TECHNIEK & WETENSCHAP OP OBS DE MOLENWERF
Openbare basisschool De Molenwerf - Priorlaan 1 4003 AP Tiel molenwerf@xs4all.nl www.demolenwerf.nl
t. 0344 632689
2 Openbare basisschool De Molenwerf - Priorlaan 1 4003 AP Tiel molenwerf@xs4all.nl www.demolenwerf.nl
t. 0344 632689
Inleiding: van Molenwerf tot Tielycon Valley Direct bij de start van het VTB-project zagen we als school de mogelijkheden voor onze leerlingen. Met name het aspect van het leren door te doen en daardoor te (leren) ontdekken, zagen we als een belangrijke aanvulling op ons onderwijs. Mede dankzij de ondersteuning van het steunpunt VTB en de financiële impuls vanuit de overheid, is het techniekonderwijs op onze school in drie jaar tijd op poten gezet. Techniek is een hoog gewaardeerd onderdeel van ons curriculum geworden. Met betrekking tot de toekomst zijn we redelijk ambitieus. We zien nog veel mogelijkheden voor verdere uitbouw. Zo willen we ‘techniek’ nog meer integreren in de andere vakken. Daarnaast willen we de komende jaren nadrukkelijker focussen op ‘Wetenschap’. In de derde tranche van het VTB-traject is dit aspect belangrijker geworden en we onderschrijven dit. Ten opzichte van scholen die dit jaar begonnen zijn, ligt voor ons hier nog een inhaalslag. Ten derde willen we verder met ons plan om in onze patio ‘een tweetal weg- en waterbouwprojecten’, een metereologisch station en een duurzaam energiecentrum te realiseren (zie bijlage). In het najaar zijn hierover de eerste gesprekken gevoerd met het Waterschap Rivierenland. Tot slot willen we een poging ondernemen om samen met het Tielse bedrijfsleven en de Kamer voor Koophandel, een bredere context te creëren voor techniek- en wetenschaponderwijs in Tiel. Een context die niet alleen ten goede moet komen aan onze school, maar aan alle leerlingen van PO en VO in Tiel. Het is ons streven dat Tiel de komende jaren een eigen centrum krijgt voor techniek- en wetenschapeducatie. In een stad als Tiel, waar zoveel ‘technology-driven’ bedrijvigheid is, moet daar voldoende basis voor zijn. Sterker nog, de Tielse bedrijven en Gemeente zouden het m.i. ook ‘moeten’ willen. Het stoot alle betrokkenen op naar een nog hoger niveau. Tielycon-Valley zou het centrum kunnen worden van innovatieve (logistieke) dienstverlening.
3 Openbare basisschool De Molenwerf - Priorlaan 1 4003 AP Tiel molenwerf@xs4all.nl www.demolenwerf.nl
t. 0344 632689
•
Ad 3. Schoolspecifieke doelstellingen
Het team van de Molenwerf heeft naast de kerndoelen techniek en de algemene doelen techniekonderwijs enkele specifieke doelen geformuleerd. •
Door de invoering van techniekonderwijs willen we ons onderwijs krachtiger maken; m.n. doordat er meerdere intelligenties van de leerlingen worden aangesproken (indachtig de theorie van Meervoudige Intelligentie);
•
Binnen techniekonderwijs krijgen leerlingen de ruimte om zaken zelf te onderzoeken en te ontdekken;
•
Binnen het techniekonderwijs kunnen leerlingen nadrukkelijker leren samen te werken. Doordat het product van de samenwerking vaak tastbaar is, kan de samenwerking bij techniekonderwijs gemakkelijker geëvalueerd worden dan bij reken- en taalopdrachten, c.q. werkstukken in het kader van de zaakvakken.
•
Leerlingen leren cyclisch te denken in termen van ontwerpen, maken, testen (doen), evalueren en bijstellen. Deze fasen van het denkproces zijn binnen techniekonderwijs goed te onderscheiden. Het op deze manier leren denken heeft meerwaarde voor het hele leerproces op school.
•
(in het verlengde hiervan) Via techniekonderwijs willen we onze leerlingen leren om probleemoplossend te denken en te handelen.
Ruimte voor techniekonderwijs Toen we in 2006 met techniekonderwijs begonnen, was ons schoolgebouw en ons meubilair gedateerd. In algemene zin vonden we ons gebouw geen inspirerende leeromgeving; en voor techniekonderwijs feitelijk ontoereikend. Als je het al positief wilde zien, dan kon je nog stellen dat alles tamelijk oud en versleten was én er niet zoveel kapot kon gaan. In 2007 startte de Gemeente Tiel met een renovatie van de scholen op ons scholeneiland. Vanwege financiële beperkingen lag de nadruk bij deze renovatie op de buitenkant van de school. Voor de binnenkant was, op vernieuwing van de electra na, geen geld. Het team van de Molenwerf heeft daarop zelf de handen uit de mouwen gestoken. Ze werden bijgestaan door ouders en dankzij het groeiende enthousiasme van de algemeen directeur over het proces (bottom up) en de resultaten, werd de verbouwing van de school uiteindelijk financieel gefaciliteerd door het bestuur van het Openbaar basisonderwijs Tiel. De inzet van veel mensen en de investeringen van het 4 Openbare basisschool De Molenwerf - Priorlaan 1 4003 AP Tiel molenwerf@xs4all.nl www.demolenwerf.nl
t. 0344 632689
bestuur hebben geleid tot een schoolgebouw met fantastische faciliteiten. Onze school beschikt nu over een goed uitgeruste binnen- en buitenruimte voor techniekonderwijs. In de binnenruimte hebben we vaste en verrijdbare werkbanken en staan de techniektorens opgesteld. Op de vaste werkbank zijn een zaag- en boormachine gemonteerd. In de patio bevindt zich een open, zij het overdekte, multifunctionele techniekruimte, waar twee werktafels staan. In deze ruimte kunnen met name de minder schone technische activiteiten plaats vinden. Hierbij kan gedacht worden aan het testen van plastics, zagen van hout etc.
De organisatie van het techniekonderwijs Zoals in de inleiding al genoemd werd, heeft onze school een techniekcoördinator. Dit is geen functie, maar een taak. De techniekcoördinator is samen met de directeur verantwoordelijk voor het techniekonderwijs. De techniekcoördinator kan tijdens zijn eigen lesgebonden uren een deel van de technieklessen geven, maar de meeste activiteiten worden uitgevoerd door de groepsleerkrachten. De techniekcoördinator initieert, stimuleert en evalueert. Zijn taken zijn alsvolgt omschreven: • Nieuwe ontwikkelingen op het gebied van techniekonderwijs implementeren, • Minstens drie maal per jaar in de bouwvergaderingen de voortgang van het techniekonderwijs bespreken. • Minstens twee maal per jaar met de directie de voortgang van het techniekonderwijs bespreken. • Knelpunten in het techniekonderwijs proberen op te lossen, • Minstens een keer per jaar de doelstellingen en het beleidsplan bijstellen, • Scholing en informatie binnen het team verzorgen, • Contacten onderhouden met externe instellingen, • Samen met de directie aanschaf en vervanging van materialen en gereedschap bespreken, • Zorgen, dat de (verbruiks)materialen aanwezig zijn, voorraden aanvullen of vervangen, • Gereedschappen onderhouden en indien mogelijk repareren, • Regelmatig de kasten van de Techniektorens controleren en ‘herschikken’, • Begeleiden van de jaarlijkse techniekwedstrijd.
Doorlopende leerlijn Om de doorlopende leerlijn te waarborgen is voor alle groepen een basispakket aan activiteiten samengesteld. Het pakket bestaat uit lessen van 5 verschillende dimensies van het techniekonderwijs, te weten: • elektriciteit, • chemie, 5 Openbare basisschool De Molenwerf - Priorlaan 1 4003 AP Tiel molenwerf@xs4all.nl www.demolenwerf.nl
t. 0344 632689
• • •
ontwerpen, testen en constructie.
Voor deze dimensies is gekozen omdat zij een zeer breed scala van het techniekonderwijs vertegenwoordigen. Hiermee wordt voorkomen dat activiteiten een eenzijdige kant van het techniekonderwijs belichten. Naast deze basisstof kan de leerkracht naar eigen inzicht, belangstelling en competentie, leerstof kiezen. Het aanbod van lessen en activiteiten binnen de Molenwerf is groot. Het aanbod wordt bovendien continu aangepast en uitgebreid. Een belangrijke rol hierbij is weggelegd voor de techniekcoördinator. Deze bepaalt samen met de leerkrachten hoe het basispakket moet worden aangepast. In de regel proberen we jaarlijks ‘de minste’ activiteit te vervangen door een andere. In bijlage 2 gaan we uitgebreid in op de domeinen van techniekonderwijs en de doorlopende leerlijn. In bijlage 3 vindt u een overzicht van de belangrijkste leermiddelen die wij thans inzettten in ons onderwijs.
Eerste effecten De leerlingen die dit jaar in groep 8 zittten, zijn in groep 6 voor het eerst geconfronteerd met techniekonderwijs. Het eerste jaar mondjesmaat, het tweede jaar middels het techniekproject al weer wat intenser en dit jaar – voor het eerst – heel nadrukkelijk. Het is nog wat prematuur voor daadwerkelijke conclusies, maar we zijn natuurlijk nieuwsgierig of er ook al meetbare effecten zijn van onze inspanningen. Daarom is de door VTB ontwikkelde attitudemeting, in het voorjaar van 2008 op onze school afgenomen. We wagen ons aan een aantal voorzichtige constateringen. Zo blijkt de opvatting over techniek onder met name de meisjes nog vrij traditioneel te zijn: “techniek is iets voor mannen in vuile overalls”. Het plezier in techniek/wetenschap en het gevoel dat het geen moeilijk vak is scoort bovengemiddeld. Dat is dus positief. De leerlingen van de Molenwerf zijn echter (nog) niet enthousiast genoeg om een opleiding of beroep in de technische richting te kiezen. Dit is mogelijk verklaarbaar door de traditionele opvattingen over het vakgebied.1 Het maatschappelijk belang van techniek wordt door de leerlingen van de Molenwerf als zeer belangrijk ervaren. Hierbij scoren ze ruim 25% boven het landelijk gemiddelde. Dat 1
Relatief veel ouders zijn werkzaam in technische beroepen waar geen of een laag opleidingsniveau voor gevraagd wordt. Wellicht beïnvloedt dit het beeld in negatieve zin.
6 Openbare basisschool De Molenwerf - Priorlaan 1 4003 AP Tiel molenwerf@xs4all.nl www.demolenwerf.nl
t. 0344 632689
geeft de burger moed!
•
Verleggen van de focus
Op basis van de attitudemeting, achten het van groot belang om de traditioneel/sekse bepaalde opvattingen om te buigen naar een bredere opvatting over technisch/ wetenschappelijke opleidingen en vakgebieden. Wij streven er naar om in 3 jaar tijd zowel de traditionele, als de sekse-tereotype opvattingen met 0.5 punt te verbeteren. We willen dit bereiken door: • jongens en meisjes nadrukkelijker samen te laten werken, • geen verschil meer te maken bij opdrachten voor jongens en meisjes, • grotere variatie aan te brengen in opdrachten (zowel qua inhoud, als complexiteit), • nadrukkelijker ontwerp- test én onderzoeksopdrachten aan te bieden, • kinderen in bedrijven te laten ervaren, dat technische beroepen voor mannen en vrouwen geschikt zijn. • Bij bedrijfsbezoeken te focussen op bedrijven met hoogwaardige technologische processen. Hoewel dit wellicht lastiger is, streven we ook naar om – in diezelfde periode - het voornemen om later iets met techniek/wetenschap te gaan doen, om te buigen tot net iets boven het landelijk gemiddelde.
Techniek & Wetenschap, gewenste ontwikkeling op school o Hoewel we tevreden zijn over de eerste drie jaar, hebben we absoluut niet het gevoel er te zijn. We zijn op weg gegaan en willen nog veel meer bereiken. Sterker nog: we zijn ambitieus. De volgende zaken willen we de komende jaren bereiken: 2008/2009
Binnen de zaakvakken wordt, waar geïndiceerd, nadrukkelijk een link gelegd naar ‘techniek en wetenschap’. Voor onze geschiedenis- en aardrijkskundemethoden is dit reeds uitgewerkt – uitvoering: leerkrachten. De taal- en rekenleerstof worden gescand op techniekactiviteiten – uitvoering: de techniekcoördinator / evt. Pabo-stagiair Voor de groepen 1 en 2 worden technieklessen gekoppeld aan Piramide (o.a. bezoek aan fietsenmaker Gejo). – uitvoering: leerkrachten gr. 1-2 en tutoren. We investeren in de verdere deskundigheidsontwikkeling van het team. Zo bezoeken we in november met alle teamleden de Thema-Doe-Dag in Nieuwegein. – verantwoordelijkheid: techniekcoördinator. 7
Openbare basisschool De Molenwerf - Priorlaan 1 4003 AP Tiel molenwerf@xs4all.nl www.demolenwerf.nl
t. 0344 632689
De techniekresultaten worden vanaf groep 6 opgenomen in het digitaal portfolio – verantwoordelijkheid: directeur. Vormgeven aan het ‘weg- en waterbouw’circuit in de patio2 / directeur 2009/2010
In alle groepen worden structureel 10 techniekactiviteiten uitgevoerd – verantwoordelijkheid: leerkrachten Techniekactiviteiten binnen de zaakvakken worden verder uitgewerkt en vorm gegeven – uitvoering: leerkrachten Techniekactiviteiten in de taal- en rekenleerstof worden uitgeprobeerd. Uitvoering : leerkrachten / support: techniekcoördinator Vormgeven aan een ‘metereologisch centrum’3 in de patio. Verantwoordelijkheid: directie
2010/2011
Het aspect ‘Wetenschap’ krijgt meer focus binnen het pakket lesactiviteiten. De techniekcoördinator zal voor iedere groep een aantal aanvullende activiteiten selecteren. Zo mogelijk gebeurt dit samen met groepsleerkrachten en leerlingen. Vormgeven aan een ‘centrum voor duurzame energie’ in onze patio. Zonnepanelen, windturbines en andere vormen van duurzame energievoorziening. Verantwoordelijkheid: duurzaamheidscoördinator/directie.
Naast deze onderwijsgerichte activiteiten, willen we de komende jaren gericht bedrijven benaderen om een rol te spelen in het techniekonderwijs. Waar mogelijk willen we dit niet alleen ten behoeve van onze eigen school doen, maar ook voor alle scholen die ingezet hebben op techniek. De Kamer van Koophandel en VTB wordt gevraagd om hier een rol bij te vervullen. Ook samenwerking met de techniekdocenten van het voortgezet onderwijs kan een verbreding van ons techniekonderwijs zijn. Wij willen in de komende jaren contact leggen met techniekafdeling van het Lingecollege. In concreto denken we op termijn aan werkvormen waarbij leerlingen van het Lingecollege op de basisschool projecten begeleiden en leerlingen van de basisschool een bezoek brengen aan het Lingecollege.
2
Zie bijlage 7. Hierbij gaat het om de opvang van regenwater, watercirculatie en irrigatie. Zie bijlage 7. In het metereologisch centrum worden regenstanden, temperatuur e.a. bijgehouden. Een koppeling aan ict-systemen, maakt realistisch rekenonderwijs (spreadsheets – grafieken) mogelijk. 3
8 Openbare basisschool De Molenwerf - Priorlaan 1 4003 AP Tiel molenwerf@xs4all.nl www.demolenwerf.nl
t. 0344 632689
9 Openbare basisschool De Molenwerf - Priorlaan 1 4003 AP Tiel molenwerf@xs4all.nl www.demolenwerf.nl
t. 0344 632689
Bijlage 3: de belangrijkste onderwijsleermiddelen •
De Techniek Torens
De ‘Techniek Torens’ zijn een kerndoelendekkend totaal lesconcept voor Techniek in het basisonderwijs. Het lesconcept De Techniek Torens bestaat uit 3 vrolijke opbergmeubels waarin de lessen (lesmappen) en leskisten overzichtelijk zijn opgeborgen: • 1 Onderbouw Toren (voor groep 1 en 2) • 1 Middenbouw Toren (voor groep 3,4,5) • 1 Bovenbouw Toren (voor groep 6,7,8) Er zitten voor iedere groep 10 Techniek lessen in. De Techniek Torens bevatten dus in totaal 80 leskisten met toebehoren. Er is sprake van doorlopende leerlijnen in zowel domein A als B op de onderwerpen die in de Kerndoelen omschreven staan: • constructie • transport • communicatie • productie Daarbij zijn ook chemie, elektrotechniek en duurzame energie ruimschoots vertegenwoordigd. Ook is voorzien in de nieuwste aspecten voor techniek volgens de laatste kerndoelenomschrijving van 2003. Onder meer weer en klimaat, licht, spiegeling en temperatuur hebben een plaats gekregen in de leskisten. •
sCOOLlab
sCOOLlab is het eerste en enige laboratorium voor scholieren van 8 tot 12 jaar. Een leuk en leerzaam lab, want door proeven te doen leren de leerlingen heel veel over alledaagse dingen. De box bevat 30 proeven, die verdeeld zijn over 5 thema's: Natuur en milieu, Kunststoffen, Voeding, Gezondheid en Persoonlijke verzorging en ten slotte de Verrassende proefjes. Proeven die dicht bij huis zijn: want chemie en techniek kom je op allerlei plekken tegen, thuis en op school, binnen en buiten. De Box is voortgekomen uit het 'Dream Action project' van DSM bij gelegenheid van zijn 100 jarig jubileum in 2002. Een wetenschaps-box voor het basisonderwijs, zoals deze nu is gerealiseerd, is een van deze dromen geweest. De droom is om jonge kinderen te interesseren voor techniek en chemie, in de hoop dat ze later ook een beroep in die richting kiezen.
10 Openbare basisschool De Molenwerf - Priorlaan 1 4003 AP Tiel molenwerf@xs4all.nl www.demolenwerf.nl
t. 0344 632689
•
SPECTRO
Spectro is een modulaire bouwdoos, waarmee kinderen van 5 – 12 jaar elektrische schakelingen kunnen bouwen. Met duidelijke beschrijvingen, werkschema’s en herkenbare kleuren is het zeer uitnodigend voor kinderen. Er is een stijgende moeilijkheidsgraad. Leerlingen, die enigszins bekend zijn geraakt met het systeem kunnen de opdrachten vrijwel zelfstandig doen. De dozen zijn dus goed in te passen in het zelfstandig werken. In de Molenwerf komen deze dozen in iedere groep aan de orde.
11 Openbare basisschool De Molenwerf - Priorlaan 1 4003 AP Tiel molenwerf@xs4all.nl www.demolenwerf.nl
t. 0344 632689
Bijlage 4: overzicht technieklessen per groep Weerstation voor dagelijkse metingen van temperatuur, wind, regen, luchtvochtigheid e.a.
Centrum voor duurzame energie met kleine windturbine en zonnepanelen – gekoppeld aan b.v. oplaadstation oplaadbare batterijen.
Regendief met daaraan gekoppeld regentonnen, een handpomp voor circulatie van water en een irrigatiesysteem voor de ecologische speelen ontdektuin
Verhoogd deel
zitkuil
regenton
rioolbuis
bestrating
afscheiding
rokersplek
12 Openbare basisschool De Molenwerf - Priorlaan 1 4003 AP Tiel molenwerf@xs4all.nl www.demolenwerf.nl
t. 0344 632689