Lpgli ve Dogal Gazli Yakit sistemleri

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

MEGEP (MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)

ARAÇ BAKIM VE ONARIM

Lpg’li (Sıvılaştırılmış Petrol Gazlı) veya Doğal Gazlı Yakıt Sistemleri

ANKARA NİSAN 2005

İÇİNDEKİLER AÇIKLAMALAR........................................................................................................iii GİRİŞ............................................................................................................................ 1 ÖĞRENME FAALİYETİ-1..........................................................................................2 1. LPG YAKIT SİSTEMİ PARÇALARINI SÖKMEK............................................... 2 1.1. Lpg’ li Motorun Çalışma Esasları....................................................................3 1.2. Dört Zamanlı Motorlar.......................................................................................4 1.3. Yağlama Sistemi .............................................................................................. 5 1.4. Soğutma Sistemi ............................................................................................... 6 1.5. Ateşleme Sistemi............................................................................................... 7 1.6. Karbüratörlü Motorlarda Kullanılan LPG Yakıt Sistemi ve Parçaları..............8 Tanımı, Görevleri ve Özellikleri ..........................................................................8 1.6.1. Hava Filitresi ..............................................................................................8 1.6.2. Ateşleme Kontak Anahtarı .........................................................................8 1.6.3. LPG Deposu (Tank ) .................................................................................9 1.6.4. Gaz Kesme Valfi ........................................................................................9 1.6.5. Aşırı Akış Kesme Valfi ..............................................................................9 1.6.6. Gaz Borusu ................................................................................................9 1.6.7. Beyin ( Regülatör- Buharlaştırıcı ) ............................................................ 9 1.6.8. Vakum Hortum .......................................................................................... 9 1.6.9. Buhar (Gaz) Hortumu ................................................................................ 9 1.6.10. Motor ........................................................................................................9 1.6.11. Emme Manifoldu ..................................................................................... 9 1.6.12. Mikser (Karıştırıcı LPG Karbüratörü) ..................................................... 9 1.7. Enjeksiyonlu Motorlarda Kullanılan Lpg’li Yakıt Sistemleri......................... 10 1.7.1. Besleme Devresi....................................................................................... 11 1.7.2. Elektronik Kontrol Ünitesi (Beyin).......................................................... 11 1.7.3. Enjektörler.................................................................................................12 UYGULAMA FAALİYETİ.............................................................................. 16 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME....................................................................... 17 PERFORMANS TESTİ.......................................................................................... 20 ÖĞRENME FAALİYETİ-2........................................................................................22 2. LPG YAKIT SİSTEMİ PARÇARININ BAKIM VE AYARINI YAPMAK.........22 2.1. LPG li Yakıt Sisteminin Bakımı ..................................................................... 22 2.2. LPG li Yakıt Sistemi Ayarları .........................................................................22 2.3. LPG li Yakıt Sisteminde Kaçak Kontrolü ..................................................... 22 2.4. LPG Gazının Özellikleri:................................................................................ 23 UYGULAMA FAALİYETİ................................................................................... 24 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME....................................................................... 25 PERFORMANS TESTİ.......................................................................................... 26 ÖĞRENME FAALİYETİ-3........................................................................................28 3. LPG YAKIT SİSTEMİNİN PARÇALARINI TAKMAK..................................... 28 i

3.1. LPG Yakıt Sistemli Motorun Ayarları ............................................................29 3.1.1. Supap Ayarı ............................................................................................. 29 3.1.2. Distribütör Ayarı :.....................................................................................29 UYGULAMA FAALİYETİ................................................................................... 30 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME....................................................................... 32 PERFORMANS TESTİ.......................................................................................... 33 MODÜL DEĞERLENDİRME...................................................................................35 KAYNAKLAR........................................................................................................... 36

ii

AÇIKLAMALAR AÇIKLAMALAR KOD

525ARÇ008

ALAN

Araç Bakım Onarımı

DAL/MESLEK

İş Makinaları Bakım Ve Onarımı

MODÜLÜN ADI

Lpg’li (Sıvılaştırılmış Petrol Gazlı) veya Doğal Gazlı Yakıt Sistemleri

MODÜLÜN TANIMI

Lpg’li motorlarin yakit sistemleri, bakim, onarım ve ayarlarini yapmak için gerekli bilgileri içeren öğrenme materyalidir.

SÜRE

40/32

ÖN KOŞUL

Benzinli Motor Modülünü Almış Olmak

YETERLİK

Lpg’li (sivilaştirilmiş petrol gazli) yakit sistemlerinin bakımını yapmak.

MODÜLÜN AMACI

Genel Amaç; Katalog değerlerine uygun olarak LPG’li yakıt sistemlerinin bakımını yapabileceksiniz.

Amaçlar;  LPG’li Yakıt sistemlerini tanıyarak, katalogdaki iş sırasına göre sökebileceksiniz.  LPG’li Yakıt sistemlerinin bakımını kataloğa göre yapabileceksiniz.  LPG’li Yakıt sistemini kataloğa göre takabileceksiniz.

EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

Ortam: Araç bakım atelyesi Donanım: Araç bakım kataloğu,el aletleri, ölçü aletleri.

iii

GİRİŞ GİRİŞ Sevgili Öğrenci, Dünyada sonu olmayan bir gelişimi gerçekleştiren araç ve otomotiv teknolojisi gerçeği ile karşı karşıyayız Ancak gelişen teknoloji ekolojik dengeyi de göz önünde bulundurmak zorundadır. Ülkemizde de daha çok mutfaklarda bunun yanı sıra ısıtma, aydınlatma ve sanayinin çeşitli kesimlerinde kullanılan LPG (LİKİT PETROL GAZI) son yıllarda otomobillerde, forkliftlerde ve değişik tür araçlarda kullanılırken dünyada ise, bilhassa Amerika’da otomobil, otobüs, kamyon, traktörlerde ,sulama pompalarında, çiftlik araçlarında, havalandırma cihazlarının çalıştırılmasında, petrol kuyularında sondaj donanımlarına güç elde etmede kullanılmaktadır. Yeraltı kaynaklarının kullanımı dünya üzerinde pek dengeli olmadığından aynı zamanda azalan kaynak ve artan maliyetler araç ve otomobillerde alternatif yakıt kullanımını ön plana çıkarmıştır. LPG yakıt sistemleri alternatif yakıt olarak kullanılan maliyeti yüksek miktarı gün geçtikçe azalan benzin – motorin ve mazota göre daha ucuz, çevre kirliliği daha az olan LPG yakıt sistemleri kullanılmaya başlanmıştır.

Söz konusu nedenlerden dolayı bu modülde sizlere LPG yakıt sistemi kullanılan bir motorun güvenli bir şekilde sökülmesi, bakımı ve takılması ile bilgiler verilecektir.

1

ÖĞRENME FAALİYETİ-1 AMAÇ

ÖĞRENME FAALİYETİ-1

Bu öğrenme faaliyeti ile LPG’li Yakıt sistemlerini tanıyarak, katalogdaki iş sırasına göre sökebileceksiniz.

ARAŞTIRMA Çevrenizde bulunan forklift servislerinde LPG yakıt sistemlerinin çalışma prensipleri, parçaları ve parçalarının sökülmesi hakkında bilgi edininiz, edindiğiniz bilgileri rapor haline dönüştürüp grubunuza sunum yaparak paylaşınız.

1. LPG YAKIT SİSTEMİ PARÇALARINI SÖKMEK Sıvılaştırılmış Petrol Gazı’nın (LPG) Tanımı Sıvılaştırılmış petrol gazı ( Liquid Petroleum Gas ), basınç altında sıvı halde bulunan propan (C3H8) ve bütan’a (C4H10) verilen ticari isimdir.Kolay depolama ve taşıma için genellikle sıvı halde tutulurlar. Gaz yakıtlar hidrojence zengindir ve silindirlere gaz fazında girerler. Bu iki karakteristik özellikleri temiz bir yanma sağlar. Diğer bir deyimle LPG taşıtlar için temiz bir enerji kaynağıdır.

LPG sıvı halde iken gaz haline oranla yaklaşık 250 kat daha yoğundur.

Basıncı düşürülüp, sıcaklığı artırılarak sıvı halden gaz haline dönüştürülür ve benzine mükemmel bir alternatif yakıt haline getirilmiş olur.

Sıvılaştırılmış Petrol Gazlı Yakıt Sistemleri: a- Karbüratörlü motorlarda kullanılan LPG’li yakıt sistemleri b-Enjeksiyonlu motorlarda kullanılan LPG’li yakıt sistemleri.

LPG Yakıt Sisteminin Tanımı Yakıt deposundan (tank )aldığı LPG gazı ile havayı uygun oranda karıştırarak silindirlere gönderen sistemdir.

2

1.1. Lpg’ li Motorun Çalışma Esasları Motorlar, ısı enerjisini mekanik enerjiye çeviren makinelerdir. Bir piston silindir mekanizması önünde sıkıştırılmış bulunan hava-yakıt karışımının bir kıvılcım ile tutuşturularak yakılması sonucu silindir içerisinde bulunan gazın sıcaklığı ve basıncı artar.

Silindir içerisinde yanan yakıtın oluşturduğu basınç etkisi ile piston A.Ö.N.’ya doğru hareket etmekte ve bir iş üretilmektedir. Bu iş motor krank milinin döndürülmesini sağlar. Yapılan bu işlem ile yakıttan elde edilen ısı enerjisi mekanik enerjiye dönüştürülmüş olmaktadır. Çok basit anlamda motorlar bir piston silindir mekanizmasından oluşmaktadır. Modern motorlarda motorun çalışma sürekliliğini sağlamak amacıyla birçok yardımcı sistem de bulunmaktadır. Bu sistemler motorun emniyetli ve uygun şartlarda çalışmasını sağlamaktadır.Şekil 1’de Buji ile ateşlemeli bir motorun parçaları görülmektedir.

Şekil 1. Buji İle Ateşlemeli Bir Motorun Parçaları.

Motorlar birçok şekilde sınıflandırılabilir. Motorlar kullandıkları yakıt türüne göre en genel olarak benzin ve dizel motorları olarak sınıflandırılmaktadır. LPG Gazı hem benzinli motorda hem de dizel motorlarda kullanılmaktadır. Buji ile Ateşlemeli Motorlarlar ve Dizel Motorları icat edildikleri zamandan beri hep aynı emme, sıkıştırma, genişleme (iş) ve egzoz’dan oluşan dört zaman prensibine göre çalışmaktadır. İcat edildikleri günden beri motor teknolojisinde çok büyük gelişmeler olmasına rağmen çalışma prensibi hep aynı kalmıştır. Dört zaman prensibi aşağıda açıklandığı gibidir:  Emme zamanı,  Sıkıştırma zamanı,  İş zamanı,  Egzoz zamanını kapsamaktadır.

3

Motor içerisinde bu zamanlar pistonun silindir içerisinde yukarı ve aşağı hareketi sırasında oluşur. Pistonun silindir içerisinde çıktığı en üst nokta üst ölü nokta (ÜÖN), indiği en alt nokta ise alt ölü nokta (AÖN) olarak tanımlanır. Ayrıca zamanların oluşmasına supaplar da yardımcı olur. Bir motora ait emme ve egzoz supabı olmak üzere iki çeşit supap bulunmaktadır.

1.2. Dört Zamanlı Motorlar Dört zamanlı motorlarda, motor krank milinin iki devrinde (720° Krank Mili Açısı) bir iş yapılmaktadır. Silindire hava-yakıt karışımının alınması emme supabı vasıtasıyla, egzoz gazlarının da silindirden atılma işlemi egzoz supabı yardımıyla yapılmaktadır. Çevrimin tamamlanması için emme, sıkıştırma, iş ve egzoz işlemlerinin gerçekleşmesi gerekmektedir. Teorik olarak her bir işlem krank milinin 180° dönüşünde gerçekleşmektedir. Bu aynı zamanda benzin motorunun basitçe çalışmasının açıklamasıdır.Şekil 2’de dört zamanlı buji ile ateşlemeli bir motorun çevrimi görülmektedir.

4

Şekil 2. Dört Zamanlı Buji İle Ateşlemeli Motor Çevrimi.

 Emme Zamanı Piston ÜÖN'de iken emme supabı açılmaktadır. Piston AÖN'ye doğru hareketine devam ederken silindir içerisindeki basınç atmosfer basıncının altına düşmekte ve vakum oluşmaktadır. Meydana gelen vakumun tesiri ile hava-yakıt karışımı silindirin içerisine dolmaya başlar. Piston AÖN'ye vardığında silindirin içerisi hava-yakıt karışımı ile dolar ve emme supabı kapanır.  Sıkıştırma Zamanı Piston AÖN'den ÜÖN'ye doğru hareket ederken silindir içerisine alınan hava-yakıt karışımı sıkıştırılmaya başlanır. Sıkıştırma işlemi esnasında silindir içerisinde bulunan havayakıt karışımının basıncı ve sıcaklığı artar. Piston ÜÖN'ye geldiği zaman sıkıştırma işlemi sona erer.  İş (genişleme) Zamanı Piston ÜÖN'de iken bujiden kıvılcım çakar. Yanma odasına sıkıştırılmış hava-yakıt karışımı yanmaya başlar ve silindir içerisinde sıcaklık ve basınç artışı olur. Basıncın tesiri ile piston ÜÖN'den AÖN'ye doğru hareket etmeye başlar. Motorun krank milinden iş elde edilmiş olur. İş zamanı piston AÖN'ye vardığında sona ermiş olur.  Egzoz Zamanı İş zamanı sonunda piston AÖN'da iken egzoz supabı açılır. Piston AÖN'den ÜÖN'ye doğru hareket ederken silindir içerisinde bulunan egzoz gazlarını süpürür ve silindirden atılmalarını sağlar. Piston ÜÖN'ye geldiğinde egzoz işlemi tamamlanır ve egzoz supabı kapanır. Bir çevrim bu şekilde tamamlanmış olur.

1.3. Yağlama Sistemi Motorun hareketli parçaları, hareketleri sırasında oluşan sürtünmeden dolayı motordan önemli ölçüde güç tüketirler. Harcanan bu güç kaybı ve sürtünmeden dolayı parçalar ısınır.

Motor parçalarının boyları değişir ve motorda sıkışmalar başlar. Sürtünme kayıplarını en aza indirmek ve motor parçalarının güvenli bir şekilde çalışmasını sağlamak amacı ile motorun hareketli parçaları yağlanır. Motor yağlama yağı karterde bulunur. Yağ pompası tarafından karterden emilen yağ ana yağ kanalına buradan krank mili yataklarına, piston ve silindirlere, supaplara , kam mili ve yatakları gibi motorun yağlanması gereken yerlerine yağ gönderilir.Yağlama sistemi motorun sessiz çalışmasını sağlar ve soğutma işlemine yardımcı olur. Sistemde yağın içindeki metal parçalarını ve diğer pisliklerin temizlenmesi için filitre kullanılır. Filtre elamanı belirli aralıklarla değiştirilir. Şekil 3’te yağlama sistemi görülmektedir.

5

Şekil 3.Yağlama Sistemi

1.4. Soğutma Sistemi Motorun çalışma sıcaklığı belirli değerler arasında tutulmalıdır. Bu sıcaklıklar 83-120 C dir. Motor sıcaklığının bu değerlerde kalabilmesi için soğutma sistemleri kullanılır. Isınan motor parçaları genleşir, boyları uzar, çapları değişir; bu yüzden motorun verimli bir şekilde çalışabilmesi için mutlaka soğutulması gerekmektedir. Motorlarda kullanılan soğutma sistemleri şunlardır.

0

 Su ile soğutma sistemi  Hava ile soğutma sistemi Motorun çalışan parçaları çevresinde soğutma suyu dolaştırılır. Havayla soğutmalı motorlarda ise silindirler çevresinde kanatçıklar vardır. Buralardan hava geçirilerek motor dıştan soğutulur. Şekil 4’de soğutma sistemi ve parçaları görülmektedir.

6

Şekil 4. Soğutma Sistemi ve Parçaları

1. Radyatör sıcak su girişi, 2. Pervane (Vantilatör), 3. Devirdaim su pompası, 4. Soğuk su çıkışı, 5. Soğutma kanalları, 6. Su sıcaklık sensörü, 7. Termostat.

1.5. Ateşleme Sistemi Ateşleme sistemi, bataryanın ( akünün ) 12 voltluk gerilimini primer devrede 200 - 250 voltta sekonder devrede 20 bin 25 bin volt civarına yükselterek silindir içerisinde sıkıştırılan hava-yakıt karışımını motorun ateşleme sırasına göre buji tırnak aralığından(20-25 bin volt) atlatarak karışımı tutuşturmaktır.Bugünün motorlarında elde edilen sekonder devre gerilimi 40-45 bin volt civarındadır.Şekil 5’te klasik ateşleme sistemi ve parçaları görülmektedir.

7

Şekil 5. Klasik Ateşleme Sistemi ve Parçaları

1- Batarya, 2- Kontak anahtarı, 3-Endüksiyon bobini, 4- Distribütör ( platin ,kondansatör , tevzi makarası ve avans ağırlıkları ), 5- Yüksek gerilim kabloları, 6- Bujiler.

1.6. Karbüratörlü Motorlarda Kullanılan LPG Yakıt Sistemi ve Parçaları Tanımı, Görevleri ve Özellikleri 1.6.1. Hava Filitresi Motorun çalışması için silindir içine giren havayı temizler, hava içinde çok miktarda toz ve kum zerreleri bulunur. Bu toz ve kum zerreleri silindirlere gönderilecek olursa motora çok zarar verir, bu toz ve kum zerrelerinin motor silindirlerine girmemesi için hava filitreleri kullanılır, bu filitreler karbüratör hava girişine bağlanır. Filitrenin üst tarafında alev almayan bir malzemeden yapılmış ( ince metal talaşları , şeritler , özel kağıt, sellilozik ipler ve plastik köpük) ve havanın rahatca geçebileceği süzgeç elamanı bulunur. Hava bu malzemelerin gözeneklerinden geçerken içersinde taşıdığı yabancı zerreleri bırakır.

1.6.2. Ateşleme Kontak Anahtarı Motor stop edildiğinde sisteme yakıt gitmesini önleyen bir elektro valfdir.

8

1.6.3. LPG Deposu (Tank ) Depo yaklaşık 70 litrelik (55 litre sıvı gaz depolanabilir) LPG çarpma tahribat deneylerinden geçmiş ,giriş kilitleme ve aşırı sıcaklık kontrol valfli basınçlı dökme çelik depolardır. Valfler şiddetli taşıt yangınlarında LPG’nin genleşmesi halinde bile kontrollü miktarda gaz çıkışına müsaade eder.

1.6.4. Gaz Kesme Valfi Yakıtlar arasındaki geçişi sağlamak ve gaz çalışmasında karbüratöre giden benzini kesmek için kullanılır. Ve sürücü mahalinde bir anahtarla ( ateşleme anahtarı) kumanda edilir.

1.6.5. Aşırı Akış Kesme Valfi Aşı gaz akışını engeller.

1.6.6. Gaz Borusu Dışına plastik hortum geçilmiş bakır borulardır.

1.6.7. Beyin ( Regülatör- Buharlaştırıcı ) Tanktan gelen LPG’ nin basıncını düşürür, motor suyu ile ısıtılarak yakıtı sıvı halden gaz haline dönüştürür. Relanti devrini ayarlar.

1.6.8. Vakum Hortum Kauçuktan veya plastikten yapılmıştır. Mikser ile beyin ( Regülatör- buharlaştırıcı ) arasında bulunur.

1.6.9. Buhar (Gaz) Hortumu Alüminyum tel örgülü hortumlardır. Mikser ile beyin ( Regülatör- buharlaştırıcı ) arasında bulunur.

1.6.10. Motor Yakıtın ısı enerjisini mekanik enerjiye dönüştüren makinedir.

1.6.11. Emme Manifoldu Mikserde hazırlanan hava yakıt karışımını silindirlere sevk etmektir. Dökme demir ve alüminyum alaşımlarından yapılır.

1.6.12. Mikser (Karıştırıcı LPG Karbüratörü)

9

Hava filitresi ile emme manifoldu arasında bulunur., hava ile yakıtı karıştırır.Karbüratörlü Motorlarda Kullanılan LPG’li Yakıt Sisteminin Parçaları şekil 6’da görülmektedir.

Ş

Şekil 6. LPG li Yakıt Sistemi

1.7. Enjeksiyonlu Motorlarda Kullanılan Lpg’li Yakıt Sistemleri.

Bu sistem gaz halindeki LPG nin çok noktalı enjeksiyon tipidir.Prensip olarak çok noktalı benzinli enjeksiyona benzer şekilde çalışmaktadır.

Depodan gelen sıvı gaz ,enjeksiyon rampasına girmeden önce dedantör içerisinde buharlaştırılır.Özel olarak yapılmış elektromanyetik enjektör supaplardan önce emme manifolduna gazın verilmesiniı sağlar.Supapların ayrı ayrı açılmasına elektronik beyin kumanda eder.Resim 1’de enjeksiyonlu motorlarda kullanılan LPG sistemi görülmektedir.

10

1. Dedantör 2. Enjeksiyon rampası 3. Enjektörler 4. Beyin (ECU) Resim 1.Enjeksiyon Sistemli Bir Motor

1.7.1. Besleme Devresi

Dedantör Dedantör oldukça sade yapıdadır.. Dedantör çıkışındaki 0.8 bar basıncındaki gaz manifold içerisindeki hava basıncı ile düzenlenir.bunun için Dedantörün serbest hava deliği emme manifolduna bğlıdır.

Basınç sensörü (kaptör), beynin, basınç değişkenlerine bağlı olarak enjeksiyon zamanının düzenlenmesini sağlar.Resim 2’de Dedantör ve elemanları görülmektedir.

1. Ana manyetik supap 2. Filtre 3. Emme manifolduna bağlantı ağzı 4. Basınç kaptörü 5. Su girişi ve çıkışı 6. Sıvı LPG girişi 7. Gaz haldeki LPG çıkışı

Resim 2. Dedantör ve Elemanları

1.7.2. Elektronik Kontrol Ünitesi (Beyin)

11

LPG beyni bir çok işlemi yerine getirir.Resim 3’te LPG sistemlerinde kullanılan Elektronik Kontrol ünitesi (Beyin) görülmektedir.

Resim 3. Elektronik Kontrol Ünitesi (Beyin).

Beyin, enjeksiyon anı ve zamanı hesapladıktan sonra enjektörlere kumanda eder.

Gazın basınç ölçümü ve sıcaklığının hesaplanması Yakıt seçim butonunun bilgisi Şamandıra ve ikaz lambalarının yönetimi Temel elektrovananın kumanda edilmesi Enjeksiyon beyni gaz debisini ve avansını hesaplar.Yakıt seçim rölesine kumanda eder. Beyinler arası bağlantıyı gerçekleştirir.

1.7.3. Enjektörler Manifold üzerine sabitlenmiş, alüminyumdan yapılmış enjeksiyon rampası, dedantörden çıkan gazı alarak her enjektöre yönlendirir.Elektromanyetik enjektörler emme manifolduna bağlanmıştır.Bunlar beyin tarafından ayrı-ayrı gazı supapların yukarısındaki emme manifoldu içine sokacak şekilde kumanda edilir.Her enjektörgirişindeki filtre korunmalarını sağlar.Resim 4’de enjektörler ve elemanları görülmektedir.

1.

2.

3.

4.

5.

Manifold Destek yatak Enjektörler Enjeksiyon rampası Gaz halindeki LPG girişi

Resim 4. LPG’li Bir Motorda Enjektörler Ve Parçaları.

12

Enjeksiyon rampası, dedantörden çıkan gazı alarak her enjektöre yönlendirir.

Elektromanyetik enjektörler emme manifolduna bağlanmıştır. Bunlar beyin tarafından ayrıayrı gazı supapların yukarısındaki emme manifoldu içine sokacak şekilde kumanda edilir.

Her enjektör girişindeki filtre korunmalarını sağlar. Resim 5’te LPG’li bir motorda kullanılan enjektör görülmektedir.

1.Gaz girişi 2.Manifolda doğru gaz çıkışı 3.Elektrik soketi Resim 5. LPG’li Bir Motorda Kullanılan Enjektör.

KATALOG KULLANMA YÖNTEM VE TEKNİKLERİ Kataloğun kısımları, Bakım

Frenler

Motor Kavrama Vites kutusu (şanzuman) Kardan mili (şaft) Arka köprü

Süspansiyon ve tekerlekler Aksesuar Elektrik sistemi Yakıt sitemi Karasörü Ek

Kataloğun Kullanılışı, Kataloğun bilgilerini tanımlayan sayılar beş rakamlı olup şu anlamları ifade etmektedir. İlk iki rakam aracın bölümlerini ifade etmektedir. Üçünçü rakam bölüm içindeki grubu gösterir. İlk iki rakamla birlikte okunur.

Son iki rakam komple bir parçayı veya parçalardan meydana gelen cıhaz ve tertibatı gösterir. Bu iki rakam hem yedek parça kataloğunda hem de servis zaman cetvelinde karşılığı olan alt gurubu belirtir.

Örnek :

13

10105 Rakamı neyi ifade eder?

10. Motor bölümünü ifade eder.

1. Ana organlar grubunu ifade eder.

05. Piston kolları ve pistonları ifade eder.

LPG YAKIT SİSTEMİNİN PARÇALARINI SÖKMEK 1-Hava filitresini sökünüz.

2- Ateşleme kontak anahtarını sökünüz.

3- LPG deposu (tank ) ve aşırı akış valfini sökünüz.

4- Gaz kesme ( Liquid Petroum Gas ) valfini sökünüz.

5- Aşırı akış kesme valfini sökünüz.

6-Gaz borusunu sökünüz.

7- Beyini ( Regülatör- buharlaştırıcı ) sökünüz.

8- Vakum borusun sökünüz.

9- Buhar (gaz) borusunu sökünüz.

10-Mikseri (karıştırıcı LPG karbüratörü) sökünüz.

EMNİYET KURALLARI VE GÜVENLİK LPG yakıt olarak benzinden daha tehlikeli değildir.LPG patlayıcı olmayıp parlayıcıdır.

Benzin ise hem parlayıcı hem de patlayıcıdır. Araçların LPG dönüşümünde uyulması zorunlu olan bir takım kurallar vardır.Bu kuralları da uzun araştırmalar ve deneyler sonunda ortaya konulan standartlar ve normlar belirlemektedir.Genellikle bir çok ülkenin örneğin Avustralya,Kanada,ABD kendi ulusal standartları olmasına rağmen en yaygın kullanılan Birleşmiş Milletlerin Avrupa ile ilgili ECE R-67 regülasyonudur.

Birleşmiş Milletlerin Avrupa ile ilgili regülasyon hazırlayan komisyonlarının oluşturdukları çalışma grupları 2000 yılı içerisinde devreye girmesi öngörülen yeni ECER67(13.02.99 tarihinde devreye girecek)standardı üzerinde çalışmaktadırlar.Bu yeni norm emniyet ve güvenliği mevcut duruma göre daha da sıkılaştırılmaktadır.Bu norm devreye girecek olan yeni emniyet parçalarını tanımlanmakta ve dönüşüm sisteminde kullanılacak her parça için test deney ve kriterlerini tekrar belirtmektedirler.Ayrıca bu normda kaza anında LPG tankının bağlantılarından kopup yolcu kabinine girerek yolcuların hayatlarını tehlikeye atmaması için tank bağlantılarının dayanması gereken minimum ivmeyi de tanımlamaktadır.

14

 Genel olarak bakıldığında LPG dönüşüm sistemi ile ilgili olarak aşağıdaki emniyet kurallarına muhakkak uyulmalıdır.  Kullanılan parçalar mutlaka ECE-R67 normuna uygun olmalıdır.  LPG dönüşümü yapılan araçların dönüşümü ruhsatlarına işlenmelidirler.  Dönüşüm mutlaka eğitimli insanlar tarafından yapılmalıdır.  Dönüşüm sonrasında ilgili testler (sızdırmazlık vb.) yapılmalıdır.  Aracın ön ve arka camına LPG etiketi yapıştırılmalıdır.  LPG tüpleri her 10 yılda bir değiştirilmelidir. Özellikle araçların teknik (fenni) muayenesinde bu hususa dikkat edilmelidir.  Yurt dışından kullanılmış parça getirilmesi önlenmelidir.  Dolum istasyonları ilgili standartlara uygun inşa edilmeli, işletiminde genel emniyet kurallarına titizlikle uyulmalıdır.  Kullanıcılar emniyet kurallarını bilmeli ve uymalıdır.  LPG dönüşümü yapılan araçlar yeraltı parklarına ve kapalı garajlara park edilmemelidir.  Bagajda birikintileri önlemek havalandırması olmalıdır.

için

tank

gaz

bağlantılarının

aracın

dışına

 LPG sistemi emniyet ve güvenlik kurallarına uyulduğu takdirde tehlike arz etmemektedir.  Standartlara uygun olarak yapılan dönüşümlerde maksimum dolumda tankın %20’si gaz %80’i sıvı olacak şekilde dolumu garantileyen valfler mevcuttur.  Kaza anında tanktan motora gaz taşıyan borunun kırılması durumunda aşırı akış kontrol valfi devreye girerek akışı kesmekte ve gazın dışarıya yayılmasını önlemektedir.  Yine motorun herhangi bir sebeple stop etmesi durumunda elektronik kontrol ünitesi motorun stop ettiğini algılayarak tüm akış kontrol vanalarını kapamaktadır.  LPG tankı emniyet valfi ilavesi.Bu valf basınç değişimlerini algılayarak (25Bar) tank iç basıncının yükselmeye başladığı an gazı atmosfere tahliye etmektedir ve tankın patlamasını önlemektedir.  Kaza anında hem benzin hem de LPG akışı kesen atalet sensörüdür,  LPG tank multivalfi ayrı bir solenoid valf ilave edilmesi ve bu valfin de aracın atalet sensörüne bağlanması,  LPG tank bağlantılarını güvenilirliği çarpışma testi sonrasında da onaylanmıştır.Yeni normda tank bağlantıları önden çarpmada en az 20g. arkadan çarpmada da 8g.’lik kuvvete dayanmalıdır.

15

UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ İşlem Basamakları

Öneriler

 LPG’li veya Doğal gazlı yakıt sistemli aracı gerekli emniyet kurallarına uyarak düz zemine alınız.

 Aracı gaz kaçağı olması ihtimaline karşı hava sirkilasyonu olan bir yere çekiniz.

 LPG’li veya Doğal gazlı yakıt sistemi parçalarını tanıyınız.

 Araç katoloğunu hazırlayınız.

 Yangın tüpünü hazır bulundurunuz

 Gerekli takım ve avadanlıkları hazırlayınız.  LPG’li veya Doğal gazlı yakıt sistemi parçalarını sökünüz.

 Çalışma alanında yanğın tehlikesi oluşturacak herhangi bir cihazın çalışmadığından emin olunuz.  LPG yakıt sisteminin parçaları konusunu okuyunuz. Orda belirtilen işlem basamaklarını uygulayınız.

16

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÇOKTAN SEÇMELİ SORULAR 1- LPG’ nin tanımı aşağıdakilerden hangisidir? a- Propan ve bütana verilen ticari isimdir. b- Oksijen ve bütana verilen ticari isimdir. c- Propan ve Oksijene verilen ticari isimdir. d- Hidrojen ve Oksijene verilen ticari isimdir.

2- LPG aşağıdaki motor tiplerinden hangisinde kullanılır ? a- Su motorlarında b- Ağaç kesme motorlarında c- Karbüratörlü ve enjeksiyonlu motorlarda d- Deniz motorlarında 3- LPG yakıt sistemi parçası aşağıdakilerden hangisidir? a- Su tankı c- LPG tankı

b- Benzin tankı d- Mazot tankı

4- Aşağıdakilerden hanğisi LPG yakıt sistemi parçasıdır? a- Distribütör c- Buji

b- Mikser ( karıştırıcı ) d- Platin

5 – LPG yakıt sistemi parçası aşağıdakilerden hangisidir ? a-Yakıt otomatiği b-Beyin (Regülatör-buharlaştırıcı) c-Yakıt filtresi d-Termostat 6 – LPG yakıt sistemi parçası aşağıdakilerden hangisidir ? a- Distribütör

c- El pompası

b- DPA pompa

d- Aşırı akış kesme valfi

7 – LPG’li yakıt sistemi parçası aşağıdakilerden hangisidir ? a- Platin

b- Motorin Enjektörü

17

c- Gaz kesme Valfi

d-Buji

8- LPG’li motorun yardımcı sistemi aşağıdakilerden hangisidir ? a- Fren c- Kavrama

b- Soğutma d- Direksiyon

9- LPG’li motorun yardımcı sistemi aşağıdakilerden hanğisidir ? a- Fren sistemi c- Kavrama sistemi

b- Yağlama sistemi d- Direksiyon sistemi

10- LPG’li motorun yardımcı sistemi aşağıdakilerden hangisidir ? a- Far c- Sinyal

b- Ateşleme d- Siren

11– LPG’li motorun yakıt sistemi parçaları nasıl sökülür? a- Sökme işlem sırasına göre b- Parça aşıntısına göre c- Parça büyüklük sırasına göre d- Parça küçüklük sırasına göre

18

DOĞRU – YANLIŞ SORULARI Aşağıdaki cümleleri okuyunuz. Doğru ise (D) yanlış ise (Y) işareti koyunuz.

1. (…..)

LPG basınç altında sıvı halde bulunan propan ve bütana verilen isimdir.

2. (…..)

Mikser gaz ile yağı karıştırır.

3. (…..)

Beyin benzinli yakıt sistemi parçasıdır.

4. (…..)

Motorlar su ile sogutulur.

5. (…..)

Yüksek gerilim kabloları ateşleme sistemi parçası degildir.

6. (…..)

Platin ateşleme sistemi parçasıdır.

7. (…..)

Yanmış gazlar eksoz manifoldundan çıkar.

8. (......)

LPG li motorlar fortliftlerde kullanılır.

9. (…..)

Kataloklarda genel bilgi bulunmaz.

10. (…..)

LPG fortliftler kapalı alanlarda kullanılır.

19

PERFORMANS TESTİ

PERFORMANS TESTİ Yapılacak iş Kullanılacak gereç

: LPG li Yakıt Sistemi Parçalarını Sökmek. : LPG li Yakıt Sistemi Parçaları

Not: İşlem basamaklarını yaptıktan sonra kontrol listesinde işaretleme yapınız.

KONTROL LİSTESİ Modül Adı : LPG li motor Öğretim Faaliyeti : LPG li Yakıt Sistemi Parçalarını Sökmek.

Açıklama : Kendinizde gözlemlediğiniz davranışlar için evet, gözlemlemdiğiniz davranışlar için hayır seçeneğini işaretleyiniz.

GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR Evet Hayır 1-Hazırlık işlemleri: a- Çalışma ortamının temiz ve düzenli olmasını sağladınız mı? b- Yangın tüpünü hazırladınız mı? c- Araç kataloğunu hazırladını mı? d- Gerekli takım-avadanlıkları hazırladınız mı? e- Sökülen LPG liYakıt sistemi parçaları için iş tezgahını düzenlediniz mi?

3- LPG li Motor yardımcı sistem parçalarını sökmek. a- Çalışma alanının temiz ve düzenli olmasına dikkat ettiniz mi? b-Araç katoloğunu hazırlayınız . a- Gerekli takım ve avadanlıkları hazırladınız mı ? b- LPG liYakıt sistemi parçalarını sökerken emniyet kurallarına ve iş etiğine uydunuz mu ? c- LPG liYakıt sistemi parçalarını iş sırasına uygun olarak sökebildiniz mi? d- Yağlama sistemi parçalarını sökebildiniz mi ? e- Sogutma sistemi parçalarını sökebildiniz mi ? f- Ateşleme sistemi parçalarını sökebildiniz mi ? g- Sökülen parçaların kontollerini yaptınız mı ? h- Katalog degerleri ile karşılaştırdınız mı ?

20

Not: İşlem basamaklarını yaptıktan sonra kontrol listesinde işaretleme yapınız.

Cevaplarınızın tamamının evet olması gerekir. Cevaplarınızda hayır olan davranışları öğretmeninizin 1 a kontrolünde tekrar yapınız.

2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

c c b b d c b b b a

Çoktan Seçmeli Cevap Anahtarı

Doğru – Yanlış Cevap Anahtarı 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

D Y Y D Y D D D Y Y

DEĞERLENDİRME Cevaplarınızın tamamının doğru olması beklenir. Yanlış işaretlediğiniz sorular için ilgili konuları tekrarlayınız.

21

ÖĞRENME FAALİYETİ-2 AMAÇ

ÖĞRENME FAALİYETİ-2

Bu öğrenme faliyeti ile LPG li forkliftlerin yakıt sistemlerinin parçalarının bakımını, ayarını ve sızdırmazlık kontrolü işlemlerini yapabileceksiniz.

ARAŞTIRMA Çevremizde bulunan forklift servislerinde LPG yakıt sistemlerinin bakımı parça ayarları ve sızdırmazlık kontrolleri hakkında bilgi edininiz, bu bilgileri rapor haline getirip gurubunuza sunum yaparak paylaşınız.

2. LPG YAKIT SİSTEMİ PARÇARININ BAKIM VE AYARINI YAPMAK 2.1. LPG li Yakıt Sisteminin Bakımı Modern LPG Sistemlerinin çoğu, nadiren görülen buharlaştırıcı sızıntısının kontrolü için yılda bir kez bakım gerektirir. Bu sırada diğer hatlarda sızıntı kontrolü yapılması yararlı görülmektedir.

2.2. LPG li Yakıt Sistemi Ayarları Sistemde , rölanti, kısmi yük ve tam yük için ayar vidaları vardır. Bu sistemin yetersiz sürüş performansı ve karışımın fakir ayarlanması durumunda geri tepme eğilimleri bulunmaktadır. Sürüş performansını iyileştirmek ve geri tepme eğilimlerini azaltmak için karışım zenginleştirildiğinde ise emisyolar ve LPG tüketimi artmakta, gaz kullanımının avantajları azalmaktadır.

2.3. LPG li Yakıt Sisteminde Kaçak Kontrolü

22

Gaz kaçak kontrolleri yetki belgesi olan kurumlar tarafından araç fenni muayenesi öncesi yapılarak “muayene yapıldı” belgesi verilir. Buna göre aracın fenni muayenesi onaylanır. Kaçak kontrolü şöyle yapılır: Portatif gaz kaçak dedektörü ile tanktan başlayarak sıra ile motora varana kadar dedektör gezdirilerek kaçak aranır , kaçak var ise cıhaz sesle uyarı yaparak kaçağın yerinin belirlenmesine yardımcı olur.

2.4. LPG Gazının Özellikleri:  LPG Kokusuz ve renksizdir.  Rafineride içine koku verici etil- mersaptan katılmıştır.  c-Basınç altında sıvı halde bulunur.  d-Propan ve bütona verilen ticari isimdir.  Gaz yakıtlar hidrojence zengindir.  Temiz bir yanma sağlar, taşıtlar için temiz bir enerji kaynağıdır.

23

UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ İşlem Basamakları

LPG yakıt sisteminin parçalarının bakımını yapınız.

Öneriler  Aracı gaz kaçağı olması ihtimaline karşı hava sirkilasyonu olan bir yere çekiniz.  Yangın tüpünü hazır bulundurunuz  Araç katoloğunu hazırlayınız.

Gerekli takım ve avadanlıkları hazırlayınız.

LPG yakıt sisteminin parçalarının ayarını yapınız..

 Parçaları takarken sökme sırasının tersi işlem yapınız  Çalışma alanında yangın tehlikesi oluşturacak herhangi bir cihaz çalışmadığından emin olunuz.

LPG yakıt sisteminin sızdırmazlık kontrolünü yapınız.

 Motoru çalıştırınız.

24

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME A –ÇOKTAN SEÇMELİ SORULAR 1 - LPG li yakıt sisteminin bakım aralığı aşağıdakilerden hangisidir? a- Yılda bir c - Beş yılda bir

b- İki yılda bir d- Üç yılda bir

2- LPG li yakıt sistemi bakımının önemi aşağıdakilerden hangisidir? a- Parçaları korumak için c- Sürücüyü korumak için

b- Yangın tehlikesini önlemek için d- Fren sistemini korumak için

3- LPG li yakıt sisteminin bakımının nedeni aşağıdakilerden hangisidir? a- Çevreyi korumak için c- Sürücüyü korumak için

b- Eksozda siyah duman olması için d- Sızıntı tehlikesini önlemek için

4- LPG li yakıt sisteminde yapılan kontrol aşağıdakilerden hangisidir? a- Distribütör kontrolü yapılır. c- Sızıntı kontrolü yapılır.

b- Fren sistemini kontrolü yapılır. d- Motor yağ kontrolü yapılır

5- LPG li yakıt sisteminde gaz kaçağı kontrolü aşağıdaki aletlerden hangisi ile yapılır? a- Manometre c- Mikrometre

b- Portatif gaz kaçak dedektörü d- Vakummetre

6- LPG gazının özellikleri aşağıdakilerden hangisidir? a- Kokusuz ve renksizdir. c- Doğada hazır olarak bulunur.

b- Kokuludur ve renklidir. d- Yer altında sıvı olarak bulunur.

25

7- LPG gazının yanma özelliği aşağıdakilerden hangisidir ? a- İyi bir yanma sağlamaz. c- Temiz bir yanma olur.

b- Çevreye tehlike yaratır. d- Kullanımı kolay değildir.

8- LPG gazlı taşıtların kontrolünü aşağıdakilerden hangisi yapar ? a- Araç servisleri c- Yetkisi olan kuruluşlar

b- Araç tamircileri . d- Eksoz servisleri

PERFORMANS TESTİ PERFORMANS TESTİ Yapılacak iş : LPG li Yakıt Sistemi Parçalarının bakımını yapmak Kullanılacak gereç : LPG li Yakıt Sistemi Parçaları

KONTROL LİSTESİ Öğretim Faaliyeti:

LPG li yakıt sistemi parçalarının bakımını yapmak Açıklama: Kendinizde gözlemlediğiniz davranışlar için evet, gözlemlemdiğiniz davranışlar için hayır seçeneğini işaretleyiniz.

GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR Evet Hayır 1-Hazırlık işlemleri: a-Çalışma ortamının temiz ve düzenli olmasına dikkat ettiniz mi? b-Yangın tüpünü hazırladınız mı? c-Araç kataloğunu hazırladınız mı? d-Gerekli takım-avadanlıkları hazırladınız mı?

2- LPG li motor yardımcı sistem parçalarının bakımını yapmak : a- Yağlama sisteminin bakımını yaptınız mı ? b- Sogutma sisteminin bakımını yaptınız mı ? c- Ateşleme sisteminin bakımını yaptınız mı ? d- LPG liYakıt sistemi parçalarının bakımını yaptınız mı?

3- LPG li yakıt sistemi ayarları: a- Rölanti ayarı yaptınız mı ? b-Kısmi yük ayarı yaptınız mı ? c- Tam yük ayarını yaptınız mı ?

4- LPG li yakıt sisteminde kaçak kontrolleri: a-Portatif gaz kaçak dedektörü ile sistemin gaz kaçağını aradınız mı ?

26

Not: İşlem basamaklarını yaptıktan sonra kontrol listesinde işaretleme yapınız.

Cevaplarınızın tamamının evet olması gerekir. Cevaplarınızda hayır olan davranışları öğretmeninizin kontrolünde tekrar yapınız.

1 2 3 4 5 6 7 8

a b c a b b a d

DEĞERLENDİRME

27

CEVAP ANAHTARI

Cevaplarınızın tamamının doğru olması beklenir. Yanlış işaretlediğiniz sorular için ilgili konuları tekrarlayınız.

ÖĞRENME FAALİYETİ-3 ÖĞRENME FAALİYETİ-3 AMAÇ Bu öğrenme faliyeti ile LPG veya Doğal gazlı forkliftlerin yakıt sistemlerinin motor ve araç üzerine takılması, ayarlarının yapılması motorun çalıştırılması işlemlerini yapabileceksiniz.

ARAŞTIRMA Çevremizde bulunan forklift servislerinde LPG’li yakıt sistemleri parçalarının takılması ve ayarları hakkında bilği edininiz, edindiğiniz bilgileri rapor haline dönüştürüp grubunuza sunum yaparak paylaşınız.

3. LPG YAKIT SİSTEMİNİN PARÇALARINI TAKMAK  Hava filitresini takınız  Ateşleme kontak anahtarını takınız  LPG deposu (tank ) ve aşırı akış valfini takınız  Gaz kesme valfini takınız  Aşırı akış kesme valfini takınız  Gaz borusunu takınız  Beyini ( Regülatör- buharlaştırıcı ) takınız  Vakum borusun takınız

28

 Buhar (gaz) borusunu takınız  Mikseri (karıştırıcı LPG karbüratörü) takınız

3.1. LPG Yakıt Sistemli Motorun Ayarları Sistemde, rölanti kısmi yük ve tam yük için ayar vidaları vardır. Bu sistemin yetersiz sürüş performansı ve karışımın fakir ayarlanması durumunda geri tepme eğilimleri bulunmaktadır. Sürüş performansını iyileştirmek ve geri tepme eğilimlerini azaltmak için karışım zenginleştirildiğinde ise emisyolar ve LPG tüketimi artmakta, gaz kullanımının avantajları azalmaktadır.

3.1.1. Supap Ayarı Supap yerleştirme şekilleri hangi tip olursa olsun, supap ayarları için gerekli ana işlemlere geçmeden, şu ön işlemler, önerildiği gibi yapılmalıdır:  Supap ayar değerleri kataloktan saptanır.  Ayarlama sırasında, motorun ısıl durumu ne olacağı, yani ayarın motor sıcak iken mi yoksa soğuk iken mi yapılacağı saptanır. Bu bilgi katalokta ayar değeri ile birlikte verilir. Motorlar ısı motoru olduğuna göre, özel nedeni yoksa, ayarlamalar motor sıcakken ve çalışırken yapılmalıdır.  Ayarlamalar için uygun takımlar seçilir. Takımlar, supapların yerleştirme şekline, ayar düzeneğinin planmasına göre değişir.  Öneriliyorsa basınçlı. tip radyatör kapağı çıkarılır.  Supapların motor üzerinde sıralanma sıraları saptanır. Klasik olarak bilinen Ek.Em. Em. Ek. Ek. Em. Em. Ek. sıralanmasından değişik supap dizilişleri olacağı unutulmamalıdır.  Ayarın motorun hangi konumunda yapılacağı belirlenir. Genellikle piston ateşleme Ü.Ö.N’sine getirildikten sonra, o silindirin supaplarınrn ayarı yapılır. Ayarlamada ateşleme sırası Izlenerek, motorun iki devrinde tüm supapların ayarları yapılır. Ancak, bazı firmalar ayarlamada değişik metotlar önerirler. Bu nedenle ayarın motorun hangi konumlarında yapılması gerektiği de kataloktan saptanmalıdır.  Supap ayarı için motorun döndürülmesinde çok büyük kolaylık sağlayacağından, seyyar marş butonu kullanılmalıdır.  Özellikle I tipi motorlarda, supap ayarlarından önce, silindir kapak cıvatalarının sıkılıkları kontrol edilmeli ve gerekirse yeniden torkunda.sıkılmalıdır.

3.1.2. Distribütör Ayarı : Motordan sökülmüş bir distribütörü yerine takabilmek için önce; birinci silindir pistonu ateşleme üst ölü noktasına getirilmeli ve sonra distribütör yerine takılarak platin kontakları açılma başlangıcına getirilmelidir. Distribütör yerine bir miktar sabitlenip marşa basılıp motor çalıştırımalı, motor çalışırken distribütörü motorun çalışma yönünün tersine döndürerek gerekli avans verilir.

29

UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ İşlem Basamakları  LPG yakıt sistemi parçalarını gerekli yerlere takınız.

 LPG yakıt sistemi parçalarının ayarlarını yapınız.

 LPG yakıt sistemli motorun ayarlarını yapınız.

Öneriler  Aracı gaz kaçağı olması ihtimaline karşı hava sirkilasyonu olan bir yere çekiniz.  Parçaları takarken sökme sırasının tersi işlem yapınız.  Yangın tüpünü hazır bulundurunuz.  Araç katoloğunu hazırlayınız.  Gerekli takım ve avadanlıkları hazırlayınız  Çalışma alanında yangın tehlikesi oluşturacak herhangi bir cihaz çalışmadığından emin olunuz.

30

31

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME A –ÇOKTAN SEÇMELİ SORULAR 1 - LPG yakıt sistemi parçalarının takılması sırasında aşağıdakilerden hangisine dikkat edilir? a - Konumlarına c- Küçüklüğüne

b- Durumlarına d- Büyüklüğüne

2 - LPG yakıt sisteminde aşağıdaki ayarlardan hangisi yapılır ? a- Supap c- Avans

b-Ralenti d- Enjektör

3 - Aşağıdaki ayarlardan hangisi LPG li yakıt sistemde yapılır? a- Platin c- Kısmi yük

b-Kam mili d- Zaman ayar sistemleri

4- LPG li yakıt sisteminde aşağıdaki ayarlardan hangisi yapılır ? a- Tam yük c- Motor üst kapak

b-Disribütör d- Volan kapağı

5- LPG li motorda yapılan esas ayar aşağıdakilerden hangisidir? a- Tam yük c- Yakıt pompası

b- Supap d- Sekman

6- Ateşleme siteminde yapılan ayar aşağıdakilerden hangisidir? a- Tam yük c- Batarya

b-Disribütör d- Karışım

7- LPG yakıt sistemli motorda distribütör içersinde aşağıdaki ayarlardan hangisi yapılır? a- Platin c- Bobin

b- Buji d- Kondansatör

8- Supap ayarında ölçümünde aşağıdaki aletlerden hangisi kullanılır ? a- Kumpas c – Cetvel

b- Mikrometre d- Sentil

32

PERFORMANS TESTİ PERFORMANS TESTİ Yapılacak iş : LPG li Yakıt Sistemi Parçalarını Takmak Kullanılacak gereç : LPG li Yakıt Sistemi Parçaları Not: İşlem basamaklarını yaptıktan sonra kontrol listesinde işaretleme yapınız.

KONTROL LİSTESİ Modül Adı

: LPG li motor

Öğrencinin Adı Soyadı:

Öğretim Faaliyeti : LPG li Yakıt Sistemi Parçalarını Takmak Açıklama

: Kendinizde gözlemlediğiniz davranışlar için evet, gözlemlemediğiniz davranışlar için hayır seçeneğini işaretleyiniz.

GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR Evet Hayır 1-Hazırlık işlemleri: a- Çalışma ortamının temiz ve düzenli olmasına dikkat ettiniz mi? b- Yangın tüpünü hazırladınız mı? c- Araç kataloğunu hazırladını mı? d- Gerekli takım-avadanlıkları hazırladınız mı?

2- LPG li motor yardımcı sistem parçalarını takmak : a- Yağlama parçalarını taktınız mı ? b- Sogutma sistemi parçalarını taktınız mı ? c- Ateşleme sistemi parçalarını taktınız mı ? d- LPG liyakıt sistemi parçalarını taktınız mı ?

3- LPG li motor ayarları: a- LPG li yakıt sistemi parçalarının ayarlarını yaptınız mı? b- Karbüratör ayarlarını yaptınız mı ? c- Motorun supap ayarını yaptınız mı ? d- Distribütör ayarını yaptınız mı ? e- Motoru çalıştırdınız mı ?

Not: İşlem basamaklarını yaptıktan sonra kontrol listesinde işaretleme yapınız.

Cevaplarınızın tamamının evet olması gerekir. Cevaplarınızda hayır olan davranışları öğretmeninizin kontrolünde tekrar yapınız.

CEVAP ANAHTARI

33

1 2 3 4 5 6 7 8

a b d c b a c c

DEĞERLENDİRME Cevaplarınızın tamamının doğru olması beklenir. Yanlış işaretlediğiniz sorular için ilgili konuları tekrarlayınız.

MODÜL DEĞERLENDİRME 34

MODÜL DEĞERLENDİRME Modülle kazanacağınız yeterliği ölçen bir ölçme aracı öğretmeniniz tarafından hazırlanarak size uygulanacaktır.

Uygulama sonunda yapılan değerlendirme ile geçmeyeceğiniz öğretmeniniz tarafında size bildirileciktir.

KAYNAKLAR 35

bir

sonraki

modüle

geçip

KAYNAKLAR  ÇETİNKAYA, Selim. Tiripot, Com \1  KAYA, Orhan. Motor Ayarları ve Bakımı.  Linde Servis Traning  Megep Motorlu Taşıtlar Tanıtma Modülü

36