ปลูกผักไร้สารพิษ by MIS Publishing

บริโภคผักอยางปลอดภัยปราศจากสารพิษ ลดคาใชจา ยในครัวเรือน

ปลูกผัก ไรสารพิษ

เอ็มไอเอสสนับสนุนใหผูบริโภคหันมาปลูกผักสวนครัวไวรับประทานเอง เนื1องจากปลอดภัยไรสารพิษ ดีตอสุขภาพ เปนการลดคาใชจายในครัวเรือนอีกทางหนึ่ง หนังสือพรอมวีซีดีชุดนี้สาธิตการปลูกพืชผักสวนครัวบนดาดฟา อาคารพาณิชยซึ่งมีพื้นที่เปลา ใหเกิดประโยชนสูงสุด และใหความรูเกี่ยวกับการเลือกปลูกผักที่เหมาะสมเพื1อใหไดผลผลิตที่มีคุณภาพ ที่สำคัญยังมีวิธีการทำปุยน้ำชีวภาพและปุยจุลินทรียจากเศษอาหาร

สอนละเอียดทุกขั้นตอนพรอมสำหรับการลงมือปฏิบัติจริง!

• ประวัตคิ วามเปนมาของสวนเกษตรดาดฟา • ความรูท ว่ั ไปเกีย่ วกับผัก ยมปลูก •-การเตรี การเตรียมแปลงปลูก

เปลีย่ นพืน้ ทีเ่ ปลา ใหเปนแปลงผัก

•- การปลูกดวยเมล็ดโดยตรง

ดาดฟ าตึกแถว ทาวนเฮ าส คอนโด

ตามหลักเศรษฐกิจพอเพียง

- การเตรียมดิน - การคัดเลือกพันธุพืช การปลูก

- การเพาะเมล็ดดวยการหวานแลวถอนแยก - การปกชำดวยตนหรือหัว - วิธีปลูกผักสวนครัวชนิดตางๆ

ก็ปลูกได!

• การดูแลรักษา ปยุ •-การใส ปุยอินทรีย

- ปุยน้ำชีวภาพ - ปุยจุลินทรียจากขยะสด - ปุยเคมีหรือปุยวิทยาศาสตร - การใหน้ำ

ผลผลิตจากการ ปลูกผักแบบไรสารเคมี

• โรคและแมลงศัตรูพชื • การเก็บเกีย่ วและการเก็บรักษา • เคล็ดลับสวนเกษตรดาดฟา • Tips พืชและการเกษตร ปลูกผักไรสารพิษ + วีซดี ี

ปลูกผักไรสารพิษทำไดงา ยๆ

• การเตรียมปลูก • การปลูกหลายรูปแบบ • การดูแลรักษา • เคล็ดลับสวนเกษตรดาดฟา

พร อมวีซีดี สาธิตวิธีการทุกขั้นตอน

ISBN 978-616-527-407-4

ผลิตโดย สำนักพิมพเอ็มไอเอส

9 786165 274074

ราคา 79 บาท

213/3 ซอยพัฒนาการ 1 (สาธุประดิษฐ 34 แยก 6) แขวงบางโพงพาง เขตยานนาวา กรุงเทพฯ 10120 โทรศัพท 0-2294-8777 (สายอัตโนมั ติ) โทรสาร 0-2294-8787 www.MISbook.com

ราคาพิเศษ 79.หนังสือ + วีซีดี

ปลูกผักไร้สารพิษ

ปลูกผักไร้สารพิษ ISBN 978-616-527-407-4 ราคา 79 บาท สงวนลิขสิทธิ์ตามพระราชบัญญัติลิขสิทธิ์ พ.ศ. 2537 โดยส�ำนักพิมพ์เอ็มไอเอส ห้ามน�ำส่วนหนึง่ ส่วนใดของหนังสือเล่มนีไ้ ปลอกเลียนแบบ ท�ำส�ำเนา ถ่ายเอกสาร หรือน�ำไปเผยแพร่บนอินเตอร์เน็ตและเครือข่ายต่างๆ ไม่ว่าในรูปแบบใดๆ นอกจากจะได้รับอนุญาตเป็นลายลักษณ์อักษรจากทางส�ำนักพิมพ์เท่านั้น ชื่อผลิตภัณฑ์และเครื่องหมายการค้าต่างๆ ที่อ้างถึงเป็นของบริษัทนั้นๆ คณะผู้จัดท�ำ บรรณาธิการส�ำนักพิมพ์ ที่ปรึกษากิตติมศักดิ์ ข้อมูลจาก เรียบเรียงเนื้อหา ออกแบบปก ภาพประกอบ พิสูจน์อักษร ประสานงานสื่อสิ่งพิมพ์ ฝ่ายการตลาด พิมพ์ที่ ผู้พิมพ์/ผู้โฆษณา

ชิดพงษ์ กวีวรวุฒิ รองศาสตราจารย์สุนีย์ สินธุเดชะ ส�ำนักงานเขตหลักสี่ กองบรรณาธิการเอ็มไอเอส ภรณีย์ สนองผัน ณัฐพงษ์ พยัคคง บุษกร กู้หลี บุษกร กู้หลี วราลี สิทธิจินดาวงศ์ บริษัท พิมพ์ดี จ�ำกัด เสริม พูนพนิช

จัดพิมพ์โดย

ส�ำนักพิมพ์เอ็มไอเอส 213/3 ซอยพัฒนาการ 1 (สาธุประดิษฐ์ 34 แยก 6) แขวงบางโพงพาง เขตยานนาวา กรุงเทพฯ 10120 โทรศัพท์ 0-2294-8777 (สายอัตโนมัติ) โทรสาร 0-2294-8787 www.MISbook.com

จัดจ�ำหน่ายโดย

บริษัท ซีเอ็ดยูเคชั่น จ�ำกัด (มหาชน) 1858/87-90 ชั้น 19 อาคารทีซีไอเอฟ ทาวเวอร์ ถนนบางนา-ตราด แขวงบางนา เขตบางนา กรุงเทพฯ 10260 โทรศัพท์ 0-2739-8000 โทรสาร 0-2739-8609 www.se-ed.com

หากหนังสือเล่มนี้ผลิตไม่ได้มาตรฐาน อาทิ หน้ากระดาษ สลับกัน หน้าซ�้ำ หน้าขาดหาย ส�ำนักพิมพ์ยินดีรับผิดชอบเปลี่ยนให้ใหม่ โดยส่งมาเปลี่ยนตาม ที่อยู่ของส�ำนักพิมพ์ หรือติดต่อที่เบอร์โทรศัพท์ 0-2294-8777 (สายอัตโนมัติ) กรณีต้องการสั่งซื้อจ�ำนวนมาก กรุณาติดต่อฝ่ายการตลาด ส�ำนักพิมพ์เอ็มไอเอส โทรศัพท์ 0-2294-8777 เพื่อรับส่วนลดพิเศษ

จากส�ำนักพิมพ์ การปลูกผักเพือ่ บริโภคในครัวเรือน นอกจากจะท�ำให้เราได้บริโภคผักทีส่ ะอาด และปราศจากสารพิษแล้ว ยังช่วยลดภาระค่าใช้จา่ ยในครัวเรือน รวมทัง้ เป็นการส่งเสริม ความสัมพันธ์อันดีระหว่างสมาชิกในครอบครัว โดยใช้เวลาว่างร่วมกันให้เกิดประโยชน์ แต่เนื่องจากพื้นที่ในตัวเมืองขนาดใหญ่มักจะประกอบไปด้วยตึกสูงหรืออาคารพาณิชย์ เป็นจ�ำนวนมาก ท�ำให้ไม่มพี นื้ ทีใ่ นการเพาะปลูก ดังนัน้ บริเวณชัน้ ดาดฟ้าของตัวอาคาร จึงถือเป็นอีกหนึ่งพื้นที่ที่มีศักยภาพในการปลูกพืชผักสวนครัว หนังสือเล่มนี้จึงได้รวบรวมเนื้อหาเกี่ยวกับการจัดท�ำสวนเกษตรบนดาดฟ้า ไว้อย่างครบครัน ละเอียดทุกขั้นตอน เพื่อง่ายต่อการท�ำความเข้าใจและพร้อมส�ำหรับ การลงมือปฏิบัติจริง นอกจากนี้ยังมีวีซีดีสาธิตการปลูกผักทุกขั้นตอน นับเป็นอีก ทางเลือกหนึ่งส�ำหรับผู้ที่ต้องการปลูกผักไว้รับประทานเอง เพื่อสุขภาพร่างกายที่ แข็งแรงของทุกคนในครอบครัว ส�ำนักพิมพ์เอ็มไอเอส

สารบัญ ประวัติความเป็นมาของสวนเกษตรดาดฟ้า 5 ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับผัก 11 การเตรียมปลูก 17 - การเตรียมแปลงปลูก 18 - การเตรียมดิน 19 - การคัดเลือกพันธุ์พืช 20 การปลูก 23 - การปลูกด้วยเมล็ดโดยตรง 24 - การเพาะเมล็ดด้วยการหว่านแล้วถอนแยก 25 - การปักช�ำด้วยต้นหรือหัว 27 - วิธีปลูกผักสวนครัวชนิดต่างๆ 28

การดูแลรักษา 35 การใส่ปุ๋ย 36 ปุ๋ยอินทรีย์ 37 - ปุ๋ยน�้ำชีวภาพ 38 - ปุ๋ยจุลินทรีย์จากขยะสด 41 ปุ๋ยเคมีหรือปุ๋ยวิทยาศาสตร์ 42 การให้น�้ำ 44 โรคและแมลงศัตรูพืช 47 การเก็บเกี่ยวและการเก็บรักษา 51 เคล็ดลับสวนเกษตรดาดฟ้า 57 Tips 59

ขอขอบคุณ • คุณจินดา โอชา (เจ้าพนักงานการเกษตร 6) • ฝ่ายรักษาความสะอาดและสวนสาธารณะ ส�ำนักงานเขตหลักสี่ กรุงเทพมหานคร 999 หมู่ 2 ถนนแจ้งวัฒนะ แขวงทุ่งสองห้อง เขตหลักสี่ กรุงเทพมหานคร 10210 E-mail : laksigarden@hotmail.com โทรศัพท์ : 0-2576-1393 โทรสาร : 0-2576-1393 สวนเกษตรดาดฟ้า ส�ำนักงานเขตหลักสี่ เปิดให้ผู้สนใจ เข้าเยี่ยมชมในวันและเวลาราชการ ส�ำหรับผู้เยี่ยมชมเป็น หมู่คณะ กรุณาติดต่อล่วงหน้าตามที่อยู่ด้านบน

ในสภาพสังคมปัจจุบนั ซึง่ เกิดภาวะถดถอยทางเศรษฐกิจ ผูค้ นจากทัว่ โลก ได้รบั ผลกระทบจากปัญหาทีเ่ กิดขึน้ ประชาชนส่วนใหญ่จงึ ต้องใช้จา่ ยอย่างประหยัด มากขึ้น แนวทางหนึ่งที่ควรพิจารณาคือ การปลูกพืชผักสวนครัวไว้รับประทานใน ครัวเรือน นอกจากจะเป็นการลดภาระค่าครองชีพแล้ว ยังท�ำให้ได้บริโภคผักทีส่ ด สะอาด ปราศจากสารพิษ รวมทั้งเป็นการเสริมสร้างความสัมพันธ์อันดีระหว่าง สมาชิกในครอบครัวให้รจู้ กั ใช้เวลาว่างร่วมกันให้เกิดประโยชน์ ซึง่ ถือเป็นแนวทาง การด�ำเนินชีวติ ตามหลักเศรษฐกิจพอเพียง ตามพระราชด�ำรัสของพระบาทสมเด็จ พระเจ้าอยูห่ วั ทีไ่ ด้ทรงพระราชทานแนวคิดนีแ้ ก่พสกนิกรชาวไทย เพือ่ เป็นแนวทาง ในการด�ำเนินชีวิตให้กับคนไทยทุกคน ภายใต้พื้นฐานของความพอมีพอกิน ไม่เบียดเบียนซึง่ กันและกัน นอกจากนีย้ งั เป็นการแก้ไขปัญหาเศรษฐกิจของประเทศ ให้ด�ำรงอยู่อย่างมั่นคงและยั่งยืนท่ามกลางความไม่แน่นอนทางเศรษฐกิจ

ปลูกผักไร้สารพิษ 2

ส�ำนักงานเขตหลักสี่ได้เล็งเห็นถึงความส�ำคัญของแนวคิดดังกล่าว จึงได้รเิ ริม่ จัดท�ำโครงการสวนเกษตรดาดฟ้าขึน้ เพือ่ ปลูกพืชผักสวนครัวนานาชนิด บนดาดฟ้าของส�ำนักงานเขต ด้วยตระหนักว่าพืน้ ทีส่ ว่ นใหญ่ของกรุงเทพมหานคร มีอาคารสูงๆ กระจายอยู่ทั่วไป บริเวณดาดฟ้าจึงเป็นพื้นที่ว่างเปล่าที่หลายคน ปล่อยทิ้งไว้ไม่มีประโยชน์ ซึ่งถือเป็นอีกหนึ่งพื้นที่ท่ีมีศักยภาพสูงในการจัดท�ำ สวนครัว เพื่อแก้ปัญหาเรื่องไม่มีที่ดินในการเพาะปลูก รวมทั้งใช้พื้นที่ว่างเปล่า ให้เกิดประโยชน์ ปัจจุบันนี้โครงการสวนเกษตรดาดฟ้าประสบความส�ำเร็จด้วยดี และเป็นตัวอย่างให้ประชาชนทั่วไปได้ศึกษาหาความรู้ เพื่อเป็นแนวทางในการ น�ำไปปฏิบัติต่อไป

ปลูกผักไร้สารพิษ 3

ประวัติความเป็นมา

ของสวนเกษตรดาดฟ้า

ปลูกผักไร้สารพิษ 6

ประวัติความเป็นมา

ของสวนเกษตรดาดฟ้า

สวนเกษตรดาดฟ้าแห่งนีต้ งั้ อยูบ่ นดาดฟ้าชัน้ ที่ 9 ของอาคาร ทีท่ ำ� การส�ำนักงานเขตหลักสี่ กรุงเทพมหานคร บนพืน้ ที่ 440 ตารางเมตร เริม่ ด�ำเนินการโดยฝ่ายรักษาความสะอาดและสวนสาธารณะ เนือ่ งจาก พบว่าบริเวณด้านหลังของส�ำนักงานเขตเป็นทีร่ กร้างว่างเปล่าเต็มไปด้วย ขยะและเศษวัสดุกอ่ สร้าง ต่อมาได้จดั คนเข้าไปพัฒนาและท�ำความสะอาด เพื่อใช้เป็นสถานที่เพาะช�ำไม้ดอกไม้ประดับ ตลอดจนปลูกผักปลอด สารพิษเล็กๆ น้อยๆ ไว้รับประทานกันเอง

ปลูกผักไร้สารพิษ 7

ต่อมาประมาณเดือนตุลาคม ปี พ.ศ. 2545 เจ้าของที่ดินได้ท�ำการขอพื้นที่คืน จึงจ�ำเป็นต้องหา พื้นที่ในการปลูกผักใหม่ และได้ท�ำการขุดย้ายผักที่ ปลูกในแปลงมาใส่กระถางแล้วน�ำไปไว้บนชัน้ ดาดฟ้า ของส�ำนักงาน เนื่องจากเห็นว่าพื้นที่ด้านบนไม่ได้ใช้ ประโยชน์อะไร นอกจากปลูกพืชผักสวนครัวแล้ว ยังได้ เพาะพันธุไ์ ม้ดอก อาทิ ดาวเรือง บานชืน่ จนกลายเป็น จุดเริ่มต้นของโครงการสวนเกษตรดาดฟ้า และเริ่ม คิดค้นการปลูกพืชผักลงในแปลงปลูกแทนกระถาง แบบเดิม เพราะหากใช้กระถางปลูกผักจะท�ำให้ตัว อาคารรับน�ำ้ หนักมากเกินไป โดยพืน้ ทีข่ นาดมาตรฐาน 1 ตารางเมตร สามารถรองรับน�้ำหนักได้ประมาณ 150-200 กิโลกรัม การวางแปลงปลูกจึงต้องวางแบบ กระจายตัวไม่กระจุกรวมอยู่ที่เดียว จึงจะสามารถ รับน�้ำหนักได้

ปลูกผักไร้สารพิษ 8

โครงการสวนเกษตรดาดฟ้าจึงได้เริ่มด�ำเนินงานตั้งแต่บัดนั้นเป็นต้นมา โดยมีจุดมุ่งหมายเพื่อเป็นแปลงสาธิตการปลูกผักสวนครัวในสภาพแวดล้อม แบบเมืองทีม่ อี าคารพาณิชย์กระจายอยูท่ วั่ ไป และเพือ่ บริโภคในครัวเรือนตามแนว พระราชด�ำริ “เศรษฐกิจพอเพียง” ของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยูห่ วั เมือ่ ได้รบั ความ สนใจจากข้าราชการในส�ำนักงานเขต รวมทัง้ ได้รบั การสนับสนุนจากผูอ้ ำ� นวยการเขต ให้ปลูกผักปลอดสารพิษเพิ่มมากขึ้น ฝ่ายรักษาความสะอาดและสวนสาธารณะ จึงได้ปรับปรุงและจัดท�ำเป็นสวนเกษตรบนดาดฟ้า โดยปลูกผักปลอดสารพิษ ที่เน้นเรื่องความประหยัด วัสดุที่ใช้เพาะปลูกจึงมาจากธรรมชาติและภูมิปัญญา ชาวไทย ซึง่ สอดคล้องกับนโยบายของกรุงเทพมหานครในการจัดท�ำสวนบนดาดฟ้า อาคาร ตึกแถว หรืออาคารสูงให้เกิดประสิทธิภาพ เพือ่ เป็นทางเลือกให้กบั เจ้าของ อาคารหรือตึกแถวในการจัดท�ำสวนเกษตรดาดฟ้า ต่อมาสวนเกษตรดาดฟ้าเขตหลักสี่เริ่มเป็นที่รู้จักของบุคคลทั่วไปอย่าง แพร่หลาย กลายเป็นแปลงเกษตรสาธิตที่เป็นศูนย์กลางการเรียนรู้ ประชาชน ทั่วไปรวมถึงข้าราชการและหน่วยงานต่างๆ ให้ความสนใจเข้าร่วมเยี่ยมชมเพื่อ ศึกษาหาความรู้ อีกทั้งยังกระตุ้นกระแสรักสุขภาพและการบริโภคอาหารสะอาด ปลอดสารพิษให้แก่บคุ ลากรของหน่วยงานและผูเ้ ยีย่ มชม ซึง่ ผลผลิตทีไ่ ด้จากสวน เกษตรดาดฟ้านั้นมีมากมายนับไม่ถ้วน เช่น พืชผัก ผลไม้ และสมุนไพรต่างๆ เป็นต้น ปลูกผักไร้สารพิษ 9

ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับผัก

ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับผัก ผักถือเป็นอาหารคูส่ ำ� รับคนไทยมาช้านาน เป็นแหล่งรวม ของวิตามินและแร่ธาตุนานาชนิด มีคณุ ค่าทางอาหาร และทีส่ ำ� คัญ ราคาถูกเมือ่ เทียบกับเนือ้ สัตว์ ดังนัน้ จึงมีการรณรงค์และสนับสนุนให้ ปลูกผักสวนครัวไว้รบั ประทานในครัวเรือนอย่างต่อเนือ่ ง เพือ่ เป็นการ ประหยัดค่าใช้จา่ ยและลดภาระค่าครองชีพ ท�ำให้สมาชิกในครอบครัว ได้รับประทานผักปลอดสารพิษ ซึ่งมีสารอาหารครบถ้วนเพียงพอ ต่อความต้องการของร่างกาย

ปลูกผักไร้สารพิษ 12