątek po Warsztatach Tkackich Spółdzielni Artystów „Ład”, „Almanach Warszawy” 2017, t. XI, s. 399–407.

B. Hensel-Moszczyńska (redakcja merytoryczna), J. Trybuś, P.E. Weszpiński, Książnica-Atlas, Plan Warszawy 1939, Plan miasta stołecznego Warszawy, Instytut Kartograficzny im. E. Romera, Wydawnictwo S. A. Książnica-Atlas, Lwów. Ze zbiorów kartograficznych Muzeum Warszawy, Warszawa 2017 [wydanie II poprawione i uzupełnione].

A. Dąbrowska, M. Siwińska, Gabinet Suwenirów, w: Rzeczy warszawskie, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 31–37. A. Dąbrowska, M. Siwińska, Gabinet Zegarów Warszawskich, w: Rzeczy warszawskie, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 159–165. A. Dąbrowska, M. Siwińska, Room of Souvenirs, w: The Things of Warsaw, Museum of Warsaw, Warsaw 2017, s. 31–37.

P. Ignaczak, Kazimierz Filip Wize jako kolekcjoner sztuki i przyjaciel artystów, w: Doktor Kazimierz Wize 1873‒–1953. Zarys biografii intelektualnej, pod red. M. Musielaka, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego, Poznań 2017, s. 272–291.

A. Dąbrowska, M. Siwińska, Room of Warsaw Clocks and Watches, w: The Things of Warsaw, Museum of Warsaw, Warsaw 2017, s. 159–165.

P. Ignaczak, Płoński, Michał (1778–1812), w: Allgemeines Künstlerlexikon. Die Bildenden Künstler aller Zeiten und Völker, t. 96, K.G. Saur, München‒Leipzig 2017, s. 155–156.

P. Głogowski, Sztuka Warszawy. Warszawskie Pocztówki, „Skarpa Warszawska” 2017, nr 6, s. 62–65.

P. Ignaczak, Tadeusz Kościuszko rysownik, w: Tadeusz Kościuszko – Artysta, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 2017.

B. Grudnik, artykuły publikowane na portalu Ośrodka Badań nad Totalitaryzmami im. Witolda Pileckiego: Bądźcie szczęśliwe. Zobaczymy się znowu…, 11 stycznia 2017, https://obnt.pl/pl/ aktualnosci/badzcie-szczesliwe-zobaczymy-sie-znowu/; Z Chłopów do Sejmu – Maciej Rataj, 9 lutego 2017, https://obnt. pl/pl/aktualnosci/z-chlopow-do-sejmu-maciej-rataj/; Mieczysław Niedziałkowski – szlachcic i socjalista, 23 lutego 2017, https:// obnt.pl/pl/aktualnosci/mieczyslaw-niedzialkowski-szlachcic-i-socjalista/; Jan Pohoski – wizjoner i praktyk, 28 lutego 2017, https:// obnt.pl/pl/aktualnosci/jan-pohoski-wizjoner-i-praktyk/; Tomasz Stankiewicz – pierwszy polski olimpijczyk, 18 kwietnia 2017, https://obnt.pl/pl/aktualnosci/8412/; W czasach wojny i pokoju, 15 maja 2017, https://obnt.pl/pl/aktualnosci/w-czasach-wojny-i-pokoju/; Tadeusz Fabiani – narodowiec i działacz akademicki, 19 maja 2017, https://obnt.pl/pl/aktualnosci/tadeusz-fabiani-narodowiec-i-dzialacz-akademicki/; Karol Drewnowski – historyk

P. Ignaczak, I. Danielewicz (redakcja naukowa), Élisabeth Vigée Le Brun i jej czasy. Kobieta – artystka – Europejka. Materiały pokonferencyjne, Muzeum w Nieborowie i Arkadii, Nieborów 2017 [publikacja elektroniczna], http://www.nieborow.art.pl/publikacje [dostęp 29 czerwca 2018]. P. Ignaczak, K. Gieszczyńska-Nowacka (współpraca redakcyjna), Szczeliny wolności – sztuka polska w latach 1945–1948/1949, red. W. Nowaczyk, (katalog wystawy) Muzeum Narodowe w Poznaniu, 6 sierpnia – 12 listopada 2017, Poznań 2017

303

Działalność naukowa

P. Ignaczak, W. Nowaczyk (opracowanie), Nowoczesność/Koloryzm. Antologia tekstów, w: Szczeliny wolności – sztuka polska w latach 1945–1948/1949, red. W. Nowaczyk, współpr. P. Ignaczak i K. Gieszczyńska-Nowacka, (katalog wystawy) Muzeum Narodowe w Poznaniu, 6 sierpnia – 12 listopada 2017, Poznań 2017, s. 152–242.

K. Meyza, Fajki gliniane z badań na placu Zamkowym w Warszawie, w: Archeologia dawnej Warszawy, t. IV, Między miastem a dworem. Badania archeologiczne placu Zamkowego w Warszawie w latach 1977–1983, cz. 2, red. K. Meyza, Z. Polak, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 259–279. K. Meyza, Nowożytny warsztat garncarski ze Starej Warszawy. Nowe ustalenia, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” R. LXV: 2017, nr 2, s. 189–196.

P. Ignaczak, M. Wróblewska, Gabinet Portretów, w: Rzeczy warszawskie, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 55–61. P. Ignaczak, M. Wróblewska, Room of Portraits, w: The Things of Warsaw, Museum of Warsaw, Warsaw 2017, s. 55–61.

K. Meyza, Źródła do dziejów terenu dzisiejszego placu Zamkowego, w: Archeologia dawnej Warszawy, t. IV, Między miastem a dworem. Badania archeologiczne placu Zamkowego w Warszawie w latach 1977–1983, cz. 1, red. K. Meyza, Z. Polak, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 11–24.

E. Kalnoj-Ziajkowska, A. Lisiecki, W domu, na aukcji, w urzędzie – gdzie szukać materiałów do rekonstrukcji praskich kamienic, „Kronika Warszawy” 2017, nr 2, s. 129–141.

K. Meyza, Z. Polak (redakcja), Archeologia dawnej Warszawy, t. IV, Między miastem a dworem. Badania archeologiczne placu Zamkowego w Warszawie w latach 1977–1983, cz. 1 i 2, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017.

E. Kamińska, Gabinet Pocztówek, w: Rzeczy warszawskie, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 79–85. E. Kamińska, Najważniejsze dary i zakupy, w: Sprawozdanie Muzeum Warszawy 2016, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 251–252.

K. Meyza, Z. Polak, Historia badań, w: Archeologia dawnej Warszawy, t. IV, Między miastem a dworem. Badania archeologiczne placu Zamkowego w Warszawie w latach 1977–1983, cz. 1, red. K. Meyza, Z. Polak, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 49–82.

E. Kamińska, Room of Postcards, w: The Things of Warsaw, Museum of Warsaw, Warsaw 2017, s. 79–85. E. Kamińska, Sztuka Warszawy. Warszawskie Pocztówki, „Skarpa Warszawska” 2017, nr 3, s. 68–69.

K. Meyza, Z. Polak, Wprowadzenie, w: Archeologia dawnej Warszawy, t. IV, Między miastem a dworem. Badania archeologiczne placu Zamkowego w Warszawie w latach 1977–1983, cz. 1, red. K. Meyza, Z. Polak, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 7–10.

A. Kotańska, A. Topolska, Gabinet Fotografii, w: Rzeczy warszawskie, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 95–101. A. Kotańska, A. Topolska, Room of Photographs, w: The Things of Warsaw, Museum of Warsaw, Warsaw 2017, s. 95–101.

K. Meyza, Z. Polak, Zadokumentowane obiekty i nawarstwienia – analiza przestrzenna i funkcjonalna, w: Archeologia dawnej Warszawy, t. IV, Między miastem a dworem. Badania archeologiczne placu Zamkowego w Warszawie w latach 1977–1983, cz. 1, red. K. Meyza, Z. Polak, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 109–183.

K. Kuzko-Zwierz, Mieszkańcy domów Targowa 50/5. Mikrohistorie, w: Targowa 50/52. Posesja i jej mieszkańcy / The property and its residents, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 41–51. A. Lisiecki, E. Kalnoj-Ziajkowska, W domu, na aukcji, w urzędzie – gdzie szukać materiałów do rekonstrukcji praskich kamienic, „Kronika Warszawy” 2017, nr 2, s. 129–141.

M. Mycielska (redaktor prowadząca), K. Wagner, P.E. Weszpiński, Georges Louis Le Rouge, Plan Warszawy 1768, dedykowany Stanisławowi Augustowi, Królowi Polskiemu Wielkiemu Księciu Litewskiemu, przez jego pokornego i uniżonego sługę Le Rouge’a. Ze zbiorów kartograficznych Muzeum Warszawy, seria Plany Warszawy, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017 [wydanie II poprawione i uzupełnione].

I. Maliszewska, Rozmowa z profesorem Januszem Durko, wieloletnim dyrektorem Muzeum Historycznego m. st. Warszawy, „Almanach Warszawy” 2017, t. XI, s. 417–433. K. Meyza, Ceramika zdobiona podszkliwnie, w: Archeologia dawnej Warszawy, t. IV, Między miastem a dworem. Badania archeologiczne placu Zamkowego w Warszawie w latach 1977–1983, cz. 2, red. K. Meyza, Z. Polak, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 7–23.

M. Mycielska, M. Jurkiewicz, J. Odnous (redakcja), H. Bartoszewicz, P.E. Weszpiński, Korpus Inżynierów Wojskowych, Plan Warszawy 1825, Plan Miasta Stołecznego Warszawy, Wymierzony przez Officerów Korpusu Inżenierów w latach 1818 i 1819 i litografowany przez tychże roku 1822. Ze zbiorów kartograficznych Muzeum Warszawy, seria Plany Warszawy, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017.

304

Działalność naukowa

M. Mycielska (redaktor prowadząca), H. Bartoszewicz, P.E. Weszpiński, Korpus Inżynierów Wojskowych, Plan Warszawy 1825, Plan Miasta Stołecznego Warszawy, Wymierzony przez Officerów Korpusu Inżenierów w latach 1818 i 1819 i litografowany przez tychże roku 1822. Ze zbiorów kartograficznych Muzeum Warszawy, seria Plany Warszawy, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017.

J. Odnous, E. Furgał (redakcja), Res pharmaceuticae. Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej Oddział Muzeum Warszawy. Katalog wystawy stałej / Antonina Leśniewska Museum of Pharmacy Branch of the Museum of Warsaw. Catalogue of the permanent exhibition, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017. J. Odnous (redaktor prowadząca), Res pharmaceuticae. Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej Oddział Muzeum Warszawy. Katalog wystawy stałej / Antonina Leśniewska Museum of Pharmacy Branch of the Museum of Warsaw. Catalogue of the permanent exhibition, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017.

M. Mycielska, M. Jurkiewicz (redakcja), J. Trybuś, P.E. Weszpiński, Książnica-Atlas, Plan Warszawy 1939, Plan miasta stołecznego Warszawy, Instytut Kartograficzny im. E. Romera, Wydawnictwo S. A. Książnica-Atlas, Lwów. Ze zbiorów kartograficznych Muzeum Warszawy, seria Plany Warszawy, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017 [wydanie II poprawione i uzupełnione].

J. Odnous, M. Mycielska (koncepcja i opracowanie redakcyjne), Sprawozdanie Muzeum Warszawy 2016, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017.

M. Mycielska (redaktor prowadząca), J. Trybuś, P.E. Weszpiński, Książnica-Atlas, Plan Warszawy 1939, Plan miasta stołecznego Warszawy, Instytut Kartograficzny im. E. Romera, Wydawnictwo S. A. Książnica-Atlas, Lwów. Ze zbiorów kartograficznych Muzeum Warszawy, seria Plany Warszawy, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017 [wydanie II poprawione i uzupełnione].

E. Perlińska-Kobierzyńska, Gabinet Detali Architektonicznych, w: Rzeczy warszawskie, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 71–77.

M. Mycielska, M. Jurkiewicz (redakcja), Rzeczy warszawskie, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017.

E. Perlińska-Kobierzyńska, „Na zapleczu Nowego Światu” między modernizmem a socrealizmem, w: Socrealizmy i modernizacje, red. A. Sumorok, T. Załuski, Akademia Sztuk Pięknych im. Władysława Strzemińskiego w Łodzi, Łódź 2017, s. 75–98.

M. Mycielska (redaktor prowadząca), Rzeczy warszawskie, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017.

E. Perlińska-Kobierzyńska, Warszawa, miasto do przebudowy, w: Spór o odbudowę Warszawy. Od gruzów do reprywatyzacji, red. T. Fudala, Muzeum Sztuki Nowoczesnej / Muzeum Warszawy, Warszawa 2016, s. 59–91.

M. Mycielska, J. Odnous (koncepcja i opracowanie redakcyjne), Sprawozdanie Muzeum Warszawy 2016, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017. M. Mycielska, A. Rasmus-Zgorzelska (redaktor prowadząca), The Things of Warsaw, Museum of Warsaw, Warsaw 2017.

E. Perlińska-Kobierzyńska, Room of Architectural Details, w: Things of Warsaw, Museum of Warsaw, Warsaw 2017, s. 71–77.

E. Nowak-Mitura, A. Topolska, Sztuka Warszawy. Fotografie Czesława Olszewskiego, „Skarpa Warszawska” 2017, nr 7, s. 54–56.

Z. Polak, Przedmioty metalowe, w: Archeologia dawnej Warszawy, t. IV, Między miastem a dworem. Badania archeologiczne placu Zamkowego w Warszawie w latach 1977–1983, cz. 2, red. K. Meyza, Z. Polak, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 281–288.

J. Odnous, M. Mycielska (koncepcja i opracowanie redakcyjne), Sprawozdanie Muzeum Warszawy 2016. J. Odnous, M. Jurkiewicz, M. Mycielska (redakcja), H. Bartoszewicz, P.E. Weszpiński, Korpus Inżynierów Wojskowych, Plan Warszawy 1825, Plan Miasta Stołecznego Warszawy, Wymierzony przez Officerów Korpusu Inżenierów w latach 1818 i 1819 i litografowany przez tychże roku 1822. Ze zbiorów kartograficznych Muzeum Warszawy, seria Plany Warszawy, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017.

Z. Polak, Przemiany przestrzenne terenu placu Zamkowego w świetle źródeł archeologicznych, w: Archeologia dawnej Warszawy, t. IV, Między miastem a dworem. Badania archeologiczne placu Zamkowego w Warszawie w latach 1977–1983, cz. 1, red. K. Meyza, Z. Polak, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 185–213. Z. Polak, A. Gręzak, Przedmioty z kości, w: Archeologia dawnej Warszawy, t. IV, Między miastem a dworem. Badania archeologiczne placu Zamkowego w Warszawie w latach 1977–1983, cz. 2, red. K. Meyza, Z. Polak, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 325–340.

J. Odnous (redakcja), Prawda jest konkretna. Artystyczne strategie w polityce. Podręcznik, red. steirischer herbst, F. Malzacher, przeł. E. Majewska, K. Szreder, Fundacja Bęc Zmiana, Warszawa 2017.

305

Działalność naukowa

Z. Polak, M. Hrynczyszyn, M. Zieleniewska-Kasprzycka, Badania archeologiczne prowadzone na dziedzińcu Arsenału Warszawskiego w roku 2011, w: Warszawskie Materiały Archeologiczne, t. XIV, Badania archeologiczne dziedzińca Arsenału Królewskiego, red. W. Borkowski, Państwowe Muzeum Archeologiczne, Warszawa 2017, s. 27–38.

M. Siwińska, Gabinet Sreber i Platerów Warszawskich, w: Rzeczy warszawskie, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 47–53. M. Siwińska, Room of Silverware and Plated Silverware, w: The Things of Warsaw, Museum of Warsaw, Warsaw 2017, s. 47–53.

Z. Polak, K. Meyza (redakcja), Archeologia dawnej Warszawy, t. IV, Między miastem a dworem. Badania archeologiczne placu Zamkowego w Warszawie w latach 1977–1983, cz. 1 i 2, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017.

M. Siwińska, Sztuka Warszawy. Kolekcja projektów warsztatowych warszawskiej wytwórni Bracia Łopieńscy, „Skarpa Warszawska” 2017, nr 11, s. 62–65.

Z. Polak, K. Meyza, Historia badań, w: Archeologia dawnej Warszawy, t. IV, Między miastem a dworem. Badania archeologiczne placu Zamkowego w Warszawie w latach 1977–1983, cz. 1, red. K. Meyza, Z. Polak, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 49–82.

M. Siwińska, Wyroby złotnicze Augusta Teodora Wernera, „Spotkania z Zabytkami” 2017, nr 5–6, s. 49–52.

Z. Polak, K. Meyza, Wprowadzenie, w: Archeologia dawnej Warszawy, t. IV, Między miastem a dworem. Badania archeologiczne placu Zamkowego w Warszawie w latach 1977–1983, cz. 1, red. K. Meyza, Z. Polak, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 7–10.

M. Siwińska, A. Dąbrowska, Gabinet Zegarów Warszawskich, w: Rzeczy warszawskie, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 159–165.

M. Siwińska, A. Dąbrowska, Gabinet Suwenirów, w: Rzeczy warszawskie, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 31–37.

M. Siwińska, A. Dąbrowska, Room of Souvenirs, w: The Things of Warsaw, Museum of Warsaw, Warsaw 2017, s. 31–37.

Z. Polak, K. Meyza, Zadokumentowane obiekty i nawarstwienia – analiza przestrzenna i funkcjonalna, w: Archeologia dawnej Warszawy, t. IV, Między miastem a dworem. Badania archeologiczne placu Zamkowego w Warszawie w latach 1977–1983, cz. 1, red. K. Meyza, Z. Polak, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 109–183.

M. Siwińska, A. Dąbrowska, Room of Warsaw Clocks and Watches, w: The Things of Warsaw, Museum of Warsaw, Warsaw 2017, s. 159–165. M. Siwińska, A. Dąbrowska, Sztuka Warszawy. Kolekcja zegarów warszawskich, „Skarpa Warszawska” 2017, nr 2, s. 70–71.

Z. Polak, M. Trzeciecki, Miasta na Mazowszu książęcym – spojrzenie archeologów, w: Studia i Materiały, t. VII, Dziedzictwo książąt mazowieckich. Stan badań i postulaty badawcze. Materiały z Sesji Naukowej zorganizowanej przez Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum i Archiwum Główne Akt Dawnych 27–28 października 2016 roku, red. J. Grabowski, R. Mroczek, P. Mrozowski, Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum, Warszawa 2017, s. 199–220.

A. Skalimowski, K. Wagner, Gabinet Rysunków Architektonicznych, w: Rzeczy warszawskie, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 87–93. A. Skalimowski, K. Wagner, Room of Architectural Drawings, w: The Things of Warsaw, Museum of Warsaw, Warsaw 2017, s. 87–93.

R. Radziwonka, Sztuka Warszawy. Warszawa w dokumentach, „Skarpa Warszawska” 2017, nr 9, s. 64–65.

A. Sołtan-Lipska, Dary i zakupy, w: Sprawozdanie z Muzeum Warszawy 2016, Warszawa 2017, s. 247–250.

Z. Różańska-Tuta, Kafle piecowe, w: Archeologia dawnej Warszawy, t. IV, Między miastem a dworem. Badania archeologiczne placu Zamkowego w Warszawie w latach 1977–1983, cz. 2, red. K. Meyza, Z. Polak, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 45–71.

A. Sołtan-Lipska, Gabinet Medali, w: Rzeczy warszawskie, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 103–108.

M. Siwińska, Edukacja domowa dziewcząt w latach 1864–1914, w: Ziemiaństwo na Lubelszczyźnie VI. Bakalaureaty arystokraty, czyli dole i niedole dzieciństwa. Materiały VI sesji naukowej zorganizowanej w Muzeum Zamoyskich w Kozłówce w dniach 6–8 października 2016 roku, red. H. Łukaszewicz, Wydawnictwo Werset, Lublin 2017, s. 277–288.

A. Sołtan-Lipska, Ossolineum w Warszawie. Kontakty „Biblioteki Warszawskiej” z Zakładem Narodowym im. Ossolińskich we Lwowie, (materiały Konferencji Jubileuszowej 200 lat Ossolineum) Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 18–20 października 2017 [w druku].

A. Sołtan-Lipska, Room of Medals, w: The Things of Warsaw, Museum of Warsaw, Warsaw 2017, s. 103–108.

306

Działalność naukowa

A. Sołtan-Lipska, Sztuka Warszawy. Medaliony królewskie z fabryki Mintera, „Skarpa Warszawska” 2017, nr 4, s. 62–63.

K. Wagner, Obiekty oznaczone na Planie Miasta Stołecznego Warszawy Wymierzonym przez Officerów Korpusu Inżenierów, w: H. Bartoszewicz, P.E. Weszpiński, Korpus Inżynierów Wojskowych, Plan Warszawy 1825, Plan Miasta Stołecznego Warszawy, Wymierzony przez Officerów Korpusu Inżenierów w latach 1818 i 1819 i litografowany przez tychże roku 1822. Ze zbiorów kartograficznych Muzeum Warszawy, seria Plany Warszawy, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017.

A. Sołtan-Lipska, Sztuka Warszawy. Plakiety z pracowni Wiktora Gontarczyka, „Skarpa Warszawska” 2017, nr 12, s. 56–57. A. Sołtan-Lipska, Kalendarz warszawski, wrzesień 2016 – luty 2017, „Kronika Warszawy” 2017, nr 1, s. 5–22. A. Sołtan-Lipska, Kalendarz warszawski, marzec–sierpień 2017, „Kronika Warszawy” 2017, nr 2, s. 7–28.

K. Wagner, Szwedzkie zdobycze w Rzeczypospolitej. Zarys problematyki, w: „W hetmańskim trudzie”. Księga Pamiątkowa ku czci Profesora Jana Wimmera, pod red. Z. Hunderta, M. Wagnera, s. 121–137.

A. Sołtan-Lipska, „Kronika Warszawy”. Od dziesięcioleci o życiu codziennym miasta, „Między nami Aninianinami” 2017, lipiec/sierpień, s. 14.

K. Wagner, A. Skalimowski, Gabinet Rysunków Architektonicznych, w: Rzeczy warszawskie, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 87–93.

A. Sołtan-Lipska, „Kronika Warszawy”. Forum wymiany wiedzy i opinii o Warszawie, „Między nami Aninianinami” 2017, listopad/grudzień, s. 6–7.

K. Wagner, A. Skalimowski, Room of Architectural Drawings, w: The Things of Warsaw, Museum of Warsaw, Warsaw 2017, s. 87–93.

A. Topolska, A. Kotańska, Gabinet Fotografii, w: Rzeczy warszawskie, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 95–101.

K. Wagner, P.E. Weszpiński, Georges Louis Le Rouge, Plan Warszawy 1768, dedykowany Stanisławowi Augustowi, Królowi Polskiemu Wielkiemu Księciu Litewskiemu, przez jego pokornego i uniżonego sługę Le Rouge’a. Ze zbiorów kartograficznych Muzeum Warszawy, seria Plany Warszawy, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017 [wydanie II poprawione i uzupełnione].

A. Topolska, A. Kotańska, Room of Photographs, w: The Things of Warsaw, Museum of Warsaw, Warsaw 2017, s. 95–101. A. Topolska, E. Nowak-Mitura, Sztuka Warszawy. Fotografie Czesława Olszewskiego, „Skarpa Warszawska” 2017, nr 7, s. 54–56.

P.E. Weszpiński, Cartographic image of immaterial elements in a city on the example of city maps of Warsaw from 1641 until the end of the 19th century, „Polish Cartographical Review” 2017, nr 4, s. 167–176.

J. Trybuś, P.E. Weszpiński, Książnica-Atlas, Plan Warszawy 1939, Plan miasta stołecznego Warszawy, Instytut Kartograficzny im. E. Romera, Wydawnictwo S. A. Książnica-Atlas, Lwów. Ze zbiorów kartograficznych Muzeum Warszawy, seria Plany Warszawy, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017 [wydanie II poprawione i uzupełnione].

P.E. Weszpiński, Gabinet Planów i Map Warszawy, w: Rzeczy warszawskie, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 63‒69.

J. Trybuś (koncepcja), Rzeczy warszawskie, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017.

P.E. Weszpiński, Getto warszawskie. Mapa historyczna na tle współczesnej siatki ulic Warszawy, Żydowski Instytut Historyczny, Warszawa 2017.

J. Trybuś, Wstęp, w: Rzeczy warszawskie, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 7–8.

P.E. Weszpiński, Interdyscyplinarna Ogólnopolska Konferencja Naukowa „Organizowanie Współczesnej Przestrzeni Miejskiej”, „Almanach Warszawy” 2017, t. XI, s. 465–468.

J. Trybuś (koncepcja), The Things of Warsaw, Museum of Warsaw, Warsaw 2017.

P.E. Weszpiński, Obraz obszaru placu Zamkowego w Warszawie na dawnych ogólnych planach miasta. Przegląd źródeł kartograficznych z lat 1641–1897, w: Archeologia dawnej Warszawy, t. IV, Między miastem a dworem. Badania archeologiczne placu Zamkowego w Warszawie w latach 1977–1983, cz. 1, red. K. Meyza, Z. Polak, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 25–48.

J. Trybuś, Introduction, w: The Things of Warsaw, Museum of Warsaw, Warsaw 2017, s. 7–8. J. Trybuś, Wystawa główna Muzeum Warszawy, w: Sprawozdanie Muzeum Warszawy 2016, Muzeum Warszawy, Warszawa 2016, s. 180–183. K. Wagner, Did Large Cities Exist in the 17th Century Polish-Lithuanian Commonwealth? A Definition Attempt, „Codrul Cosminului” 2017, t. XXIII, z. 1, s. 139–150.

307

Działalność naukowa

P.E. Weszpiński, Room of Plans and Maps of Warsaw, w: The Things of Warsaw, Museum of Warsaw, Warsaw 2017, s. 63–69.

L. Wicherkiewicz, Ze skórnych zapisków, w: Izabela Żółcińska. Skóra. Obiekty, teksty, (katalog wystawy) Galeria Sztuki Wozownia, 28 kwietnia – 28 maja 2017, Toruń 2017, s. 27–28

P.E. Weszpiński, XXXI Ogólnopolska Konferencja Historyków Kartografii, „Almanach Warszawy” 2017, t. XI, s. 469–473.

L. Wicherkiewicz, D. Grabowska (redakcja), 12. Międzynarodowy Festiwal Sztuk Wizualnych inSPIRACJE – Breathtaking, (katalog wystawy) Międzynarodowy Festiwal Sztuk Wizualnych inSPIRACJE, 30 czerwca – 22 września 2017, Szczecin 2017, s. 114–119.

P.E. Weszpiński, H. Bartoszewicz, Korpus Inżynierów Wojskowych, Plan Warszawy 1825, Plan Miasta Stołecznego Warszawy, Wymierzony przez Officerów Korpusu Inżenierów w latach 1818 i 1819 i litografowany przez tychże roku 1822. Ze zbiorów kartograficznych Muzeum Warszawy, seria Plany Warszawy, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017.

E. Wieruch-Jankowska, Biżuteria warszawska i jej losy w latach okupacji i powstania warszawskiego, przeł. J. Minksztym, w: Rzemiosło Artystyczne i wzornictwo w Polsce, t. XVI, Klejnoty w służbie sacrum i dewocji. Biżuteria w Polsce, Toruński Oddział Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Toruń 2017, s. 113–126.

P.E. Weszpiński, J. Ostrowski (redakcja), XXXI Ogólnopolska Konferencja Historyków Kartografii „Dawne mapy i atlasy historyczne”. Streszczenia referatów, ZHK IHN PAN / Muzeum Warszawy, Warszawa 2017.

E. Wieruch-Jankowska, Gabinet Brązów Warszawskich, w: Rzeczy Warszawskie, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 119–125.

P.E. Weszpiński, J. Trybuś, Książnica-Atlas, Plan Warszawy 1939, Plan miasta stołecznego Warszawy, Instytut Kartograficzny im. E. Romera, Wydawnictwo S. A. Książnica-Atlas, Lwów. Ze zbiorów kartograficznych Muzeum Warszawy, seria Plany Warszawy, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017 [wydanie II poprawione i uzupełnione].

E. Wieruch-Jankowska, Moda na brązy w Warszawie XVIII/XIX wieku, w: Technika w dziejach cywilizacji – z myślą o przyszłości, red. S. Januszewski, t. 13, Wrocław 2017, s. 149–160. E. Wieruch-Jankowska, Nurt klasyczny kobiecej biżuterii warszawskiej okresu międzywojennego, w: Ciało. Strój. Biżuteria w kontekście przemian kulturowych, społecznych i politycznych pierwszej połowy XX wieku, t. II, Lublin 2017, s. 375–390.

P.E. Weszpiński, K. Wagner, Georges Louis Le Rouge, Plan Warszawy 1768, dedykowany Stanisławowi Augustowi, Królowi Polskiemu Wielkiemu Księciu Litewskiemu, przez jego pokornego i uniżonego sługę Le Rouge’a. Ze zbiorów kartograficznych Muzeum Warszawy, seria Plany Warszawy, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017 [wydanie II poprawione i uzupełnione].

E. Wieruch-Jankowska, Room of Bronzes, w: The Things of Warsaw, Museum of Warsaw, Warsaw 2017, s. 119–125. E. Więcek, Butelki kamionkowe znalezione na terenie Apteki Królewskiej w Warszawie, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” R. LXV: 2017, nr 3, s. 331–342.

L. Wicherkiewicz, Glosariusz Izabeli Żółcińskiej, w: Izabela Żółcińska. Skóra. Obiekty, teksty, (katalog wystawy) Galeria Sztuki Wozownia, 28 kwietnia – 28 maja 2017, Toruń 2017, s. 4–25.

E. Więcek, Ceramika szlachetna, w: Archeologia dawnej Warszawy, t. IV, Między miastem a dworem. Badania archeologiczne placu Zamkowego w Warszawie w latach 1977–1983, cz. 2, red. K. Meyza, Z. Polak, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 25–44.

L. Wicherkiewicz, Głębia i toń, w: 12. Międzynarodowy Festiwal Sztuk Wizualnych inSPIRACJE – Breathtaking, red. D. Grabowska, L. Wicherkiewicz, (katalog wystawy) Międzynarodowy Festiwalu Sztuk Wizualnych inSPIRACJE w Szczecinie, 30 czerwca – 22 września 2017, Szczecin 2017, s. 114–119.

E. Więcek, Plomby, w: Archeologia dawnej Warszawy, t. IV, Między miastem a dworem. Badania archeologiczne placu Zamkowego w Warszawie w latach 1977–1983, cz. 2, red. K. Meyza, Z. Polak, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 321–324.

L. Wicherkiewicz, Hortus Natalicus czyli transfiguracje Natalii LL, „Format” 2017, nr 76–77, s. 68–71. L. Wicherkiewicz, Rzeźbiarz. O wystawie Jerzy Jarnuszkiewicz. Notatki z przestrzeni, „Orońsko”, 2017, nr 1–2, s. 4–11.

E. Więcek, Zabytki ceramiczne z badań archeologicznych zespołu kamienic na rogu ulicy Traugutta i placu Małachowskiego w Warszawie, w: Warszawskie Materiały Archeologiczne, t. XIV, Badania archeologiczne zespołu Kamienicy Raczyńskich w Warszawie, red. W. Borkowski, Państwowe Muzeum Archeologiczne, Warszawa 2017, s. 249–268.

L. Wicherkiewicz, Światło jak zorza, „Format” 2017, nr 76–77, s. 125–127. L. Wicherkiewicz, Warkocze, „Zeszyty Literackie” 2017, nr 137, s. 200–202.

308

Działalność naukowa

Działalność pracowników w organizacjach i towarzystwach naukowych, komitetach redakcyjnych, stowarzyszeniach

M. Więcek, I. Arabas, Jubileusze Polskich historyków farmacji, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 2017, nr 62, s. 115–118 . E. Wilczak-Dąbrowska, Szkło okienne z placu Zamkowego w Warszawie, w: Archeologia dawnej Warszawy, t. IV, Między miastem a dworem. Badania archeologiczne placu Zamkowego w Warszawie w latach 1977–1983, cz. 2, red. K. Meyza, Z. Polak, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 73–138.

dr hab. Iwona Arabas, prof. PAN

The International Council of Museums (ICOM) CZŁONKINI

E. Wilczak-Dąbrowska, Szkło stołowe z placu Zamkowego w Warszawie, w: Archeologia dawnej Warszawy, t. IV, Między miastem a dworem. Badania archeologiczne placu Zamkowego w Warszawie w latach 1977–1983, cz. 2, red. K. Meyza, Z. Polak, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 139–189.

Komitet Historii Nauki i Techniki PAN WICEPRZEWODNICZĄCA

Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne WICEPRZEWODNICZĄCA ZARZĄDU ODDZIAŁU WARSZAWSKIEGO

Zespół Sekcji Historii Farmacji

J. Wiśniewska, Posesja z historią, w: Targowa 50/52. Posesja i jej mieszkańcy / The property and its residents, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 9–36.

CZŁONKINI ZARZĄDU

Rada Naukowa IHN PAN i Archiwum PAN CZŁONKINI

A. Witkowska-Krych, Główny Dom Schronienia, „Zagłada Żydów. Studia i materiały” 2017, t. 13, s. 372–398 [w druku].

Académie International d’Histoire de la Pharmacie CZŁONKINI

A. Witkowska-Krych, [rec.:], Izabela Broszkowska, Szlenkierowie. Warszawski ród, „Kronika Warszawy” 2017, nr 1, s. 157–159.

International Society for the History of Pharmacy DELEGATKA ZESPOŁU SEKCJI HISTORII FARMACJI

Komitet redakcyjny „Farmacji Polskiej” CZŁONKINI

A. Witkowska-Krych, [rec.:], Aleksandra Domańska, Grzybowska 6/10. Lament, „Kronika Warszawy” 2017, nr 1, s. 160–162.

Rada Muzealna Muzeum Azji i Pacyfiku CZŁONKINI

M. Wróblewska, Beyond Representation: Photography as a Thing, w: After Post-Photography, M. Gourieva, F. Tietjen, Petersburg 2017 [w druku].

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki CZŁONKINI

Małgorzata Berezowska

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki

M. Wróblewska, Rzeczy w muzeum, w: Rzeczy Warszawskie, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 167–172.

CZŁONKINI

Maria Biegańska

M. Wróblewska, Things in a Museum, w: The Things of Warsaw, Museum of Warsaw, Warsaw 2017, s. 167–172.

Związek Polskich Artystów Plastyków CZŁONKINI

Karolina Blusiewicz

M. Wróblewska, P. Ignaczak, Gabinet Portretów, w: Rzeczy Warszawskie, Muzeum Warszawy, Warszawa 2017, s. 55–61.

„Almanach Warszawy” (rocznik naukowy Muzeum Warszawy) CZŁONKINI ZESPOŁU REDAKCYJNEGO

M. Wróblewska, P. Ignaczak, Room of Portraits, w: The Things of Warsaw, Museum of Warsaw, Warsaw 2017, s. 55–61.

Jacek Bochiński

K. Zwierz, Gabinet Syren Warszawskich, w: Rzeczy warszawskie, Warszawa 2017, s. 19–24.

Julian Borkowski

K. Zwierz, Room of Warsaw Mermaids, w: The Things of Warsaw, Museum of Warsaw, Warsaw 2017, s. 18–24.

Stowarzyszenie Szarych Szeregów

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki CZŁONEK

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki CZŁONEK KIEROWNIK ARCHIWUM (MUZEUM HARCERSTWA)

Stowarzyszenie Szarych Szeregów Krąg „Zamek”

K. Žák-Caplot, Rozwój kolekcji Biblioteki Muzeum Warszawy do roku 1986, „Almanach Warszawy” 2017, nr 11, s. 345–355.

CZŁONEK KOMENDY KRĘGU

Społeczny Komitet Opieki nad Grobami Poległych Żołnierzy Batalionu „Zośka” CZŁONEK

309

Działalność naukowa

Ewa Kalnoj-Ziajkowska

Katarzyna Chudyńska-Szuchnik CZŁONKINI

Międzysektorowy zespół ds. kultury przy Biurze Kultury Urzędu m.st Warszawa, w ramach Zintegrowanego Programu Rewitalizacji CZŁONKINI

Magdalena Ciepłowska

Elżbieta Kamińska

Zespół ds. zachowania dziedzictwa i rozwoju rzemiosła przy Burmistrzu Dzielnicy Pragi Południe

Komisja Badań nad Historią Syberii Komitetu Historii Nauki i Techniki PAN CZŁONKINI

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki CZŁONKINI

Grzegorz Konsalik

Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne

Stowarzyszenie Muzealników Polskich Oddział Mazowiecki CZŁONEK

CZŁONKINI

Marta Ciesielska

Polskie Stowarzyszenie Inwentaryzatorów Muzealnych CZŁONEK

Międzynarodowe Stowarzyszenie im. Janusza Korczaka – International Janusz Korczak Association CZŁONKINI ZARZĄDU

Katarzyna Kuzko-Zwierz

Polskie Towarzystwo Historii Mówionej CZŁONKINI-ZAŁOŻYCIELKA

Polskie Stowarzyszenie im. Janusza Korczaka CZŁONKINI ZARZĄDU

Patrycja Labus-Sidor

Komitet Redakcyjny Dzieł Janusza Korczaka

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki CZŁONKINI

SEKRETARZ KOMITETU

Komitet Redakcyjny reedycji Dzieł Janusza Korczaka [projekt zawieszony]

Adam Lisiecki

CZŁONKINI

Międzysektorowy zespół ds. kultury przy Biurze Kultury Urzędu m.st Warszawa, w ramach Zintegrowanego Programu Rewitalizacji CZŁONEK

Kapituła Warszawskiej Nagrody Wychowawczej im. Janusza Korczaka CZŁONKINI

dr inż. Jacek Macyszyn

Komitet Organizacyjny III Kongresu Praw Dziecka oraz 8. Międzynarodowej Konferencji Korczakowskiej [13–15 września 2017] CZŁONKINI

Stowarzyszenie Muzealników Polskich CZŁONEK

Agnieszka Dąbrowska

Joanna Maldis

The International Council of Museums (ICOM) CZŁONKINI

Stowarzyszenie Historyków Sztuki, Oddział Warszawski – Klub Kostiumologii i Tkaniny Artystycznej CZŁONKINI

Stowarzyszenie Muzealników Polskich Oddział Mazowiecki CZŁONKINI

Barbara Hensel-Moszczyńska

„Almanach Warszawy” (rocznik naukowy Muzeum Warszawy)

Izabella Maliszewska

CZŁONKINI ZESPOŁU REDAKCYJNEGO

Stowarzyszenie Muzealników Polskich Oddział Mazowiecki CZŁONKINI

Małgorzata Heymer

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki

Stanisław Maliszewski

CZŁONKINI

Stowarzyszenie Muzealników Polskich Oddział Mazowiecki CZŁONEK

dr Paweł Ignaczak

The International Council of Museums (ICOM) CZŁONEK

Towarzystwo Miłośników Historii CZŁONEK

Rada Muzeum Łazienki Królewskie CZŁONEK

Katarzyna Meyza

Association Internationale pour l’histoire du verre (AIHV), Polski Komitet Narodowy CZŁONKINI

Stowarzyszenie Historyków Sztuki CZŁONEK

Ewa Nekanda-Trepka

Fundacja Promocji Architektury SARP CZŁONKINI ORGANU NADZORCZEGO

Towarzystwo Historyczno-Literackie, Paryż CZŁONEK

Liga Miast i Miejsc UNESCO WICEPREZES

Polskie Towarzystwo Badań nad Wiekiem Osiemnastym CZŁONEK

Rada konserwatorska w województwie warmińsko-mazurskim CZŁONKINI

„Almanach Warszawy” (rocznik naukowy Muzeum Warszawy) CZŁONEK REDAKCJI

Rada Muzeum Literatury CZŁONKINI

Dominika Jarzyńska-Pokojska

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki CZŁONKINI

Stowarzyszenie Architektów Polskich SARP CZŁONKINI

310

Działalność naukowa

Aleksandra Sołtan-Lipska

Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków CZŁONKINI

Stowarzyszenie Muzealników Polskich Oddział, Mazowiecki CZŁONKINI

Stowarzyszenie Muzealników Polskich CZŁONKINI

Towarzystwo Miłośników Historii, oddział Polskiego Towarzystwa Historycznego CZŁONKINI

Ewa Nowak-Mitura

Polskie Towarzystwo Numizmatyczne CZŁONKINI

Stowarzyszenie Historyków Fotografii CZŁONKINI

„Kronika Warszawy” (półrocznik Archiwum Państwowego w Warszawie i Domu Spotkań z Historią) ZASTĘPCZYNI REDAKTORA NACZELNEGO

Tomasz A. Pruszak

Rada Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu CZŁONEK

Anna Topolska

Stowarzyszenie Historyków Sztuki CZŁONEK

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki CZŁONKINI

Jarosław Trybuś

Stowarzyszenie Muzealników Polskich Oddział Mazowiecki CZŁONEK

Stowarzyszenie Historyków Sztuki CZŁONEK

Zespół ds. Warszawskich Historycznych Pracowni Artystycznych przy Prezydencie m.st. Warszawy CZŁONEK

Zespół Nazewnictwa Miejskiego CZŁONEK

Agnieszka Rasmus-Zgorzelska

dr Katarzyna Wagner

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki CZŁONKINI

Fundacja Centrum Architektury CZŁONKINI ZARZĄDU

The International Council of Museums (ICOM) CZŁONKINI

Stowarzyszenie Varsoviae Regii Cantores CZŁONKINI

Polskie Towarzystwo Badań nad Wiekiem Osiemnastym CZŁONKINI

Barbara Rogalska

Stowarzyszenie Muzealników Polskich Oddział Mazowiecki CZŁONKINI

Svenska Historiska Föreningen CZŁONKINI

Kapituła Konkursu Mazowieckie Zdarzenie Muzealne – WIERZBA organizowanego przez Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki i Urząd Marszałkowski CZŁONKINI

„Almanach Warszawy” (rocznik naukowy Muzeum Warszawy) REDAKTOR NACZELNA

dr Paweł E. Weszpiński

„Harcerstwo” (rocznik naukowy Muzeum Harcerstwa) REDAKTOR NACZELNY

Towarzystwo Bibliofilów Polskich w Warszawie CZŁONKINI ZARZĄDU – SKARBNICZKA

Polskie Towarzystwo Geograficzne – Oddział Kartograficzny WICEPRZEWODNICZĄCY KOMISJI REWIZYJNEJ

Rada Muzeum Sportu i Turystyki CZŁONKINI

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki CZŁONEK

Maciej Rozbicki

Towarzystwo Oświatowe im. Cecylii Plater-Zyberkówny CZŁONEK

Towarzystwo Lindleyowskie „Societas Lindleiana” SEKRETARZ

Zuzanna Sieroszewska-Rolewicz

Polski Komitet Narodowy The International Council of Museums (ICOM) CZŁONKINI

Zespół Historii Kartografii przy Instytucie Historii Nauki PAN CZŁONEK

dr Andrzej Skalimowski

Zespół Nazewnictwa Miejskiego CZŁONEK

„Almanach Warszawy” (rocznik naukowy Muzeum Warszawy) SEKRETARZ REDAKCJI

dr Ewa Wieruch-Jankowska

„Nowe Książki” (miesięcznik literacki) CZŁONEK REDAKCJI

Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków CZŁONKINI

Łukasz Sobierajski

Marcin Więcek

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki CZŁONEK

Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, Oddział Warszawski CZŁONEK

Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne CZŁONEK

311

Działalność naukowa

Jolanta Wiśniewska

Agnieszka Dąbrowska

Magdalena Wróblewska

Barbara Hensel-Moszczyńska

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki CZŁONKINI

Odznaka honorowa „Zasłużony dla Kultury Polskiej” przyznana przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej

The International Council of Museums (ICOM) CZŁONKINI

Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”

Elżbieta Kamińska

Stowarzyszenie Historyków Sztuki, Oddział Warszawski CZŁONKINI

Brązowy Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”

„Almanach Warszawy” (rocznik naukowy Muzeum Warszawy) CZŁONKINI RADY NAUKOWEJ

Joanna Maldis

Kapituła Konkursu Prezydenta m.st. Warszawy Dyplomy dla Warszawy CZŁONKINI

dr inż. Jacek Macyszyn

Anna Zabiegałowska-Sitek

Odznaczenie za zasługi dla Muzeum Niepodległości

Brązowy Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki CZŁONKINI

Izabella Maliszewska

Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”

Anna Zasadzińska

The International Council of Museums (ICOM) CZŁONKINI

Stanisław Maliszewski

Odznaka honorowa „Zasłużony dla Kultury Polskiej” przyznana przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej

Organization of World Heritage Cities REPREZENTANTKA M.ST. WARSZAWY

Katarzyna Meyza

Krzysztof Zwierz

Odznaka honorowa „Zasłużony dla Kultury Polskiej” przyznana przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej

Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki CZŁONEK

Barbara Rogalska

Złoty Krzyż Zasługi przyznany na wniosek Mazowieckiego Urzędu Marszałkowskiego za zasługi w działalności na rzecz rozwoju muzealnictwa i upowszechniania kultury

Nagrody i odznaczenia za działalność naukową i popularyzatorską

Aleksandra Sołtan-Lipska

Odznaka honorowa „Zasłużony dla Kultury Polskiej” przyznana przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej

dr hab. Iwona Arabas, prof. PAN

Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”

Anna Topolska

Medal 70-lecia Polskiego Towarzystwa Naukowego przyznany za organizację 43. Międzynarodowego Kongresu Historii Farmacji, Warszawa, 12–15 września 2017

Brązowy Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”

dr Ewa Wieruch-Jankowska

Nagroda zespołowa trzeciego stopnia Rektora Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego za osiągnięcia organizacyjne

Odznaka honorowa „Zasłużony dla Kultury Polskiej” przyznana przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej

Małgorzata Berezowska

Odznaka honorowa „Zasłużony dla Kultury Polskiej” przyznana przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej

Muzeum w organizacjach krajowych i międzynarodowych

Karolina Blusiewicz

Odznaka honorowa „Zasłużony dla Kultury Polskiej” przyznana przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej

Muzeum Warszawy jest członkiem instytucjonalnym Międzynarodowej Rady ds. Muzeów ICOM (The International Council of Museums).

Jacek Bochiński

Odznaka honorowa „Zasłużony dla Kultury Polskiej” przyznana przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej

W ramach ICOM Muzeum ma delegowanych przedstawicieli w trzech komitetach międzynarodowych:

Julian Borkowski

INTERCOM (International Committee for Museum Management)

Brązowy Krzyż Zasługi przyznany przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej

CAMOC (International Committee for the Collections and Activities of Museums of Cities)

Ewa Nekanda-Trepka

Odznaka honorowa „Zasłużony dla Kultury Polskiej” przyznana przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej

dr Jarosław Trybuś

Marta Ciesielska

ICMS (International Committee for Museum Security)

Brązowy Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”

Artur Zbiegieni

Odznaka Honorowa za Zasługi dla Ochrony Praw Dziecka

Muzeum Warszawy jest członkiem Warszawskiej Organizacji Turystycznej.

312

Działalność naukowa

II edycja konkursu Prezydenta m.st Warszawy Dyplomy dla Warszawy

Kapituła II edycji konkursu Prezydenta m.st. Warszawy Dyplomy dla Warszawy dr inż. Renata Giedych

Muzeum w 2017 roku zorganizowało II edycję konkursu Prezydenta m.st. Warszawy Dyplomy dla Warszawy, w którym przyznawane są nagrody autorom najlepszych rozpraw doktorskich i prac magisterskich z zakresu wszelkich specjalności naukowych, dotyczących społeczno-gospodarczego rozwoju stolicy. Celem konkursu jest nagrodzenie prac, których rozwiązania mają wymiar praktyczny, a wdrożenie wyników może się przyczynić do podniesienia jakości życia w mieście. Organizatorzy wymagali, by dyplomy i rozprawy miały nie tylko wysoką wartość naukową i oryginalne ujęcie tematu, lecz także by posiadały potencjał wdrożeniowy, czyli możliwość praktycznego zastosowania zbadanych i opisanych przez autora projektów w przedsięwzięciach realizowanych przez Miasto Stołeczne Warszawę. O wynikach konkursu zadecydowała Kapituła, w której skład weszli przedstawiciele wiodących warszawskich szkół wyższych według rankingu magazynu „Perspektywy”, a także przedstawiciele Rady Miasta, Urzędu Miasta, Warszawskiej Rady Działalności Pożytku Publicznego oraz Muzeum Warszawy.

PRODZIEKAN DS. DYDAKTYKI WYDZIAŁU OGRODNICTWA, BIOTECHNOLOGII I ARCHITEKTURY KRAJOBRAZU, SZKOŁA GŁÓWNA GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO W WARSZAWIE

dr inż. Dorota Krupnik ZASTĘPCA DYREKTORA INSTYTUTU LOGISTYKI DS. NAUKOWYCH, WOJSKOWA AKADEMIA TECHNICZNA IM. JAROSŁAWA DĄBROWSKIEGO

Ewa Masny-Askanas WICEPRZEWODNICZĄCA RADY M.ST. WARSZAWY

dr hab. Jerzy Paweł Nowacki PROFESOR I REKTOR POLSKO-JAPOŃSKIEJ AKADEMII TECHNIK KOMPUTEROWYCH

dr Kinga Piber PEŁNOMOCNIK DS. JAKOŚCI STUDIÓW, UNIWERSYTET SWPS PRZEWODNICZĄCA KAPITUŁY II EDYCJI KONKURSU PREZYDENTA M.ST. WARSZAWY Dyplomy dla Warszawy

prof. dr hab. Kazimierz Przybysz PROREKTOR DS. DYDAKTYCZNYCH, AKADEMIA LEONA KOŹMIŃSKIEGO

dr hab. Marek Rocki PROFESOR I REKTOR SZKOŁY GŁÓWNEJ HANDLOWEJ W WARSZAWIE

dr inż. Maja Skibińska LAUREATKA NAGRODY GŁÓWNEJ W KATEGORII DOKTORATÓW W I EDYCJI KONKURSU Dyplomy dla Warszawy Przemówienie Marcina Wojdata, sekretarza Miasta Stołecznego Warszawy, obok dr Jarosław Trybuś, Zastępca Dyrektora ds. merytorycznych Muzeum Warszawy, fot. Adam Woropiński

Andrzej Trzeciakowski WARSZAWSKA RADA DZIAŁALNOŚCI POŻYTKU PUBLICZNEGO

dr inż. Krzysztof Urbaniak PRODZIEKAN DS. STUDENCKICH, WYDZIAŁ ADMINISTRACJI I NAUK SPOŁECZNYCH POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ

dr hab. Piotr Węcowski ZASTĘPCA DYREKTORA DS. STUDENCKICH INSTYTUT HISTORYCZNY UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO

Marcin Wojdat SEKRETARZ M.ST. WARSZAWY

dr Magdalena Wróblewska PEŁNOMOCNICZKA DYREKTORA MUZEUM WARSZAWY Laureaci II edycji Konkursu Dyplomy dla Warszawy, fot. Adam Woropiński

DS. NAUKOWO-BADAWCZYCH

313

Działalność naukowa

Laureaci II edycji konkursu Dyplomy dla Warszawy Magisteria

WYRÓŻNIENIA Magdalena Jędraszko-Macukow Możliwości identyfikacji i oceny krajobrazu projektowanego w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego

NAGRODA GŁÓWNA Bartosz Barański Dominanta i tonika w kompozycji miejskiej Warszawy na przykładzie Pałacu Kultury i Nauki. Przestrzenne rozważania na tle analogii muzycznych

SZKOŁA GŁÓWNA GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO praca pod kierunkiem: dr. hab. Marka Szumańskiego Laudacja: dr Maja Skibińska laureatka nagrody głównej w kategorii

UNIWERSYTET WARSZAWSKI

doktoratów w I edycji konkursu Prezydenta m.st. Warszawy

praca pod kierunkiem dr. Mikołaja Madurowicza

Dyplomy dla Warszawy, członkini Kapituły II edycji konkursu

Laudacja: prof. Sylwiusz Retowski, prorektor ds. dydaktyki Uniwersytetu SWPS

Jakub Zawieska Inteligentne Miasta w Polsce a cele polityki transportowej Unii Europejskiej

WYRÓŻNIENIA Piotr Hummel Wspólnota lokalna czy przypadkowa zbiorowość? O relacjach sąsiedzkich w Warszawie 1864–1905

SZKOŁA GŁÓWNA HANDLOWA W WARSZAWIE praca pod kierunkiem: dr. hab. Jany Pieriegud, prof. SGH

UNIWERSYTET WARSZAWSKI

Laudacja: dr hab. Jerzy Nowacki, profesor i rektor Polsko-Japońskiej Akademii

praca pod kierunkiem dr hab. Małgorzaty Karpińskiej

Technik Komputerowych w Warszawie, członek Kapituły II edycji konkursu

Laudacja: prof. Anna Giza-Poleszczuk, prorektor Uniwersytetu

Dyplomy dla Warszawy

Warszawskiego ds. rozwoju

Bartłomiej Iwańczak Percepcja wzorców i struktur funkcjonalno-przestrzennych obszaru zurbanizowanego Warszawy

Anna Syndoman Postrzeganie a komponowanie przestrzeni na przykładzie nieużytkowanego mostu nad kanałem Żerańskim w Warszawie. Ożywienie krajobrazu z wykorzystaniem narzędzi sztuk wizualnych

UNIWERSYTET WARSZAWSKI praca pod kierunkiem dr. hab. Piotra Wernera, prof. UW,

SZKOŁA GŁÓWNA GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO

oraz prof. dr hab. Marii Lewickiej

praca pod kierunkiem dr inż. Ewy Kosiackiej-Beck

Laudacja: dr Magdalena Wróblewska, pełnomocniczka Dyrektora Muzeum

Laudacja: dr Renata Giedych, prodziekan ds. dydaktyki Szkoły Głównej

Warszawy ds. naukowo-badawczych

Gospodarstwa Wiejskiego

Ewa Siarkiewicz Murale jako czynnik kształtujący przestrzeń miejską na przykładzie Starej Pragi w Warszawie SZKOŁA GŁÓWNA GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO praca pod kierunkiem dr Katarzyny Krzykawskiej Laudacja: Andrzej Trzeciakowski, Warszawska Rada Działalności Pożytku Publicznego

Doktoraty NAGRODA GŁÓWNA Edyta Zyta Winiarska-Lisiecka Podwórka jako ogrody wspólnot sąsiedzkich SZKOŁA GŁÓWNA GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO praca pod kierunkiem prof. dr hab. Jana Rylkego Laudacja: dr Kinga Piber, Uniwersytetu SWPS, przewodnicząca Kapituły II edycji konkursu Prezydenta m.st. Warszawy Dyplomy dla Warszawy

Gabinet Portretów, fot. Marcin Czechowicz

314

315

Wydawnictwa Otwarciu wystawy głównej Muzeum Warszawy Rzeczy warszawskie oraz wystawy stałej Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej Res pharmaceuticae towarzyszyły publikacje o tych samych tytułach, które przybliżały i popularyzowały tematy wystaw. W ten sposób rozpoczął się nowy etap w działalności muzealnego wydawnictwa – książki związane z wystawami stałymi i czasowymi. Polsko- i anglojęzyczne wersje książek towarzyszących wystawom stałym zostały opracowane tak, żeby zainteresować zarówno tych, którzy kupią je po obejrzeniu wystaw, jak i tych, którzy wystaw nie widzieli. Jednym i drugim dają szansę poszerzenie tematyki wystaw i możliwość skupienia się na aspektach niedostrzegalnych w przestrzeni ekspozycji. Wystawa główna Rzeczy warszawskie promowana była także poprzez książkę 20 rzeczy o Warszawie, wydaną na specjalną okazję – jako prezent od Prezydent Warszawy Hanny Gronkiewicz-Waltz dla warszawskich absolwentów szkół ponadgimnazjalnych. W ten sposób Prezydent nawiązała do tradycji zapoczątkowanej tuż przed II wojną światową przez prezydenta Stefana Starzyńskiego; w 1939 roku wręczył on wybranym warszawskim maturzystom książki o Warszawie podczas uroczystości w Ratuszu. W 2017 roku egzemplarze książki wydanej przez Muzeum Warszawy dostali wszyscy absolwenci – blisko 17 000 uczniów stołecznych szkół. 20 rzeczy o Warszawie to zbiór opowiadań znanych warszawskich pisarzy, którym za inspirację posłużyły obiekty wiodące z wystawy głównej. Zdjęcia wybitnego fotografa Jacka Kołodziejskiego, przedstawiające rzeczy warszawskie w autorskiej aranżacji, z pewnością przyczynią się do utrwalenia ich w pamięci absolwentów. Promocja wystawy głównej to jednak tylko część zrealizowanego w 2017 roku planu. Muzeum było wydawcą 11 książek, w tym kolejnej z serii Plany Warszawy – Plan Warszawy 1825 Korpusu Inżynierów Wojskowych. Wiele uwagi poświęciliśmy opracowaniu drugich, poprawionych i uzupełnionych wydań wcześniejszych książek z tego cyklu – Plan Warszawy 1768 Georges’a Louisa Le Rouge’a, Plan Warszawy 1939 Książnicy-Atlas. Było to konieczne ze względu na wyczerpanie nakładów pierwszych wydań. Z tego samego powodu także zrobiliśmy dodruk Legend warszawskich. Antologii. W sumie do końca 2017 roku nakład Legend wyniósł 8000 egzemplarzy. Na polskim rynku wydawniczym to duże osiągnięcie, jeśli weźmie się pod uwagę, że jest to ambitne opracowanie popularnonaukowe. Taki sukces mogliśmy osiągnąć dzięki synergii starannego opracowania edytorskiego tekstów, treści popularyzujących historię miasta oraz niezwykłej szaty graficznej. Przygotowanie nowej historii Warszawy, pisanej na zlecenie Muzeum przez dr. hab. Błażeja Brzostka, weszło w nowy etap – po kwerendzie źródeł rozpoczęła się faza tworzenia kolejnych rozdziałów książki – od współczesności, w głąb historii, a także opracowywanie koncepcji rozbudowanych indeksów rzeczowych, dzięki którym można będzie czytać ten obszerny materiał w sposób indywidualny, wybierając konkretne zagadnienia. Książka ma się ukazać w drugiej połowie 2019 roku. Jak w poprzednich latach zespoły redakcyjne poszczególnych publikacji współtworzyli redaktorzy, korektorzy, fotoedytorzy i graficy zewnętrzni starannie dobierani do każdego z projektu ze względu na kompetencje, doświadczenie i profesjonalizm. Nad książkami pracowaliśmy z uznanymi badaczami, pisarzami, fotografami, rysownikami i grafikami. Efekty tej pracy zostały docenione zarówno przez czytelników, jak i gremia, które uhonorowały nasze książki licznymi nagrodami. Małgorzata Mycielska

KOORDYNATORKA SAMODZIELNEGO WIELOOSOBOWEGO STANOWISKA DS. WYDAWNICTW

316

Małgorzata Mycielska, fot. MW

Wydawnictwa

Zestawienie publikacji dział odpowiedzialny za wydanie publikacji

autor tłumacz redaktor

autor projektu graficznego

publikacja naukowa i kolekcjonerska, zestaw; druk kolorowy, oprawa twarda i miękka

dr Paweł E. Weszpiński, dr Katarzyna Wagner, Barbara Hensel-Moszczyńska (redakcja merytoryczna), Małgorzata Mycielska (redaktor prowadząca, redakcja), Regina Gromacka (redakcja), Julia Odnous (fotoedycja)

Anna Piwowar

Georges Louis Le Rouge. Plan Warszawy 1768, dedykowany Stanisławowi Augustowi, Królowi Polskiemu Wielkiemu Księciu Litewskiemu, przez jego pokornego i uniżonego sługę Le Rouge’a

opracowanie

dr Paweł E. Weszpiński, dr Katarzyna Wagner

Plan Warszawy 1768, dedykowany Stanisławowi Augustowi, Królowi Polskiemu […]

reprint – mapa składana

978-83-65777-04-1

Plan Warszawy 1768, dedykowany Stanisławowi Augustowi, Królowi Polskiemu […] z naniesioną siatką ulic z 2017 roku

opracowanie Witold Pietrusiewicz Planu (kalibracja) (opracowanie) – mapa składana

978-83-65777-05-8

tytuł publikacji

rodzaj

Georges Louis Le Rouge. Plan Warszawy 1768, dedykowany Stanisławowi Augustowi, Królowi Polskiemu Wielkiemu Księciu Litewskiemu, przez jego pokornego i uniżonego sługę Le Rouge’a [wydanie II poprawione i uzupełnione]

Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Wydawnictw

współwydawca

data publikacji

ISBN | ISSN

nakład

978-83-65777-07-2

1000

listopad

2000

listopad

elementy publikacji:

Obiekty oznaczone na Planie broszura Warszawy 1768, dedykowanym Stanisławowi Augustowi, Królowi Polskiemu […] z naniesioną siatką ulic z 2017 roku

Barbara Hensel-Moszczyńska, dr Paweł E. Weszpiński (opracowanie)

Książnica-Atlas, Plan Warszawy 1939, Plan miasta stołecznego Warszawy, Instytut Kartograficzny imienia E. Romera, Wydawnictwo S. A. Książnica-Atlas, Lwów [wydanie II poprawione i uzupełnione]

publikacja naukowa i kolekcjonerska, zestaw; druk kolorowy, oprawa twarda i miękka

dr Jarosław Trybuś, dr Paweł E. Weszpiński, Barbara Hensel-Moszczyńska (redakcja merytoryczna), Małgorzata Mycielska (redaktor prowadząca, redakcja), Małgorzata Jurkiewicz (redakcja), Julia Odnous (fotoedycja)

Książnica-Atlas, Plan Warszawy 1939, Plan miasta stołecznego Warszawy, Instytut Kartograficzny im. E. Romera, Wydawnictwo S. A. Książnica-Atlas, Lwów

opracowanie

dr Jarosław Trybuś, dr Paweł E. Weszpiński

Plan miasta stołecznego Warszawy

reprint – mapa składana

Plan miasta stołecznego Warszawy z naniesioną siatką ulic z 2015 roku

opracowanie Witold Pietrusiewicz Planu (kalibracja) (opracowanie) – mapa składana

elementy publikacji:

978-83-65777-03-4

978-83-65777-06-5

Anna Piwowar

Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Wydawnictw

978-83-65777-15-7

978-83-65777-08-9

978-83-65777-09-6

978-83-65777-10-2

317

Wydawnictwa

tytuł publikacji

rodzaj

Plan miasta stołecznego Warszawy z zaznaczonymi najważniejszymi obiektami

opracowanie Planu – mapa składana

broszura Obiekty oznaczone na Planie miasta stołecznego Warszawy wydanym przez Książnicę-Atlas we Lwowie w 1939 roku

autor tłumacz redaktor

autor projektu graficznego

dział odpowiedzialny za wydanie publikacji

ISBN | ISSN

Ryszard Mączewski (opracowanie)

978-83-65777-11-9

Ryszard Mączewski (opracowanie)

978-83-65777-12-6

Ryszard Mączewski (opracowanie), Małgorzata Mycielska (współpraca)

978-83-65777-13-3

Ulice i place na Planie miasta stołecznego Warszawy wydanym przez Książnicę-Atlas we Lwowie w 1939 roku

broszura

Plan m.st. Warszawy 1 : 25 000. Skorowidz ulic i placów

reprint – broszura

Korpus Inżynierów Wojskowych, Plan Warszawy 1825, Plan Miasta Stołecznego Warszawy, Wymierzony przez Officerów Korpusu Inżenierów w latach 1818–1819 i litografowany przez tychże roku 1822

publikacja naukowa i kolekcjonerska, zestaw; druk kolorowy, oprawa twarda i miękka

dr Henryk Bartoszewicz, dr Paweł E. Weszpiński, Barbara Hensel-Moszczyńska (redakcja merytoryczna), Małgorzata Mycielska (redaktor prowadząca, redakcja), Małgorzata Jurkiewicz (redakcja), Julia Odnous (redakcja, fotoedycja)

Korpus Inżynierów Wojskowych, Plan Warszawy 1825, Wymierzony przez Officerów Korpusu Inżenierów w latach 1818–1819 i litografowany przez tychże roku 1822

opracowanie

dr Henryk Bartoszewicz, dr Paweł E. Weszpiński

Plan Miasta Stołecznego Warszawy, Wymierzony przez Officerów Korpusu Inżenierów

reprint – mapa składana

978-83-65777-23-2

Plan Miasta Stołecznego Warszawy, Wymierzony przez Officerów Korpusu Inżenierów z naniesioną siatką ulic z 2017 roku

opracowanie Witold Pietrusiewicz Planu (kalibracja) (opracowanie) – mapa składana

978-83-65777-20-1

Plan Miasta Stołecznego Warszawy, Wymierzony przez Officerów Korpusu Inżenierów z zaznaczonymi najważniejszymi obiektami

opracowanie Planu – mapa składana

dr Katarzyna Wagner (opracowanie)

978-83-65777-19-5

Obiekty oznaczone na Planie Miasta Stołecznego Warszawy, Wymierzonym przez Officerów Korpusu Inżenierów w latach 1818–1819 i litografowanym przez tychże roku 1822, wydanym w Warszawie w 1825 roku

broszura

dr Katarzyna Wagner (opracowanie)

978-83-65777-22-5

nakład

współwydawca

data publikacji

978-83-65777-14-0 Anna Piwowar

Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Wydawnictw

978-83-65777-24-9

elementy publikacji: 978-83-65777-18-8

318

2000

grudzień

Wydawnictwa

tytuł publikacji

rodzaj

Ulice i place na Planie Miasta Stołecznego Warszawy, Wymierzonym przez Officerów Korpusu Inżenierów w latach 1818–1819 i litografowanym przez tychże roku 1822, wydanym w Warszawie w 1825 roku

broszura

dział odpowiedzialny za wydanie publikacji

autor tłumacz redaktor

autor projektu graficznego

Zbigniew Polak (redakcja), Katarzyna Meyza (redakcja); Marcin Majewski (recenzja), Marian Rębkowski (recenzja); Maciej Trzeciecki (redakcja i korekta), Katarzyna Solarska (redakcja i korekta); Klaudyna Michałowicz (tłumaczenie), Julita Mastalerz (tłumaczenie)

dr Anna Światłowska Dział Archeologiczny

ISBN | ISSN

nakład

współwydawca

data publikacji

Publikacje poza seriami

Archeologia dawnej Warszawy, t. IV

publikacja naukowa, zestaw; druk kolorowy, oprawa miękka

978-83-65777-27-0

500

grudzień

elementy publikacji:

Między miastem a dworem. Badania archeologiczne placu Zamkowego w Warszawie w latach 1977–1983, cz. 1

978-83-65777-28-7

Między miastem a dworem. Badania archeologiczne placu Zamkowego w Warszawie w latach 1977–1983, cz. 2

978-83-65777-29-4

20 rzeczy o Warszawie [wersja dla absolwentów szkół ponadgimnazjalnych]

publikacja na zlecenie Prezydent m.st. Warszawy, wręczana absolwentom szkół ponadgimnazjalnych; druk kolorowy, oprawa miękka

Justyna Bargielska, Sylwia Chutnik, Jacek Dehnel, Mikołaj Łoziński, Maciej Sieńczyk, Jacek Kołodziejski (zdjęcia), Dominik Cymer, Katarzyna Lorenz, Jacek Ambrożewski – Cyber Kids on Real (rysunki), Agnieszka Rasmus-Zgorzelska (redakcja, redaktorka prowadząca)

Dominik Cymer, Samodzielne Katarzyna Lorenz Wieloosobowe (Cyber Kids on Real) Stanowisko ds. Wydawnictw

978-83-62189-97-7 17000

20 rzeczy o Warszawie [wersja muzealna]

publikacja dla młodych dorosłych; druk kolorowy, oprawa miękka

Dominik Cymer, Katarzyna Lorenz (Cyber Kids on Real)

978-83-62189-99-1

319

Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Wydawnictw

3000

czerwiec

lipiec

Wydawnictwa

dział odpowiedzialny za wydanie publikacji

autor tłumacz redaktor

autor projektu graficznego

opracowanie popularnonaukowe; druk kolorowy, oprawa twarda

Julia Odnous (opracowanie i redakcja), Anna Marta Zdanowska (wybór, słownik), Krzysztof Zwierz (szkic historyczny), Zuzanna Flisowska (noty topograficzne), Marcin Gołąb (noty topograficzne), Agnieszka Witkowska-Krych (noty topograficzne), Łukasz Bukowiecki (noty topograficzne i posłowie)

Wojciech Pawliński

Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Wydawnictw

978-83-62189-80-9

4000

czerwiec, grudzień

Mapa legend warszawskich [dodruk wydania I]

mapa składana; druk kolorowy

Małgorzata Mycielska (redakcja), Julia Odnous (redakcja), Anna Marta Zdanowska (redakcja)

Wojciech Pawliński

Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Wydawnictw

978-83-62189-79-3

2000

grudzień

Museum of Warsaw Anew

broszura towarzysząca otwarciu siedziby głównej Muzeum Warszawy i wystawy głównej Rzeczy warszawskie; druk kolorowy, oprawa miękka

dr Jarosław Trybuś, Agnieszka Dąbrowska, Monika Siwińska, Julian Borkowski

Platige Image

Dział Organizacji 978-83-65777-01-0 Wystaw i Wydarzeń

5000

maj

Otwarcie Muzeum Warszawy

broszura towarzysząca otwarciu siedziby głównej Muzeum Warszawy i wystawy głównej; druk kolorowy, oprawa miękka Rzeczy warszawskie; druk kolorowy, oprawa miękka

dr Jarosław Trybuś, Agnieszka Dąbrowska, Monika Siwińska, Julian Borkowski

Platige Image

Dział Organizacji 978-83-65777-00-3 15 000 Wystaw i Wydarzeń

katalog wystawy stałej; druk kolorowy, oprawa miękka

Adrian Czechowski, Igor Oleś (fotografie i postprodukcja, aranżacja obiektów), dr hab. Iwona Arabas, prof. PAN (teksty, podpisy, spis fotografii), Magdalena Ciepłowska, Marcin Więcek, Anna Zabiegałowska-Sitek (współpraca), Marcin Więcek (spis eksponatów), Julia Odnous (redakcja, redaktor prowadząca), Ewa Furgał (redakcja), Olga Mysłowska (tłumaczenie), Zofia Sochańska (redakcja tekstu angielskiego)

Iwo Rutkiewicz

Muzeum 978-83-65777-02-7 Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej, Oddział Muzeum Warszawy, Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Wydawnictw

tytuł publikacji

rodzaj

Legendy warszawskie. Antologia [dodruk wydania I]

320

ISBN | ISSN

nakład

1500

współwydawca

data publikacji

maj

wrzesień

Wydawnictwa

autor tłumacz redaktor

autor projektu graficznego

książka towarzysząca wystawie głównej Rzeczy warszawskie; druk kolorowy, oprawa miękka

dr Jarosław Trybuś (koncepcja i wstęp), dr Magdalena Wróblewska, Małgorzata Berezowska, Karolina Blusiewicz, Jacek Bochiński, Julian Borkowski, Tomasz Bylicki, Agnieszka Dąbrowska, dr Paweł Ignaczak, Elżbieta Kamińska, dr Ewa Klekot, dr Anna Kotańska, dr Jolanta Niklewska, Ewa Perlińska-Kobierzyńska, Monika Siwińska, dr Andrzej Skalimowski, Aleksandra Sołtan-Lipska, Anna Topolska, dr Jarosław Trybuś, dr Katarzyna Wagner, dr Paweł E. Weszpiński, dr Ewa Wieruch-Jankowska, Marcin Więcek, Krzysztof Zwierz; Małgorzata Jurkiewicz (redakcja), Małgorzata Mycielska (redakcja, redaktorka prowadząca), Anna Piwowar (rysunki)

Anna Piwowar

Skąd się biorą warszawiacy? Migracje do Warszawy w XIV–XXI wieku [dodruk wydania I]

publikacja pokonferencyjna; druk kolorowy, oprawa miękka

dr Katarzyna Wagner (redakcja), Krzysztof Zwierz (redakcja), Przemysław Piechocki (redakcja), dr Magdalena Wróblewska (opieka merytoryczna)

Sprawozdanie Muzeum Warszawy 2016

sprawozdanie roczne; druk kolorowy, oprawa miękka

Targowa 50/52. Posesja i jej mieszkańcy / Targowa 50/52. The property and its residents [wydanie II poprawione] The Things of Warsaw

tytuł publikacji

rodzaj

Rzeczy warszawskie

dział odpowiedzialny za wydanie publikacji

ISBN | ISSN

nakład

współwydawca

data publikacji

978-83-62189-96-0

5000

maj

dr Anna Światłowska dr Katarzyna Wagner (Dział Badań nad Warszawą)

978-83-62189-84-7

1000

październik

Małgorzata Mycielska, Julia Odnous (koncepcja i opracowanie redakcyjne)

Anna Piwowar

Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Wydawnictw

978-83-65777-16-4

1000

wrzesień

książka w miękkiej oprawie

Katarzyna Kuzko-Zwierz, Jolanta Wiśniewska

Joanna Bębenek

Muzeum Warszawskiej Pragi, Oddział Muzeum Warszawy

978-83-65777-26-3

5000

grudzień

książka towarzysząca wystawie głównej Rzeczy warszawskie; druk kolorowy, oprawa miękka

Anna Piwowar

Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Wydawnictw

978-83-62189-98-4

5000

lipiec

321

Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Wydawnictw

Wydawnictwa

tytuł publikacji

rodzaj

autor tłumacz redaktor

autor projektu graficznego

dział odpowiedzialny za wydanie publikacji

ISBN | ISSN

nakład

współwydawca

Zespół Historii Kartografii przy Instytucie Historii Nauki PAN, Muzeum w Nieborowie i Arkadii, Oddział Muzeum Narodowego w Warszawie

data publikacji

dr Andrzej Skalimowski, Aleksandra Sołtan-Lipska, Anna Topolska, dr Jarosław Trybuś, dr Katarzyna Wagner, dr Paweł E. Weszpiński, dr Ewa Wieruch-Jankowska, Marcin Więcek, Krzysztof Zwierz; Łukasz Mojsak (tłumaczenie), Zofia Sochańska-Kumor (redakcja), Agnieszka Rasmus-Zgorzelska (redakcja, redaktorka prowadząca), Anna Piwowar (rysunki) XXXI Ogólnopolska Konferencja Historyków Kartografii Dawne mapy i atlasy historyczne. Warszawa i Nieborów 19-21 października 2017 r. Streszczenia referatów

broszura konferencyjna; druk czarno-biały, oprawa miękka

Jerzy Ostrowski (redakcja), dr Paweł E. Weszpiński (redakcja)

dr Paweł E. Weszpiń- dr Paweł E. 978-83-65777-17-1 ski (projekt okładki) Weszpiński (Dział Opracowania Zbiorów)

„Almanach Warszawy”, t. XI

rocznik naukowy; redakcja: dr Katarzyna Wagner (redaktorka publikacja eleknaczelna), dr Andrzej troniczna Skalimowski (sekretarz redakcji), Karolina Blusiewicz, Barbara Hensel-Moszczyńska, dr Jarosław Trybuś, dr Paweł Ignaczak; Joanna Popiołek (redakcja językowa); Zofia Sochańska-Kumor (tłumaczenia)

dr Anna Światłowska zespół redakcyjny e-ISSN: 2460-2952

październik

Druki Kalendarz warszawski 2018

kalendarz książkowy; druk kolorowy, oprawa twarda

Kalendarz warszawski 2018 [ścienny] Notes warszawski

Julian Borkowski, Agnieszka Dąbrowska, Elżbieta Kamińska, Rafał Radziwonka, Monika Siwińska, Aleksandra Sołtan-Lipska, Anna Topolska, dr Paweł E. Weszpiński (opracowanie merytoryczne); Marek Władyka (redakcja)

Joanna Bębenek

Dział Promocji i Komunikacji, Dział Badań nad Warszawą, Dział Opracowania Zbiorów

978-83-65777-25-6

1500

grudzień

kalendarz składany; druk kolorowy

Joanna Bębenek

Dział Promocji i Komunikacji

nie dotyczy

1500

grudzień

notes; druk czarno-biały, oprawa twarda

Joanna Bębenek

Dział Promocji i Komunikacji

nie dotyczy

1500

grudzień

322

Wydawnictwa

Wybrane publikacje Rzeczy warszawskie KONCEPCJA: dr Jarosław Trybuś AUTORZY TEKSTÓW: Małgorzata Berezowska, Karolina Blusiewicz, Jacek Bochiński, Julian Borkowski, Tomasz Bylicki, Agnieszka Dąbrowska, dr Paweł Ignaczak, Elżbieta Kamińska, dr Ewa Klekot, dr Anna Kotańska, dr Jolanta Niklewska, Ewa Perlińska-Kobierzyńska, Monika Siwińska, dr Andrzej Skalimowski, Aleksandra Sołtan-Lipska, Anna Topolska, dr Jarosław Trybuś, dr Katarzyna Wagner, dr Paweł E. Weszpiński, dr Ewa Wieruch-Jankowska, Marcin Więcek, dr Magdalena Wróblewska, Krzysztof Zwierz

Publikacja towarzysząca wystawie głównej Rzeczy warszawskie. W syntetyczny sposób przedstawia 21 gabinetów wystawy wraz z najbardziej reprezentatywnymi obiektami, pokazywanymi w naturalnej wielkości. Publikacja zawiera wstęp głównego kuratora, dr. Jarosława Trybusia, tekst dr Magdaleny Wróblewskiej oraz teksty kuratorów wyjaśniające koncepcje poszczególnych gabinetów i opowiadające historie wybranych rzeczy. Proj. Anna Piwowar, fot. MW

REDAKCJA: Małgorzata Jurkiewicz, Małgorzata Mycielska KOREKTA: Julia Odnous ZDJĘCIA: Igor Oleś, Adrian Czechowski POSTPRODUKCJA ZDJĘĆ: Holubowicz Postproduction Studio RYSUNKI, PROJEKT GRAFICZNY I SKŁAD: Anna Piwowar REDAKTORKA PROWADZĄCA: Małgorzata Mycielska WYDAWCA: Muzeum Warszawy Wydanie I Warszawa 2017 ISBN: 978-83-62189-96-0 NAKŁAD: 5000 egzemplarzy 176 stron, format 165 × 265 mm, druk kolorowy, oprawa miękka, wersja językowa: polska DATA WYDANIA: maj ANGIELSKA WERSJA JĘZYKOWA PUBLIKACJI

The Things of Warsaw TŁUMACZENIE: Łukasz Mojsak

Proj. i fot. Anna Piwowar

REDAKCJA: Zofia Sochańska-Kumor, Agnieszka Rasmus-Zgorzelska REDAKTORKA PROWADZĄCA: Agnieszka Rasmus-Zgorzelska WYDAWCA: Muzeum Warszawy Wydanie I Warszawa 2017 ISBN: 978-83-62189-98-4 NAKŁAD: 5000 egzemplarzy 176 stron, format 165 × 265 mm, druk kolorowy, oprawa miękka DATA WYDANIA: lipiec Proj. Anna Piwowar, fot. MW

323

Wydawnictwa

20 rzeczy o Warszawie AUTORZY: Justyna Bargielska, Sylwia Chutnik, Jacek Dehnel, Mikołaj Łoziński, Maciej Sieńczyk ZDJĘCIA: Jacek Kołodziejski DYREKCJA ARTYSTYCZNA SESJI ZDJĘCIOWEJ: Jacek Kołodziejski, Dominik Cymer SCENOGRAFIA: Zuza Słomińska POSTPRODUKCJA ZDJĘĆ: Paweł Modej KONCEPCJA GRAFICZNA KSIĄŻKI, RYSUNKI: Dominik Cymer, Katarzyna Lorenz (Cyber Kids on Real) SKŁAD: Jacek Ambrożewski, Zosia Frankowska (Cyber Kids on Real) PORTRETY AUTORÓW: Jacek Ambrożewski REDAKCJA: Agnieszka Rasmus-Zgorzelska KOREKTA: Julia Odnous, Urszula Drabińska REDAKTORKA PROWADZĄCA:

Intrygująca wizualnie i literacko książka kierowana do młodych dorosłych, przygotowana w kontekście nowo otwartej wystawy głównej Muzeum Warszawy Rzeczy warszawskie. Publikacja przedstawia 20 wybranych, kluczowych obiektów z wystawy, które stały się inspiracją dla cenionych warszawskich pisarzy, urodzonych w latach 70. i 80.: Justyny Bargielskiej, Sylwii Chutnik, Jacka Dehnela, Mikołaja Łozińskiego i Macieja Sieńczyka. Na potrzeby publikacji powstało 20 oryginalnych i nieoczywistych opowieści związanych z Warszawą, w których autorzy odwołują się do historii, opisują rzeczywistość prze-

żywaną przez młodych ludzi tu i teraz, a niekiedy kreują w pełni fikcyjne światy. Istotną częścią publikacji są przykuwające uwagę, współczesne w wyrazie zdjęcia rzeczy warszawskich, autorstwa jednego z najwybitniejszych fotografów młodego pokolenia, Jacka Kołodziejskiego, które zostały umieszczone na perforowanych stronach, dzięki czemu wybrane obrazy można wyrywać niczym ulubione strony z kolorowego magazynu. Towarzyszą im wyrazista grafika i rysunki autorstwa Dominika Cymera, ilustratora i twórcy edukacyjnych kampanii internetowych.

Agnieszka Rasmus-Zgorzelska KOORDYNACJA: Małgorzata Mycielska WYDAWCA: Muzeum Warszawy Wydanie I Warszawa 2017 ISBN: 978-83-62189-99-1 NAKŁAD: 3000 egzemplarzy 188 stron, format 220 × 260 mm, druk kolorowy, oprawa miękka, perforowane strony do wyrwania, wersja językowa: polska DATA WYDANIA: lipiec

Proj. Dominik Cymer, Katarzyna Lorenz (Cyber Kids on Real), fot. MW

324

Wydawnictwa

Pierwszy, specjalny nakład książki trafił do absolwentów warszawskich szkół ponadgimnazjalnych z 2017 roku, jako prezent od Prezydent Warszawy Hanny Gronkiewicz-Waltz. 20 rzeczy o Warszawie wydanie dla absolwentów warszawskich szkół ponadgimnazjalnych WYDAWCA: Muzeum Warszawy Wydanie I Warszawa 2017 ISBN: 978-83-62189-97-7 NAKŁAD: 17 000 egzemplarzy 186 stron, format 220 × 260 mm, druk kolorowy, oprawa miękka, perforowane strony do wyrwania, foliowe opakowanie, wersja językowa: polska DATA WYDANIA: czerwiec

PREMIERA KSIĄŻKI 13 LIPCA MIEJSCE: Lapidarium Muzeum Warszawy PROWADZENIE: Anna Dziewit-Meller UCZESTNICY: Justyna Bargielska, Jacek Dehnel, Jacek Kołodziejski, Maciej Sieńczyk, dr Jarosław Trybuś

Proj. Dominik Cymer, Katarzyna Lorenz (Cyber Kids on Real), fot. MW

Premiera książki, na zdjęciu, od lewej: Jacek Dehnel, Jacek Kołodziejski, dr Jarosław Trybuś, Maciej Sieńczyk, Justyna Bargielska, fot. MW

325

Wydawnictwa

Res pharmaceuticae. Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej, Oddział Muzeum Warszawy. Katalog wystawy stałej / Antonina Leśniewska Museum of Pharmacy, Branch of the Museum of Warsaw. Catalogue of the permanent exhibition AUTOR: dr hab. Iwona Arabas, prof. PAN WSPÓŁPRACA: Magdalena Ciepłowska, Marcin Więcek, Anna Zabiegałowska-Sitek SPIS EKSPONATÓW: Marcin Więcek FOTOGRAFIE I POSTPRODUKCJA; ARANŻACJA OBIEKTÓW: Adrian Czechowski, Igor Oleś PODPISY I SPIS FOTOGRAFII: dr hab. Iwona Arabas, prof. PAN PROJEKT GRAFICZNY I SKŁAD: Iwo Rutkiewicz REDAKTORKA PROWADZĄCA: Julia Odnous REDAKCJA: Ewa Furgał, Julia Odnous KOREKTA TEKSTU POLSKIEGO: Urszula Drabińska, Julia Odnous TŁUMACZENIE: Olga Mysłowska REDAKCJA I KOREKTA TEKSTU ANGIELSKIEGO: Zofia Sochańska-Kumor WYDAWCA: Muzeum Warszawy Wydanie I Warszawa 2017 ISBN: 978-83-65777-02-7 NAKŁAD: 1500 egzemplarzy 268 stron, format 165 × 265 mm, druk kolorowy, oprawa miękka, wersje językowe: polska i angielska DATA WYDANIA: wrzesień

Publikacja przedstawia koncepcję nowej wystawy stałej Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej w kontekście historii farmacji. To pierwszy w Polsce tak obszerny, dwujęzyczny katalog muzeum popularyzującego tę dziedzinę nauki. Zasadniczą częścią książki jest część albumowa, zawierająca zdjęcia muzealiów autorstwa Adriana Czechowskiego i Igora Olesia. Dawne przyrządy i naczynia apteczne oraz różnego typu opakowania leków zostały na nich ułożone w interesujące kompozycje. W książce umieszczono rozbudowane opisy części wystawy stałej, spis eksponatów oraz esej o powstaniu warszawskiego muzeum farmacji. Proj. Iwo Rutkiewicz, fot. MW Publikacja powstała w ramach projektu dofinansowanego ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

326

Wydawnictwa

Sprawozdanie Muzeum Warszawy 2016 KONCEPCJA i OPRACOWANIE: Małgorzata Mycielska, Julia Odnous, na podstawie materiałów przygotowanych przez pracowników Muzeum Warszawy PROJEKT GRAFICZNY, SKŁAD i PRZYGOTOWANIE DO DRUKU: Anna Piwowar KOREKTA: Urszula Drabińska ZDJĘCIA (JEŚLI NIE PODPISANO INACZEJ): Adrian Czechowski, Grażyna Kułakowska, Igor Oleś / Muzeum Warszawy ZDJĘCIA DETALI ARCHITEKTONICZNYCH:

Sprawozdanie Muzeum Warszawy 2016 poświęcone było w dużej mierze kontynuacji prac modernizacyjnych i konserwatorskich w siedzibie głównej Muzeum przy Rynku Starego Miasta oraz przygotowaniom wystawy głównej. Szeroko omówione zostały także: działalność popularyzatorska poszczególnych oddziałów, wystawy, zbiory muzealne – pozyskane, inwentaryzowane, poddawane konserwacji i opracowywane. Wizualnym dopełnieniem publikacji są zdjęcia autorstwa Marcina Czechowicza, przedstawiające detale wyremontowanych kamienic muzealnych.

Marcin Czechowicz WYDAWCA: Muzeum Warszawy Wydanie I Warszawa 2017 ISBN: 978-83-65777-16-4 NAKŁAD: 1000 egzemplarzy 332 strony, format 200 × 260 mm, druk kolorowy, wersja językowa: polska DATA WYDANIA: wrzesień

Proj. Anna Piwowar, fot. MW

Korpus Inżynierów Wojskowych, Plan Warszawy 1825, Plan Miasta Stołecznego Warszawy, Wymierzony przez Officerów Korpusu Inżenierów w latach 1818 i 1819 i litografowany przez tychże roku 1822 SERIA: Plany Warszawy

REDAKCJA: Małgorzata Jurkiewicz, Małgorzata

WYDAWCA: Muzeum Warszawy

KONCEPCJA SERII I POSZCZEGÓLNYCH

Mycielska, Julia Odnous

Wydanie I

PUBLIKACJI Z SERII: dr Paweł E. Weszpiński

FOTOEDYCJA i KOREKTA: Julia Odnous

Warszawa 2017

REDAKTORKA PROWADZĄCA:

RECENZJA TEKSTU Plan Miasta Stołecznego

ISBN: 978-83-65777-24-9 (cała publikacja)

Małgorzata Mycielska

Warszawy Korpusu Inżynierów Wojskowych w skali

NAKŁAD: 2000 egzemplarzy

PROJEKT GRAFICZNY SERII: Anna Piwowar

około 1 : 4800 z 1825 roku: dr hab. Beata Konopska,

260 stron (książka), format 130 × 240 mm; reprint

AUTORZY KSIĄŻKI: dr Henryk Bartoszewicz,

Zakład Kartografii i Geomatyki, Uniwersytet Marii

Planu (złożonego z 9 arkuszy) oraz dwa opracowania

dr Paweł E. Weszpiński

Curie-Skłodowskiej, Lublin; Zespół Historii Karto-

Planu – format ok. 162 × 126 cm; druk kolorowy,

AUTORZY PLANÓW ZAŁĄCZNIKOWYCH:

grafii przy Instytucie Historii Nauki PAN, Warszawa

oprawa miękka i twarda, wersja językowa: polska

dr Katarzyna Wagner, Witold Pietrusiewicz

KONSULTACJA NAUKOWA OPRACOWANIA

DATA WYDANIA: grudzień

AUTORZY BROSZUR: dr Katarzyna Wagner,

Obiekty oznaczone na Planie Miasta Stołecznego

dr Paweł E. Weszpiński

Warszawy Wymierzonym przez Officerów Korpusu

SKŁAD I PRZYGOTOWANIE DO DRUKU:

Inżenierów w latach 1818 i 1819 i litografowanym

Anna Piwowar

przez tychże roku 1822, wydanym w Warszawie

REDAKCJA MERYTORYCZNA:

w 1825 roku: dr hab. Małgorzata Karpińska,

Barbara Hensel-Moszczyńska

prof. UW, Wydział Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego

327

Wydawnictwa

Plany Korpusu Inżynierów Wojskowych i jego kontynuatorów to wybitne dzieła kartografii warszawskiej, szczegółowo dokumentujące zmiany przestrzeni miejskiej od 1822 do 1859 roku. Plan z 1825 roku, jeden z pierwszych w serii, jest przykładem najwyższego kunsztu pomiarowego, kartograficznego i estetycznego. Warszawa w 1815 roku zyskała rangę stolicy Królestwa Polskiego doby konstytucyjnej. Wchodziła w ten nowy okres dziejów zubożała, wyniszczona okupacją pruską i wojnami napoleońskimi. Jej ówczesny obraz tworzyły nieodnawiane kamienice i kościoły, opuszczone pałace, zdewastowane ogrody publiczne. W ciągu 15 lat została jednak nie tylko odbudowana z zaniedbań, ale zyskała liczne budowle klasycystyczne, zarówno monumentalne, jak i mieszkalne. W zmianach tych uczestniczył Korpus Inżynierów Wojskowych, którego prace służyły regulacji oraz projektowaniu ulic i placów i w którym służbę pełnili także znamienici architekci. W skład publikacji wchodzą: książka-opracowanie; reprint Planu (IX arkuszy); Plan z naniesioną siatką ulic i placów z 2017 roku; Plan z zaznaczonymi najważniejszymi obiektami; broszura Obiekty oznaczone na Planie Miasta Stołecznego Warszawy Wymierzonym przez Officerów Korpusu Inżenierów; broszura Ulice i place na Planie Miasta Stołecznego Warszawy Wymierzonym przez Officerów Korpusu Inżenierów.

Proj. Anna Piwowar, fot. MW

PLANY WARSZAWY Seria prezentująca wybitne dzieła kartograficzne ze zbiorów Muzeum Warszawy, dzięki której można prześledzić rozwój przestrzenny stolicy od połowy XVII do połowy XX wieku. Każda z publikacji zawiera m.in. reprint planu, jego szczegółową analizę kartograficzną oraz szkic historyczny o Warszawie z czasów jego powstania. Proj. Anna Piwowar, fot. MW

328

Wydawnictwa

„Almanach Warszawy” Kontakt z nietuzinkowymi autorami, zakochanymi w Warszawie, stanowi jedną z największych radości redaktorki naczelnej „Almanachu Warszawy”. Drugą, ex aequo, jest obserwacja skutków dotychczasowych działań i wyciąganie z nich wniosków. Tworzenie nowych narzędzi, jak również modyfikacja już istniejących dają poczucie, że tworzymy rocznik wychodzący naprzeciw oczekiwaniom wysublimowanego grona odbiorców – naukowców i pasjonatów. Przepełnia nas duma, gdy do grona naszych przyjaciół – autorów, recenzentów czy współpracowników – dołączają nowi badacze reprezentujący różne dziedziny, tematy, epoki historyczne i kraje, a nasi dotychczasowi współpracownicy zgłaszają się do nas z pomysłami kolejnych artykułów. Radujemy się, gdy słyszymy słowa pochwały, lecz nie spoczywamy na laurach i dążymy do podnoszenia poziomu merytorycznego czasopisma. Wierzę, że te kilka lat wspólnej, ciężkiej pracy nad „Almanachem Warszawy” będzie procentować w latach przyszłych.

dr Katarzyna Wagner, fot. MW

dr Katarzyna Wagner

REDAKTORKA NACZELNA „ALMANACHU WARSZAWY”

RADA NAUKOWA

REDAKCJA

prof. Małgorzata Karpińska

dr Katarzyna Wagner

PRZEWODNICZĄCA

REDAKTORKA NACZELNA

INSTYTUT HISTORYCZNY UW

dr Andrzej Skalimowski

dr hab. Piotr Majewski, prof. UKSW NARODOWY INSTYTUT MUZEALNICTWA I OCHRONY ZBIORÓW

dr Tomasz Makowski

„Almanach Warszawy”, t. XI REDAKCJA JĘZYKOWA: dr Joanna Popiołek KOREKTA: Ewa Stempniewicz TŁUMACZENIA: Zofia Sochańska-Kumor

SEKRETARZ

PROJEKT GRAFICZNY: dr Anna Światłowska

Karolina Blusiewicz Barbara Hensel-Moszczyńska dr Paweł Ignaczak dr Jarosław Trybuś

SKŁAD I ŁAMANIE: Włodzimierz Zakrzewski WYDAWCA: Muzeum Warszawy e-ISSN: 2460-2952 WERSJA JĘZYKOWA: polska + tłumaczenia na język angielski

BIBLIOTEKA NARODOWA W WARSZAWIE

prof. zw. dr hab. Jerzy Miziołek Muzeum Warszawy

MUZEUM UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO, INSTYTUT ARCHEOLOGII UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO

Almanach Warszawy

dr Piotr Rypson MUZEUM NARODOWE W WARSZAWIE

prof. Carla Tonini UNIVERSITÀ DI BOLOGNA

dr Magdalena Wróblewska INSTYTUT HISTORII SZTUKI UNIWERSYTETU

Almanach Warszawy Tom XI

WARSZAWSKIEGO, MUZEUM WARSZAWY Almanach Warszawy Muzeum Warszawy www.muzeumwarszawy.pl

Muzeum Warszawy

Proj. Ania Światłowska

329

330

Gabinet Sreber i Platerรณw Warszawskich, fot. Marcin Czechowicz

331

Nagrody

Muzeum Warszawskiej Pragi

Skąd się biorą warszawiacy?

System komunikacji wizualnej Muzeum Warszawy

Nominacja

Skąd się biorą warszawiacy?

KONKURS:

KIEROWNIK PROJEKTU:

European Museum Academy Award 2017

dr Magdalena Wróblewska

ORGANIZATOR:

ZESPÓŁ: dr Katarzyna Wagner, Krzysztof Zwierz

Nominacja

European Museum Academy (Holandia)

WSPÓŁPRACA: Robert Zydel, Przemysław

KONKURS: Projekt Roku 2016

Piechocki (Biuro Marketingu Miasta m.st. Warszawy)

KATEGORIA: Projektowanie Systemowe

PROJEKT GRAFICZNY: Ania Światłowska

ORGANIZATOR: Stowarzyszenie Twórców

SYBILLA

Grafiki Użytkowej

KONKURS: XXXVII edycja konkursu na Wydarzenie Muzealne Roku – SYBILLA 2016 KATEGORIA: Projekty naukowo-badawcze ORGANIZATORZY: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów

Nagroda Wydarzenie Artystyczne Roku 2016 KSIĄŻKA WPISANA NA LISTĘ SKARBÓW MUZEUM KSIĄŻKI DZIECIĘCEJ KONKURS: IX Konkurs Literatury Dziecięcej im. Haliny Skrobiszewskiej

KURATORKA I AUTORKA SCENARIUSZA:

ORGANIZATOR: Muzeum Książki Dziecięcej

Jolanta Wiśniewska WSPÓŁPRACA: Anna Mizikowska

II nagroda

PROJEKT EKSPOZYCJI: Wojciech Cichecki,

KONKURS: XI edycja konkursu Mazowieckie

Aleksandra Krzywańska

KONKURS: XI edycja konkursu Mazowieckie Zdarzenie Muzealne – WIERZBA

Robert Zydel, dr Magdalena Wróblewska i Dyrektor Muzeum Warszawy Ewa Nekanda-Trepka z Sybillą dla projektu Skąd się biorą warszawiacy?, fot. Jarosław Trybuś

Zdarzenie Muzealne – WIERZBA KATEGORIA: Wydawnictwo muzealne ORGANIZATORZY: Samorząd Województwa Mazowieckiego, Stowarzyszenie Muzealników Polskich, Oddział Mazowiecki

Kampania Rzeczy warszawskie

KATEGORIA: Wystawy ORGANIZATORZY: Samorząd Województwa

PROJEKT GRAFICZNY: Ania Światłowska

Mazowieckiego, Stowarzyszenie Muzealników

FOTOGRAFIE: Jacek Kołodziejski

Polskich, Oddział Mazowiecki

PROJEKT GRAFICZNY I ILUSTRACJE:

Małgorzata Mycielska

MIEJSCE: Muzeum Warszawskiej Pragi

II nagroda

OPRACOWANIE I REDAKCJA: Julia Odnous

REDAKTORKA PROWADZĄCA:

Wystawa Prawobrzeżni. Biografie niecodzienne

Jacek Tofil

WYBÓR: Anna Marta Zdanowska

Wojciech Pawliński

Rozdanie European Academy Award w Skopje, wśród laureatów Katarzyna Kuzko-Zwierz i Anna Wigura z nominacją dla Muzeum Warszawskiej Pragi, fot. Magdalena Wróblewska

PROJEKT IDENTYFIKACJI GRAFICZNEJ:

Legendy warszawskie. Antologia

Nagroda KONKURS: III Przegląd Muzeum Widzialne 2017 KATEGORIA: Kampanie ORGANIZATOR: Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów

332

Nagrody

Wyróżnienie KONKURS: Plebiscyt must have 2017

Zofia Chomętowska. Albumy fotografki

ORGANIZATOR: Łódź Design Festival

Nominacja KONKURS: Projekt Roku 2016 KATEGORIA: Projektowanie na potrzeby druku

AUTORKI: Anna Kotańska, Anna Topolska

ORGANIZATOR: Stowarzyszenie Twórców

(Muzeum Warszawy), Karolina Puchała-Rojek

Grafiki Użytkowej

(Fundacja Archeologia Fotografii) PROJEKT GRAFICZNY: Anna Piwowar REDAKTORKA PROWADZĄCA: Małgorzata Mycielska WYDAWCY: Muzeum Warszawy, Fundacja Archeologia Fotografii

Znak jakości must have 2017 dla publikacji: Legendy warszawskie. Antologia i Zofia Chomętowska. Albumy fotografki

Nagroda główna im. Krzyśka Makowskiego KONKURS: Fotograficzna Publikacja Roku 2017 ORGANIZATOR: Fotofestiwal, Łódź

Wyróżnienie KONKURS: White Ravens 2016 ORGANIZATOR: Jugendsbibliothek, Monachium

Wyróżnienie KONKURS: Najpiękniejsze Książki Roku 2016 KATEGORIA: Albumy ORGANIZATOR: Polskie Towarzystwo Wydaw-

Nominacja KONKURS: Projekt Roku 2016 KATEGORIA: Projektowanie na potrzeby druku ORGANIZATOR: Stowarzyszenie Twórców Grafiki Użytkowej

Rozdanie nagród w konkursie Muzeum Widzialne 2017: odbiór nagrody dla kampanii Rzeczy warszawskie oraz wyróżnienia dla książki Zofia Chomętowska. Albumy fotografki, fot. MW

ców Książek

Plan Warszawy 1912 W.H. Lindleya

Wyróżnienie

AUTORZY: prof. Ryszard Żelichowski,

KONKURS: Plebiscyt must have 2017

dr Paweł E. Weszpiński

ORGANIZATOR: Łódź Design Festival

PROJEKT GRAFICZNY: Anna Piwowar REDAKTORKA PROWADZĄCA:

Wyróżnienie

Małgorzata Mycielska

KONKURS: III Przegląd Muzeum Widzialne 2017 KATEGORIA: Wydawnictwa książkowe lub

Nominacja

multimedialne

KONKURS: Najpiękniejsze Książki Roku 2016

ORGANIZATOR: Narodowy Instytut Muzealnic-

KATEGORIA: Książki naukowe,

twa i Ochrony Zbiorów

popularnonaukowe ORGANIZATOR: Polskie Towarzystwo Wydawców Książek

333

334

Dział Promocji i Komunikacji Rok 2017 był przełomowy w działalności Działu Promocji i Komunikacji. Naszym głównym zadaniem było wdrożenie koncepcji i strategii działań promocyjnych towarzyszących otwarciu nowej wystawy głównej. Wyzwaniem po stronie komunikacji było także przedstawienie publiczności zupełnie nowej oferty: programu edukacyjnego i działań wokół wystawy głównej Rzeczy warszawskie (ZOB. WIĘCEJ s. 56). Ponadto we wrześniu, po modernizacji otworzyliśmy Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej z nową wystawą stałą Res pharmaceuticae (ZOB. WIĘCEJ s. 89), a w grudniu została zaprezentowana pierwsza wystawa czasowa w siedzibie głównej Muzeum Warszawy Mikrokosmos rzeczy. Publiczne i prywatne życie kolekcji (ZOB. WIĘCEJ Wystawy czasowe, s. 188).

Otwarta w 2017 roku nowa wystawa główna Rzeczy warszawskie przedstawia tysiące rzeczy – świadków i uczestników wydarzeń z historii miasta. Wyzwaniem była zapowiedź i przybliżenie koncepcji wystawy sytuującej się na innym biegunie niż dominujące obecnie w muzealnictwie idee narracyjne i multimedialne. Chodziło o odwołanie się do muzealiów – rzeczy jako świadków historii miasta. Tym samym rzeczy stały się punktem wyjścia dla strategii promocyjnej oraz planowanych działań. Osią działań kampanii promocyjnej była kreacja opracowana przy współpracy z fotografem Jackiem Kołodziejskim. Zakładała ona przełożenie na nowoczesny język wizualny koncepcji muzealnych martwych natur wykorzystujących wyłącznie rzeczy z nowej wystawy głównej. W efekcie powstały kompozycje w przewrotny sposób zmagające się z ideą martwej natury oraz operujące zaskakującymi i nieoczywistymi skojarzeniami. Rzeczy umieszczono w nowym kontekście, w nietypowych zestawieniach (ZOB. WIĘCEJ Kampania ponownego otwarcia Muzeum..., s. 79).

Gabinet Syren Warszawskich, fot. Marcin Czechowicz

Po ponownym otwarciu siedziby głównej dla publiczności zaprezentowaliśmy zupełnie nową ofertę działań edukacyjnych towarzyszących wystawie głównej. Istotne było stworzenie sposobu komunikowania tej oferty, pamiętając o perspektywie rzeczy oraz biorąc pod uwagę fakt dużej konkurencji na tym polu ze strony innych warszawskich instytucji kultury. Wielką wagę przywiązywaliśmy także do promowania działań naszych oddziałów, m.in. związanych z ponownym otwarciem Muzeum Farmacji, wystaw czasowych w Muzeum Warszawskiej Pragi czy cyklami wykładów, spacerów i spotkań w Centrum Interpretacji Zabytku. Oddzielnie należy wspomnieć o wydawnictwach Muzeum Warszawy, na promowanie których zwracaliśmy szczególną uwagę, a które w 2017 roku zdobyły wiele nagród i wyróżnień. Jesienią ze stałym repertuarem ruszyło kino Syrena, prezentujące kino artystyczne oraz filmy poświęcone sztuce i architekturze. Do repertuaru wrócił też tytuł na stałe związany z Muzeum Warszawy i Starym Miastem Warszawa nie zapomni. Zapraszamy na naszą nową wystawę główną, wystawy czasowe i do odwiedzania oddziałów. Katarzyna Szacińska-Szymeczko

KIEROWNICZKA DZIAŁU PROMOCJI I KOMUNIKACJI

335

Katarzyna Szacińska-Szymeczko, fot. MW

Dział Promocji i Komunikacji

Konferencje prasowe i briefingi W 2017 roku Dział Promocji i Komunikacji Muzeum Warszawy osiem razy zapraszał przedstawicieli mediów na briefingi i konferencje prasowe. Wybrane konferencje 18 STYCZNIA

Konferencja prasowa projektu OdNowa informująca o końcowych pracach modernizacyjnych w siedzibie głównej Muzeum, zapowiadająca otwarcie wystawy głównej. 26 KWIETNIA

Konferencja prasowa projektu OdNowa informująca o zakończeniu prac modernizacyjnych w siedzibie głównej Muzeum, zapowiadająca otwarcie wystawy głównej (ZOB. WIĘCEJ Kampania ponownego otwarcia Muzeum..., s. 79).

Przemówienie Prezydent m.st. Warszawy Hanny Gronkiewicz-Waltz, fot. Bartosz Bobkowski

Strona internetowa W kwietniu 2017 roku został uruchomiony nowy serwis Muzeum Warszawy i jego oddziałów. Powstał we współpracy z konsorcjum firm Type2 i MB/MH. Jednym z założeń było możliwie szerokie wyeksponowanie online poszczególnych gabinetów tematycznych wystawy głównej oraz zdigitalizowanych wizerunków rzeczy warszawskich. LICZBA ODWIEDZIN NA STRONIE INTERNETOWEJ muzeumwarszawy.pl I PODSTRONACH POSZCZEGÓLNYCH ODDZIAŁÓW I LOKALIZACJI:

Wywiad z Dyrektor Muzeum Warszawy Ewą Nekandą-Trepką, fot. Bartosz Bobkowski

OGÓŁEM

899 910 odsłon

W TYM

Muzeum Warszawy

720 744

Muzeum Warszawskiej Pragi

85 263

Centrum Interpretacji Zabytku

22 651

Muzeum Drukarstwa

14 467

Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry

13 709

Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej

13 647

Muzeum Woli

10 719

Korczakianum

9 776

Muzeum Ordynariatu Polowego

5 825

Projekt OdNowa

2 186

„Almanach Warszawy”

923

Wywiad z Zastępcą Dyrektora ds. merytorycznych dr. Jarosławem Trybusiem, fot. Bartosz Bobkowski LICZBA PRZEDSTAWICIELI MEDIÓW BIORĄCYCH UDZIAŁ W SPOTKANIU:

ponad 80 osób

336

Dział Promocji i Komunikacji

Media społecznościowe NAJPOPULARNIEJSZE ZDJĘCIA:

Facebook OGÓŁEM

3 905 080

12 716

stycznia

polubień

wyświetleń

16 552

grudnia

polubienia

ŚREDNI PRZYROST DZIENNY

polubień

Najpopularniejsze treści Muzeum Warszawy #OdNowa ZWIASTUN

153

polubienia

139

udostępnień

38 341 zasięg

277

Widok na Stare Miasto, fot. Dominik Witaszczyk

277

Olaf Krzysztofek, Starówka nocna ze zbiorów Muzeum Warszawy, fot. Adrian Czechowski, Igor Oleś

250

Ogłoszenie wyników konkursu na opracowanie koncepcji funkcjonalno-przestrzennej pl. Defilad

244

„ Perfect gestucte trappenhuizen. Jawel hoor, we zijn in Polen!” Regram – fot. @baarten

224

Brzuchy kamienic – spacer w ramach wystawy Projekt Praga, fot. Patrycja Labus-Sidor

6 grudnia w Muzeum Warszawy FOTORELACJA

766

polubienia

319

udostępnień

76 883 zasięg

Mikrokosmos rzeczy. Publiczne i prywatne życie kolekcji – zapowiedź wystawy POST

660

polubień

udostępnień

68 353 zasięg

Instagram

grudnia

8870

obserwujących

337

Dział Promocji i Komunikacji

Wybrane projekty graficzne Proj. Joanna Bębenek

Proj. Ania Światłowska

debata

Warsztaty Twórcza RZECZY-wistość

Miejsca pracy na Pradze dawniej i dziś prowadzenie: dr Katarzyna Sadowy, SGH czwartek, 21 września godz. 18:00, wstęp wolny

Otwarcie wystawy stałej Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej Res pharmaceuticae Muzeum Warszawy Muzeum Uniwersyteckie w Bergen

Dane warszawskie, część wystawy głównej Rzeczy warszawskie, fot. Alicja Szulc

Wydarzenie towarzyszące wystawie Projekt Praga.

MUZEUM WARSZAWSKIEJ PRAGI ODDZIAŁ MUZEUM WARSZAWY UL. TARGOWA 50/52

Zdjęcie: pracownicy Fabryki Guzików SA przy ul. Radzymińskiej 7 w Warszawie, ze zbiorów NAC

muzeumpragi.muzeumwarszawy.pl facebook.com/muzeum.warszawy instagram.com/muzeumwarszawy

Plakat debaty towarzyszącej wystawie Projekt Praga

Rzeczy w muzeum / Things in museum otwarte seminarium naukowe 28–29 marca Rynek Starego Miasta 28-42

Dawniej Praga była dzielnicą robotniczą, która silnie stała też handlem i rzemiosłem. Dziś dawne fabryki zamieniane są w modne lofty. Drobny handel znika. Likwidowane są kolejne warsztaty rzemieślnicze. Jak te zmiany wpłyną na charakter dzielnicy? Gdzie dziś pracują Prażanie? Czy kontynuowanie tradycji może być dla nich szansą?

Projekt pn. „Modernizacja, konserwacja oraz digitalizacja obiektów zabytkowych siedziby głównej Muzeum Warszawy przy Rynku Starego Miasta w Warszawie”, realizowany w ramach Programu „Konserwacja i rewitalizacja dziedzictwa kulturowego”. Wsparcie udzielone z funduszy norweskich i funduszy EOG, pochodzących z Islandii, Liechtensteinu i Norwegii, oraz środków krajowych.

prawobrzeżni

Plakat kampanii Rzeczy warszawskie

wielokulturowo

Lato

program i rejestracja: muzeumwarszawy.pl/rzeczy-muzeum

Seminarium Rzeczy w muzeum

w Muzeum Warszawy

DEBATA

SPOTKANIE

FedorońkoWie. W Tyglu kulTury

wokół rewitalizacji

KULTURA NA TERENIE REWITALI-ZOWANYM

czwartek, 18 maja godz. 18:00 Czy Praga jest rzeczywiście dzielnicą artystyczną? Czy sztuka może być skutecznym narzędziem rewitalizacji? Czy artywizm na Pradze ma sens?

MuzeuM WarszaWskiej Pragi oddział MuzeuM WarszaWy ul. TargoWa 50/52 Lipiec

muzeumpragi.muzeumwarszawy.pl facebook.com/muzeum.warszawy instagram.com/muzeumwarszawy

PROWADZENIE: dr hab. Paweł Możdżyński

czwartek, 9 listopada

Plakat spotkania w ramach cyklu Prawobrzeżni. Wielokulturowo

godz. 18:00 MUZEUM WARSZAWSKIEJ PRAGI ODDZIAŁ MUZEUM WARSZAWY UL. TARGOWA 50/52

Wrzesień

Sierpień

ZAJĘCIA RODZINNE

2/07

Ważne sprawy Warszawy

6/08

Zagadki warszawskie

3/09

Moja firma

9/07

Nowi warszawiacy

13/08

Od rzeczy do rzeczy – rebus

10/09

Proszę o podpis

16/07

O czym obraduje rada?

20/08

Zgadnij, kto to

17/09

Wymyśl, skonstruuj, użyj

23/07

Królowa Wisła

27/08

Zadania i wyzwania

24/09

Nowe szaty warszawiaka

30/07

Budujemy miasto

WARSZTATY w każdy czwartek zrelaksuj się przy rysowaniu Szkicownik warszawski Extra godz. 18:00 w każdą sobotę Zajrzyj do muzeum (zabierz dzieci) w godz. 11:00–16:00

Rynek Starego Miasta 28–42 | Więcej informacji: www.muzeumwarszawy.pl | Facebook: muzeum.warszawy

Lato w muzeum_plakat A2.indd 1

Plakat letniego programu edukacyjnego Muzeum Warszawy muzeumpragi.muzeumwarszawy.pl facebook.com/muzeum.warszawy instagram.com/muzeumwarszawy

Plakat debaty w ramach cyklu Wokół rewitalizacji

Trzecia edycja wydarzenia Zrób sobie prezent Kalendarz warszawski 2018, fot. MW

338

03.07.2017 17:56

Dział Promocji i Komunikacji

LICZBA PUBLIKACJI PRASOWYCH

na temat Muzeum Warszawy wraz z oddziałami

5071 7001

2016 2017 W TYM

w ogólnopolskich tytułach

Swietuje na Pradze

111 241

2016 2017

Kampanie reklamowe Wydarzenia w Muzeum Warszawy: otwarcie wystawy głównej Rzeczy warszawskie otwarcie wystawy czasowej Mikrokosmos rzeczy. Publiczne i prywatne życie kolekcji Wydarzenia w Muzeum Farmacji: otwarcie wystawy stałej Res pharmaceuticae

Plakat wystawy Świętuję na Pradze

Wydarzenia w Muzeum Warszawskiej Pragi: wystawa czasowa Co słychać na Pradze? kiermasz świąteczny Zrób sobie prezent 3 Wydawnictwa muzealne: 20 rzeczy o Warszawie Korpus Inżynierów Wojskowych, Plan Warszawy 1825, Plan Miasta Stołecznego Warszawy, Wymierzony przez Officerów Korpusu Inżenierów w latach 1818 i 1819 i litografowany przez tychże roku 1822

Konferencje i warsztaty związane z kampanią zapowiadającą otwarcie Muzeum Design and Museum. The Museum of Warsaw makeover story WYKŁAD W RAMACH Image – International Meeting About Graphic Events MIEJSCE: Pałac Kultury i Nauki, pl. Defilad 1 PROWADZENIE: dr Anna Światłowska

IMAGE – International Meeting About Graphic Events to międzynarodowe spotkania w miastach europejskich, w gronie najważniejszych organizatorów festiwali, konferencji, galerii i mediów związanych z projektowaniem graficznym. Do udziału w warszawskim spotkaniu i zaprezentowania swoich projektów zostali zaproszeni najlepsi polscy projektanci. Dr Anna Światłowska w swoim wykładzie opowiedziała o przemianie wizerunkowej Muzeum Warszawy, od zmiany nazwy i wprowadzenia nowej identyfikacji wizualnej po działania towarzyszące otwarciu nowej wystawy głównej (m.in. kampania Rzeczy warszawskie i infografiki Dane Warszawskie). Prezentacja zaowocowała zaproszeniem do udziału w międzynarodowej konferencji typograficznej TYPOFEST w Sofii (Bułgaria) w maju 2018 roku oraz w międzynarodowej konferencji graficznej w Kijowie jesienią 2018 roku. Muzeum i litery. Typografia w identyfikacji wizualnej Muzeum Warszawy WYKŁAD W RAMACH Akademickiego Kursu Typografii MIEJSCE: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego PROWADZENIE: dr Anna Światłowska

Pudełka wyprodukowane w ramach kampanii Rzeczy warszawskie, fot. Ania Światłowska

Obecność w mediach EKWIWALENT REKLAMOWY

(źródło: Instytut Monitorowania Mediów) 2016

31 000 000 zł

2017

35 106 000 zł

Elementy kampanii książki 20 rzeczy o Warszawie autorstwa Cyber Kids on Real

339

340

Dział Marketingu Ponownemu otwarciu siedziby głównej Muzeum Warszawy w maju 2017 roku towarzyszyła inauguracja nowej muzealnej księgarni. Jej oferta jest dopełnieniem koncepcji Muzeum i jednocześnie atrakcyjną propozycją dla wszystkich zainteresowanych zagadnieniami związanymi z Warszawą. Katarzyna Maciantowicz-Siołkowska

KIEROWNICZKA DZIAŁU MARKETINGU

Katarzyna Maciantowicz-Siołkowska, fot. MW

Sprzedaż w nowej księgarni w siedzibie głównej Muzeum

W KSIĘGARNIACH MUZEUM WARSZAWY W 2017 ROKU SPRZEDANO

W strefie wejścia księgarni przy Rynku Starego Miasta prezentowane są między innymi nowości – kolejne tomy serii Plany Warszawy, książki towarzyszące wystawie głównej; gadżety związane z jej częścią Dane warszawskie i te wyprodukowane z okazji ponownego otwarcia Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej, oddziału Muzeum Warszawy; kolekcje porcelany, biżuterii czy kaski budowlane – symbole trwającej kilka lat gruntownej modernizacji kamienic.

23 083 artykuły

za łączną kwotę

324 474 zł KWOTA SPRZEDAŻY W KSIĘGARNIACH W 2016 ROKU

OK.

Gabinet Sreber i Platerów Warszawskich, fot. Marcin Czechowicz

Fot. Marcin Czechowicz Fot. Katarzyna Maciantowicz-Siołkowska

341

250 000 zł

Dział Marketingu

Przedmioty związane z Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej, oddziałem Muzeum Warszawy, otwartym we wrześniu po remoncie i modernizacji. Istotnym wątkiem wystawy w Muzeum Farmacji jest specjalistyczne szkło apteczne, dlatego gadżetem reprezentującym ten oddział uczyniliśmy oranżowe butelki farmaceutyczne, służące do przechowywania kosmetyków czy produktów spożywczych.

Oferta księgarni w siedzibie głównej Muzeum Warszawy jest związaną z muzealnictwem, konserwacją dzieł sztuki czy edukacją w instytucji kultury, a także tematyką varsavianistyczną, literaturą dziecięcą, dizajnem i architekturą; kierowana jest do publiczności muzealnej oraz specjalistów. Aby uczynić ofertę księgarni bardziej wszechstronną, wprowadziliśmy do niej wiele publikacji podejmujących tematykę historyczną, fotograficzną, kulinarną, sportową, książki poświęcone wzornictwu, obiektom sakralnym oraz kryminały związane z Warszawą.

Fot. Krzysztof Kamiński/Office Plus

Fot. Katarzyna Maciantowicz-Siołkowska

Kolekcja porcelany zaprojektowana z okazji ponownego otwarcia siedziby głównej Muzeum Warszawy, proj. Ania Światłowska, fot. MW

342

Dział Marketingu

Gadżety muzealne Otwarcie siedziby głównej zainspirowało nas do stworzenia nowego zestawu gadżetów muzealnych. Linia Rzeczy kochają rzeczy kieruje uwagę na statutowe działania Muzeum – gromadzenie zbiorów i ich konserwację. Artykuły te pomagają zadbać o rzeczy gromadzone w prywatnych kolekcjach przez gości Muzeum. To preparaty do czyszczenia sreber, rękawiczki do ujmowania przedmiotów, fartuchy ochronne, opakowania służące do przechowywania fotografii, płyt CD, dokumentów. Pudełka, teczki, fastykuły oraz albumy na zdjęcia zostały wykonane z niekwaśnego papieru, wykorzystywanego w pracowniach konserwatorskich Muzeum Warszawy. Konserwatorskie akcesoria zostały opatrzone opisami autorstwa głównego konserwatora Muzeum Roberta Kołodziejskiego, informującymi o ich zastosowaniu i pozytywnym wpływie na obiekty z domowych kolekcji.

Pudełka z serii Rzeczy kochają rzeczy, od lewej: pudełka do przechowywania fotografii, pudełko na płyty CD, proj. Ania Światłowska, fot. MW

Teczki na dokumenty i fastykuła z serii Rzeczy kochają rzeczy, proj. Ania Światłowska, fot. MW

Teczki na dokumenty z serii Rzeczy kochają rzeczy, proj. Ania Światłowska, fot. MW

Udział Muzeum w targach Wśród wystawców listopadowych targów książki o architekturze i mieście Bazarch znalazło się również Muzeum Warszawy. Odwiedzający Halę Gwardii z wielkim entuzjazmem przyjęli ofertę muzealnych wydawnictw i gadżetów.

Preparaty i narzędzia konserwatorskie dostępne w księgarni Muzeum Warszawy, fot. Katarzyna Maciantowicz-Siołkowska

343

Dział Marketingu

Stoisko Muzeum Warszawy na XXVI Targach Książki Historycznej, fot. Katarzyna Maciantowicz-Siołkowska

Stoisko Muzeum Warszawy na targach Bazarch w Hali Gwardii, fot. Katarzyna Maciantowicz-Siołkowska

Na przełomie listopada i grudnia Muzeum Warszawy wzięło udział w VIII edycji Salonu Książki Muzealnej XXVI Targów Książki Historycznej w Arkadach Kubickiego. Organizatorami wydarzenia były Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów, Stowarzyszenie Muzealników Polskich i Porozumienie Wydawców Książki Historycznej. Na stoisku Muzeum Warszawy największym zainteresowaniem cieszyła się książka Legendy warszawskie. Antologia.

Stoisko Muzeum Warszawy na Targach Rzeczy Ładnych, fot. Katarzyna Maciantowicz-Siołkowska

Muzeum Warszawy udostępniło swoją ofertę także na grudniowych Targach Rzeczy Ładnych we współpracy z Narodowym Instytutem Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów. Na targach prezentowały się najlepsze polskie firmy i projektanci, a także organizowane były liczne wydarzenia związane z projektowaniem i polskim wzornictwem. Oferta naszego Muzeum spotkała się z dużym zainteresowaniem – szczególnie książka Legendy Warszawskie. Antologia.

Nowe kanały dystrybucji oferty Muzeum

344

Gabinet Suwenirów, fot. Marcin Czechowicz

Muzeum podjęło współpracę z dystrybutorem oficjalnej warszawskiej karty turysty Warsaw Pass, mającą na celu rozwój publiczności poprzez dostępne już od kilku lat kanały dystrybucji sieciujące warszawskie instytucje kultury. Muzeum Warszawy rozpoczęło także współpracę z portalem pośredniczącym w rezerwacji noclegów Booking.com w zakresie sprzedaży i promowania wystaw, usług przewodnickich i wszelkich innych usług instytucji wśród klientów korzystających z usług hotelowych oraz transportowych, oferując zniżki na zwiedzanie wystaw w specjalnie przygotowanej ofercie dla osób zainteresowanych kulturą.

345

346

Dział Organizacji Wystaw i Wydarzeń

Gabinet Pomników Warszawskich, fot. Marcin Czechowicz

Rok 2017 był czasem zmian personalnych w dziale: odszedł zespół, który wiele lat pracował nad wystawą główną Rzeczy warszawskie. Zmienił się zarówno jego skład, jak i kierownictwo. Był to także rok pełen wyzwań: w maju miało miejsce oficjalne otwarcie I etapu wystawy głównej, poświęconej Warszawie i historii Warszawy zaklętej w rzeczach, zrealizowane jeszcze przez dawny zespół. Muzeum oddało do użytku 8 z 21 planowanych gabinetów (ZOB. WIĘCEJ Wystawa główna Rzeczy warszawskie, s. 56). Druga połowa roku upłynęła na przygotowaniach kolejnej części wystawy głównej, która zostanie otwarta w czerwcu 2018 roku. Muzeum udostępni wówczas pozostałe 13 gabinetów wystawy. Realizacja II etapu przyczyni się do poszerzenia oferty kulturalno-edukacyjnej oraz turystycznej Warszawy. Przybliży historię i dziedzictwo kulturalne miasta oraz umożliwi pokazanie unikalnej kolekcji, zgromadzonej w ciągu 80 lat działalności Muzeum. Wystawa w pełnym kształcie będzie prezentowała 7352 rzeczy, wybrane z ponad 300 tysięcy. W poszczególnych gabinetach ekspozycja będzie zmieniana raz na kwartał, co ma służyć wzbogaceniu zestawu udostępnionych przedmiotów. Projekt autorstwa Agnieszki Łańko oraz pracowni PL STUDIO będzie oddawał charakter każdego gabinetu, a także stwarzał przestrzeń kontemplacji dla zwiedzających. W celu udostępnienia wystawy głównej jak najszerszej publiczności rozpoczęliśmy działania związane z zakupem sprzętu i wyposażenia dostosowującego ją do potrzeb osób niewidomych i niesłyszących oraz z niepełnosprawnością intelektualną. Udogodnienia te będą gotowe dla zwiedzających w 2018 roku. Istotne w kontekście dostępności wystawy głównej było także uruchomienie, dzięki współpracy działu z kuratorami i firmą Movitech, audioprzewodników, które cieszą się ogromną popularnością. W 2017 roku zaprezentowaliśmy pierwszą wystawę czasową w nowo wyremontowanych murach Muzeum, Mikrokosmos rzeczy. Publiczne i prywatne życie kolekcji (ZOB. WIĘCEJ Wystawy czasowe, s. 188). Wystawa powstała we współpracy z architektką i producentką Klementyną Świeżewską, pracownią architektoniczną Macieja Siudy, kuratorem Tomaszem Fudalą i artystką Zuzanną Ziółkowską-Hercberg, autorem identyfikacji wizualnej Maciejem Chodzińskim, dzięki wielkiemu zaangażowaniu członków zespołu Działu Organizacji Wystaw i Wydarzeń oraz przy wsparciu Działu Edukacji i Działu Promocji i Komunikacji. Kolejnym ważnym zadaniem działu w 2017 roku była pomoc w produkcji oraz organizacja wernisażu wystawy stałej w Muzeum Farmacji. Wystawa została zaprojektowana przez Wojciecha Cicheckiego i wykonana przez Tomasza Tarnowskiego. Sekcja plastyczna działu była całkowicie odpowiedzialna za współpracę z architektem, aranżację informacji wizualnej wystawy, wykonanie poszczególnych elementów. Wernisaż przygotowała Kamila Hołubowicz we współpracy z Urszulą Kozikowską i Katarzyną Grinberg.

Barbara Domaradzka, fot. Daniel Wymoczył

Produkcja wystaw i projektów artystycznych WYSTAWY STAŁE Wystawa główna Rzeczy warszawskie (ZOB. WIĘCEJ s. 56) Wystawa stała Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej, Res pharmaceuticae (ZOB. WIĘCEJ s. 89) WYSTAWY CZASOWE (ZOB. WIĘCEJ Wystawy czasowe, s. 179–191) Mikrokosmos rzeczy. Publiczne i prywatne życie kolekcji, siedziba główna Muzeum Warszawy Co słychać na Pradze?, Muzeum Warszawskiej Pragi Nowe nabytki Muzeum Warszaw, Muzeum Warszawskiej Pragi Tarchomin ’80, Muzeum Warszawskiej Pragi WYSTAWY POZA SIEDZIBĄ MUZEUM (ZOB. WIĘCEJ s. 192–200) Wystawa zdjęć eksponatów Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej, Galeria W-Z Na miarę Stopy, Centrum Kreatywności, w ramach festiwalu Wawa Design Days Projektowanie oparte na rzemiośle. Buty+, w ramach targów mody Hush Warsaw w ramach Festiwalu Warszawa w Budowie 9: wystawa Plac Defilad: krok do przodu wystawa konkursowa Plac Centralny instalacja zewnętrzna na pl. Defilad: Plac Centralny 1 : 1; Place w Placu; Stanowisko plac projekt Wirtualna Strefa Ekonomiczna program towarzyszący

Barbara Domaradzka

KIEROWNICZKA DZIAŁU ORGANIZACJI WYSTAW I WYDARZEŃ

347

348

Gabinet Archeologiczny, fot. Marcin Czechowicz

349

Pion administracyjny Pion administracyjny odpowiedzialny jest za planowanie i wdrażanie procedur pozwalających na skuteczne i bezpieczne realizowanie statutowej działalności Muzeum w poszczególnych obszarach. Odpowiada za efektywne zarządzanie procesami i kosztami administrowania majątkiem Muzeum, sprawne funkcjonowanie zaplecza administracyjnego i obszarów merytorycznych. Przyjęta struktura organizacyjna Muzeum nakłada na komórki organizacyjne pionu szczególne wymagania w zakresie bezpieczeństwa obiektów i zbiorów, zarządzania nieruchomościami (administrowania budynkami), zapleczem biurowym, flotą samochodową, obszarem informatycznym, sekretariatem, kancelarią i obsługą asystencką organów Muzeum, czyniąc go nieodzownym elementem umożliwiającym funkcjonowanie Muzeum. Głównymi obszarami zadań pionu administracyjnego w 2017 roku były: optymalizacja procesów i kosztów zarządzania majątkiem Muzeum, wprowadzanie rozwiązań procesowych poprzez automatyzację zadań operacyjnych i biurowych, planowanie strategiczne oraz nadzór nad realizacją działań w zakresie bezpieczeństwa Muzeum, obsługi administracyjnej, transportowej i inwestycyjnej.

Jarosław Skarżyński, fot. MW

Jarosław Skarżyński

PEŁNOMOCNIK DYREKTORA DS. ADMINISTRACYJNYCH

Komórki organizacyjne Pionu administracyjnego Dział Obsługi Muzeum Barbara Rosiak KIEROWNIK DZIAŁU

W 2017 roku Dział Obsługi Muzeum realizował zadania regulaminowe. Współpracował z Działem Organizacji Wystaw i Wydarzeń, Działem Marketingu, Działem Promocji i Komunikacji, Działem Logistycznym oraz Działem Edukacji, udzielając wsparcia przy montażu i demontażu wystaw. Był to dla Muzeum okres szczególny. W maju, po kilku latach realizacji, zakończony został projekt modernizacji siedziby głównej Muzeum Warszawy (ZOB. WIĘCEJ Inwestycje, s. 23), 26–28 MAJA otwarto pierwszą część wystawy głównej Rzeczy warszawskie (ZOB. WIĘCEJ s. 56). Pracownicy działu od kwietnia do maja 2017 roku uczestniczyli w pracach porządkowych służących przygotowaniu gabinetów, pomieszczeń biurowych, ciągów komunikacyjnych do użytkowania; pomagali pracownikom merytorycznym przy tworzeniu wystawy głównej; aktywnie uczestniczyli w organizacji weekendu jej otwarcia dla zwiedzających, jak również wspomagali organizację wernisaży dla zaproszonych na otwarcie gości. Od kwietnia do grudnia 2017 roku szeregi działu

zasiliło 21 wysoko wykwalifikowanych opiekunów ekspozycji. Zostali oni przeszkoleni zarówno z zasad przeciwpożarowych, jak i bezpieczeństwa zbiorów muzealnych oraz opieki nad nimi; część z nich, przypisana do wystawy stałej, uczestniczyła w cotygodniowych szkoleniach kuratorskich. Opiekunowie ekspozycji realizowali zadania w zakresie nadzoru i udostępniania wystaw stałych i czasowych, brali czynny udział w organizacji wernisaży, spotkań. Wspierali pracowników merytorycznych oddziałów w organizacji: warsztatów (Muzeum Drukarstwa) i lekcji muzealnych (Centrum Interpretacji Zabytku, Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry).

350

Pion administracyjny

WYSTAWY NADZOROWANE I UDOSTĘPNIANE PRZEZ KWALIFIKOWANYCH OPIEKUNÓW EKSPOZYCJI W 2017 ROKU:

wystawa główna

wystawy stałe

wystawy czasowe

Rzeczy warszawskie

Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej Res pharmaceuticae (także uczestnictwo w pracach przygotowawczych)

siedziba główna Mikrokosmos rzeczy. Publiczne i prywatne życie kolekcji

Centrum Interpretacji Zabytku

Muzeum Drukarstwa Warszawskiego Polska ilustracja książkowa dla dzieci i młodzieży z lat 50–80. XX wieku

Muzeum Ordynariatu WP Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry

Muzeum Warszawskiej Pragi Projekt Praga; Tarchomin’80, Fabryka Sensów Osobistych – FSO2017

Zadania powierzone Działowi Obsługi Muzeum w zakresie obsługi sekretariatu Muzeum oraz obsługi kancelaryjnej zostały wykonane w 2017 roku z należytą starannością. KANCELARIA MUZEUM WARSZAWY W 2017 ROKU ZEWIDENCJONOWAŁA

3220 pism

4276 faktur

1508

informacji o zamiarze dokonania wydatku

1153 umowy

Pracownicy Działu Obsługi Muzeum prowadzili także sekretariat Rady Muzeum oraz przygotowali i obsługiwali jej 5 posiedzeń w 2017 roku. Ponadto uczestniczyli w konferencjach i szkoleniach z zakresu optymalizacji systemu bezpieczeństwa i ochrony zbiorów w muzeach, profesjonalnej obsługi sekretariatu oraz prowadzenia nowoczesnego sekretariatu i kancelarii w administracji publicznej.

351

karty projektów merytorycznych

Pion administracyjny

Dział Logistyczny

Zespół ds. Przeprowadzki złożony z pracowników Działu Logistycznego, wspomagany czasowo przez dwóch pracowników Działu Utrzymania i Serwisowania Technicznego Obiektów, przygotował plan i zrealizował przeprowadzkę ponad 120 pracowników do siedziby głównej. W ramach projektu wykonano zadania polegające na przeprowadzce stanowisk pracy z siedziby tymczasowej przy ul. Jezuickiej 1/3 do siedziby głównej przy Rynku Starego Miasta 28, przeniesieniu biura Oddziału Ordynariatu Polowego do Muzeum Warszawskiej Pragi, przeniesieniu stanowisk pracy części pracowników z oddziałów na Pradze i na Woli oraz z Pałacu Kultury i Nauki do siedziby głównej.

Janusz Kurczak KIEROWNIK DZIAŁU

Działania w zakresie administracyjnym W roku 2017 Dział Logistyczny koncentrował swoje działania wokół kilku najważniejszych zadań, do których należało przygotowanie projektu budżetu stałego i zadaniowego, przeprowadzenie procedur przetargowych i zapytań ofertowych oraz procesu zawierania umów na świadczenie usług i dostawy zaopatrzenia, przeprowadzenie inwentaryzacji majątku w poszczególnych obiektach oraz przygotowanie do zagospodarowania siedziby głównej przy Rynku Starego Miasta. Dział realizował budżet stały w wysokości 2 477 160 zł netto. Prace nad projektem budżetu na 2018 rok zostały zaś rozpoczęte w czerwcu 2017 roku. Określono koszty realizacji zadań stałych ponoszone na utrzymanie wszystkich lokalizacji zarządzanych przez Muzeum. Procedurę opracowania budżetu rozpoczęto od analizy realizacji zadań z roku 2017 oraz diagnozy potrzeb komórek organizacyjnych w zakresie zakupu wyposażenia, materiałów i usług. Z inicjatywy działu został ponadto opracowany projekt budżetu inwestycyjnego zawierający dwie pozycje na łączną kwotę 1,1 mln zł, w tym opis i kosztorys projektu pod nazwą Wdrożenie systemu zarządzania projektem i elektronicznego obiegu dokumentów (1 mln zł zł) oraz 100 tys. zł na wymianę najstarszych komputerów. W 2017 roku przygotowano dokumentację przetargową lub do zapytań ofertowych na kilkanaście wszczętych postępowań na dostawy materiałów i usług. Postępowania dotyczyły różnorodnych zadań realizowanych przez Dział Logistyczny, m.in. świadczenia usług teleinformatycznych, centralnego ogrzewania, zakupu oleju grzewczego do siedziby Muzeum – Miejsca Pamięci Palmiry, wynajem powierzchni w siedzibie w Pałacu Kultury i Nauki, powierzchni magazynowych przy ul. Jagiellońskiej 61, dostawę wody i odprowadzenie ścieków, świadczenie usług konserwacji central telefonicznych, dostawę materiałów biurowych, dostawę tonerów do drukarek, zaopatrzenie pracowników w ubrania robocze i środki ochrony osobistej. Poza działaniami związanymi z procedowaniem i realizacją umów pracownicy Działu Logistycznego odpowiedzialni za sprawy administracyjne zajmowali się sprawami bieżącymi. Należały do nich m.in. uczestnictwo w komisjach inwentaryzacyjnych wyposażenia oddziałów, Muzeum Warszawskiej Pragi i Muzeum Woli, siedzib w Pałacu Kultury i Nauki i przy ul. Jezuickiej 1/3 oraz różnorodne działania związane z codziennym funkcjonowaniem instytucji. Najważniejsze zadania realizowane przez wszystkich pracowników Działu Logistycznego dotyczyły przygotowania siedziby głównej do otwarcia po generalnym remoncie. W ramach Zespołu ds. Wyposażenia siedziby głównej oraz Zespołu ds. Przeprowadzki stale pracowało 6 osób, działania obu zespołów były wspomagane przez pozostałych 9 pracowników. Zespół ds. Wyposażenia przygotował i przeprowadził – we współpracy z kierownikiem projektu i pracownikami odpowiedzialnymi za procedury prawne oraz zamówień publicznych – postępowania przetargowe na dostawę i montaż wyposażenia biurowego oraz do przestrzeni uzupełniających.

Działania w zakresie informatycznym Zespół informatyków odpowiedzialny jest za bieżące funkcjonowanie systemu. Dodatkową aktywność wykazywali w pracy Zespołu ds. przeprowadzki, angażując się w przygotowania stanowisk pracy, konfigurowanie sieci. Ważnym polem ich działalności była praca nad przygotowaniem rozwiązań informatycznych w remontowanych Muzeum Woli i Muzeum Farmacji.

Działania w zakresach transportowym, technicznym i zaopatrzenia Najważniejszym i najbardziej oczekiwanym zadaniem zrealizowanym w 2017 roku było pozyskanie – w formie leasingu – dwóch samochodów, w miejsce bardzo wysłużonych aut dostawczych. Dział dysponuje trzema samochodami, w tym ciężarowym do przewozu zbiorów i dwoma dostawczymi. Łącznie w 2017 roku przejechały ponad 60 000 km. Realizowano kursy na terenie Warszawy oraz do lokalizacji w Palmirach i Pruszkowie, przede wszystkim zaś samochody były wysyłane do przewozu zbiorów na terenie miasta i całej Polski. Ściśle z grafikiem pracy kierowców związana jest aktywność pracowników obsługi technicznej. W 2017 roku byli szczególnie zaangażowani we wsparcie realizacji projektów merytorycznych – wystawy w ramach festiwalu Warszawa w Budowie, wystaw czasowych w Muzeum Warszawskiej Pragi.

Działania w zakresie magazynowym Poza prowadzeniem przez dział magazynu technicznego przy ul. Jagiellońskiej 61 jeden ze specjalistów koordynuje magazyn centralny wydawnictw i materiałów oraz magazyn tonerów do drukarek i magazyn artykułów biurowych. Wiąże się to z odpowiedzialnością materialną oraz koniecznością zapewnienia niezbędnych artykułów ogółowi pracowników Muzeum. Prawidłowość pracy magazyniera jest corocznie sprawdzana na podstawie wyniku inwentaryzacji. Szacunkowa wartość stanu magazynowego magazynu centralnego wynosi około 500 tys. zł.

352

Pion administracyjny

Samodzielne Wieloosobowe Stanowisko ds. Bezpieczeństwa

Stanowisko jest odpowiedzialne za opracowanie dokumentacji organizacyjno-ochronnej. W 2017 roku opracowano roczną analizę stanu zabezpieczenia Muzeum przed pożarem, kradzieżą i innym niebezpieczeństwem wraz z protokołem z rocznego przeglądu stanu zabezpieczeń budowlanych i mechanicznych, w tym sprawdzenia kompletności kluczy, uzupełniono roczną ankietę sprawozdawczą dotyczącą standardów bezpieczeństwa (Statystyka muzeów – NIMOZ), opracowano Plan ochrony dla Muzeum Farmacji oraz zaktualizowano instrukcje bezpieczeństwa pożarowego dla wybranych obiektów.

Edward Nowak KOORDYNATOR

Działalność Samodzielnego Wieloosobowego Stanowiska ds. Bezpieczeństwa jest różnorodna i złożona. Do jego zadań należy zapewnienie bezpieczeństwa osobom przebywającym na terenie Muzeum, współpraca z państwowymi instytucjami (Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów, Państwowa Straż Pożarna, Policja) w zakresie bezpieczeństwa i zarządzania kryzysowego, koordynacja działań zewnętrznej firmy świadczącej usługę ochrony fizycznej Muzeum w zakresie ochrony osób i mienia, aktywne monitorowanie stanu zabezpieczeń Muzeum oraz raportowanie i wnioskowanie działań naprawczych. Domeną działalności stanowiska pozostaje jednak realizacja standardów w zakresie ochrony zbiorów Muzeum zgodnie z obowiązującymi aktami prawnymi m.in. Rozporządzeniem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z 2 września 2014 roku w sprawie zabezpieczania zbiorów muzeum przed pożarem, kradzieżą i innym niebezpieczeństwem grożącym ich zniszczeniem lub utratą. W 2017 roku jednym z kluczowych zadań stanowiska był udział w pracach związanych z finalizacją projektu modernizacji siedziby głównej Muzeum oraz Muzeum Farmacji, a także rozbudowa systemów alarmowych (SSWiN, CCTV) w pozostałych obiektach (Dzielna 7, CIZ). Uczestniczono w odbiorach technicznych i funkcjonalnych elektronicznych systemów zabezpieczeń, kompleksowo wyposażono obiekty w podręczny sprzęt gaśniczy, znaki bezpieczeństwa i informacyjne oraz przenośne zestawy pierwszej pomocy, w tym AED. Pracownicy stanowiska wzięli czynny udział w zabezpieczeniu imprezy otwarcia siedziby głównej, wspomagając pracowników ochrony w zakresie monitorowania systemów alarmowych oraz organizując cykl szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa dla wolontariuszy wspierających organizację wydarzenia. W związku z uruchomieniem nowej siedziby przeprowadzono cykl szkoleń dla pracowników w zakresie: standardów bezpieczeństwa w placówkach muzealnych, zasad ochrony przeciwpożarowej, procedur postępowania przy udzielaniu pierwszej pomocy oraz obsługi automatycznego defibrylatora zewnętrznego AED (z udziałem wykwalifikowanych ratowników medycznych). Stanowisko zainicjowało również organizację świadomościowego szkolenia antyterrorystycznego dla pracowników, którego prelegentem był niezależny ekspert ds. zagrożeń terrorystycznych. Jednym z ważniejszych zadań stanowiska jest organizacja systemu bezpieczeństwa w Muzeum przy udziale pozostałych pracowników, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi. Konsultowano wyznaczenie pracowników do udzielania pierwszej pomocy, zwalczania pożarów, ewakuacji osób (z uwzględnieniem specjalnego zespołu do pomocy osobom niepełnosprawnym) oraz określenie założeń do ewakuacji na wypadek alarmu pożarowego lub innych sytuacji nadzwyczajnych. Przeprowadzono praktyczne sprawdzenie organizacji i warunków ewakuacji przy asyście funkcjonariuszy z jednostki ratowniczo-gaśniczej PSP, których zapoznano również z układem funkcjonalno-przestrzennym obiektu oraz zamontowanymi systemami i innymi środkami ochrony.

Samodzielne Jednoosobowe Stanowisko ds. Archiwum Zakładowego Mirosław Zwierzchowski

W 2017 roku Jednoosobowe stanowisko ds. Archiwum Zakładowego swoją działalność opierało na realizacji zaleceń pokontrolnych Archiwum Państwowego w Warszawie z 4 grudnia 2015 roku. Realizując punkt 2 i 3 zaleceń pokontrolnych Archiwum Państwowego w Warszawie, które są w trakcie wykonywania od stycznia 2016 roku, komórki organizacyjne Muzeum Warszawy zdają uporządkowaną dokumentację do Archiwum Zakładowego do 2015 roku. W styczniu 2017 roku, wypełniając punkt 5 zaleceń pokontrolnych, przekazano 332 jednostek archiwalnych, tj. 4,95 mb z lat 1945–2006, stanowiący dopływ do zespołu nr 72/195 o nazwie Muzeum Historyczne m.st. Warszawy. Kontynuowane są prace nad uporządkowaniem i zewidencjonowaniem dokumentacji przekazanej do archiwum w stanie nieuporządkowanym i bez spisów zdawczo-odbiorczych, zgodnie z punktem 4 zaleceń Archiwum Państwowego w Warszawie. W związku z powyższym uporządkowano i przygotowano do zdania do APW materiały archiwalne aktowe z lat 1870–2015 wytworzone przez Muzeum Historyczne m.st. Warszawy i Muzeum Warszawy (294 jednostki archiwalne) oraz następny dopływ materiałów akt osobowych z lat 1933–2007 (22 jednostki archiwalne). W lutym br. zgodnie z zarządzeniem nr 4/2017 Dyrektora Muzeum Warszawy z 28 lutego 2017 roku archiwum nadzorowało kontrolę w sprawie stosowania i przestrzegania postanowień-zarządzeń wprowadzających zasady przechowywania i archiwizacji dokumentów związanych z projektami dofinansowanymi z funduszy europejskich. 26 kwietnia 2017 złożono obszerne sprawozdanie z kontroli, w którym odniesiono się do zaleceń wykonania przez komórki organizacyjne z poprzedniej kontroli przeprowadzonej na przełomie 2015 i 2016 roku. W maju 2017 roku archiwum zmieniło pomieszczenie w siedzibie na ul. Jezuickiej, zajmuje obecnie dwa pomieszczenia zaadaptowane na potrzeby archiwum zakładowego i spełniające wymagania dotyczące przechowywania dokumentacji w postaci papierowej. Tym samym został wykonany punkt 6 zaleceń pokontrolnych APW. W drugiej połowie roku trwały prace nad porządkowaniem akt osobowych w liczbie 711 jednostek przejętych z Działu Kadr podczas skontrum, które odbyło się w 2014 roku. Pod koniec 2017 archiwum wystąpiło do Archiwum Państwowego w Warszawie z wnioskiem na brakowanie dokumentacji niearchiwalnej w ilości 12,25 mb.

353

354

Dzieje kamienic, fot. Marcin Czechowicz

355

Finanse Wszystkie przedsięwzięcia podejmowane przez Muzeum w 2017 roku, a ściśle przez jego Dyrekcję wraz z zespołem pracowników, opisane w Sprawozdaniu Muzeum – otwarcie siedziby głównej wraz z I etapem nowej wystawy stałej, przeprowadzka biur administracyjnych na Rynek Starego Miasta, zakupy muzealiów, prowadzone procesy: digitalizacji zbiorów, konserwacji muzealiów oraz ich prezentacja w nowej odsłonie w zmodernizowanych wnętrzach, organizacja nowych wystaw w oddziałach Muzeum, wydawnictwa, konferencje – miały swoje odzwierciedlenie w budżecie instytucji, a ich realizacja była oparta na przyjętych zasadach finansowo-księgowych. Skomplikowany język finansów został w kolejnym, minionym roku budżetowym przełożony i wykorzystany jako narzędzie komunikacji działu finansowego z pracownikami realizującymi program merytoryczny instytucji. Wprowadzone rozwiązania finansowe, oparte na zarządzaniu projektami jako płaszczyzną współpracy i komunikacji finansów z działami merytorycznymi Muzeum, sprawdziły się. Działania statutowe, do których wypełniania Muzeum zostało powołane, oraz dotacje inwestycyjne zrealizowaliśmy zgodnie z przyjętym planem rzeczowo-finansowym zatwierdzonym przez jego organizatora, Biuro Kultury Urzędu m.st. Warszawy. Plan merytoryczny na 2017 rok zakładał realizację 62 przedsięwzięć w ciągu 12 miesięcy. Został on przekroczony w pozytywnym znaczeniu, gdyż z powodzeniem wykonaliśmy i rozliczyliśmy 66 zadań. Każde działanie merytoryczne zostało sparametryzowane – dostało swój unikalny numer księgowy, będący jednocześnie numerem projektu, otrzymało przypisaną kwotę środków finansowych, wyznaczono czas jego realizacji, w niektórych przypadkach również odrębny rachunek bankowy. Przyjęte rozwiązania finansowe oraz sposób ich procedowania okazały się skuteczne, o czym świadczy realizacja otrzymanych środków publicznych w ciągu jednego roku budżetowego. Komunikacja pomiędzy pracownikami finansów a pracownikami realizującymi projekty merytoryczne była ułatwiona dzięki stosowanym rozwiązaniom, uzgodnionym i spisanym w Polityce rachunkowości. Zarówno nowe projekty merytoryczne: wystawy w Muzeum Warszawskiej Pragi, budowa nowej wystawy stałej w Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej, otwarcie siedziby głównej i I etapu wystawy głównej w staromiejskich kamienicach, publikacje, m.in. 20 rzeczy o Warszawie, książka dedykowana absolwentom warszawskich szkół, jak i kontynuacje działań z lat poprzednich: Dyplomy dla Warszawy, Notacje z żołnierzami Armii Krajowej oraz Polskich Sił Zbrojnych zostały zrealizowane zgodnie z przyjętymi zasadami merytorycznymi i finansowymi. Powiększanie kolekcji Muzeum poprzez zakupy muzealiów – z największych warto wymienić pozyskanie kolekcji projektów warsztatowych z warszawskiej wytwórni Braci Łopieńskich oraz kolekcji tkanin i projektów tkanin żakardowych Zofii Matuszczyk-Cygańskiej z Warsztatów Tkackich Spółdzielni Artystów „Ład”, przyjmowanie darów powiększających kolekcję rzeczy warszawskich oraz ich wycena przez powołaną do tego komisję ds. gromadzenia i wyceny zbiorów bezpośrednio wpłynęły

356

Krystyna Salamonik-Latos, fot. MW

W 2017 ROKU PION FINANSOWY ZEWIDENCJONOWAŁ

10 880 dokumentów księgowych, W TYM

3678 dokumentów zakupowych

1563 dokumenty sprzedażowe

449 delegacji

252 rachunki cywilnoprawne

1206 wyciągów bankowych

36 raportów kasowych

643 dokumenty proste

3053 dokumenty magazynowe

Finanse

na powiększenie majątku Muzeum, prezentowanego w aktywach naszego bilansu. Realizacja projektów merytorycznych była możliwa dzięki podstawowemu źródłu finansowania Muzeum – dotacji podmiotowej na działania statutowe. Równolegle ze wspomnianymi działaniami w 2017 roku w Muzeum Warszawy zrealizowano również liczne przedsięwzięcia finansowane z dodatkowych źródeł, w ramach uzyskanych dotacji celowych, m.in. od organizatora – Biura Kultury, z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego oraz z Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów. Łącznie 25 projektów, wśród których można wymienić: modernizację siedziby głównej i związane z nią bezpośrednio zakupy inwestycyjne (największe dotacje celowe), przygotowanie filmu dokumentalnego, zakup zabytkowych samochodów, modernizację oddziałów Muzeum Woli oraz Muzeum Farmacji, poprawę warunków funkcjonowania W Muzeum – Miejscu Pamięci Palmiry, współorganizację festiwalu Warszawa w budowie, realizację projektów w Muzeum Warszawskiej Pragi, kierowanych do lokalnej społeczności i związanych z rewitalizacją tej strony miasta oraz ginącymi zawodami, funkcjonującymi jeszcze na Pradze, o których wiedzę próbujemy przekazać młodym pokoleniom podczas praktycznych warsztatów z praskimi rzemieślnikami.

Wielowątkowość podjętych i zakończonych z sukcesem działań opiewa na wielkość przepływów finansowych na poziomie 100 mln zł w 2017 roku. Warto odnieść wagę zrealizowanych przedsięwzięć merytorycznych i artystycznych do spraw finansowych, gdyż wkład całego zespołu pracowników Muzeum w budowanie świadomości społecznej o fenomenie Warszawy – mimo trudności wynikającej ze skomplikowanego świata finansów, opierającego się w dużej mierze na wartościach liczbowych, a także ustawach i przepisach prawnych – jest osiągany. Przejawia się to coraz większym zainteresowaniem naszym Muzeum wśród zwiedzających i rosnącą frekwencją. Świadomość pracowników w powyższym zakresie jest niezbędna do podsumowania całości przedsięwzięć oraz zamknięcia ich wraz z minionym rokiem. Od narzędzi kontrolingowych, takich jak budżet oraz oddolny sposób jego tworzenia, system raportowania, zarządzanie projektowe, budżety zadaniowe, zależy zarówno kondycja ogółu projektów, jak i każdego z osobna. Transparentność zasad i reguł, precyzyjne sparametryzowanie odpowiedzialności i uprawnień, a przede wszystkim uwypuklenie znaczenia bieżącej współpracy między pionami Muzeum oraz zastosowanie tej współpracy w praktyce pozwoliły osiągnąć lepszą jakość zarządzania instytucją. Założony cel na 2017 rok został osiągnięty dzięki wprowadzonym rozwiązaniom. Krystyna Salamonik-Latos GŁÓWNA KSIĘGOWA

25 434 362,57 zł

Modernizacja i zakupy inwestycyjne – Muzeum Warszawy przy Rynku Starego Miasta

2 756 996,08 zł

Modernizacja, konserwacja oraz digitalizacja obiektów zabytkowych siedziby głównej Muzeum Warszawy przy Rynku Starego Miasta w Warszawie

dotacja inwestycyjna

28 191 358,65 zł dotacja z Biura Kultury Urzędu m.st. Warszawy

dotacja celowa

413 817,90 zł środki własne

Wydatki brutto zrealizowane w roku 2017 w ramach projektu OdNowa

9 983 165,05 zł

38 813 748,14 zł

dotacja z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego

225 406,54 zł dotacja z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego

357

Modernizacja, konserwacja oraz digitalizacja obiektów zabytkowych siedziby głównej Muzeum Warszawy przy Rynku Starego Miasta w Warszawie Modernizacja, konserwacja oraz digitalizacja obiektów zabytkowych siedziby głównej Muzeum Warszawy przy Rynku Starego Miasta w Warszawie FWD cz. b: Rzeczy w muzeum – seminarium, wizyty studyjne, publikacja

1 497 475,97 zł

ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego

8 485 689,08 zł

ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego

33 811,12 zł

ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego

191 595,42 zł

ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego

Finanse

Majątek Majątek w 2017 roku 70 787 261,11 zł

Wydatki majątkowe w 2017 roku 27 131 937,61 zł

Zrealizowane wydatki majątkowe

Zrealizowane wydatki na muzealia

na zakup środków trwałych

Zrealizowane wydatki na zbiory biblioteczne

Zrealizowane wydatki majątkowe na zakup

11 562,33 zł

wartości niematerialnych i prawnych

603 227,26 zł

25 796 829,53 zł

720 318,49 zł

ze środków

z otrzymanych dotacji

ze środków

z otrzymanych dotacji

ze środków

własnych

W TYM

własnych

393 979,60 zł

własnych

dotacji

209 247,66 zł

W TYM

0,00 zł

11 562,33 zł

192 797,93 zł

z dotacji z funduszy EOG i NMF oraz Biura Kultury Urzędu m.st. Warszawy 25 451 031,60 zł

z dotacji MKiDN – remont Muzeum Farmacji 153 000,00 zł

z otrzymanych

z otrzymanej dotacji norweskiej

z otrzymanej dotacji

ze środków własnych

i Biura Kultury

Biura Kultury

29 502,44 zł

539 816,05 zł

– realizacja filmu Uratowane z potopu 151 000,00 zł

z dotacji z funduszy EOG i NMF oraz Biura Kultury Urzędu m.st. Warszawy 225 379,60 zł

z dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego

zakup kolekcji projektów warsztatowych warszawskiej wytwórni Bracia Łopieńscy 54 100,00 zł

z dotacji Biura Kultury Urzędu m.st. Warszawy – zakup samochodów zabytkowych 88 000,00 zł

zakup kolekcji tkanin żakardowych 26 500,00 zł

358

Finanse

Otrzymany

Nakłady na inwestycje

Nakłady na muzealia

Nakłady na inwestycje i muzealia

w latach 2014–2016, przyjęte w 2017 roku

w 2016 roku, przyjęte w 2017 roku

w 2017 roku, nieprzyjęte do ewidencji

majątek

25 386 845,46 zł

15 012,00 zł

1 690 695,99 zł

16 562 770,05 zł

z dotacji z funduszy EOG i NMF oraz Biura Kultury Urzędu m.st. Warszawy 166 504,10 zł

ze środków własnych

z otrzymanych dotacji

aktualizacja wyceny

muzealia

63 491,91 zł

1 627 204,08 zł

muzealiów

177 263,00 zł

W TYM

16 385 507,05 zł

z dotacji Biura Kultury Urzędu m.st. Warszawy – II etap wystawy 269 656,10 zł

359

z dotacji Biura Kultury Urzędu m.st. Warszawy – remont Muzeum Woli 740 316,71 zł

z dotacji Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego 450 727,17 zł

Finanse

Przychody ze sprzedaży

Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów 1 168 037,67 zł Zmiana stanu produktów –157 928,54 zł

Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi 35 124 588,27 zł

W TYM

Dotacje organizatora Muzeum Warszawy (Urząd m.st. Warszawy) na działalność bieżącą 25 738 659,97 zł Pozostałe dotacje i przychody na działalność statutową 8 375 819,17 zł

PRZYCHODY ZE SPRZEDAŻY NETTO

39,41%

16,52%

9,09%

Amortyzacja 5 132 221,36 zł Zużycie materiałów i energii 3 399 807,56 zł

7,43%

Usługi obce 9 607 376,99 zł Podatki i opłaty 190 482,72 zł

7,41%

Wynagrodzenia 15 793 351,54 zł Koszty działalności operacyjnej 39 075 146,55 zł

Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia 3 142 486,71 zł

6,80%

Pozostałe koszty rodzajowe 1 597 689,40 zł Wartość sprzedanych towarów i materiałów 211 730,27 zł

Pozostałe przychody operacyjne 4 962 244,06 zł

Dotacje na środki trwałe 4 862 089,93 zł

6,20%

5,91%

Inne przychody operacyjne 100 154,13 zł

1,23% Pozostałe koszty operacyjne 75 871,86 zł Przychody finansowe 16 275,25 zł

SUMA

Koszty finansowe 5 631,58 zł Zysk brutto 946 457,59 zł Podatek dochodowy 0,00 zł Zysk netto 946 457,59 zł

360

bilety wstępu 460 328,06 zł

wydawnictwa i publikacje 192 913,06 zł

pozostałe 106 175,63 zł

wynajem powierzchni 86 818,16 zł

towary komisowe 86 527,71 zł

materiały muzealne 79 461,73 zł

lekcje muzealne 72 411,68 zł

projekcje filmowe 69 047,66 zł

zwiedzanie z przewodnikiem 14 353,98 zł

1 168 037,67 zł

Finanse

Dotacje ROZLICZENIE MERYTORYCZNE/ FINANSOWE

DOTACJA ZREALIZOWANA

WKŁAD WŁASNY

Modernizacja kamienic Muzeum Warszawy W TYM: umowa z Biurem Kultury, inwestycyjna umowa z Biurem Kultury bieżąca umowa z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego umowa z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego, FWD cz. B

38 399 930,24 zł

0,00 zł

25 434 362,57 zł 2 756 996,08 zł 9 983 165,05 zł 225 406,54 zł

0,00 zł 0,00 zł 0,00 zł 0,00 zł

Joanna Dudelewicz

Modernizacja Muzeum Woli W TYM: umowa z Biurem Kultury, inwestycyjna umowa z Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Mazowieckiego

1 268 043,87 zł

0,00 zł

Joanna Dudelewicz

783 328,91 zł 484 714,96 zł

0,00 zł 0,00 zł

Dorota Wyrębek

395 549,72 zł

0,00 zł

Joanna Dudelewicz

Ida Skrzeszewska

Kamila Hołubowicz

Joanna Trytek

331 677,00 zł 63 872,72 zł

0,00 zł 0,00 zł

Julia Kern-Protassewicz

Dorota Wyrębek

Marta Krakowska

Agnieszka Zemlak

1 322 661,33 zł

0,00 zł

Kamila Hołubowicz

Joanna Trytek

Julia Kern-Protassewicz

Dorota Wyrębek

NAZWA ZADANIA

Realizacja II etapu wystawy głównej Muzeum Warszawy W TYM: umowa z Biurem Kultury, inwestycyjna umowa z Biurem Kultury, bieżąca Otwarcie Muzeum Warszawy umowa z Biurem Kultury, bieżąca

Marta Krakowska Dorota Wyrębek Agnieszka Zemlak

Marta Krakowska Agnieszka Zemlak

Ida Skrzeszewska

Festiwal Warszawa w budowie umowa z Biurem Kultury, bieżąca

948 985,34 zł

0,00 zł

Modernizacja wystawy w Muzeum Farmacji umowa z Narodowym Instytutem Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów

153 000,00 zł

110 345,16 zł

Klementyna

Julia Kern-Protassewicz

Świeżewska Magdalena Zoń

Realizacja filmu dokumentalnego Uratowane z potopu umowa z Biurem Kultury, inwestycyjna

151 000,00 zł

Strażnik podwórka umowa z Biurem Kultury, bieżąca

100 000,00 zł

Zakup samochodów zabytkowych dla Muzeum Warszawy umowa z Biurem Kultury, inwestycyjna

Barbara Domaradzka

0,00 zł

10 000,00 zł

Kamila Hołubowicz

Michał Tański

Teresa Krupa

Magdalena Zoń

Radosław Adamski

Michał Tański

Dorota Wyrębek

Magdalena Zoń

Ewa Kalnoj-Ziajkowska Magdalena Zoń

89 760,00 zł

0,00 zł

Tomasz Pruszak Dorota Wyrębek

85 000,00 zł

39 000,00 zł

Teresa Krupa

Poprawa warunków funkcjonowania Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry umowa z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego

80 000,00 zł

20 670,00 zł

Teresa Krupa

Zakup kolekcji projektów warsztatowych warszawskiej wytwórni Bracia Łopieńscy umowa z Narodowym Instytutem Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów

54 100,00 zł

Wokół rewitalizacji – warsztaty umowa z Narodowym Instytutem Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów

39 000,00 zł

14 000,00 zł

33 983,29 zł

0,00 zł

Między miastem a dworem. Badania archeologiczne placu Zamkowego umowa z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Rewitalizacja – wspólna sprawa umowa z Biurem Kultury, bieżąca

Magdalena Zoń

Zbigniew Polak Magdalena Zoń

Joanna Maldis

13 906,75 zł

Teresa Krupa

Magdalena Zoń

Tomasz Pruszak Ewa Kalnoj-Ziajkowska Magdalena Zoń Maciej Malinowski Magdalena Zoń

Zakup kolekcji tkanin żakardowych umowa z Narodowym Instytutem Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów

26 500,00 zł

7 038,75 zł

Teresa Krupa

Projektowanie oparte na rzemiośle umowa z Biurem Kultury, bieżąca

17 098,95 zł

5 000,00 zł

Katarzyna Chudyńska-Szuchnik

Świętuję na Pradze umowa z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego

15 886,32 zł

5 500,00 zł

Wizyta studyjna przedstawicieli Muzeum w czterech instytucjach norweskich umowa z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego

13 673,00 zł

SUMA:

Magdalena Zoń

Magdalena Zoń Anna Mizikowska

Magdalena Zoń

Teresa Krupa

0,00 zł

Anna Mizikowska Teresa Krupa

43 194 172,06 zł

361

225 460,66 zł

Magdalena Zoń

Finanse

Pozyskiwanie dotacji Rok 2017 był czasem intensywnych działań Samodzielnego Stanowiska ds. Pozyskiwania Dotacji, związanych z rozliczaniem dotacji celowych otrzymanych w latach ubiegłych, oraz pozyskiwaniem nowych środków na realizację zadań Muzeum. Pomyślnie rozliczono zrealizowane projekty, wszystkie złożone wnioski aplikacyjne otrzymały zaś dofinansowanie. Stanowisko przygotowało dziewięć raportów z realizacji dofinansowanych zadań,z czego cztery raporty z osiągniętych efektów za 2016 rok, zgodnie z zarządzeniem nr 1414/2015 Prezydenta m.st. Warszawy w sprawie obowiązków sprawozdawczych, koordynacyjnych i monitoringowych związanych z realizacją projektów dofinansowanych ze środków unijnych, i cztery raporty służące rozliczeniu zadań dofinansowanych ze środków MKiDN. Rozliczenie wszystkich projektów zostało zaakceptowane przez jednostki zarządzające funduszami. W drugiej połowie 2017 roku stanowisko rozpoczęło prace nad wnioskami aplikacyjnymi do MKiDN na 2018 rok: rozesłało regulaminy i wnioski wzorcowe do potencjalnych kierowników projektów wraz z określeniem terminu przygotowania informacji niezbędnych do aplikacji; organizowało spotkania robocze; uczestniczyło w komisjach zakupów; weryfikowało opinie eksperckie; weryfikowało i uzupełniało informacje przesyłane przez pracowników merytorycznych; opracowywało ostateczne wersje i załączniki do wniosków aplikacyjnych. W ciągu roku stanowisko udzielało również konsultacji, monitorowało źródła i przesyłało informacje pracownikom zainteresowanym pozyskaniem dodatkowych środków na konkretne cele. Zostały przygotowane propozycje zadań do projektu budżetu Muzeum na rok następny, o dofinansowanie których Muzeum będzie się ubiegać w 2018 roku. Teresa Krupa

SAMODZIELNE WIELOOSOBOWE STANOWISKO DS. POZYSKIWANIA DOTACJI

Projekty zrealizowane dzięki dofinansowaniu ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego W 2017 roku w wyniku działań stanowiska do MKiDN złożono sześć wniosków aplikacyjnych, których zakres przedmiotowy był bardzo szeroki: od wydania kolejnego tomu publikacji z serii Archeologia dawnej Warszawy, przez modernizację wystawy stałej Muzeum Farmacji, po zakup kolekcji. Dofinansowanie uzyskały wszystkie wnioskowane projekty. W pierwszej połowie roku wnioski aplikacyjne zostały zaktualizowane pod względem budżetu i harmonogramu działań – stanowisko koordynacyjnie wspierało ich realizację.

362

Teresa Krupa, fot. MW

Finanse

Zakup kolekcji tkanin i projektów tkanin żakardowych

Poprawa warunków funkcjonowania Muzeum – Miejsca Pamięci Palmiry, oddziału Muzeum Warszawy, w tym otaczającej przestrzeni

PROGRAM: Kolekcje

muzealne 2017 CAŁKOWITY KOSZT ZADANIA: 33 538,75 zł KWOTA PRZYZNANEJ DOTACJI: 26 500 zł

PROGRAM: Wspieranie samorządowych instytucji kultury – opiekunów miejsc pamięci 2017 CAŁKOWITY KOSZT ZADANIA: 100 670,19 zł KWOTA PRZYZNANEJ DOTACJI: 80 000 zł

Zakup do zbiorów unikatowej kolekcji pięciu tkanin i dziewięciu projektów tkanin żakardowych autorstwa Zofii Matuszczyk-Cygańskiej od jej spadkobierców. Dokonany zakup zapobiegł rozproszeniu obiektów oraz pozwolił zaprezentować je na wystawie czasowej Nowe nabytki Muzeum Warszawy (ZOB. WIĘCEJ Wystawy czasowe, s. 183), popularyzować w specjalnej ofercie edukacyjnej i udostępnić badaczom.

Zadanie obejmowało m.in. kontynuację prac z 2016 roku dotyczących poprawy funkcjonowania przestrzeni wokół Muzeum. W wyniku jego realizacji zabezpieczono osuwającą się ziemną skarpę oraz szklane tubusy, poddano konserwacji 33 obiektów ze zbiorów martyrologicznych, zakupiono wyposażenie, m.in. sprzęt nagłaśniający (ZOB. WIĘCEJ Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry, s. 110).

Zakup kolekcji projektów warsztatowych warszawskiej wytwórni Bracia Łopieńscy

Modernizacja wystawy w Muzeum Farmacji, oddziale Muzeum Warszawy

PROGRAM: Kolekcje

muzealne 2017 006,75 zł KWOTA PRZYZNANEJ DOTACJI: 54 100 zł CAŁKOWITY KOSZT ZADANIA: 68

PROGRAM: Wspieranie

działań muzealnych 2017 245,16 zł KWOTA PRZYZNANEJ DOTACJI: 153 000 zł CAŁKOWITY KOSZT ZADANIA: 305

Zakup do zbiorów wyjątkowego zespołu 78 projektów warsztatowych wytwórni Bracia Łopieńscy. Włączenie projektów do zbiorów Muzeum zapobiegło ich fizycznej degradacji i rozproszeniu oraz zapewniło upublicznienie, m.in. w formie wystawy czasowej Nowe

Przygotowanie nowej wystawy stałej Muzeum Farmacji im. mgr farm. Antoniny Leśniewskiej Res pharmaceuticae oraz towarzyszącego jej dwujęzycznego katalogu (ZOB. WIĘCEJ s. 89 i 326).

nabytki Muzeum Warszawy (ZOB. WIĘCEJ Wystawy czasowe, s. 183).

Projekt badawczy i popularyzatorski Archiwum Historii Mówionej Świętuję na Pradze PROGRAM: Kultura

Publikacja Między miastem a dworem. Badania archeologiczne placu Zamkowego w Warszawie w latach 1977–1983 (projekt dwuletni)

CAŁKOWITY KOSZT ZADANIA: 20

PROGRAM: Dziedzictwo

ludowa i tradycyjna 2017 410,87 zł KWOTA DOTACJI: 15 886,32 zł

kulturowe zabytków archeologicznych CAŁKOWITY KOSZT ZADANIA W ROKU 2017: 132 097,98 zł KWOTA PRZYZNANEJ DOTACJI: 85 000 zł PRIORYTET: Ochrona

Pozyskanie wśród najstarszych mieszkańców Pragi nagrań historii mówionej ze szczególnym uwzględnieniem charakterystycznych dla lokalnej społeczności sposobów obchodzenia świąt kościelnych, narodowych, rodzinnych, zwyczajowych. Z opracowanych nagrań powstała wystawa czasowa Świętuję na Pradze (ZOB. WIĘCEJ Wystawy czasowe, s. 191).

Wydanie IV tomu z serii „Archeologia dawnej Warszawy”, skierowanej do archeologów i miłośników historii Warszawy. W publikacji zawarto wyniki badań archeologicznych, jednocześnie zweryfikowano wcześniejsze ustalenia dotyczące odsłoniętych reliktów dawnej zabudowy miasta (ZOB. WIĘCEJ Wydawnictwa, s. 319).

363

364

Gabinet Widokรณw Warszawy, fot. Marcin Czechowicz

365

Frekwencja 2017

23 977

21 826 20 544 19 542 17 891

17 315

17 644

17 354

10 530 8548

6139 4607

styczeń

luty

marzec

kwiecień

maj

czerwiec

lipiec

sierpień

FREKWENCJA W MUZEUM WARSZAWY

185 917 osób

366

wrzesień

październik

listopad

grudzień

Frekwencja

FREKWENCJA W SIEDZIBIE GŁÓWNEJ PRZY RYNKU STAREGO MIASTA

FREKWENCJA W MUZEUM FARMACJI IM. MGR FARM. ANTONINY LEŚNIEWSKIEJ

styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień 0

2613

6295

7917

7669

7159

7100

5539

5523

styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień 0

106

663

794

1016

587

FREKWENCJA W MUZEUM DRUKARSTWA

styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień

FREKWENCJA W MUZEUM ORDYNARIATU POLOWEGO

styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień

FREKWENCJA W MUZEUM – MIEJSCU PAMIĘCI PALMIRY

styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień

FREKWENCJA W MUZEUM WARSZAWSKIEJ PRAGI

styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień

FREKWENCJA W MUZEUM WOLI

FREKWENCJA W KORCZAKIANUM

384

640

497

1772

568

690

547

2334

525

808

1189

2656

449

1132

1910

3303

1215

2091

2319

4037

3448

1452

1952

2408

700

695

1727

2557

574

1475

1700

2545

493

721

2346

3408

601

2273

4290

4079

610

492

2674

4829

445

763

807

14581

styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień 105

240

229

247

170

styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień 132

257

1083

513

643

846

895

1073

698

1009

959

318

styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień FREKWENCJA W CENTRUM INTERPRETACJI ZABYTKU 923 1242 1912 2884 4151 2725 2976 1962 1860 1680 1235 953

FREKWENCJA W BARBAKANIE

FREKWENCJA W PAWILONIE WARSZAWA

styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień 0

3236

348

424

317

296

styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień 154

155

117

367

49 815 3195

osób

10 012

osób

13 232

osób

21 958

osób

48 509

osób

1059

osób

8426

osób

24 503 4621 587

osób

KONCEPCJA I OPRACOWANIE REDAKCYJNE

Julia Odnous, współpraca Małgorzata Mycielska, Agnieszka Rasmus-Zgorzelska na podstawie materiałów przygotowanych przez pracowników Muzeum Warszawy ZDJĘCIA (JEŚLI NIE PODPISANO INACZEJ)

Adrian Czechowski, Mikołaj Kalina, Grażyna Kułakowska, Michał Matyjaszewski, Andrei Niakrasau, Igor Oleś / Muzeum Warszawy POSTPRODUKCJA ZDJĘĆ OBIEKTÓW MUZEALNYCH

Eliza Kowalska

ORAZ DZIĘKI UPRZEJMOŚCI:

Ewy Behrens, Krystyny Lipki-Sztarbałło, Office Plus, Anny Piwowar, Warexpo, Jacka Wiśniewskiego, Daniela Wymoczyła PROJEKT GRAFICZNY, SKŁAD I PRZYGOTOWANIE DO DRUKU

Anna Piwowar KOREKTA

Urszula Drabińska KOORDYNACJA

Małgorzata Mycielska Copyright © Muzeum Warszawy Copyright © Ewa Behrens, fot. na s. 139–140 Copyright © Krzysztof Kamiński/Office Plus, fot. na s. 292, 342 Copyright © Maciej Kruger/Warexpo, fot. na s. 81 Copyright © Krystyna Lipka-Sztarbałło, fot. na s. 148 Copyright © Anna Piwowar, fot. na s. 323 Copyright © Jacek Wiśniewski, fot. na s. 119, 127, 181 Copyright © Daniel Wymoczył, fot. na s. 347 ISBN: ISBN 978-83-65777-57-7 WYDAWCA

Muzeum Warszawy Warszawa 2018 Książka złożona krojem Liberation NAKŁAD

800 egz. DRUK

Drukarnia Akapit, ul. Węglowa 3, 20-481 Lublin