Bogusław Przywora
Konstytucji RP obowiązkiem obywatela polskiego jest troska o dobro wspólne. Zaznaczyć należy, iż zarówno w preambule jest mowa o „dobru wspólnym” i równości obywateli polskich w prawach i powinnościach wobec niego, jak i w art. 1 ustawy zasadniczej, w świetle którego „Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli”. Podzielić należy prezentowane w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego44 stanowisko, iż: Samo pojęcie „dobra wspólnego” ma charakter wielowymiarowy i może być rozumiane między innymi w znaczeniu historyczno-egzystencjalnym, moralnym, materialnym czy celowościowym. Rzeczpospolita to „res publica” – rzecz wspólna, a więc wspólnota obywateli, „dobro wspólne« zaś to antonim „dobra indywidualnego”. Ustrojodawca w tym wyrażeniu podkreślił uczestnictwo wspólnoty nie tylko w korzystaniu z dobra, którym jest Rzeczpospolita, lecz także w jego ustawicznym współtworzeniu oraz we współodpowiedzialności za nie. Przyjmuje się, że dobrem wspólnym jest „państwo rozumiane jako demokratycznie zorganizowana wspólnota upodmiotowionych obywateli”. Na „dobro wspólne” wymagające troski wszystkich obywateli składają się więc w szczególności takie wartości, jak: państwo prawne, dziedzictwo narodowe, dobra kultury, środowisko, ponadtysiącletni dorobek, tradycja i inne wartości. Z artykułu 82 Konstytucji RP wynika obowiązek każdego obywatela do aktywnego przyczyniania się do ich współtworzenia w stopniu odpowiednim do swoich możliwości45. Rekapitulując powyższe stwierdzić należy, iż ustawa zasadnicza – z uwagi na jej usytuowanie w systemie źródeł prawa powszechnie obowiązującego – „wymusza” zgodność aktów niższej rangi z wytycznymi konstytucyjnymi. Konstytucyjnym obowiązkiem państwa jest tworzenie warunków do właściwej realizacji zadań z zakresu ochrony dziedzictwa narodowego, w tym w szczególności do zabezpieczenia a interes publiczny – konflikt wartości w prawnej ochronie zabytków, OZ 2008, nr 2, s. 85–86. 44 Wyrok TK z 16 marca 2010 r., K. 24/2008, LexisNexis nr 2156612 (OTK-A 2010, nr 3, poz. 22). 45 Por. M. Haczkowska, Komentarz do art. 82 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. M. Haczkowska, LexisNexis 2014, dostęp: 2.9.2015. 22