6 Amsterdam | april 2019
Herdenken
Bekende en onbekende oorlogsmonumenten Dam In Amsterdam staan bijna 200 oorlogsmonumenten. Groot en klein, bekend en onbekend. Allemaal vertellen ze een bijzonder verhaal. Over de slachtoffers, de oorlog en haar grote invloed op de stad. Amsterdam leed zwaar onder de Tweede Wereldoorlog. Zo werd 75 procent van de Joodse bevolking weggevoerd en vermoord. Ook onder andere Amsterdammers vielen veel slachtoffers. De monumenten in de stad herdenken hen. Bijna bevrijd “Elke Amsterdammer moet weten wat er die dag is gebeurd”, zegt Ludmilla van Santen van de Stichting Memorial voor Damslachtoffers. “En dat er nu een monument bestaat voor een vergeten groep slachtoffers.” Die dag was 7 mei 1945. Amsterdammers kwamen uit de hele stad naar de Dam om de bevrijders te verwelkomen. Het liep anders.
100 gewonden. Van Santen: “Ik zeg minstens, want er zijn nog steeds dossiers in onderzoek.”
Beschieting Rond 15.00 uur vuurden Duitse militairen vanuit de Groote Club op de menigte. Mensen zochten dekking. Achter lantarenpalen, kiosken en achter draaiorgel ‘Het Snotneusje’, dat deze feestelijke dag van muziek moest voorzien. Het was 2 dagen na de Duitse overgave; de oorlog had voorbij moeten zijn. Er waren minstens 32 doden en meer dan
Boek Van Santen schreef samen met medebestuurslid Norbert-Jan Nuij een boek over de beschieting: ‘Drama op de Dam - 7 mei 1945’. Ze voerden talloze gesprekken met getuigen en nabestaanden. “Als er Amsterdammers zijn die hun verhaal nog niet hebben verteld en dat alsnog willen doen, dan hoor ik dat graag”, voegt ze toe.
Foto Henk Rougoor Monument De stichting maakte zich hard voor een monument. Het werden 32 stenen met de namen van de slachtoffers. Mensen konden via een website meedenken over de vorm van de namen. In 2016 werd het monument onthuld. Het ‘Snotneusje’ kwam speciaal hiervoor uit het Amsterdam Museum. Er zit nog steeds een kogel in. Erkenning Van Santen vertelt: “We wilden dat het monument deel uitmaakte van het plein. En dat de slachtoffers de erkenning en
respect krijgen die ze verdienen. Het is voor alle betrokken families een traumatische ervaring. Daarom is het belangrijk dat hun verhalen blijven voortleven in de stad. Deze schietpartij is namelijk de grootste gebeurtenis rond de bevrijding van Amsterdam.” Tijdens de Nationale Herdenking op 4 mei is er aandacht voor de schietpartij. De krans voor de burgerslachtoffers wordt dan mede gelegd voor de mensen die toen om het leven kwamen. www.de-dam-zevenmei1945.nl
... en verder in Amsterdam
Foto Henk Rougoor
Monument voor de vrijheid
Stilstaan bij oorlog en vrede
Monument voor Joodse voetballers
Nieuw-West Het Vrijheidscarillon op Plein ‘40-‘45 is een monument voor de vrijheid. Geld voor de klokken werd na de oorlog ingezameld door de Nederlandse bevolking. De eerste en derde zaterdag rond 13.30 uur speelt beiaardier Klaas de Haan live muziek tijdens de markt. Op 4 mei speelt hij tijdens de jaarlijkse herdenking. Die begint om 19.45 uur. www.4en5meiamsterdam.nl
Noord Het Bezinningsmonument is een prachtige plek op het kruispunt Purmerweg en Monnikendammerweg. Er is plek om te zitten om stil te staan bij oorlog, maar ook bij vrede. Op het monument staan de afscheidswoorden van verzetsheld en Noorderling Krijn Breur, die de mensen aanspoort: ‘Werk en heb lief, vecht en win. Leef. Leef allen en word groot.’ www.4en5meiamsterdam.nl
Oost Het monument bij de voetbalclub WV-HEDW herinnert aan de leden die in de oorlog zijn omgekomen. ‘Wilhemina Vooruit’ had veel Joodse spelers en ‘Hortus Eendracht doet Winnen’ was bijna volledig Joods. Vanaf september 1941 mochten Joden niet meer voetballen. De clubs zijn na de oorlog samengegaan. WV-HEDW heeft nu rond de 1.800 leden en speelt op sportpark Middenmeer. www.wvhedw.nl/1062/monument
Vliegtuigcrash
Moedige vrouwen
Krachtig en strijdbaar
West Op 22 maart 1944 stortte een vliegtuig neer op de Sint Alfonsusschool in de Westzaanstraat. Anne Frank schrijft er over in haar dagboek. 3 mensen komen om. Alle 10 bemanningsleden overleven. Oud-leerling Emiel Ros verzamelde voor zijn dood alles over de crash en zorgde dat er een gedenkplaat kwam op de muur van Westzaanstraat 71. Zijn website is nog steeds te raadplegen: www.emielros.nl
Zuid Het monument op het Museumplein herdenkt de Nederlandse gevangenen van concentratiekamp Ravensbrück. Daar zaten voornamelijk vrouwen gevangen, waaronder 1.000 Nederlandse. Zij probeerden onder zware omstandigheden te overleven. De tekst op het monument eert de moedige vrouwen: ‘Voor haar die tot het uiterste neen bleef zeggen tegen het fascisme.’ www.ravensbruck.nl
Zuidoost Op het Anton de Komplein staat het beeld van Anton de Kom. Hij was een Surinaamse activist, schrijver en verzetsheld. Hij schreef voor de verzetskrant ‘De Vonk’. Hij werd opgepakt en overleed in een Duits kamp, net voor de bevrijding. Het beeld laat zijn kracht en strijdbaarheid zien. Het maakt nieuwe generaties Amsterdammers nieuwsgierig naar zijn werk en leven. www.antondekom.humanities.uva.nl
Foto Henk Rougoor