Doradca 10/2016

doradca Małopolski Informator Rolniczy

październik 2016

ISSN 1425-1299

nr 10/2016

cena 2,50 zł

Pierwsza w Małopolsce hodowla bydła rasy Dexter Bezpieczna i skuteczna ochrona roślin Wsparcie finansowe dla grup producentów rolnych

Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Karniowicach

TA N I E N O C L E G I W POBLIŻU K RAKOWA Ośrodek położony jest w pobliżu Doliny Kobylańskiej i Bolechowickiej co umożliwia s p a c e r y, p r ze j a żd ż k i rowerami, wspinaczkę, a nawet jazdę konną w o to c ze n i u j u ra j s k i e go krajobrazu.

Ośrodek oferuje: [ miejsca noclegowe w pokojach 2-4 osobowych, [ pokoje z łazienką w cenie 50 zł od osoby, [ dostęp do pomieszczenia kuchennego i jadalni, [ świetlicę z tarasem, z możliwością zorganizowania grilla, [ salę konferencyjną ze sprzętem audiowizualnym, [ bilard, miejsca parkingowe, [ noclegi od 25 zł.

KARNIOWICE 9 32-082 Bolechowice Tel.: 12 285 21 13/14 tanienoclegi@modr.pl www.modr.dobrynocleg.pl www.facebook.com/modrkarniowice

Małopolski Informator Rolniczy Redakcja Małopolskiego Informatora Rolniczego “Doradca” przyjmuje do publikacji ogłoszenia, reklamy, informacje handlowe, artykuły sponsorowane, wkładki reklamowe i informacje o tematyce zgodnej z profilem pisma.

WARUNKI ZAMIESZCZANIA REKLAM • reklama czarno-biała, A-4

665,00 zł + VAT • reklama kolorowa, A-4, wewnątrz numeru 910,00 zł + VAT na okładce 1150,00 zł + VAT 665,00 zł + VAT • artykuł sponsorowany • zamieszczenie gotowej wkładki reklamowej

600,00 zł + VAT • ogłoszenia dla rolników indywidualnych BEZPŁATNIE

RABAT:

umowa całoroczna - od szóstej emisji reklamy stawka ulega obniżeniu o 20% od ceny podstawowej.

Przy zleceniach obszernych materiałów, ogłoszeń wielostronicowych - możliwość negocjowania cen! ⇒⇒ redakcja nie ponosi odpowiedzilaności za treść reklam i ogłoszeń.

Termin dostarczania materiałów do druku na miesiąc przed ukazaniem się miesięcznika (najpóźniej do 5 dnia miesiąca poprzedzającego ukazanie się czasopisma).

Prenumerata: osoby oraz instytucje zainteresowane składaniem prenumeraty na nasze czasopismo prosimy o kontakt z redakcją „Doradcy”.

Zapraszamy do współpracy!

Małopolski Informator Rolniczy

doradca

Wydawca i redakcja: Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Karniowicach, Dział Promocji i Wydawnictw Karniowice os. XXXV-lecia PRL 9, 32-082 Bolechowice tel. (12) 285-21-14 wew.24 kom. 609-700-003; fax: (12) 285-11-07 e-mail: doradca@modr.pl; www.modr.pl www.facebook.com/MODRKarniowice Dyrektor MODR i Redaktor Naczelny Wydawnictw Ośrodka – Bronisław Dutka Z-ca Dyrektora i Redaktora Naczelnego „Doradcy” – Zbigniew Tomaszek.

Kolegium Redakcyjne: Małgorzata Serwaczak, Jan Boczkowski, Grażyna Poloczek, Ewa Ryjak.

Zespół Redakcyjny: Halina Knap, Krystyna Trzebuniak, Katarzyna Gwiżdż, Krzysztof Kostuś.

Spis treści WYDARZENIA MODR KARNIOWICE AGROPORMOCJA 2016 w blasku słońca ................................................. 4

TECHNOLOGIA PRODUKCJI Zakwaszenie gleb – przyczyny, objawy i skutki ................................. 13 Racjonalne nawożenie roślin ............................................................... 15 Budowa materii organicznej w oparciu o innowacyjne metody agrotechniczne – zalecenia dla praktyki rolniczej ........ 16 Szkodniki kukurydzy - urazek kukurydziany ...................................... 20 Jak uniknąć chorób przechowalniczych ziemniaków? ...................... 21 Pierwsza w Małopolsce hodowla bydła rasy Dexter .......................... 23 Mangalica - kudłata świnia preferowana do chowu ekologicznego ...... 25 Przetwórstwo mleka w gospodarstwach rolnych na Podhalu w ramach działalności MLO ........... 26

TECHNIKA ROLNICZA Prawidłowo funkcjonująca wentylacja naturalna w oborach ............. 28 Rozsiewacze i siewniki nawozowe ...................................................... 30 Bezpieczna i skuteczna ochrona roślin .............................................. 32

PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ NA WSI Przetwórstwo i marketing produktów rolnych w ramach PROW 2014 - 2020 .................. 38 Wsparcie finansowe dla grup producentów rolnych .......................... 40

ROLNICTWO EKOLOGICZNE Rdest ptasi ............................................................................................ 44 Uprawa soi metodami ekologicznymi .................................................. 45

AGROTURYSTYKA Łużna - moja gmina ............................................................................... 47

NASZE DZIEDZICTWO KULTUROWE Stowarzyszenie Koło Gospodyń Wiejskich Olszówka ....................... 48

NASZ DOM I OGRÓD

Skład komputerowy: Halina Knap, Krzysztof Kostuś

Szare dni jesieni mogą być kolorowe .................................................. 49

Druk: TZDR Nowy Sącz.

Nakład: 3100 egz.

Orzechy włoskie w naszej kuchni ........................................................ 50

doradca / październik 2016

3

Małopolski Informator Rolniczy

WYDARZENIA MODR KARNIOWICE

w blasku słońca Piękna, słoneczna pogoda sprawiła, że w pierwszy weekend września na Agropromocję do Nawojowej przyjechały tłumy zwiedzających.

W niedzielę korek drogowy ciągnął się od Nowego Sącza, samochody potrzebowały na przejechanie odcinaka dziesięciu kilometrów aż 1,5 godziny. Warto jednak było dotrzeć na teren wystawy, autem, rowerem czy pieszo, ponieważ tam czekało na uczestników mnóstwo atrakcji. Do Nawojowej przybyli zarówno mieszkańcy okolicznych wiosek i miasteczek, jak i liczne autokary z rolnikami z innych województw oraz delegacje ze szkół rolniczych i instytucji obsługujących rolnictwo. Okres po pracowitych żniwach, wczesna jesień to doskonały czas na planowanie modernizacji gospodarstw rolnych, zakup nowych

maszyn, sadzonek, środków ochrony roślin, ogólnie zrobienie zakupów, nawiązanie nowych kontaktów handlowych, a także zdobycie nowej wiedzy i wymianę doświadczeń z wystawcami, którzy tworzą Agropromocję, prezentując swoje usługi i produkty.

Rozległy teren wystawy podzielny był na bloki tematyczne. Podobnie jak w minionych latach, stoisk do zwiedzania było bardzo dużo. Spacerując można było obejrzeć maszyny rolnicze i sprzęt ogrodowy, zobaczyć wystawę zwierząt i odbywające się w jej obrębie pokazy (pokaz młodych hodowców, pokaz strzyżenia owiec itp.), kupić wszystko, co jest potrzebne do domu, ogrodu i gospodarstwa.

Goście wystawy mogli skorzystać z przejażdżek konnych, skosztować wypieków przygotowanych przez pa-

nie z Kół Gospodyń Wiejskich, zapoznać się z ofertą gospodarstw agroturystycznych bądź zasięgnąć porady u doradców z Małopolskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego. Na sali gimnastycznej Zespołu Szkół tradycyjnie swoją ofertę prezentowali przetwórcy branży rolno-spożywczej, a na scenie na placu głównym odbywała się część oficjalna, rozstrzygnięcie konkursów i występy zespołów folklorystycznych.

Zwiedzający nosili siatki wypełnione po brzegi chlebem, warzywami, konfiturami, wyrobami rękodzieła ludowego czy sadzonkami krzewów, rozmawiali z przedstawicielami firm przy ich stoiskach, wspinali się na wielkie traktory, a to wszystko w blasku promieni słonecznych i w przyjaznej, serdecznej atmosferze.

Katarzyna Gwiżdż

Wystawa i kiermasz ogrodniczy Tegoroczną piękną i barwną ekspozycję wystawy ogrodniczej, połączonej z kiermaszem asortymentu ogrodniczego jak zwykle odwiedzili liczni zwiedzający. Nikt nie wyszedł z pustymi rękami, bo jak tu się oprzeć kupieniu kolejnej sadzonki, byliny czy cebulki kwiatowej do naszego ogrodu, jak nie skosztować rodzimych jabłek, gruszek czy śliwek pochodzących z czystych i ekologicznych terenów Małopolski. Przecież bez tego rodzaju przyjemności Agropromocja nie byłaby również świętowaniem i ucztą dla naszych oczu i podniebienia. W wystawie i kiermaszu uczestniczyło 24 wystawców, reprezentujących grupy producenckie, firmy, gospodarstwa

4

ogrodnicze oraz szkółki drzew i krzewów. Niektórzy wystawcy są od lat wierni Agropromocji i nie wyobrażają sobie sezonu jesiennego bez przyjazdu do Nawojowej. Przemierzają wiele kilometrów, by w ten pierwszy weekend września być właśnie tutaj - na Agropromocji.

Na Kiermaszu bogatą ofertę zaprezentowała grupa producencka Sądecka Grupa Producentów Owoców i Warzyw Owoc Łącki z Łącka, zrzeszająca 74 gospodarstwa sadownicze o wspólnym areale ponad 300 ha. Grupa ta posiada certyfikat Global G.A.P i HACCAP i poleca jabłka oraz gruszki w pełnej

doradca / październik 2016

Małopolski Informator Rolniczy gamie odmianowej, jak również inne owoce sezonowe, koncentraty owocowe oraz soki naturalnie tłoczone.

W ofercie były jabłka łąckie, które w 2010 r. uzyskały status chronionego oznaczenia geograficznego, stając się kolejnym produktem tradycyjnym i regionalnym w Polsce. Spółdzielnia Ogrodnicza Ziemi Sądeckiej z Nowego Sącza, dysponująca obecnie siecią placówek detalicznych na terenie Nowego Sącza i Sądecczyzny, siecią punktów skupu owoców i warzyw, hurtowniami owocowo-warzywnymi - oferowała również pełną gamę świeżych owoców i warzyw oraz przetworów.

Miłośników pięknych ogrodów przyciągała bogata oferta materiału szkółkarskiego eksponowanego na stoiskach Parku M ze Starego Sącza „Gospodarstwa Rolnego Lucjana Prusaka” z Tęgoborzy, Gospodarstwa Ogrodniczo-Szkółkarskiego Tadeusza Przęczka i Marka Przęczka z Tuchowa, czy Gospodarstwa Szkółkarsko-Sadowniczego Marii Lisak z Zelkowa. Były to drzewa i krzewy ozdobne, pnącza, rośliny skalne, cieszące się wielkim zainteresowaniem rośliny wrzosowate, a także byliny, kwiaty balkonowe, rabatowe oraz szeroki wybór cebulek kwiatowych. Nie brakowało kwiatów

doniczkowych, w tym egzotycznych kaktusów i sukulentów.

Wśród ciekawostek wymienić należy piękne bananowce, zimujące hibiskusy o bardzo dużych kwiatach i okazałe oleandry, kolokazje, amsonie i wernonie. W sprzedaży był także szeroki asortyment ziół: mięta złota, pieprzowa, a z nowości mięta grejpfrutowa, pomarańczowa, truskawkowa, jogurtowa, a nawet czekoladowa. Dla tych, którzy oprócz piękna cenią sobie walory użytkowe i zdrowotne roślin, oferowane były sadzonki borówki amerykańskiej, żurawiny, maliny, winorośli, jagody goji i truskawki pnącej. Jak co roku oblegane było stoisko Szkółki Krzewów Owocowych Zofii Stach-Wilk z Kisielówki k/Limanowej, oferującej krzewy owocowe, w tym licencyjne odmiany malin Polesie, Benefis, Bristol, jak również Winnicy Eden Ryszarda Motawy z Łazów Brzyńskich i Gospodarstwa Ogrodniczo-Pszczelarskiego

Przemysława Budy z Pogwizdowa, produkujących profesjonalne sadzonki winorośli, testowane pod kątem przydatności do polskich warunków klimatycznych. Zakład Doświadczalny Brzezna zachęcał do zakupu kolcowoju chińskiego, świdośliwy, mini kiwi oraz różnych odmian malin. A dla osób ograniczających w swojej diecie cukier czekały sadzonki stewii. Któż by się temu oparł? Bardzo duża różnorodność oferty spowodowała, że zwiedzający chętnie wybierali zarówno tradycyjny i znany asortyment roślin, jak i nowości ogrodnicze, a wystawcy służyli fachowymi i praktycznymi radami.

Iwona Smoleń

Wystawa mechanizacyjna Na wystawie mechanizacyjnej XXVI edycji Agropromocji 2016 zaprezentowało się 20 wystawców, w tym 16 oferujących ciągniki, maszyny i sprzęt rolniczy oraz urządzenia i wyposażenie do produkcji rolniczej. Wśród tych wystawców, pięciu przedstawiło swoje ekspozycje po raz pierwszy, wystawiając też produkty nowe, takie jak ciągniki rolnicze małej i średniej mocy, marki Kioti (USA), których wyłącznym dystrybutorem na Polskę i producentem (licencyjnym) jest firma „Pronar” Narew. Wózki widłowe o napędzie gazowym i elektrycznym wraz ze skrzyniopaletami (z PCV) i samochodem

doradca / październik 2016

„Hilux” (Pickup) prezentowane były przez firmę Toyota Material Handling Polska (Sp. z o.o.). Firma „Chemirol” z Mogilna (woj. kujawsko -po morskie) zaprezentowała zalecane obecnie do stosowania środki do produkcji rolnej, w tym środki ochrony roślin, nawozy i nasiona.

Wśród ciągników rolniczych można było obejrzeć dobrze znane na polskim rynku marki: Deutz - Fahr, Zetor, John Deere, Kubota, Valtra, New Holland.

Po raz drugi z rzędu firma Kamix z Żurawicy pokazała dość szeroką gamę

5

Małopolski Informator Rolniczy ciągników średniej mocy, w tym jeden do prac leśnych marki Białoruś (rozpoznawalny na rynkach europejskich jako Belarus) oraz różne rodzaje maszyn i sprzętu uprawowego, maszyn do zbioru i konserwacji pasz z użytków zielonych oraz po raz pierwszy małą samobieżną ładowarkę teleskopową. Dobrze znana na wystawie firma AgroPartner, tym razem zaprezentowała nowe modele z szerokiej oferty małych maszyn do zbioru i konserwacji pasz z użytków zielonych w terenach górzystych.

Pozostali wystawcy prezentowali to, co współczesnemu gospodarstwu rolnemu i gospodarstwu domowemu jest niezbędne do sprawnego i „nowoczesnego” funkcjonowania, m.in. sznurki, siatki i folie rolnicze, łożyska, części zamienne, paski klinowe, urządzenia techniczne: piece CO, spawarki, agregaty prądotwórcze elektronarzędzia i narzędzia warsztatowe.

Jak co roku, najlepiej prezentujące się stoiska wystawy mechanizacyjnej zostały nagrodzone i wyróżnione: I miejsce otrzymało stoisko z wózkami widłowymi „Toyota” firmy Toyota Material Handling, a wyróżnienia otrzymały: firma „Kamix” z Żurawicy, firma Marian Kracik ze Spytkowic oraz firma „Trojan Tech Agro Sp. z o.o.” z Moczydło.

Marian Kulpa

Wystawa budownictwa Ciekawa i różnorodna oferta firm budowlanych oraz piękna pogoda sprawiły, że wystawa budownictwa i wyposażenia wnętrz na tegorocznej Agropromocji cieszyła się dużym zainteresowaniem wśród zwiedzających.

Wystawa stanowiła istotny element uzupełniający do innych wystaw związanych bezpośrednio z rolnictwem.

Lokalizacja wystawy na gospodarstwie, które stanowi centralne miejsce

między wystawą mechanizacji i wystawą zwierząt, powodowała, że prawie wszyscy zwiedzający przechodzili obok stoisk związanych z branżą budowlaną.

Również sąsiedztwo stoisk z roślinami ozdobnymi i licznymi punktami gastronomicznymi sprzyjały licznej frekwencji i zawieraniu kontaktów handlowych.

Szybki postęp technologiczny w dziedzinie budownictwa spowodował, że sprzedający i klienci zmuszeni są do śledzenia nowości zarówno w materiałach budowlanych, jak i w całych nowoczesnych systemach technologicznych związanych z tą dziedziną. A nowości na wystawie było dużo. Największą ofertę stanowiły systemy ogrzewań, w tym najnowocześniejsze kotły piątej generacji z elektroniczną obsługą oraz systemy pokryć dachowych z ele-

6

doradca / październik 2016

Małopolski Informator Rolniczy mentami fotowoltaicznymi. Dużą powierzchnię wystawienniczą zajmowały firmy z wyrobami ślusarstwa i kowalstwa artystycznego oraz z elementami kamienia naturalnego.

W drugim dniu wystawy dokonano oceny w konkursie na najlepszą ekspozycję wystawy Agropromocja oraz na najlepszy produkt. W dziedzinie budownictwa pierwsze miejsce zajęła Firma „RAMEX” Sp. z o.o. SKA z Nowego Sącza, która oferowała pełną obsługę rynku detalicznego, inwestycyjnego i hurtowego w zakresie materiałów budowlanych i wykończeniowych. Dwa równorzędne wyróżnienia otrzymały firmy, które prezentowały równie bogatą ofertę: Firma

DEKKE Sp. z o.o. z Krakowa, która oferowała systemy pokryć dachowych oraz Firma Usługowa „Kowal Stach” ze Strzeszyc gm.

Ujanowice, która oferowała wyroby kowalstwa ar t yst ycznego, balustrady, ogrodzenia oraz inne usługi ślusarskie.

Wszystkim wystawcom z dziedziny budownictwa i wyposażenia wnętrz dziękujemy za uczestnictwo i zaangażowanie oraz życzymy konkretnych efektów handlowych, a zwiedzających i zainteresowanych klientów już zapraszamy na przyszłoroczną wystawę.

Tomasz Stanek

Wystawa zwierząt futerkowych Po raz kolejny podczas Międzynarodowej Wystawy Rolniczej AGROPROMOCJA prezentowane na wystawie króliki i szynszyle zostały poddane ocenie. Jedenastu hodowców królików oraz pięciu szynszyli z województw: małopolskiego, podkarpackiego i śląskiego zaprezentowało 39 szt. królików w czternastu rasach i odmianach barwnych oraz 34 sztuki szynszyli w 3 odmianach. Dodatkowo ocenie poddano 19 sztuk szynszyli pochodzących ze stad towarowych.

Zwiedzający mogli podziwiać króliki: belgijskie olbrzymy szare, białe i żelaziste, olbrzymy srokacze, nowozelandzkie białe i czerwone, kalifornijskie, wiedeńskie niebieskie, czarne i szare, szynszyl wielki, francuski baran szary, burgundzki, francuski srebrzysty, oraz podpalany czarny.

Natomiast spośród prezentowanych szynszyli mogliśmy zobaczyć następujące odmiany barwne: standard, czarna aksamitna oraz beżowa.

Wszystkie prezentowane króliki i szynszyle zostały poddane ocenie Komisji Oceny Zwierząt Futerkowych, której przewodniczył P. Łukasz Baran. Jego asystentami byli P. Mateusz Raczek-Zakrzewski oraz P. Grzegorz

doradca / październik 2016

Otulakowski.

Wszyscy sędziowie to specjaliści z Krajowego Centrum Hodowli Zwierząt w Warszawie.

Po dokonaniu oceny Komisja przyznała pierwsze i drugie lokaty oraz dokonała wyboru czempionów i wiceczempionów w poszczególnych rasach i odmianach.

Wykaz hodowców nagrodzonych królików, którym przyznano tytuł Czempiona i Wiceczempiona: 1. Jan Kosmowski - czempion za królika Belgijski Olbrzym Żelazisty 2. Małgorzata i Bogusław Jabłońscy - wiceczempion za królika rasy Belgijski Olbrzym Szary 3. Ryszard Solarczyk - czempion i wiceczempion za króliki rasy Olbrzym Srokacz 4. Jerzy Marmuszewski - czempion za królika rasy Nowozelandzki biały 5. Barbara i Tadeusz Mazurek - wiceczempion za królika rasy Nowozelandzki biały 6. Jerzy Marmuszewski - czempion i wiceczempion za króliki rasy Kalifornijski 7. Magdalena i Marek Stec - czempion za królika rasy Burgundzki 8. Jerzy Marmuszewski - wiceczempion za królika rasy Burgundzki 9. Marian Szabowski - czempion i wiceczempion za królika rasy Szynszyl Wielki 10. Jan Małyjurek - czempion za królika rasy Wiedeński niebieski 11. Barbara i Tadeusz Mazurek - czempion za królika rasy Wiedeński szary 12. Bolesław Sowa - czempion i wiceczempion za króliki rasy Podpalany czarny

7

Małopolski Informator Rolniczy

Specjalnym wyróżnieniem było wyłonienie spośród czempionów najładniejszego królika wystawy, którym został królik rasy niebieski wiedeński pochodzący z hodowli Pana Jana Małyjurka z Goleszowa.

Wykaz hodowców nagrodzonych szynszyli, którym przyznano tytuł Czempiona i Wiceczempiona: 1. Antonina i Jarosław Czarneccy - czempion za szynszylę standard 2. Krystyna Oleszczuk - wiceczempion za szynszylę standard 3. Ludwika i Jan Czyż - czempion za szynszylę czarną aksamitną 4. Antonina i Jarosław Czarneccy - czempion i wiceczempion za szynszylę beżową.

Dodatkowo przyznano wyróżnienie w kategorii Najlepsza Stawka Szynszyli dla Państwa Antoniny I Jarosława Czarneckich z Krakowa.

Szynszyle fermy towarowe Wykaz hodowców nagrodzonych zwierząt: 1. Grzegorz Michalik - czempion za szynszylę standard 2. Irena Tokarz - wiceczempion za szynszylę standard 3. Grzegorz Michalik - czempion za szynszylę czarną aksamitną 4. Grzegorz Michalik - czempion za szynszylę beżową.

Dodatkowo przyznano wyróżnienie w kategorii Najlepszy Hodowca Nowosądecczyzny dla Pana Grzegorza Michalika z Nowego Sącza.

Wincenty Kmak

Wystawa bydła mlecznego Podczas tegorocznej Agropromocji zorganizowano pokaz bydła mlecznego połączony z konkursem młodego hodowcy.

Sześciu hodowców z terenu powiatu gorlickiego i nowosądeckiego zaprezentowało 4 rasy bydła mlecznego: polska holsztyńsko-fryzyjska odmiany

czerwono-białej, polska czerwona, polska czerwono-biała, simental.

Zaprezento wane przez hodowców krowy

poddane zostały ocenie, a komisja oceny krów w składzie P. Dorota Telep-Michalak z Małopolskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego oraz P. Wojciech Rasiński z Polskiej Federacji Hodowców Bydła i Producentów Mleka omówiła typowe cechy z każdej prezentowanej rasy.

Atrakcją tegorocznej wystawy był konkurs młodego hodowcy, w którym 6 młodych hodowców (dzieci w wieku szkolnym) zaprezentowało na ringu wystawowym 6 cieląt pochodzących z gospodarstw swoich rodziców. Komisja

8

doradca / październik 2016

Małopolski Informator Rolniczy oceny dokładnie oceniła prezentowane cielaki, przeprowadziła krótkie rozmowy z wystawcami oraz przyznała wszystkim 1 miejsca za udział w konkursie.

W drugi dzień wystawy na scenie głównej odbyła się ceremonia wręczenia nagród, pucharów i dy-

plomów dla najlepszych hodowców.

Dodatkowo oprócz regulaminowych nagród wszyscy uczestnicy konkursu młodego hodowcy otrzymali nagrody ufundowane przez: Zakład Przetwórstwa Mleczarskiego DOMINIK sp. z o. o., Galicyjski Związek Hodowców i Producentów Bydła, Polską Federa-

cję Hodowców Bydła i Producentów Mleka, Rolniczo Handlową Spółdzielnię Pracy z Nowego Sącza, Polmass SA z Bydgoszczy, Stację Hodowli i Unasieniania Zwierząt z Bydgoszczy.

Wincenty Kmak

Wystawa owiec Po kilku letniej przerwie do Nawojowej powróciły owce pochodzące ze stad hodowlanych.

Na wystawie zaprezentowano następujące rasy: cakiel podhalański, polska owca górska, polska owca górska odmiany barwnej, owca olkuska, czarnogłówka, owca pogórza, wrzosówka.

Komisji oceny owiec przewodniczył Jan Janczy - dyrektor Regionalnego Związku Hodowców Owiec i Kóz, któremu asystowała P. Dorota Kuliś.

Komisja oceniła 35 sztuk tryków i maciorek przedstawionych do oceny i wybrała czempiony w poszczególnych rasach, zarówno w kategorii tryki jak i maciorki. Hodowcy czempionów tj. Maria Jarosz i Janusz Kuczaj z Łętowego, Stanisław Pawlikowski z Bańskiej Niżnej, Tomasz Korczyński z Imbramowic, Wojciech Długosz z Kokuszki, Leszek Frączek z Przyszowej oraz Anna Bartol z Czerwiennego otrzymali regulaminowe nagrody.

W drugi dzień wystawy na ringu wystawowym przeprowadzono pokaz nagrodzonych owiec. Spośród nich wybrano super czempiony.

Super Czempionem w kategorii tryk został wybrany tryk rasy cakiel podhalański hodowli Stanisława Pawlikowskiego z Bańskiej Niżnej, a Super Czempionem w kategorii maciorki wybrano maciorkę rasy owca pogórza hodowli Leszka Frączka z Przyszowej.

VI Mistrzostw Polski w strzyżeniu owiec metodą tradycyjną Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Karniowicach wspólnie z Tatrzańsko Beskidzką Spółdzielnią Producentów „Gazdowie” z Leśnicy zorganizował VI Mistrzostwa Polski w strzyżeniu owiec metodą tradycyjną.

W mistrzostwach udział wzięło 11 zawodników z powiatu tatrzańskiego, nowotarskiego, gorlickiego i limanowskiego.

Jury w składzie Kazimierz Furczoń - Prezes Spółdzielni „Gazdowie”, Włodzimierz Oleksy - hodowca owiec z Powroźnika oraz Bronisław Dutka Dyrektor MODR, starannie prowadziło ocenę zawodników. W ogólnej ocenie liczył się nie tylko czas ostrzyżenia owcy, ale także dokładność i jak najmniejsza ilość skaleczeń.

doradca / październik 2016

9

Małopolski Informator Rolniczy Zwycięzcą okazał się Krzysztof Łaś z Gronia. Drugie miejsce zajął Władysław Skubel - baca z Cichego, natomiast Jan Wilczek z Leśnicy zajął trzecie miejsce.

Wszyscy zawodnicy zostali uhonorowani nagrodami, pucharami oraz

dyplomami ufundowanymi przez organizatorów.

Dodatkową atrakcją mistrzostw było pokazowe strzyżenie owiec maszynkami elektrycznymi przeprowadzone przez Krystiana Jarosza z Łętowego.

Zarówno zawody strzyżenia owiec metodą tradycyjną, jak i pokaz strzyżenia maszynkami elektrycznymi przyciągnęły szerokie grono widzów, którzy z podziwem dopingowali zawodników.

Wincenty Kmak

Nasze Kulinarne Dziedzictwo - Smaki Regionów Kolejna - XVI edycja Konkursu „Nasze Kulinarne Dziedzictwo - Smaki Regionów” na najlepszy regionalny i lokalny produkt żywnościowy oraz na najlepsze danie i potrawę regionalną i lokalną już za nami.

Konkurs organizowany przez Polską Izbę Produktu Regionalnego i Lokalnego w Warszawie, przy współudziale Małopolskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Karniowicach budzi nie lada emocje. Prezentują się na nim producenci i wytwórcy produktów tradycyjnych i regionalnych z całej Małopolski. Sam konkurs przebiega w dwóch osobnych blokach. W jednym z nich oceniane są produkty, w drugim - gastronomicznym - potrawy.

Finał regionalny konkursu dla Małopolski odbył się 4 września w Nawojowej podczas Agropromocji.

Zgłoszone do konkursu produkty oceniali: 1. Izabella Byszewska - Przewodnicząca Kapituły Krajowej, prezes Polskiej Izby Produktu Regionalnego i Lokalnego oraz członkowie: 2. Jan Zwoliński - członek jury, wiceprezes Zarządu Polskiej Izby Produktu Regionalnego i Lokalnego 3. Benedykt Kafel - Małopolski Centrum Kultury „SOKÓŁ” Nowy Sącz, 4. Zofia Skwarło - Małopolski Centrum Kultury „SOKÓŁ” Nowy Sącz, a potrawy w części Gastronomicznej: 1. Grażyna Kurpińska - Polska Izba Produktu Regionalnego i Lokalnego 2. Teresa Sendecka - Kierownik Szkolenia Praktycznego w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych im. W. Witosa w Nawojowej

10

3. Piotr Serafin - Dyrektor Agencji Rynku Rolnego OT w Krakowie.

Po burzliwych obradach jury posypały się nagrody i wyróżnienia: W kategorii produktów regionalnych pochodzenia zwierzęcego: I nagrodę przyznano dla: •• Dariusz Kmak Zakład Masarski z Kamionki Wielkiej - za kaszankę wiejską, •• Janusz Zalarski Przetwórstwo Mięsne „PŁATEK”, Nowa Wieś Szlachecka - za kiełbasę wieprzowo -cielęcą, •• OSM Nowy Sącz za bryndzę sądecką, •• Jacek Nowak Pasieka „Barć” w Kamiannej za miód leśny, a wyróżnienia w tej kategorii dla: •• Szczepan Gawor Wytwórnia Wędlin Podstolice - za baleron gotowany, •• Zofia Szarawara Ośrodek Szkoleniowo - Wypoczynkowy „U Zosi” w Zdyni - za homiłki, •• Janina i Zbigniew Kochniarczyk, Łętowe - za ser dojrzewający z dodatkami.

•• Monika Staszyńska, Bystra - za dżem mirabelkowy, •• Marek Piwowar z Męciny za chleb żytni z ziemniakami, •• Aneta Koszyk Gospodarstwo Pasieczne Sądecki Bartnik w Stróżach - za pierniczki miodowe, •• PPHU Magdalena Kokoczka Piekarnia „Pyszotka” z Lipinek za kołacz maryjny z Lipinek, •• Polskie Piekarnie Iwona Rudek Libusza - za piernik kasztelan biecki, a wyróżnienia w tej kategorii dla: •• Bożena Apola „Nad sękówką” Sękowa - za chleb pszenno-żytni pieczony na łopacie, •• Jolanta Kramarczyk Gospodarstwo WIMIKA, Kowalowa - za ciastka z maszynki, •• Agnieszka Malinowska Agro-Wit, Jelcza - za kiszoną kalarepę.

W kategorii napoje regionalne: I nagrodę przyznano dla: •• Zbigniew Krzyżak PPU Eleonora Krzyżak Winnica Chodorowa - za cydr z Chodorowej,

W kategorii produktów i przetworów pochodzenia roślinnego: I nagrodę przyznano dla:

doradca / październik 2016

Małopolski Informator Rolniczy

a wyróżnienia w tej kategorii dla: •• Anna Janus Ptaszkowa - za nalewkę z tarek, •• Ewa Tomasik Klęczany - za wino malinowe pólsłodkie.

3. Piotr Serafin - Dyrektor Agencji Rynku Rolnego OT w Krakowie, po ocenie i degustacji zaprezentowanych potraw postanowiła przyznać następujące nagrody i wyróżnienia:

W kategorii inne produkty regionalne: I nagrodę przyznano dla: •• Janina Zachwieja Szczawnica - za moskola po gazdowsku, a wyróżnienia w tej kategorii dla •• Janina Molek Tropie - za pierogi z fasolą.

I miejsce - Zajazd „Pstrąg U Eda” w Łosiu.

Równorzędnie: II miejsce - Janina Zborowska Gospodarstwo „U Janci” w Witowie, II miejsce - Koło Gospodyń Wiejskich w Kścielisku, III miejsce - Stadnina Koni Huculskich „Gładyszów” w Regietowie,

Ponadto Komisja Konkursowa nominowała do nagrody „Perła 2016” następujące produkty (nagrodzone I miejscem w 2015 roku): 1. Salceson wiejski - Dariusz Kmak Zakład Masarski Kamionka Wielka, 2. Kiełbasę piaszczańską z kija Szczepan Gawor, Produkcja Wędlin Jakość i Tradycja, Podstolice, 3. Ser galuś - Wojciech Gal SER-GAL, Mochnaczka Wyżna, 4. Staropolski farsz kapuściano-grzybowy z kapusty charsznickiej - AGRO-WIT Agnieszka Malinowska, Jelcza.

Równocześnie w części „gastronomicznej” Komisja w składzie: 1. Grażyna Kurpińska - Polska Izba Produktu Regionalnego i Lokalnego 2. Teresa Sendecka - Kierownik Szkolenia Praktycznego w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych im W Witosa w Nawojowej

doradca / październik 2016

oraz wyróżnienia: •• Restauracja Piwnica Na Starówce w Gorlicach, •• Ośrodek Skoleniowo Wypoczynkowy „U Zosi” w Zdyni.

Jak już wiadomo, po obradach Kapituły Krajowej, na Wielkim Finale Konkursu, który odbędzie się 25 września 2016 r. (niedziela) w trakcie Targów Smaki Regionów w Poznaniu nagrodę „Perła 2016” odbierać będą: 1. Szczepan Gawor, Produkcja Wędlin Jakość i Tradycja, Podstolice za kiełbasę piszczańską z kija, 2. Wojciech Gal, ser-gal, Mochnaczka Wyżna za ser „Galus”, 3. „Zajazd u Eda” z Łosia za pstrąga w borowikach, 4. KGW Kościelisko za polewkę leśnego.

Wszystkim uczestnikom konkursu serdecznie dziękuję i gratuluję.

Lucyna Kmak

Nominację do „PERŁY 2015” otrzymała: 1. Ekipa „Zajazd u Eda” z Łosia za pstrąga w borowikach i wykorzystanie pstrąga z własnej hodowli w menu własnej restauracji, oraz 2. KGW Kościelisko za polewkę leśnego.

Wszyscy nagrodzeni otrzymali dyplomy i nagrody, których fundatorami byli Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Karniowicach, Agencja Rynku Rolnego Odział Terenowy w Krakowie, Agencja Nieruchomości Rolnych Oddział Terenowy w Rzeszowie.

11

Małopolski Informator Rolniczy

Konkurs Potraw Regionalnych Co roku koła gospodyń wiejskich biorące udział w Konkursie Potraw Regionalnych podczas Agropromocji podnoszą poprzeczkę i rangę konkursu. Wybierane z całego województwa koła udowadniają, że Panie bardzo poważnie traktują swoją działalność, o czym świadczy ich dbałość o przygotowanie odpowiednich zestawów potraw, smakowitość tych zestawów, dbałość o estetykę stołów oraz odpowiednich dla regionu strojów. Na sali panuje zdrowa rywalizacja, uśmiech i szczera gościnność. W bieżącym roku do konkursu stanęło 7 kół gospodyń, które niejednokrotnie występują pod skrzydłami stowarzyszeń, co jest znakiem czasu i ułatwia bieżącą ich działalność.

KGW Łososina Górna z powiatu limanowskiego otrzymało nagrodę za barszcz czerwony z pasztecikami z mięsem, a na ich stole oprócz nagrodzonej potrawy królowały pachnące i wspaniale smakujące ciasta drożdżowe i kruche z owocami sezonowymi, które wyróżniały to koło spośród innych.

Stowarzyszenie „Z Nurtem Sanki” z Łąkty Górnej w powiecie bocheńskim zasłużyły na nagrodę za „Dziczki w kapuście mojej mamy” (wieprzowe polędwiczki w kapuście kiszonej), a ich stół dodatkowo wyróżniały pierogi w różnych odsłonach - ruskie, z kapustą, z owocami.

12

KGW Kościelisko z powiatu tatrzańskiego serwowały ciekawe połączenie nowoczesności z tradycją - zupę z sałaty zielonej na serwatce, która wywalczyła dla nich nagrodę.

Uwagę przyciągały przygotowane w ciekawy sposób różne rodzaje smakowych smalców w charakterystycznych dla smaku barwach.

KGW Olchawa z powiatu bocheńskiego zaskoczyły jury rogalikami drożdżowymi z farszem boczkowym, oraz niepowtarzalnymi plackami cebulowymi, które należało degustować z przygotowanymi przez panie wspaniałymi domowymi nalewkami.

KGW Ostrowsko z powiatu nowotarskiego serwowało tradycyjną dla regionu kwaśnicę góralską – za nią właśnie zdobyły nagrodę, a wykonane przez panie ciasta o ciekawych nazwach jak np. „chałka Zuzanka”, „placek dieta cud”, „ciasto fasolowe” cieszyły oko i podniebienie.

KGW Zborowice z powiatu tarnowskiego zaskoczyły

wspaniałą potrawą, o równie ciekawej nazwie „Kaczka w serwatkowej kąpieli” oraz wyróżniających się na ich stole „leśnych ptaszkach z grzybami” - smacznych, estetycznie podanych i mino obfitości wszystkich potraw na konkursie kusiły do zdegustowania.

Stowarzyszenie Miłośników Małej Ojczyzny Berest z powiatu nowosądeckiego otrzymały nagrodę za prostą, ale niezwykle smakowicie przygotowaną potrawę „uszka z barszczem czerwonym”. Smakowitości potrawie dodawały prezentowane na ich stole podpłomyki i chleb wiejski z masłem czosnkowym.

Nie sposób wymienić wszystkich rarytasów, które królowały na stołach.

Warto pochwalić panie za ich kunszt kulinarny, dbałość o tradycję i delikatne wprowadzanie nowoczesności do potraw, a przede wszystkim za ich uśmiech, gościnność i wspaniałą atmosferę, która panuje na konkursie.

Lucyna Kmak

doradca / październik 2016

Małopolski Informator Rolniczy

TECHNOLOGIA PRODUKCJI

Zakwaszenie gleb –

przyczyny, objawy i skutki

Kwasowość gleby, czyli jej odczyn jest to stopień stężenia jonów wodorowych do jonów wodorotlenowych, który kształtuje się pod wpływem zawartych w glebie soli, kwasów i zasad. Kwasowość gleb mierzona jest symbolem pH i liczbą oznaczającą stopień zakwaszenia lub zasadowości. Odczyn gleb uprawnych pH waha się od 4 do 8,5, przy czym pH poniżej 4,5 oznacza gleby bardzo kwaśne, pH w przedziałach: 4,6 – 5,5 kwaśne, 5,6 – 6,5 gleby słabo kwaśne, 6,6 – 7,2 obojętne, a powyżej 7,2 gleby zasadowe. Udział gleb bardzo kwaśnych i kwaśnych w Polsce przekracza średnio 50% powierzchni użytków rolnych, a w terenach górskich i nadmorskich 80%. Wynika to ze struktury geologicznej kraju - większość gleb w Polsce wytworzonych jest na kwaśnych skałach naniesionych przez lodowce, na których trwa wymywanie składników zasadowych.

Zakwaszenie gleby jest skutkiem procesów prowadzących do akumulacji kationów wodoru H+. Ujawnia się w momencie, gdy gleba nie jest w stanie we własnym zakresie zneutralizować nadwyżki jonów H+. Źródła kationów H+, czyli źródła zakwaszenia gleby dzielą się na: przyrodnicze, obejmujące ogół zjawisk klimatycznych i geologicznych oraz antropogeniczne - będące wynikiem działalności rolniczej oraz przemysłowej człowieka. Do czynników przyrodniczych powodujących zakwaszenie gleb zalicza się m.in.

•• wietrzenie gleby, •• wymywanie kationów, •• utlenianie azotu amonowego gleby,

doradca / październik 2016

•• mineralizacja materii organicznej gleby, •• pobieranie kationów Ca, K i Mg przez rośliny, •• oddychanie korzeni roślin.

Procesy zakwaszające glebę powstałe w wyniku działalności człowieka: •• kwaśne deszcze - powstające w wyniku emisji dwutlenku siarki i tlenków azotu do atmosfery na skutek spalania paliw, •• nadmierne nawożenie - nawozy azotowe i potasowe zwiększają szybkość zakwaszania gleb, •• odprowadzanie składników zasadowych z plonami roślin.

Objawy zakwaszenia gleby Pierwsze symptomy zakwaszonej gleby uzyskuje się obserwując stan upraw, Do typowych oznak należy przebarwienie roślin, ich przerzedzenie, zahamowanie wzrostu, słaby system korzeniowy. Niskie pH gleby stwarza optymalne warunki do pojawienia się następujących roślin wskaźnikowych: rumian polny, pięciornik srebrny, wrzos zwyczajny, koniczyna polna, fiołek trójbarwny, szczaw, borówka, czerwiec roczny, sporek polny, mech torfowiec, szczaw polny, rzodkiew świrzepa, widłak jałowcowaty, skrzyp polny.

Dokładną ocenę poziomu kwasowości gleby dokonuje się przez specjalistyczne badanie następującymi metodami: ⇒⇒ metodą potencjometryczną - używając elektrycznych mierników pH. Zależnie od modelu pomiar przeprowadza się poprzez przyłożenie

do ziemi czujnika urządzenia lub zmieszanie gleby z wodą destylowaną i zanurzenie w niej czujnika. ⇒⇒ metodą kalorymetryczną – przy użyciu wskaźników, takich jak papierki lakmusowe lub probówki ze specjalnym roztworem, które w kontakcie z glebą zmieniają kolor. ⇒⇒ w laboratorium chemicznym – badanie pobranej próbki gleby w celu określenia odczynu gleby i zawartości fosforu, potasu i magnezu.

Aby badania gleby były wiarygodne próbki należy pobrać na głębokość od 0 do 20 cm na gruntach ornych, a 5 do 20 cm na użytkach zielonych, z obszarów jednolitych pod względem rodzaju gleby, jej użytkowania i ukształtowania terenu.

Nie pobiera się próbek z pól świeżo nawożonych, po pryzmach kompostu, obornika czy słomy, przy rowach i drogach.

Kontrola odczynu gleby powinna być prowadzona systematycznie z wykorzystaniem dostępnych środków. Mimo podejmowania środków zaradczych, gleba po jakimś czasie powraca do określonego pH, zatem niezbędne jest stałe monitorowanie jej stanu.

Skutki zakwaszenia gleby.

•• wymywanie składników pokarmowych niezbędnych do życia roślin, •• zwiększenie zawartości metali ciężkich w glebie, •• zmniejszenie przyswajalności składników pokarmowych roślin, •• ograniczenie i zmniejszenie aktywności drobnoustrojów biorących udział w procesach rozkładu sub-

13

Małopolski Informator Rolniczy stancji organicznej w glebie, •• zmniejszenie zawartości próchnicy w glebie, •• utrata właściwości sorpcyjnych gleby - naturalnego filtru pochłaniającego m.in. związki toksyczne, metale ciężkie, Rośliny uprawne plonują najlepiej, gdy rosną w glebie o optymalnym lub tolerowanym przez nie zakresie odczynu. Większość uprawianych gatunków roślin toleruje odczyn od lekko kwaśnego do obojętnego. Zwiększone zakwaszenie w szczególności zagraża pszenicy ozimej i jarej, kukurydzy, rzepakowi, gorczycy, burakom cukrowym i pastewnym - optymalne pH dla tej grupy wynosi 6,0-7,5. Rośliny mniej wrażliwe na zakwaszenie to: żyto, owies, ziemniaki, brukiew, marchew, len, słonecznik, groch - pH od 5,0-6,5.

Mało wrażliwe są natomiast: gryka, łubin żółty, seradela, tytoń, rzodkiew, czarna rzepa oraz rabarbar - pH poniżej 5,0.

Optymalny zakres odczynu gleb jest ważnym czynnikiem wpływającym na wysokość i jakość plonów oraz warunkiem opłacalności produkcji roślinnej.

Wapnowanie Kwasowość gleby reguluje się, wprowadzając do gleby materiały neutralizujące kwaśny odczyn.

Najczęściej stosowany jest zabieg wapnowania za pomocą wapna rolniczego lub naturalnej kredy. W wyniku zastosowania odpowiednich dawek wapna możemy nadać glebie odpowiedni odczyn – lekko kwaśny lub obojętny, dostosowany do wymagań różnych gatunków roślin. Zabieg wapnowania gleby przeprowadza się późnym latem i jesienią. By wapno mogło dobrze i szybko zadziałać, wymagane jest dobre uwilgotnienie gleby. Wapnowania nie należy łączyć z nawożeniem, bo w wyniku procesów, jakie wtedy zachodzą w ziemi, część minerałów staje się niedostępna dla roślin.

14

Kategoria agronomiczna gleby

Przedział potrzeb wapnowania konieczne

potrzebne

wskazane

ograniczone

Bardzo lekka

3,0

2,0

1,0

-

Lekka

3,5

2,5

1,5

-

Średnia

4,5

3,0

1,7

1,0

Ciężka

6,0

3,0

2,0

1,0

Dokładna dawka nawozu zależy głównie od pH podłoża i typu gleby.

Oblicza się ją sprawdzając procent tlenku wapnia (CaO) w poszczególnych nawozach. Na glebach ciężkich stosuje się większą ilość nawozu niż na glebach lekkich. Procesy przemian w glebie po wapnowaniu przebiegają z różną szybkością, zależną od odczynu i klasy gleby, rodzaju nawozu, stopnia jego zmielenia i ilości opadów.

Załączona tabela określa dawki wapna w zależności od kategorii gleby i potrzeb wapnowania (w tonach CaO/ha).

Oprócz regulacji poziomu kwasowości wapnowanie gleby: ⇒⇒ poprawia dostępność dla roślin składników pokarmowych zawartych w glebie i wnoszonych w nawozach organicznych i mineralnych, zwłaszcza magnezu i fosforu,

⇒⇒ polepsza właściwości fizyczne warstwy ornej, ⇒⇒ reguluje pobieranie potasu przez rośliny z gleby, ⇒⇒ stymuluje rozwój korzystnej mikroflory glebowej, ⇒⇒ ogranicza rozwój chorób gnilnych i wirusowych, ⇒⇒ zmniejsza toksyczne działanie glinu i manganu na system korzeniowy u części roślin, ⇒⇒ spowalnia wzrost chwastów, ⇒⇒ podwyższa efektywność nawożenia mineralnego i organicznego, ⇒⇒ łagodzi ujemne skutki niedoboru magnezu, ⇒⇒ zwiększa odporność roślin uprawnych na stresy, w tym na susze.

Kazimiera Pasterska-Kloc Źródło: Internet

doradca / październik 2016

Małopolski Informator Rolniczy

Nawozy mineralne potocznie zwane nawozami sztucznymi, używane są w uprawie roślin w celu wzbogacenia gleby w składniki pokarmowe i polepszenie jej właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych. Wytwarzane są na szeroką skale w zakładach chemicznych w procesie syntezy. Zawierają jeden lub więcej składników mineralnych, z których do najważniejszych należą: azot (N), fosfor (P), potas (K), bor (B), siarka (S) oraz wapń (Ca) i magnez (Mg).

Zastosowanie nawozów mineralnych w rolnictwie stale rośnie, trzeba mieć jednak świadomość, że stosowanie ich wymaga dużej ostrożności.

Nadmiar nawozów sztucznych daje skutek odwrotny do zamierzonego – jakość gleby pogarsza się, a rośliny źle się rozwijają (kumulacja w glebie związków azotu, fosforu czy potasu powoduje, że tracą zdolność przyswajania innych niezbędnych do życia składników odżywczych). Zbyt duże ich stężenie może spowodować uszkodzenie korzeni roślin, a także obumarcie mikroorganizmów, następnie stosunkowo szybko składniki nawozu spływają z wodą w głębsze warstwy ziemi, gdzie stają się niedostępne dla roślin. Dochodzi też do degradacji struktury gleby. Nadmiar nawozów może oddziaływać szkodliwie na glebę i organizmy w niej żyjące.

Negatywny wpływ, jaki może mieć nawożenie na środowisko naturalne może być minimalizowany poprzez racjonalne nawożenie i uprzednią analizę gleby, a także dostosowanie ilości nawozu do potrzeb pokarmowych roślin. Pozwala to nie tylko na ochronę przyrody, ale również maksymalizację efektywności użytych nawozów.

doradca / październik 2016

Trzeba mieć również na uwadze, że przy stale rosnących cenach nawozów nie powinno się stosować nawozów „na oko”. Zwykle prowadzi to do zachwiania proporcji pomiędzy poszczególnymi składnikami, a efektem są zawsze straty plonu.

Dla ustalenia odpowiednich dawek nawozów konieczne jest zbadanie gleby i opracowanie zaleceń nawozowych.

Kiedy i jak pobierać próbki glebowe?

Większość analiz gleb na potrzeby rolnictwa jest wykonywana z gleby suchej, z wyjątkiem analizy na zawartość azotu mineralnego, która to analiza jest wykonywana bezpośrednio z gleby świeżej, bezpośrednio po pobraniu z pola. Badania gleby zaleca się wykonywać co 4 lata.

Próby glebowe powinniśmy pobierać jesienią po zbiorach i przed wysiewem nawozów mineralnych, albo wczesną wiosną przed zasiewami roślin jarych i przed wysiewem nawozów. Aby wynik analizy gleby był przydatny i spełnił oczekiwania należy prawidłowo pobrać próbkę gleby (można pobrać samodzielnie lub zlecić stacji chemicznej).

Przy samodzielnym pobieraniu prób glebowych do badań należy: 1. Sporządzić szkic sytuacyjny pól gospodarstwa, z których pobrane zostaną próbki do badań. Do lokalizacji badanych pól można wykorzystać wypisy z rejestrów gruntów lub ortofotomapy.

2. Na polach zakreślić zasięg powierzchni uprawianych roślin (oddzielnie okopowe, zboża, rzepak, łąka, pastwisko).

3. Jedna próba oddana do analiz powinna pochodzić średnio z powierzchni około 2 ha i być mieszaniną około 20 próbek pojedynczych. Jeśli pole mamy w miarę jednorodne powierzchnia użytku przypadająca na próbę ogólną może wynosić na gruntach ornych maksymalnie do 4 ha.

4. Próbkę należy przygotować oddzielnie dla każdej uprawy. Dopuszcza się pobranie jednej próbki z różnych upraw, jeśli mają podobne wymagania i historię nawozową pola.

5. Aby próba była reprezentatywna, próbki glebowe pobiera się z profilu glebowego z warstwy ornej z kilkunastu miejsc pola. Zalecana głębokość pobierania wynosi od 0-20 cm na glebach ornych i 5-20 cm na łąkach i pastwiskach (z miejsc pobrania próbek należy usunąć 5 cm warstwę darni). Na jedną próbę ogólną należy pobrać, jak wyżej- przynajmniej 20 próbek pojedynczych, całość wymieszać i umieścić najlepiej w czystym woreczku foliowym około 0,5 kg 1 kg gleby.

6. Próby należy kolejno ponumerować, nadając numer na woreczku, w którym umieściliśmy próbki gleby i odpowiedni numer na sporządzonym planie pól (szkicu).

7. Próbki glebowe pobiera się za pomocą specjalnej laski glebowej, którą wbija się pionowo w glebę i po przekręceniu wyjmuje i następnie całą zawartość zsypuje do opakowania. Można również wykonać to szpadlem wycinając na głębokość 20 cm pionowy pasek gleby o grubości ok. 3 cm.

15

Małopolski Informator Rolniczy 8. Próbek nie należy pobierać: na obrzeżach pola do 5 m, w miejscach po stogach i kopcach, w rowach, kretowiskach, w zagłębieniach i ostrych wzniesieniach terenu.

9. Odpowiednio przygotowane próbki, właściwie oznaczone wraz ze sporządzonym szkicem należy dostarczyć do stacji chemicznej.

Najlepiej dostarczyć próbę świeżą, bezpośrednio pobraną z pola, lub uprzednio wysuszoną w temperaturze pokojowej.

Podstawowa analiza badań obejmuje odczyn pH wraz z określeniem potrzeb wapnowania oraz zawartość przyswajalnych dla roślin pierwiastków: fosforu, potasu i magnezu. Wy-

konują je Okręgowe Stacje Chemiczno-Rolnicze w każdym województwie (w woj. małopolskim - Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Krakowie ul. Kołowa 3).

Szczególnym rodzajem badania jest badanie zawartości azotu mineralnego. Badanie to wykonuje się najczęściej wczesną wiosną. W badaniu tym bardzo ważne jest, aby szybko dostarczyć próbki do laboratorium. Inaczej również są pobierane próbki na badanie zawartości azotu - najczęściej pobiera się glebę z dwóch warstw 0-30 cm i 30-60 cm. Często również bada się zawartość próchnicy w glebie, której wysoka zawartość jest bardzo ważna w prawidłowym żywieniu roślin.

Koszt badania odczynu i zasobności gleb (przy czteroletniej możliwo-

ści ich wykorzystania) nie jest wysoki w porównaniu do wysokich cen nawozów. Wszystkie Okręgowe Stacje Chemiczno-Rolnicze mają ustalony stały cennik opłat pobieranych za wykonywane zadania dostępny na stronie internetowej http://www.schr.gov. pl/ (Załącznik do rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 sierpnia 2014 r. (poz. 1210).

Znając zasobność swoich gleb możemy osiągnąć wysokie efekty produkcyjne, niekoniecznie stosując drogie nawożenie. Racjonalne nawożenie stanowi obecnie konieczność ekonomiczną przy zmniejszającej się opłacalności upraw i wzroście kosztów produkcyjnych.

Aneta Chwast źródło: mat. internetowe

Budowa materii organicznej w oparciu o innowacyjne metody agrotechniczne – zalecenia dla praktyki rolniczej W dniu 15 czerwca 2016 r. na polach i we wnętrzach, pięknie odrestaurowanego, siedemnastowiecznego pałacu Konary koło Strzelina w woj.

Dolnośląskim (fot.1.), odbyła się konferencja poświęcona dwóm najważniejszym elementom systemu nawożenia roślin uprawnych: kontroli gospodarki materii organicznej i regulacji odczynu gleby. Wybór miejscowości Konary nie był przypadkowy, to tutaj właśnie od 25 lat panowie Jarosław i Marian Kuźmińscy (fot.2.) prowadzą jedno ze swoich gospodarstw rolnych na najwyższym poziomie produkcyjnym, z poszanowaniem środowiska naturalnego.

W połowie XIX wieku z podobnym sukcesem prowadził swoje gospodarstwo generał Dezydery Chłapowski w oddalonej o 200 km od Konar Turwi, uzyskując jak na ówczesne czasy zna-

16

komite wyniki produkcyjne, z dbałością o krajobraz rolniczy.

Celem operacji pod nazwą „Budowa materii organicznej w glebie w oparciu o innowacyjne metody agrotechniczne - zalecenia dla praktyki rolniczej”, zrealizowanej w ramach Planu Operacyjnego Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich na lata 2016-2017, była popularyzacja innowacyjnych rozwiązań w zakresie stosowania nawozów wapniowych.

Wapnowanie gleb jest kluczowym elementem prawidłowej agrotechniki.

Fot.1. Pałac w Konarach, miejsce, gdzie 15 czerwca 2016 r. odbyła się Konferencja. (fot. A. Gmiąt)

Fot.2. Panowie Jarosław i Marian Kuźmińscy w trakcie pokazu wapnowania pól w Konarach na tle rozsiewacza nawozów wapniowych firmy POLTOR. (fot. A. Gmiąt)

doradca / październik 2016

Małopolski Informator Rolniczy W wyniku realizacji zadania zaproponowany został kompletny schemat organizacyjny, obejmujący dystrybucję i racjonalne stosowanie nawozów wapniowych. Uczestnictwo osób należących do różnych grup zawodowych (rolnicy, doradcy, naukowcy, przedsiębiorcy), działających w obszarze rolnictwa, sprzyjać powinno w przyszłości aktywizacji uczestników oraz tworzeniu sieci kontaktów pomiędzy osobami wspierającymi wdrażanie innowacji w rolnictwie.

W mojej 35-letniej praktyce na stanowisku doradcy rolniczego, gospodarstwo w Konarach to jeden z nielicznych przykładów, kiedy wyniki badań podstawowych – mikrobiologii zostały wdrożone z tak dużym powodzeniem do praktyki rolniczej. Od samego początku, bowiem bracia Kuźmińscy borykali się z problemem nieefektywnego stosowania nawozów mineralnych, spowodowanym, jak się okazało, zróżnicowaną wartością pH gleby – od odczynu kwaśnego do zasadowego.

Problem nie polegał na braku stosowania nawozów wapniowych, ale na zastosowaniu nieodpowiedniej formy i techniki ich wysiewu. Po przeprowadzeniu na wielu polach wapnowania regeneracyjnego, od trzech lat stosuje się na całej powierzchni użytków rolnych systematycznie i corocznie wapnowanie zachowawcze. Drugi problem, który pojawił się w agrotechnice to spadek poziomu materii organicznej – gospodarstwo jest bezinwentarzowe. Należało w maksymalnym stopniu zagospodarować resztki pożniwne i stworzyć jak najkorzystniejsze warunki dla ich rozkładu, aby mogła się wytworzyć próchnica – utrwalona substancja organiczna glebowa. Wiedza naukowa i doświadczenie pana prof.

Stanisława Jerzego Pietra z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu zostały wykorzystane w gospodarstwach poprzez stosowanie wapna nawozowego w formie wyłącznie węglanowej pylistej, wysiewanego regularnie i precyzyjnie na pozostawione resztki pożniwne (fot. 3, 4). Zabieg wapnowania

doradca / październik 2016

gleb przestał być inwestycją raz na 4-5 lat, a stał się rutynowym zabiegiem nawozowym w dawkach 250-750 kg CaO · ha-1 tj. 500-1500 kg CaCO3 · ha-1 (forma węglanowa).

Wapno jest przede wszystkim nawozem „glebowym”, gdyż działanie jego polega głównie na poprawianiu warunków dla działalności pożytecznych mikroorganizmów glebowych.

Niekiedy stosowane jest także dla poprawienia warunków fizycznych gleb; dotyczy to głównie gleb ciężkich i zwięzłych, a wyraźniejsze efekty może wywierać wapno palone (Goralski J.1968).

Działanie wapna nawozowego, jeśli chodzi o wpływ jego na kształtowanie się plonów, jest siłą rzeczy powolne, gdyż muszą nastąpić uprzednio wyraźniejsze zmiany korzystne w środowisku glebowym, a dopiero potem można oczekiwać odpowiedniego zwiększenia plonów. Niestety,

Fot.3. Zabieg wapnowania słomy kukurydzy. (fot. Maciej Zych)

Fot.4. Precyzyjny wysiew wapna na polach w Konarach. (fot. Maciej Zych)

rolnicy-praktycy często nie biorą tego pod uwagę i – skoro nie widzą od razu efektów – zbyt pochopnie dochodzą do wniosku, że wapnowanie jest w ich gospodarstwach niepotrzebne. W mojej praktyce zawodowej nierzadko rolnicy taką właśnie opinię przedstawiają, co jest związane z gospodarowaniem na glebach ciężkich, które wymagają innej strategii wapnowania w odróżnieniu do gleb lekkich. Gleby lekkie różnią się od gleb ciężkich wielkością (pojemnością) kompleksu sorpcyjnego – proces odkwaszania przebiega z inną szybkością.

Na jednym z pól w gospodarstwie Konary został przeprowadzony pokaz wapnowania gleby przy użyciu rozsiewacza konstrukcji panów M.J. Kuźmińskich. Bardzo mała wielkość cząstek użytego wapna nawozowego (0-0,09 mm) wymaga użycia maszyny o odpowiedniej konstrukcji. Wapno nawozowe o bardzo dużym rozdrobnieniu i równomiernie wysiane gwarantuje, że szybko wejdzie w reakcję chemiczną z substancjami chemicznymi gleby.

Praca agregatu uprawowego powinna się odbywać w poprzek zasiewów zebranej rośliny uprawnej (fot. 5.).

Dopełnieniem tego, co zobaczyliśmy na polach (fot. 6.), był wykład pana prof. Stanisława J. Pietra z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu i pani prof. Ewy Matyjaszczyk z Instytutu Ochrony Roślin PIB w Poznaniu (fot. 7.). Pan Jarosław Kuźmiński w trakcie swojego wykładu, podzielił się swoimi doświad-

Fot.5. Zabieg uprawowy wykonywany w poprzek zasiewów celem dokładniejszego wymieszania resztek pożniwnych i wapna z gleb. (fot. Maciej Zych)

17

Małopolski Informator Rolniczy

Fot.6. Uczestnicy Konferencji w Konarach 15.06.2016 r. (fot. Andrzej Gmiąt)

—— Pani prof. dr hab. Ewie Matyjaszczyk z Instytutu Ochrony Środowiska PIB w Poznaniu, —— Pani Monice Tańskiej z Kopalni Wapienia „Czatkowice” sp. z o.o., —— Panu redaktorowi Tomaszowi Czubińskiemu z czasopisma „Top Agrar”, —— Pani Magdalenie Kuźmińskiej-Chodynieckiej z pałacu w Konarach, —— Panom Janowi Boczkowskiemu i Wojciechowi Ślósarzowi z Małopolskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Karniowicach, —— Panu Eugeniuszowi Niemcowi, kierowcy, który dowiózł uczestników konferencji do Konar.

Szczególne słowa podziękowania należą się panom Jarosławowi i Marianowi Kuźmińskim za udostępnienie swojego gospodarstwa na potrzeby tej konferencji i podzielenie się swoimi doświadczeniami z dwudziestopięcioletniego w nim gospodarowania.

Fot. 7. Wykład we wnętrzach Pałacu w Konarach (fot. Andrzej Gmiąt)

Fot. 8. Pan Jarosław Kuźmiński przedstawia nową technologię wysiewu wapna nawozowego na polach w Konarach. (fot.

Andrzej Gmiąt)

czeniami z wdrażania innowacyjnej metody wapnowania resztek pożniwnych, wypracowaną przez lata techniką wysiewu (fot. 8.).

18

Siedemdziesiąt osób, które przyjechały do Konar 15 czerwca 2016 roku, mogło się przekonać o wielorakich korzyściach płynących z zastosowanej w gospodarstwach panów J.M. Kuźmińskich nowej technologii wapnowania gleb.

Zorganizowanie konferencji nie byłoby możliwe bez uzyskania współfinansowania ze środków Unii Europejskiej w ramach pomocy technicznej PROW 2014-2020 i zaangażowania wielu osób w to przedsięwzięcie. Chciałbym w tym miejscu bardzo podziękować: —— Panu prof. dr. hab. Stanisławowi Jerzemu Pietrowi z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu,

Cały projekt zrealizowany został w ramach Sieci na rzecz innowacji w rolnictwie i na obszarach wiejskich (SIR) funkcjonującej w naszym kraju od 2015 roku, jako element struktury Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich. Zasadniczym celem SIR jest wsparcie wdrażania innowacji w szczególności poprzez rozpowszechnianie nowego, sieciowego sposobu myślenia o rozwoju rolnictwa. W ramach Sieci SIR angażowani są między innymi rolnicy, podmioty doradcze, jednostki naukowe, przedsiębiorcy sektora rolno-spożywczego. Realizacja projektów, takich jak „Budowa materii organicznej w glebie w oparciu o innowacyjne metody agrotechniczne - zalecenia dla praktyki rolniczej”, służyć ma skuteczniejszemu tworzeniu sieci powiązań pomiędzy różnymi środowiskami oraz ułatwić wymianę wiedzy fachowej.

Andrzej Gmiąt

doradca / październik 2016

Małopolski Informator Rolniczy BEZPŁATNA REHABILITACJA LECZNICZA W CENTRACH REHABILITACJI ROLNIKÓW KASY ROLNICZEGO UBEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO! Oddział Regionalny KRUS w Krakowie zaprasza Rolników do korzystania z rehabilitacji leczniczej realizowanej przez Kasę w ramach 21-dniowych turnusów rehabilitacyjnych w Centrach Rehabilitacji Rolników w Iwoniczu Zdroju, Horyńcu Zdroju, Szklarskiej Porębie, Świnoujściu i Kołobrzegu.

Na turnusy rehabilitacyjne są kierowane osoby, które spełniają jeden z następujących warunków: 1. Podlegają ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy w pełnym zakresie.

2. Podlegają ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu na wniosek w pełnym zakresie nieprzerwanie co najmniej 18 miesięcy przed złożeniem wniosku o rehabilitację leczniczą.

3. Mają ustalone prawo do okresowej renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy i zachowali zdolność do samodzielnej egzystencji.

Głównym celem prowadzonej rehabilitacji jest zapobieganie inwalidztwu lub ograniczenie go do poziomu umożliwiającego ubezpieczonemu dalsze wykonywanie pracy w gospodarstwie rolnym, a przypadku osób, które zdolność do pracy utraciły, jej przywrócenie w wyniku leczenia i rehabilitacji. Świadczenie rehabilitacyjne przyznawane jest na wniosek lekarza ustalającego wskazania do odbycia rehabilitacji.

Druki wniosków obowiązujących w KRUS dostępne są w każdej placówce terenowej Kasy oraz na stronie internetowej www.krus.gov.pl.

Wypełniony wniosek należy złożyć (osobiście lub wysłać pocztą) w Oddziale Regionalnym KRUS w Krakowie lub placówkach terenowych w Proszowicach, Myślenicach, Miechowie, Wadowicach, Wolbromiu, Oświęcimiu, Suchej Beskidzkiej. Po akceptacji wniosku przez lekarza regionalnego inspektora orzecznictwa lekarskiego KRUS, rolnicy otrzymują propozycję wyjazdu do Centrów Rehabilitacji Rolników.

Pobyt na turnusie jest dla rolnika bezpłatny, a zakład rehabilitacji leczniczej zwraca osobie skierowanej koszt przejazdu do placówki rehabilitacyjnej w wysokości odpowiadającej cenie biletu najtańszego dostępnego środka transportu zbiorowego. (podstawa: Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19 lipca 2013 r.)

Centra Rehabilitacji Rolników Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Iwonicz Zdrój 38-440 Iwonicz Zdrój, ul. ks. Jana Rąba 22, tel./fax 13 435 06 12, 435 06 43, 435 06 68; crriwonicz@krus.gov.pl Centrum specjalizuje się w leczeniu: zespołów bólowych i dysfunkcji szyjnego odcinka kręgosłupa w następstwie zmian pourazowych, chorób stawów kręgosłupa, dyskopatii, stanów po operacjach korekcyjnych kręgosłupa i kończyn, łuszczycowego zapalenia stawów.

Horyniec Zdrój ul. Sanatoryjna 2 37-620 Horyniec Zdrój tel. 16 631 30 58, 631 30 64; fax 16 631 34 43; crrhoryniec@krus.gov.pl Wskazaniami do rehabilitacji realizowanej w Centrum są schorzenia układu ruchu: reumatoidalne zapalenie stawów, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, wady postawy i skrzywienia kręgosłupa.

Szklarska Poręba

ul. Kopernika 14, 58-580 Szklarska Poręba tel. 75 717 30 01 do 08; fax 75 717 31 15; crrszklarskaporeba@krus.gov.pl Wskazaniami do rehabilitacji leczniczej w Centrum są schorzenia układu ruchu z zakresu ortopedii, reumatologii i neurologii.

W szczególności: choroba zwyrodnieniowa stawów, zespół rwy barkowej i kulszowej, dyskopatie.

doradca / październik 2016

19

Małopolski Informator Rolniczy

Szkodniki kukurydzy

Urazek kukurydziany(Glischrochilus quadrisignatus) Najpoważniejszym zagrożeniem dla upraw i wysokości plonu kukurydzy są szkodniki występujące w glebie jak i na wzrastających roślinach. Przez migrację szkodników od gleby przez całą roślinę dochodzi do licznych uszkodzeń w czasie wegetacji kukurydzy.

Szkodniki wnikają do wnętrza rośliny powodując wżery i dają przepustkę dla panoszenia się innych patogenów po roślinie. Najliczniejszą grupę szkodników w kukurydzy stanowią owady z pośród 50 gatunków, jak podają różne publikacje.

Straty spowodowane występowaniem szkodników w warunkach sprzyjających ich rozwojowi mogą dochodzić do 20% plonu kukurydzy, a nawet i więcej.

Zmienne warunki klimatyczne, ciepło, zwiększona wilgotność powietrza to czynniki wpływające na rozwój i pojawianie się coraz to nowszych szkodników.

W naszych uprawach notuje się ich coraz więcej, zarówno ilościowo jak i pod względem gatunkowym. Wyrządzają coraz więcej szkód o znaczeniu gospodarczym. Ochrona przed szkodnikami staje się coraz trudniejsza i wymaga od rolnika sukcesywnych lustracji upraw.

Nowym zagrożeniem dla plonu kukurydzy może być urazek kukurydziany zawleczony z USA, chrząszcz uszkadzający kolby, wygryzający wnętrza ziarniaków. Ciało ma wydłużone (od 3 do 6,5 mm), owalne, nagie, lśniące czarne na pokrywach dwie pary pomarańczowo – żółtych plam. Larwa (8 mm) wydłużona, walcowata, z trzema parami dobrze wykształconych odnóży tułowiowych. Ciało larwy spłaszczone koloru kremowo-białej. Owady żerują na kukurydzy, ale odżywiają się także sokami zranionych drzew, rozkładającymi się owocami lub warzywa-

20

mi, często możemy go spotkać w uprawie kukurydzy sąsiadującej z sadami.

Gatunek ten zimuje, jako forma dorosła (imago) w resztkach roślinnych, rumowiskach i owocach znajdujących się w ziemi. Wczesną wiosną chrząszcze składają jaja w pobliżu uszkodzonych lub rozkładających się w ziemi roślin, na pozostawionych resztkach po zbiorze kukurydzy. Larwy żerują w tym materiale dopóki nie osiągną pełni rozwoju, później przepoczwarczają się w ziemi. Chrząszcze żerowanie zaczynają na szczytach kolb kukurydzy, przesuwając się w dół. Kolby pozbawione są miękkich ziarniaków, w ich miejsce wkraczają patogeny będące sprawcami wielu chorób kukurydzy np. grzyby pleśniowe.

Urazek kukurydziany zaczyna pojawiać się na plantacjach kukurydzy, niekiedy jego uszkodzenia są mylone z uszkodzeniami powodowanymi przez gąsienice rolnic czy gryzonie. Decyzje

o wykonaniu zabiegu chemicznego oraz wybór optymalnego terminu powinny być podejmowane na podstawie stałych obserwacji plantacji podczas całego okresu wegetacji kukurydzy.

Poza chemicznymi metodami (polecanymi przez IOR) ograniczenia występowania szkodnika, należałoby w pierwszej kolejności zastosować metody profilaktyczne dla upraw. Do takich metod należy płodozmian, zwalczanie chwastów; zabiegi te pozwolą na ograniczenie liczebności gatunku.

Wybór odpowiedniego stanowiska, zbilansowane nawożenie, optymalna obsada, termin siewu, zbiór plonu, rozdrobnienie resztek pożniwnych, talerzowanie, głęboka orka to również niechemicznie metody ograniczenia liczebności oraz szkodliwości urazka kukurydzianego.

Dorota Paczyńska Źródło:Atlas szkodników kukurydzy IOR/Poznań ,SYNGENTA

Urazek kukurydziany

Uszkodzenia fot. M. Skubis

doradca / październik 2016

Małopolski Informator Rolniczy

Jak uniknąć chorób

przechowalniczych ziemniaków?

Nawet w prawidłowo utrzymywanych pomieszczeniach magazynowych spełniających normy przechowalnicze nie jesteśmy uchronić płodów rolnych przed występowaniem chorób i strat przechowalniczych.

W trakcie przechowywania ziemniaków pojawiają się choroby, których ilość należy ograniczyć, by nie dopuścić do ubytków powyżej 10%.

W Polsce okres przechowywania uzależniony jest od kierunku użytkowania ziemniaków i wynosi 6-7 miesięcy dla materiału sadzeniakowego, a 9-10 miesięcy dla ziemniaków konsumpcyjnych i przeznaczonych do przetwórstwa rolno-spożywczego. W okresie przechowywania powstają zmiany prowadzące do utraty plonu, zarówno w wyniku naturalnych procesów takich jak oddychanie, parowanie oraz wywołane czynnikami chorobotwórczymi. Wśród chorób przechowalniczych prym wodzi zaraza ziemniaka występująca w czasie wegetacji rośliny na częściach zielonych oraz gdy utrzymuje się wilgotna i ciepła pogoda to choroba masowo występuje również na bulwach.

Na tych bulwach objawy choroby roz-

Zaraza ziemniaka wijają się w ciągu 1,5 – 2 miesięcy od momentu składowania. Porażone kłęby pokrywają się szarosinymi plamami, lekko wgłębionymi o różnej wielkości. Miąższ w tych miejscach posiada naciekowe, rdzawe plamy sięgające w głąb bulwy. Grzyb zimuje w kłębach, dlatego porażone ziemniaki nie nadają się na materiał sadzeniakowy. Do innych chorób silnie ujawniających się w przechowalni należy sucha zgnilizna. Na powierzchni porażonych bulw pojawiają się ciemnobrunatne plamy, a miąższ w tym miejscu jest miękki i zapada się. Bulwa traci wodę i ule-

ga mumifikacji. Występowanie choroby uzależnione jest od temperatury, a przy 4oC jej rozwój ustaje. W sprzyjających warunkach tj. w pomieszczeniach wilgotnych, źle wietrzonych i przy podwyższonej temperaturze na bulwach może pojawić się mokra zgnilizna. Infekcja kłębów zachodzi na polu lub w zakażonych kopcach lub przechowalniach źle wietrzonych i wilgotnych. Na porażonych bulwach pojawiają się ciemnobrunatne plamy, pod którymi miąższ ulega procesowi gnilnemu. Miąższ bulw zmienia się w serowatą, półpłynną masę o nieprzyjemnym zapachu, utrzymywaną w całości przez skórkę kłębu. W czasie przechowywania bulwy ziemniaka narażone są na inne porażenia wywołane przez różne patogeny czekające na odpowiednie podłoże do rozwoju np. bakterie z rodzaju Pectobacterium (sprawcy czarnej nóżki) i grzyba z rodzaju Fursarium oraz Phytophthora infestans. ·Ziemniaki rozmnażane są wegetatywnie i dlatego należy ograniczyć występowanie chorób już w okresie pełnej wegetacji roślin oraz nie dopuścić do ich przenoszenia na

Warunki przechowywania ziemniaków (IHiAR/Jadwisin) Etap przechowywania Osuszanie Dojrzewanie Schładzanie

Rodzaj użytkowania wszystkie kierunki użytkowania sadzeniaki

Temperatura (oC)

Wilgotność powietrza (%)

12-18

75-95

12-18

90-95

0,2-0,5▪

90-95

2-6

Długotrwałe przechowywanie (do 8 m-cy)

jadalne

4-6

przetwórstwo spoż.

6-8

paszowe, przemysłowe

2-4

Przygotowanie do użytkowania (ok. 10 dni)

jadalne, przetwórstwo

10

85-95

10-15♦

75-80

sadzeniaki

90-95

▪ dzienny spadek temperatury ♦ podkiełkowanie

doradca / październik 2016

21

Małopolski Informator Rolniczy bulwach do przechowalni, pomieszczeń magazynowych i kopców. Ziemniaki przeznaczone do długotrwałego przechowywania oraz sadzeniaki wymagają szczególnej ochrony i wczesnego zabezpieczenia przed infekcjami.

Szkodliwość powodowana przez porażenie bulw jest przyczyną pogorszenia jakości, a nawet prowadzi do ich zniszczenia. Właściwe przygotowanie ziemniaków do przechowywania poprzez wczesne ich przesortowanie oraz kontrole prowadzone w przechowalni w okresie ok. 6 tygodni po zbiorze to ważne czynniki chroniące bulwy ziemniaka przed rozprzestrzenianiem się patogenów chorobotwórczych. Dlatego też we wstępnej fazie przechowywania powinny być stworzone warunki sprzyjające szybkiemu osuszaniu bulw i zabliźnianiu zranień mechanicznych. Intensywna wentylacja w tym okresie korzystnie wpływa na tempo osuszania i zabliźniania uszkodzeń, gdyż w warunkach, które nie sprzyjają tym procesom, doskonale rozwijają się bakterie (np. duża wilgotność, podwyższona temperatura, brak tlenu, wzrost zawartości dwutlenku węgla).

Straty wywołane rozwojem chorób w największym stopniu zależą od jakości bulw przeznaczonych do przechowywania, uszkodzeń mechanicznych i odporności genetycznej odmiany. Zwalczanie i zapobieganie chorobom przechowalniczym, powinno stać się jednym z głównych elementów kompleksowej uprawy, zbioru i obróbki bulw ziemniaka. System niskonakładowej technologii uprawy ziemniaków stosowany w małych gospodarstwach to najmniej efektywny sposób zapobiegający chorobom przechowalniczym. Jednakże większość odmian znajdujących się w rejestrze odznacza się obniżoną odpornością na choroby i wykazuje również średnią lub małą przydatność do długotrwałego składowania. Bulwy ziemniaka często stwarzają problemy w czasie przechowywania, to jednak istnieją możliwości ograniczania nadmiernych ubytków i strat tylko należy je przestrzegać.

Dorota Paczyńska

22

doradca / październik 2016

Małopolski Informator Rolniczy

Pierwsza w Małopolsce hodowla bydła rasy

Dexter

W miejscowości Witowice Dolne (powiat nowosądecki) można spotkać rzadką i mało popularną w Polsce rasę miniaturowego bydła Dexter. Stado należy do pana Kerrego Younga, Nowozelandczyka, który do Małopolski przyjechał 13 lat temu, a hodowlą bydła zajmuje się od 2 lat. Stado pana Younga jest pierwszym w Polsce oficjalnym, czystorasowym stadem bydła rasy Dexter, zrzeszonym w brytyjskim Stowarzyszeniu Hodowców Bydła Rasy Dexter (The Dexter Cattle Society). Stowarzyszenie prowadzi księgi hodowlane rasy, nadzoruje realizację programu hodowlanego przez hodowców oraz zajmuje się promocją rasy na arenie międzynarodowej. Dextery są najmniejszą rasą rodzimego, prymitywnego bydła brytyjskiego.

Pierwsze wzmianki opisujące rasę datowane są na 1845 rok. Pierwotnie utrzymywane były w małych, górskich gospodarstwach w Irlandii i nazywane były „zwierzętami ubogich hodowców”. Dorosłe krowy ważą od 300 do 350 kg i osiągają wysokość do 105 cm w kłębie, zaś buhaje – wagę ciała od 400 do nawet 550 kg oraz wzrost do 121 cm. U bydła tej rasy rozróżnia się dwa typy wzrostu – zwierzęta bardzo niskie o krótkich kończynach oraz linię zwierząt wyższych o kończynach normalnej długości, aczkolwiek proporcjonalnej do pozostałych wymiarów ciała. Niski wzrost zwierząt spowodowany jest występowaniem achondroplazji stawów. W hodowli nie powinno się jednak dążyć do utrwalania bar-

doradca / październik 2016

dzo krótkich kończyn, ponieważ zbyt niski wzrost krów uniemożliwia cielętom dostęp do wymienia. Kojarzenie zwierząt bardzo niskich prowadzi także do wystąpienia letalnej wady genetycznej, w wyniku której rodzą się martwe, zdeformowane cielęta – tzw. „bulldog calf”. Dextery to bydło o krępej, zwartej budowie ciała, z krótką i szeroką głową, która powinna być wyraźnie uniesiona nad linią kręgosłupa, głęboko osadzoną i dość grubą szyją oraz silnym karkiem, łagodnie łączącymi się z łopatkami i obręczą ramieniową.

Klatka piersiowa i mostek szerokie, żebra dobrze wysklepione i szerokie na wysokości polędwicy, zad zaokrąglony. Nogi silne, dosyć szeroko rozstawione, prostopadle ustawione względem tułowia.

Dextery występują w trzech odmianach barwnych – czerwonej, czarnej i tzw. „dun” (z ang. dun – ciemnobrązowy, gniady, ciemny), czyli ciemnopłowej.

Portret stada

Pan Kerry Young z pracownikiem gospodarstwa

Krowa z jałówką

23

Małopolski Informator Rolniczy U zwierząt czystorasowych nie mogą występować żadne białe odbarwienia. Skóra u Dexterów jest elastyczna, a sierść krótka i lśniąca latem, zimą zaś – dłuższa i gęstsza. Zwierzęta mogą być zarówno rogate jak i bezrożne. Pomimo swoich nietypowych rozmiarów, krowy rasy Dexter o normalnej długości kończyn posiadają harmonijną i proporcjonalną budowę ciała. Bydło to może być użytkowane w dwóch kierunkach – mlecznym i mięsnym. Wydajność mleczna Dexterów różni się w zależności od modelu użytkowania: krowy dojone dwukrotnie w ciągu dnia dają średnio od 10 do 14 litrów dziennie (za okres 305.dniowej laktacji), zaś wydajność krów mamek ssanych przez cielęta wynosi 8-10 kg/dzień.

Wśród hodowców popularny jest także system mieszany, w którym krowy dojone są raz dziennie (zwykle rano), a z pozostałego mleka korzystają cielęta. Mleko Dexterów jest słodkie, zawiera ponad 4% tłuszczu, około 3,5% białka i preferowane jest do produkcji serów i jogurtów. Dextery są rasą wcześnie dojrzewającą – jałówki kryte są w wieku 15-18 miesięcy. Wycielenia są łatwe i przebiegają bez konieczności udziału człowieka. Krowy są bardzo dobrymi, opiekuńczymi matkami i wykazują wysoką płodność do 15-16 roku życia.

W użytkowaniu mięsnym zaleca się, aby zwierzęta ubijane były po osiągnięciu 26-28 miesięcy życia. Wydajność rzeźna bydła rasy Dexter w porównaniu z rozmiarami jego ciała jest stosunkowo duża – sięga 56-58%, a masa tuszy po wypatroszeniu wynosi od 240 do 260 kg. Wynika to ze stosunkowo mniejszego rozmiaru narządów wewnętrznych oraz mniejszego udziału kośćca Dexterów, w porównaniu z rasami o standardowym kalibrze.

Mięso pochodzące od Dexterów charakteryzuje się specyficzną marmurkowatością i uważane jest za wysokiej jakości kruchą wołowinę kulinarną.

Z uwagi na spokojny i łagodny charakter, bydło rasy Dexter może być użytkowane w gospodarstwach agro-

24

turystycznych. Wyjątek stanowią buhaje w okresie wzmożonej aktywności płciowej, które w czasie rozrodczym wykazują agresywne zachowania terytorialne, broniąc stada krów przed intruzami. Ze względu na mały kaliber ciała Dextery zużywają średnio 30% mniej energii na utrzymanie funkcji życiowych (na tzw. byt), w porównaniu z innymi rasami bydła. Mniejsza masa predysponuje je także do wypasu w terenach o dużym nachyleniu stoków. Jest to rasa długowieczna, niewybredna, dobrze wykorzystująca gorszej jakości pasze objętościowe (np. przejrzały porost pastwiskowy) i niewymagająca żywienia paszami treściwymi przez większość okresu użytkowania.

Ponadto Dextery to zwierzęta odporne na choroby i niesprzyjające warunki środowiskowe. Zwierzęta stada podstawowego dożywają średnio do 17-20, zdarzają się jednak sztuki osiągające wiek 25 lat.

Pierwotnym zamierzeniem Pana Kerrego Younga była hodowla Dexterów z przeznaczeniem na użytek własny – pozyskiwanie zdrowego mięsa wyprodukowanego w oparciu o zrównoważony system gospodarowania z uwzględnieniem ochrony bioróżnorodno-

Cielątko w wiacie

Pan Kerry Young ze swoim stadem

Młody buhaj i cieliczka

Dextery są bardzo ciekawskie

doradca / październik 2016

Małopolski Informator Rolniczy ści środowiska, bez stosowania sztucznych nawozów, chemicznych środków ochrony roślin oraz modyfikowanych pasz przemysłowych. Obecnie w stadzie znajdują się 2 buhaje i 6 krów, 2 jałówki i 3 cielęta, hodowca myśli jednak o powiększeniu stada i promocji rasy w naszym rejonie. Stado utrzymywane jest przez cały rok na pastwisku z dostępem do prostych, drewnianych wiat chroniących zwierzęta przed nadmiernymi opadami oraz upałami. Przez cały rok bydło ma zapewniony dostęp do lizawek solnych i mieszanek mineralno-witaminowych na bazie alg morskich oraz poideł – wannowych i automatycznych kulkowych. Latem zwierzęta korzystają z zielonki pastwiskowej,

zimą otrzymują siano i sianokiszonkę. Paszę treściwą w postaci gniecionego jęczmienia i owsa otrzymują tylko krowy znajdujące się w gorszej kondycji oraz w okresie rozdajania. Zwierzęta pana Younga pochodzą z najlepszych brytyjskich hodowli – m.in.

Młody byczek z gospodarstwa Flockmil, w którym hoduje się stare, cenne i najbardziej poszukiwane linie rodowodowe: Templeton, Shilfold oraz Knighstway.

Oprócz Wielkiej Brytanii i Irlandii, hodowla bydła rasy Dexter popularna jest w Niemczech oraz Stanach Zjednoczonych.

Tekst i zdjęcia: Agata Karpowicz

Mangalica

- kudłata świnia preferowana do chowu ekologicznego

Mało znana, aczkolwiek ciesząca się co raz większą popularnością niezwykle ciekawa rasa węgierskiej świni, wyhodowanej w XIX wieku.

Powstała w wyniku krzyżowania świń bakońskich, wytrwałych na długi transport, sumadiańskich o wysokim poziomie otłuszczenia i ras węgierskich regionalnych. Nazwę Mangalica utworzył Vuk Karadžić, serbski myśliciel, pisarz i uczony żyjący w XIX wieku. Połączył on staroniemieckie słowo „mangh”, które oznacza hybrydę, krzyżówkę ze słowiańską końcówką -ica. W pisowni węgierskiej Mangalitza. Jest to najmniej udoskonalona, stara rasa typu słoninowego, mająca pochodzenie od europejskiego dzika. Świnie tej rasy późno dojrzewają i mają wolniejsze tempo przyrostów, nie nadają się do ferm wielkotowa-

doradca / październik 2016

rowych. Natomiast są odporne na choroby i przystosowane do ekstensywnego, całorocznego chowu pastwiskowego. Właśnie, dlatego, jak żadna inna rasa nadaje się ona do chowu ekologicznego.

W 1927 roku Mangalica oficjalnie została uznana za rasę, a w 1965 roku stanowiła 60% węgierskiego pogłowia świń. Obecnie są objęte programem ochronnym ze względu na zmniejszającą się liczbę zwierząt.

Wyróżnia się trzy odmiany: blonde (blond), swallow-bellied (brzuch w kolorze jaskółczym) i red (czerwony/ rudy). Wszystkie mają tę samą cechę wspólną, czyli wyjątkową urodę, różnią się tylko umaszczeniem. Wyglądem przypominają owcę lub psa, ponieważ jest to wełnista, kędzierzawa świnia.

Mangalice są świniami średniego kali-

bru, mają zwartą budowę, są masywne i dobrze umięśnione. Zad jest spadzisty, ale grzbiet mocno wysklepiony.

Głowa jest nieduża. Odznaczają się dużymi, zwisłymi uszami, krótkimi, silnymi nogami przystosowanymi do terenów górzystych i długą poskręcaną w loczki szczeciną w zimie, a krótką i prostą w lecie. Lochy dorastają do 75 cm w kłębie i masy 150-160 kg, knury mogą mieć w kłębie nawet 85 cm i masę ciała 180 kg. Młode rodzą się z paskami na całym ciele z tzw. liberią (cecha pierwotna pochodząca od dzika).

Nie jest to zbyt plenna rasa.

W miocie rodzi się 5-9 prosiąt. Ciekawostką jest, że knur i locha opiekują się wspólnie potomstwem. Rasa ta jest mniej agresywna od innych ras i „prostsza w obsłudze”.

25

Małopolski Informator Rolniczy Mangalica ma niewielkie wymagania żywieniowe, zadowala się zielonkami, odpadkami kuchennymi i roślinami okopowymi. Bardzo dobrze wykorzystuje pastwiska. W zależności od dostępności można je też skarmiać wytłoczynami jabłkowymi, grochem, słonecznikiem.

Mięso mangalicy jest delikatne, bardzo szlachetne i niezbyt ciężkie.

Jest uznawane za przysmak wśród mięs wieprzowych. Nadaje się na wszelkiego rodzaju kiełbasy i szynki długo dojrzewające, a także popularne węgierskie salami. Mangalica najlepiej przyrasta w powolnym, ekstensywnym tuczu. W wieku 24 miesięcy może ważyć nawet 200 kg. W chowie intensywnym w wieku 12 miesięcy może dorosnąć do 150 kg. Dorosła mangalica jest zdolna odłożyć w tuszy nawet 70% tłuszczu. Uważa się, że tłuszcz ten zawiera mało cholesterolu i ma specyficzny krwisty, ciemny kolor oraz dużą zawartość słoniny. Mięso tych świń jest smaczniejsze i zdrowsze od pozyskiwanego od zwierząt chowu tradycyjnego. Jest bardziej soczyste

i chociaż zawiera więcej tłuszczu, to jest on dużo zdrowszy, zawiera więcej nienasyconych kwasów tłuszczowych omega 3 i składem jest zbliżony do tłuszczy roślinnych. Na Węgrzech mięso i przetwory z Mangalicy są delikatesem i synonimem żywności ekologicznej wysokiej jakości. To jadalne dziedzictwo narodowe Węgier. W Polsce mięso z mangalicy i jego przetwory można podegustować na różnego rodzaju targach śniadaniowych.

Podczas wyjazdu studyjnego na tereny Dolnego Śląska doradcy mieli okazję skosztować słoninę z tej świni w trakcie wizytacji w jednym z gospodarstw agroturystycznych. Sama mogę zdecydowanie potwierdzić wyjątkowy smak tego wędzonego na zimno specjału.

Ewelina Stajnder Źródła:www.gotujemy.pl www.rynek-rolny.pl

Przetwórstwo mleka

w gospodarstwach rolnych na Podhalu

w ramach działalności MLO

W ostatnich latach na Podhalu dzięki wysokiej cenie mleka, rozwinęły się gospodarstwa rolne, których głównym kierunkiem produkcji jest chów krów mlecznych często rasy HF. Większość gospodarstw oddawało mleko do jednej z czterech mleczarni działających na Podhalu. W tym roku jedna mleczarnia przestała skupować mleko od rolników, a pozostałe obniżyły cenę mleka nawet o jedną trzecią i nadal jest tendencja spadkowa, w związku z tym produkcja mleka stała się nie opłacal-

26

na. Gospodarstwa chcąc przetrwać na rynku próbują sprzedaży bezpośredniej mleka, śmietany czy to różnego rodzaju sera.

Wiele mniejszych jak również dużych gospodarstw nie chcąc się wiązać z mleczarnią przetwarzało swoje mleko w gospodarstwie na różnego rodzaju sery podpuszczko-

we i sprzedawało bezpośrednio lub pośrednio na rynku nie tylko lokalnym, ale i krajowym. Co prawda była to produk-

doradca / październik 2016

Małopolski Informator Rolniczy cja nielegalna, a odbiorcy często żądali faktury na zakupiony towar. Niektórzy rolnicy zaczęli się zastanawiać jak zalegalizować produkcję i zgodnie z prawem istnieć na rynku. Z tym pytaniem często zgłaszali się do biura TZDR w Nowym Targu. Efektem tego było zorganizowanie szkolenia w zeszłym roku na temat działalności MLO, które przeprowadził pracownik Inspekcji Weterynaryjnej z Nowego Targu. W szkoleniu wzięło udział 50 rolników zainteresowanych legalnym przetwórstwem mleka. Rolnicy mogli się zapoznać z wymogami i procedurami działalności MLO oraz mogli zobaczyć już funkcjonującą przetwórnię mleka w Zębie. Po szkoleniu można było zauważyć dosyć duże zniechęcenie wśród uczestników całą procedurą i kosztami z tym związanymi. Ale gdy cena mleka w skupie zaczęła drastycznie spadać, wielu rolników, którzy mieli zbyt na swoje produkty nie patrząc na koszty dostosowali istniejące budynki lub pobudowali nowe, w których otworzyli działalność marginalną, lokalną i ograniczoną.

W ciągu ostatniego roku na Podhalu powstało około 30 przetwórni tego typu. Podstawą prawną dla działalności MLO jest rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 marca 2016 roku w sprawie szczegółowych warunków uznania działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej.

Rozporządzenie mówi, że wszystkie produkty przetworzone w większym czy mniejszym stopniu podlegają sprzedaży w ramach działalności MLO. W ramach tego rodzaju działalności można prowadzić między innymi produkcję wyrobów mlecznych, takich jak mleko pasteryzowane, sery różnego typu itp. W odróżnieniu do sprzedaży bezpośredniej nie ma tu obowiązku ograniczenia działalności do produktów tylko z własnego gospodarstwa.

Trzeba zaznaczyć, że nie ma limitu do sprzedaży artykułów pochodzących bezpośrednio z zakładów MLO (w miejscu produkcji). Określono jedynie wagowe limity sprzedaży do zakładów detalicznych, które przy

doradca / październik 2016

produktach mlecznych wynoszą 0,5 t/ tydzień. Jeśli chodzi zaś o sprzedaż bezpośrednią mleka należy zaznaczyć, że dotyczy to tylko i wyłącznie sprzedaży mleka surowego oraz surowej śmietany i siary. Obejmuje to sprzedaż konsumentowi końcowemu w miejscach prowadzenia sprzedaży bezpośredniej, w tym znajdujących się na terenie gospodarstw rolnych, konsumentowi końcowemu na targowiskach, lub do zakładów prowadzących handel detaliczny z przeznaczeniem dla konsumenta końcowego. Sprzedaż bezpośrednia podlega ograniczeniom ilościowym: mleko surowe – do 1000 litrów tygodniowo, surowa śmietana – do 200 litrów tygodniowo.

Ważne jest, że prawo weterynaryjne stawia ogólne warunki i cele jakie należy osiągnąć, nie narzucając jednocześnie konkretnych rozwiązań.

Wymagania dla działalności o charakterze marginalnym, lokalnym i ograniczonym to między innymi:

⇒⇒ sposoby postępowania z odpadami żywnościowymi; ⇒⇒ wymagania dotyczące opakowań środków spożywczych, obróbki cieplnej.

Równocześnie wymagane jest opracowanie i realizacja procedur opartych na zasadach HACCP. System HACCP powinien być proporcjonalny do skali przedsiębiorstwa, w niektórych przypadkach wystarczającym może być stosowanie wytycznych dobrych praktyk.

Józef Walkosz

⇒⇒ ogólne i szczegółowe wymagania dotyczące pomieszczeń żywnościowych; ⇒ ⇒ wymagania dla transportu, sprzętu, zaopatrzenia w wodę, higieny pracowników, szkoleń personelu;

osobę.

SPRZEDAM Beczkoklucz – urządzenie do skutecznego otwierania i zamykania gwintowanej beczki boryszewskiej, obsługiwane przez jedną Cena brutto 307,50 zł + porto 25 zł.

Tel. 508 163 701

27

Małopolski Informator Rolniczy

TECHNIKA ROLNICZA

Prawidłowo funkcjonująca wentylacja naturalna w oborach Prawidłowo rozwiązany i sprawnie działający system wentylacji warunkuje utrzymanie właściwego mikroklimatu w budynkach inwentarskich. Jest to bardzo ważny element dobrostanu zwierząt jednak niestety w dalszym ciągu nie zawsze doceniany przez hodowców zwierząt. Zadaniem wentylacji jest: ⇒⇒ odprowadzenie nadmiaru pary wodnej i utrzymanie korzystnej wilgotności powietrza, ⇒⇒ usunięcie szkodliwych gazów, ⇒⇒ odprowadzenie nadmiaru zbędnego ciepła, ⇒⇒ doprowadzenie świeżego powietrza.

Wentylacja grawitacyjna - najbardziej rozpowszechniona w gospodarstwach zagrodowych, funkcjonuje na zasadzie unoszenia się ogrzanego ciepłem zwierząt powietrza oraz na różnicy wysokości między otworami nawiewnymi i wywiewnymi. Powietrze napływające z zewnątrz, jako chłodniejsze i cięższe zajmuje niższą przestrzeń w pomieszczeniu, a więc tam, gdzie przebywają zwierzęta. Dzięki temu są one zaopatrywane w tlen.

Przy projektowaniu wentylacji należy uwzględnić zagadnienie minimalizacji przeciągów, które są szkodliwe dla zwierząt. Szczególnie wrażliwe na przeciągi są wymiona krów mlecznych, w których mogą następować stany zapalne (gruczołu mlecznego).

Wentylacja mechaniczna – ma zastosowanie, gdy wentylacja naturalna (grawitacyjna) nie jest wystarczająco skuteczna. Polega ona na użyciu wentylatorów o napędzie elektrycznym. W przypadku stosowania tej wen-

28

tylacji konieczna jest także wentylacja awaryjna oraz system alarmowy, przy czym oba te systemy wymagają regularnego kontrolowania.

Każdy prawidłowo funkcjonujący system wentylacji składa się z otworów doprowadzających świeże powietrze i otworów wyprowadzających powietrze zużyte oraz nadmierną wilgotność. Optymalną wydajność wentylacji

Gatunek i kategoria zwierząt

naturalnej i właściwy kierunek powietrza uzyskuje się przez odpowiednie usytuowanie i wymiary kanałów wentylacyjnych (wyciągowych) w dachu oraz wlotów powietrza w ścianach. Wymiana powietrza w pomieszczeniach zależna jest od pory roku i gatunku zwierząt. Orientacyjne ilości powietrza do wymiany w okresie letnim i zimowym dla bydła przedstawia tabela:

Wymiana powietrza w m3/1szt./h okres zimy

okres lata

Krowy mleczne

90

350-400

Cielęta w wieku do 6 miesięcy

20

80-120

Cielęta powyżej 6 miesięcy

60

250

Przekrój kanału wyciągowego ilustruje rysunek nr 1.

doradca / październik 2016

Małopolski Informator Rolniczy Obliczanie wentylacji - w przypadku wentylacji mechanicznej (budynki o dużej koncentracji zwierząt) wystarczy obliczyć ilość powietrza potrzebnego do wymiany w ciągu godziny i przyjąć wentylator o zbliżonej wydajności. Przy wentylacji grawitacyjnej w mniejszych oborach wymagane przekroje kanałów wyciągowych praktycznie można obliczyć przyjmując obsadę 4 do 5 DJP na 1 kanał wyciągowy o powierzchni około 2000 cm 2, czyli na 1 DJP około 400 cm 2. Powierzchnia otworów nawiewnych powinna równać się powierzchni kanałów wyciągowych.

Schematy kanałów nawiewnych ilustruje rysunek nr 2.

Wentylacja składa się z kanałów wyciągowych i otworów nawiewnych.

Kanały wyciągowe - umieszcza się w miejscach najcieplejszych pomieszczenia jednak nie nad stanowiskami zwierząt. Kanał wyprowadza się minimum 20 cm powyżej kalenicy budynku. Zakończenie kanału powinno być wykonane za pomocą deflektora lub innego rodzaju wywietrznika. Powierzchnia szczelin wywietrznika powinna być trzykrotnie większa niż przekrój kanału. Dolna krawędź winna być umieszczona na poziomie stropu. Od dołu kanał powinien być zaopatrzony w urządzenie zamykające z redukcją przekroju do 75%. Kanał wyciągowy najlepiej wykonać z desek grubości 25 cm jednostronnie ostruganych i łączonych szczelnie między sobą.

Następnie kanał powinien być zabezpieczony folią lub papą i ocieplony na całej długości płytami z wełny mineralnej, styropianowymi, zasypką z sieczki lub matami słomianymi.

Otwory nawiewne - powinny być rozmieszczone równomiernie wzdłuż ścian budynku. Wysokość usytuowania otworów wlotowych zależy od szerokości budynku. Przy budynkach o szerokości do około 6 m otwory wlotowe sytuujemy nisko pod oknami, przy budynkach

doradca / październik 2016

Przykład wentylacji kalenicowej ilustruje rysunek nr 3.

o szerokości około 12 m, wloty powinny znajdować się około 20 cm poniżej dolnej płaszczyzny stropu.

Od strony wewnętrznej wykonuje się osłony ruchome, pozwalające regulować intensywność nawiewu oraz zabezpieczające przed bezpośrednim uderzeniem chłodnego powietrza na zwierzęta, od zewnątrz należy osłonić siatką przed ptakami i gryzoniami. Jako nawiewy mogą również służyć okna uchylne równomiernie rozmieszczone.

Tomasz Stanek

SPRZEDAM Działkę widokową budowlaną - 11 arów, w Brzezince, gmina Zabierzów.

Tel. 792 077 414

29

Małopolski Informator Rolniczy

Rozsiewacze i siewniki nawozowe Nawozy mineralne stanowią uzupełnienie nawozów organicznych lub też podstawę całego nawożenia. Nieprecyzyjne rozsianie nawozu nie pozwala wykorzystać pełnego potencjału plonotwórczego roślin i powoduje znaczne straty finansowe. Niestety, nie wszyscy doceniają znaczenie posiadania nowoczesnego rozsiewacza. Wielu rolników korzysta ze starych wysłużonych rozsiewaczy do nawozów, bagatelizując ich rolę - wystarczy, że tarcze

się kręcą i rozrzucają nawóz na boki.

Nowszy sprzęt robi to lepiej, ale pod warunkiem, że zostanie odpowiednio dobrany do specyfiki gospodarstwa, m.in. wielkości pól, szerokości roboczej opryskiwacza, siewnika czy kombajnu. Większość maszyn napędzana jest przez wałek odbioru mocy ciągnika za pośrednictwem przekładni pasowej, przekładni kół zębatych i przy zastosowaniu sprzęgła przeciążeniowego. Szerokość robocza minimalna

2,5 - 3,0 do maksymalnie 50 metrów, a prędkość podczas pracy 8-12 km/h.

Producenci rozsiewaczy zapewniają tabele wysiewu dla swoich maszyn, które są oparte na doświadczeniach w stacjach badawczych. Przedstawiają one informacje, jak ustawić rozsiewacz w pozycji optymalnej, aby uzyskać wysiew w pożądanej ilości w kg/ha na określonej szerokości.

Ustawienia mogą różnić się od siebie w zależności od producenta maszyn

Tabela 1. Podstawowe dane techniczne i charakterystyka rozsiewaczy i siewników z podsiewaczami nawozu.

Lp.

Nazwa producenta

Typy rozsiewaczy

Szerokość robocza od-do metry

1.

Akpil Pilzno

Zawieszany

2,5 -15,0

ogrodniczy do 30

2.

Akpil Pilzno

Tornado Plant

sadzarka 4-rzędowa

140 5

3.

SWID – POL Kłos

2,5 -15,0

25-30

WOM

0,15-0,30

4.

GRAS- ROL POM Augustów WOPROL SIPMA Lublin Unia Grudziądz

Kłos

3,0-18,0

25-30

WOM

0,15-030

zb. plastik 2 tarcze zaprawiarka do ziemn. blacha ocynkowana plastik 1 tarcza

Motyl

3,0-15,0

30-45

WOM

0,4-045

2 tarcze

Junior II

3-15

30-45

WOM

0,4-0,6

2 tarcze2,4

RN Antek

10-18

35-50

35-50

0,4-1,2

2 tarcze2

ML

10-24

40-75

WOM

1,2-3,0

2 tarcze2

MS-SAD

2-6

40-70

1,0-3,0

osłona do wysie- 18000 29500 wu pasowego2,4

5.

6.

7.

8.

9.

Unia Grudziądz

10. Sulki

DPA - 550

11. Sulki 12. Sulki

XT 100-160 XT 210;240

od1,5;3,0; 6,0;9,0 3,0 do 20 3,0-40

13. Monosem

NG PLUS 6

6,0

14. Akpil Pilzno

TIGRE DRILL 6,0

15. Sulki

VISION DI

16.

BAG PreciAGRICON sion Farming

mierzona elektroni-cznie dostosowane do szer. roboczej maszyn

Ciągnik moc KM

Ładowność skrzyni w tonach 0,12 do 0,65 Sadz.2,2 nawóz 1,2

WOM +ster. hydrauliczne wysiewu WOM + mech. elektryczne WOM WOM WOM + elektryczne WOM + mech. elektryczne

7,2-13,0 13,0-15,0 podsiewacz 2 x 1000 l 3,0 ziarno 2,0 nawóz

do każdego ciągnika

sterowanie 12 V z akumulatora

Terminal YARA N- Sensor ALS

sterowanie 12 V z akumulatora

30-45 45-120 100-1405 80-120 5 240 5

Objaśnienia: 1 - System pomiaru prędkości GPS do pilota elektrycznego sterującego funkcjami i dawkowaniem dozownika zaprawiarki.

2 - Możliwość zamówienia za dodatkową opłatą konstrukcji pod plandekę i plandeki okrywowej skrzyni ładunkowej.

30

Napęd WOM hydrauliczny, mechaniczny z akumulatora 12V WOM, elektr. hydrauliczne

Uwagi

Cena brutto od-do zł PLN 1100,- 5550,GPS1 80000,1150,1100,- 5000,3450,15000,6500,7250,- do 17500,15000

2 tarcze + osłony 2,4 1 osiowy 3 2 osiowy 2,3 zawieszany, dmuchawa agregat uprawowo -siewny

17200 74800 88500 150000

bez ograniczeń

waga SW

6850,-GPS1

do każdego rozsiewacza i siewnika

nawożenie i ochrona roślin

255600 GPS1

1,5-2,5

86500 366000 GPS 1

3 - Producent w opcji daje belkę o szerokości roboczej 18 metrów do wysiewu nawozów pylistych.

4 - Za dodatkową dopłatą producent otrzymuje osłony do wysiewu pasowego.

5 – Dopuszcza się wykorzystanie obrotów wałka odbioru mocy: 540 i 1000 1/min.

doradca / październik 2016

Małopolski Informator Rolniczy i rodzaju nawozu. Jeśli tabele rozsiewu są dostępne, zaleca się przeprowadzić próbę sprzętu w warunkach polowych, aby sprawdzić i ocenić, jak nawóz się rozsiewa.

Ustawienia rozsiewacza, siewnika nawozowego Prawidłowe ustawienia rozsiewacza lub siewnika zależą od właściwości fizycznych nawozów. Na ustawienia szczególnie wpływają: gęstość nasypowa, wielkość granul i sypkość.

W tym celu należy: ⇒⇒ zapoznać się z instrukcją obsługi, zwrócić szczególną uwagę na zalecenia dotyczące ustawień i kalibracji. ⇒⇒ ustawić rozsiewacz, siewnik zgodnie z tabelami od producenta.

UWAGA: może się zdarzyć, że jeden rodzaj nawozu jest produkowany przez różne fabryki. Produkt może wtedy posiadać różne właściwości fizyczne. Zawsze należy przeczytać zalecenia producenta na opakowaniu. ⇒⇒ sprawdzić, czy odmierzona ilość nawozu zgadza się z tabelą. Czynności te należy powtarzać przed każdym nawożeniem. ⇒⇒ przed rozpoczęciem pracy, należy potwierdzić wysiew na zestawie do prób polowych. Czynność ta nie jest konieczna, gdy agregat wysiewający wyposażony jest w elektroniczny system sterowania oraz bieżący pomiar ilości i jakości pracy.

Zalecenia dotyczące wysiewania nawozów z użyciem rozsiewacza lub siewnika nawozowego: ⇒⇒ należy zachować właściwy tor jazdy i odległość wysiewu w polu, wykorzystując ścieżki przejazdowe dla opryskiwacza polowego lub znaczniki pianowe, na pola bez rosnących roślin. ⇒⇒ nie należy wysiewać nawozów podczas silnego wiatru czy zbyt wysokiej wilgotności powietrza, szczelnie opakowane nawozy ab-

doradca / październik 2016

sorbują więcej wilgoci, niż luzem. ⇒⇒ należy utrzymać stałą prędkość jazdy agregatu, niezależnie od ukształtowania terenu.

Różnice w prędkości 1020% mają zdecydowany wpływ na ilość wysiewu.

Rozsiewacz przyczepiany z 2 tarczami wysiewającymi. ⇒⇒ nie należy jechać Zdjęcie wykonał Maciej Skubis na targach AGROTECH Kielce – 2016. zbyt szybko. Im szybciej się jedzie, kwasoodpornej – trwałe, ale znacznie tym większy wpływ na wysiew ma droższe. W podobnej cenie można kunierówny grunt. Większa prędkość pić ze zbiornikiem plastikowym, odpormoże spowodować obciążenia nym na żrące działanie nawozów. i jednorazowo jest wyrzucana za duża dawka nawozu. Może to proOcena rozsiewaczy wadzić do nierównomiernego rozi siewników nawozowych prowadzenia nawozów.

Wybór rozsiewaczy jednotarczo⇒⇒ należy sprawdzić rozsiewacz, wych dostępnych na polskim rynku siewnik przed pracą oraz na bieżąjest bardzo duży. Ma je w ofercie coco podczas pracy: wysokość ustaraz więcej firm rodzimych. Zaletami wienia tarcz napędzanych hydrautakiego urządzenia są niska cena licznie, turbinek wysiewających i niewielka masa ułatwiająca podczew rozsiewaczach pneumatycznych, pianie oraz możliwość pracy z małym może wymagać korekty. Sposób ciągnikiem. Jednak precyzja siewu ich wykonania zawiera instrukcja pozostawia wiele do życzenia, jedna obsługi. tarcza nie rozprowadzi nawozu równomiernie. Zaletą jest możliwość wysieZ posiadanych, zgromadzonych wu oprócz nawozów granulowanych, ze stron internetowych i otrzymanych wapna pylistego i lekko zbrylonej kreod producentów danych, opracowady. Rozsiewacz ten jest podstawowym no tabelę pozwalającą rolnikowi na narzędziem w mechanizacji pracy wybór potrzebnego do gospodarstwa w małym gospodarstwie. Do więksprzętu rolniczego. Większość proszych obszarowo gospodarstw, ducentów obniżając cenę sprzedaży z cięższym ciągnikiem konieczny jest rozsiewacza, sadzarki czy siewnika rozsiewacz 2-tarczowy, zawieszany do najniższej w dodatkowych opisach lub przyczepiany. Koszt zakupu będzie zaznacza brak wytrzymałego wałka dużo wyższy, ale i ilość wysianych odbioru mocy, a to jest wydatek kilnawozów duża. Jedno jest pewne kusetzłotowy. Niedopuszczalnym zaś inwestycja w precyzyjny rozsiewacz jest montaż wałka napędowego bez 2-tarczowy mechaniczny, czy precyosłon lub obracającymi się z wałkiem. zyjny pneumatyczny na kilkunastohekDo zabezpieczenia wystarczy zamontarowe specjalistyczne gospodarstwo tować 2 linki lub łańcuszki, po jednym szybko się zwróci. Drugim, również do każdej z osłon. ważnym czynnikiem, przemawiająNajtańszy zawieszany rozsiewacz cym za agregatowaniem wielu maszyn 1-tarczowy do nawozów kosztuje tyw jedną (zestaw uprawowy, sadzarka siąc złotych i posiada zbiornik z blado ziemniaków z podsiewaczem nachy ocynkowanej. Wykonane z blachy

31

Małopolski Informator Rolniczy wozów i zaprawiarką) jest zatrzymanie wody w glebie – wykonując wiosną tylko jeden przejazd. Do sadzarki wymagany jest ciągnik prawie 150 KM, a taki, przy sadzeniu w każdym roku ponad 15 hektarów ziemniaków, być powinien. Przy zakupach sprzętu zagranicznego, rolnicy oprócz przelicznika Euro powinni brać pod uwagę takie waluty jak: funt brytyjski, dolar amerykański czy frank szwajcarski.

Dane do kontaktu z producentami lub wyłącznymi przedstawicielami handlowymi omówionych maszyn: 1 i 2. Akpil Pilzno, Kazimierz Anioł; ul. Wincentego Witosa 11,21; 39-220 Pilzno; tel.14 672 25 51, email:akpil@akpil.pl

3. GRAND-AGRO Sp. z o.o., ul. Ogrodo-

Fot. G. Pruszyński

wa 4, 16-020 Czarna Białostocka

tel. +48 85 733 67 71, +48 85 733 67 72, +48 85 733 67 73, +48 85 733 67 74, +48 511 408 404,+48 518 315 555, fax. +48 85 733 67 75.

4. Pracowniczy Ośrodek Maszynowy w Augustowie Sp. z o.o., 16-300 Augustów, ul. Tytoniowa 4, tel. (87) 643 34 76 do 78, fax (87) 643 67 18, email: pom@pom.com.pl

5. Przedsiębiorstwo Produkcyjno Usługowo Handlowe - Woprol ; 39-124 Iwierzyce, Wiercany 12. Zakład produkcyjny – biuro; ul. Księżomost 71, 39-120 Sędziszów Małopolski tel./fax +48 (17) 745 42 20, tel. kom. +48 (604) 373 464, e-mail: biuro@woprol.com.pl

6. SIPMA S.A. ul. Budowlana 26, 20-469 Lublin, tel. (+48) 81 44 14 400; www.sipma.pl

7. Unia Grudziądz – Sp. z o.o.; ul. Szosa Toruńska 32/38; 86-300 Grudziądz, tel. 48 56 451 05 05; 56 451 05 26, 56 451 05 08, 45105 15.

email: sprzedaz.unia@uniagroup. com; export@uniagroup.com

8. Unia – Famarol Sp. Z o.o. ul. Przemysłowa 100; 76-200 Słupsk; tel. 59 841 80 26, 59 841 80 27; email: sprzedaż.famarol@uniagroup.com

9. BAG Precision Farming Sp. z o.o. ul. Leśna 10, 64-120 Krzemieniewo, tel/fax. 61 651 01 03; 61 651 40 71, www.agricon-polska.com

10. AMAZONE Polska - Michał Wojciechowski, Andrzej Borowiec, tel. 48 504 022 342 fax: +48 61 2852461; e-mail:amazonemw@interia.pl

11. Korbanek, Sp z o.o., ul. Poznańska 159; 62-080 Tarnowo Podgórne, tel. 61 895 03 00 – centrala, fax 61 8950 309, tel. 61 895 03 01 sprzedaż maszyn, tel. 61 8950 302 - serwis; mail: info@korbanek.pl

Andrzej Jaworski

Bezpieczna i skuteczna ochrona roślin Jakikolwiek zabieg ochrony roślin, aby był skuteczny, musi być wykonany w sprzyjających warunkach, nie powodujących zagrożeń dla ludzi, zwierząt i środowiska. | Eugeniusz Tadel, Centrum Szkoleniowe Techniki Ochrony Roślin w Tarnowie – MODR Karniowice

Chrońmy owady zapylające – trzmiel.

Podstawą są tu panujące w czasie zabiegu (również przed i po) warunki atmosferyczne. Najważniejsze parametry pogodowe, to prędkość wiatru, temperatura i wilgotność powietrza, temperatura i wilgotność gleby, moż-

32

liwość pojawienia się opadów atmosferycznych.

Wymienione parametry determinują wybór strategii ochrony roślin mającej związek z doborem środka ochrony roślin, adiuwantu, wyborze rodzaju techniki ochrony roślin, typem użytego rozpylacza, a w szczególności wykalibrowanych nastaw regulacyjnych opryskiwacza.

Idąc dalej w szczegóły można stwierdzić, że od wymienionych warunków

atmosferycznych będą zależeć m.in.: dawka cieczy roboczej na hektar, kategoria kroplistości cieczy roboczej, dawka środka ochrony roślin na hektar, prędkość poruszania się opryskiwacza czy możliwość łącznego stosowania agrochemikaliów.

� Ograniczający wiatr

Prędkość wiatru, to najczęściej wymieniany parametr określający warunki, a także w ogóle możliwość wykonania zabiegu.

doradca / październik 2016

Małopolski Informator Rolniczy

Fot. E. Tadel

Zgodnie z prawem obowiązującym w naszym kraju, zabiegi opryskiwania na terenie otwartym można wykonywać, gdy prędkość wiatru nie przekracza 4 m/s mimo, że współczesna technika ochrony roślin dysponuje obecnie rozwiązaniami radzącymi sobie z wyższymi prędkościami wiatru. Są to opryskiwacze z pomocniczym strumieniem powietrza (rękawowe PSP), sadownicze opryskiwacze tunelowe, kolektorowe, deflektorowe, wyposażone w elektrostatyczne ładowanie kropel czy specjalistyczne osłony.

Najczęściej jednak sięgać będziemy po specjalistyczne rozpylacze antyznoszeniowe, eżektorowe, bądź znacznie rzadziej po rozpylacze dwuczynnikowe (AirJet).

Prędkość wiatru bardzo precyzyjnie można zmierzyć wiatromierzami (anemometrami), często monitorującymi także inne parametry pogodowe, jak temperaturę, temperaturę odczuwalną oraz wilgotność względną powietrza, czy punkt rosy.

Można także szacunek prędkości wiatru oprzeć na obserwacji zachowania się liści na drzewach, pędów roślin, bądź dymu z komina. W praktyce na-

Analogowy wiatromierz (Teejet).

doradca / październik 2016

leży na bieżąco obserwować zachowanie się strumienia cieczy, a w przypadku wystąpienia zjawiska znoszenia przerwać opryskiwanie, zaczekać na lepsze warunki atmosferyczne, bądź zastosować dostępne środki techniczne ograniczające znoszenie.

Najczęściej i najłatwiej jest zastosować wtedy bardziej odporne na wiatr rozpylacze o wyższym indeksie redukcji znoszenia, bądź odpowiednio zredukować ciśnienie, oczywiście wykorzystując wcześniej wykalibrowane i zapisane zależności regulacyjne pozwalające uzyskać grubsze krople.

Optymalna prędkość wiatru, sprzyjająca wykonywaniu zabiegów, to wyczuwalny wiatr o zakresie od 0,5 m/s do około 1,5–2,0 m/s. Powyżej 2 m/s (do 4 m/s) prędkości wiatru należy zastosować środki ograniczające znoszenie, co oznacza rezygnację z drobnych kropel z wyjątkiem specjalnych rozwiązań, jak na przykład pomocniczy strumień powietrza w uprawach polowych.

� Średnie i grube krople

W początkowych fazach wzrostu roślin (niskie uprawy) możemy mieć jednak do czynienia ze zjawiskiem odbicia strumienia cieczy roboczej, współpracującej z pomocniczym strumieniem powietrza, od powierzchni docelowej i jej wtórnym znoszeniem.

Lepszym rozwiązaniem w takim przypadku będzie zredukowanie lub rezygnacja ze strumienia powietrza oraz wybór parametrów kalibracyjnych dających krople średnie lub grube.

W czasie braku wiatru (poniżej 0,5 m/s), przy słonecznej pogodzie, opryskiwanie jest również nie polecane.

Lekki powiew, najlepiej stabilny i w kierunku zgodnym z kierunkiem wykonywania zabiegu, dzięki powodowaniu turbulencji, sprzyja lepszemu pokryciu cieczą, w tym częściowo także trudno dostępnych spodnich stron blaszek liściowych. Trzeba też wziąć pod uwagę fakt istnienia zjawiska „wiatru pozornego” wynikającego z ruchu opryskiwacza. Ciągnik jadąc z prędkością roboczą na przykład 7,2 km/h nadaje

wytwarzanym kroplom wypadkową początkową prędkość równą 2 m/s.

Współczesne opryskiwacze często poruszają się znacznie szybciej – rzędu kilkunastu, a bywa, że nawet kilkudziesięciu kilometrów na godzinę.

Ważny wtedy jest dobór odpowiednich rozpylaczy wytwarzających krople grubsze, a w przypadku rozwiązań dwustrumieniowych wybór tych, które charakteryzują się asymetrią odchylenia poszczególnych strumieni do przodu i do tyłu. Istnieją także rozwiązania umożliwiające skręcenie całej belki cieczowej (łącznie z rękawem PSP) w zależności od tego, czy jedziemy z wiatrem, czy pod wiatr.

� Krople na życzenie

Rozwiązanie automatycznego wyboru wielkości kropel już 10 lat temu proponowała Kujawska Fabryka Maszyn Rolniczych Krukowiak w opryskiwaczu polowym i sadowniczym (medale Polagra). Zmiana kroplistości realizowana była na opryskiwaczu poprzez system indywidualnie sterowanych rozpylaczy typu VarioSelekt (Lechler). Innym sposobem szybkiej zmiany wielkości wytwarzanych kropel może być system AirJet (TeeJet), wykorzystujący rozpylacze dwuczynnikowe, gdzie relacje ciśnień powietrza oraz cieczy roboczej dostarczanych do rozpylacza kształtują wielkość kropel.

System ten, co ciekawe, był prezentowany kilkanaście lat temu przez Pilmet, a spotkać go można częściej w opryskiwaczach m.in. firmy John Deere.

Najbardziej jednak zaawansowanym projektem opryskiwacza adoptującego się do zmiennych warunków pogodowych jest prototyp opryskiwacza sadowniczego CASA opracowanego w Instytucie Ogrodnictwa w Skierniewicach we współpracy z partnerami zagranicznymi.

W przypadku rozwiązań opryskiwaczy reagujących na siłę wiatru „on line” zmianą kategorii kroplistości wytwarzanych kropel, lepszym rozwiązaniem wydaje się być pomiar siły wiatru z anemometru umieszczonego

33

Małopolski Informator Rolniczy

Uniwersalny miernik parametrów pogody POCKETWIND IV (Lechler).

Z lewej strony pomiar prędkości wiatru, z prawej pomiar temperatury.

teczność wówczas może być nieco mniejsza, ale zabieg będzie mógł być w ogóle wykonany. Należy także pamiętać, że w Polsce zabiegi opryskiwania można wykonywać, gdy prędkość wiatru nie przekracza 4 m/s. Powyżej 2 m/s trzeba jednak już zastosować rozwiązania ograniczające znoszenie. Wiatr powyżej 2 m/s zaczyna już bowiem zabierać krople drobne, a takie wytwarzane są przez rozpylacze standardowe. Przykładowo, przy tej prędkości wiatru, rozpylacz standardowy o rozmiarze 03 (niebieski) przy ciśnieniu roboczym powyżej 2 bar, a rozpylacz o rozmiarze 04 (czerwony) powyżej 3 bar zaczynają produkować krople drobne.

opcja pomiaru wilgotności względnej powietrza, która podobnie jak wiatr i temperatura przesądza o efektywności stosowania ś.o.r. Tak zaawansowane narzędzie może okazać się także przydatne w innych zastosowaniach, jak choćby pomiar temperatury i wilgotności w budynkach inwentarskich, szklarniach, pomiar skuteczności wentylacji itp. Skuteczność działania większości środków ochrony roślin zależy także od temperatury otoczenia panującej w momencie wykonywania zabiegu oraz po zabiegu. Informacje o tych właściwościach preparatu podawane Fot. E. Tadel

Fot. E. Tadel

Fot. E. Tadel

na maszcie obok opryskiwanego pola (sygnał przesyłany do komputera opryskiwacza drogą radiową) niż umieszczonego na ciągniku.

W praktyce rolniczej prędkość wiatru szacowana jest też na podstawie obserwacji zachowania się roślin, liści na drzewach, czy znoszenia dymu z komina. Ze względu na fakt, że wiatr z natury zmienny jest co do siły i kierunku, najważniejszą rzeczą jest monitorowanie na bieżąco ryzyka znoszenia cieczy użytkowej, obserwując strumień cieczy. Jeżeli siła wiatru powoduje znoszenie, należy przerwać wykonywanie zabiegu, bądź zastosować środki ograniczające znoszenie.

Najłatwiej wtedy skorzystać z zapisów wcześniej wykonanej kalibracji na różne kategorie kroplistości z zastosowaniem rozpylaczy eżektorowych i antyznoszeniowych, bądź mając tylko do dyspozycji rozpylacze standardowe przekalibrować parametry typu ciśnienie lub rozmiar.

W przypadku ryzyka znoszenia przez wiatr, mimo rekomendacji etykiety preparatu, co do na przykład zalecanych kropel drobnych, musimy mimo to zdecydować się na krople grubsze lub poczekać na lepsze warunki atmosferyczne. W przypadku preparatów kontaktowych ich sku-

� Urządzenia pomiarowe

Równoczesny odczyt prędkości wiatru oraz temperatury THERMO-ANEMOMETR POCKEDWIND III.

34

Do szacowania siły wiatru przydatne mogą być także różnego rodzaju wiatromierze, począwszy od prostych mechanicznych do elektronicznych, często posiadających funkcje pomiaru pozostałych ważnych parametrów pogodowych, jakimi są temperatura oraz wilgotność względna powietrza.

Przykładem może być Pocketwind IV (Lechler), który pozwala dodatkowo, oprócz tych trzech podstawowych parametrów, mierzyć inne (punkt rosy, ∆T, „termometr wilgotny”, kierunek wiatru, kompas elektroniczny), a wyniki podawać w różnych wybranych jednostkach. Szczególnie cenna jest

doradca / październik 2016

Małopolski Informator Rolniczy Fot. E. Tadel

są na etykietach w instrukcjach dołączonych do opakowania ś.o.r.

� Szok termiczny

Fot. E. Tadel

Ważną rzeczą jest zatem zapoznanie się z etykietą oraz postępowanie zgodnie z jej zaleceniami. Należy także pamiętać, że opryskiwanie nagrzanych roślin (w ciągu gorącego dnia) zimną wodą może wywołać zjawisko szoku termicznego. W warunkach wyższych temperatur obniżony zostaje także turgor roślin, co w efekcie również wpłynie na skuteczność zabiegu.

Pamiętać też należy o możliwym podwyższeniu ryzyka fitotoksyczności.

Z punktu widzenia zasad doboru kategorii kroplistości rozpylaczy należy także uwzględnić temperaturę otoczenia. W gorące dni, na skutek konwekcji czyli unoszenia ku górze ciepłego powietrza, bardzo drobne (aerosolowe) frakcje kropel cieczy roboczej również unoszone są ku górze, ulegając stratom na skutek odparowania. Istotną rzeczą jest także temperatura gleby.

Rolnicza stacja meteorologiczna METOS (Pessl).

Może ona mieć wpływ na skuteczność doglebowych środków chwastobójczych oraz preparatów do odkażania podłoża.

Aplikacja środków do zbyt zimnego środowiska skutkuje brakiem efektu lub zamierzony cel uzyskuje się z opóźnieniem, co może grozić z kolei roślinie uprawnej. Niewątpliwie wilgotność powietrza ma kluczowe znaczenie w ochronie roślin. Wysoka wilgotność względna powietrza jest czynnikiem sprzyjającym wnikaniu ś.o.r. do rośliny.

Wyjątkiem jest utrzymywanie się mgły, szczególnie w przypadku opryskiwania drobnymi kroplami. Zawieszone we mgle aerosole zawierające ciecz roboczą mogą być także poddane zjawisku znoszenia. Możliwe do wystąpienia zjawisko inwersji, szczególnie w przypadku oprysków lotniczych, może również być przeszkodą. Suche powietrze z kolei powodując zmniejszenie turgoru roślin, hamuje przenikanie i rozprowadzanie środków systemicznych w roślinie oraz stwarza zagrożenie uszkodzenia roślin.

� Szybkie odparowanie

Ryzyko zawieszenia i dryfu aerosolowych frakcji cieczy roboczej w warunkach występowania mgieł

doradca / październik 2016

Niska wilgotność względna powietrza w połączeniu z wysoką temperaturą powietrza zwiększają ryzyko strat bardzo drobnych kropel na skutek ich szybkiego odparowania zanim trafią na powierzchnię przeznaczenia lub zbyt szybkiego wysychania, zanim przenikną do rośliny (wgłębne i sys-

temiczne). Wilgotność gleby ma zasadniczy wpływ na skuteczność herbicydów doglebowych. Należy unikać stosowania tych środków na glebę suchą, nadmiernie zbryloną. Jest to szczególnie ważne, biorąc pod uwagę fakt, że herbicydy doglebowe aplikowane są najczęściej w formie kropel średnich i grubych. W przypadku silnie zbrylonej gleby lepsze efekty może dać zastosowanie dwustrumieniowych rozpylaczy eżektorowych, dokładnie opryskujących wszelkie nierównomierności z każdej strony. Rozpylacz dwustrumieniowy eżektorowy okazuje się zatem być tym najbardziej uniwersalnym mimo, że wciąż często niesłusznie kojarzony bywa wyłącznie z ochroną fungicydową, a przecież również dla wszystkich herbicydów i także insektycydów jest doskonały.

� Sprzyjające warunki

Jakie zatem są optymalne warunki pogodowe do wykonania zabiegu?

Ogólnie można powiedzieć, że zabiegi ochrony roślin należy przeprowadzać w warunkach pogodowych sprzyjających skuteczności działania środków ochrony roślin oraz nie powodujących zagrożeń dla ludzi, zwierząt i środowiska. Najczęściej podawane optymalne parametry pogodowe to: temperatura powietrza do 25°C, wilgotność względna powietrza 50–95%, prędkość wiatru 0,5–2 m/s, opady deszczu poniżej 0,1 mm przed

35

Małopolski Informator Rolniczy i podczas zabiegu oraz poniżej 0,2 mm 3–6 godzin po zabiegu.

Bardziej precyzyjne informacje znajdziemy na etykiecie instrukcji.

Wiele preparatów może mieć nieco inne wymagania, np. pyretroidy nie powinny być stosowane powyżej 20°C, a dla innych optymalna temperatura stosowania to 25–29°C. Wiele preparatów będzie miało także określoną minimalną temperaturę stosowania, często powyżej 10°C. Zaleca się przeprowadzać zabieg wieczorem, przy niższej temperaturze i wyższej wilgotności powietrza. Jeżeli zabieg musi zostać wykonany w innych warunkach niż zalecane, należy upewnić się, że będzie on skuteczny i bezpieczny.

� Bezcenne pszczoły

� Lustracja polowa

Zgodnie z zasadami integrowanej ochrony decyzja o zabiegu chemicznym powinna zostać poprzedzona lustracją pola oraz rozważeniem/wyczerpaniem innych, niż chemiczne, metod ochrony. Sytuację zagrożenia dla pszczół komplikuje także potencjalna możliwość przeniknięcia zapachu ś.o.r. na pszczoły, które są traktowane wówczas jako obce przez strażniczki ula i bywają przez nie z tego powodu uśmiercane. Należy także przestrzegać minimalnej, 20-metrowej, odległości pasiek od terenu otwartego, na którym wykonujemy zabieg sprzętem naziemnym.

W 2014 r. uległa zmianie stała dla wszystkich ś.o.r., dotychczas 20 m, strefa buforowa, czyli odległość powierzchni opryskiwanej od wymienionych z nazwy obiektów i obszarów wrażliwych. W jej miejsce wprowadzono indywidualne zmienne strefy dla każdego środka ochrony roślin usta-

lane w zależności od m.in. klasy toksyczności danego preparatu, wielkości dawki na hektar, a przede wszystkim poziomu techniki aplikacji (w zależności od tak zwanych indeksów redukcji znoszenia, charakteryzujących dany sprzęt czy rozpylacz).

Obecnie środki ochrony roślin stosuje się na terenie otwartym przy użyciu opryskiwaczy ciągnikowych i samobieżnych w odległości co najmniej 1 m dla opryskiwaczy polowych i co najmniej 3 m dla opryskiwaczy sadowniczych od zbiorników i cieków wodnych oraz terenów nie użytkowanych rolniczo, innych, niż będących celem zabiegu z zastosowaniem środków ochrony roślin. W przypadku analogicznych odległości od dróg, wartość ta wynosi co najmniej 3 m od krawędzi jezdni dróg publicznych (z wyłączeniem dróg zaliczanych do kategorii dróg gminnych i powiatowych). Jeżeli na etykiecie podano większe odległości niż te wymagane minimalne, stosujemy się do zapisów etykiety, która dodatkowo precyzuje te warunki.

W praktyce odległości te mogą wynosić od kilku do kilkudziesięciu metrów; większe będą dla opryskiwaczy sadowniczych i mogą wynosić nawet 100 m! Jedynie w przypadku pasiek zastosowano minimalną odległość wynoszącą 20 m.

Ze względu na nieraz kilkukilometrowy zasięg oblotu pszczół należy współpracować z pszczelarzami, informując ich o planowanych zabiegach.

Szczególny reżim technologiczny należy zachować w momencie nie tylko

Fot. E. Tadel

Wieczorny zabieg będzie także bezpieczniejszy dla pszczół i innych owadów pożytecznych. Ponieważ czas, w którym pszczoły przebywają na pożytkach zależy od wielu warunków, określając okres prewencji dla pszczół posługujemy się pojęciem „przed/po oblocie pszczół”. Chcąc uniknąć zatrucia pszczół, nie wolno opryskiwać roślin pokrytych spadzią, nie wolno rozdysponowywać resztek cieczy czy popłuczyn na nieużytku (dawniej tak praktykowano, obecnie robimy to na powierzchni, na której wykonywany był zabieg), ze względu na możliwą obecność kwitnących chwastów, atrakcyjnych dla pszczół.

Należy zapobiegać znoszeniu cieczy roboczej na sąsiednie obszary, mogące stanowić pożytek dla pożytecznych

owadów. Szczególną ostrożność należy zachować w dopuszczonych przez etykietę danego pestycydu sytuacjach opryskiwania kwitnących roślin lub upraw, w których znajdują się kwitnące chwasty. Należy przestrzegać okresu prewencji, dozwolonych dawek ś.o.r. na hektar i innych szczegółowych warunków zawartych na etykiecie.

Może być tak, że opryskiwanie roślin w fazie kwitnienia możliwe jest tylko z uwzględnieniem najniższej rekomendowanej przez etykietę dawki, a także innych specjalnych warunków.

Sygnalizator parcha jabłoni AVI-21 (polskie urządzenie pracujące od 30 lat).

36

doradca / październik 2016

Małopolski Informator Rolniczy Fot. E. Tadel

oraz kierunku wiatru, czujnik temperatury gleby, czujnik ciśnienia atmosferycznego.

Warto przypomnieć, że od lat 80tych ubiegłego stulecia w naszym kraju były produkowane sadownicze sygnalizatory parcha jabłoni AVI-21 pracujące (do dzisiaj) w oparciu o metodę Mills’a, czyli układ zależności temperatury, wilgotności względnej powietrza oraz także czasu zwilżenia liścia. � „Artykuł po raz pierwszy opublikowany w magazynie rolniczym Agro Profil www.agroprofil.pl - zadzwoń lub napisz SMS 791 790 901, a otrzymasz egzemplarz bezpłatny”.

� Minimalna strefa ochronna opryskiwanej powierzchni w stosunku do pasieki wynosi 20 m.

opryskiwania, ale także przygotowania cieczy roboczej, postępowania z pozostałościami oraz procedury mycia sprzętu ze względu na to, że wszelkie cieki wodne, oczka wodne, rowy przydrożne, czy nawet kałuże mogą stanowić poidło dla organizmów żywych, w tym pszczół. Zabrania się sporządzania cieczy użytkowej w odległości mniejszej niż 20 m od studni, ujęć wody oraz zbiorników i cieków wodnych.

Czyszczenie sprzętu do stosowania środków ochrony roślin przeprowadza się w odległości nie mniejszej, jak 30 m od wymienionych obiektów.

Potrzeba precyzyjnego monitorowania parametrów klimatycznych, mających znaczenie w ochronie roślin, zrodziła szereg technicznych rozwiązań pozwalających nie tylko mierzyć te parametry, ale także je prognozować, w tym prognozować prawdopodobieństwo pojawienia się chorób w uprawach rolniczych i sadowniczych. Dziedzina ta bardzo szybko się rozwija.

doradca / październik 2016

� Szybka prognoza

Wykorzystując łączność internetową współczesne stacje meteorologiczne umożliwiają szybkie dostarczenie danych klimatycznych do prognozowania modeli chorobowych, stosunków wilgotnościowych/ewapotranspiracji na potrzeby nawadniania, serwisu pogodowego, zagrożenia przymrozkami, oceny mikroklimatu plantacji, a także planowania i logistyki, czy nawet ostrzegania przeciwpowodziowego.

Dostępne są już także sieci stacji, będące połączeniem pułapek feromonowych z systemem kamer umożliwiających monitorowanie owadów na plantacji.

Podstawowa konfiguracja rolniczej stacji meteo zawiera czujniki temperatury powietrza, wilgotności względnej powietrza, opadu atmosferycznego, czujnik wilgotnego liścia. Polecana jest ona do prognozowania dla wielu chorób w różnych uprawach rolniczych i sadowniczych. Dodatkowo można stację wyposażyć w czujniki prędkości

XVII edycja ogólnopolskiego konkursu „Sposób na Sukces” – zgłoszenia do 31 października

Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie przygotowało XVII już edycję popularnego konkursu „Sposób na Sukces” na najlepsze działania przedsiębiorcze i społeczne na obszarach wiejskich. Patronat nad konkursem sprawuje Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Współorganizatorami są: ARiMR, Bank BGŻ BNP Paribas, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Stowarzyszenie „Sposób na Sukces”, Firma „Agrobroker” – Ubezpieczenia, Doradztwo, Szkolenia, TVP 1, ARN, ANR. Inicjatywy nagradzane w konkursie przyczyniają się do powstania nowych miejsc pracy na wsi poza rolnictwem, co skutkuje ograniczeniem bezrobocia oraz aktywizacją lokalnych społeczności. Duże znaczenie ma promocja firm rodzinnych.

Nagrodzone i wyróżnione przedsięwzięcia mogą być inspiracją dla tych mieszkańców obszarów wiejskich, którzy planują podjąć własną działalność gospodarczą, wykorzystując zewnętrzne żródła finansowania.

Szczegółowe informacje na temat konkursu udziela CDR w Brwinowie: tel. 22/ 729 66 34 do 38 wew. 116,145; fax: 22/ 729 72 91 e-mail: b.lecka@cdr.gov.pl; a.woszczek@cdr.gov.pl

37

Małopolski Informator Rolniczy

PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ NA WSI

PRZETWÓRSTWO I MARKETING PRODUKTÓW ROLNYCH w ramach PROW 2014 - 2020 Pierwszy nabór wniosków dotyczących Wzmacniania Przedsiębiorczości w poddziałaniu „Wsparcie inwestycji w przetwarzanie produktów rolnych, obrót nimi i ich rozwój” w ramach operacji: Przetwórstwo i marketing produktów rolnych odbył się w terminie 1 30 grudnia 2015 r. W całym kraju złożono 835 wniosków o przyznanie pomocy na łączną kwotę 1 557 517 558, 20 zł.

Kolejny nabór wniosków planowany jest na wrzesień 2016 r.

Pomoc mająca formę refundacji części kosztów kwalifikowalnych operacji udzielana jest na materialne lub niematerialne inwestycje dotyczące przetwarzania i wprowadzania do obrotu na poziomie handlu hurtowego produktów rolnych (z wyłączeniem produktów rybnych) i przetworzonych produktów rolnych.

Beneficjentami wsparcia są : 1. Osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka nie mająca osobowości prawnej, która posiada zarejestrowaną działalność w zakresie przetwórstwa lub wprowadzania do obrotu produktów rolnych lub działa, jako przedsiębiorca wykonujący działalność, jako mikro, małe lub średnie przedsiębiorstwo.

2. Rolnik, domownik, małżonek rolnika podlegający ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy w pełnym zakresie - dotyczy podmiotów składających wnioski w naborze tematycznym dotyczącym wsparcia rozpoczynania działalności gospodarczej w zakresie przetwórstwa produktów rolnych.

Wniosek o wsparcie składany jest do Oddziału Regionalnego ARiMR osobiście, przez osobę upoważnioną

38

albo listem poleconym. W ramach naboru możliwe jest złożenie tylko jednego wniosku. Wniosek niespełniający wymagań lub wypełniony nieprawidłowo można uzupełnić/poprawić tylko raz w terminie 14 dni od dnia doręczenia wezwania. Następnie ARiMR w terminie 90 dni od zakończenia naboru wniosków utworzy listę rankingową na podstawie, której w ciągu 8 miesięcy od jej opublikowania OR ARiMR lub ARiMR zawrą umowę o przyznaniu pomocy z beneficjentem. Wnioskodawca powinien: 1. Posiadać numer identyfikacyjny nadany w trybie przepisów o krajowym systemie ewidencji producentów 2. Posiadać zdolność do realizacji i utrzymania planowanego przedsięwzięcia 3. Zdeklarować zaopatrywanie się (po zakończeniu operacji) w co najmniej 50% całkowitej ilości surowców do produkcji na podstawie min.3- letnich umów zawierających mechanizm ustalania cen zawieranych z: rolnikami, grupami, organizacjami producentów, związkami grup, zrzeszeniami organizacji producentów, podmiotami wstępnie przetwarzającymi produkty rolne.

4. Zapewnić, że pomoc zostanie wykorzystana na realizację projektów w zakładach spełniających obowiązujące standardy higieniczno - sanitarne, ochrony środowiska i dobrostanu zwierząt 5. Zapewnić, że operacja będzie związana z przetwarzaniem i wprowadzaniem do obrotu produktów rolnych objętych załącznikiem nr 1 do TFUE Kwoty i stawki w wsparcia : 1. 300 000 zł (maksymalnie ) w przy-

padku rolnika, domownika lub małżonka rolnika rozpoczynającego działalność objętą wsparciem w naborze tematycznym w zakresie przetwórstwa produktów rolnych; pomoc na realizację jednej operacji nie może być niższa niż 10 000 zł 2. 3 mln zł (maksymalnie) dla jednego beneficjenta w przypadku przedsiębiorstw zajmujących się przetwarzaniem i wprowadzaniem do obrotu produktów rolnych; pomoc na realizację jednej operacji nie niższa niż 10 000 zł 3. 15 mln zł (maksymalnie) w przypadku przedsiębiorstwa będącego związkiem grup producentów rolnych lub zrzeszeniem organizacji producentów w rozumieniu przepisów ustawy o grupach producentów rolnych i ich związkach; pomoc na realizację jednej operacji nie niższa niż 10 000 zł Poziom pomocy wynosi 50% kosztów inwestycji kwalifikującej się do wsparcia Rozpatrywanie projektów: 1. Jednoetapowe 2. Dwuetapowe (max.) w przypadku, gdy kwota pomocy finansowej nie przekracza 3 mln zł 3. Czteroetapowe (max.) w przypadku, gdy kwota pomocy finansowej przekracza 3 mln zł 4. Pięcioetapowe (max.) dla zadań będących przedmiotem leasingu Koszty kwalifikowalne obejmują : 1. Koszty budowy, modernizacji lub przebudowy budynków produkcyjnych lub magazynowych wyłącznie w zakresie niezbędnym do wdrożenia inwestycji polegającej na zakupie maszyn i urządzeń 2. Koszty zakupu (wraz z instalacją)

doradca / październik 2016

Małopolski Informator Rolniczy lub leasingu zakończonego przeniesieniem prawa własności: ––maszyn lub urządzeń do przetwarzania, magazynowania lub przygotowywania produktów do sprzedaży ––aparatury pomiarowej, kontrolnej oraz sprzętu do sterowania procesem produkcji lub magazynowania ––urządzeń służących poprawie ochrony środowiska 3. Koszty zakupu oprogramowania służącego zarządzaniu przedsiębiorstwem oraz sterowaniu procesem produkcji i magazynowania 4. Koszty wdrożenia procedury certyfikowanych systemów zarządzania jakością 5. Opłaty za patenty i licencje 6. Koszty ogólne (do 10% pozostałych kosztów kwalifikowalnych) Wykluczony zakup środków transportu i używanych maszyn, urządzeń lub sprzętu. Nie są kosztami kwalifikowalnymi leasing zwrotny i koszty umowy leasingu.

Warunki kwalifikowalności : Przyznanie pomocy pod warunkami: 1. Wnioskodawca jest zdolny do realizacji i utrzymania planowanego przedsięwzięcia, co potwierdzają analizy danych ekonomicznych dotyczących dotychczasowej działalności gospodarczej oraz projekcji finansowych zawartych w biznesplanie.

2. Wnioskodawca deklaruje, iż po zakończeniu realizacji operacji będzie zaopatrywał się w co najmniej 50% całkowitej ilości surowców niezbędnych do produkcji na podstawie umów długoterminowych (co najmniej 3 - letnich) zawieranych bezpośrednio z rolnikami, grupami lub organizacjami producentów, związkami grup lub zrzeszeniami organizacji producentów lub podmiotami wstępnie przetwarzającymi produkty rolne.

Pomoc może być udzielona na

doradca / pażdziernik 2016

realizację operacji w zakładach spełniających obowiązujące standardy higieniczno – sanitarne, ochrony środowiska i dobrostanu zwierząt.

Inwestycje zakładające wzrost mocy produkcyjnych mogą być wspierane pod warunkiem udokumentowania bazy surowcowej oraz wykazania możliwości zbytu planowanej produkcji.

Wspierane sa także inwestycje w sektorach przetwórstwa: mleka, mięsa (z wyjątkiem uboju o dużej skali), owoców i warzyw (z wyjątkiem napojów winopodobnych i winopochodnych), zbóż (z wyjątkiem produkcji słodu), ziemniaków, jaj, miodu, lnu i konopi, roślin oleistych, wysokobiałkowych, przetwarzania produktów rolnych na cele energetyczne oraz usługowe zamrażanie wraz z przechowywaniem produktów rolnych.

Pomocą finansową objęte są operacje dotyczące sprzedaży hurtowej produktów rolnych: owoców i warzyw, kwiatów i roślin, mleka i wyrobów mleczarskich, miesa i wyrobów z mięsa, zboża, rzepaku, szyszek chmielowych oraz materiału siewnego roślin rolniczych i warzywnych.

Operacje nie mogą dotyczyć sprzedaży detalicznej (z wyjątkiem rolników) Kryteria wyboru: Uwzględniane będą operacje dotyczące w szczególności: 1. Młodych rolników, t.j. rolników poniżej 40 roku życia, podlegających ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy w pełnym zakresie - dotyczy podmiotów składających wnioski w naborze tematycznym, dotyczącym wsparcia rozpoczynania działalności gospodarczej w zakresie przetwórstwa produktów rolnych.

2. Grup lub organizacji producentów oraz związków grup lub zrzeszeń organizacji producentów, spółdzielni. zaopatrują3. Wnioskodawców cych się w surowce do produkcji

4.

5.

6.

7.

na podstawie długoterminowych umów, zawartych bezpośrednio z producentami rolnymi, na poziomie przekraczającym 50% całkowitej ilości nabywanych produktów rolnych.

Innowacyjności, ochrony środowiska, przeciwdziałania zmianom klimatu.

Wnioskodawców uczestniczących we wspólnotowych lub krajowych systemach jakości lub przetwarzających produkty rolne pochodzące bezpośrednio od producentów ekologicznych.

Realizacji inwestycji w gminach należących do powiatów o najwyższym poziomie bezrobocia w kraju.

Wybranych sektorów przetwarzania i wprowadzania do obrotu produktów rolnych.

O kolejności przysługiwania pomocy zdecyduje suma uzyskanych punktów przyznanych na podstawie kryteriów wyboru określonych w Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 5 października 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej w ramach poddziałania „wsparcie inwestycji w przetwarzanie produktów rolnych , obrót nimi lub ich rozwój” objętego PROW 2014-2020 Marek Rowecki Żródła: http://www.prow2014-2020.pl http://www.minrol.gov.pl inf. ARiMR Informacji o naborze udzielają OR ARiMR w Krakowie i ARiMR Informacje także w Małopolskim Ośrodku Doradztwa Rolniczego w Karniowicach, os. XXXV lecia PRL 9, 32-082 Bolechowice, Dział Rozwoju Obszarów Wiejskich, Ekonomiki i Wdrażania Innowacji tel. 12 285 2113 w.271, 275

39

Małopolski Informator Rolniczy

Wsparcie finansowe dla grup producentów rolnych (objęte PROW 2014 - 2020), wg zasad zawartych w nowym rozporządzeniu Ministra Rolnictwa Znowelizowana ustawa regulująca problematykę dotyczącą tworzenia i działania grup producentów rolnych, która weszła w życie z końcem 2015 r. (informację zamieszczono w kwietniowym numerze „Doradcy”), określiła zasady organizowania się producentów rolnych w grupy i ich związki oraz nadzór nad ich działalnością.

Jak informowałem ustawa nie zawiera unormowań dotyczących udzielania grupom pomocy finansowej ze środków publicznych, z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014 - 2020.

Unormowania te, po dość długo trwającym okresie przygotowań i konsultacji znalazły się ostatecznie w Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania wypłaty oraz zwrotu pomocy finansowej, w ramach działania „Tworzenie grup producentów i organizacji producentów”, podpisanym przez Min. Roln. w dniu 3 sierpnia 2016 r. Ważną kwestią było od początku jak najszybsze wejście w życie rozporządzenia. W tej sprawie Ministerstwo dołożyło starań i rozporządzenie zostało opublikowane w Dzienniku Ustaw jako poz. 1284 już 18.08.2016 r. Biorąc pod uwagę fakt, iż wchodzi ono w życie w dniu następnym po jego opublikowaniu, stało się to 19.08.2016 r.

Projekt rozporządzenia został omówiony w artykule zamieszczonym w majowym numerze „Doradcy”. Jednak w wyniku konsultacji społecznych nastąpiły w projektowanym rozporządzeniu zmiany. Poniżej przedstawiam w skrócie najważniejsze zagadnienia zawarte w dokumencie.

Jedna z najistotniejszych zmian w rozporządzeniu, o którą grupy już od dawna upominały się, by poprawić pozycję rynkową i zwiększyć przychody ze sprzedaży wytworzonych produktów jest dopuszczenie możliwości wypła-

40

ty wsparcia dla sprzedaży produktów zakupionych od członków grupy i przetworzonych przez grupę, o ile będą one nadal produktami rolnymi, objętymi załącznikiem nr 1 do Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

Rozporządzenie określa szczegółowe warunki i tryb przyznawania, wypłaty oraz zwrotu pomocy finansowej w ramach działania „Tworzenie grup producentów i organizacji producentów”, objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 20142020, w tym: 1. formę i tryb składania wniosków o przyznanie pomocy oraz wniosków o płatność; 2. szczegółowe wymagania, jakim powinny odpowiadać wnioski o przyznanie pomocy i wnioski o płatność; 3. kryteria wyboru operacji.

O pomoc może ubiegać się grupa producentów rolnych w skład, której wchodzą wyłącznie osoby fizyczne.

Grupa winna być uznana nie wcześniej niż w dniu 1 stycznia 2014 r. na podstawie wspomnianej wyżej obowiązującej ustawy o grupach producentów rolnych i ich związkach, z wyłączeniem grupy utworzonej ze względu na grupę produktów: drób żywy (bez względu na wiek), mięso lub jadalne podroby drobiowe: świeże, chłodzone, mrożone.

Pomoc jest przyznawana grupie, która m.in.:: –– jest uznana na podstawie planu biznesowego, o którym mowa w ustawie i zobowiąże się do jego realizacji; –– która posiada numer identyfikacyjny nadany w trybie przepisów o krajowym systemie ewidencji producentów i gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków

o przyznanie płatności, czyli tzw. numer identyfikacyjny; –– która działa jako przedsiębiorca prowadzący mikro, małe lub średnie przedsiębiorstwo, stosownie do rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym; –– w skład której nie wchodzą członkowie, którzy byli już wcześniej członkami grupy producentów rolnych, wstępnie uznanej grupy producentów owoców i warzyw lub organizacji producentów owoców i warzyw, utworzonej ze względu na ten sam produkt lub produkt tożsamy, zgodnie ze stosownymi przepisami wymienionymi w rozporządzeniu, której przyznano i wypłacono pomoc na rozpoczęcie działalności ze środków Unii Europ. po dniu 1 maja 2004 r. w celu utworzenia i przeznaczenia jej na działalność administracyjną lub inwestycyjną, w ramach: a) działań: –– „Grupy producentów rolnych” objętego planem rozwoju obszarów wiejskich, –– „Grupy producentów rolnych” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 20072013, –– „Tworzenie grup producentów i organizacji producentów” objętego Programem, –– „Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013, –– „Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej” objętego Programem –– Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013, b) mechanizmów pomocy finansowej udzielanej:

doradca / październik 2016

Małopolski Informator Rolniczy –– wstępnie uznanym grupom producentów owoców i warzyw,

–– uznanym organizacjom producentów owoców i warzyw; Rozporządzenie określa warunki przyznania pomocy. Ze względu na długa listę tych warunków przytoczę tylko najistotniejsze z nich: –– każdemu z członków grupy będącemu producentem przyznano płatności na podstawie przepisów o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego, w roku uznania grupy lub przynajmniej raz w ciągu ostatnich 2 lat poprzedzających rok uznania - dotyczy grupy uznanej ze względu na produkt lub grupę produktów roślinnych, z wyłączeniem prowadzących działy specjalne produkcji rolnej, –– każdy z członków tej grupy będący producentem był posiadaczem zwierząt gospodarskich objętych obowiązkiem zgłoszenia do rejestru zwierząt gospodarskich oznakowanych i siedzib stad tych zwierząt, ze względu na które grupa została uznana, przynajmniej w roku poprzedzającym rok uznania grupy, lub prowadził działy specjalne produkcji rolnej przynajmniej w roku poprzedzającym rok uznania grupy - w przypadku grupy uznanej ze względu na produkt lub grupę produktów w ramach działu specjalnego produkcji rolnej, –– każdy z członków tej grupy będący producentem prowadził produkcję produktów lub grupy produktów, innych niż wymienione w pierwszych 2 punktach powyżej, oraz produkty lub gr. produktów w ramach działu specjalnego prod. rolnej, przynajmniej w roku poprzedzającym rok uznania grupy oraz: –– której siedziba znajduje się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; –– której każdy z członków będący producentem prowadzi na tery-

doradca / pażdziernik 2016

torium Rzeczypospolitej Polskiej produkcję produktu lub gr. produktów, ze względu na które grupa została uznana.

Warunki, o których mowa powyżej nie dotyczą: –– osób, które przejęły w całości gospodarstwo rolne w roku poprzedzającym rok uznania grupy lub w roku uznania grupy, oraz: –– osób ubiegających się o przyznanie pomocy w roku uznania grupy i beneficjentów poddział. „Pomoc w rozpoczęciu działaln. gospod. na rzecz młodych rolników” objętego PROW 2014 - 2020.

Grupa utworzona ze względu na grupę produktów „Ziarno zbóż lub nasiona roślin oleistych” zgodnie z przepisami w sprawie wykazu produktów i grup produktów, dla których mogą być tworzone grupy producentów rolnych, minimalnej rocznej wielkości produkcji towarowej oraz minimalnej liczby członków grupy producentów rolnych może ubiegać się o przyznanie pomocy, jeżeli w jej skład nie wchodzą producenci, którzy byli członkami grupy producentów rolnych utworzonej ze względu na produkt „Ziarno zbóż” lub „Nasiona roślin oleistych”, której przyznano i wypłacono pomoc, o której mowa powyżej.

Prezes ARiMR poda do publicznej wiadomości na stronie internetowej administrowanej przez Agencję, co najmniej w jednym dzienniku o zasięgu krajowym oraz w siedzibie Centrali Agencji i oddziałów regionalnych Agencji, ogłoszenie o naborze wniosków o przyznanie pomocy, nie później niż 30 dni przed dniem planowanego rozpoczęcia terminu składania tych wniosków.

–– Ogłoszenie, o którym mowa, zawierać ma wskazanie dnia rozpoczęcia oraz dnia zakończenia terminu składania wniosków o przyznanie pomocy.

–– Termin składania wniosków

o przyznanie pomocy nie może być krótszy niż 30 dni oraz dłuższy niż 60 dni.

–– Agencja udostępni formularz wniosku o przyznanie pomocy, formularz wniosku o płatność oraz wzory oświadczeń dołączanych do wniosku o przyznanie pomocy lub wniosku o płatność, nie później niż od dnia podania do publicznej wiadomości ogłoszenia o naborze.

Wniosek o przyznanie pomocy grupa składa do dyrektora oddziału regionalnego Agencji właściwego ze względu na siedzibę grupy.

Wniosek o przyznanie pomocy może być złożony przesyłką rejestrowaną nadaną w placówce pocztowej operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy Prawo pocztowe (Dz. U. poz.

1529 oraz z 2015 r. 1830), najpóźniej w dniu zakończenia terminu składania wniosków i podlega rozpatrzeniu, jeżeli wpłynie do oddziału regionalnego Agencji najpóźniej 30 dnia od dnia upływu tego terminu.

W okresie realizacji Programu wniosek o przyznanie pomocy składa się tylko raz, w terminie do dnia zakończenia pierwszego terminu składania wniosków, o którym mowa w § 4 ust. 2, następującego po dniu uznania grupy.

Rozporządzenie wymienia kolejno wszystkie elementy, które musza być w nim zawarte, poza elementami określonymi w przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego. Kopie dokumentów załącza się w formie kopii potwierdzonych za zgodność z oryginałem przez pracownika Agencji lub podmiot, który wydał dokument, lub poświadczonych przez notariusza.

Grupa zobowiązana jest do informowania Agencji o wszelkich zmianach w zakresie danych objętych wnioskiem oraz dołączonych do niego dokumentów, niezwłocznie po ich zaistnieniu.

41

Małopolski Informator Rolniczy Pomoc przysługuje grupie według kolejności ustalonej przez Prezesa Agencji przy zastosowaniu kryteriów wyboru: 1) jeżeli grupa jest zorganizowana w formie spółdzielni - przyznaje się 3 punkty; 2) jeżeli grupa zrzesza producentów w kategoriach: a) prod. wysokiej jakości zgodnie z art. 16 rozp. Parlam. Europ. i Rady (UE) nr 1305/2013 w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europ. Funduszu Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) i uchylającego rozp. Rady (WE) nr 1698/2005 lub b) świnie żywe, prosięta, warchlaki, mięso wieprzowe świeże, chłodzone, mrożone lub c) bydło żywe, zwierzęta rzeźne lub hodowlane, mięso wołowe świeże, chłodzone, mrożone lub owce lub kozy żywe, zwierzęta rzeźne lub hodowlane, wełna owcza lub kozia strzyżona potna, mięso owcze lub kozie: świeże, chłodzone, mrożone, skóry owcze lub kozie surowe (suszone), lub miód naturalny lub inne produkty pszczele, lub d) rośliny w plonie głównym, całe lub rozdrobnione, uprawiane z przeznaczeniem a cele energetyczne lub do wykorzystania technicznego, lub e) szyszki chmielowe - przyznaje się 3 punkty; 3) jeżeli w skład grupy wchodzi co najmniej 10 członków - przyznaje się 4 punkty, a za każdego kolejnego członka grupy - przyznaje się 0,2 punktu; 4) jeżeli co najmniej 50% produkcji każdego z producentów wchodzących w skład grupy w zakresie produktu, ze względu na który grupa została uznana, zostało objęte dobrowolnym ubezpieczeniem, o którym mowa w §6 ust. 1

42

pkt 7 rozp., ważnym przez okres, co najmniej 6 miesięcy od dnia złożenia wniosku o przyznanie pomocy - przyznaje się 3 punkty; 5) jeżeli siedziba grupy znajduje się w powiecie o wysokim rozdrobnieniu agrarnym w którym udział gosp. rolnych w przedziale obszarowym 1-15 ha, według danych GUS z powszechnego spisu rolnego z 2010 r. (publikowanych na stronie internetowej GUS), stanowi: a) powyżej 75 % powierzchni użytków rolnych gospodarstw rolnych o powierzchni powyżej 1 ha w powiecie - przyznaje się 3 punkty, b) powyżej 50 do 75% powierzchni użytków rolnych gospodarstw rolnych o powierzchni powyżej 1 ha w powiecie - przyznaje się 2 punkty, c) od 25 do 50% powierzchni użytków rolnych gospodarstw rolnych o powierzchni powyżej 1 ha w powiecie - przyznaje się 1 punkt; jeżeli w planie biznesowym 6) są planowane inwestycje przyczyniające się do realizacji celów przekrojowych Programu: a) innowacyjności - przez wprowadzenie nowych zasad produkcji, procesu lub technologii, odmiennych od obecnie stosowanych, lub zmianę obecnie stosowanych technologii - przyznaje się 5 punktów lub b) w przeciwdziałaniu zmianom klimatu lub ochrony środowiska - przez stosowanie maszyn, urządzeń, sprzętu lub technologii, ograniczających niekorzystne oddziaływanie na środowisko naturalne, lub rozwiązań ograniczających zużycie zasobów, w szczególności wody lub energii - przyznaje się 5 punktów;

c) jeżeli grupa, zatrudnia co najmniej dwie osoby na pełne etaty na podstawie umowy o pracę, albo, jeżeli grupa zatrudnia na podstawie umowy o pracę, co najmniej jedną osobę niepełnosprawną (w rozumieniu przepisów ust. z dnia 27.08.1997r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych) - przyznaje się 2 punkty.

Punkty, o których mowa powyżej, przyznaje dyrektor oddziału regionalnego Agencji.

Minimalna liczba punktów kwalifikująca grupę do uzyskania pomocy wynosi - 3.

Rozp. określa w §8 i 9 zasady określające kolejność przysługiwania pomocy. Prezes Agencji ustala tę kolejność w terminie 90 dni od dnia, w którym upłynął termin, składania wniosków o pomoc, a w ciągu 7 dni od dnia ustalenia kolejności podaje do publicznej wiadomości na stronie internetowej. ARiMR informację o tej kolejności, wraz ze wskazaniem numerów identyfikacyjnych grup oraz liczby przyznanych punktów, przy czym jeżeli dane zawarte we wniosku o przyznanie pomocy, mające wpływ na ustalenie kolejności pomocy, ulegną zmianie, aktualizacji informacji o kolejności przysługiwania pomocy dokonuje się wyłącznie w przypadku, gdy z nowych danych wynika, że pomoc przysługuje w dalszej kolejności niż pierwotnie ustalona.

W §10 zawarto informację iż grupom, które nie spełnią wymaganych warunków, utworzonym ze względu na grupę prod. „Ziarno zbóż lub nasiona roślin oleistych” zgodnie z przepisami dot. wykazu produktów i grup prod., jeżeli w jej skład wchodzą producenci, którzy byli członkami grupy utworzonej ze względu na produkt „Ziarno zbóż” lub „Nasiona roślin oleistych”, której przyznano i wypłacono pomoc, albo których wnioski o przyznanie pomocy nie

doradca / październik 2016

Małopolski Informator Rolniczy uzyskały minimalnej liczby punktów, dyrektor oddz. regionalnego Agencji, w drodze decyzji, odmawia przyznania pomocy. §11 rozp. podaje ważne informacje na temat zasad wypłacania pomocy. m.in. że: –– Pomoc jest wypłacana w formie rocznych płatności i obejmuje kolejne 12 mies. prowadzenia działalności przez beneficjenta, licząc od dnia następującego po dniu wydania decyzji o uznaniu, wniosek o płatność składa się do dyr. właściwego oddziału region.

Agencji, w terminie 60 dni od dnia zakończenia każdego kolejnego okresu prowadzenia działalności przez beneficjenta.

–– jeżeli beneficjent nie złoży wniosku o płatność za dany okres prowadzenia działalności w terminie, o którym mowa powyżej, nie może ubiegać się o płatność za ten sam okres w kolejnych latach.

Rozp. określa w §12 wszystkie elementy, które muszą być zawarte w wniosku o płatność, przy czym w przypadku beneficjentów, dla których okresy prowadzenia działalności, o których mowa w § 11 ust. 1, zakończyły się przed dniem doręczenia decyzji o przyznaniu pomocy, wnioski o płatność za pierwszy okres pomocy mogą być składane po dniu, w którym decyzja o przyznaniu pomocy stała się ostateczna, lecz nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym decyzja o przyznaniu pomocy stała się ostateczna.

Decyzja administracyjna dyrektora oddziału regionalnego Agencji o wypłacie pomocy jest wydawana w terminie 60 dni od dnia złożenia wniosku o płatność spełniającego wymagania, o których mowa w § 12.

Dyrektor Oddziału Regionalnego Agencji, na prośbę beneficjenta, w przypadku, gdy beneficjent uprawdopodobni, że złożenie wniosku o płatność w terminie jest niemożliwe albo znacznie utrudnione z powodu działania siły wyższej lub

doradca / pażdziernik 2016

wystąpienia wyjątkowych okoliczności, o których mowa w art. 2 ust.

2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1306/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r.- wydłuża ten termin o czas niezbędny do dokonania tej czynności i określa nowy termin dokonania tej czynności; Wysokość pomocy w danym roku prowadzenia działalności przez beneficjenta ustala się na podstawie wartości udokumentowanych rocznych przychodów netto ze sprzedaży produktów lub grup producentów, ze względu na które grupa została uznana, oraz ze sprzedaży produktów przetworzonych (objętych załącznikiem I do Traktatu o funkcjonowaniu UE), wytworzonych z produktów, ze względu na które beneficjent został uznany, wyprodukowanych przez członków i sprzedanych kupującym niebędącym: 1) członkami beneficjenta; 2) współmałżonkiem członka beneficjenta; 3) podmiotami powiązanymi kapitałowo lub osobowo bezpośrednio lub pośrednio z członkiem lub małżonkiem beneficjenta.

Wysokość pomocy wynosi odpowiednio: 1) po pierwszym roku prowadzenia działalności - 10%, 2) po drugim roku prowadzenia działalności - 8%, 3) po trzecim roku prowadzenia działalności - 6%, 4) po czwartym roku prowadzenia działalności - 5%, 5) po piątym roku prowadzenia działalności - 4% wartości udokumentowanych rocznych przychodów netto beneficjenta, o których mowa wyżej, lecz nie więcej niż 100 tys. euro w każdym roku prowadzenia działalności (na podst. stosownych przepisów UE). §15 określa listę warunków do spełniania których beneficjent jest zobowiązany.

Agencja ocenia realizację planu biznesowego na podstawie sprawoz-

dań lub kontroli na miejscu, biorąc pod uwagę stopień realizacji zamierzonych przedsięwzięć w podziale na poszczególne lata realizacji planu biznesowego. W przypadku, gdy ze składanego sprawozdania za trzeci lub czwarty rok działalności wynika, że beneficjent nie realizuje działań lub inwestycji zatwierdzonych w planie biznesowym w ujęciu rzeczowo-rodzajowym, dyrektor oddziału regionalnego Agencji dwukrotnie wzywa, w formie pisemnej, beneficjenta do złożenia wyjaśnień (zastrzeżeniem określonych terminów).

W przypadku niezłożenia przez beneficjenta wyjaśnień, kwota pomocy ustalona po uwzględnieniu stosownych przepisów ulega zmniejszeniu za trzeci lub czwarty rok działalności, w którym stwierdzono niepełną realizację planu biznesowego: - o 50% - jeżeli beneficjent nie realizował żadnego działania lub inwestycji zatwierdzonych w planie biznesowym w ujęciu rzeczowo-rodzajowym w danym roku; - o 25% - jeżeli beneficjent realizował przynajmniej jedno działanie lub inwestycję, ale nie realizował wszystkich działań lub inwestycji zatwierdzonych w planie biznesowym (w ujęciu rzeczowo - finansowym); - o 10% - jeżeli beneficjent nie spełnił warunku prowadzenia oddzielnego systemu rachunkowości albo korzystania z odpowiedniego kodu rachunków. dla wszystkich transakcji związanych z operacją w ramach prowadzonych ksiąg rachunkowych.

W przypadku niespełnienia warunków zachowania w okresie pierwszych 5 lat po dniu uznania, kryteriów, za których spełnienie zostały przyznane punkty, - odmawia się wypłaty pomocy od tego roku działalności, w którym stwierdzono zaprzestanie spełniania kryteriów.

Podstawą do wypłaty pomocy są dokumenty, które umożliwiają identyfikację i poświadczenie sprzedaży.

43

Małopolski Informator Rolniczy Ostatnia, piąta płatność jest możliwa do realizacji wyłącznie po potwierdzeniu przez Agencję osiągnięcia celów określonych w planie biznesowym przez zrealizowanie wszystkich działań i inwestycji zatwierdzonych w planie biznesowym w ujęciu rzeczowo-rodzajowym, przyczyniających się do osiągnięcia celów określonych w art. 2 ust. 1 ustawy o grupach producentów rol-

nych i zatwierdzonych w planie biznesowym, na podstawie złożonego przez beneficjenta sprawozdania za cały okres realizacji planu biznesowego oraz kontroli na miejscu.

W przypadku nieosiągnięcia celów określonych w planie biznesowym przez niezrealizowanie wszystkich działań i inwestycji zatwierdzonych w tym planie, odmawia się wypłaty pomocy za piąty rok prowadzenia

działalności przez beneficjenta.

W przypadku niespełnienia warunków, o których mowa w § 15, w zależności od punktów, które zostały naruszone zwrotowi podlega od 20 do 0,5% otrzymanej pomocy.

Jacek Walczak Źródło: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi,

ROLNICTWO EKOLOGICZNE

RDEST PTASI

Rdest ptasi (Polyonum aviculare) jest roczną lub dwuletnią rośliną z rodziny rdestowatych (Polygonaceae), występującą w całej Europie, szczególnie na nieco suchszych i udeptywanych względnie ugniatanych glebach. Rdest ptasi jest rośliną, której pędy się płożą po powierzchni, a na końcach swej długości, dochodzącej 30-50 cm, nieco dźwigają się ku górze. Na całej długości są dość gęsto ulistnione drobnymi, eliptycznymi liśćmi lub prawie równowąskimi o niewyraźnym unerwieniu.

W zasadzie są zaokrąglone, a w miejscu wyrastania okryte błoniastymi pochwami. Kwiaty drobne do 3 mm długie białawo-różowo-czerwonawe. Owocki drobne, ciemne, krótsze od kwiatostanu, zazwyczaj trójkanciaste. Kwitnienie trwa od czerwca do października. Korzeń palowy, długi, umożliwia wzrost rośliny nawet na silnie przesychających lekkich glebach piaszczystych, kamienistych, a nawet w szczelinach płyt chodnikowych i brukowych. Częściej występuje na pastwiskach niż na łąkach, ponieważ są udeptywane. Jego udział w runi jest na ogół niewielki, ale w lata suche wyraźnie się zwiększa.

Nasionami rdestu ptasiego pochodzącymi z upraw polowych tej rośliny obsiewa się z dobrym na ogół skutkiem, występujące na dość suchych i udeptywanych glebach tereny sportowe, place, ogródki do zabaw dla dzieci, pobocza drogowe i wiele innych miejsc,

44

gdzie trawy źle się zadarniają.

Pod względem wartości pokarmowej rdest ptasi nie przedstawia się zbyt korzystnie, gdyż nie jest ani specjalnie smakowity, ani bogaty pod względem żywieniowym, ani też produkcyjnym.

Jego największą wartością są natomiast właściwości terapeutyczne, znane od bardo dawna. Jego obecność w runi pastwiskowej powoduje u bydła wzrost wydajności mlecznej. W nadziemnej biomasie rdestu ptasiego znajduje się stosunkowo dużo garbników, olejków eterycznych, a także rozpuszczalnej w wodzie krzemionki, co korzystnie wpływa na stan zdrowia zwierząt i ludzi, korzystających z tej rośliny. Ponadto, zawiera również karoten, glikozydy flawonowe oraz stosunkowo dużo witaminy C. Dzięki temu, od dawna był stosowany w leczeniu kokluszu oraz wielu innych dolegliwości z ginekologicznymi włącznie. Wod-

ne i alkoholowe wyciągi z nadziemnej biomasy rdestu ptasiego są stosowane z niezłym skutkiem przy leczeniu małej krzepliwości krwi, obniżaniu nadciśnienia tętniczego oraz działają moczopędnie. W medycynie ludowej, wywary i herbaty, a także sok wyciśnięty ze świeżych, zielonych, ulistnionych pędów rdestu ptasiego, stosuje się przy leczeniu gruźlicy, chorobach żołądka, wątroby, nerek, pęcherza moczowego, a nawet malarii. Łagodzi się nimi również ataki kamicy żółciowej i moczowej.

Uśmierza to bóle i uspokaja. Naparu sporządzonego ze świeżych roślin używa się także do przemywania trudno gojących się ran, czyraków i wrzodów.

Wyciągi pozyskiwane z roślin tego gatunku, wykorzystuje się do produkcji czopków do odbytu, stosowanych przy żylakach odbytu do łagodzenia bólu.

Napar działa przeczyszczająco, dlatego zaleca się go do picia przy występo-

doradca / październik 2016

Małopolski Informator Rolniczy waniu zatwardzeń i zaparć. Natomiast przy biegunkach działa odwrotnie, wyraźnie regulując opróżnienia. Korzenie rdestu ptasiego mają skład chemiczny zbliżony do składu chemicznego części nadziemnych, dlatego w medycynie ludowej i profesjonalnej wykorzystywane są w podobny sposób.

Produkowany w farmakologii preparat Awikularen, stosowany jest w ginekologii. Jak wynika z przytoczonych powyżej informacji terapeutycznych dotyczących rdestu ptasiego, jest on znaną rośliną leczniczą o szerokim spektrum stosowania przy dolegliwościach chorobowych ludzi oraz zwierząt. Farmaceutyczne medykamenty otrzymywane z tej rośliny są więc wykorzystywane zarówno przez medycynę jak tez weterynarię.

Wykorzystanie rdestu ptasiego w lecznictwie jest stosunkowo duże.

Jest między innymi komponentem mieszanki ziołowej Cholagoa przydatnej w leczeniu dolegliwości chorobowych wątroby. W dość dużym udziale występuje w przeciwreumatycznych mieszankach Reumosan i Reumagran, która jest w postaci granulatu. Znajduje również zastosowanie w mieszance ziołowej Pulmosan, przydatnej w leczeniu dróg oddechowych. Preparat Fitolizyna, w którym znaczący udział ma również rdest ptasi zapobiega powstawaniu kamieni moczowych.

Jak z powyższego widać, znaczenie terapeutyczne rdestu jest dość wszechstronne. Z tego tez względu w ziołolecznictwie jest on powszechnie

stosowany na różne dolegliwości chorobowe. Herbaty, otrzymywane z tego ziela inhibitują też rozwój różnych drobnoustrojów chorobotwórczych. Dzięki temu infekcje i zakażenia chorobowe są wygaszane przed wywołaniem następstw chorobowych. Ma to duże znaczenie profilaktyczne. Ważne przy tym jest również to, że przyrządzanie leków z rdestu ptasiego jest stosunkowo proste i łatwe. Dlatego, w medycynie ludowej, jest powszechnie stosowany. Każdy bowiem może zrobić z niego napar, odwar czy herbatę. Nie zachodzi przy tym obawa o jakieś przedawkowanie oraz szkodliwe tego konsekwencje.

Pomimo, że dobrze znane jest lecznicze działanie preparatów pochodzących z rdestu ptasiego, to nadal jednak niewiele wiemy o reakcjach zwierząt, które tę roślinę zjadają w czasie wypasu. Należy jednak przypuszczać, że jadana przez zwierzęta zielona, wysuszona, a także zakiszona biomasa nadziemna omawianej rośliny, nie działa gorzej niż otrzymywane z niej medykamenty. Zwierzęta gospodarskie, dość chętnie jedzą rdest ptasi, a jeśli mają go pod dostatkiem to ich zdrowie i kondycja nie budzą wątpliwości. Można więc przypuszczać, że terapeutyczne działanie rdestu ptasiego, zjadanego przez zwierzęta jest zadawalające. Jest to niewątpliwie roślina lecznicza, przynosząca pożądane korzyści zdrowotne, zarówno zwierząt gospodarskich i niewątpliwie dziko żyjących. Udział rdestu ptasiego w runi pastwiskowej powinien więc wynosić

około 3%. Większy udział nie jest pożądany, głównie z tego względu, że obniża wydajność plonu, a nie wykazuje zwiększonego działania terapeutycznego na pasące się zwierzęta. W Anglii np. rdest ptasi, występujący w runi pastwiskowej jest bardziej doceniany.

Jeżeli go brakuje, wówczas bywa dosiewany, podobnie jak tez inne rośliny lecznicze. W ten sposób, znacząco ponoć, obniża się koszty weterynaryjnego leczenia zwierząt gospodarskich.

W Polsce, niczego takiego obecnie się nie robi, gdyż gospodarka pastwiskowa, z powodu silnie zredukowanej obsady zwierząt gospodarskich względami ekonomicznymi, przestała być potrzebna. Wiele pastwisk, na których zaniechano wypasu zwierząt ulega samozakrzaczaniu względnie samozalesianiu. Tak jednak być nie powinno, ponieważ ruń pastwiskowa jest bardzo wartościową paszą i powinna być w pełni wykorzystana w żywieniu zwierząt. Dopokąd obecne marnotrawstwo pasz łąkowo-pastwiskowych nie ulegnie zmianie, a pastwiska nie staną się faktycznymi paszowiskami dla zwierząt gospodarskich, to zainteresowanie rolników roślinami leczniczymi, występującymi w runi pastwiskowej będzie znikome. Tracić też będą na tym nie tylko rolnicy i zwierzęta, ale również środowisko przyrodnicze z powodu zmniejszania się różnorodności biologicznej, która w ekosystemach trawiastych jest o wiele większa, niż w ekosystemach leśnych.

Ryszard Kostuch

UPRAWA SOI METODAMI EKOLOGICZNYMI Soja jest jedną z podstawowych roślin uprawnych w świecie a jej znaczenie gospodarcze jest trudne do przecenienia. Uprawa tego gatunku metodami ekologicznymi w Polsce jest w mało znana i w niedostatecznym stopniu rozpowszechniona. Aby wyjść naprzeciw zapotrzebowaniu rynku i oczekiwaniom producentów Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin-

doradca / pażdziernik 2016

-Państwowy Instytut Badawczy w Radzikowie na zlecenie MRiRW przeprowadził badania naukowe oceniające przydatność odmian soi do uprawy w warunkach glebowo-klimatycznych naszego kraju. Przedmiotem oceny było 5 odmian soi o różnej wczesności dojrzewania: Progres, Augusta, Aldana pochodzących z krajowej hodowli oraz Annushka i Mavka Firmy AgroY-

oumis PL. Doświadczenie zrealizowano w sześciu powtórzeniach dla dwóch gęstości siewu tj 80 i 110 roślin/m2 oraz w dwóch rozstawach międzyrzędzi /20 i 33 cm/. Siew nasion wykonano 09 05 2014 r na stanowisku po uprawie owsa, po wcześniejszym zastosowaniu nawozu Fertil 12,5 w dawce 300 kg/ha i zaprawieniu nasion Nitraginą.

W okresie wegetacji przeprowadzono

45

Małopolski Informator Rolniczy dwukrotne pielenie ręczne uprawy odpowiednio w dniach 5-6 czerwca oraz 10-12 lipca. W okresie prowadzenia

doświadczenia wykonywano okresowe lustracje połączone z ocenami zdrowotności i ocenami innych czynników

plonotwórczych przewidzianych dla doświadczeń ścisłych. Uzyskane wyniki przedstawia tab nr 1

Obsada szt./m2

Wegetacja dni

Wysokość roślin /cm/

Wyleganie*

Plon nasion t/ha

Progres

63

119

60

8

2,92

Aldana

66

123

71

8

3,66

Augusta

68

124

72

5

3,52

Annushka

66

124

80

6

3,38

Mavka

72

144

106

5

4,12

20 cm

65,3

127

78

6

3,52

33 cm

68,3

127

78

6

3,59

80 szt/m2

61,9

127

77

6

3,36

110 szt/m2

71,7

127

79

7

3,68

Czynniki Odmiany

Rozstawa

Gęstość siewu

*-wyleganie oceniane w skali 1-9, gdzie 9-oznacza całkowitą odporność na wyleganie a 1-jej brak. Średni plon nasion badanych odmian wyniósł od 3,52 t/ha i wahał się od 2,92 t/ha dla odmiany Progres do 4,12 t/ha dla odmiany Mavka, która okazała Odmiany

się też odmianą najwyższą ale także o najdłuższym okresie wegetacyjnym.

Wydłużony o około 20 dni okres wegetacyjny tej odmiany może stwarzać problemy z dojrzewaniem i zbiorem nasion w latach o przeciętnych warunkach pogodowych. Nie stwierdzono

wpływu czynnika rozstawy międzyrzędzi oraz gęstości siewu na wysokość plonowania oraz długość okresu wegetacji roślin. Największą zawartość białka stwierdzono u odmiany Mavka a tłuszczu u odm. Annushka. Pozostałe parametry nasion pokazano w tab nr 2

MTN /g/

% białka

% tłuszczu

Progres

177

39,35

21,39

Aldana

181

39,10

21,84

Augusta

145

38,19

21,44

Annushka

142

36,82

22,80

Mavka

197

39,40

22,16

Uzyskane wyniki potwierdzają wysoki potencjał plonowania soi również w uprawach ekologicznych w naszych warunkach glebowo-klimatycznych i wskazują , że celowe jest rozszerzenie zakresu uprawy tej rośliny w Polsce.

Wnioski i zalecenia dla producentów opracowane przez zespół badawczy IHiAR-PIB w Radzikowie 1. Zabiegi pielęgnacyjne przedsiewne i powschodowe skutecznie ograniczyły zachwaszczenie. W składzie botanicznym głównym chwastem była komosa biała następnie chwastnica jednoroczna, psianka czarna, wiechlina spłaszczona i rdest plamisty.

46

Nie obserwowano różnic odmianowych w konkurencyjności w stosunku do chwastów.

2. Soja charakteryzowała się bardzo dobrą zdrowotnością. Wystąpiło niewielkie porażenie septoriozą soi a sporadycznie cerkosporozą i antraknozą.

3. Stwierdzono istotne różnice w liczbie i suchej masie brodawek pomiędzy odmianami oraz średnimi dla rozstaw międzyrzędzi i gęstości wysiewu.

4. Odmiany soi różniły się wysokością roślin mierzoną w łanie, wyleganiem przed zbiorem, wczesnością, poziomem plonowania oraz zawarto-

ścią białka i tłuszczu w nasionach. Panujące korzystne dla wzrostu i rozwoju roślin warunki atmosferyczne tj temperatura i rozkład opadów pozwoliły na uzyskanie wysokiego poziomu plonowania.

5. Każda z testowanych odmian może być wykorzystana do uprawy ekologicznej. Z pewną ostrożnością należy podchodzić do późnej odmiany Mavka i lokalizowaniu jej uprawy w rejonach o korzystniejszych warunkach termicznych.

Stanislaw Cyra na podstawie badań polowychIHiAR-PIB Radzików

doradca / październik 2016

Małopolski Informator Rolniczy

AGROTURYSTYKA W urokliwej dolinie Pogórza Ciężkowickiego 14 km od Gorlic leży wieś Łużna, która od wielu lat jest siedzibą gminy. Nad łagodnymi stokami piętrzy się wzgórze Pustki (446m n.p.m.) z widokiem na Tatry a związane ze wsią legendą, historią i dniem dzisiejszym.

Pod względem administracyjnym gmina wchodzi w skład powiatu gorlickiego województwa małopolskiego.

Zajmuje powierzchnię 5624 ha i tworzy ją 6 wsi: Łużna, Szalowa, Wola Łużańska, Mszanka, Biesna i Bieśnik zamieszkanych blisko przez 8,5 tyś. mieszkańców. Jest gminą o charakterze rolniczym, ponad 71,5% powierzchni zajmują użytki rolne, lasy stanowią 20,1% obszaru, pozostałe zaś tereny zajmują drogi, kolej, budynki oraz wody. Na terenie gminy działają małe ale dynamiczne zakłady usługowe i produkcyjne. Podstawowe branże to stolarstwo budowlane, meblowe, produkcja węgla drzewnego, wyrób artykułów metalowych, krawiectwo, fryzjerstwo, kosmetyka.

Najcenniejszym zabytkiem w gminie jest kościół parafialny w Szalowej p.w. Św. Michała Archanioła, warto też zobaczyć drewniany dworek z I połowy XIX w. Kolejnym zabytkiem jest trzynawowy, bazylikowy neogotycki kościół parafialny w Łużnej p.w. Św. Marcina.

Do innych ciekawych zabytków zaliczyć można zespół dworsko - parkowy w Biesnej z początku XIX w., oraz kościół parafialny w Mszance. Omawiając zabytki sztuki sakralnej nie można pominąć kapliczek, figur i krzyży przydrożnych, które poza wymową religijną są przykładem rzemiosła artystycznego.

I Wojna Światowa pozostawiła trwały ślad w postaci cmentarzy wojennych. Na terenie Łużnej są trzy takie miejsca, obok których nie można przejść obojętnie, bo oprócz wartości ogólnoludzkich, stanowią przestrogę dla przyszłych pokoleń. Zbudowali je jeńcy wojenni w latach 1915 - 1918.

doradca / pażdziernik 2016

ŁUŻNA - moja gmina

Dożynki w Łużnej Gmina Łużna ma niezwykle bogate tradycje kulturalne, które sięgają 1912 roku już wtedy powstało Towarzystwo Teatr i Chór Włościański. Od okresu międzywojennego działają tu nieprzerwalnie Zespół teatralny, Regionalny Zespół Pieśni i Tańca, Orkiestra Dęta. Również obecnie gmina może się poszczycić bogatą działalnością kulturalną, uprawianą z rzadko spotykaną gdzie indziej aktywnością i zaangażowaniem. Funkcjonuje tutaj wiele zespołów artystycznych prezentujących różnorakie dyscypliny sztuki, zawsze na wysokim poziomie. Wszystko sprawia, że gmina Łużna postrzegana jest, jako lider kultury powiatu gorlickiego.

Najważniejsze coroczne imprezy w gminie Łużna to: § Małopolski Konkurs Obrzędów i Zwyczajów Ludowych „Pogórzańskie Gody”. § Parada Kultur Pogranicza „ Słowiańska Biesiada”. § Festiwal Kultury Młodzieży Szkolnej. § Dożynki Gminne. § Pogórzańskie Atrakcje Naukowe.

Poza tymi najważniejszymi formami działalności GOK organizuje wiele imprez różnego rodzaju i o różnym zasięgu. Są to między innymi: Przegląd Zespołów Rozrywkowych „Chałtura”, „Biesiada Świetojańska”, Piknik Rodzinny z okazji Dnia Dziecka, Przegląd Zespołów Młodzieżowych „Packowisko”, Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego, Wieczór Kolęd, Wieczory Klubowe, Przegląd Piosenki Religijnej i Turystycznej, Konkurs Recytatorski Jednego Wiersza, Spotkanie Rodzin Abstynenckich, festyny plenerowe i okolicznościowe z okazji świąt państwowych, religijnych i jubileuszy.

Organizowane są kursy tańca towarzyskiego, aerobik, zajęcia rytmiczne i taneczne dla dzieci, zajęcia folklorystyczne dla dzieci i młodzieży, naukę gry na instrumentach. Na terenie gminy prężnie działają Ochotnicze Straże Pożarne, Klub Sportowy, Klub Krwiodawstwa.

Opowiedziałam o gminie jedynie odrobinkę, dlatego zapraszam do odwiedzenia mojej gminy i zatrzymania się na dłużej w gospodarstwach agroturystycznych lub w hostelu.

Urszula Kuś

47

Małopolski Informator Rolniczy

NASZE DZIEDZICTWO KULTUROWE

Stowarzyszenie Koło Gospodyń Wiejskich Olszówka KULTYWUJEMY TRADYCJE NASZEGO REGIONU

Gmina Mszana Dolna położona jest w południowo-zachodniej części powiatu limanowskiego.

W szczególny sposób z pokolenia na pokolenie jest przekazywana tutaj bogata tradycja Zagórzan - grupy etnograficznej zamieszkującej część Beskidu Wyspowego i północną stronę Gorców. Kultywowaniem tradycji a także folkloru i kultury zajmują się m.in. koła gospodyń wiejskich oraz stowarzyszenia.

Jednym z najprężniej działającym jest KGW Olszówka, które obecnie kontynuuje swoją działalność pod nazwą Stowarzyszenie Koło Gospodyń Wiejskich Olszówka.

Członkinie reaktywowanego w 2000 roku Koła Gospodyń Wiejskich Olszówka pod wodzą przewodniczącej pani Marii Góreckiej niejednokrotnie udowadniały, że w „jedności siła” oraz „chcieć to móc” wspierając i uświetniając swoim udziałem kulinarnym oraz artystycznym uroczystości na szczeblu lokalnym, powiatowym i wojewódzkim.

Przez lata swojej działalności KGW zdobyło nagrody i wyróżnienia podczas wielu imprez m.in.: Konkursu Potraw i Wyrobów Regionalnych w Krakowie zorganizowanym w ramach Dnia Otwartego TVP Kraków w 2008 roku, Przeglądu Dorobku Kulturalnego i Kulinarnego KGW w latach 2006, 2007 i 2009. Brało również udział w przeglądach Teatrów Regionalnych Małopolski w Czarnym Dunajcu w 2008 roku.

8 marca 2012 roku powstało Stowarzyszenie Koło Gospodyń Wiejskich Olszówka.

Funkcję Prezesa Zarządu Stowarzyszenia powierzono pani Halinie Kołodziej.

Obecnie Stowarzyszenie liczy 19 członkiń. Działalność statutowa to kon-

48

tynuacja działań na rzecz społeczności wiejskiej mająca na celu zachowanie i ocalenie od zapomnienia pięknej tradycji górali zagórzańskich. Dowodem aktywności Stowarzyszenia jest liczny udział w imprezach takich jak: Festiwal Smaki Beskidu Wyspowego w Szczyrzycu, Festiwal Śliwki, Miodu i Sera w Laskowej, Turnieje Wsi, Limanowska Słaza w latach 2012 -2014, przeglądy kolędnicze, dożynki wojewódzkie i gminne. W swoich programach artystycznych olszowskie gaździny przedstawiają różne obrzędy: „kiszenie kapusty”, „ograbek”, „ocepiny”. W występach wspiera je Kapela Regionalna „Olszowianie”.

Organizowane są warsztaty kulinarne z zakresu bibułkarstwa, haftu, wykonywania ozdób bożonarodzeniowych oraz ozdób związanych z tradycją Świąt Wielkanocnych.

Inną formą aktywności kobiet jest coroczny udział w konkursie palm wielkanocnych.

Obecnie Stowarzyszenie zakwalifikowało się do II etapu Ogólnopolskiego Konkursu na Wieniec Dożynkowy.

Wiele działań realizowanych przez Stowarzyszenie jest opartych na współpracy z władzami samorządowymi, jednostkami oświatowymi, OSP Olszówka, Chórem Świętojańskim z Olszówki oraz z kapelą ludową „Muzyka spod Gorców”.

W 2015 roku nawiązano współpracę ze Stowarzyszeniem „Razem dla Regionu”, w ramach której zorganizowano warsztaty poświęcone wykonywaniu ozdób i biżuterii z filcu, w których uczestniczyła również młodzież. Efektem warsztatów są piękne ozdoby do domu oraz modna biżuteria.

Stowarzyszenie jest otwarte na współpracę z innymi organizacjami oraz mieszkańcami gminy. Jego działalność w dalszym ciągu będzie ukierunkowana głównie na kultywowanie lokalnych tradycji, bowiem tradycja ma tylko wtedy miejsce, gdy różne wartości są przekazywane z pokolenia na pokolenie.

Maria Brzazgoń Na podstawie materiałów Stowarzyszenia

doradca / październik 2016

Małopolski Informator Rolniczy

NASZ DOM I OGRÓD

SZARE DNI JESIENI MOGĄ BYĆ KOLOROWE Każdy z nas ma lepsze lub gorsze dni. Możemy to zauważyć w różnych porach roku, jednak spadki nastroju nasilają się szczególnie w okresie jesiennym. Zjawisko to nazwane jest chandrą jesienną lub inaczej sezonowym zaburzeniem efektywnym. Duże znaczenie ma oddziaływanie czynników pogodowych takich jak: częste zachmurzenie, silny wiatr, deszcz, plucha, chłód, brak słońca i krótsze dni. Wszystkie te czynniki sprawiają, że dopadają nas różne dolegliwości: ponury nastrój - wszystko widzimy w czarnych barwach, ponadto rozdrażnienie, brak wiary we własne siły, w skrajnych przypadkach nawet brak chęci do życia. Nie lekceważmy takich objawów - nauczmy się walczyć i wygrać.

Wskazówek jest dużo - poniżej kilka prostych do wykorzystania.

BĄDŹ AKTYWNY. Ruch czyni cuda. Ewolucja ukształtowała człowieka jako istoty myślące i będące w ciągłym ruchu. Przez wiele tysięcy lat człowiek był myśliwym i zbieraczem, następnie pracującym chłopem lub rękodzielnikiem. Do biurka lub pracy nie wymagającej dużego wysiłku fizycznego zostaliśmy jakby zagonieni w ostatnim stuleciu. W coraz większym stopniu jesteśmy zagrożeni chorobami cywilizacyjnymi będącymi wynikiem objadania się, a przede wszystkim brakiem ruchu. Badania dowiodły, że bieganie może być doskonałą formą treningu zdrowotnego i jest jak najbardziej pożądaną formą aktywności. Jeśli jest to niemożliwe z powodu uszkodzonych stawów lub chorób żylnych, możemy na przykład chodzić w szybkim tempie, spacerować, jeździć na rowerze, tańczyć. Pamiętajmy, że choćby najmniejszy wysiłek fizyczny oraz kontakt z naturą powodują lepsze

doradca / pażdziernik 2016

dotlenienie organizmu, wzmacniają odporność i poprawiają kondycję psychiczną.

ZDROWO SIĘ ODŻYWIAJ. Jadłospis bogaty w kolorowe potrawy odzwierciedlające barwy jesieni dostarcza potrzebnych witamin A, C, E oraz minerałów zwiększających odporność organizmu. Nie należy jednak zapominać o węglowodanach, które dzięki zawartości serotoniny zapewniają nam dobry nastrój. Znajdują się w takich produktach jak kasze pełnoziarniste, ryż czy makarony. W naszej diecie nie powinno zabraknąć chudego mięsa, warto je jeść dwa razy w tygodniu. W okresie jesiennych chłodów powinniśmy spożywać dania przyprawiane na ostro przyprawami korzennymi: cynamonem, gałką muszkatołową, goździkami czy imbirem. Pobudzają one produkcję w mózgu hormonów szczęścia odpowiadających za dobry nastrój, jednocześnie poprawiając krążenie krwi i działając rozgrzewająco. ŻYJ KOLOROWO. W ponure dni jesienne starajmy się zadbać, aby wokół nas było jasno i ciepło. Czasami wystarczy kilka prostych pomysłów w postaci dodatków dla siebie czy naszego otoczenia.

Starajmy ubierać się jasno i kolorowo, dom udekorujmy bukietami lub stroikami z kolorowych liści czy jesiennych owoców.

MIEJ PRZYJACIÓŁ.

Przebywanie w tym samym otoczeniu, przeciążenie pracą, ciągłe wykonywanie tych samych obowiązków wpływa negatywnie na nasze samopoczucie. Ważne jest, aby umieć sobie radzić w takich sytuacjach. Jak mówił amerykański pisarz Ernest Hemingway

49

Małopolski Informator Rolniczy „Każdy powinien mieć kogoś, z kim mógłby szczerze porozmawiać, bo choćby człowiek był nie wiadomo jak dzielny czasem czuje się bardzo samotny”.

MYŚL POZYTYWNIE. Gdy wszystko wydaje się nam nie do pokonania to jednak warto przekonać siebie i myśleć pozytywnie. Pozytywne myślenie jest uwarunkowane wewnętrzną wiarą i ufnością, że

wszystko będzie dobrze a złe wydarzenia nie będą trwać wiecznie. Wyrazem pozytywnego myślenia może być szczery uśmiech skierowany do drugiego człowieka. Uśmiech jest bogactwem, którym można obdarowywać innych i na dodatek nic nie kosztuje.

Nie ma wypracowanego idealnego sposobu, aby przetrwać jesienną szarugę, ponieważ każdy z nas charakteryzuje się inną osobowością. Jeśli stan rozdrażnienia i braku wiary we własne

siły trwa długo wtedy możemy mieć do czynienia z depresją wymagającą interwencji specjalisty.

Maria Brzazgoń Źródło:

www.magazynviridis.pl/wydanie wrzesień-październik www.psychologia.wieszjak.polki.pl/depersja/Jesienna Autor: Werner Sting -Psychologia praktyczna „Jak pomóc sobie w trudnych sytuacjach”

ORZECHY WŁOSKIE W NASZEJ KUCHNI

Orzechy włoskie w naszej kuchni nie goszczą zbyt często. Dla osób odchudzających się są wręcz bombą kaloryczną (520 kcal na 100g) ale może ze względu na inne właściwości warto im się przyjrzeć i stosować w naszym pożywieniu. Zawierają znaczne ilości witamin w tym szczególnie witaminę E witaminy z grupy B, nienasycone kwasy tłuszczowe pozwalające obniżyć poziom cholesterolu we krwi. Ze względu na dużą zawartość fosforu wpływają na pracę mózgu i systemu nerwowego.

Polecane są dla uczniów i osób nadpobudliwych, przemęczonych ,mających kłopoty ze snem. Profilaktycznie stosuje się je w chorobach serca ze względy na zawartość L-argininy rozszerzającą naczynia krwionośne. Kwas fenolowy i elagowy zmniejszają ryzyko zachorowań na nowotwory podnoszą odporność naszego organizmu. Z medycyny ludowej wywodzą się nalewki łagodzące zaburzenia ze strony układu pokarmowego Może więc warto podjadać orzechy włoskie zamiast chipsów i zastosować je kuchni .Poniżej podaję przykłady potraw.

FILET Z KURCZAKA Z ORZECHAMI WŁOSKIMI 6-filetów z kurczaka 1/2 szklanki posiekanych orzechów włoskich 1 ugotowana marchew 20 dkg rodzynek Na patelni rozgrzać olej i przez dwie minuty obsmażać posiekane

50

orzechy pokrojoną w kostką ugotowaną marchewką. Pod koniec dodać rodzynki. Filety stłuc, przyprawić solą i pieprzem Nałożyć ostudzony farsz zwinąć w roladę. Smażyć na mocno rozgrzanym tłuszczu do zarumienienia.

SURÓWKA ZE SELERA Z ORZECHMI WŁOSKIMI 40 dkg selera 2-3 jabłek 5 dkg orzechów włoskich 2-3 łyżek majonezu Sok z cytryny Seler trzemy na drobnej tarce.

Jabłka trzemy na grubej tarce. Orzechy drobno siekamy. Składniki mieszany dodajemy sok z cytryny i majonez.

Przyprawiamy do smaku.

SURÓWKA ZE SELERA Z CHRZANEM 60 dkg selera 1 mała cebula 1 płaska łyżka chrzanu tartego 1 jabłko 6 dkg orzechów włoskich 2-3 łyżek majonezu Seler trzemy na drobnej tarce, jabłko na grubej. Cebulę drobno kroimy, orzechy drobno siekamy. Składniki mieszamy. Przyprawiamy do smaku.

KLOPS Z ORZECHÓW WŁOSKICH I TWAROGU 1 szklanka zmielonych orzechów włoskich 1 szklanka twarogu 1 szklanka bułki tartej 3 jajka ok.1/2 szklanki mleka do zmięk-

czenia masy 1cebula 1 ząbek czosnku Tymianek sól pieprz Cebulę należy zeszklić na oleju, ostudzić. Ze składników wyrabiamy masę jak na pasztet gdy jest za sucha dolewamy mleka. Przyprawiamy tymiankiem solą i pieprzem do smaku. Masę dajemy do formy zapiekamy w temp. 1800C ok. 30 minut, aż się masa zarumieni.

CIASTKA ORZECHOWE 7 dkg mielonych orzechów włoskich 7 dkg cukru pudru 21 dkg mąki 14dkg masła 1 jajko Ze składników wyrobić ciasto.

Rozwałkować na 5min. Powykrawać foremkami ciastka. Piec w piekarniku w 1800C aż trochę ściemnieją. Po wyjęciu posypać cukrem pudrem.

SMACZNEGO Małgorzata Małkus Źródło-Internet

doradca / październik 2016

www.hurtowniakracik.pl

Belgijska folia do sianokiszonki

Siatki do pras rolujących i sznurki rolnicze

Pasze i koncentraty dla zwierząt

Maszyny i urządzenia rolnicze

www.hurtowniakracik.pl

Autoryzowany dealer:

Hurtownia Artykułów Przemysłowych, Oleje Opony, Maszyny Rolnicze 34-745 Spytkowice 54 Telefon: +48 18 26 88 275 Tel./fax: +48 18 26 88 910 NIP: 735-002-09-69 e-mail: biuro@hurtowniakracik.pl www.hurtowniakracik.pl

KONKURENCYJNE CENY

Serdecznie zapraszamy