V4 PROEFEXAMEN MICRO-ECONOMIE

SCHOOLEXAMEN MICRO-ECONOMIE Economie 4V – JUNI 2018

Dit schoolexamen bestaat uit 18 vragen waar je in totaal 35 punten mee kunt verdienen. Het aantal punten dat per vraag kan worden behaald staat consequent tussen haakjes achter de desbetreffende vraag. Noteer bij iedere vraag je berekening en/of motivatie, enkel het antwoord levert per definitie geen punten op. Het is bij deze toets uitsluitend toegestaan gebruik te maken van een normaal rekenapparaat, een grafisch rekenapparaat is verboden.

4V – SCHOOLEXAMEN MICRO-ECONOMIE 2017-2018

Subsidie of lastenverzwaring? (10p) Eén van de dossiers waar lokale politici tegenwoordig het meest mee worstelen is dat van de woonlasten in grote steden. De huur van een gemiddelde huurwoning is in de meeste grote steden de laatste tien jaar harder gestegen dan de inkomens, waardoor gezinnen een steeds groter deel van hun inkomen kwijt zijn aan woonlasten. Volgens economen heeft dit negatieve consequenties voor ondernemers in grote steden.

Q1

Leg uit op welke manier ondernemers in grote steden last hebben van de stijgende woonlasten van gezinnen in grote steden. (2p)

Een van de manieren om het probleem van stijgende woonlasten te lijf te gaan is het verstrekken van een huurtoeslag aan huurders. In Nederland gaan er stemmen op om iedere huurder een maandelijkse toeslag te geven van € 100. Het idee is dat op die manier de woonlasten voor gezinnen makkelijker te dragen zijn.

Een onderzoeker bestudeert de effecten van het voorgestelde beleid middels het volgende model.

Qv = -0,5P + 7 Qvt = -0,5P + 7,5 Qa = P – 2 Qv  vraag naar huurwoningen zonder huurtoeslag ( 100.000) Qvt = vraag naar huurwoningen met huurtoeslag (x 100.000) Qa  aanbod van huurwoningen ( 100.000) P  huur per maand ( € 100) In de conclusie van het onderzoek stelt de onderzoeker dat de huurtoeslag de woonlasten als percentage van het inkomen weliswaar verlaagt, maar dat een groot deel van de huurtoeslag via huurverhogingen ook bij de verhuurder terecht komt.

Q2

Hoeveel procent van de maandelijkse huurtoeslag komt terecht bij de verhuurder?

Motiveer je antwoord met een berekening. (2p)

Om huurverhogingen te voorkomen adviseert de onderzoeker om een subsidie van € 100 per maand per huurwoning te verstrekken aan de verhuurders. Deze kunnen hierdoor hun woningen tegen een lagere prijs verhuren. Het nadeel van een subsidieregeling is dat er een maatschappelijk welvaartsverlies ontstaat.

Indien de overheid besluit tot een subsidieregeling ontstaat de volgende aanbodfunctie.

Qa = P – 1 Qa  aanbod van huurwoningen ( 100.000) P  huur per maand ( € 100) De bron in de uitwerkbijlage geeft inzicht in (een deel van) de gevolgen van de subsidieregeling voor verhuurders.

Q3

In de bron ontbreken drie waarden op de assen die achtereenvolgens met a, b en c zijn aangegeven. Gebruik de gegevens uit de opdracht om de getallen te berekenen die bij deze getallen horen. (3p)

4V – SCHOOLEXAMEN MICRO-ECONOMIE 2017-2018

Q4

Arceer in de figuur op de uitwerkbijlage het welvaartsverlies dat ontstaat bij de subsidieregeling. (1p)

Volgens een lokale politicus is er een oplossing voor het probleem dat voor de overheid veel goedkoper is. “De overheid moet direct ingrijpen op de markt voor huurwoningen, ik stel voor een maximumprijs te introduceren van € 500 per maand. Dat is een stuk goedkoper dan die dure plannen met toeslagen en subsidies”, aldus de politicus.

Q5

Benoem een nadeel van een maximumprijs dat een subsidieregeling niet heeft. Leg ook uit hoe dit nadeel bij een maximumprijs ontstaat. (2p)

4V – SCHOOLEXAMEN MICRO-ECONOMIE 2017-2018

De keuze is reuze (9p) In 2010 is onder twee miljoen Nederlandse jongeren onderzocht hoeveel geld jongeren in dat jaar besteden drank, bellen, boeken en cd’s. De onderzoeksresultaten staan in tabel 1. In die tabel staan ook de prijzen van deze producten en de inkomenselasticiteit voor elk product.

In tabel 2 zijn de prijselasticiteiten en kruiselingse prijselasticiteiten van de vraag naar deze goederen weergegeven. tabel 1: prijzen en inkomenselasticiteiten Product Gemiddeld besteed Prijs per eenheid bedrag per jongere product in 2010 Drank € 75 € 1,50 per drankje

Inkomenselasticiteit van de vraag 1,4

Belminuten

€ 25

€ 0,10 per belminuut

1,8

Boeken

€ 70

€ 10 per boek

0,3

Cd’s

€ 30

€ 15 per cd

0,4

tabel 2: prijselasticiteiten en kruiselingse prijselasticiteiten reageert de reageert de reageert de vraag naar vraag naar vraag naar drank met de belminuten met boeken met de factor … de factor ... factor …

Als de prijs van drank -0,2 -0,5 -0,2 verandert Als de prijs van belminuten verandert Als de boekenprijs

reageert de vraag naar cd’s met de factor …

-0,2

-0,8

-0,4

-0,2

-0,4

-0,1

-0,1

-1,2

+0,2

-0,2

-0,2

+0,2

-2,0

verandert Als de prijs van cd’s verandert

Q6

Welke producten uit het onderzoek worden door de jongeren gezien als substitutiegoederen? Motiveer je antwoord met een verwijzing naar gegevens uit één van de tabellen. (2p)

De overheid is voornemens om het drankgebruik onder jongeren zoveel mogelijk te ontmoedigen. Er gaan stemmen op om de minimumleeftijd waarop jongeren alcohol mogen consumeren te verhogen. Winkeliers zijn tegen deze plannen omdat het van de winkeliers vraagt om deze leeftijdsgrens te handhaven. Het tegenvoorstel is een accijnsverhoging waarmee de gevraagde hoeveelheid drank afneemt met 15%.

4V – SCHOOLEXAMEN MICRO-ECONOMIE 2017-2018

Q7

Bereken met welk percentage de prijs voor een drankje moet stijgen om de voorgenomen vraagverandering te realiseren. Maak hierbij gebruik van de gegevens in tabel 2. (2p)

De prijzen uit tabel 1 zijn een momentopname, aan het eind van het onderzoek doen de onderzoekers voorspellingen over het prijsniveau van de verschillende categorieën in 2011.

Zo valt er het volgende te lezen: “Door toenemende concurrentie in de telecomsector zal de prijs van een belminuut naar alle waarschijnlijkheid zakken tot € 0.07 per belminuut. De prijs van boeken zal waarschijnlijk stijgen met zo’n 10% door de wereldwijde stijging van de papierprijs”.

Q8

Bereken de verandering van de omzet die boekhandelaren in 2011 onder Nederlandse jongeren bereiken indien de verwachtingen van de onderzoekers uitkomen. (3p)

Enkele jaren na het onderzoek worden de onderzoekresultaten door recente ontwikkelingen op verschillende markten serieus in twijfel getrokken. Een onderzoeker die destijds betrokken was bij het onderzoek wijst onder meer op de prijselasticiteit van de vraag naar cd’s. “De introductie van online streamingdiensten als Spotify, iTunes en Apple Music heeft de markt voor cd’s dermate opgeschud dat de prijselasticiteit van de vraag naar cd’s uit 2010 niet meer klopt”, aldus de onderzoeker.

Q9

Is de waarde van de prijselasticiteit van de vraag naar cd’s tegenwoordig meer of minder elastisch dan in 2010? Motiveer je antwoord. (2p)

4V – SCHOOLEXAMEN MICRO-ECONOMIE 2017-2018

Fipronil (7p) In het land Fipronil is de uitvoer (export) van eieren naar het buitenland volledig weggevallen door een schandaal rondom de voedselveiligheid. De afzet van eieren is daardoor sterk gekrompen. De overheid verwacht dat deze situatie nog jaren zal duren.

Economen hebben de ontstane situatie op de eiermarkt in dit land weergegeven met onderstaande vergelijkingen van vraag en aanbod per maand. Eieren worden hier als een homogeen product beschouwd.

Qv = -2p + 240 Qa = 4p – 120 Qv / Qa = de gevraagde en aanboden hoeveelheid eieren in miljoenen kilo’s P = de prijs van een kilo eieren in EGG, de munteenheid in het land.

In de ontstane situatie is de marktprijs 60 EGG per kilo. Deze marktsituatie is in het onderstaande marktmodel weergegeven met de lijnen A en V1. De lijn V0 is de oorspronkelijke vraaglijn voordat de export wegviel. De aanbodlijn is niet veranderd. Het gedrag van de vragers in het binnenland is niet veranderd. Dat laatste komt omdat het wantrouwen dat ten aanzien van de productie van eieren uit Fipronil alleen heerst in de exportlanden, in het binnenland staat de voedselveiligheid niet ter discussie.

Q10

Bepaal met de tot dusver verstrekte gegevens de formule van de functie V0 die het gedrag van de vragers voor het uitbreken van het schandaal rondom de voedselveiligheid beschrijft. (2p)

4V – SCHOOLEXAMEN MICRO-ECONOMIE 2017-2018

De pluimveesector is een relatief grote economische sector in Fipronil, waardoor politici vrezen voor de gevolgen van het schandaal voor de eierboeren en de werkgelegenheid in Fipronil. Een willekeurige eierboer kent een productiecapaciteit van 4.000 kilo eieren en de volgende totale kosten functie.

TK = 40q + 140.000 (TK = totale kosten, q = productie in kilo’s) Op basis van de gegevens kan worden vastgesteld dat de boer in kwestie bij de ontstane marktprijs zelfs bij volledige benutting van de productiecapaciteit verlies moet nemen. Toch valt niet te verwachten dat de boer op korte termijn zal stoppen met de productie van eieren. Op lange termijn kan het voortbestaan van deze boer echter wel gevaar lopen. Een econoom geeft op de volgende manier commentaar op de situatie van de boer: “Hoewel het bedrijf verliesgevend is, is er toch sprake van een positieve marginale winst”.

Q11

Licht de uitspraak van de econoom toe. (2p)

Uit angst voor het wegvallen van de binnenlandse productie van eieren op lange termijn besluit de overheid van Fipronil om een minimumprijs van 80 EGG in het leven te roepen. De overheid besluit daarbij ook het aanbodoverschot dat ontstaat op te kopen tegen de minimumprijs. Voor het gehele programma stelt de regering 4 miljard EGG beschikbaar.

Het opkopen van het aanbodoverschot blijkt echter duurder te zijn dan het beschikbare budget. Daarom gaat de regering op zoek naar een manier om het overschot met een dumpprijs te verkopen in een ontwikkelingsland.

Q12

Welke prijs moeten consumenten in een ontwikkelingsland betalen voor een kilo eieren om het plan van de regering van Fipronil financieel haalbaar te maken?

Motiveer je antwoord met een berekening. (2p)

De plannen van de regering hebben een positief effect op de welvaart van de eierboeren in Fipronil in vergelijking met de situatie zonder de minimumprijs.

Q13

Welk vlak of welke combinatie van vlakken uit het marktmodel op de vorige pagina geeft de toename van het producentensurplus correct weer? Noteer de letter(s) van je keuze. (1p)

4V – SCHOOLEXAMEN MICRO-ECONOMIE 2017-2018

Markt over overheid? (9p) In een stad verzorgt een stadsvervoersbedrijf als enige aanbieder het openbaar vervoer met bussen. In de onderstaande figuur zijn enkele kosten- en opbrengstenlijnen getekend die op een bepaald moment voor het stadsvervoersbedrijf gelden.

Bij de figuur horen onder meer de volgende formules P = GO = -0,25Q + 5 MK = GVK = 0,5

Q14

Gebruik de bovenstaande gegevens om de waarde van de totale constante kosten (TCK) te berekenen. (2p)

Omdat de gemeente de eigenaar is van het stadsvervoersbedrijf kan de gemeente bepalen tegen welke prijs reizigers een busrit kunnen maken. Omdat de gemeente de positieve externe effecten van busvervoer wil maximaliseren is besloten om het busvervoer gratis beschikbaar te stellen aan burgers. Het stadsvervoersbedrijf leidt hierdoor behoorlijk veel verlies, de gemeente vult die verliezen met belastinggeld aan zodat het bedrijf niet failliet gaat.

Q15

Arceer in de figuur op de uitwerkbijlage de omvang van het verlies dat het stadsvervoersbedrijf leidt als een busrit gratis is. (2p)

Om het verlies te verkleinen komen verschillende ambtenaren van de gemeente bijeen voor een vergadering. Tijdens de vergadering stelt een ambtenaar voor om het busvervoer voor bepaalde doelgroepen te beprijzen. Volgens haar is gratis busvervoer noodzakelijk voor jongeren en 65+-ers maar kunnen mensen met een leeftijd daartussen best een kleine prijs betalen voor het busvervoer. Deze vorm van prijsdiscriminatie zou het verlies en daarmee de noodzakelijke aanvulling van de gemeente met belastinggeld kunnen verkleinen.

Q16

Noem een voorwaarde waaraan een vorm van prijsdiscriminatie moet voldoen om succesvol toegepast te kunnen worden. (1p) 4V – SCHOOLEXAMEN MICRO-ECONOMIE 2017-2018

Een tweede ambtenaar die aanwezig is bij de vergadering heeft een ander plan. Hij legt het als volgt uit: “Het is wat mij betreft tijd om de onderneming te verkopen aan een marktpartij (privatisering). Als particuliere onderneming zal het stadsvervoersbedrijf de winst willen maximaliseren, dat zorgt voor duurdere buskaartjes maar kan via een andere weg de welvaart van bepaalde burgers toch verhogen”.

Q17

Leg uit op welke manier de welvaart van bepaalde burgers in deze gemeente kan stijgen bij privatisering. (2p)

Een econoom hoort het plan van de tweede ambtenaar aan maar valt hem al snel in de rede, volgens hem is het ondenkbaar dat de gemeente het stadsvervoersbedrijf kan verkopen aan een marktpartij. Hij wijst in zijn argument op de figuur op de vorige pagina.

Q18

Gebruik de figuur op de vorige pagina om te verklaren waarom het onwaarschijnlijk is dat de gemeente het stadsvervoersbedrijf kan verkopen. (2p)

4V – SCHOOLEXAMEN MICRO-ECONOMIE 2017-2018

Uitwerkbijlage

Naam: __________________________________________

Q4

4

4V – SCHOOLEXAMEN MICRO-ECONOMIE 2017-2018

Q15

4V – SCHOOLEXAMEN MICRO-ECONOMIE 2017-2018