Żaneta Gwardzińska
Zauważmy, że słownik języka polskiego definiuje zabytek jako starą i cenną rzecz lub budowlę o dużej wartości historycznej i naukowej3. Czym w związku z tym jest „wartość historyczna”, będąca terminem nieostrym na gruncie prawnym, stanowi swoistą klauzulę generalną? Jakie kryteria wartości należy zastosować? Władysław Tatarkiewicz twierdził, że zdefiniowanie wartości jest trudne, a wręcz chwilami niemożliwe4. Należałoby jednakże przyjąć, iż rzeczona wartość historyczna powinna być określana in concreto dla każdego rodzaju rzeczy, jej znaczenia dla ludzkości, zastosowania w historii, a także wpływu na teraźniejszość. Istnieją takie rzeczy, dla których spełnienie powyższych przesłanek łącznie byłoby bardzo trudne m.in. stare meble lub waza z dynastii Ming, gdyż służyły one ludziom, jako elementy dekoracyjno-funkcjonalne, niemniej jednak opowiadają one historię „tamtych czasów”. W literaturze przedmiotu nauk humanistycznych nie ma uniwersalnej definicji zabytku. W zasadzie panuje zgodność, iż nie istnieje uzasadniona potrzeba stworzenia uniwersalnej definicji zabytku, jednolitej dla wszystkich nauk humanistycznych. Tezę tą powiela m.in. M. Drela5, a wszyscy badacze tej problematyki są zgodni, iż ciężko jest wyodrębnić in abstracto konkretne cechy wspólne zabytków. Rozwijając tę tezę B. Rymaszewski6 twierdzi, iż niewykonalnym jest określenie cenzusu czasowego początków egzystowania z języku polskim słowa „zabytek”. Dowody na jego obecność w codziennym stosowaniu można odnaleźć od początków pisanego języka polskiego, tj. od XVI w. 3 Zob. zabytek, [w:] Popularny Słownik Języka Polskiego PWN, oprac. E. Sobol, Warszawa 2003. Por. Państwowa Akademia Nauk Słownik Języka Polskiego Tom X Wyg-Ż, red. W. Doroszewski et al.,Warszawa 1968: zabytek – dzieło sztuki lub literatury (np. budowla, obraz, rzeźba, grafika, książka) mająca wartość muzealną i historyczną, jako dokument przeszłości. 4 W. Tatarkiewicz, O wartości dzieła sztuki. O pojęciu wartości: co historyk filozofii ma do zakomunikowania historykowi sztuki, Warszawa 1968, s. 11. 5 M. Drela, Definicja zabytku nieruchomego w prawie polskim i francuskim, OZ 2008, nr 1, s. 111–118. 6 B. Rymaszewski, Polska Ochrona Zabytków, Warszawa 2005, s. 9; także A. Gieysztor, Historyk wobec zabytku, [w:] Konserwator i zabytek. In memoriam Jerzego Remera, cz. 1: Sesja Naukowa 15 IV 1978 r. w Toruniu z okazji 90 – lecia urodzin Profesora Jerzego Remera, red. M. Gumkowska, Warszawa 1991, s. 11. 26