NUMMER
PLATFORM VOOR DE AUTOBRANCHE / JAARGANG 20 / 21 AUGUSTUS 2015
8
DOSSIER ONDERDELEN & COMPONENTEN
WERKPLAATS IN DE HOOFDROL Video moet klant overtuigen van nut en noodzaak reparaties ROBOT
De nieuwe Mercedes E-klasse komt begin volgend jaar op de markt. De auto zit vol met elektronische snufjes die het leven van de inzittenden makkelijker en veiliger maken.
4
Naamloos-6 1
TRAINEN
Grossiers investeren massaal in trainingscentra voor garagisten. Extra service aan klanten of bittere noodzaak?
9
LUCHT
Universele garagisten zijn niet happig op lekke luchtveren. ‘Nergens voor nodig’, zeggen aftermarketleveranciers. ‘Een luchtveer is niet moeilijker te vervangen dan een schokdemper.’
13
14-08-15 12:08
ACTUEEL
IN DIT NUMMER Actueel Innovatie Column Van Bussel Diagnose Dossier onderdelen & componenten Luchtvering In de werkplaats Tech Team Op de brug Tenslotte Colofon
3 4 5 7 9 13 16 19 20 22 22
ROB EIKENAAR,
AUTOWASBRANCHE KRIJGT EIGEN VAKBEURS Dit najaar wordt in Amsterdam RAI de Car Wash Show Europe gehouden. Het is de eerste Europese vakbeurs die volledig in het teken staat van de autowasbranche.
D
e organisatie van het evenement is in handen van branchevereniging International Carwash Association. Het wordt een tweejaarlijks evenement, waarbij al is bepaald dat de tweede editie in 2017 ook in Amsterdam gehouden wordt. De organisatie overweegt om er daarna een rondreizende show van te maken die steeds in een andere Europese stad neerstrijkt. Er wordt echter niet uitgesloten dat Amsterdam de vaste stek wordt van de Car Wash Show Europa. De Show vindt plaats van 5 tot 7 oktober. Het is de Europese variant van een evenement dat al meerdere keren heeft plaatsgevonden in Las Vegas. Volgens Bogdan Manta, salesdirector Europe bij de International Carwash Association, was er een grote behoefte aan een carwash-evenement op het Europese vasteland. “Er zijn verschillende vakbeurzen in Europa waar ook wat ruimte is gereserveerd voor de autowasbranche, maar het aanbod is daar meestal beperkt en slechts een klein deel van de bezoekers die voor carwashproducten komt is ook geïnteresseerd in de rest van het aanbod op deze beurzen. Na uitgebreid onderzoek onder onze leden, besloten we anderhalf jaar geleden zelf
PRODUCTMANAGER STOKVIS EQUIPMENT
> De als wasstraat opgetuigde entree laat geen twijfel bestaan over de aard van het evenement.
3
een Europese Car Wash Show te organiseren.” De belangstelling is volgens Manta boven verwachting. Tot nu toe boekten 80 aanbieders van wasinstallaties, reinigingsmiddelen en andere carwash-gerelateerde producten en diensten een stand op de beurs. Uiteindelijk verwacht de organisatie zo’n 80 tot 100 bedrijven te kunnen verwelkomen. De voornaamste bezoekersdoelgroep is carwash-exploitanten. “We verwachten zo’n duizend bezoekers. De Benelux en Duitsland zijn de belangrijkste regio’s voor de show, zowel in bezoekers als exposanten, maar ook ver daar buiten hebben partijen hun medewerking aan de beurs toegezegd.” //
OPSCHAKELEN
Je werkte sinds 2011 bij Rema Tip Top. Waarom ging je weg?
Wat zijn de belangrijkste verschillen in het assortiment van Stokvis en dat van Rema Tip Top?
Ik miste de equipment sinds Rupro vorig jaar besloot die activiteiten uit Rema Tip Top te halen. Toen zich de kans aandiende om naar Stokvis Equipment te gaan, greep ik die met beide handen aan.
Wat is er zo leuk aan equipment?
Daar waar Stokvis met Stertil-Koni en Stenhøj erg sterk is op het gebied van hefbruggen, was Rema Tip Top dat met name op het gebied van wielservice apparatuur. Maar als je kijkt naar de merken die Stokvis in huis heeft en de homologaties die daaraan verbonden zijn (en die steeds belangrijker worden) dan biedt dat goede mogelijkheden.
Met equipment is geen dag hetzelfde, alles is continu in beweging. Vanwege technische ontwikkelingen bij autofabrikanten, nieuwe wet- en regelgeving maar natuurlijk ook vanwege nieuwe ontwikkelingen op equipment gebied. Als Product Manager sla ik een brug tussen de werkplaats en wat er geproduceerd wordt. Ik denk in oplossingen.
Ik wil het aantal oplossingen verder uit breiden, het wielservice gedeelte verder versterken en het productpakket optimaliseren en zo bijdragen aan de groei en ontwikkeling van het bedrijf.
Welke ambities wil je bij Stokvis verwezenlijken?
AUTOMOTIVE / 21 AUGUSTUS 2015 DEF-p03 AUW08 inhoud-actueel.indd 3
14-08-15 12:08
INNOVATIE
Nieuwe Mercedes E-klasse
DE RIJDENDE ROBOT De nieuwste modellen uit het topsegment worden ook wel Ipads op wielen genoemd. De nieuwe Mercedes E-klasse die volgend jaar op de markt komt, gaat een stap verder en lijkt meer op een rijdende robot. TEKST: PAUL VAN DEN BOGAARD, BEELD: MERCEDES-BENZ
>
4
M
ercedes-Benz presenteert begin volgend jaar de volgende generatie van één van zijn belangrijkste modellen: de E-klasse. Het belooft er een te worden die vol zit met elektronische snufjes die het leven van de inzittenden makkelijker, maar vooral langer moet maken. Veel van de systemen waren in de S-klasse ook al te vinden en zijn nu verder doorontwikkeld en komen zo beschikbaar voor een grotere doelgroep. Een uitgebreid pakket aan rijassistentiesystemen zorgt ervoor dat aanrijdingen zoveel mogelijk worden voorkomen. Zo grijpt de auto bijvoorbeeld zelf in bij het maken van noodstops, houdt hij zichzelf op koers wanneer de bestuurder dit dreigt te vergeten en geeft hij nog een extra ruk aan het stuur wanneer de bestuurder uitwijkt voor plotseling overstekende voetgangers, fietsers of auto’s. De auto zorgt er daarna ook nog voor dat hij weer zo snel mogelijk op zijn eigen weghelft uitkomt. Daarnaast krijgt
de E-klasse krijgt ook een aantal primeurs mee. Zo duwen de voorstoelen de inzittenden bij een aanrijding in de flank opzij voordat een verkreukeld portier dat doet en klinkt er een pieptoon een fractie van een seconde voor de klap. Deze pieptoon activeert de natuurlijke reflexen van het menselijke trommelvlies, waardoor gehoorschade voorkomen wordt tijdens de werkelijke klap. “De kreukelzone van een auto is het kleinst aan de zijkant omdat er relatief weinig auto tussen inzittenden en buitenkant zit”, legt ingenieur Ralf Bogenrieder uit. “Door de inzittenden twee tot vier centimeter opzij te drukken vlak voor de aanrijding plaatsvindt, neemt de belasting van het lichaam met dertig procent af. Dat kan het verschil maken tussen een kracht van honderd of zeventig kilo op je lijf krijgen bij een aanrijding. Ook ontstaat er meer ruimte voor zijairbags door dit systeem.” Het systeem werkt met gaspatronen die vergelijkbaar zijn met die van een
Op afstand bestuurbare E-klasse
Smartphones met Near Field Communication (NFC) kunnen bij de E-klasse worden gebruikt als sleutel. Door een app te downloaden en de gegevens van de telefoon aan te melden op de beveiligde server van Daimler kan de smartphone de deuren ontgrendelen en de auto starten. Behalve als afstandsbediening kan de smartphone ook gebruikt worden om het automatische parkeersysteem te activeren. Bijvoorbeeld voor het in- een uitrijden van parkeerplaatsen die te krap zijn om schadevrij in en uit te stappen.
Naamloos-7 4
airbag. Met luchtdruk wordt een kussentje in de zijkant van de rugleuning opgeblazen dat de bestuurder of passagier naar het midden van de auto drukt. De informatie waar al deze systemen hun werking aan ontlenen wordt verzameld door een indrukkwekkende batterij aan camera’s, radars en sensoren in de bumpers en voorruit van de auto. In totaal zitten er twalf infraroodsensoren in de bumpers van de nieuwe E-klasse, zes voor en zes achter, vijf radars en zes camera’s. In vergelijking met de S-klasse kon het aantal radars gehalveerd worden. Zo zitten er op alle vier de hoeken multimode radars die de functies van verschillende radars combineren. Minder onderdelen dus.
Kom-modul Om obstakels onderweg te detecteren die de auto niet zelf kan zien, heeft de E-klasse als een van de eerste productieauto’s car-to-x-technologie aan boord. Door middel van wat Daimler de KomModul noemt, is de auto verbonden met alle andere voertuigen die dezelfde systemen aan boord hebben. Dat netwerk moet met de introductie van de nieuwe E-klasse worden opgebouwd. Het systeem werkt (nog) niet samen met die van andere fabrikanten. Tot die tijd kunnen E-klasse-rijders elkaar in ieder geval op de hoogte houden van de weersomstandigheden en ongevallen bijvoorbeeld. Wanneer een E-klasse zijn ruitenwissers gebruikt, wordt die informatie samen met de gpscoördinaten doorgegeven aan de cloud-server van Daimler. En krijgen auto’s die hetzelfde gebied naderen het signaal dat er regen op komst is. Het-
14-08-15 12:09
‘ m d
z b d c a d
D
D n d a a u r v o n s k “ m k s m
VAN BUSSEL Lucky business
> Omdat hij pas volgend jaar op markt komt, was de nieuwe E-klasse alleen in dit camouflagepak te zien.
‘Monteurs kunnen op afstand meekijken tijdens het rijden om de storing vast te stellen.’ zelfde geldt voor het esp-systeem of de e-call knop bijvoorbeeld. De auto kan er als het ware mee om de hoek kijken. Wat zijn eigen sensoren, radars en camera’s niet opvangen, kunnen die van een andere auto in de buurt wellicht wel registreren en doorgeven, en andersom.
Diagnose op afstand De Kom-modul heeft een eigen sim-kaart en diagnose op afstand is mogelijk. “Alles wat een Mercedes-dealer in zijn eigen werkplaats met diagnoseapparatuur kan, kan hij met dit systeem ook op afstand”, legt ontwikkelaar Uwe Thoms van Daimler uit. “Hij kan daarnaast de conditie van de belangrijkste slijtdelen checken en een aantal tests uitvoeren om storingen vast te stellen. Verder kunnen onze monteurs meekijken terwijl de klant rijdt om nauwkeurig het storingsbeeld vast te stellen.” Of de storing ook daadwerkelijk op afstand verholpen kan worden hangt volgens Thoms af van de storing. “Als het puur softwarematig is, kunnen we veel, maar het belangrijkste is dat we de storing snel kunnen vinden en er een monteur op af kunnen sturen met de juiste spullen en informatie. De klant moet snel zijn weg kunnen vervolgen.” //
Het is alweer twee jaar geleden dat ik – na dertien jaar trouwe dienst – de autobranche heb verlaten en mijn passie voor hospitality opnieuw mocht omarmen. ‘Afscheid nemen bestaat niet’ was het eerste wat bij me opkwam toen ik ging nadenken over mijn afscheidsspeech. Het gevoel dat de autobranche me nooit meer zou loslaten en vice versa overheerste in die tijd. Ik wilde ook helemaal geen afscheid nemen. Het was vreselijk om na dertien jaar alles achter te laten waar mijn creatieve en commerciële ‘geest en lichaam’ zich over hadden ontfermd. De scheiding heb ik na twee jaar nu wel verwerkt. Gelukkig blijven de mooiste herinneringen het langst hangen en zijn de nare momenten weggestopt op een plek waar ik niet graag kom. Misschien moet ik het boek ‘Afscheid nemen bestaat niet’ nog een keer schrijven om historici een inkijkje te geven in de ontstane Judas-moraal van de meest naaste vertrouwelingen. Anderzijds leven we in het hier en nu en heb ik ervaren dat machtspolitiek de kleinste kans van slagen heeft vanuit zelfstandig ondernemerschap. JFDI – Just Fricking Do It – is dan ook de nieuwe moraal. Toch blijf ik jaloers op de autobranche. In tegenstelling tot vrijwel alle andere branches zijn reparatie, onderhoud, banden, apk en alle overige werkzaamheden geen ‘optie’ maar een ‘verplichting’. Wie wil rijden moet zijn auto onderhouden. Wat een geweldig businessmodel! Klanten hebben geen keuze. Ze moeten wel langskomen om te blijven rijden. De RDW stuurt ze ook nog een reminder voor de jaarlijkse apk. Hoe makkelijk kan je het hebben. Tegelijkertijd vraag ik me af of dat de dienstverlening ten goede is gekomen. De verplichting tot onderhoud maakt het bezoek aan de garage vergelijkbaar met een bezoek aan de huisarts. Eigenlijk zit niemand daarop te wachten en is de huisarts van huis uit geen marketeer die met ‘warme en koude acquisitie’ op zoek gaat naar nieuwe klanten. In de autobranche gaat het wat mij betreft net zo. Wie ontsnapt uit de kille houding van de huisarts kan het verschil maken. Klanten moeten dan wel Gasten worden. De verplichting is dan de ‘cherry on the cake’. Een Lucky businessmodel.
5
De garagist en huisarts lijken op elkaar. Niemand gaat er graag op bezoek.
LUC VAN BUSSEL IS VOORMALIG CEO VAN THE ALWAYSBEMOBILE COMPANY EN NU BRAIN AGENT EN INNOVATOR. AUTOMOTIVE AUTOMOTIVE/ /21 13AUGUSTUS FEBRUARI 2015 Naamloos-7 5
14-08-15 12:09
TIJDENS EEN ZWARE BUI HEEFT U MEER NODIG DAN ALLEEN DE ALLERBESTE REMMEN.
Ferodo raadt Champion ruitenwissers aan, getest onder de slechtste weersomstandigheden om maximale veiligheid te garanderen.
Ga voor meer informatie naar www.championwipers.com en www.ferodo.com
ferodo+champion-recommendwiper-NL-190x130.indd 1
13/08/2015 15:34:16
DÉ VAKBEURS VOOR DE AUTOMOTIVEBRANCHE
HARDENBERG
13, 14 en 15 oktober 2015
HARDENBERG
Groot regionaal bereik Enige platform automotive Noordoost-Nederland Bruisende beleving door productdemonstratie en netwerken
Meer informatie: www.evenementenhal.nl/autoprof
DIAGNOSE
DOSSIER REVISIE
Stoere Pajero niet zo stoer meer
Open pijp
SENSOREN STAAN NIET OP SCHERP
Beide uitlaatspruitstukken lekten op de aansluitingen met de cilinderkoppen en de uitlaat, of liever gezegd: de katalysator verdient aandacht. Katalysatoren verliezen na verloop van tijd een groot deel van hun reinigend vermogen en raken mettertijd ook letterlijk verstopt. Naast het afnemen van de reinigende werking ontstaat er een forse warmteontwikkeling die uitstraalt naar buiten. De katalysator kan vervangen worden door een nieuwe. Een andere optie is om de katalysator te laten vervallen en een vervangend uitlaatdeel (open pijp) te monteren. Met zo’n open pijp komt de afstelling van de motor om aan de apk-eisen (CO uitstoot) te voldoen wel heel erg nauw. Afstellen op CO is per definitie niet optimaal voor de motorloop en prestaties. De gulden middenweg is het monteren van een moderne sportkat. Zo’n katalysator laat praktischTEKST: net zoveel ASIM SAGLAM/AUTODIAGNOSE.EU lucht door als een open pijp maar reinigt die lucht wel. Dankzij de goede doorstroom is er bovendien minder warmteontwikkeling. Het wordt een maatwerkuitlaat waar de motor en de prestaties bij gebaat zijn. en Mitsubishi Pajero met een 3.2 liter DI-D-motor van druk, een inspuitversteller, een positiesensor voor de regelzuiger bouwjaar 2001 rijdt niet lekker. De klacht is dat de motor en twee toerentalpositiesensoren. af-en-toe onrond loopt, waarbij het vermogen van de motor We beginnen tijdens een proefit met het meten van de toerentaloverall minder lijkt. De garagist geeft daarbij aan dat de storing positiesensoren. De klacht lijkt, in combinatie met de werking van zich voornamelijk voordoet als de motor warm is. Om het prohet brandstofsysteem bij dit voertuig, op een verstoring in de kingstiming te vervroegenbleem en in bepaalde meer te vinden situaties starten we met brandhet uitlezen van het foutgeheuinspuithoeveelheidsregeling of het inspuitmoment. Na een half stof toe te voegen, met uiteraard positieve uitwerking uur doet de storing zich dan opeens voor; de motor loopt behoorgen van een de motorregeleenheid. Deop volgende meldingen komen efficiency van de verbranding en op hetvoren: motorvermogen en hetonderbreking - kortsluiting; lijk onrond en neigt af te slaan. Uiteraard midden op een druk daaruit naar 12 inlaatbuisdruk geleverde koppel. Buiten de softwareverschillen om heeft de 18 toerentalsensor 1 inspuitpomp onderbreking - kortsluiting; 23 verkeersplein waar je absoluut niet wilt stranden met een Pajero, Amerikaanse uitvoering ook andere zuigers en een iets lagere schakelaar 1 stationair toerentalonderbreking - kortsluiting; 41 maar dat even terzijde. De metingen bevestigen ons vermoeden. eindcompressie. Een leukegasklepstelmotor bijkomstigheid is1 -dat door de lagere foutief. Een van de toerentalsignalen valt gedeeltelijk uit (zie de gele lijn compressie de verbranding bij hoge motortoeren tallengeen beter te frame’-data beschikOmdat er bij deze meldingen ‘freeze in afbeelding 1). Het gele toerentalsignaal hoort gelijk te zijn aan controleren en/of te optimaliseren Het vermogen het rode toerentalsignaal waarbij de markeerpunten in het sigbaar is, isis. niet vast te stellenkan welke meldingen mogelijk gerelahierdoor zonder risico ietsteerd opgekrikt worden en het zijn aan de storing enmaximum welke meldingen het gevolg zijn van naal de faseverschuiving tussen beide signalen aangeeft. toerental met 200 toeren het verhoogd. loshalen van stekkers tijdens bijvoorbeeld reparaties. Hiermee is de diagnose gesteld, de oorzaak van de storing is het Omdat de motor in koude toestand, tijdens de opwarmfase en wegvallen van een van de twee toerentalsignalen. Omdat de senWerken meestal ook in warme toestand naar behoren draait wordt aange- soren fysiek gelijk zijn en zeer waarschijnlijk aan dezelfde thermiNa de werkzaamheden is nomen het erg dat leukhet ommechanische het verschil gedeelte te van de motor en het brand- sche en mechanische belasting onderhevig, adviseren wij beide ervaren. De motor loopt weer keurig rond en levert feilloos zijn stofsysteem in orde zijn sensoren te vervangen omdat de kans groot is dat de andere toevermogen. Het schakelen gaat ook weer naar behoren, al is en gaat de aandacht uitrentalpositiesensor binnenkort dezelfde uit schakelen in een sportauto uit de jaren tachtig uiteraard niet te eerst uit naar de elek-valsverschijnselen vertoont als zijn evenknie. vergelijken met dat in de huidige generatie auto’s; het is werken. tromechanische brandDe garagist volgt dit advies op, waarna de Het elfje is nu ingeburgerd en zal hopelijk nog lang rondrijden stofpomp. Dit betreft Pajero ook met warme motor weer naar op de Nederlandse wegen. // behoren functioneert. // een Zexel-pomp die het inspuitmoment, de inspuithoeveelheid en In elk nummer van Autode brandstofdruk elekmotive Werkplaats belicht Asim Saglam van Autodiagtromechanisch regelt. De pomp is voorzien nose.eu een diagnoseprobleem. Zijn artikelen zijn van een magneetklep voor de brandstofafterug te vinden op Automo> Het gele toerentalsignaal hoort gelijk te zijn aan het sluiting, een regelven-tive-werkplaats.nl, in de MANNEN PK PARTYrode METtoerentalsignaal. SEAT IBIZA CUPRA tiel‘WERKEN voor de MET brandstofrubriek Diagnosticeren. brandstof
Een Mitsubishi Pajero met een 3.2 liter DI-D-motor heeft het vooral op bedrijfstemperatuur erg moeilijk. De motor loopt dan ‘onrond’ en het vermogen neemt af. Diagnosespecialist Asim Saglam probeert de Pajero-motor weer in de pas te laten lopen.
E
et zo’n
ederzit voor t de keaneeft ende tste-
ak
al
ANNEN
Voor de aftermarket is de Seat Cupra een dankbaar object, want er zijn duizenden accessoires voor de auto verkrijgbaar. Autokompas neemt u mee door de geschiedenis van dit feestbeest.
INGEZONDEN MEDEDELINGEN
van
7
17
IS GEWELDIG’
%UDNH SDUWV
I N G E Z O N D E N M E D E DSabine E L I N G E NKoopWerkplaatsreceptioniste man Sabine Koopman gooit hoge ogen in onze verkiezing van Miss Mechanic 2010, %UDNH want zij restaureert in %UDNH haar vrije tijd eigenhandig een Volkswagen bestelbus. SDUWV SDUWV Lees meer op pagina 11
Transmissie Service Center
tsysteemLees meer op pagina 9 SpecialiSt reviSie en reparatie branche! niste niste Sabine Sabine KoopKoopg automaten | DSG | Handbakken | Differentiëlen in nmotiv.nl ar an n gooit gooit hoge hoge ogen ogen in in rv e ar
ja T:0317-616900 • transmissiecenter.nl Miss Miss Mechanic Mechanic 2010, 2010, 20 rt t in in haar haar vrije vrije tijd tijd kswagen kswagen bestelbus. bestelbus. AUTOMOTIVE / 15 NOVEMBER 2013
6WHHULQJ 6WHHULQJ VXVSHQVLRQ VXVSHQVLRQ SDUWV SDUWV
6WHHULQJ VXVSHQVLRQ SDUWV
:KHHO EHDULQJ NLWV
:KHHO :KHHO EHDULQJ EHDULQJ NLWV NLWV 025( 7+$1 -867 %5$.(6
More than just brakes
Naamloos-8 7
VAN WEES OIL ALS DAVID TEGEN DE GOLIATHS 14-08-15 12:11
08-11-13 13:07
MULTIFLEX Oog voor detail
Innovatie geperfectioneerd: Multidimensionale zijborstels, nu flexibeler dan ooit. Optimaal voertuigcontact met extra touch aan de achterzijde voor perfect wasresultaat bij ronde vormen en dakspoilers. WashTec - wereldwijd marktleider in autowasinstallaties.
originElE BosCh ruitEnwissErs in nagEnoEg allE matEn lEvErBaar! Bij de eerste bestelling geen verzendkosten!
verkoop@buren-hallum.nl
Tel. 058 - 294 8970
Bosch Conventioneel met haakaansluiting
per 10 in een overdoos bijv. 16” / 400mm art. 3 397 004 579
Bosch AeroTwin Flatblade met multiclip (4 aansluitingen in 1) per 5 in een overdoos bijv. 16” / 400mm art. 3 397 008 577
Filters, Remdelen, Versnellingsbakdelen, Verlichting, Spiegels, Magneti Marelli Tuning, etc. Voor meer informatie over ons aanbod, kijk op: www.buren-hallum.nl
Bosch Aerofit Flatblade met haakaansluiting
per 5 in een overdoos bijv. 16” / 400mm art. 3 397 008 447
vanaf € 3,50 p/stuk (excl. btw)
vanaf € 8,25 p/stuk (excl. btw)
vanaf € 6,85 p/stuk (excl. btw)
onderdelen vóór 16.00 uur besteld, volgende dag in huis
Kijk op www.EvotEK.nl voor ons volledige assortiment.
Buren Hallum Automaterialen | Edisonstraat 18-A | 8912 AW Leeuwarden
Evotek | Argonstraat 7a | 2718 SM Zoetermeer | 079 361 54 02
DOSSIER ONDERDELEN & COMPONENTEN / TRAINING
11 DIESEL,
13 LUCHTVERING 16 NISSAN VAN
IS GEEN HOGERE DOWNSIZING EN DRADEN: DRAMA WETENSCHAP
NIEUWKERK LEGT ALLES VAST
9 Complexe onderdelen stellen monteur voor uitdaging
GROSSIER LEGT TRAINING OP DE PLANK Onderdelenleveranciers en grossiers investeren steeds meer in training van monteurs. Extra service is de officiële lezing. Bittere noodzaak vinden de opleidingsinstanties waar ze mee samenwerken, want veel monteurs kunnen de technische ontwikkelingen niet meer bijbenen. TEKST: PAUL VAN DEN BOGAARD
M
eerdere onderdelenleveranciers openden het afgelopen jaar een eigen trainingscentrum. Met deze opleidingsprogramma’s willen onderdelenleveranciers enerzijds hun klanten ondersteunen en aan zich binden, anderzijds is het vergroten van de kennis van monteurs hard nodig. Auto’s worden complexer en het stellen van de juiste diagnose in een zo kort mogelijke tijd
wordt steeds lastiger. Wanneer garagisten niet meer in staat zijn dit te doen prijzen ze zichzelf uit de markt en het gevolg is dat er ook geen onderdelen meer worden versleuteld. De grootste onderdelenleverancier van Nederland, Sator, blies deze zomer zijn Automotive Academy nieuw leven in en opent deze maand een netwerk van zes trainingslocaties verdeeld over het land. “We merken dat er
onder autobedrijven veel vraag naar trainingen is, maar dat reistijd vaak een obstakel vormt”, zegt Fred Kamphuis, manager marketingconcepts bij Sator. “Wij zijn er als onderdelenleverancier natuurlijk bij gebaat dat universele autobedrijven een snelle diagnose kunnen stellen en op die manier tegen concurrerende tarieven kunnen blijven werken. Daarnaast zou het ook mooi zijn als we zo
AUTOMOTIVE / 21 AUGUSTUS 2015 DEF-p09 AUW08 openingdossier.indd 9
14-08-15 12:12
DOSSIER ONDERDELEN & COMPONENTEN / TRAINING
‘Een kwart van de autobedrijven kan niet omgaan met complexe systemen.’
10
de retourstroom of het aantal garantieclaims terug kunnen dringen, maar het primaire doel is voorzien in een behoefte die bij de garagisten zelf leeft.” Grossiers Cartal Rijsbergen, Koskamp, Staadegaard, Technische Centrale en APS richtten eerder al trainingslocaties met een praktijkruimte in om hun klanten op te kunnen leiden. Partijen als Autoniveau en GMTO verzorgen de trainingen. “Het zijn niet zozeer de onderdelen of systemen die complexer worden”, zegt Joan Schilder, trainer bij GMTO. “Maar er zitten meer systemen in één auto. Dat maakt het belangrijk dat je er goed mee overweg kunt. De basis van vrijwel ieder systeem is en blijft hetzelfde: sensoren, stuurapparaten en bedrading. Om een snelle en goede diagnose te stellen is basiskennis belangrijker dan ooit.”
Vervangingsmonteur “De vervangingsmonteur van vroeger is aan het verdwijnen”, stelt Ruud Beukers van Autoniveau vast. “Aan vrijwel ieder auto-
onderdeel is elektronica verbonden. Remblokken, een koppeling of een accu vervangen kan niet meer zonder systemen te resetten of onderdelen in te leren. Toch schat ik dat ruim een kwart van de bedrijven niet over de kennis en apparatuur beschikt om dit te doen. Bij de monteurs is het de helft denk ik. Ook elektrificering van het wagenpark gaat een grote uitdaging vormen voor het universele autobedrijf. Net als systemen die bijvoorbeeld autonoom rijden en adaptive cruisecontrol mogelijk maken.” Veel garagisten zien de ontwikkelingen die Beukers noemt als toekomstmuziek. Alleen de nieuwste en duurste modellen beschikken over geavanceerde systemen, wordt vaak gedacht. Toch heeft een auto als de Volkswagen Up in veel uitvoeringen standaard een systeem aan boord dat automatisch remt voor overstekende voetgangers. Het uitlezen van de foutcodes, live data bekijken en metingen uitvoeren blijven de belangrijkste stappen bij het stellen van een diagnose. En vervolgens
gaat het erom wat je doet met de informatie die boven water komt. “Aan de kennis om foutcodes goed te interpreteren en de juiste metingen uit te voeren ontbreekt het bij veel monteurs. En daarom is er veel behoefte aan training”, vindt Schilder. “Er wordt nog te vaak lukraak onderdelen vervangen in de hoop zo een storing te vinden en op te lossen”, vult Beukers aan. Door de toenemende hoeveelheid systemen en componenten in auto’s is deze manier van werken op termijn niet meer vol te houden. Weten waar en hoe je moet meten en de data die eruit voort komt juist interpreteren wordt steeds belangrijker. Voor een betrouwbare meting is goede communicatie met het voertuig essentieel. Naast een diagnosetester die diep genoeg in het voertuig kan doordringen is op tijd updaten van belang. “Via onze helpdesk krijgen we een goed beeld van de problemen waar garagisten tegenaan lopen”, zegt Schilder. “Het komt regelmatig voor dat een monteur vastloopt omdat hij werkt met een apparaat dat al twee jaar geen update heeft gehad.”
Klakkeloos
> Sator opent deze zomer zes Automotive Academy-vestigingen verspreid over het land.
DEF-p09 AUW08 openingdossier.indd 10
Onderdelen gaan in de universele autowerkplaats niet vaak stuk door gebrek aan kennis, maar volgens Schilder en Beukers wordt wel vaak het verkeerde onderdeel vervangen door een foutieve diagnose. Schoon werken, vooral bij diesels, is ook nog een uitdaging voor veel monteurs. Het maakt de reparatie onnodig duur en drijft de prijs op. Wanneer het diagnose-apparaat een storingsmelding
14-08-15 12:12
g l d s m b W m d e m
D
DOSSIER ONDERDELEN & COMPONENTEN
Investeren in kwaliteit kost geld, niet investeren in kwaliteit kost kapitalen!
BEL VOOR ADVIES > Goed kunnen meten en de resultaten juist kunnen interpreteren is belangrijker dan ooit.
geeft op een sensor wordt meestal klakkeloos de sensor vervangen. Als de storingsmelding blijft is de conclusie: het zal het aanstuurapparaat wel zijn. Dat wordt dan ook maar vervangen. Uiteindelijk blijkt bijvoorbeeld de stekkerverbinding slecht te zijn. Wanneer je meteen gaat meten en de informatie juist interpreteert kun je de klant zowel de sensoren als het stuurapparaat besparen en het scheelt een hoop tijd die verloren gaat met tevergeefs zoeken en onderdelen bestel-
len en verwisselen. Het belangrijkste onderdeel van de trainingen zoals die bij grossiers gegeven worden, is systeemkennis. De werking van sensoren en de verschillende typen sensoren bijvoorbeeld. Daarnaast zijn meten en het interpreteren van meetgegevens, foutcodes lezen en interpreteren essentiële onderdelen die in iedere training terugkomen. Maar ook zaken als: Hoe werkt een roetfilter en waar dient Ad Blue voor? “Ik sta er iedere keer weer versteld van hoeveel mensen denken dat Ad Blue is voor het schoonbranden van het roetfilter in plaats van het verlagen van de NOX-uitstoot”, zegt Beukers. Volgens de mede-eigenaar van Autoniveau weet iedere garagist wel dat training hard nodig is, maar willen ze er niet in investeren. “De meeste winst valt te halen met een snelle diagnose”, vindt Fred Kamphuis. “Je hoeft daardoor minder uren door te belasten aan de eindklant en de tijd die je er nog wel in moet steken om een storing te vinden kun je beter motiveren. We kennen allemaal de horrorverhalen van monteurs die een hele dag tevergeefs zochten naar de oorzaak van een storing die een ander in een kwartier gevonden had.” //
Diesel, downsizing en kabelbomen
De meeste storingen komen volgens GMTO en Autoniveau op dit moment voor bij dieselmotoren. Problemen met verstuivers, drukpompen, regelventielen en roetfilters bijvoorbeeld. Verstopte roetfilters worden vaak vervangen zonder dat de oorzaak van de overmatige roetproductie wordt opgelost. Binnen de kortste keren is het nieuwe filter dan ook verstopt. Wanneer monteurs zich niet afvragen waarom een storing is ontstaan, wordt het steeds lastiger om hem goed en langdurig te verhelpen. Het kan een technische reden zijn, maar kan ook met rijgedrag te maken hebben. Bij benzinemotoren zijn de gedownsizede varianten een bron van problemen. Daarbij komen distributiefouten, problemen met turbo’s en ademhalingsproblemen door vervuiling en oververhitting het meeste voor. Ook hier is het simpelweg vervangen van het defecte onderdeel vrijwel nooit de oplossing voor de oorzaak van het probleem, maar enkel voor de gevolgen van een probleem.
Bij de elektronica signaleert GMTO dat storingen vaker worden veroorzaakt door de bedrading dan door de componenten. “Het lijkt erop dat autofabrikanten bezuinigen op de kwaliteit van kabelbomen, vooral bij de grote volumemerken”, zegt trainer Joan Schilder. Vooral bij dit soort storingen is goed kunnen meten essentieel. “Stuurapparaten gaan zelden stuk. Vaak is een update genoeg.”
HEFFEN
REMMENTEST
EMISSIE
WIELSERVICE
ERKEND
TKD 09
AFTERSALES SERVICES
Vlasakker 11 3417 XT Montfoort T: 0348 - 477 000 • F: 0348 - 475 104 E: info@autec-vlt.nl • I: www.autec-vlt.nl
DEF-p09 AUW08 openingdossier.indd 11
aut-adv. inversteer in kwaliteit 45x265 mm.indd 18-2-2015 1 11:26:01 14-08-15 12:12
Altijd minimaal twee A-merken per lijn op voorraad l; comple Requa al et minima Altijd a slijtage gamm per en delen A-merk twee prijs liteit, A-kwa van ad voorra op lijn k onder A-mer ca. 30% et l; comple Requa goededelen RedToap;slijtage gamm tegen it kwalite prijs liteit,een van A-kwa prijs e scherp ca. 30% onder A-merk RedTop; goede kwaliteit tegen een scherpe prijs
A U T O
doyen adv.indd 1
API : hét concept voor de zelfstandige grossier
Unieke logistiek met drie magazijnen
API : hét concept Garage voor de concept zelfstandige “Erkend grossier Reparateur” met gerichte marketing op de prijsbewuste Garage concept consument “Erkend Reparateur”
Tot driemaal daags Unieke logistiek levering mogelijk met drie magazijnen
met gerichte marketing op de prijsbewuste consument
Uitstekende Tot driemaalcondities daags levering mogelijk Uitstekende condities
N E D E R L A N D
info@doyen-auto.nl www.doyen-auto.nl info@doyen-auto.nl www.doyen-auto.nl
09-12-14 13:01
DOSSIER ONDERDELEN & COMPONENTEN / LUCHTVERING
> Het wisselen van een luchtveerpoot neemt gemiddeld anderhalf uur in beslag. > Deze S-klasse ligt wat diep in z’n veren. > Wanneer de banden de wielkast raken is er iets mis.
13 Luchtveer vervangen niet moeilijker dan schokdemper wisselen
AFTERMARKET ONTDEKT LEKKE LUCHTVEREN Steeds meer autofabrikanten passen luchtvering toe in hun modellen. Een comfortabel alternatief voor de schroefveer, maar wel met een levensduur die grenzen heeft. De aftermarket ruikt kansen. TEKST: PAUL VAN DEN BOGAARD, BEELD: ARNOTT
I
n Nederland rijden zo’n 300 duizend auto’s rond met luchtvering en het worden er alleen maar meer. Onder meer de grotere en suv-modellen van Mercedes, Audi en BMW. Maar ook Land Rover en Range Rover en de Tesla Model S zijn uitgerust met zo’n veersysteem. Met een levensduur van zes tot tien jaar zijn deze systemen onderhoudsgevoelig. Universele autobedrijven zijn echter terughoudend. “Universele autobedrijven verwijzen hun klanten veel te makkelijk door naar de dealer, met als argument dat ze niet over de kennis, het gereedschap en de onderdelen beschikken.” Aan het woord zijn Ronald Jacobs en Goswin de Rouw van aftermarket luchtverenfabrikant Arnott Europe. Het van oorsprong Amerikaanse bedrijf
levert onderdelen voor luchtveren, gereviseerde- en nieuwe luchtveerpoten, maar ook vervangingskits waarmee luchtgeveerde auto’s kunnen worden omgebouwd naar normale schroefveren.
Scheefhangen Volgens De Rouw is het vervangen van een luchtveer niet veel moeilijker dan het wisselen van een schokdemper. “Er zit een luchtleiding aan vast die je los moet trekken en na het wisselen van de veer weer moet vastdrukken. In veel gevallen moet het systeem gereset worden om de storingsmelding eruit te halen, maar verder zijn er, enkele uitzonderingen daargelaten, geen grote verschillen.”
AUTOMOTIVE / 21 AUGUSTUS 2014 GV-p13 AUW08 dossier luchtvering.indd 13
14-08-15 12:17
DOSSIER ONDERDELEN & COMPONENTEN / LUCHTVERING
De zwakke plek van een luchtveerpoot vormt meestal de rubberen luchtbalg. Het materiaal verdroogt na verloop van tijd en wordt poreus, waardoor luchtlekkage ontstaat. Echte lekkages ontstaan meestal op de vouwnaden waar de balg inveert. Een auto met lekke luchtveren is te herkennen aan de wielen die ver in de wielkasten hangen wanneer er een tijdje niet gereden is. Daarnaast kan de auto scheefhangen omdat er een balg lek is of net wat sneller leegloopt dan de rest. Hoe sneller de auto inzakt na het uitschakelen van de motor, hoe groter het luchtlek.
Compressor
14
Veel automobilisten maken de fout om lang door te rijden met lekke luchtbalgen. De compressor blijft dan doordraaien om het systeem op druk te houden waardoor de rijhoogte op niveau blijft zolang de motor draait. Het wachten is vervolgens tot de compressor de geest geeft omdat deze overbelast raakt. Zonde, want een compressor is een veel kostbaarder onderdeel om te vervangen dan de luchtbalgen. Meteen ingrijpen dus wanneer een auto inzakt bij een uitgeschakelde motor. Dat voertuigeigenaren te lang doorrijden met lekke veren heeft er volgens Jacobs ook mee te maken dat de auto vaak pas een storingsmelding geeft wanneer de compressor stuk gaat. Voor die tijd was hij al lang te zien dat een auto er bij staat als een lowrider. Voor het vervangen van luchtveren of balgen is geen speciaal gereedschap nodig behalve een goed diagnose-apparaat om het systeem te resetten. Arnott adviseert om bij het vervangen van de compressor ook meteen het relais van de compressor te vervangen. Een relais dat blijft hangen kan er immers ook voor zorgen dat de compressor door blijft draaien en overbelast raakt. “We leveren het er vaak bij om zeker te weten dat het vervangen wordt.” Naast de luchtbalgen en compressoren kunnen ook de kleppenblokken of hoogtesensoren problemen veroorzaken, maar dat komt volgens Jacobs zelden voor. Met een goede diagnosetester komen dit soort problemen snel aan het licht. Maar voor vervangende onderdelen zijn universele garagisten vaak wel aangewezen op de dealer. Volgens Arnott ligt het probleem in 99 procent van de gevallen in een lekke luchtbalg. Verder kan er natuurlijk ook nog een luchtleiding of aansluiting lekken. Zo’n lek opsporen werkt hetzelfde als met een fietsband. Water en sop of lekzoekspray en afwachten waar de belletjes uitkomen.
Leksteken Een monteur is gemiddeld anderhalf uur zoet per veerpoot. Wanneer een balg niet lek is, maar preventief wordt vervangen, omdat ze bijvoorbeeld nog niet alle vier (even) lek zijn, kan het lastig zijn om ze drukloos te maken. De auto opkrikken maakt het alleen erger omdat de balgen hierdoor verder vollopen met lucht. Een terugslagklepje zorgt er bij de meeste modellen voor dat ze niet meer leeglopen. “Leksteken is dan eigenlijk de snelste methode”, zegt Jacobs. Hoe de balg vervolgens gedemon-
GV-p13 AUW08 dossier luchtvering.indd 14
Waar te koop?
NIEUW
Leveranciers van onderdelen voor luchtveersystemen zijn redelijk dun gezaaid. Via de dealers waren altijd al de complete veerpoten te krijgen, maar voor losse onderdelen is de universele garagist veelal aangewezen op OUD het aftermarketkanaal. Bilstein heeft als OE-leverancier ook een beperkt assortiment luchtveerpoten voor de aftermarket. Volgens de Nederlandse importeur Biesheuvel Autosport is de vraag groter dan Bilstein leveren kan. De levertijd wil daarom nog wel eens oplopen. Onder meer Airsus in Giethoorn heeft Bilstein in het assortiment van zijn webshop. Arnott is een pure aftermarketspeler met een breed assortiment complete veerpoten, losse onderdelen en compressoren. Het bedrijf beschikt over een eigen webshop en werkplaats. Daarnaast is het volledige assortiment van Arnott sinds afgelopen maand ook te vinden in Mijngrossier.nl van Sator/Fource. Voor bestelwagens en campers zijn bedrijven als VB Airsuspension en MAD de aangewezen partijen. Alle genoemde bedrijven hebben een eigen webshop.
teerd moet worden verschilt per auto. Zo heeft BMW een kliksysteem voor modellen als de X5. Vrijwel alle balgen, compressoren en veerpoten worden geleverd met een uitgebreide montagehandleiding. “De meeste monteurs gooien die samen met de verpakking weg”, weet Jacobs. “Maar in dit geval is het toch wel handig om hem even door te lezen. Op onze website staan ook instructievideo’s.”
Schroefveren Naast de materialen voor het repareren van luchtveersystemen zijn er ook kits in de handel waarmee het hele systeem vervangen kan worden door normale schroefveren en schokdempers. Hiermee is voor de prijs van drie luchtveerpoten rondom het hele systeem omgebouwd. Om ervoor te zorgen dat het systeem snapt dat de veren niet stuk zijn, maar kwamen te vervallen, komt er een kastje met speciale software tussen de ecu en de rest van het systeem te zitten. “Luchtveersystemen zitten vaak in grotere auto’s die snel in waarde dalen. Tegen de tijd dat de luchtveren stuk gaan is zo’n auto al wat ouder en de tweede of derde eigenaar die niet al te veel voor zo’n wagen betaalde heeft er vaak het geld er niet voor, of niet voor over om een dure reparatie uit te laten voeren”, weet De Rouw. Berijders van een tien jaar oude Range Rover, Mercedes R-klasse of Audi A6 Allroad staan daarom in de meeste gevallen open voor een aftermarketoplossing waarbij alleen de luchtbalgen of de bovenkanten van de veerpoten vervangen worden in plaats van de hele veerpoten, zoals bij dealers gebruikelijk is. Een gereviseerde of nieuwe aftermarket veerpoot kan ook de helft schelen in de kosten. En als het echt goedkoper moet is een ombouwset naar schroefveren een goede optie. Mogelijkheden genoeg dus om ook voor reparatie van luchtveersystemen de klant in eigen huis te houden. //
Waar zitten ze in? Een top 10 van de meest populaire automodellen met luchtveren: • Mercedes S - W220 • Mercedes E - W211 • Audi A6 Allroad - C5/C6 • BMW 5 - E39/E61/ F07/ F11/ GT • Mercedes ML - 2004-2011 • Mercedes S - W221 • BMW X5/X6 - 1999-2013 • Audi A8 - D3 • Landrover / Range Rover (1995 - 2013) • Volkswagen Touareg (2003 - 2010)
14-08-15 12:17
HĂŠt Europese netwerk dat meer dan 5.000 autobedrijven telt!
Origineel in autotechniek
CarXpert helpt de ondernemer in zijn werkplaats en biedt veel technische en marketingondersteuning. Meer informatie check www.carxpert.nl of neem contact op met CarXpert Nederland via telefoon:
035-5429350 P o w e re d by
carxpertAdv2015.indd 1
12-03-15 18:44
IN DE WERKPLAATS / AUTOMOTIVE-CENTRE VAN NIEUWKERK
Automotive-centre Van Nieuwkerk filmt auto’s tijdens werkplaatsbezoek
LICHT, CAMERA,
ACTIE!
B
In de strijd om de aftersalesklant worden steeds vaker nieuwe middelen ingezet. Automotive-centre Van Nieuwkerk in Hilversum doet mee aan een pilot van Nissan waarbij auto’s in de werkplaats worden gefilmd. TEKST: BAS SNIJDER, BEELD: FRANK MOLL
16
A
DE KENGETALLEN AUTOMOTIVE-CENTRE VAN NIEUWKERK HILVERSUM // AANTAL MEDEWERKERS: 10 // AANTAL HEFBRUGGEN: 5 // AANTAL DOORGANGEN PER DAG: 11-15 // LITERS OLIE: 2.400 // AANTAL VERKOCHTE BANDEN: 325 // OPPERVLAK WERKPLAATS TOTAAL: 360 M2
Naamloos-9 16
14-08-15 12:13
D k d r H k m a e g e s m s d m o d d b e k p v n o p d a
NGEN
B
innen de autobranche staat Automotive-centre Van Nieuwkerk vooral bekend als de grootste Hondadealer van ons land met vestigingen in Amsterdam, Hilversum, Alphen aan den Rijn en Mijdrecht. In Hilversum wordt sinds vorig jaar ook het Nissan-dealerschap gevoerd. “Zowel in assortiment, prijs als bijtelling is Nissan een mooie aanvulling op ons aanbod”, motiveert directeur Rebecca van Nieuwkerk deze keuze. “Met Honda hebben we jarenlang hoge verkoopcijfers gerealiseerd dankzij de Civic Hybrid en de Insight. Binnen het huidige aanbod moeten we het zonder vergelijkbare bijtellingsvriendelijke modellen doen. Met Nissan vangen we dat voor een deel op, zowel in de showroom als in de werkplaats.” Een nieuw merk toevoegen aan een bestaande werkplaats is niet altijd eenvoudig. Zeker niet als de standards van beide merken sterk verschillen. “Gelukkig viel dat erg mee”, aldus Van Nieuwkerk. “We hebben vooral moeten investeren in nieuwe diagnose-apparatuur. Voor de hybride Honda’s werkten we bijvoorbeeld met een Midtronics-accutester. Voor de elektrische Leaf schrijft Nissan ook het gebruik van een Midtronics-accutester voor, maar dat is net een ander type, dus hebben we er nu twee. Verder werken we met de officiële Nissan diagnose-apparatuur en hebben we het voorgeschreven Nissan-speciaalgereedschap in huis.”
17
Aftersalesprogramma’s De keuze voor een tweede merk bewijst dat Van Nieuwkerk niet bang is om nieuwe initiatieven te ontplooien die de sales- en aftersalesopzet op peil houden. “De concurrentie op de aftersalesmarkt is groot. Daar komt bij dat Honda een zeer betrouwbaar merk is. Onze klanten bezoeken de werkplaats minder vaak dan klanten van andere merken. Je kan dan stil blijven zitten en wachten tot de aftersalesomzet vanzelf toeneemt of je kan in actie komen en iets nieuws gaan doen. Wij hebben voor het laatste gekozen.” Vanuit deze gedachte besloot Van Nieuwkerk eveneens om zich aan te melden voor een nieuwe aftersalespilot. “Nissan Europe heeft verschillende programma’s ontwikkeld om de klanttevredenheid en de aftersalesomzet te vergroten. Zo werken we bijvoorbeeld met de gratis Nissan Health Check. Dit houdt in dat we samen met de klant de auto bekijken en inventariseren welke onderhouds- en reparatiewerkzaamheden nodig zijn. Aan de hand van een stoplichtcodering adviseren we wanneer de werkzaamheden uitgevoerd moeten worden. Rood betekent nu vervangen, oranje betekent later vervangen en groen betekent dat een onderdeel in goede staat verkeert.” De Health Check betrekt klanten actief bij elk werkplaatsbezoek. “Omdat ze invloed hebben op het moment van de werkzaamheden en de hoogte van de factuur neemt de klanttevredenheid duidelijk toe.” Een ander onderdeel van de interactieve werkplaatsreceptie is een pilotproject waarbij in de werkplaats video-opnames worden gemaakt. Terwijl de auto op de brug staat, maakt de autotechnicus een filmpje van de auto en vertelt hij in
Rebecca van Nieuwkerk
Bouwjaar: 1979 Opleiding: hotelschool en hbo management Loopbaan: diverse nationale en internationale functies binnen de hotel- en retailbranche , sinds 2003 werkzaam bij Automotive-centre Van Nieuwkerk Thuis: getrouwd, twee kinderen
welke conditie de onderdelen verkeren. “Zo laten we zien dat we zo transparant mogelijk werken. Met de video’s kunnen klanten zelf zien dat banden de minimum profieldiepte hebben bereikt, dat een stuurkogel speling heeft of dat een ashoes is gescheurd.”
Sceptisch De video-opnames zijn gekoppeld aan een beheersysteem waarmee Van Nieuwkerk kan zien hoe vaak elk filmpje wordt aangeklikt. “Gemiddeld wordt er twee tot drie keer op hetzelfde filmpje geklikt, maar er zijn ook uitschieters naar zeven of acht keer. De feedback die we krijgen, is positief. De meeste klanten hebben weinig verstand van autotechniek maar de video-opname geeft ze toch een duidelijke indruk van de technische staat van de auto.” De video’s worden gemaakt door de autotechnici. Zij waren aanvankelijk wat minder enthousiast over hun nieuwe rol als deeltijd-cameraman. “Daarom heb ik eerst zelf een
AUTOMOTIVE / 21 AUGUSTUS 2015 Naamloos-9 17
14-08-15 12:14
IN DE WERKPLAATS / AUTOMOTIVE-CENTRE VAN NIEUWKERK
18
video opgenomen om te laten zien dat ik erin geloof. Inmiddels zijn we twee maanden bezig en gaat het steeds beter. Alle betrokken monteurs hebben een training van anderhalve dag gevolgd en omdat ze dagelijks filmpjes maken, worden ze er steeds handiger in. Ze beginnen er zelfs aardigheid in te krijgen.” De video-opnames worden gemaakt met een Ipod of Ipad met daarop een speciale app. De app vertelt wat de monteur precies moet doen en hoe hij de camera moet vasthouden. Elk filmpje wordt volgens een vaste formule gemaakt, legt Van Nieuwkerk uit. “De monteur komt zelf niet in beeld. Aan het begin van de opname stelt hij zich voor, vervolgens volgt hij met de Ipod een vaste route onder de auto en laat hij zien welke mankementen hij heeft gevonden. In de video legt hij niet alleen uit dat bepaalde onderdelen versleten zijn, hij vertelt ook waarom het belangrijk is dat de onderdelen op tijd worden vervangen.”
Minder moeite Zodra de video klaar is, wordt deze met de app naar de serviceadviseur gestuurd. Die controleert vervolgens of de video aan de kwaliteitseisen voldoet, voegt een offerte op maat toe en stuurt het geheel per e-mail of sms naar de klant. “De serviceadviseur hoeft minder vaak na te bellen en heeft meer tijd voor andere werkzaamheden. Klanten
De monteurs waren niet blij met hun nieuwe rol van deeltijd-cameraman.
Naamloos-9 18
Automotive-centre Van Nieuwkerk begon in 1967 als witte
pomp en autoverhuurbedrijf in Mijdrecht. In 1977 verwierf het bedrijf als een van de eerste in Nederland het Honda-dealerschap. In de jaren daarna groeide het bedrijf door overnames en uitbreidingen en kwamen er nieuwe vestigingen bij in Hilversum, Alphen aan den Rijn en Amsterdam. In 2009 opende Van Nieuwkerk de eerste en enige Honda flagshipstore van Nederland aan de Hoogoorddreef in Amsterdam. De vestiging in Hilversum werd in 2014 uitgebreid met het dealerschap van Nissan. Met Rebecca van Nieuwkerk staat inmiddels de derde generatie aan het roer van het familiebedrijf.
kunnen zelf kiezen of ze telefonisch of per e-mail akkoord geven op de offerte. De praktijk leert dat de meeste mensen dat per e-mail doen.” Overigens ontvangt de klant ook een filmpje en een offerte als de auto geen mankementen vertoont. “We willen voorkomen dat klanten de filmpjes gaan associëren met dure reparaties. Als een auto in orde is, laten we dat ook zien.” Hoewel de pilot met de video’s relatief kort draait, heeft Van Nieuwkerk de indruk dat klanten er positief op reageren. “Daarnaast merk ik dat we veel minder moeite hoeven te doen om onderdelen te vervangen of reparaties uit te voeren. Door de telefoon kan het erg lastig zijn om een reparatie te verkopen. Als klanten met eigen ogen zien waarom een onderdeel moet worden vernieuwd, dan geven ze veel sneller goedkeuring.” Een ander voordeel van de nieuwe werkwijze is dat er nooit meer onduidelijkheid is over het factuurbedrag. “Het bedrag in de digitale offerte is het bedrag dat de klant betaalt.” De videopilot van Nissan heeft een looptijd van zes maanden en wordt samen met de importeur wekelijks geëvalueerd. Als het aan Van Nieuwkerk ligt, worden de video’s in de toekomst een vast onderdeel van het aftersalesproces. “Net als de Health Check zorgen de video’s voor meer klanttevredenheid en meer klantenbinding, en ik ben ervan overtuigd dat het op lange termijn ook zorgt voor meer werkplaatsvulling en meer aftersalesomzet.” //
14-08-15 12:14
BANDEN
RECHTSTREEKS VAN DE BRON Michelin lanceerde onlangs een mediaplatform waarmee verkooppartners hun webwinkels automatisch van de juiste informatie en beeldmateriaal kunnen voorzien.
O
p een nieuwe afgesloten website kunnen webwinkels met Michelin in het assortiment voor een vast maandbedrag automatisch de specificaties en afbeeldingen van Michelin-banden updaten. Volgens Michelin zoekt 90 procent van de online bandenkopers naar informatie over banden op retailsites in plaats van de website van de bandenfabrikanten zelf. Het is de Franse bandereus er daarom alles aan gelegen de informatie op die sites zo volledig en actueel mogelijk te houden. “Bandenwebwinkels verzamelen nu in de meeste gevallen zelf informatie en beeldmateriaal over de banden die ze aanbieden. Naast dat dit veel tijd en werk kost, is de kans ook groter dat de informatie niet klopt of niet actueel
meer is”, zegt Martin Thiolier, marketingdirecteur Benelux bij Michelin. “Niet zelden staat er een foto van de verkeerde band bij het product dat wordt aangeboden.”
In de wolken Het digitale platform is gebaseerd op Cloud-technologie en kan gekoppeld worden aan de meest gebruikte softwarepakketten voor webwinkels. Nadat de koppeling tot stand is gebracht worden wijzigingen vanuit Michelin automatisch overgenomen. Michelin-dealers kunnen zich tegen een vast maandbedrag abonneren op het platform. Wat zo’n abonnement kost wil Thiolier niet prijsgeven. “De bouw van zo’n platform en het onderhoud ervan is een flinke investering, we kunnen het gebruik daarom ook niet gratis aanbieden.” Het platform is zowel bedoeld voor pure bandenwebwinkels als bedrijven die naast een webshop ook fysieke vestigingen hebben. Naast het platform biedt Michelin bandenbedrijven ook ondersteuning voor de verbetering van hun website. //
> Wanneer iedereen zelf her en der informatie verzamelt is de kans groter dat deze niet klopt of niet actueel meer is.
GEZONDE LUCHT ZORGT VOOR OMZET
19
TECH TEAM
Het aantal mensen dat allergische klachten heeft aan de luchtwegen neemt toe. Als garagist kun je zorgen voor gezonde lucht in de auto en een gezonde omzet door een speciaal interieurfilter te monteren.
N
aast de standaard partikel- en de actieve koolstoffilters zijn er sinds enige tijd ook interieurfilters in de overtreffende trap verkrijgbaar. Naast stof, schadelijke gassen en geurtjes, houden deze polyphenolfilters ook allergene stoffen zoals pollen buiten de auto. De marge op zo’n filter kan het dubbele bedragen van die van een actief koolstoffilter. Vanwege het prijsverschil is wel een goede uitleg aan de klant vereist. Tjarko van den Brink van Valeo’s Tech Care Team adviseert om bij iedere onderhoudsbeurt het interieurfilter te vervangen. Dat wil zeggen een keer per jaar of om de 15 tot 20 duizend kilometer, afhankelijk van wat de autofabrikant
adviseert. “Vraag je klant bij intake van de auto of hij of zij luchtwegklachten heeft, astma of bronchitis bijvoorbeeld. Maak daarbij niet de fout om alleen in het hooikoortsseizoen aandacht aan dit filter te besteden. Een polyphenolfilter houdt het hele jaar door stoffen buiten de auto die luchtwegirritaties veroorzaken.” Het polyphenolfilter dat door Valeo onder de naam Climfilter Supreme in de markt gezet wordt, neutraliseert 92 procent van de allergene stoffen. De levensduur is hetzelfde als dat van een normaal interieurfilter en ook voor het vervangen gelden dezelfde richtlijnen en arbeidsduur. //
Als OE-leverancier beschikt Valeo over een grote hoeveelheid technische informatie. Deze is gratis te raadplegen via www.valeo-techassist.com. Mailen kan natuurlijk ook: benelux.climfill.mailbox@valeo.com. Deze rubriek wordt mogelijk gemaakt door:
AUTOMOTIVE / 21 AUGUSTUS 2015 DEF-p19 AUW08 valeo.indd 19
14-08-15 12:14
OP DE BRUG / AUDI A1 TFSI
20 MAG HET EEN CILINDERTJE
MINDER ZIJN?
Voor het eerst in de geschiedenis rijdt er een driecilinder benzineauto rond met vier ringen op de grille: de Audi A1 1.0 TFSI. Uit 999 cc weet dit blok 95 pk op het asfalt te leggen, met dank aan een turbo.
100 km/u) is met het blote oog amper waarneembaar. Feit is echter dat je de beroemde sprint in net iets meer dan tien seconden aflegt. Met een éénlitertje. Een paar jaar geleden zou je om zo’n verhaal worden uitgelachen.
w
Trabi
Wanneer je de motor start, reutelt het typische driecilindergeluid je meteen om je oren. Toch een beetje Trabant. Maar hier weet de Audi snel te overtuigen. Onderweg naar de brug imponeert het blok. Eenmaal warm wordt het steeds stiller. De motorconstructie bestaat uit een carter uit gegoe A1 die we op de brug reden, is de zogenaamde Sportback-uitvoering. Deze is net een paar millimetertjes bre- ten aluminium en het mooie is dat de massa’s in dit carter zo minimaal mogelijk zijn. Ook verlies door wrijving is minider en hoger dan zijn driedeurs broer en er zitten vijf maal: de zuigerpennen zijn behandeld met DLC (Diamond deuren in. Verder amper verschillen, want bepalende zaken Like Carbon) coating voor heel soepele bewegingen. Daarzoals wielbasis en spoorbreedte zijn voor beide A1-versies naast zijn de gesmede zuigerstangen en de aluminium zuigelijk. gers zo goed in balans, dat de driecilinder het zonder De prestaties van de 1.0 TFSI in beide modellen ontlopen elkaar amper. De driedeurs is net een fractie ’sprintfähiger’, balansas kan stellen. Wat werkt, want het traditionele wiebelen van een driecilinder is niet merkbaar in de A1. De omdat ie nu eenmaal twee deuren en wat millimeters mist. andere driecilinder bij Audi, de 1.4 diesel, heeft er overigens Maar die 0,2 seconden (11,1 om 10,9 seconden van 0 naar
TEKST EN BEELD: MARK LITJENS
D
TECHNISCHE GEGEVENS AUDI A1 SPORTBACK 1.0 TFSI ULTRA, S-TRONIC / nieuwprijs (euro): 21.820 / motortype: 3-cilinder direct ingespoten benzine motor, turbo, twee bovenliggende nokkenassen / kleppen per cilinder: 4 / cilinderinhoud: 999 cc / verbruik (gem./fabrieksopgave): 4,4 l per 100 km / transmissie: S-tronic 7-traps automaat met dubbele koppeling / max. vermogen: 70 kW/95 pk @ 5.000 – 5.500 tpm / max. koppel: 160 Nm @ 1. 500 – 3.500 tpm.
DEF-p20 AUW08 op de brug.indd 20
14-08-15 12:15
F fi
*T **
Op bezoek bij de lezer
> Het kabelwerk van de xenon lichthoogteverstelling wordt tegen de rijrichting in aan water en vuil blootgesteld, als dat maar goed gaat.
E
zine m/ 0–
wel een nodig. Het blokje weegt, zonder de toegevoegde onderdelen, slechts 88 kilogram. Toch werken twaalf kleppen heel hard in een lichtgewicht, maar stijf distributiehuis. De cilinderkop heeft zijn eigen koelsysteem, net zoals het motorcarter. In de opwarmfase blijft de koelvloeistof onaangeroerd, waardoor de motor snel opwarmt. Nog zo’n dingetje: de integratie van de intercooler in het inlaatspruitstuk levert snelle reacties op het gaspedaal op. Daarnaast bouwt dit systeem spontaan laaddruk op tot maximaal 1,4 bar. Het common rail injectiesysteem gaat een paar stapjes verder qua druk: hier wordt benzine verneveld onder 250 bar. Met als resultaat een pittige en toch schone benzinemotor met een inhoud van slechts 999 cc en een output van niet minder dan 95 pk. Dit terwijl het blokje genoegen neemt met – volgens de fabrikant – 4,3 liter benzine per 100 km. De CO2-uitstoot bedraagt 99 gr/km. //
Bij Autobedrijf Tibosch in Rosmalen, AD Autobedrijf met een Ford-specialisatie, hebben ze wel vaker een Pon-product op de brug staan. Sterker nog, net voor de A1 de brug op gaat, rijdt er een zescilinder boxer vanaf. Met een hoop pk’s onder de kap, afkomstig uit Zuffenhausen. Dat er nu maar de helft aan cilinders de hoogte in gaat, deert Boris Visser niet. De technisch specialist van het bedrijf kijkt net zo geïnteresseerd onder de motorkap van de driecilinder. “Het is alleen al een mooi motortje om te zien. Netjes in het midden geplaatst, met veel ruimte er omheen”, noteert Visser. Hij kijkt eens aan linker en rechterkant in de diepte en constateert dat de zaken die je voor regulier onderhoud nodig hebt, lekker voor het grijpen liggen: dynamo, spanrol voor de multiriem, lambdasonde, startmotor, etc. Het is even zoeken waar het interieurfilter zit, maar dat is snel gevonden onder het handschoenenkastje. “Dit gaat mooi. Nog nooit zo snel een interieurfilter gewisseld. Schuifje open en er uit pakken. Twee seconden. Bij andere merken is het vaak een ruggebreker. Moet je achter de pedalen langs of zo”, meldt Visser. Vanonder is de auto ouderwets overzichtelijk, bijna eenvoudig zelfs, stelt Boris collega Stephan van Velzen: “Hier net voor het rechter achterwiel hangt het brandstoffilter, daar kun je zo bij. Apart is de xenon lichthoogteversteller hier bij het linker achterwiel. Hier zie je wel wat kabelwerk liggen, open en bloot, nota bene tegen de rijrichting in. Niet ideaal met regenwater. Maar ik neem aan dat dit wel beproefd zal zijn”. Remmen checken voor de apk gaat door de velg. Eenvoudig. Ook uitlaat en wielophanging zijn een toonbeeld van eenvoud. “Simpel is genoeg”, zegt Van Velzen. Visser merkt op dat voor het oliefilter de motor-onderplaat eraf moet. De combinatie van een driecilinder met een zeventraps automaat met dubbele koppeling (DSG) lijkt wat overdreven, maar in praktijk functioneert het goed. “Die DSG-bakken zijn net iets gevoeliger voor onderhoud, maar het zijn ondertussen wel goede bakken gebleken. Of de TFSI onderhoudsgevoelig is? Bij de viercilinders was er sprake van extra olieverbruik. Of dat ook voor deze blokken geldt, zal de toekomst moeten leren.
21
FLATRATETIJDEN* / Luchtfilter: 6 min.* / brandstoffilter: n.n.b. / bougies: 36 min.* / distributieriem: 187 min.** / multiriem: 18 min.* / interieurfilter: 6 min.* / vervangen van lamp in koplamp**: 24 min. / twee voorschokbrekers vervangen: 133 min.** *TIJD I.C.M. ONDERHOUDSBEURT. **TIJD VOOR ENKELE VERVANGING, ZONDER ONDERHOUDSBEURT.
AUTOMOTIVE / 21 AUGUSTUS 2015 DEF-p20 AUW08 op de brug.indd 21
14-08-15 14:02
TENSLOTTE
ONLINE
IN DE BRANCHE
Broekhuis Auto via Twitter:
WIELLAGERSETS TERUGGEROEPEN
Henri #Ford zei ooit: “Elke kleur is mogelijk, zolang het maar zwart is.”
De Zweedse lagerfabrikant SKF heeft in samenwerking met grossiers in heel Europa zo’n tweeduizend wiellagersets teruggenomen. De terugroepactie startte in maart dit jaar vanwege een probleem met de schroefdraad waardoor de lagers los zouden kunnen komen. De aftermarket wiellagersets waren bestemd voor verschillende Opel-modellen, een deel was al verkocht en gemonteerd. De lagerkits waar het om gaat zijn tussen oktober 2014 en maart 2015 geproduceerd.
Wensink via Facebook:
22
Hoe vermaak jij de achterbank tijdens de vakantierit? a. Video/dvd kijken? b. Mercedes-Benzen tellen? c. Kenteken lingo d. Potjes met vet zingen e. Anders, nl.... Tiffany Staphorst via Automotive Linkedin Groep:
Ik ben benieuwd wanneer we ooit met zijn allen in zelfrijdende auto’s (mee) rijden! Zelf autorijden vind ik toch echt veel leuker. Wouter Karssen via Twitter:
COLOFON
OOMT GEEFT OPNIEUW PREMIE
300 DIESEL SPECIALIST
Hella heeft zijn budgetlabel Hella Valuefit uitgebreid met starters en dynamo’s. De Valuefit-productlijn werd vorig jaar gelanceerd tijdens de Automechanikabeurs in Frankfurt, toen voornamelijk met werklampen, lampen met één functie, en multifunctionele lampen. Volgens de fabrikant zijn de Valuefit-producten ‘ideaal’ voor oudere voertuigen met veel kilometers op de teller.
Eind deze maand kunnen bedrijven bij Oomt weer een leerlingpremie aanvragen voor het in dienst nemen van BBL-leerlingen. Per leerling kan een bedrijf tot 1.350 euro ontvangen voor schooljaar 2015/2016. De subsidie is een verlenging van de premie die vorig jaar werd uitgereikt en maakt deel uit van het Sectorplan Mobiliteit. Er kunnen ongeveer 1.800 aanvragen worden gehonoreerd.
Bedrijfswagen Service Tilburg is het 300e universele autobedrijf dat zich Qualified Diesel Specialist mag noemen. Medewerkers van het bedrijf hebben het trainingsprogramma Easy Diesel met succes afgerond en daarmee is het bedrijf toegetreden tot het netwerk. Sator exploiteert het concept en verwacht dit jaar het 400e lid aan te sluiten.
-> Automotive Trade Show, nationale vakbeurs voor de aftermarket. Jaarbeurs Utrecht. 7-10 september.
AGENDA
Nederland borden-walhalla: 30 km zone bord op een fietspad @rotterdam
-> Car Wash Show Europe, beurs voor de autowasbranche. Amsterdam RAI. 5-7 oktober.
-> Autoprofessioneel & Schadeherstel Vakbeurs, vakbeurs voor de aftermarket. Evenementenhal Hardenberg. 13-15 oktober. -> Equip Auto, internationale aftermarket vakbeurs. Parc des expositions Paris Nord Villepinte, Frankrijk. 13-17 oktober.
-> All American Days, Amerikaanse voertuigen in Autotron Rosmalen. 10-11 oktober.
OPMAAK Che* Ontwerpstudio, Vleuten DRUK Mediacenter Rotterdam Automotive Werkplaats is een uitgave ABONNEMENTEN Abonnementenland, Postbus van Mobility Media bv, Naritaweg 14, 1043 BZ 20, 1910 AA Uitgeest, tel 0900-2265263 (€0,10 Amsterdam, Tel.: 020-5800966 p.m.). Abonneren via www.bladenbox.nl, opzegUITGEVER Jelle Heidstra, jelle@mobilitymedia.nl gingen uiterlijk 8 wkn voor afloop abonnementsREDACTIE Luberto van Buiten (hoofdredacteur), periode via www.aboland.nl Bart Kuijpers (adjunct-hoofdredacteur), Paul ADRESWIJZIGING doorgeven op adreswikkel van den Bogaard, Marieke Oosterom, Floor Vink, en aan Abonnementenland retourneren, of via redactie@mobilitymedia.nl www.aboland.nl ABONNEMENTSPRIJS €129,- (icm. Management, MEDEWERKERS Luc van Bussel, Mark Litjens, excl. 6% btw) per jaar, Buitenland €164- per Frank Moll, Asim Saglam, Bas Snijder ADVERTENTIES Marc Krijnen, Hafid Ouchan jaar. Losse nummers €16,-, Meerdere abonsales@mobilitymedia.nl, 020-5800975 nementen? Neem contact op voor een scherpe TRAFFIC Sebastiaan Dekker, aanbieding traffic@mobilitymedia.nl DISCLAIMER Hoewel de informatie in deze uitONTWERP Curve, Haarlem gave met zorg is uitgezocht en waar mogelijk is
DEF-p22 AUW08 tenslotte.indd 22
e
HELLA BREIDT BUDGETLIJN UIT
gecontroleerd, sluiten uitgever, redactie en auteurs uitdrukkelijk iedere aansprakelijkheid uit voor eventuele onjuistheid en/of onvolledigheid van de verstrekte gegevens GEGEVENSBESCHERMING Automotive Werkplaats is een uitgave van Mobility Media. Mobility Media legt de gegevens van abonnees vast voor de uitvoering van de (abonnee)overeenkomst. Deze gegevens kunnen worden gebruikt om u te informeren over relevante andere producten, diensten en activiteiten van Mobility Media en zorgvuldig geselecteerde samenwerkende partners. Indien u geen prijs stelt op informatie van Automotive Werkplaats of indien u uw toestemming voor het gebruik van uw e-mailadres wilt intrekken, kunt u een verzoek indienen bij Mobility Media,
Naritaweg 14, 1043 BZ Amsterdam. Nadere informatie vindt u in het privacy statement op www.mobilitymedia.nl © Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.
Mobility Media is aangesloten bij het HOI. Voor oplagegegevens verwijzen wij naar de reguliere HOI publicaties.
14-08-15 12:16
Car Wash shoW EuropE: Nu al dE grootstE Car Wash shoW iN Europa! de Car Wash show Europe vindt voor het eerst plaats van 5 tot 7 oktober in beursgebouw amsterdam rai. het is de eerste, en sinds mei 2015 ook de grootste, vakbeurs in Europa die volledig in het teken staat van de autowasbranche. Er is een daarnaast een deelname van zeven Car Wash verenigingen uit drie continenten: Australië: Australian Carwash Association Nederland: BOVAG Autowasbedrijven Canada: Canadian Carwash Association Duitsland: Bundesverband Tankstellen und Gewerbliche Autowäsche Deutschland e.V. Italië: Federlavaggi -Federazione Imprese Lavaggio Autotrazione Groot Britannië: Car Wash Association USA: International Carwash Association (organisatie) De show is special opgezet om het uitwisselen van informatie aan te moedigen en nieuwe samenwerkingen te bewerkstelligen, wereldwijd. Car Wash Show Europe heeft daarmee een uniek platform om dit te bereiken, helemaal gezien het feit dat dit de grootste vakbeurs is gericht op de autowasbranche in Europa. Het aantal exposanten als ook de vierkante meters van de beursvloer zijn twee keer zo veel als bij elke andere car wash show in Europa. Daarnaast is er een grote interesse niet alleen uit Europa, maar wereldwijd waaronder: Azië, Afrika en Amerika. Bezoekers registreren zich voornamelijk voor de 3-dagen beurs-pas of the all-access pas wat aangeeft dat men de hele beurs wil meemaken, van het begin tot het eind.
programma
Het programma start op zondag 4 oktober met een bezoek aan verscheidene Car Washes in Nederland. Op maandag, dinsdag en woensdag zal de ochtend beginnen met educatieve sessies, gevolgd door de opening van de show waar exposanten van over de hele wereld hun producten zullen weergeven.
Registratie
Registratie voor de show is mogelijk voor een dagpas, 3 dagen alleen voor de beursvloer of een all-access pas waarbij ook de educatieve sessies bijgewoond kunnen worden. Hier is ook het feest bij inbegrepen wat zal plaatsvinden in het centrum van Amsterdam op maandag 5 oktober. Tickets voor het feest zijn ook los te koop.
Bezoek de website voor meer informatie over Car Wash Show Europe: carwashshow.eu
CaR WaSh ShoW EuRopE | 5 - 7 oktoBER 2015 | amStERdam
Brake parts
Steering & suspension parts
Wheel bearing kits
MORE THAN JUST BRAKES
Grootste assortiment handrem-, koppelings- en gaskabels uit voorraad leverbaar Duidelijke montage-instructies
zelfstellende koppelingskabels
ABS All Brake Systems bv Tinbergenlaan 7 3401 MT IJsselstein The Netherlands
adv_ABS_kabels_210x285.indd 1
T: +31 (0) 30 68 61 200 E: info@abs-bv.com www.absallbrakesystems.com
13-08-14 12:09